T NGUN DIU PHP

Ns. Tr Hi Nh Xut Bn Tn Gio H Ni 2003 ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 28-7-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
1 . NGUN SINH LC O PHT QUA TRUNG B KINH 2. BN HNG NGI 3. C PHT V N CI 4. HNG PHC K TM 5. NM GI 6. NIT BN SINH T 7. NGNG V CHAI 8. H TR CHN L 9. PHT V PHP 10. PHP L V THN THNG 11. THY BIT CHN CHNH 12. VNG M NHN 13. N GII TRONG O PHT

---o0o---

1 . NGUN SINH LC O PHT QUA TRUNG B KINH

Qua Trung b kinh gm 152 kinh do Ha Thng Minh Chu phin dch, ch thch v ging gii, chng ta tm thy mt ngun sinh lc rt ro ca kinh tng Pli m cc hc gi u cng nhn l gn vi thi Pht nht, ghi li nhng li dy ca Ngi qua 49 nm du ha. y, c Pht c lm

sng li nh mt con ngi, v mt con ngi tuyt lun. Nghe Trung b kinh, chng ta nh c th li bu khng kh trong lnh vn Cp c c ngy xa xa y. Chng ta cm nh c d phn vo php hi ng o thnh chng ca Pht gm c loi Ngi v ch Thin. Chng ta nh c gn gi ch v Thnh t quen thuc knh yu m khong cch thi gian di 25 th k v khng gian c i trng dng khng lm cho chng ngi. Ny y l tn gi A Nan p trai kh knh, y nhn i, bao dung, a cm. Ngi l n nhn ca ph n v 12 loi c hn. Chnh nh Ngi m ph n c php xut gia. Li theo truyn thng i tha gio, th chnh tn gi l ngi pht minh ra trai n chn t mnh danh cu o huyn (ci kh b treo ngc) vo ngy rm thng by. Trong nghi chn t c ni tn gi Nan nhn nhp nh thy c B tt Quan m th hin thnh v thn mt en li di cu kh chn a ngc. Ngi bn bch Pht v nhn y by ra vic cng cm cho cho c hn i kh: Nan tn gi nhn nhp nh, Cu kh Quan m th Din nhin. Ny y l tn gi Ca Dip nghim tc vi hnh u . Ny y Tn gi Mc Kin Lin, chan cha c bi mn, nu cao gng hiu hnh. Ny y l tn gi X Li Pht vi tr tu bt tc siu qun. V i, cm ng xit bao, khi ta hnh dung li bng T Tn, ng i Gic bng xng bng tht qua nhng dng k ca thanh nin ngoi o Uttara: Tn gi Gotama ngi, tm hng n li mnh, li ngi, li c hai, li ton th gii. i n tu vin, tn gi thuyt php cho hi chng, khng tn dng hi chng y, khng ch trch hi chng y... Hi chng sau khi c Tn gi Gotama khai th, khch l, lm cho phn khi, lm cho thch th, lm cho hoan h, t ch ngi ng dy v ra i vn oi nhn li khng mun ri b. Chng con thy Tn gi Gotama i, chng con thy tn gi Gotama ng, chng con thy Tn gi Gotama ngi im lng trong nh. Chng con thy Tn gi Gotama n trong nh. Chng con thy Tn gi Gotama sau khi n xong, ngi im lng. Chng con thy Tn gi Gotama sau khi n xong, ni li ty h cng c. Chng con thy tn gi i n tu vin, chng con thy tn gi i n tu vin ngi im lng. Nh vy v nh vy l Tn gi Gotama y, nh vy v cn nhiu hn vy na." (Kinh Phm Ma). Hnh nh c T Ph nh tr v trong vm tri tm thc chng ta qua nhng li k tht th cht phc y. Khi c S T hng i kinh, ta cm thy rng mnh, lng tc dng ngc nh khi c nghe chnh kim khu ca c T ph k li nhng kh hnh Ngi tri qua trn ng tm chn l: Trn thn ta, bi bm cht y tri nhiu nm thng, ng thnh tm, thnh ming... Ny Sriputta, nh th ny l s c c ca ta: Ta i su vo mt khu rng v an tr ti y. Khi ta thy ngi chn b, ngi mc sc, ngi ct c, ngi

n ci hay ngi th rng, ta lin chy t rng ny qua rng khc, t thung lng ny qua thung lng khc, t i cao ny qua i cao khc. Ta ngh rng, mong chng ng thy ta, v mong ta ng thy chng... Khi cc con b ci b i khi cc ngi chn b khng c mt, ta n phn nhng con b con. Khi nc tiu v phn ca ta cn li, ta t nui sng vi nhng loi y... Trong nhng m ng lnh lo, ma tuyt ri, ta sng gia tri vo ban m, v ban ngy th sng trong khu rng rm rp... Ta nm ng trn bi tha ma, da trn mt b xng... Nhng a mc ng khc nh trn ta, rc bi trn ta, v ly que m vo l tai v ta bit ta khng khi c tm i vi chng... V ta n qu t, tay chn ta tr thnh nh nhng cng c hay nhng t cy leo kh ho... V ta n qu t, cc t xng sng ca ta ph by nh mt chui banh. V ta n qu t, cc xng sn ca ta gy mn nh rui ct mt sn nh h nt. V ta n qu t, con ngi ca ta nm su thm trong l mt, nh nh nc long lanh nm su thm trong ging nc thm su... C khi chng ta nh c trng thy thanh nin B la mn rn rn i n tnh tht ca Pht, g nh vo ca. Th Tn ra m cht. Quang cnh thanh bnh, an tnh, trong sng, chan ha mch sng tm linh thnh a Cp c c ngy xa nh hin r trc mt ta, v hnh nh c T Tn tr nn v cng linh ng. Ch y, chng ta mi bt gp hnh nh c Th Tn nh mt Con Ngi, ngha l rt gn gi, v do , cng thm ng knh ng yu. Chng ta nh c thy tn gi Ngasamla ang ng sau lng Th Tn v qut cho Ngi (S t hng i kinh). Trong khi bn v hnh phc ca s c c, chng ta c nghe Ngi hn nhin tm s vi th gi Ngit rng Ngi cm thy thoi mi ngay c khi i i tiu tin m khng thy c ngi no trc mt hay sau lng. c kinh Xa u t lc, chng ta c mc kch quang cnh rn rp rng cy Kha lu lc, khi hai tn gi X Li Pht v Mc Kin Lin dn v 500 t yt kin Th Tn. V mi xut gia cha thun thc uy nghi ca thin, nn ch v ny gy nhiu ting ng khi t y bt v xp dn ch ngh di nhng gc cy. T tho am, c Th Tn nghe n no bn hi th gi A Nan ng mt bn: Ny A Nan, cc ting n o kia l ting g, ging nh ting hng c tranh ginh c vi nhau? A Nan trnh by s vic. Pht qu trch v bo A Nan ra ui 500 v tn t kheo i ch khc: Hy i i, ny cc t kheo. Ta ui ccngi. Cc ngi ch c gn ta. Chng ta nh thy c v tiu nghu bun ru ca nhng v y khi cun gi ra i. V chng ta thch th hnh dung dng iu t i ca ng Cha lnh khi Ngi gi li hai v i t thn yu hi xem hai v ngh g khi Ngi ui 500 t ca h dn v. Tn gi Sriputta tha: Bch Th Tn, con ngh rng t nay Th Tn c t bn rn v chng con cng t bn rn. Tn gi Mc Kin Lin tha: Bch Th Tn,

con ngh rng t nay Th Tn s t bn rn, nhng chnh con v tn gi X Li Pht nn m ng vic lnh o chng t kheo y. c Pht qu X Li Pht v khen Mc Kin Lin, v tn gi c tinh thn trch nhim, bit lo tip dn hu lai. Mt ln na, chng ta li c chim ngng c v Thnh t kh i, kh knh, c i tha gio tn xng l bc i B tt v hiu hnh. Nh Ngi m ngy nay Pht t chng ta bit n l Vu Lan bo n n c cha m hin ti v by i qua. Nhng ng thi, ta cng khm phc hnh gii thot ca tn gi X Li Pht, in hnh ca Thanh vn hnh. Ngi khng lu tm khi nhng t kheo b Pht ui y l chnh do mnh dn v. Nu l mt ngi cn ng chp, th d nhin phi sanh tm bun bc. c Trung b kinh chng ta c c mt ng li tu hnh c th nh mt bn ch r chi tit, a ta n thnh Nit bn, cu cnh ca phm hnh. Mc d bn thn ngi tri qua nhng kh hnh cc k khc lit trn ng tm chn l, c Pht khng bao gi khuyn chng ta nn p xc kh hnh. Trung b kinh trnh by mt li gio dc y tnh ngi, thc t, thun nhn tnh. i vi t no tnh nhiu tham dc, Ngi khuyn ng n ngon mc p, c th gi dung mo kh i, v d ng lng tham. Tri li, i vi t no tnh nhiu sn, nng tnh, Pht dy nn cho v y n ngon mc p, ngi hu cn v y phi c mt my vui v d coi, khi kch ng tnh sn. V t no nng n si chp, ngi khuyn nn cho v y ch thong kh, nhn ra mt khung cnh tri t bao la ci lng h cng d m rng. Kinh Nht thit lu hoc (TBK1) dy cho chng ta nhiu li i tr nhng lu hoc, hay phin no au kh, pht sinh t nhiu nguyn nhn trn con ng tu tp. Nhng li dy ca Pht y rt hp l, hp tnh, v l bi hc qu gi cho nhng ngi c khuynh hng qu khch. Khi i chng ta nn n, v i l mt ni kh c th, t lu hoc d pht sinh (ngho i d sinh ra nhiu thi t). iu ct yu l nn n cch th no va dit tr cm th i kh m khng pht sinh cm th mi l tham n, a v ngon vt l. V ngh ngi, y phc, ch v nhng vt dng cn thit khc trong i sng cng vy. l nhng lu hoc cn on tr bng cch th dng lin h n cch tu thn, gp thun cnh khng tham m. Pht dy, v t kheo th dng n, thc ung do th ch cng dng khng nn ham h, lm mt tn tm ca h, nn x s nh ong ht mt hoa, khng lm tn hi n hng sc. Li c nhng ni kh m v t kheo cn phi i tr bng cch kham nhn, nh khi i m khng ai cho n, rt m khng c mc, kham nhn lnh nng, i kht, s xc chm ca rui mui, gi, sc nng mt tri, nhng loi b st, kham nhn li m l, hy bng, kham nhn cc cm th v thn, nhng cm th thng kh, khc lit,

au nhi, nhc nhi, khng sung sng, khng thch th, cht ing ngi, (Kinh Nht thit lu hoc). l nhng lu hoc do kham nhn m on tr, lin h n cch tu tm ca v t kheo: gp gian kh khng giao ng. Nhng y khng phi l mt li kh hnh c m ch l bt c d. Mt li khuyn thc t ca Pht cho cc t kheo l khng nn c tr nhng ni kht thc kh khn, bn s cn dng l y phc, thc phm, dc phm v nhng tin nghi c tr (sng ta) kh kim. Pht li cn cn thn nh mt v cha lnh khuyn bo n con th di, Ngi dy chng ta khng nn ti gn nhng ni nguy him, nhng vt nguy him c th nguy hi n bn thn: Ny cc v t kheo, y v t kheo chn chnh gic st trnh n voi d, nga d, trnh n b d, ch d, rn, khc cy, gai gc, h su, vc ni, ao nc d, h rc, ch ngi khng xng ng... trnh nhng tr x khng nn lai vng (c th chuc ly him nghi ca k khc) trnh giao du nhng b bn c c. (Kinh Nht thit lu hoc). y l on tr lu hoc bng cch trnh n. Nhng li cn c nhng lu hoc vi t su xa hn, v t kheo cn phi qun st mt cch chn chnh, khng t di mnh, dit tr ngay khi va mng tm ng nim: l nhng t tng nhim v dc i, tham sn, nhng t tng hi mnh, hi ngi, hi c hai, nhng c bt thin php. y l nhng lu hoc phi c on tr bng cch tn dit. T tng l ngun gc ca mi s, nn iu cn yu l t kheo phi bit phn bit nhng php no ng t nim, nhng php no khng ng t nim (suy t nghin ngm) trnh kh cho tm, cng nh phn bit mn no nn n, mn no khng nn n trnh kh cho thn. Pht dy nhng php ng t nim l nhng php no m khi t nim n chng th dc lu (tc l s tham m i vi nm dc trng dng ngha l nhng th c tc dng tng ham mun vt cht: sc, thanh, hng, v, xc) cha sanh khng sanh khi, v nhng dc lu sanh khi c tr dit. i vi hu lu (s tham m ci sc v v sc ni cc ngi tu thin) v v minh lu (khng liu tri bn diu , hay khng c chnh bin tri), cng vy. Cn nhng vic khng ng t nim l nhng vic no m khi t nim n th lm cho dc lu, hu lu, v minh lu cha sanh nay sanh khi, v nhng dc lu, hu lu, v minh lu sanh ri nay tng trng. y l s on tr lu hoc bng chnh tri kin. (Kinh Nht thit lu hoc). Khi c Pht dy v s phng h su cn khi tip xc su trn lm sao khi khi ln dc i, Ngi b mt s Sa mn, B la mn ln n l k ph hoi s sng. cng l quan nim thng thng ca ngi th tc ngy nay v mun thu. i vi h, i tu l mt s y a thn xc di dt, tu l

ht sng, v sng i vi h ch c ngha l th hng tht y nm dc trng dng i vi sc thanh hng v xc. D c phi v nhng th y m h phi chu mun su nghn kh, con ngi cng sn sng lao mnh vo y nh con thiu thn lao vo ngn la. Pht ly v d mt ngi t ti v ham nm git mt m qun i ci him ha ca h su, rn c, voi d. Xt su vo bn cht ca ng dc, ta thy tim n mt ci ngun au kh rt vi t m c Pht, nh mt nh phn tch tm l tuyt lun, thm him n tn ngn ngun lch sng. Chy trn vo dc i l mt trong nhng phng php con ngi thng dng gii quyt ni su ng un, kha lp ci t nht, v v ca kip nhn sinh nng n: Ta c th thy r hin tng ny qua cc tro lu hin sinh, con ca nn trit l phi l (philosophie de l'absurde). c Pht xem dc lc nh l mt gii php tm b i vi ngi bnh hon, trong khi bn cht ca n chnh tht l kh. Nh i vi mt ngi bnh ci c th l li, trong khi cn bnh honh hnh, ngi y dng mng tay co rch ming cc vt thng ri h chng ln h than hng cm thy nga, d chu. Vt thng, h than hng t chng khng phi l khoi lc m tri li bn cht l thng kh. Cho nn I vi ngi khng bnh hay i vi ngi ci khi khi bnh, chng khng ham mun, ao c c nh ngi ci kia c ci khoi cm ca s nga, cng khng ao c c nhng vt thng hay h than hng m bn cht l thng kh. V cng tm qun, cng chy trn vo dc lc th ni su kh ca con ngi ch cng tng thm, khng vi bt c, nh mt k kht nc m cn n thm mui vo. Nhng ngi tm qun trong men ru thng phi au kh thy rng t tri nghing nga, m thnh su khng sp (VHC). i vi ngi gii thot th nm dc nh bnh kh, nh cc bu, nh mi tn, nh vt thng, nh h than hng (Kinh Ma Kin , TBK II). c Pht khng ph nhn c lc th trong i sng ti gia, cng nh c lc th cho ngi xut gia; c hnh phc do tin ti sc p danh vng em li, nhng cng c hnh phc do i sng gii thot xut trn. Nhng trong mi th cm th y Pht khuyn chng ta nn phn tch, hiu r ba iu: v ngt, s nguy him, s xut ly. Khi mt tip xc sc p, ta cm thy d chu, l v ngt ca sc khin ta pht sinh lng ham mun i vi n. Nhng khi ham mun y suy yu, ngha l khi ht ham, hoc khi n b cn tr, th y l s nguy him ca sc, v n lm chng ta au kh. Nu khi tip xc vi sc php, chng ta bit r n l v thng nn khng pht sinh a mun, th y l s xut ly i vi sc. V d mt ngi thy ngi khc mt mi xinh p, cng nhn cng a, y l thy v ngt ca sc. Nu cha hc Php, ngi y i t s a thch n i luyn, mong chim hu lm ca ring mnh m khng c nn sinh ra su kh cay ng ch khi thy sc p kia

ngoi tm mnh vi ti: l nguy him ca sc. Phm phu l vy ch c i t v ngt n nguy him v khng bit c mt con ng th ba. Nu c hc Php, ngi y s nghin ngm chn l Pht dy: sc l v thng, lun lun bin i i n hy dit. Li na sc ch l th ngoi da, cn tnh xu nm trong xng ty; ham ci v ngoi ca mt ngi khi cha bit g n nhng thi xu nt tt ca h l mt iu nguy him. Thy vy bn ht m m; mc d vn cn thy p nhng ht ham, khng n ni cht mt v sc, ch nhn mi v p nh nhn ci rng cu vng: y gi l xut ly. i vi ngi xut gia, v ngt ca cm th l v hi tm cnh gii s thin, mt trng thi h lc do ly dc sanh, khng cn tm sn hn. Ny cc t kheo, trong khi v t kheo ly dc, ly bt thin php, chng v tr s thin, c tm c t, trong khi y, v ny khng ngh n t hi, khng ngh n hi ngi, khng ngh n hi c hai... v y cm th mt cm th v hi. Ny cc t kheo, ti thng v hi y ta ni l v ngt ca cm th (Kinh i kh un 13, TBK I). S nguy him ca cm th l tnh v thng, bin i ca ci cm th v hi ny. Mc d cm th v hi l mt hnh phc ti thng so vi dc lc th gian, nhng n cng trong kh un v vn cn chu s chi phi ca v thng, bin dch. Do , s xut ly cng cn thit: y l khng tham m, chp trc cm th y. Chnh v tham m v ngt ca thin lc m ngi tu thin khng th tin thm, b lc vo ha thnh, mt Nit bn gi tng. Qu trnh tu tp l mt qu trnh gim tr n ch cu cnh: ln n t thin, th c tm, t, h, lc u b, ch cn li x nim thanh tnh. mt Kinh khc, Kinh S hi v khip m (TBK I) chng ta c nghe c Pht trnh by rt ro nguyn nhn ni s hi m thm nng trn tm thc con ngi mun thu. Chng ta s th: s cht, s khn kh, s i rt, s uy quyn, s c c, s b ch bai ch trch, v trn tt c, hnh nh chng ta rt s s tht. V s hi chng ta lao mnh vo cng vic lm n, vo cc th tiu khin, lp gia nh, gia nhp cc on th, n lc to mi tin ca, danh vng, tri thc, ti kho, ct lm sao chng minh mnh khng phi l mt con s khng di mt mi ngi v nht l di mt mnh. Nhng cm gic kh chu v s khng vn cn mi y. Cng lao tm lao lc, cuc sng chng ta cng bn rn chng no, vi cng nhiu bn b s hu, quyn thuc chng no, chng ta cng thy r s ngho nn c c v v trng rng ca n chng ny, khi m chng ta bt buc mt mnh i din vi cuc t sinh ca chnh mnh. V s hi, chng ta to ra nhng thn linh bt dit c th t nim tin tng ca chng ta vo y c ch bm vu gia mt th gii y dy nhng lc la tro tr. Ri chng ta gn

cho thn linh y cc tnh xu ca chng ta, ngha l cng y ng chp nh nhen, c th rt t bi vi mt tn trung kin, nhng cng c th rt c c vi k no phn bi. Tuy vy, chng ta th c mt tn ngng bt ton hn khng c g c. Voltaire: Nu Thng khng tht c, th cng cn phi to ra Thng . Nh nhng con cu nm xch li gn nhau tm hi m,chng ta cng a qun t, gia nhp hi ny on n, v khng th chu c mc cm c n. Chng ta ni ting ni ca tp th, a thch v la chn ging nh s a thch v chn la ca mi ngi, khi b xem l khng ging ai. Qu th, v s hi c c, chng ta th lm mt con cu ngoan ngon trong by cu m p hn l lm mt v sao c c trn nn tri gi bng. c Pht khng chp nhn nhng gii php tm b m chng ta thng dng i tr ni s hi m thm ng tr trong ta. Ngi i thng vo trng tm vn , tm nhng nguyn nhn su xa ca n c th nhip phc s hi. Nhng nguyn nhn y theo li Pht dy, l nhng thi xu c hu trong ta nh tham, sn, si, hn trm, thy min, giao ng, hoi nghi, khen mnh ch ngi, li bing tht nim, ham danh li, thn nghip, khu nghip, nghip khng thanh tnh, mng sng khng thanh tnh. Ny cc t kheo, nhng v Sa mn, B la mn no c thn nghip, khu nghip, nghip khng thanh tnh, c mng sng khng thanh tnh, nhng Tn gi Sa mn hay B la mn y chc chn lm cho shi khip m, bt thin khi ln. Ta khng c mng sng khng thanh tnh... Ta t qun st mng sng hon ton thanh tnh ny, cm thy lng t tin c xc chng hn khi sng trong rng ni. Ny B la mn, nhng Sa mn hay B la mn no c tm sn hn, c , sng ti cc tr x xa vng trong rng ni hoang vu... nhng Tn gi Sa mn hay B la mn y chc chn lm cho s hi khip m bt thin khi ln... Nhng Sa mn hay B la mn no giao ng, tm khng an tnh, nhng Sa mn, B la mn no cn ham mun li danh, ting tm... nhng Sa mn, B la mn no tht nim, khng ch ... nhng Sa mn, B la mn no khng c tm nh tnh, tm b tn lon m sng ti cc tr x xa vng trong rng ni hoang vu... nhng Tn gi Sa mn, B la mn y chc chn lm cho s hi khip m bt thin khi ln... (Kinh S hi v Khip m, TBK I). Mt trong nhng phn ng thng thng ca chng ta trc s s hi l chy trn: tu o vi thng sch. S chy trn mang nhiu hnh thc

khc nhau. Chng ta trn vo trong nhng cuc vui, trn vo nhng cng vic, hi h nh m, on th, bn b, khi phi i mt vi h v v vi chnh mnh: ngi thin s d rt kh khn l v th, chng ta phi i din vi chnh mnh trong khi c c thin tnh. Ch c nhng bc gic ng mi c th sng hon ton c c, i din vi chnh mnh m khng pht sinh cm gic kh chu, tri li cm thy mt lc th, hnh phc thun ty. Ny ch hin, ta c th khng di ng thn th, khng ni ln mt li, sng cm gic thun ty lc th lun trong mt ngy mt m... lun trong hai ngy hai m.. Cho n lun trong by ngy by m... (Kinh Tiu hh un). Nh ngi ca k trong th Xun Diu ngy xa, ni s hi ln nht ca ta l phi chm mt vi chnh mnh: Ch ring em phi gp hn em: Em s lm gi bng trn mi no Tri y trng lnh lo but xng da Ci khng v bin y tht l d s, n c th lm chng ta cht ngt trong nh mt phi hnh gia cht r khi bay ra ngoi qu o ca tri t. c Pht i tr s hi bng cch nhn thng vo n, khng trn chy vo mt vic lm khc, mt t th khc, mt thi khc nh i x s thng thng ca chng ta, Ny B la mn, trong bt c hnh vi, c ch no ca ta m khip m s hi xy n, th ngay trong hnh vi c ch y, ta dit tr ni s hi khip m. . . Trong khi ta i kinh hnh qua li, m s hi khip m n, th ta khng ng, khng ngi, khng nm m ta dit tr s hi khip m y ngay trong khi ta ang kinh hnh qua li. (Kinh S hi v hhip m). Do s hi, chng ta thng bp mo s tht cho n hp vi s thch ca chng ta, nh ngi in trong tp Cung nhn nht k ca Gogol lun lun tng tng mi s u tt p, c o tng rng mnh l Hong v nh thng in l cung in. c Pht khng th. i vi Ngi s tht l s tht, d n xu xa hay p , cn phi c thy ng nh bn cht ca n: Ny B la mn, c mt s Sa mn, B la mn ngh rng ngy l m, m l ngy. Ta ni nhng Sa mn, B la mn y sng trong si m... Ta ngh rng m l m, ngy l ngy. Chng ta nh n mt cu trong kinh Php c, Pht dy: N nh ti, mng ti, N thng ti, cp ti, Ai m him hn y, On th khng th ngui. Mt im ng lu y l Pht khng dy chng ta nn tng tng s lng m thnh ra s ngi khen hay tng tng s nh p thnh ra s ve vut. Ngi ch dy ng m gi tm nim

y ngha l hy x b, cho qua khi rc thm kh, t hi mnh: Mt li khuyn thc tin, khn ngoan. Trong kinh V d ci ca, Pht dy T kheo d c b ca x thn th ra tng mnh tng on, cng ng m lng sn hn mi ng l t ca Ngi. Nu ta chp cht tng li tng ch th thy li dy ny tht kh m thc hnh. K thc li ny rt thm thy hiu theo ngha bng: D khng ai ca x, ci ca V thng cng ang ca x thn ng un ny tng giy tng pht cho n khi n hon hon tan thnh tro bi. Vy th, cn sng hi th no, hy sng trong chnh nim, an lc, ng ni sn v nhng chuyn bt bnh m chuc thm au kh trong khi ang b v thng ca dn ti nm m hoc l ha thiu. Khng mt li dy no ca Pht l khng lin h trc tip n vic tm hiu con ngi chng ta, thn tm chng ta, vi nhng vn ca n. Bn cht ca dc vng, nguyn nhn ca dc, con ng thot ra khi dc c cp mt cch chi ly. S sng s d l kh chnh v con ngi vn au kh v gi, bnh, cht, li cn i chuc thm vo mnh nhng ci phi chu s chi phi ca gi, bnh, cht: l sc p, danh vng, ti sn. Nu chng ta bit ngay trong i sng kh au ny, vi thn xc kh hoi ny, i tm, gn gi, thn cn nhng ci khng gi, bnh, cht, th l ta t c Nit bn, bt t ngay trong sinh t. Ci l chnh php ti thng. Cho nn, Pht dy rng ti sn ca ngi xut gia l chnh php ti thng ny. ---o0o---

2. BN HNG NGI
Trong cc Kinh tng Pli, c Th Tn thng nhc n bn hng ngi sng trn i: Hng t hnh kh mnh, chuyn tm hnh kh mnh. Hng hnh kh ngi, chuyn tm hnh kh ngi. Hng va t hnh kh mnh, chuyn tm hnh kh mnh; va hnh kh ngi, chuyn tm hnh kh ngi. Hng khng t lm kh mnh, khng chuyn tm t lm kh mnh; cng khng lm kh ngi, khng chuyn tm lm kh ngi. Bn hng ngi trn, i no x no cng c. Mc d nhng li dy cch

xa chng ta trn hai ngn nm trm nm, tri qua khng bit bao ln tam sao tht bn chng ta khi c li tng kinh gn nht thi Pht ny, phi ngc nhin thch th trc tinh thn hi hc ca c Th Tn, mt nh tm l siu vit. Ngn ng du c i thay qua 25 th k, tinh thn m ngn ng y ni ln vn rt mi m ng truy tm. Ta hy xt bn hng ngi m Pht m ch, theo khoa hc phn tch tm l ngy nay: 1. Hng th nht: l hng ngi mang mt chng tm bnh gi l masochism (t hnh h, c khuynh hng t hnh kh) l hng ngi a thng vay khc mn, nh Kiu: Li mang ly mt ch tnh Kh kh mnh buc ly mnh vo trong Vy nn nhng chn thong dong khng yn n, ngi khng vng vng ang l mt c gi con nh khu cc, i chi gp nm m v ch ca mt k n, Kiu ngh ngay n thn phn mnh: Thy ngi nm bit sau th no! Ta phi ngc nhin trc thi ca Kiu, s ln mn xt thng ni nng i vi nm m v ch vt qu gii hn t bi, tr thnh bnh hon, bnh t hnh kh mnh. Ci g m va nghe cu em Vng Quan mi dn gn xa ci tiu s d hi ca c gi di m (cu ny cng l, cn nh tui m thuc vanh vch tiu s ca mt gi lng chi!), Kiu : Thot nghe nng m m chu sa au n thay phn n b Li l bc mnh cng l li chung Sut cuc i 15 nm on trng ca nng Kiu ch l hu qu ca s vn vo kh nghe y. V chuyn vn vo cho nn: Ma a li qu em ng Li tm nhng chn on trng m i. Tuy nhin s t lm kh ca Kiu khng phi hon ton v ch, t ra Kiu chuc c cha. C nhng s t hnh kh m khng chuc ai c mi ng c: l s t hnh kh ca nhng ngi tu kh hnh khng a ti gii thot, m vn chp cht ly kh hnh y. Pht gi l gii cm th kin. Nhng nh t hnh kh ny t ra nhiu gii lut qui g c k nhan nhn trong Kinh tng Pli, m v d dm khi hi: lim tay cho sch

(khng chu ra tay), i kht thc khng chu bc ti, khng nhn n ch c ch ng, c rui bu, khng nhn n t ni ming ni, ming cho, khng nhn ti ngng ca, ti ci gi go, khng nhn t hai ngi ang n... Ch nhn n ti mt nh, ch nhn n mt ming, hay ch n ti hai nh, ch n hai ming. . . C l nhng ngi chuyn tm t hnh kh y ngh rng gi gii cng kh theo cng c nhiu phc, nn ta khng ngc nhin khi thi Pht c nhng v hnh tr cu hnh, ngu hnh ngha l sng nh ch hay nh tru b trong mt thi gian di vi tin tng rng do hnh y sau khi cht, s c sinh ln ci tri. Mt v hnh gi thuc loi ny i n Th Tn hi v s phn tng lai ca mt ngi hnh tr cu hnh, ngu hnh mt cch vin mn s ra sao. Ngi p: Ai hnh tr cu hnh mt cch vin mn th s c sanh trong loi ch, nu hnh tr cu hnh vi nim tin s c sanh ci tri th tng lai s c hai kh nng: mt l s c sanh lm ch nu hnh tr cu hnh mt cch vin mn, hai l sanh vo a ngc nu hnh tr khng vin mn (sinh a ngc do tc gin, v c tng nh cu hnh m s c sinh ln tri, t ra khng). Ngi ta c th ngh rng hng ngi hnh tr ngu hnh, cu hnh (bt chc tru, ch) ch c mt vo thi bn khai xa xa y, ch thi vn minh ngy nay lm g c? Nhng khng, n vn tn ti d di hnh thc hi khc: tuy khng mang lng i sng cho ging nh tru nh ch, con ngi ngy nay lm vic cn nhiu hn loi tru, tham gm xng kh (mi danh b li) cn dai dng hn loi ch. 2. Hng th hai: l ngi lm kh k khc, chuyn tm lm kh k khc. Tm phn hc gi l chng sadism, ngha l a gy au kh cho ngi v vt. Hng ny khng thiu trn i, xa cng nh nay. Ta nh trng hp vua L Long nh (Nga triu) a rc ma trn u thy cha cho chy mlu chi. Pht k n mt s ngi hnh cc ngh c nh t, bn bun kh gii, ao ph, bun bn quan ti v vt tn lim... 3. Hng th ba: l hng va t lm kh mnh, chuyn tm lm kh mnh; va lm kh ngi, chuyn tm lm kh ngi. y l hng ngi c c hai chng bnh va k trn. Kinh Kandaraha (Trung b kinh 2, tr.334) m t nhng ng vua lm t n cng thn: V ny. . . co b ru tc, p o da th, ton thn bi du, gi lng vi mt sng nai, i vo ging ng vi b v chnh v mt B la mn t t. Ri v y nm xung gia t c lt c. Vua sng vi sa t v mt con b ci, c con b con cng mu sc, b v chnh sng vi sa t v th hai, v b la mn t t sng vi sa t v th ba. Cn sa t v th t th dng t la. Con ngh con th sng vi

cn li (cn c ci g?) ng vua ra lnh git v s b c, b ci, ngh con, d, cu t l, cht v s cy ci lm ct t n. Nhng ngi phc dch v s n gy, s nguy him vi mt trn y nc mt khc lc lm cc c ng vic... Hng th ba ny thng c thy trong nhng trng hp oan gia t hi: cha m, v chng, con ci... khng hp nhau m vn phi sng i vi nhau, khng th xa nhau bi v h cn... t lm kh v lm kh nhau. Ha ra yu nhau th li bng mi ph nhau. C mt cu ngn ng Php din t rt ng ni kh ca nhng cp oan ng: C em ti cht ci mt, khng em ti cht dn cht mn (Avec toi je suis mort, sans toi je m'en meurt). Nhng ngi cht ui cha tt hi, iu ti quan trng l ng cho ngi thn ti gn, c bng dng mt ngi thn no (cng thn cng mau cht) lai vng, m nn nhn h mt dm thy c tc th hc mu cht lin. V c ngi thn trong lc nguy cp th ch thm rc ri vn khng th cu vn do bi s xc cm qu ca i bn nh hng ln nhau. Pht dy: Su bi kh u no do i sanh, hin hu t ni i. 4. Hng th t. l hng khng t lm kh mnh, khng chuyn tm lm kh mnh, cng khng lm kh ngi, khng chuyn lm kh ngi. y l hng ngi lnh mnh, khng c nhng tm bnh k trn. H sng khng tham dc, cc cn tch tnh, cm gic lc th... Sm hay mun, nhng v ny s thy ti gia l rng buc, dc vng con ngi nh cc bu, nh bnh chng, nh vt thng, nh h than hng, v s xut gia sng i gii thot. V y thc hnh s h tr cc cn, ch ng nhng nguyn nhn lm cho tham i, u, bi, cc bt thin php khi ln. Do h tr cc cn, v y cm th v u lc, v y khi i ti, i lui u tnh gic, khi co tay, khi dui tay u tnh gic, khi nhn thng, khi nhn quanh u tnh gic. . . khi i, ng, nm, ngi, thc, ng, ni, im u tnh gic... (Kinh Kandaraha). Thnh tu chnh nim tnh gic, v y chn mt ni thanh vng c c thin nh, gt ra 5 trin ci l tham, sn, ng gt, dao ng, hoi nghi, chng s thin vi 5 thin chi: tm (theo di mt i tng), t (ch tm trn i tng, v d hi th), h (l tm vui), lc (l thn khoan khoi) v nht tm. H lc s thin l h lc do ly dc sanh v cn tm, t nn hy cn trong tnh trng dao ng. V y x tm x t, chng v tr h lc nh thin, mt h lc do nh sanh khng tm khng t, c th v y x b dn cho n T thin th ch cn li x niml thanh tnh, t y cc php qun mi thc s hu hiu pht sinh nhng thn thng lt tri di t.

hng ta thng ni qun Khng, qun V thng, qun Nh huyn, qun Kh v.v... song ch l nhng li i ngn bi v chng ra vn thy c, thy thng, thy tht, thy vui... nn mi kh. Bi chng ta cha x b hon ton, hnh l cn c ng, th lm sao nh nhng c bay bng trong cc ci thin. trong bn hng ngi k trn, Pht khng nhc n hng no lm li mnh li ngi. Ch mt hng ngi khng lm kh mnh, khng lm kh ngi l qu qu, qu him trn i, khoan ni n bc i, v tha g ht. Tht l thc t, khng mu m. Chng ta a ngy trang nhng tt xu ca mnh di nhng danh t p , nhng nhn hu qu th bit ngay nguyn nhn thc s ca n. Khng lm kh mnh, khng chuyn tm lm kh mnh, cng khng lm kh ngi, khng chuyn tm lm kh ngi, sng nh vy nghe qua tht gin d, nhng s tht th v cng kh khn. Sng gin d qu l rt kh Live and let live (hy sng, v cho thin h sng vi) l mt l tng m xa nay cha ai thc hin trn vn, ngoi tr Pht v mt s rt t nhng bc Thnh. ---o0o---

3. C PHT V N CI
Qua nhng kinh in i Tiu tha ghi li cuc i c Pht trong 49 nm du ha, chng ta c c mt hnh nh linh ng v ng o s. Nt c o nht trong nhn cch Ngi l Ngi khng bao gi mt bnh tnh. Ngi lun lun gi c phong , d gp nhng gian nguy s nhc. Nhng, mt nt c o khc ca Pht l Ngi rt t khi ci ln, m ch mm n nhim mu. Cho nn mi khi Ngi ci ln, l c mt i s nhn duyn. Ci ci y phng ra mun vn nh quang minh vn l mt th ngn ng, mt cch truyn thng chn l Ngi chng cho cc v B tt cao cp. i vi k phm tc chng ta, n ci ca Pht bi th tr thnh mt ci g ht sc huyn b, v cng quyn r. Nhn nhng tng tranh trnh by tn dung Ngi (c nhin khng phi nhng bc tng 32 tng xu 80 v t do th ti c nn) chng ta lun lun mun chim ngng mi n ci b n kia: n ci khng hn l ci. Mt n ci nh n nh hin, nh xa nh gn, nh sc nh khng. Mt n ci va rt hn nhin, va sng ngi tr gic. Mt n ci ra chiu giu ct, ra chiu xt thng. Chim ngng n ci Ngi, chng ta c cm tng Ngi giu ta mt iu g, m nu ta ng lng nhn lu hn mt cht, ta s bit c.

Nhng phi ht sc l lng, v Bc i s t, ng h s tiu (XD)

Khng gian nh c giy t

Ci g chng ta bit c trong n ci thong qua y cng tht v cng mong manh, n vt tan bin ngay khi mt nim va mng khi. Chim ngng n ci Ngi, chng ta bt gic mun ci theo, nhng khi nhn li bn thn, chng ta mun khc hn ci, v khi ngng nhn tr li, th ka, c T Tn hnh nh bng tr nn nghim trang, khng cn mm ci vi ta na. Nhng d c mm ci hay khng, Pht vn c mt sc din ti tnh hi ha, em li cho chng ta mt nim bnh an v hn. Nt mt Ngi trn tr hnh phc, mt th hnh phc khng lin h g n th tc, v chnh v vy mi tht l hnh phc. Qu vy, lm sao tm c hnh phc ni mt nt mt in hn nhng lo u v tnh mng, ti sn, li danh? Lm sao tm thy bng hnh phc ni mt nt mt in hn nhng vt nhn ca nhng thng ngy au thng chng cht? Nt mt trn mt tng Pht kho tc l mt nt mt khng c thi gian, khng bao gi ta on c Ngi bao nhiu tui. Vua Ba T Nc theo Pht l do quan st nhng v T kheo t Ngi n ngy mt ba, ng gc cy, gia tri, khng c mt vt ty thn ng gi, vy m gng mt v no cng trn y hnh phc him thy ni ngi thng. Cc T kheo ny cng vy, khng bao gi h rng ci v ci l hai hm rng l iu gii lut cm k. Vy m tt c con ngi ca h chnh l hin thn ca nim h lc v bin. Ti sao trong chng ni v uy nghi ca tu s, c vic cm ngoc ming ra m ci? C l ti v ci l hnh tng ca v minh bt gic. Tm ng mi pht ra ci v khc Nu tm an tr trong chn tnh b , th khng g c th khin cho ta khc hay ci c. Cho nn, mi khi rt him hoi, m Pht pht ra trng ci ln (nh khi Ngi ln nh Lng Gi thuyt php cho vua Rng bin) th i chng phi ngc nhin t hi: Nh Lai l ng t ti i vi cc php, nay bng v nguyn nhn g li ni ln ci ln. Ci ci cn l u mi ca lng dm. Ph n bt chnh a ci ct gi s ch ca ngi khc. Ci ci ci khc ca h u l nhng kh gii rt li hi la di ngi ta v tnh hoc tin. Chnh v ci khng ng lc m hai i phi ca vua Ng Ph Sai phi b Tn v t chm u mt cch oan ung (cc nng ci trong mt bui tp dt ngha v qun s cho ph n trong cung). Nhng trit gia bi quan cho rng ci ci l mt pht minh c bit ca loi ngi, v con ngi qu au kh. Trong cc loi th, khng c con no ci nh con ngi c. Ci ci

ca con ngi c th l che du s au kh, ut hn, ma mai, chua cht. C ti ba mi su kiu ci theo s phn tch, cng nh mt ci qut giy ngy xa c v vn cch s dng ch khng phi ch qut cho mt m thi. C ngi dng ci qut che mt, hoc giu mt n ci, hoc lic mt a tnh. C ngi qut cho k khc tn tnh, nh cc nnh thn qut cho vua. C ngi t qut cho mnh nut hn. Li cng c k x dng ci qut tr cn nh vo ngi khc. N ci cng vy, khng phi n thun din t ni vui sng m tri li, c khi ch l tr hnh ca au kh: Khi vui mun khc, bun tnh li ci (Nguyn Cng Tr) Mt thi s ni Ci l ting khc kh khng l. Thnh th ci ci i lc cn bi thm hn c ci khc. Molire, Voltaire, kch gia, vn ho ni ting ca Php v hi hc u l nhng ngi c nhn sinh quan v cng en ti. Vo nhng thi k au kh trong lch s quc gia, vn chng tro lng rt thnh hnh. Thi ho Keats ni n ci chn tht nht thng m nt thng au (Our sincerest laughter, with some pain is fraught). C khi con ngi ci che s gin ut: Gin du cm gan ming mm ci (Nguyn Cng Tr) C nhng n ci rt nham him, nh n ci ca Hon th trc ni kh ca Thc sinh thng Kiu ang b hnh h m khng dm khc: Ngi ngoi ci n, ngi trong khc thm N ci ca Hon Th lm cho Kiu phi than: Gin du ra d th thng Ci ny mi tht khn lng him su! C n ci by t s trch mc, nh n ci ca T Hi: Ci rng: tm phc tng tri Sao cha thot khi n nhi thng tnh Ci ci che du s c c l mt c tnh lm cho con ngi gn vi loi th nht. Trit gia Thomas Hobbes phn tch rng con ngi ging con th nht l ci s nhe nanh ra m ci, v ci ci ni con ngi cng nh

s nhe nanh ca th vt mi khi gp nhau. Con th n ti nut sng ngay i phng, cn con ngi th ci trc, ri mi liu b nut nhau t t: B ngoi thn tht ni ci M trong nham him git ngi khng dao l n ci i din cho s nham him ca con ngi. Nh vy, ci ci khng phi l biu hin duy nht, chn tht v n thun ca hnh phc. C l v th m Pht t khi ci ln, v gii lut cng cm nhng v xut gia nhe rng ci, mc d Pht gio cao hnh phc, chng au kh. Ton b chn l Pht gio l ch nhm mc ch dit kh, em li Nit bn, hnh phc ti cao. Nhng hnh phc y khng phi biu l bng cch nhe rng ci. Hnh phc y khng cn biu l, khng tng quan g n cnh ngoi, m tun pht t ngun tm, nn mi trng cu, bt tn, to ln n khng cn mang nhn hiu hnh phc, v vt ngoi danh ngn i i, hon ton v iu kin. Con ngi a sng ght cht, a hp ght ly, a vui ght kh, m khng bit sng cht, hp tan, vui kh ch l hai mt ca mt ng tin. V a sng ght cht nn sng th ci, cht th khc, bi th m c phi quanh qun mi trong vng sng cht khc ci, khng bit bao gi ra khi. Nt mt bnh an ca Pht biu th s siu thot khi vng sng cht khc ci ca th nhn. Trong cnh sng say cht ng, con ngi mi thy c sng c cht, c vui c bun, c phc c ha. Nhng i vi ng Gic ng, sng cht bun vui ha phc ch nh bo nh, nh in chp, nh sng khi, nh chim bao. Tt c u duy tm bin hin, nh nhng hnh nh do ha s v nn, nh nhng nhn vt trong tiu thuyt do nh vn to. C nh vn to ra mt nhn vt, cho n nm tri mi v ngt bi cay ng, ln hp qua ba mi su no lun hi, nhn vt y tr thnh mt hnh nh linh ng ti ni nh vn coi n nh tht, khc ci theo vi n, ri ha in. Nghe mt chuyn nh th, chng ta s cho l hy hu l k, nhng nh vn y chnh l chng ta y. Trong cnh gi th vui kh u gi, khng c g ng khc m cng khng c g ng ci. Vy m chng ta vn khc, vn ci, cho nn di mt Pht, chng ta u l in: bi th m c danh t in o. Tht cho l gi, gi cho l tht, l cn bnh trm kha ca chng sinh vy. Ti Bt: c bi ty bt trn, nhiu c gi hiu lm tc gi ln n n ci v ch trng khng nn ci, do cn nh chnh rng, vn c nhng n ci rt p t im cho cuc i m m, l nhng n ci chay.

Gi l n ci chay, bi v n tht hon ton... chay, khng mt n chua xt, ma mai, him c, m ch n thun l n ci. Li na, n khng phi tr gi bng ni au kh ca mnh (ci chua cht) hay ca k khc (ci c thng). Ch c n ci nh vy mi xng ng c xem l nh mt tri xua ui ma ng ra khi nt mt con ngi nh V.Hugo din t (le rire, c'est le soleil qui chasse l'hiver du visage humain). u tin l n ci ca tr th cha bit ni, cha c ci rng no, (nn khi phi s l rng), in hnh l n ci ca em b trn tm hnh qung co sa Guigoz: tht l mt n ci hon ton hnh phc. Th n l ci ci tr, ci x xa mt lm li ca ngi khc, nh ci ci ca ch th gi trong Tn ng lc khi mt a nh lm vic khng c va ch. Thay v qu mng, ch ch ci ln bo a n: B my mun i tu hay sao m lm n k dzy? Li c ci ci cha thn cho k khc. C TT Thin Minh, mt hm bo iu em bnh tri cho mt em b n cha. Em lng tng lm ri rt kh nhiu xung t. Ngi ci ln bo: Qu ca Pht nhiu lm, ch tic rng hai bn tay con qu nh! C ci ci y T bi thng cm, nh ci ci ca v S trng trong mt bui qu ng (ba n theo nghi thc nh cha vo trc ng) khi mt th gi bng canh nng, l sy tay c bt canh ra gia bn. Mt ti nh g ct tit, ch tiu run ry ch i mt hnh pht nng. Nhng bng S trng ci hi: Con c bng tay khng? Li c ci ci y hng v gii thot nh ci ci ca thn s Hu Vin trong giai thoi thin H kh tam tiu. Nhng trong sng hn c c l l ci ci v tinh cu ca thin gi khi hot nhin i ng. V cui cng l ci ci bt dit ca B tt Di Le m ta thng thy trong cc tng tranh v Ngi: mt y, bng ph, ming ci toe trong khi lc tc

vy quanh quy ph, tng trng bng su tr nh, a xoi l tai, a xoi l mi, a s l rn... phi chng y l hnh nh Lc trn bt hon ng chnh gic ca i tha? N ci ca Di Lc B tt l n ci ca s bao dung ci m, xa ht ranh gii thn s yu ght. ---o0o---

4. HNG PHC K TM
Trong kinh Kim cng, Trng lo Tu B hi Pht: B tt pht tm v thng B lm th no an tr tm y (lun lun gi vng, khng thi tht) v lm th no hng phc tm mnh. Nguyn vn bn dch ca ngi La Thp l: Vn h ng tr, vn h hng phc k tm. Vn h ng tr: l lm sao an tr, gi vng ci tm b pht. Tm B l tm mong cu gic ng, tm dng mnh tinh tin khng ngng ngh trong cng vic ca B tt l ha chng sinh cui cng gic ng hon ton, thnh Pht nh Pht. Hng phc k tm: hng phc ci tm y. C khi mun cho sng sa, ta thm vo ch vng m nguyn bn khng c. ng nhin hng phc k tm l ch cho ci tm ngc li vi tm B . Nhng ngc vi tm B c hai: tm ch k ca Thanh vn chuyn cu t , v tm tham th ca Phm phu cn nng ng chp. i tng chnh m Pht nhm n ging dy Kinh Kim cng l nhng v Thanh vn xong phn t li, khi s hnh hnh B tt. in hnh l Tn gi Tu B . Ngi l v A la hn ht sc tch tnh v khng bao gi mng khi ci tm nim ta y l k vng lng s mt v chnh v vy Pht mi khen ngi l ngi a tch tnh (v cn mng tm ng nim l cha thc s vng lng). on 9 (theo kiu phn on thnh 32 ca Chiu Minh thi t) khi Pht hi Tn gi Tu B : A la hn c th ngh rng ta y l A la hn hay khng?. Th Tn gi tr li: Tha khng, bch Th Tn, v nu A la hn m ngh mnh l La hn tc ri vo quan nim ng, nhn, chng sinh, th gi. y l bn kiu ng chp: chp ng (ng tng) l chp ti; v chp ti ng nhin cng chp ci khc vi ti l anh (nhn tng) ni cch khc thy c t (mnh) th cng thy c tha (k khc). Ci khc mnh thuc nhiu chng loi khc nhau: khng nhng mnh khc ngi trc mt mnh m cn khc mi ngi, mi loi vt khc nh tru, b, la, nga, lc ... Kiu chp th ba ny l chng sinh tng. Ni cho d hiu theo vn phm (khng bit ng

khng, v cha nghe thy ai gii thch kiu ny) th ng tng nh ngi th nht (ti), nhn tng nh ngi th hai (anh) v chng sinh tng nh ngi th ba (chng n). Cn th gi tng l khi nim v sinh mng di ngn ca ci ti y t khi sinh ra cho n khi cht. C bn tng y u l vng tng, ng chp v i sng nh mt dng sng tun chy khng c bt u hay chm dt, i mi khng ngng, vt ngoi thng cn v on dit. Ci ti ch l o tng do tnh tng tc, v n bin i trong tng hi th ni tip nhau t lc cho i cho n cht. A la hn l v khng cn chp c ci ta, nn khng thy ci ta y l g c, l Thnh hay phm, chn hay tc, l La hn hay khng phi La hn. V Tn gi Tu B khng cn mng khi mt ngh g v ci ta , nn Pht mi khen Tn gi l ngi a hnh tch tnh (nho a lan na hnh gi) . Khi mt v A la hn nh vy pht tm B , th phi cu gip chng sinh c v vt cht (nh em li cm o nh ca) ln tinh thn l gio ha chuyn m khai ng. Mun th A la hn phi sng gia cuc i chan ha nh sng gic ng ca mnh (ha quang) vo trong chn bi bm (ng trn). Mt th thch rt ln cho v La hn l khi v y phi nhp cuc vo gia bi i tr li ha , chng khc no ngi ra khi ng bn d, tm ra sch s ri m phi nhy vo li trong . Thnh thong v y khng khi cm thy mi mt trc nhng duyn s a oan, chng sinh a bnh, ngoan c, kh thng. V khi ting gi ca ni rng thanh tnh, ca ci tm tch mch v ngn vang ln trong lng, th v y gn nh mun b cuc, khng mun lm B tt na m a quay v ci Khng, v sc nh ra mnh l A la hn sao li phi dn thn vo chn bi hng mt mi ny? Th y l vng tm ca mt A la hn tp tnh hnh hnh B tt. Ngc li vi vng tm ca phm phu l ham sc thanh hng v xc, vng tm ca B tt l ham s tch mch ca tm hn: on tr phin no trng tm bnh Xu hng chn nh tng th t. Bi th tr li cu hi ca Tn gi (vn h hng phc k tm, lm sao hng phc tm y) Pht dy Tn gi Tu b : Hy chng sinh m khng ngh ta l ngi (ng tng), n l k c (nhn tng), c rt nhiu loi chng sinh c ta cu , chng nhng ngi m bao nhiu loi tm cua ra c...(chng sinh tng). V nht l ng ngh: Ta lm ci vic cu chng sinh lu qu ri, (hai ba mi thng, nm, i kip...) nay ta mun ngh mt (th gi tng). V ngh nh th th khng th no tip tc.

Li na, B tt th khi b th, ng c chp vo vt b th thuc su trn (sc, thanh, hng, v, xc, php). Pht tr li: C bao nhiu loi chng sanh trong gii hoc do trng sanh, do ha sanh, hoc c sc, khng sc, c tng, khng tng v.v.. hy gip cho chng c gii thot an vui tuyt i. Gip nh vy v s v lng v bin chng sinh, m khng thy tht mnh gip v chng sinh c gip. Cu p ca Pht bao gm c hai phn: an tr tm B v hng phc phin no. V cch an tr tm B , th Pht dy hy chng sanh, cu gip tt c mi loi khng phn bit. V phn hng phc phin no (hng phc k tm) th Pht dy ng thy tht c mnh ban n v k nhn n. Phn th nht do tng ng vi sanh k tm v phn th hai vi V s tr trong cu ng v s tr nhi sanh k tm vy. Cu gip tt c l c nng nhn, khng chp c ngi cho k nhn l hnh tch mc. Nu b th m cn thy c mnh l ngi cho, k khc l ngi nhn th d sanh phin no, mt thanh tnh, tc l khng hng phc c tm. Nht l khi kim k li thy mnh cho rt nhiu nhng nhn chng bao nhiu th i thi, tht l au kh. Vy mun an tr tm B , ngha l mun pht sinh v pht trin tu gic nh Pht th phi thc hnh Lc : B th, Tr gii, Nhn nhc, Thin nh, Tr tu n ch tt cng. y l ni v kha cnh tch cc hnh ng, tt c u c mt cch nh tht nh tht bt khng. ng thi trong khi hnh ng tch cc nh vy tm khng vng mc bt c ci g khng thy c ci ti B th, Tr gii, Nhn nhc v.v.. cng khng thy c i tng l ngi kia c ti B th, ngi kia nhc m ti v.v.. y l ni v kha cnh tiu cc: trn phng din nhn thc (tri) th phi thy khng mt cch tuyt i hay nh tht khng. V mun cho d hiu, chng ta phi tm phn tch nh trn, thnh ra c hai mt tri v hnh, th v dng, tiu cc v tch cc, song k thc c hai khng ri nhau nh hi th ra vo, thiu mt tc th thnh ngi cht. Bi vy an tr tm b cng ng thi l hng phc vng tm, hai chuyn trn ch l mt. Mt tri kin chc tht, sng sut t n l hnh ng: V d mt ngi i lc, ng gia ng su ng ba, khi nhn ra ng ng v th khng cn gi l lc na mc d cha ct bc i. Con ngi ngy nay v phng din hnh ng tin b rt xa, c th bay ln cung trng, ln xung y bin, c th thc hin nhng chuyn kinh thin ng a, nhng tt c nhng hnh vi khng phi pht xut t tm B ,

m trng tm vn l ng chp v minh, cho nn cng c nhiu thnh tch th gii cng thm lon. Mt hnh ng d li lc bao nhiu m pht sinh t ng chp th chng nhng khng th an tr tm b m cn lm tng trng thm phin no (khng th hng phc k tm), tri li, mt hnh ng li tha khng ng chp th t n lm c hai vic an tr tm B v dp b phin no. Mun ph tr ng chp pht trin tm B , theo li Pht dy th phi thy tt c u khng mt cch tuyt i. Khng ny bao gm tt c cc php v l th tnh ca tt c cc php: Vi trn, Th gii, Pht, Chng sinh, B , Lc vn hnh... ip khc c nhc li nhiu nht trong kinh ny l: Nh lai thuyt th gii, tc phi th gii, th danh th gii. Nh lai thuyt chng sinh tc phi chng sinh, th danh chng sinh v.v.. Ta hy phn tch mt cu lm v d: Nh lai thuyt vi trn: c Nh lai ku l ht bi (trung o). Phi vi trn: khng phi l ht bi (khng). Th danh vi trn: Ch tm gi tn l ht bi (gi) V sao c my ch Nh lai thuyt lp i lp li? Ta hy nh n li t thut ca Th Tn trong kinh Php Hoa. Sau khi c o Ngi qun st thy cn c chng sanh qu thp, m php Ngi chng th su xa vi diu, kh hiu, kh thy, kh vo (kh v), d c ni ra cng khng ai hiu c. Do Ngi nh nhp Nit bn, khng ra gio ha. Nhng Ngi gm li, ch Pht qu kh dng cc php mn phng tin sanh. Phng tin trc ht l ngn ng ca chng sinh. V nu dng ngn ng ca Pht (nh phng ho quang, im lng v.v..) th ch c ch Pht hiu vi nhau m thi, khng th truyn t n chng sinh c Bi vy c Th Tn phi dng ngn ng ca chng sinh ni vi chng sinh, cho chng sinh c th hiu thu. M ngn ng chng sinh ty thuc vo s thy bit ca chng. Cho nn ci g chng sinh ni l c, Nh Lai cng ni c; ci g chng sinh ni khng, Nh Lai cng ni khng. Ci chng sinh gi con tru, Nh Lai cng gi con tru. Ci chng sinh gi con nga, Nh Lai cng gi con nga. l theo chng sinh m ni. Vy, cu: Nh Lai ni ht bi c ngha l ty thun theo ngn ng th gian m Pht ni ht bi. y gi l trung o, v bao hm gi v khng. Ci m Pht gi ht bi di mt Pht thy khng phi l ht bi (phi vi trn) v n c th hp li thnh th gii. Ci m Pht gi (theo chng sinh) l th gii, di mt Pht thy th khng phi th gii v n c th tan nt thnh vi trn. y l khng qun. V th 3:

Th danh vi trn, th danh th gii l gi danh hay tm gi. Phm phu thng bm vo gi danh ny v khng r ngha chn tht ca n (l khng, l gi). V tt c mi s, phm phu ch c gi danh, khng bit c tht ngha. Cho nn bt c php g, d l B , Nit bn, Pht, B tt... m tm phm phu r ti, dng t lng phn bit, ngn ng, so snh... m t, th u cong quo, ch c gi danh khng phi th thit, nh li Pht dy trong kinh Php Hoa Th php phi t lng phn bit chi s nng gii: Php y (chn l) khng phi do t lng phn bit m hiu c. Khng th dng t duy khi nim thu t chn l. Vi ci tm phm ca chng ta, b hn cuc bi v minh phin no t v lng kip, cng thm thi quen t lng phn bit... th d chng ta ni c, ni khng, ni gi, ni tht g cng u sai, cng ch l gi danh. Ci khng ca chng ta khng tht l khng, ci c ca chng ta cng khng tht l c. Nit bn m ta bn ti cng ha thnh sinh t, tu gic ta tng l th thit cng tr thnh ngu si. Phin no tc b cha ni ra th ng, ni ra th ch thnh ba hoa h lun. Nhn thc c iu y ri c l ch cn mt con ng duy nht cho chng ta l tin theo li ca ng Nh Tht ng, do lng tin m vo. Lm sao c c lng tin ? Th kinh dy, hy tr gii v tu phc. Tr gii v tu phc (B th, Nhn nhc...) n ch rt ro l khng thy c mnh tr gii tu phc, th chng ta s c th tin c li Pht dy l vn php u khng. V khi c c lng tin y, th nhng ip khc trong kinh Kim Cng khng phi th gii. . . khng phi chng sinh... khng phi nhn nhc Ba la mt... v 86 ting KHNG, V, BT trong bi Bt nh Tm kinh ngn ngi tr thnh khi th nghe nh nhng nht ba nh cho tan tnh khi v minh trong ta, khi li nghe nh li M ru ngt ngo a ta vt ra ngoi ba ci, thy nh Lc T: Bn lai v nht vt H x nh trn ai? ---o0o---

5. NM GI
Nguyn nhn hin din trn ci i ny chnh l th: s chp trc, nm gi, bm vu. C bn s chp th:

1. Dc th: Nm gi nhng i tng thuc v ng dc: sc p, ting hay, mi thm, v ngon, cm xc m du, gi l nm dc cng c hay dc trng dng, v nm th ny lm tng trng lng ham mun. 2. Kin th: Nm gi mt quan nim, l thuyt, kin, t duy cho l duy nht ng, ngoi ra u sai lm. Bnh vc n ti cng, c th nh nhau cht b v n. Nhiu khi bit n sai, nhng l theo n t lu ta khng th bung b, v tnh cm, v t i, v th din..., v th. S cung tn y c din t trong cu th ca H.W. Longfellow: Ti sao n b mt nim tin Ch v n khng cn ng s tht Hy bm ly n, eo theo n Ri s li thy n khng sai (Why abandon a belief because it ceases to be true Attach to it, cling to it, and it will be true again) Mt iu sai khi c nhiu ngi ni v c lp li nhiu ln, thng d lung lc ngay c nhng ngi lc u khng tin. Nh cu chuyn v b m ca bc thnh Tng Sm, nghe li n con mnh git ngi, lc u cn bnh tnh dt ci, c quyt khng th e chuyn , nhng khi nghe n ln th ba, b ht hong tun chy. 3. Gii cm th: Kh kh gi cht mt gii cm khng a n gii thot, t tri buc mnh. Gii lut Pht ch l gip ta gii thot ngay hin ti. Tn gi Udyi mt hm thm cm n c ca Th Tn tht ra nhng li cm ng nh sau: Th Tn tht s on tr nhiu kh php cho ta! Th Tn tht s mang li lc php cho ta! v nh gii lut ch khng n phi thi, m tn gi trnh c bao nhiu nhc nh ch nhng lc i kht thc vo bui ti. Kinh nghim au n nht cho Ngi, nh ta c nghe Ngi k li vi Pht, l mt hm vo lc sm ti, Ngi m bt ng trc mt nh n. Mt ngi n b t trong i ra, bng ngt xu v hong s, tng con qu no hin hnh quy ph. Khi hon hn b mng nhic: Cha T kheo hy cht i! M T kheo hy cht i! Tht tt hn cho ngi l ly con dao bn m ci bng cht i cn hn v l ming i kht thc bui ti lm cho ngi ta s ht hn! . Chnh v nhng bt tin y, Th Tn mi ch gii cho T kheo c sng gii thot an vui. Tri li gii cm th l nhng k lut phi l khng do mt ng gic ng lp ra, m do nhng bc thy ngu si mun li cun t bng

nhng iu lut kh theo, qui g, lp d, khng v mc ch gii thot m ch le thin h. 4. Ng lun th: Chp cht l lun v ng, cho rng nht nh c ng. V c yu ci ta nn mi nm gi, bo tn n khng cho mt. iu ng ni l, khi c mt th l bao hm c bn th. V d mt ngi tu p xc kh hnh cu sinh ln tri, th kh hnh y gi l gii cm th. Cho rng hin hu ci tri l phc lc ti thng, th l kin th, lng ham mun sinh ln tri l dc th, cho rng mnh ng l ng lun th. Hoc khi chp c mt bn ng (thay v hiu ng nh Pht dy l ch c s kt hp tm thi ca nm un lm nn ci gi l con ngi; v ci t hp thn tm y ang bin i khng ngng trong tng giy pht), th s chp ng y c gi l ng lun th. m gi mt l lun, quan nim v ng, th c ngi cho rng ng y ch yu l thn xc, nn hng th nm dc (sc, thanh, hng, v, xc) cho chn ch i, v cht l ht khng cn g na. y gi l dc th. C ngi li cho rng ng y ch yu l linh hn, sau khi thn xc cht linh hn s c ln thin ng sng i vnh vin nu by gi chu kh p xc kh hnh. Chp c linh hn gi l kin th ; chp kh hnh sinh ln tri gi l gii cm th. Chnh bn th ni trn s a ti hu l s c mt trong ba ci dc, sc v v sc Nu khng nm gi bt c g, ngha l khng yu thch, bm vu, th tt nhin khng cn do nghip tri m phi hin hu bt c u. ---o0o---

6. NIT BN SINH T
Lung gi thanh bnh ngy Pht n gi cho con mt t suy t. Ly Pht, phc c no khin con gp c Chnh php vi diu, c d vo hng ng xut gia? Ti nghip no a y con sng qu xa thi Pht? Mt k st nhn tm mu nh Angulimla khi c gp Pht cng thnh Thnh, dm n Ambapali nh din kin t nhan cng chng qu d dng. Cn ngy nay th i, kh qu. Tu hnh bao nhiu cng nh nc l mn. Phin no tham sn i khi tng tm yn, n khi gp duyn ha ra vn cn nguyn vn. Giai do v khng c sinh ng thi vi Pht. Nhng li Th Tn dy tht n gin: Khng c g l ta hay ca ta. Con c th thy r chn l ny vo mt ngy ch nht i do ph. Tht khng c

mt cht g l ta hay ca ta gia ci bin ngi v vt hn n y. Nhng bng nhin, mt v Tn gi chng sinh khi ln ngh: Ta phi ly ci ng h kia. N phi thuc v ca ta. Ri v y n cp git, lm kh ch la ln, cnh st n sng xng li. Th l mu , t y, hnh pht, ti li pht sinh ch v nhn lm ci khng ta lm ci c ta vy. Nn Th Tn dy, ch no cn bng dng ci ng l ch y cn au kh, tri buc. Pht cn dy thm mt li thm thy: Th chp thn l ta cn t nguy him hn chp tm l ta. Ngha l, nu c duy g, th th duy vt hn duy tm vy. Sung sng thay chng ta sng khng s hu! Mt v Thnh t c o tht ra li cm hng nh vy trong Trng lo k . Ch ngy nay ngi ta mi thm li ni n gin y, tng rng khng s hu th c ngha l khng c t sn. Nhng k thc cu ni kia c mt su xa, v c tht ln bi mt bc A la hn, v ch c v ny mi thc s khng cn s hu v hon ton thot khi ng chp. Ngi cha chng qu th d l mt nh kh hnh khng t cm di, khng c n ci di, cng vn cn s hu, v cn ci ng l cn mi s, vi nm th un ngun gc ca mi kh au. Trong tt c s hu, t tng l ci kh b nht. Nhng ngi ta ch t duy v nhng g mnh a thch. Bi th gc r ca t duy l kht itanh. Mt ngi v ng thc s l ngi ct t gc r ca kht i ny; hon ton c lp, khng dnh mc mt ci g d thuc vt cht hay tinh thn. Ngi y c Pht mnh danh l con ngi c c l tng, hon ton sng mt mnh, khng chung vi mt php th hai. Mt ngi d sng ni rng m tm t cn vng mc ci qua, ci cha ti, cn luyn tic hy vng, th vn cha phi l ngi c c l tng. Tri li mt ngi d sng ch ng ngi nhng ct t kht i lin h n ng th cng c xem l c c l tng khi ph tan c dc vng, ng chp. V y lun lun sng trong hin ti, hon ton bung x, tm t nh con th rng, hn nhin, v y. Mt ngi nh th s bnh tnh trc mi chuyn bin, sng sut i din vi thc ti trong tinh thn trch nhim, khng on hn, nguyn ra. V y c th chuyn ha nghip lc thnh nguyn lc, bin c dc thnh cam l, i vo a ngc th a ngc bin thnh an vui, v la cng ha hin c sen hng. l diu dng, l sc mnh ca chn l khi c sng, c th hin trn vn ni mt con ngi, khi php (dhamma) tr thnh ty php (anudhamma), mt chn l ty thn th nhp vo ngi. Do kinh Lng gi c nhng li bng by khi t c Pht: Khi Th Tn di gt n mt ni no, th ni y cy l tr nn xanh ti, hoa tri m y sui ngn reo vui, n cm khng ai gy m

ngn ln nhng m thanh vi diu. l ct ni ln diu dng s hin din ca bc Thnh c nng lc chuyn ha c n vt v tri. L v ng bao trm c cc php yu khc nh Kh v Nit bn. C kh nhng khng c ngi kh. C Nit bn nhng khng c ci ng nhp Nit bn. Ngi b kh dy xo lun lun c o tng rng bao nhiu oan nghip trn gian, con to dnh trt ln u mnh. Ai cng thy mnh kh nht, khng ai thy mnh kh nh, nguyn nhn v ng chp. Th nn mi c chuyn t t. T t l v thy mnh kh qu chu khng ni. Nu c ai hi sao ngi hng xm chu c th h tr li ngay rng ti ng hng xm khng kh bng ti. Nhng nu nhn mt cch tnh to hn, nhn thng vo s kh ang thm lan mi ngi mt t, mi ngi mt cch, th qu tht ch c s kh, khng c con ngi kh ng sau s kh. Con ngi l mt t hp nm un, v chnh t hp y l kh ri cn ai vo na. Cho nn ni rng "ti kh" l tha ch ti, l trn u cn gn thm mt ci u. Nit bn cng th. C Nit bn nhng khng c ci ng no nhp Nit bn. Bi v ni ng nhp Nit bn th ha trong Nit bn cn c ng, tc c kh, v cu y thnh ra mu thun, v Nit bn l hnh phc tuyt i. Khng c ng th ai nhp Nit bn?. Ngi ta hay t cu hi nh vy. Lm nh th mun nhp Nit bn phi c ng mi c, khng c ng khng xong. Nhng ni nh vy l khng hiu g v nit bn v qu cao ci ng. Ng ch l mt dng c ca au kh, hn na n chnh l s au kh. Cng nh xe ch dng chy trn mt t. Khng ai t cu hi Khng c xe lm sao chy ln tri? Ni v tm hn con ngi, mt dng c ca kh, Chateaubriand c cu: Tm hn chng ta l mt nhc c bt tc, mt cy n thiu dy, trn chng ta bt buc phi gy nhng khc vui trn nhng cung bc ch dnh cho iu th di (Notre coeur est un instrument incomplet, une lyre ou il manque des cordes, et o nous sommes forcs de rendre les accents de la joie sur le ton consacr au soupir). Tm hn con ngi cha gic ng l nh vy, cho nn nhng kit tc vn hc ca nhn loi phn ln u l nhng thin bi kch v trng hn ca. Thi ho Php Alfred de Musset ni: Li tuyt vng l li ca p nht V ti bit nhng bi ca bt t ch thun l iu thn thc no nng (Les plus dsesprs sont les chants les plus beaux. Et j'en sais d'immortels qui sont de purs sanglots)

Con ngi cng di do t ng v ti liu din t ni kh bao nhiu, th li c v ngho nn thiu thn khi cn din t hnh phc by nhiu. Khi nhng v kch n giai on nhn vt bt u ht cn b cc, th mn cng t t h. D c din thm cng khng ai xem, v cc cnh vui vy sum hp phn ln u ging nhau, u t nht ng nhm. Dng nh hnh phc khng phi l ci cn din t, hay v thiu ti liu din t hnh phc. Ngay d khi t mt cnh vui, th ci vui y cng nghe ra ngm ng nut cay th no, cng ch l tr hnh ca kh. Keats ni: N ci chn tht nht Thng vn nhum au thng Ting ca m i nht Thng vang di bun, (our sincerest laughter with some pain is fraught our sweetest songs are those which tell of saddest thought) Tm hn con ngi l mt kh c bt tc, mt kh c ch dnh din t v cm th kh au, th lm sao hiu c Nit bn l hnh phc tuyt i, bt kh t ngh? Mt nh th Pht gio vit: N t sinh cha ra hhi su ng Lm sao thong c mi hng v tn? Ni ng hn, khi ng hon ton tiu dit th c Nit bn. Vy th ai Nit bn. Tr li cu hi ny, c l Pht cng lng tng, v bit trnh chng ta khng hiu ni. Nn Ngi ch dy mt bi k, ai hiu sao th hiu: V hu nit bn Pht V hu Pht nit bn Vin ly gic, s gic Mu ni tch tnh qun Th tc ym ly sanh Th danh vi bt th Kim th hu th tnh (Kinh Lng Gi) Khng Pht vo nit bn Khng nit bn ca Pht Xa la bit b bit Bc thnh lng quan st

Nh vy sanh nhm chn y l khng m gi i ny ln i sau. Khi ng chp tiu dit th kh ht, Nit bn hin l, nh my tan th trng hin. o tng v ng vng vo u th kh , o tng v ng tan i u th Nit bn . Cho nn Kh hay Nit bn, c hai va khp ni, va khng ni no, nh cu ngn ng ha phc v mn, duy nhn t triu (ha phc khng c ca, ch do ngi t rc vo). Kinh Php Hoa c cu: Ch php tng bn lai Thng t tch dit tng C ngha rng bn th cc php vn thng Nit bn, khng mt du vt ca dc vng au kh. Khi ni Nit bn l vng lng khng cn kh au, dc vng ngi ta thng ng ha Nit bn vi ci cht hoc trng thi v vi th ng nh pho tng. C ngi cho rng tu thnh Pht leo ln ta sen ngi lm thinh cho thin h h hc ly, th cng chng c ci tch s g. Lm nh th thnh Pht th ch c thnh mt ci tng xi mng m thi. Mn Gic thin s phi thm hai cu m ch diu dng ca nit bn: Xun o bch hoa khai Hong anh liu thng V trong ci th vng lng tch dit kia, hm n mt ngun sng v tn nh thin nhin vn im lng, m n khi xun v th mun hoa khoe sc: Xun n trm hoa ci Oanh vng ca liu thm Nit bn, cu cnh ca phm hnh cng vy, c mt diu dng khn lng. Con ngi ch tht l ngi khi bit km ch dc vng pht sinh t ng chp, v khi ng chp hon ton tiu dit, con ngi y tr thnh bt t. c Thch Tn ca chng ta l mt Con Ngi nh vy. Ngi t b tt c ngai vng in ngc tr thnh mt kht s ngho kh lang thang ry y mai , t trn di mt gc cy, th m cuc i Ngi tr thnh ngun cm hng bt tn cho hng triu ngi. Gio l ca Ngi truyn lan khp nhn

loi sut trn 25 th k, lm li lc cho v s sinh loi, k c nhng chng sinh b bng. khng phi l diu dng ca Nit bn hay sao? Nit bn tuy vy, vn khng phi l ci g ta c th i tm m c, v c tm kim tc bao hm ci ng ang tm kim kht khao, vy l c au kh. Ni rng ti kht khao thnh Pht hay lm sao ti ph tr c ng chp, cng phi l nh ni ti lm sao rn luyn c c nhn nhn, khim tn" mc d nghe qua rt hp l. Nhng ci ti no mun t xa mnh, n lc ph tr ng chp, th v tnh lm cho ng hin l l ra mt cch cn r rt hn, nh khi mt ngi no mun biu l s khim tn ca h vy! Lm cch no m ch mt ng li, phng php, k thut... l nhng th thuc lnh vc chnh tr, khoa hc. o tri li, ch l mt ci nhn. Pli c t ng Ehi passika ch o Pht l o n m thy: Khi thy r thn ng un ny l ct bi gia thi-khng v cng, i sng dm ba chc nm ca ci thn y trn mt t ch l mt cht bt nc trn i dng hin tng sinh dit tip ni v tn, th ng chp t tiu tan nh sng mai gp nh nng mt tri, cn g m phi dit tr vi n lc. Mt Thin s bo, mong cu thnh Pht th v Pht y chnh l ngun gc ca lun hi sinh t. Khi c hi: Lm sao ti thot c bnh xe lun hi? Mt Thin s hi li: Ai buc ngi vo ? o l mt ci ca khng li vo, hay mt li vo khng ca: v mn quan. o khng c ng li khun php no c, ng ca o l ng chim bay khng c hnh tung du vt. Kinh Lng Gi ly biu tng mt ngn ni cao cht vt ng cheo leo bn bin, ch c ai c thn thng mi ln c, v thn thng y ch cho thnh tr t chng, t tu hnh th hin chn l, khng ai c th truyn dy cho ai. Do m c Pht d dt bo: Trong 49 nm thuyt php, ta cha tng ni mt li. Bi v, d Ngi c kh c rt hng truyn trao gio php, Ngi vn khng sao ni ra c ci iu duy nht ng ni, m ch phi ni quanh qun bng n d, truyn xa tch c theo ng kiu cch mt nh m phm khuyn ci ny nn lm, ci kia nn trnh, ton nhng iu thuc k thut tu hnh hn l tm im ca o l ci khng th ni. Khng th ni, c l v va qu n gin va qu phc tp nh hi th, c l v tm hn chng ta qu rc ri kiu cng khng mun chp nhn rng chn l, Nit bn l ci g ngay trong nhng s vt tm thng gn gi. Chng ta a tm kim cao xa v a ngh rng nhng ci chng ta ang tm kim phi rt thing ling huyn b. Chng ta v tnh qun thc t l, nhng nhu yu phm nh nc ung, khng kh, nhng th ti cn, qu bu nht cho i sng vn d c phn phi ng u cho mi sinh vt, khng c tiu chun. Chn l hay Nit bn cng vy vn l ca kho v tn dnh cho tt c

mi ngi. Th m v thiu gin d, v qu kiu cng, v nghip lc buc rng, chng ta c mi mi thiu thn kht khao, mong cu tm kim, kt qu l cng tm cng xa, cng mong cng vng. Nh li Pht dy trong kinh Nit bn, chng ta nh k ngu i tm h khng, chy khp ng ty nam bc khng ni no bt c h khng. Li c ngi thy ng qu au kh, mun thot ly bng cch t hy dit, c bit u ng l khng th c g phi dit. K y chng khc no nh ngi s h khng m trn chy khp ng ty nam bc khng ni no thot khi h khng. l tt c b n ca au kh v gii thot, ca Sinh t v Nit bn. ---o0o---

7. NGNG V CHAI
Mt ngi nui mt con ngng trong mt ci chai. Khi ngng ln, lm sao a ngng ra khi chai m chai khng v, ngng cng khng cht? y l mt trong nhng cng n thin. Gia cc gii p, c ngi ngh con ngng nhn n bt ung cho th xc gy mn chui ra (kh hnh gii thot). C ngi bi quan, cho rng ngng nht nh phi cht (c nhn phi b tp th hay hon cnh nghin nt). C ngi cho ngng tng trng ng chp, ng chp cng ln th thy c chai cng nh, khng th no chui ra, nu xa b ng chp nh h khng, th cn c chai no khng lt? Li c quan nim cho rng, trong hay ngoi chai u l nhng li nhn phin din, i vi ci nhn ton din th khng c trong ngoi, v khi y tm c gii thot khng cn thy trong ngoi. Ch cn m rng ci lng, th u cng l nh, v u m chng c cht tri xanh. Theo nhn xt thng thng, th y qu l mt th nan gii: hoc ngng phi cht, hoc chai phi v, khng th no c hai u nguyn vn. cng chnh l ci th nan gii ca con ngi trc cuc i. Mi bi kch ln nh u bt ngun t xung t gia c nhn vi tp th (gia nh, x hi) v ngi ta dng nh phi chn ch mt trong hai ng: hoc p ci khung tp th ang giam hm mnh c t do c nhn (chai phi v) hoc l nh ho mn trong ci khung y (tc l cho ngng cht). Hoc nu khng cht kh, th c nhn cng phi vng vy thot ra bng mi gi, n ha th chn ci qu p xc kh hnh (li thot ca nh kh tu t ), m bo ng th tm p xy dng mt khun kh mi hp

mnh hn. Vi phng php sau ny, nhiu c nhn ph b hy sinh, hin ti phi b hy sinh cho mt tng lai no . o Pht, trc vn ngng v chai s nu ln cu hi: Con ngi v cuc i c nhn vi hon cnh, l hai hay mt?. Xt cho cng, ta chnh l cuc i v ci khung m ta tng rng mnh b nht trong . Chnh ta to ra ci khung y, khng ai khc. Ta c lin h mt thit vi ci khung x hi ny, c b ngang cng nh b dc, b rng cng nh su trong khng gian v trong thi gian. Ci ti bao hm s hin din ca v s ngi v vt khng-phi-ti: thn ny khng c, nu khng c t tin ng b cha m, nu khng c b bn rau ci, nh nng, th dt, th mc, th n, nu khng c t nc la gi, nh sng mt tri...; ci ti, tinh thn, tm linh s khng c nu khng c nhng tin bi ng ty kim c, mt cng ng siu thi khng, m i vi ta i khi gn gi hn c ngi lng ging gn nht, ta cm nh cng th mt bu khng kh vi h mi khi c sch, t duy. S tng quan gia mt v tt c , gio l Hoa Nghim gi l php gii trng trng duyn khi. Vy th, ci khung (hon cnh) v con ngi khng phi l hai. Khng phi chuyn tnh c ngu nhin nu ta phi sng trong mt mu mc x hi no : chnh ta chn la n, mt cch hu thc hay v thc. Nhn thc iu khng c ngha rng ta phi b tay cam chu, hoc try lc theo thi i, v tng mnh l con ca hon cnh th c lm g cng v ch. o Pht cho rng, cuc cch mng chn thc phi bt u t bn thn, v ch khi no con ngi c trng thnh tr tu mi c th c cuc cch mng cng a con ngi n t do tuyt i, ngha l gii thot m khng l gii thot khi mt ci g: mi ci khung u l o tng do tm to. Gii c n l gi, th lin thot khng cn phi p v ci g c, nn B tt i vo i m khng xo trn trt t ca cuc i, cng khng b i chi phi, m ngc li cn tc ng su xa trn nhng ngi ng thi v mai hu: in hnh l s m thm t gi cung in vo lc na m ca thi t Siddhartha cch y gn ba ngn nm. B tt vn ung dung sng gia i bc chy ngn la tham dc bng thi kham nhn, t bi, nh di nc mt trn sa mc, nh ngn gi thanh lng gia tra h oi bc. B tt nhn chng sinh cn tham m khng khc ngi ln nhn tr con ang ham thch chi: s m say ca chng l ng nhin, v chng cha ln. n mt giai on, chng s b chi y. Khng ch g l lun vi chng rng ch l gi, hay git chi ca chng ling i, hay bc bi v s am m ca chng. Tri li, B tt nhn chng sinh vi lng bi mn:

H v ta ch l mt, v cn m nn gi l chng sinh, n khi ht m th u l B tt. Khng hoan h hay o bt c g , B tt vn thung dung sng gia cuc i nhim nh a sen vn ln t bn d: Nh t ng rc thi Qung b trn i l y hoa sen mc Ta hng p ngi Cng vy gia qun sinh M la v nhim Bc thnh t Pht Ta tr tu sng ngi. (Php c 58-59) Tr tu v T bi ca B tt nh vt du loang, nh hng su rng theo nguyn l trng trng duyn khi ni: khi mt ngi tu, c nh nh hng, mt nh tu, c xm nh hng, c nh th, nh hng tt p t t lan rng cho n vt qu bin cng mt quc gia, mt thi i, nh o Pht t mt nc n lan trn khp u chu, chu, c chu, M chu ngy nay. Vy, cn u l ci chai nht ngng? ---o0o---

8. H TR CHN L
Trong Thng Gi kinh (Trung b II, kinh s 95) c Pht phn bit ba trnh tip cn chn l: h tr chn l, gic ng chn l v chng t chn l. H tr chn l ni theo ngn ng thi nay l tn trng s tht. Khi tin tng mt iu g, ta c vic tin, nhng khng nn xc quyt rng: ch c iu ta tin mi tht ng, ngoi ra u sai. Bi khng chc g ngy mai chnh chng ta cn tin nh vy hay khng v quan trng hn, khng chc g nim tin y l hon ton ng. Vy tt hn l c tin, nhng ng cc oan m cht n. Kinh Bch D k chuyn mt ngi cha trong lc chy nh, chy lc thng con, v sau tm c nm xng chy tng l con lin em v th cng. Mt thi gian sau, a con tm c nh cha, tr v g ca. Ngi cha

khng m, cho l ma qui ti quy ph, v tin chc con mnh chy thnh nm xng kh kia. Con ngi si chp mt nim tin sai lc cng nh ngi cha ngu si y: tin gi lm tht th n khi ci tht n, vn c ng cht tm hn. Thi h tr chn l trong trng hp ny l, khi tng ng xng l con th c vic cng quy lm chay cho n i (cng khng hi g, n khng hng c th c c hn khc hng thay). Nhng ng quyt chc nh vy khi cha thy tn mt. Pht dy c 5 iu khng chc ng: Mt l iu ta tin theo (ty tn), hai l iu ta ng (ty h). Ba l iu ta nghe n (ty vn). Bn l iu ta xc nhn sau khi cn nhc suy t. Nm l quan im, l thuyt m ta chp nhn. Trong c nm loi y, nu l ngi h tr chn l, ta s khng vi xc quyt: Ch c nim tin ny, s ng ny, li n ny, s suy t ny, quan im ny... l ng, ngoi ra u sai. Ngha l ta c quyn tin th ny th khc, c quan im n kia nhng khng bao gi nn c quyt nim tin ca mnh, quan im ca mnh l duy nht ng. Gic ng chn l l khi mt ngi xt r mt v thy, thy h khng c tham, sn, si; Php c h kho ging, a n v tham, v sn, v si, ngi y sinh lng tin, n gn, giao thip, lng tai nghe php, th tr, tm hiu ngha, hoan h chp nhn php y, khi mun tu tp theo, c gng cn nhc, tinh cn. Nh tinh cn m t thn th nhp c chn l ngi y thy. Nh vy l gic ng chn l, nhng cha phi l chng t chn l. Chng t chn l l sau khi thy, cn phi luyn tp, hnh tr cho thun thc. Ta c th ly v d gic ng nh ngn n va c thp ln trong cn phng ti tm d dy bi bm tri nhiu nm thng. Chng t l qut sch ht bi d y sau khi thp n ln. Mun chng t chn l, phi tri qua 13 giai on tun t nh sau: 1. Trc ht l lng tin i vi bc Thy xng ng sau khi tm hiu k v y nh trn. iu ny rt quan trng. Bit bao nhiu ngi v lm tin thy b yu nghit m phi kh mt i, ly n mun kip. Nhng ct yu y vn l chnh tm. Nu tm t i tm thy th ch gp thy t. Tm cu ti li th ch gp thy bi. Cu khi bnh th ch gp thy lang, c khi lang bm. Cu khi nn ch gp thy ba, thy cng. a b ngoi th d tin hng thy ch c b ngoi. Lng tin chn chnh l tin Pht php c nng lc dit kh, gii thot ngay hin ti. Khi c lng tin nh vy, phi tm n v thy cng tin nh vy v c kh nng trao truyn phng php dit kh ca c Th Tn.

2. n gn: C tin tng mt v thy, th tt nhin phi n gn h, mi nung nu nim tin chnh php c. 3. Thn cn giao thip: Sau khi n gn, phi thn cn thng xuyn v thy. Nu Pht t m 3 nm mi ti thm thy mt bn, thy qun mt mi gc gc mnh mt ri, lm sao hng dn mnh trn ng hc o! Hoc ti cha m ch ra vn xung bp, trnh mt thy, th cng v phng hc o. 4. Lng tai: m ch mt thi sn sng n nhn s dy bo ca thy v Pht php. C nhiu Pht t a thn cn gii xut gia ch tm s vn, gn gi giao thip ch tha ch t m, kiu tm bn bn phng, th thy tr u tht li. C Pht t ti cha ch ni chuyn th gian, khi ng n Pht php th lnh mt ra vn xem cy cnh. Nh vy l khng lng tai. 5. Nghe php: C thi sn sng, tm hn chun b lng tai nghe php, Php mi lt vo tai c. 6. Th tr: Nghe xong, phi th tr, ngha l ghi nh vo lng, gi gn khng mt. Ngi c th tr php th nghe php mi c ch li, nh li va ng ti thc n l mn lt bit ngay. Ngi nghe m khng th tr th php ch v tai ny ra tai kia, nh ci mung sut i tip xc n m vn v tri gic. Pht dy: Ngi ngu du trn i Thn gn bc hin tr Vn khng bit chn l Nh ci mung mc canh. Ngi tr d mt khc Thn cn vi bc hin Cng thy ngay chn l Nh li nm v canh. (Php c 64-65) 7.Tm hiu ngha: Nh k nhng iu nghe ri, phi tm hiu ngha cho chn chn, khi tu tp sai lm. Th tr php m khng hiu ngha l hng ngi hay ch lng rt nguy hi. Th dt t cn hn hay ch lng, ngha l khng bit m c tng mnh bit, bit sai tng bit ng:

Ngu t bit mnh ngu Nh vy thnh c tr Ngu t cho c tr Mi tht l ch ngu. (Php c 63) 8. Hoan h chp nhn: Khi hiu r ngha ca php, cn c s hn hoan chp nhn php y, xem Php nh phao cu mng gia bin kh, lun lun sng ci tm trng vui mng ca mt k trm va gp c kho bu ln, hay ca mt g cng t tm thy vin bo chu buc trong o rch. 9. c mun tu tp: K tip phi pht sinh mun tu theo Php. Chp nhn m khng mun tu th ch l mt s chp nhn sung, rt cuc khng ch g. C Pht t ni o rt cao siu nhng tuyt khng dnh dp g ti o trong np sng ca h hng ngy, v h khng c c mun tu tp. 10. N lc: mun tu th phi c gng dng tm trong vic tu hnh, bin tt c vic lm, tt c hon cnh trong i sng thnh php tu. 11. Cn nhc: Khi n lc quyt tu tp php ri phi cn nhc php mn no thch hp, khng thch hp vi mnh. 12. Tinh cn: Sau khi cn nhc chn cho mnh mt php mn thch ng, phi tinh cn theo php mn y cho chuyn nht. C nhng Pht t v thiu tinh cn nn d b ngi khc lay chuyn, d ri vo t ma ngoi o, hoc lun lun thay i thy, chy t php mn ny qua php mn khc. 13. Chng t chn l: Sau khi tinh cn chuyn nht vi mt php mn trong mt thi gian di, cui cng hnh gi mi chng t chn l, gii thot au kh. Nh vy s thnh t tr tu l c mt con ng di cam go, khng thiu cm by. Mi chng ng u m ra mt khc quanh mi m hnh gi thiu thin xo c th b cuc hoc lc ng. ---o0o---

9. PHT V PHP Trong kinh Kim Cng, c nhng on c Pht nh ngha v Nh Lai nh sau: Thu lai gi, v s tng lai, dic v s hh, c danh Nh Lai . Nh Lai c ngha khng t u li m cng khng i v u nn gi l Nh Lai. Li y c th hiu l sinh ra, v i l cht. Vy Nh Lai ngha l khng c sinh ra hay cht. Tc bt sinh bt dit. l php thn v tng. Nh Lai gi, tc ch php nh ngha. Nh Lai l ngha khng i di, ni cc php. Ci g khng di i? l ci phi tng, ci khng, ci lun lun nh vy ni s vt. cng l l ng nhin n tng ni s vt, chi phi mi s vt. V d lut nhn qu, duyn sinh th khng bao gi di i. Nhc kin ch tng phi tng tc kin Nh Lai. Nu thy tng l phi tng, chnh l thy Pht. Nh B tt Thng Bt Khinh trong kinh Php Hoa, gp ai cng nh l bo: Ti khng dm coi thng Ngi, v Ngi s thnh Pht, y l v Ngi thy c chng sinh l phi chng sinh, v Ngi khng chp ci tng chng sinh ni h. Thy tng phi tng cng l thy duyn sinh, v duyn sinh l la ci chp hu v. Ni c sinh hay thng tr l chp hu, ni c cht hay on dit l chp v. Nhng ni duyn sinh th c m khng thc c, khng m khng thc khng. ng thi Pht, c t kheo bnh nng sp cht, lo lng khng c thy Pht trc khi nhm mt. Pht xut hin trc v y v an i rng, ng khng cn phi thy sc thn ca Nh Lai, m hy an tr vo Php tc thy Nh Lai. Php y chnh l php duyn sinh. Ai thy l duyn sinh l thy Pht. Pht hi Tn gi Tu B : C th do sc thn 32 tng ho m cho l Pht khng?. Tn gi p: phi, Pht lin dy: Nu do thy sc thn 32 tng ho m cho l thy Pht, th vua Chuyn Lun cng l Pht. Do y m Tn gi bit khng th xem thn th 32 ho tng chnh l Pht. Cu ny m ch 32 tng ho cha xem l Pht, hay ni rng ra l, tng ngoi khng quan trng phn on v Pht hay v bt c g khc. y l ph ci chp tng, chp hu hay chp thng.

Nhng ngay sau , c Pht li bo Tn gi Tu B : ng ng cho rng c Nh Lai khng y ho tng m cng thnh Pht c. Cu ny li cho thy rng Pht th phi c tng ho ch khng phi khng. Thnh ra 32 tng cng cn thit nhn ra Pht. Cu ny l ph ci chp khng hay chp on dit. Pht dy: Ngi pht tm b khng ni cc php on dit. (Pht a nu a la tam miu tam b tm gi, php bt thuyt on dit tng). Tc nh cho rng s tu hnh khng a n kt qu c thc 32 tng hoth s lm cho ngi nghe cn chp tng rt bun. Trung o Bt nh l, i vi cc php khng chp thng cng khng chp on, khng chp hu cng khng chp v nn gi l phi. V Php cng vy, khng th ni rng Nh Lai c c ci php thnh Pht, bi v php y l v s c, khng c tng trng hay tn gi no nm gi, nh ngha. Tt c php u c th l Pht php, (Nht thit php giai th Pht php) nhng khng c mt php no duy nht c bit c th gi l php Pht. S v Pht php gi, tc phi Pht php. Ci gi l Pht php l phi Pht php. Trc ht ng c ni php mi l iu quan trng. V d nu ni php B th ct ngi nghe B th cho mnh, th y l mt ng c v li, nn php y thnh phi php. Th na, phin no nh bnh, chng sinh nh con bnh, php nh thuc: v phin no v lng chng sinh v bin cho nn khng th c nh mt php no l thuc hay phi thuc: thuc i vi bnh nhn ny c th l phi thuc hay c dc i vi bnh nhn khc. Li na, chnh php m ni khng ng ngi, ng ch, ng lc, th cng thnh phi php. Kinh dy: Tt c php u l Pht php. Ri ngay sau li dy: Ni tt c php, ngha l phi tt c php, mi gi l tt c php. y l phng k ngu chp cht li ni, nghe tt c php bn cho tht l tt c php khng cha php no. Cng nh khi nghe ni xin cho mt chn nc tng k chp li s c tm cho ng mt chn y nc tng em li, trong khi ngi ni ch cn cht tng ng trong chn. V thin php cng th, Pht dy Gi l thin php, tc phi thin php. V ci tt m em khoe khoang th thnh khng tt mt ri. ---o0o---

10. PHP L V THN THNG

Cha Jsus cng c thn thng m Kinh Thnh gi l Php L. Mt im tng ng gia hai ng gio ch l, theo Kinh Thnh, th khi v n thnh Jrusalem, qu hng ca Ngi, Cha Jsus khng lm php l c. c Pht ca chng ta cng vy, khi v n thnh Ca t la v, Ngi khng bin ha thn thng. V sao vy? V mun cho php l hay thn thng hin hin, phi cn c c knh tn ca chng sinh lm duyn ph vi oai thn ca Pht hay Cha. Cha Ki-t khi tr v Jrusalem, ngi trong thnh qu quen bit Ngi t lc cn th u, do cm thy gn gi, thn thit, h khng c lng knh tn nhiu i vi Ngi nh dn chng cc ni khc. V vy Ngi khng hin php l. c Pht khi tr v Ca t la v cng th. Ta c th kt lun rng: php l c l do lng tin hay ngc li, nu c lng tin, th s thy php l. Khng tin, th c php l trc mt cng khng thy. Ngy nh ch em chng ti thng ln ni thm ngi ch tu hnh. Ngi tr tr mt am tht tnh mch. Mt bui chiu, khi tin chn chng ti ra cng, ng di hng mai rc r tr bng. Ngi cm vt o di ca ti ln, ni vi mt n ci t i: o p qu h. Em c bao gi ngh, lm sao m em c c nhng chic o tt nh vy mc hay khng? Mnh khng dt, khng may, m lun lun c o mc li ton o tt o p na. Em c thy l khng? My li l lng ca ch vy m lm cho ti suy ngh c tun. Phi, quanh ti c nhng ngi cy rung sut ngy m khng n, dt vi sut ngy m khng mc, xy lu i cho ngi khc m chnh mnh th khng c ly mt mi nh, phi ry y mai dng chi tm, con ci tht hc khn cng... Tht l php l khi ti khng dt vi m c o mc, khng cy rung m c cm n. Li ch ni rt ng. Ln ln la tc xut gia theo ch, ti may mn c ch dy v lng bn quyn Lut Tiu, mt b sch li mt n tng su xa trong tm hn ti hn bt c tuyt tc no ca vn hc th gian. Hc n uy nghi th knh Pht, ti cm ng nht l cu n mt ba cm, ung mt bt nc, thng khng qun n Ph. Ti nh n ci php l ch ch cho ti ngy no, v by gi ti gp li php l hng ngy vo mi ba n, trong mi tch nc ung, trong mi vt dng ca thp phng th ch cng dng.

Mong sao tt c mi ngi cng thy php l thng ngy, nh n Pht trn tr, n chng sinh lai lng, bit thng yu v knh trng tt c. c vy th th gian ny s ha thnh tnh ngay tc khc. ---o0o---

11. THY BIT CHN CHNH

Trong 8 chnh o, ng u l Chnh tri kin. Ta hy tm hiu xem mt ngi phi bit nhng g, thy nhng g mi c gi l ngi c chnh tri kin. Khng g tt hn nghe li li dy ca Tn gi X Li Pht v vn ny, theo kinh Chnh tri kin (Trung b kinh II). C nhiu php mn thnh tu Chnh tri kin. Nhng php mn y gm c: 1. Bit c bt thin v cn bn bt thin, bit c thin v cn bn thin. 2. Bit c thc n, tp khi thc n, on dit ca thc n v con ng a n on dit ca thc n. 3. Bit kh, tp khi ca kh, on dit ca kh v con ng a n on dit kh. 4. Bit gi cht, tp khi, on dit ca gi cht v con ng a n on dit gi cht. 5. Bit sanh, tp khi, on dit ca sanh v con ng a n on dit sanh. 6. Bit hu, tp khi, on dit ca hu v con ng a n on dit hu. 7. Bit th, tp khi, on dit ca th v con ng a n on dit th. 8. Bit i, tp khi, on dit ca i v con ng a n on dit i. 9. Bit th, tp khi, on dit ca th v con ng a n on dit th. 10. Bit xc, tp khi, on dit ca xc v con ng a n on dit

xc. 11. Bit su nhp, tp khi, on dit ca su nhp v con ng a n on dit su nhp. 12. Bit danh sc, tp khi, on dit ca danh sc v con ng a n on dit danh sc. 13. Bit thc, tp khi, on dit ca thc v con ng a n on dit thc. 14. Bit hnh, tp khi, on dit ca hnh v con ng a n on dit hnh. 15. Bit v minh, tp khi, on dit ca v minh v con ng a n on dit v minh. 16. Bit lu hoc, tp khi, on dit ca lu hoc v con ng a n on dit lu hoc. Mi su php mn trn y l mi su ca dn vo chnh tri kin, vo c mt ca th c th m c tt c cc ca khc, cng nh ch cn m mt gt l tt c cc gt khc s c tho tung ra. Ta hy tun t hc hi tng php mn theo li ging dy ca tn gi X Li Pht, thnh tu chnh tri kin. 1. Bit bt thin v cn bn bt thin, bit thin v cn bn thin. Bt thin c 10 th l ba vic c ca thn (git hi, trm cp, dm dc), bn vic c ca ming (ni di, ni hai li, ni li c, ni li ph phim), v ba vic c ca (tham, sn, t kin). Cn bn bt thin l tham, sn, v si. Thin l t b 10 iu c ni trn v cn bn thin l khng tham, khng sn, khng si. 2. Bit thc n. Thn ny c ra v c nui sng l nh thc n. Bit c thc n lm tip tc thn ny qua nhiu i kip th c th chm dt sinh t bng cch nh ch cung cp thc n cho mt i sng k tip, nh ht nhin liu th ngn la s tt... Thc n gm bn th: on thc th v t (on l vo thnh nm trn b vo ming), tc thc phm vt cht; xc thc (s tip xc gia nm gic quan vi ngoi vt); t nim thc ( tng, t duy

thin nh); v thc thc (dng thc tun chy khng ngng ngay c khi ng. Chnh thc ny to i sng sau khi cht, thut ng gi l kit sanh thc). Nh vy s sng chng ta v cng phc tp, khng phi ch c nui dng bng thc n vt cht (on thc) m thi. c n ung y m b nht trong phng ti lu ngy ta cng cht, l v thiu xc thc: ta cn tip xc vi nh sng mt tri, vi ngi v cnh vt. Con ngi l mt con vt x hi, cho nn xc thc cng l thc n quan trng vi phn ng. C nhng ngi ph cht hoc in cung v thiu thc n ny. Khi ta m mi xem kch hay chiu bng, hay nghe nhc, ta c th qun n: l v ta n bng xc thc. Loi thc n th ba l t nim thc, l s suy t tng tng, n bng cch nghin ngm mt ngh trong tm tr. Loi ny cng rt quan trng, ta c th suy ngh mt vn n qun n qun ng. Loi thc n cui cng l thc thc, l ci duy tr v tip ni mng sng. Chnh thc ny to nn mt thn xc mi, do n c gi l kit sanh thc: thc ni lin hai i sng. Mt v nhp nh dit th tng ch khc vi thy cht ch thn thc v ny cha ra khi thn xc tr thnh kit sanh thc. Nhng thc n duy tr s sng phc tp nh vy, nn mun chm dt sinh t khng phi chuyn d. Ta vn c th nhn n m cht, nhng dng tm thc vn tip din th vn cn phi ti sinh, v nguyn liu cho ngn la sng vn ang cn. Vy mun on dit sinh t th phi on c bn thc n ni trn. Nhng v ta thin thun thc ch on c ba thc n: on thc, xc thc v t nim thc, cn thc thc cha on. Tp khi hay nguyn nhn ca thc ny l tham i, nn mun on n phi dit tham i. Con dng a n on dit tham i l thnh o tm ngnh. 3. Bit kh tp, dit, o. Kh l sanh gi bnh cht, su bi u kh no... tm li nm th un l kh. Nguyn nhn ca kh l i i lin vi h v tham. H l khoi thch, tham l mun v v cho mnh. Khi tip xc vi mt i tng m ta khng khoi thch th khng c yu khi ln: ta c gii thot. V vy ci nguy him l s khoi thch a n yu, t y phi chuc ly su bi kh u no, nh li Pht dy: su bi kh u no do i sanh, hin hu t ni i. Nhng khi tip xc s vt, ch c nhng sc p, ting hay, mi thm, v ngon, xc gic m du... mi pht sinh khoi cm, t pht sinh i. Nu ch tip xc ton nhng sc xu, mi hi, v d th khng can h g. Chnh ci tm s th lm cho ta bit xu p ngon d. Ci kh ca s tu tp l lm sao dng li giai on th, ng bc i bc na tin n i. Khi xc v cm nhn nhng cnh xu p vui bun, khng nn sinh tm yu ght. V

chnh do i m c th (nm gi), do th m c hu (s c mt). Do ta thch c mt trn i, ta mi sinh ra i, cng nh c thch xem ci lng mi c mt rp ci lng. Khng ai mi ta n gia cuc i ny nu chnh chng ta khng mun; chnh ta ng k, xp hng c hin hu, sinh ra trn ci i ny. Ta c trch nhim hon ton v s hin hu y. Khng th tha trch mc ai. V sao c hu? y l v c th (nm gi) v s d c nm gi l v c i pht sinh t th nhng th lm ta khoi thch. Th l cm gic (vui, kh, trung tnh) khi ln thuc su loi do c su gic quan. Nguyn nhn ca th l xc: s tip xc ca 5 gic quan vi 5 i tng nh mt thy sc, tai nghe ting v.v.. Mun on dit th cn on dit xc. Nguyn nhn ca xc l lc nhp, 6 li vo: mt, tai, mi, li, thn, ; 6 ch qua s vt bn ngoi c th i vo tm thc ta. V c mt tai nn c s thy nghe v.v... Nguyn nhn ca lc nhp l danh sc. Do c danh sc m c lc nhp. Danh l phn tm l gm xc, tc , th tng, t. Sc l thn xc vt l lm bng bn i: a, thy, ha, phong. Qu trnh mt s vt i vo tm thc ta gm c 5 giai on chnh: a. Xc: nh mt tip xc vi hnh sc khi sc trong tm mt th s tip xc mi c th xy ra. b. Tc : c s ch . Nu mt thy vt m khng c tc th khng c giai on k tip l . c. Th: tip nhn, c ch nhn mi c s nhn ra l vt g. d. Tng: bt u c nim v vt y: p hay xu, ng a hay ng chn v.v... Ngang y nu khng dng li m bc i bc na th tc l bt u vo trng ca nghip, l giai on cht: e. T. t tng v i tng mnh a thch. Chnh t y m i sanh, u mi ca su, bi, kh, u, no. N cng l mm mng to nghip. Nguyn nhn ca danh sc l thc (ci bit) c 6 loi: ci bit ca mt, ca tai, mi, li, thn, . Ni khc i, v c thy nghe m c mt tai v.v.. s dng cho vic thy nghe. Nguyn nhn ca thc l hnh gm c 3: thn hnh, khu hnh, tm hnh (hay hnh) l nhng hot ng c ca thn, khu, gi l ba nghip. Cn

nhn mnh yu t c v ch nhng hnh ng c mi pht sinh ra nghip. Nguyn nhn ca hnh l v minh, ngha l khng bit v kh, kh tp, kh dit v con ng a n kh dit. Yu t sinh ra v minh, tng trng v minh l ba lu hoc (s h m lm): dc lu (ham cc i tng gic quan), hu lu (ham hin hu) v v minh lu l s u m cn bn pht sinh ra dc lu, hu lu. Cng t v minh sinh ra lu hoc, ri lu hoc li tng trng v minh; hai ci sinh ln nhau nh t mt ging sinh cy qu, qu li sinh ra ht ging. Thnh o tm ngnh l con ng a n on dit ca lu hoc, ca v minh, ca hnh, ca thc, ca danh sc... v ca bt c gt no trong 12 gt tht ca vng lun hi sinh t. M c mt gt l ph tan c xing xch v minh trng trng v tn. ---o0o---

12. VNG M NHN

Vo mt ngy p tri thanh thn, vua Pasenadi (Ba T Nc) x Kosala do chi trong vn ng uyn. Khi nhn ngm nhng gc i th ch xa vng tch mch, vi nhng tn l ta rng che bng mt, tht kh i, p mt, nh vua bng nh n c Th Tn v ngh: Nhng gc cy kh i, p mt, lng l, vng ngi, thong gi, xa lnh mi t hi ng o thch hp cho s trm t mc tng ny, chnh l ni Th Tn thng ng ta, chnh l ni chng ta nh l Th Tn. Ngh nh vy ri vua quay sang bo ngi hu cn tn Kryana rng: Ny Kryana, ta nh c Th Tn. Mi c bit hin nay Th Tn, bc A la hn, Chnh ng gic tr ti ch no khng? Tu i vng, lnh thay i vng ngh n Th Tn, bc A la hn, Chnh ng gic y. Ngi cng vi i chng thng du hnh khp ni, ry y mai khng c tr x no nht nh. Tht l mt cuc i my bay hc lnh kh tm du vt! Nhng may thay, lc ny Ngi ang dng chn mt th trn ca dn chng Sakka, tn gi th trn Medalumpa.

Cch y bao xa?

Tu i vng, cch khng xa, c th n y v tr v ni trong ngy. Vy Kryana ny, hy thng c xe. Chng ta s i yt kin Th Tn, bc A la hn Chnh ng gic. Tha vng, tu i vng. Vua cng cc quan hu cn i n th trn ni Th Tn ang tr. Vua i b vo Tinh x. Lc by gi mt s ng T kheo ang kinh hnh ngoi sn, vua hi: Tha ch Tn gi, Th Tn hin u. Chng ti mun yt kin Ngi. Cc v T kheo ch vo mt gian tnh tht bo: Tha i vng, gian nh ca ng kn kia l ni Th Tn ang ngh. Hy im lng n gn, bc vo hnh lang tht nh, sau khi ng hng, hy g ca. Th Tn s m ca cho i vng. n ni, vua ci vnh khn i u (mt c ch cung knh, nh ngy nay ta ci nn m) v trao thanh kim h thn cho quan hu cn. Quan hu cn hiu vua mun vo mt mnh, vi dng li ngang ch vua b kim. Vua n ng hng v g ca tnh tht ca Th Tn. Th Tn m ca. Sau khi bc vo cn nh, vua ci u nh l chn Th Tn, ly ming hn chn Th Tn, ly tay xoa chn Th Tn v t xng tn: Bch Th Tn, con l vua Pasenadi nc Kosala. Th Tn hi: Do thy nhng g m i vng li h mnh tt bc v biu l tnh thn i i vi thn ny nh vy?

Vua k nhng l do sau: Bch Th Tn! Trong khi con thy nhiu v Sa mn B la mn, cc gio phi khc hnh tr phm hnh c gii hn ch trong mt thi gian ri li tr v th tc th hng nm mn dc lc, th cc v T kheo

t ca Th Tn thc hnh phm hnh vin mn n trn i. Do con ngh: Th Tn l bc chnh ng gic, php c Th Tn kho ging, ch tng t ca Th Tn kho hnh tr! Li na, bch Th Tn i v cc tp th x hi, tr thc, tn gio, trit hc khc con thng thy vua cha ci ln vi vua cha; B la mn ci ln vi B la mn, gia ch ci ln vi gia ch, cha m ci ln vi con ci, anh ch em ci ln vi nhau... Cn trong php lut Th Tn con thy cc v T kheo sng vi nhau thun ha, thn hu khng ci ln, ha hp nh nc vi sa, nhn nhau bng cp mt i knh. Bch Th Tn, con khng thy mt ch no c mt phm hnh vin mn thanh tnh nh vy. Do con knh ngng Th Tn. Li na, bch Th Tn. Khi i du hnh con thng gp cc v Sa mn, B la mn, cc gio phi khc gy g khn kh, bc nhc khng p mt cht no. Con n hi v cc v y tr li rng: Tu i vng, chng ti b bnh gia truyn. Cn trong php v lut ca Th Tn, th con thy cc v t kheo hoan h, phn khi, cc cn thoi mi, tch tnh, bnh tnh, khinh an. Do vy con knh ngng Th Tn v ngh Php c th tn kho ging, t chng tng ca Th Tn kho tu tp hnh tr. Li na, bch Th Tn, con l vua c nc, c quyn sinh st trong tay, vy m khi con ngi x kin i khi c ngi dm ngt li con, d con ra lnh khng c ngt li. Cn y, con thy trong khi Th Tn thuyt php cho chng hng trm ngn ngi, th khng mt ai gy ting ng. Mt ln, con thy khi Th Tn ang thuyt php, c mt v t ho ln v lin b mt v ng phm hnh kh p vo u gi, bo nh: Tn gi hy im lng, ch lm n. Bc o s ca chng ta ang thuyt php. Bch Th Tn, do vy con knh ngng Th Tn v ngh: Tht l vi diu! Chng Thch t ny kho c hun luyn khng cn n gy kim. Li na, bch Th Tn, con thy nhiu hc gi cc gio php tht uyn bc, mun cht vn Th Tn, bn sn nhng cu khch bc, nhng khi n trc Th Tn, tt c nhng hc gi y u cm lng, v sau khi c php thoi ca Th Tn lm cho hoan h, phn khi, u xin quy y Th Tn, tr thnh t ca Th Tn. Do vy con knh ngng Ngi. Li na, bch Th Tn, con c hai quan gi nga n cm ca con, i xe

ca con, nh con m sng, chnh con em li danh vng cho chng. Vy m chng khng h mnh vi con nh vi Th Tn. C mt ln, trn ng hnh qun, con v hai quan gi nga vo ngh m trong mt cn nh hp gia rng. Sau khi cng nhau m lun v chnh php n qu na khuya, c hai quan gi nga ca con nm xung ng, u hng v pha m chng c nghe l Th Tn ang ng, v tr chn v hng con nm. Bch Th Tn, khi y con ngh tht s nhng v ny chc phi thc mt s th thng trong gio l ca Th Tn, nn mi c thi tn trng cng tt n coi nh mng sng nh th. Do vy, con knh ngng Th Tn. Li na, bch Th Tn, Th Tn thuc ng St l, Th Tn ngi nc Kosala, con cng thuc nc Kosala. Th Tn 80 tui, con cng 80 tui. Do vy, con sn sng h mnh tt bc i vi Th Tn v biu l tnh thn i. K xong nhng l do trn, vua Pasenadi nh l Th Tn, thn pha hu hng v Ngi ri kiu t. Sau khi vua ra v Th Tn k li cho cc t kheo v dy: Ny cc T kheo, y l cc php trang nghim, cc ngi nn hc tp. Cc php trang nghim ny l cn bn ca phm hnh. Li bn: c xong kinh Php trang nghim, k hu bi ny khng khi cm khi vi ngh 1. Vua Ba T Nc trc cnh p thin nhin, phi tn m n khng nh, ru ngon tht bo khng ngh, m ch nh tng n Pht thit tha nh nh cha nh m v tc tc tm n ni nh l Ngi. Tht l mt ng vua hin, xng ng c sinh ng thi vi Pht, gp Pht. V c Pht ca chng ta cng tht may mn hn c Khng Phu T nhiu. V trong lc bc Thnh Trung Hoa sinh ng thi vi Pht, phi than phin v ng vua b bi m nng Nam T rng: Nh vua trng sc hn trng c. Nhng i vi vua Ba T Nc ngy xa cng nh vi Pht t chng ta ngy nay, th c Th Tn l NGI P CA MUN I V VN LOI, cho nn mi c cu: Vng m nhn h, thin nht phng. 2. Trong 7 l do vua k v sao vua knh m Pht l:

 Ch t xut gia theo Pht sng phm hnh trn i (trn nguyn tc khng k n nhng trng hp ci o c sa v l do k thut). t Pht khng ci ln. t Pht lng tai ch thnh nghe php Nhan sc t Pht ti tt vui ha gii thot (khng c b bnh gia truyn). Nhng ngi mun khch bc Pht, khi n trc Ngi u c cm ha, thnh t Ngi. Hai quan gi nga n lc vua m knh Pht hn vua. Pht ng giai cp huyt thng vi vua. Trong 7 iu, ta thy ht 5 diu lin h n t cch ca Pht t, qua t cch vua cm m v quy y Pht, thy t cch ngi theo Pht quan trng th no. Nhn nng hong o l vy. 3. V im th 6. Vua thy hai b ti phm ti khi qun, dm nm quay chn v pha mnh, m cha vi ni sn i chm u, li ln d tm hiu l do ti sao nhng k y c thi cung knh mt ngi khc hn mnh nh vy, trong khi chnh mnh li l ngi dem li cho chng bng lc, danh vng, cm trong tay sinh mng ca chng. Thi y qu l t cch sng sut ca mt ng vua c tr. 4. V im cui cng, vua ngng m Pht v Pht cng mt giai cp, mt ca-lip vi mnh. ng l kiu suy t ca hng thng lu x hi, i vi hng ny, Pht tnh tht c nam bc. H s khng chu quy y mt chng bn ci nh Lc T Hu Nng kh i knh ca chng ta u. C l v vy c Pht phi h sanh vo dng di vua cha cho hng vng gi. Tt c u l phng tin thin xo ca B tt sanh: khi cn sanh vo hng cao sang, cc ngi cng khng t khc, mc ch chnh yu l thuyt php sanh, khng cu n hnh thc. Khi cn ngi xe b thuyt php, c ngi xe b. Khi cn ln xe Merceds thuyt php th i Merceds. Ngy nay, nhiu ngi cu n phm bnh sao v kia i tu m cn ngi xe sang hoc ngi xe ti... u l nhng li phm bnh chp tng nng ni. ---o0o---

13. N GII TRONG O PHT

Thng thng, ni n ph n, ngi ta ngh ngay n nhng phong tro i bnh quyn, i quyn sng, n nhng quan nim k th nam n, nhng kin ng h hay chng i trc nhng quan nim y, chia ra hai phe r rt

m ngi bnh vc s k th a s l phi nam, v ngi chng i lun lun l phi n. Tu trung, vn k th nam n cng nh k th chng tc, tn gio... bao hm tranh chp quyn li v th lc. u cn tranh chp, y s cn loi k th. S k th ch chm dt khi no con ngi vn ln bnh din tm linh, ni khng cn tranh chp. Trong a ht vt cht cng nh tinh thn, khi mt ngi no tt phi c nhng k khc i, mt ngi d dt th k khc phi thiu thn, mt ngi c gi l ti gii hay ho tt phi c k chu ting vng v kh kho. Nim hn hoan, s chin thng ca mt c nhn hay mt on th ny bao hm ni ti nhc, s tht bi ca mt c nhn, mt tp on khc. Ch trong a ht tm linh, nim vui ca ta mi khng phi tr gi bng ni kh ca ngi, m cn ta rng bng mt ca n cho mi k chung quanh. Ch trong a ht tm linh, mi con ngi mi c th t n t do tuyt i m khng phng hi n k khc, v ch trong a ht tm linh, tnh yu mi khng th bin thnh ganh ght hn th. Cho nn ch c nhng bc Thy tm linh v i mi khng c thnh kin v ph n, v h vt ra ngoi tranh chp, ra ngoi yu ght thng tnh. c Pht chnh l bc Thy tm linh v i m ra cho n gii con ng gii phng khng nhng ra khi mt thn phn en ti thp hn, l thuc vo nam gii, m cn ra khi ngc t bn ng nh hp vn ln Chn l, Nit bn. Ni chung, nhng c tnh v thi xu ca ph n khc hn ca nam gii. Nu nam gii Tr tu c cao, th c tnh c cao n gii l T bi, bi th m tng B tt t bi u c dng n. Nu nam gii, can m ch kh c tn dng th n gii ngi ta ch i s nhn nhc n ha, c bao dung tha th. Thnh Gandhi xem ph n l hin thn ca c khoan hng. Nu nam gii, s n to ni ln, hot bt hng hn l mt c tnh th tri li, c tnh ca phi n nm trong s nhn nhn. Nu nam gii, quyn lc uy phong c ca tng th n gii, c tnh cn thit l khim tn. Nhng nhng c tnh n c nhng mt tri nh la ta, v d ta d ln ln s si i vi t bi, hoc c khi ta tng mnh t bi m k thc ch l thi bm vu v a che ch qu mc cn thit. V ngi n b ng mt vai tr quan trng trong vic em li s sng, nn h d xem mnh l tt c, d ngh rng khng c ta y th khng xong. c tnh im lng nhn nhc ni ph n c th c mt tri l chp trc, m hn xung tuyn i, kh gii thot. c tnh nhn nhn khim tn ca ph n c th ch l thi nht nht li, m dng, lun l thuc vo k khc. Chnh v mun pht huy nhng c tnh v sa tr nhng thi xu ni ph n, m c Pht ch ra Bt knh php v nhng gii lut ring cho hng n xut gia. Nhiu ngi cn c vo Bt knh php (tc 8 iu m Ni phi tun gi i vi T kheo

Tng) v cn c vo vic Pht ch gii cho Ni nhiu hn Tng, m cho rng Pht k th nam n. Tht ra, v phi n c nhng iu kin vt l tm l khc hn nam gii cho nn gii lut cng khc. Ring v Bt knh php, chng ta c th i ngc dng lch s xt l do Pht ch tm iu cung knh. Trong on th xut gia u tin ca Pht khng c n lu. Mi n nhiu nm sau khi thnh lp tng on, b m nui c Pht l Hong hu Mahaprajapati (i i o) cng vi 500 n nhn dng Thch Ca mi n xin Pht th pht xut gia. Pht t chi. Ln th hai khi nghe c Pht ang K hon Tinh x, Hong hu cng 500 n nhn y t xa xi ln li, i b rch c gt chn, y phc lm lem t bi, n ni ng ngoi ca khc lc thm thng. Ngi A Nan thy th ng lng can thip gip cho hong hu v sau ba ln Ngi nn n Pht mi bng lng cho b v 500 n nhn xut gia vi iu kin phi tun Bt knh php. Pht bit tm l kiu cng c hu ca ngi ph n, mt tri ca bn nng lm m, a bo bc v t cho mnh quan trng. B Mahaprajapati l mt v ng kim Hong hu, li l M nui chm sc Thi t (Pht trc khi xut gia) t khi mi ra khi lng m c by ngy. B c tt c l do kiu cng ng mn khi bc vo hng ng xut gia. Nu Pht khng ch ra Bt knh php th rt c th b s tr tri m ln, khng coi ai vo u na. Nu i B sai bo c lnh trng quan hu, th khng l do g khi vo o v li l M ca Pht, B khng sai bo c nhng nam tu s choai choai ng u con chu b? Mt knh php c l ct cha vo Kiu m di mu ch khng ai khc, vo thi gian sm sa y khi cha c n nhn no xin i tu: Mt v T kheo Ni d 100 tui h cng phi cung knh vi cho mi ngi mt T kheo Tng d mi 1 tui (tht ra l 21 tui v tui ti thiu th t kheo gii l 20, cng thm mt nm tui h). Mt l do khc l gia Tng v Ni phi c khong cch trong ha kh. N gii hay qu : hoc qu thn th mt cung knh, d ln hoc qu s th d i n ch kiu cng t ph cho rng ta y c th t lp khng cn ai dt dn. Do mt knh php khc bt buc Ni phi thnh thong i n t kheo Tng xin ch gio, lun lun nh a v kht s ca mnh, ngha l phi cu php. Ta cn lnh hi Bt knh php mt cch su xa hn, y l phi knh trng tt c, v tr ngi ln nht cho ngi tm o l thi kiu cng. Thnh Gandhi ni: Ngi tm chn l phi xem mnh hn mn hn ct bi. V tr nghin nt ct bi di chn mnh, song k i tm chn l phi ngh mnh nh nhoi n bi ct cng c th nghin nt mnh. Ch khi con ngi mi mong c c mt tia sng no ca chn l. Nh vy, ngi n no thc tnh mun xa ng chp th khng nn mc cm v Bt knh php, v nam tu s cng khng c l do g t ho.

Phi n c nhng lnh vc hot ng khc hn lnh vc nam, khng th so snh. Nu trong x hi, n ng nm gi nhng a v then cht th trong gia nh, ging mi li do n b nm gi. Bi th c Pht thng dng danh t Mtugma nhng b M, t knh trng khi ni v nhng ph n ln tui v danh t Pramsakh (nhng bn tt ca chng) ch nhng ph n kt hn. ng phng c danh t ni tng ch nhng b m m ang trong gia nh, nhng b M c mt nh hng v cng quan trng trong s gio dc con ci. V im ny chng ta c th tm v d trong tiu s nhng bc Thnh nh ngi La Thp, m thn mu ng gp mt phn khng nh trn ng tin tu o nghip; Ngi Dhammapala mt v h php c cng chn hng Pht gio ti Tch Lan v sng lp hi Mahabodhi cng nh cng lao rt nhiu ca thn mu. Tiu s ghi rng thn mu Ngi au bun trc tnh cnh nn tn ngng Pht gio c truyn ca x s b cun tri trc nhng ln sng xm lng ca d gio, thng tha thit cu nguyn sinh c mt ngi con trai y ti c phc hng tn gio nc nh. B c toi nguyn, ngi Dhammapala ra i gia ting kinh vang rn ca ch Tng, hng trm nghi ngt. B sng mt i thnh thin trong thi k hoi thai bc Thnh, mong ngi con sau ny phi tr thnh cu tinh ca dn tc. B Mnh mu cng chn ch thch hp nui dy ngi con v sau tr thnh mt v Thnh ca Trung quc. Thn mu ca Mahatma Gandhi cng gy mt nh hng ln trong i bc v nhn ny, v trit gia Anh li lc l Bertrand Russell cng c gio hun t tm b bi mt b ni y ngh lc qu cm khng thua g nam gii. Nhng t d y y ry trong cc tiu s nhng v nhn ca nhn loi. Nhng b m y d dng b lng qun trc s thnh cng sng chi ca nhng ngi con, nhng chnh s lng qun y li l mt phn lm nn s vinh quang ca nhng b m, vi c hy sinh v b khng ch i c n p hay c nhc nh. c hy sinh x k ca nhng b m v nhn ni chung y ng l chng ta phi xy i k nim nh chng ta xy i k nim nhng chin s v danh. Vai tr then cht ca nhng b m trong gia nh c t r qua kinh nghim: ta thng thy rng khi mt gia nh c ngi cha v trch nhim nhng c b m m ang c hnh th gia nh vn cn vng, con ci vn c th lm nn nu chn. Tri li khi mt gia nh c b m b tha th gia nh y k nh tan r, con ci b v khng ni nng ta. Mt vn ho Php ni: Chnh ph n l nhng ngi to dng v ph hoi gia nh! (Ce sont les femmes qui font et dfont la maison.) Trong khi cng vic ca nam gii l khai sng dng xy, th cng vic ca n gii l duy tr, bo v v h tr cho nhng cng trnh cng ch. Trong nhng phong tro, nhng t chc

vn ha v tn gio, ph n thng l nhng ngi bo tr v hng ng, nh b b tc Chatelet vi lu i Cirey gip vn ho Voltaire tr n chnh quyn Php, ti y ng sng tc nhng tc phm bt h cho nhn loi. Trong lnh vc Tn gio, vai tr h tr ca ph n li cng quan trng hn. Vo thi c Pht cn ti th, c rt nhiu ph n trong s nhng t Pht, iu y c chng t qua Kinh tng v Lut tng bng ting Pali. Lut Pali (Vinaya Pitaka) c hai chng dnh cho n gii l Bhikkhunivibhanga v Bhikkhuni khandhaka ni n nhng gii lut m T kheo Ni v nhng n nhn tp s xut gia phi tun gi. H l nhng ph n thot ly gia nh i tm s an tnh ni tm, s t ch, nh sng tri thc, v trn tt c tm Gii thot, trng tm cn ca Pht gio nh c Th Tn dy: Cng nh nc trong bn bin ch c mt v mn, o ca ta cng ch thm nhun mt v, y l v Gii thot. Trong s ng o ph n xut gia hi c Pht cn ti th, c nhiu ngi chng n qu A la hn, qu v cao tt m mt t ng thi ca Pht c th chng c, m chng tch cn tn ti n chng ta qua nhng bi th (k) h tht ra sau khi c qu, nhng bi k ny c ghi li trong Kinh tng Pali gm ba phn: phn th nht quan trng hn c gi l Therigth (Trng lo Ni k) gm nhng bi th ca 73 v n tu ln tui gi l Trng lo Ni. Phn th hai l Bhikkhuni Samyutta, mt phn trong kinh Samyutta Nikya (Tp A hm) su tp nhng bi k ca 10 v Trng lo Ni trong s k trn; v phn cui cng l Apadna l tp tiu s vit bng th k li i ca 40 v Ni sng ng thi vi c Pht, so vi 547 tiu s ca cc v Tng. ng thi c Pht, trong khi Tng b c hai v l Sariputta (X Li Pht) v Mogallna (Mc Kin Lin) cai qun th Ni cng do hai v Ni c qu A la hn hng dn l b Khem v Uppalavann. Nhiu v n t khc cng c c Pht lit vo hng li lc nhit thnh. S thnh lp Ni b ca c Pht c cc nh dn tc hc cho l mt vic lm v cng cch mng, nu ta xt n yu t thi gian cch y 2500 nm v khng gian l x n y thnh kin i vi phi n. Khng nhng ngy xa m ngay hin ti nhiu ni n vn cn gi tc l Purdah tc tc che mt ca ph n khi ra ng, v h phi sng trong phng the kha kn. Theo tc l n gio, ph n khng c gio dc, khng c lm nhng cng vic ngoi ng d nh mn nh bn tru thuc, rau ci, tt c u do n ng m trch. Sinh con gi l mt iu bt hnh cho mi gia nh, v phi lo vic g chng v sm ca hi mn. Hn na trong X hi n thi by gi, cng nh Trung Hoa, Nht Bn hay Vit Nam, mi gia nh u xem con trai l rng ct trong vic nm gi ging mi t tng v lo vic t t th cng. Vic t l

trong nhiu sinh vt thng b git lm vt hy sinh, c thc hnh su rng v ngi ta tin rng khi ngi cha trong gia nh cht i m khng c con trai ni di tng ng th linh hn ng s thnh ma tr v quy ph. Do nu mt ngi n b khng sinh c con trai, th ngi chng c th ci v khc v ngay c c th trc xut b ra khi gia nh. Nhng k t khi o Pht ra i, nhng truyn thng ca X hi n tri qua mt cuc i thay. Pht gio dy rng s t t phi bt ngun t ni tm, bng cch gt ra nhng t tng ng chp, thiu t tham sn si. S t t phi trnh xa mi hnh vi tn bo c hi i vi mi sinh vt khc. Hong hu Mallik nh thm nhun nhng t tng y ca o Pht, tr thnh mt Pht t ti gia. B thuyt phc c vua Pasenadi khi nghe li mt gio s b la mn, git nhiu mun sinh trong mt i t n th mng vua. Li na, l thuyt Pht gio theo mi ngi chu trch nhim vic sinh t ca mnh, bt tung gc r ca truyn thng t t thn linh cu sinh con trai, hay tin rng linh hn ngi cha s tr v quy nhiu nu vic cng t khng c chm sc chu o. Vi l thuyt nghip, o Pht khng tin vo nhng v cng t d xin con trai hay chuc ti li. V trng lo Ni tn Punna trong mt bi k c nhn xt rng nu l tm ra trong nc sng c th ty sch ti li v thanh ha con ngi th nhng loi tm cua ra c v rn nc ng l phi c ln thin ng tt c. Nh vy, vi s xut hin ca Pht gio, ngi ph n n khng cn phi qu lo ngi v b ngc i khi khng sinh c con trai, v ngi ta nhn thc c rng cuc sng i sau ca ngi cha hon ton ty thuc vo nhng hnh vi hin ti ca ng, ch khng phi do s cng t ca ngi con trai hay con gi no c. V s k nghip gia nh cng khng cn qu l thuc vo ngi trng nam nh trc. Ngy nay b bin Ty n cn c mt giai cp B la mn rt xa c gi l Nairs c truyn thng ch trao quyn tha k cho con gi. iu ny c th l do mt nh hng ca c Pht. Chng ta c k rng khi vua Pasenadi t v bun b tht vng v Hong hu Mallik sinh con gi, c Pht an i vua bng nhng li l nh sau: Tu i vng, mt chu gi c th cn tt hn c mt b trai C b c th tr thnh mt thiu n hin c Bit knh trng m chng, v lm mt ngi v tt Nng c th sinh mt ngi con lm nn vic ln Cai tr nhng vng quc ln rng Tr thnh mt ngi lnh o quc gia. Mt truyn thng khc cng c c Pht xa b vi cuc cch mng ca Ngi l thnh kin khinh b i vi nhng ph n sng c thn cho n

gi. Vi s xut hin ca Pht gio v on th Ni chng, on th ph n c thn c t chc u tin, ngi ph n khng lp gia nh d cha phi l Pht t cng bt u thy t do thoi mi, nng c th ra ng m khng b ph bng, hi lng vi cng vic thch hp nh phng dng cha m, sn sc n em, chm lo nh ca. Nng c th tr thnh ch nhn nhng gia sn ln, c nhiu n bc t ai rung vn nh trng hp nng Subh con gi ngi th kim hon. Sau khi nghe php nng m chn ngy mi th vui th tc v gia nhp on th Ni. Nh vy ta thy gio php ca Pht m rng cho tt c hng ph n khng phn giai cp: b Mahapajapati mu hu cao sang quyn qu, nng Subh giu c, nng Isidsi au kh, nng Ambapali n chi. Theo cc bi k v tiu s nhng v ny, v sau u tr thnh nhng bc Trng lo Ni v u c qu. chng ta c bit Isidsi l mt ph n au kh c bn i chng, khi xut gia sng i gii thot B din t trong mt bi th ni nim vui sng v thot khi mt cch vinh quang ba iu kh chu l ci, chy, v ngi chng bt chnh v khi c qu B hn hoan tht ln: Ti thot khi sng cht, ti ct t si dy lun hi (Trng lo ni k 11.). B Ptcra mt ph n b mt mt lt hai con, chng, cha, m v anh trong mt tai nn thm khc. Nh thn lc Pht, B c gp Ngi v ngay sau khi nghe Php t chnh Kim khu c Th Tn, B c s qu v xin xut gia. Mt hm xung ra chn trong dng sui, nhn nhu74ng git nc t bn chn nh xung tan trong dng nc tri i, bt gic B ngh n s mong manh ca i ngi chng khc no nhng git nc kia, sm mun cng tan r, chm dt. c Pht c c nhng ngh y v bit tm B sn sng chng qu cao hn, thuyt php cho B. Nghe xong thi php B c qu A la hn, v t y tr thnh ngun an i cho nhiu ph n bt hnh khc. n trng hp nng Ambapali l mt k n kiu dim n chi ca kinh thnh Vesali m nhan sc lm cho vua Bimbisara sut mt mng, c Pht cng cm ha c v khin nng tr thnh mt ngi xut gia thanh tnh trong hng ng ni chng. S kin Pht cho nng Ambapali xut gia chng t c bnh ng v lng t bi bao la ca Pht, hn na y cn l mt bng chng hng hn c th ca li Pht dy l ai cng c Pht tnh, c th c o min l h chu n lc rn luyn bn thn. Nhng khng phi on th ni chng ch gm nhng ph n mun thot ly gnh nng gia nh v i sng cam go; nhng ngi au kh tm n nim an i ca mt on th, m cn gm c nhng ph n c kh nng tm linh cao vt, mun thng tin ln con ng ca cc bc thnh. l nhng ngi nh B Bhaddh Kundalakesin trc kia l mt K na gio,

chuyn mn i khp x tranh bin vi nhng ngi uyn bc. Mt ngy kia B tranh lun vi Tn gi X Li Pht. Tn gi gii c tt c nhng vn nn ca b v a B n c Pht. Va nghe Pht thuyt php b c qu A la hn v gia nhp on th Ni. y l mt trng hp him thy ni ph n, c qu trc khi xut gia. B li cn c ci vinh d c chnh c Pht cho xut gia vi my li n gin: Li y hi n hht s. (Ehu bhikkhun thin lai, t kheo ni.) Mt v Trng lo Ni khc na c trnh tm linh cao l B Bhaddh Kpilni (TLNK 63) B ny xut gia cng mt lt vi chng l Kassapa. Vic ny rt thng xy ra vo thi Pht ti th, khi nhn cch sng chi ca Ngi chiu thng vo mi tm hn v cm ha c tt c, khin cho ngi ta c th la b nhng g thn yu nht i theo ting gi ca chn l. Hai ngi ny tha thun cng nhau xut gia sng i lang thang nh chnh c Pht v cc t ca Ngi. H khi hnh cng lc nhng lin chia tay n ni c Pht theo nhng con ng khc nhau, v s ngi ta lm tng h cn i luyn, v s ngh quy ny c th rc ly c bo. Trong Trng lo k c ghi rng mnh lc ca quyt nh ny ni i bn lm chn ng qu t. Mt ph n c bit khc na l B Dhamadinn, v Viskha mt t ti gia thun thnh ca Pht. Khi B xin php xut gia, Viskha tin a B n mt Ni vin, nhng ng th vn lm c s ti gia. Sau khi c qu A la hn Dhammadinna c ln tho lun v Php vi ng Viskha. Nhng cuc trao i ny c ghi li trong kinh Claveddala Sutta, Pali tng. Pht xem v s n Dhammadinna l mt trong nhng t thuyt php nht v n chng cho tt c nhng g B ni. Ngi bo Visakha rng nu hi Ngi, Ngi cng s dy ht nh Dhammadinna ni, v nhng li ca B c tr thnh Buddhavacana, Pht ngn. Mt trng hp khc m li mt v Ni c xem nh Pht ngn l khi Pht xc nhn li gii thch ca v Ni (khuyt danh) Kajangala. V Ni ny gii p 10 cu hi quan trng. Ring v s ng h Pht php bng cch cung cp t s cng dng cho on th Tng Ni, v sng mt i ti gia hp vi chnh php, hng ph n ng thi c Pht cng ng mt vai tr kh quan trng. Mt trong nhng th ch ho phng thi y l B Visakh c c Pht chun y cho php thi hnh tm iu cng c gm: cng dng vt thc cho ch tng khi vo thnh X v, khi ri thnh, cng dng vt thc cho ngi bnh, ngi nui bnh, thuc men cm cho cho nhng ngi cn, y phc cho ch Tng vo ma ma v o tm cho Ni. Nhng n t ti gia ni ting khc l Hong hu Mallik (Mt li phu nhn) c cng hng dn vua Pasenadi (Ba t nc) theo chnh o, B Nakulamt cu chng thot khi t thn.

Nhng v d tng t ri khp tng kinh Pali cho ta thy ph n l nhng ngi ng h c lc cho on th Tng chng trong thi Pht ti th, v h tr chnh php khng nhng bng s cng dng vt thc, bng lng knh thnh sng o ca h, m quan trng nht l chnh h hng dn gia nh theo chnh o, t b nhng thi tc d oan v tr thnh nhng t trung kin ca Pht. Trong Pht gio hin i cng th, nhng cng tc X hi hn gn nhng vt thng ca ng loi trong lc gp chin tranh ch nn, phn nhiu l do Ni v n Pht t nhiu t tm x k. Hng n xut gia cng nh ti gia hin ti cng ng mt vai tr h tr khng km phn quan trng i vi nhng cng trnh ln lao ca Gio hi, thng thng l vic gy ngn qu. V phng din tinh thn, on th Ni chng l mt tm gng sng, mt nim khch l an i cho nhiu ph n bt hnh trong sinh hot gia nh. Nhng lc tinh thn cng thng ri lon v i sng hn nhn, h n cha v c tng thm t tin khi thy c nhng ngi con gi ng u con chu h ang dn d bc i mt mnh trn ng i, ly Chn l lm bn v ly chng sinh au kh lm gia nh. H bng nhn ra rng mt gia nh nh vi dm ba a con ha ra khng phi l mc tiu duy nht ca ngi ph n, nhiu ph n khc c th sng trn vn hn m khng cn g n nhng ph tng phin toi nh h. Bit bao nhiu ngi n b au kh c cm ha khi bit hng tm hn ca h v nh sng Pht php thay v quanh qun trong bng ti ca mt bn ng nh hp vi nhng vn bt tn dn ra trc mt m h khng th no gii quyt. Nhiu ph n th tht nu khng nh Pht php c l h ha in hay ra thn tn ma di. Qu th trong thi bui chin tranh nhiu tang tc ny, chc chn Pht gio cu vt rt nhiu ph n. Bao nhiu gia nh nh thm nhun chnh php m gi c bnh tnh trc nhng tai bin ty nh trt ln u h. C th ni trong mt nc chu nhiu chin tranh, ph n l thnh phn au kh nht. V h l nhng ngi trc tip mang li s sng, nn cng xt xa nht trc ci cht ca nhng ngi con. Nhng nh Pht gio, c nhng b m ng l ho mn trong au kh, tm thy con ng phc v, tham gia cng tc cu kh ca Pht gio thy Kh lan khp mt t ch khng ring g bn thn mnh. Khi nhn ra iu ny, ci lng h s lng li, v trong h ny sinh mt tnh thng ln, lan dn, ta rng ra n tt c mi ng v mi loi au kh, ni kh au m h hn mt ln thc chng. kt lun, c th ni Pht gio em li mt nim an i v b cho nhng

ph n au kh, m ra mt con ng vinh quang cho nhng ph n c kh nng gic ng. Ngc li, ph n cng ng gp mt phn quan trng trong vic duy tr bo v Chnh php. Di nh sng tm linh ca c Pht, khng c vn k th m tri li, mi ngi mi loi u c hin l ng ch ca n v u quan trng, u cn thit nh nhau. Quan nim bnh ng gia nam n cng c t r trong i tha gio nh trng hp Long n thnh Pht trong kinh Php Hoa, hay trng hp Pht th k cho cc B Ma ha ba x ba v Da du la thnh Pht, hoc trng hp trong kinh Duy ma ct vi on ng i ho hng gia Tn gi X li pht v Long n. Nhng quan nim bnh ng ca Pht gio phi c t cn bn trn ti v c th s bnh ng y mi c ngha thc th ch khng phi ch c tnh cch chnh tr, m dn. Chnh ngi ph n phi n lc gt b nhng thi xu c hu v trau di nhng c tnh, kh nng ca h to nn s bnh ng y ch khng phi ngi mt ch ku go ngi ta em n cho mnh, v khi y s bnh ng nu c th cng ch trn l thuyt. c Pht dy rng ch c t chng ta lm cho chng ta thanh cao hay hn h, khng ai khc c th nng cao hay h thp phm gi ca ta. Trong vn ph n cng vy, khi ngi n b chm dt nhng t oan thng thy, khi h khng t h gi bng cch bin mnh thnh mt th hoa ch trang hong cho vui mt, khi h khng qu ch trng b ngoi m bit thc s cao, theo ui nhng gi tr tinh thn tm linh, bit sng v chn l, th h khng c l do g mc cm v thn phn mnh, li cng khng c l do g kiu cng, m ch sng nh mt con ngi, n thun l mt con ngi, v theo Pht gio, y l mt a v thun li m ra mun ngn kh nng t n Tuyt i, Nit bn.

---o0o--HT