GII LUT NHN THEO PHT GIO TY TNG

TT.Thch Nht Chn ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 11-7-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
CHNG I - Bit Gii Thot Gii (Pratimoksa) CHNG II - Gii Lut v Gii Tng CHNG III - Bit Gii Thot Gii CHNG IV - Karma v s Tch Tp Cng c CHNG V - Cc Pratimoksa Ngoi, Trong, v B Mt CHNG VI - Chn phng din ca 1 bc thnh

---o0o---

CHNG I - Bit Gii Thot Gii (Pratimoksa)

c Pht thuyt 3 loi gio php. Gio php th nht thuc v gio l T Diu c Ngi thuyt ging ti Ba La Ni (Sarnath), n v tr thnh c s nn tng cho trng phi Thng Ta B (Theravadin). Gio php th hai thuc h Tnh Khng c Ngi thuyt ti Linh Thu (Rajagriha) v tr thnh c s cho i Tha Pht gio. Gio php th ba thuc h Kim Cng Tha (vajrayana) c Pht ni ra nhiu a im khc nhau. Ba La Mc Xoa (pratimoksa) (Thc ra c n tm loi gii ba la mc xoa (pratimoksa). Cc tu s mi th gii c tc l th t khu (bhiksu) gii, v bn ni l th t khu ni (bhiksuni) gii, khong trn my trm gii. K n l gii cho cc tng mi xut gia (sramanera) v cc ni mi xut gia (sramanerika) v cc ni trong giai on "tu hc" (siksamana). K n l nm gii dnh cho cc c s nam (upasaka) v cc c s n

(upasika). V sau cng ht l gii vo cc ngy trai (upavasatha) m bt c ai cng th c) hin vn ang c thc hnh ti cc x Min in, Tch Lan v Thi Lan. i Hn v Trung Hoa ni m gio l i Tha hon ton chim u th trn phng din tu tp, th ba la mc xoa c?ng c thc hnh, song b tm gii vn l im c nhn mnh h?n. Ty Tng c ba cp bc gii lut u c thc hnh : Ba la mc xoa, B tm (bodhicitta) v Lut nghi ca Kim cng tha (vajrayana). Bn ngoi nhn vo, vn gii lut i vi tng ni Ty Tng c v hi b th lng. Cc tu s thuc thng ta b hay i tha i khi cho rng tu s Ty Tng qu th lng n mc nh h khng cn gi gii na. u ny khng ng. n , ngi tu c th i kht thc vo bui sng v tr v vo bui tra. Nhng Ty Tng khng c cc thnh ph ln v cc lng mc Ty Tng li cch xa v ri rc. Th nn nu cc tu s ln ng i kht thc vo bn gi sng, th phi tn n chiu ti h mi tr v n v do khng th tu tp v hc hi g c na. V vy, cc bc pandita v siddha Ty Tng trong qu kh quyt nh thay v b c ngy ra i kht thc, th tt hn l cho cc tng ni dnh th gi y m tu hc. Th nn tu s Ty Tng khng i kht thc. Tu s Ty Tng cng n sau gi ng m i vi mt s ngi, th nh th cng l phm gii (trong cc Kinh in c Pht c bit tuyn thuyt rng tng ni khng c n cc n cng sau gi ng). Song iu ny cng c l do ca n. n , ch tng i kht thc vo bui sng, tr v vo bui tra v thin nh vo bui chiu. Kht thc c sng ln chiu l khng ng. Bi v n ca tng s hon ton da vo kht thc, nn c Pht cm tng ni n vo bui chiu. Tuy th, Ty Tng tng chng khng i kht thc nn c th n vo bui x tra hay l bui chiu nu h vn cn i h tu hc c tinh tin hn. Tuy nhin, sut thi gian sm hi mi thng hai ln v sut thi gian an c ma ma, th ng l phi ng n chiu tng nh n nhng gio hun ca c Pht. Tu s Ty Tng cn n tht trong khi tu s Trung Hoa th khng n. Song ngay c tu s ca Thng Ta B cng n tht li cng v khi h i kht thc, h phi nhn bt c n no m th ch th cho, d l tht, c hay rau. Bi v ngi tu c th phi nhn tht trong khi kht thc, nn c Pht trong Gii Kinh (Vinaya sutra) khng cm vic n tht. Tu s Trung Hoa khng n tht song h li n bin. H khng n tht bi khng n tht th hng trm con trng c th c trong tht y s c cu thot. Cng ging vy, Ty Tng ch c nhng tht thuc v nhng con vt to ln mi c n. Th nn,

chng hn nh, tht ca mt con yak (tru) cho mt v tng dng trong mt nm. Li na, n rau c, ngi ta c th git nhiu hu tnh hn l n mt con yak trong cng vic trng trt cc loi hoa mu. V th cc pandita v cc siddha ca Ty Tng quyt nh rng th n mt con yak vn tt hn l git qu nhiu sinh vt nh v nh th vn gi c gii mt cch thch ng. Bng cch ch n loi vt ln, th khng nhng Ba la mc xoa gii, m c B tm gii (B tm gii s gii thch cn k phn sau l tm nguyn cu gip tt c hu tnh t n gic ng) v Kim cng tha gii (Kim cng gii cng s c gii thch chi tit hn trong cc on sau l tr gi tt c cc tm nguyn v thc hnh) cng u gi c. Ti cng tin rng mnh nn ngng khng n tht cc loi th nh na m ch n tht cc con th ln thi. Tuy nhin, iu y khng c ngha rng tu s Ty Tng l nhng ngi tr gii ton ho. Tu s Ty tng p y mu nu sm trong khi tu s Thng Ta B mc mu vng v tu s Trung Hoa mc mu en. c Pht ch cc tu s th c mc cc y , vng hay xanh l vi mu nu sm khng c c Pht cho php. Th nn cc tu s Pht gio i tha v Thng Ta B khng dng y mu nu sm. Tuy nhin, cc pandita v cc siddha Ty Tng bc b mu xanh l bi v l mu ca c s mc v chn ly mu nu sm th vo. (Theo Khenpo Kartha, mu nu sm hu nh khng sn c n , th nn rt t gi i vi vic y o ca mt tu s. Cng theo Khenpo Kartha mu nu sm li c rt nhiu Ty Tng v v th khng h t v d c c.) Vo thi c Pht, cc tu s n khng mc kiu o ngoi nh cc tu s Ty Tng hin ang mc v trn phn thn trn. Khi cc pandita n n Ty Tng, cc ngi thy ni y qu lnh nn h phi sut ngy p cc chn mn dng khi ngi. Th nn kiu o ngoi c cp pi theo v sau kiu o c thay i biu tng cho su Ba la mt (paramita). Ri kiu o ny tr thnh ng phc ca tu s Ty Tng. Gi y chng ta t M, v cc tng ni th c tc ang ng o dn. Ti tin rng trong x hi hin i, i ra ngoi kht thc khng thch hp na, nhng n ung theo l li ca tu s Ty Tng s thch hp hn, nh n n vo chiu ti. Hi : Rinpoche, phng Ty, chng ti thng c quan nim rng mt con vt nh con ch hay con b th qu hn l mt con su hay con kin.

Rinpoche : Theo truyn thng Pht gio, bt c g c s sng l c cm gic. Th nn chng c g khc bit d l vt nh hay ln. Tuy nhin, git mt con ngi b coi l mt nghip rt c, bi v con ngi c th t n mt cu cnh cao c hn v c ch li cho nhng hu tnh khc. Song khng c g khc bit gia ch, su v b. Hi : Mt trong nhng mu thun m chng ti gp phi i vi cc bn b khng phi Pht gio, l h ni rng chng ta khng git nhng chng ta n tht. Chng ti tr li phi, nhng l qua n "tay th ba" ri. Nhng ni th vn khng gip h hiu ni. Ngi c th ni i cht v vic tht m qua n "ba tay" ri chng ? Rinpoche : c Pht ch nh rng chng ta c th n tht nu chng ta trnh khi ba trng hp thc nh sau, rng (a) mnh khng trc tip git con vt y n, (b) mnh khng bo ngi khc git con vt y cho mnh n, v (c) con vt y hon ton khng phi l b ngi khc git cho mnh n. Nu chng ta khng h trong ba trng hp nhn thc nh vy, th tht y n c. Hi : vng ny c nhiu ngi nh c vn dn a phng, h nh c sinh sng v a c li cho chng ti, c khi do chng ti t m cng c khi nh qu cp cho chng ti. Ti khng bit lm sao thng c cc trng hp ny. Rinpoche : ng c ni, "Lm n em c li cho ti" na. Nhng nu h em c n biu tng, th iu u c sao. Hi : Chng ta c nn mua c ngoi bn hay khng ? Rinpoche : c, v lc y mnh mua mt con c cht m. Khi c cht ri, th hoc mnh mua hay h tng mnh, cng ging nhau thi. Hi : Nu mi ngi khng ai mua c na, h s khng git c na. Rinpoche : Cho d Pht t chng ta khng n c na, th vn c khi ngi khc vn c n c. Hi : Nhng vi gii khng st th sao ? Rinpoche : n tht v gi gii khng st hon ton khc hn nhau bi v chng ta khng t tay git c, chng ta mua n t ni ngi khc. Nu

chng ta ngng khng git th vt n na, th l mt vic lm ch li cho loi vt. Tuy nhin, nu c mt con vt b git ri, th khng n n cng chng gip g cho con vt cht y v tht y s thi ra m thi. Hi : Nhng n vn lun a n ngh rng con vt s b git. Thc ra, l hnh ng c c a sang cho ngi khc mnh c thanh tnh. Nu chng ta l mt bodhisattva tt, chng ta nn chnh mnh nhn lnh ly thay v l a sang cho ngi khc. Rinpoche : Chng ta phi gnh chu ly karma ca chnh mnh. iu quan trng nht l ngn chn mnh ng lm cc c nghip. iu cng tt na l mnh khuyn ngi khc ng lm c. Nhng phn nhiu u ty thuc vo c nhn. Chng hn, ti c ln phm mt li lm ging vy. Ti thy c mng li nhn trong phng tm v ngh rng con nhn s git nhiu loi cn trng khc. Th nn ti ly ngn tay g mng nhn i con nhn khi c c n. ng ra ca ti l bo v cho cc cn trng nh m con nhn s git n, nhng ngc li con nhn li b tn hi v n khng c c n v thnh cht i. Hi : Chogyam Trungpa Rinpoche ngh rng chng ti hy c l nhng ngi n chay ng ngha Gampo Abbey ny, c ngha l chng ti cn phi c mt khu vn. Th nn chng ti phi git su b nu chng ti mun c c c rt cng ti v khoai ty. Rinpoche : iu quan trng nht l nh trong tm. V chng ta c nh trong tm l khng git hi hu tnh, nn d chng ta c o t trng rau, th iu y cng khng c hi g. iu quan trng theo nh Vinaya l khng c git. Hi : Gi nh Boulder, Colorado c mt ngn Pht t v mi ngi mi tun n mt con g: th con s s l 52.000 con g trong mt nm. V v mi th u c in ton ha, cc nh sn xut bit ngay l h s phi nui thm 52.000 con g v h bit l ngi ta s n chng. Nu ngi Pht t khng n g, h s khng nui s g y. Rinpoche : Nu hm nay ta mua khong tm trm con c ch, ngy mai s c tm trm con c mi c th vo. Hnh ng no cng l karma ca h, khng phi ca chng ta. Nhng t quan im ca ring ca mnh th c th c ci nn tng y, nhng khng h c hay c nh trong tm nh th. Nh th mnh c th c n tht, nhng mnh khng h c git con vt. Bi v c bn duyn st u khng hi , nn khng phi l phm gii.

Hi : Cn nh ci nh thit thc c cn ngi khng st th sao ? Nu 1.000 ngi Pht t khng n g na, th h s thc s c c c hi cn nhng ngi nui g khi phi git. H khng kim ra tin, nn h khng git chng lm chi. Rinpoche : ci ny chng ta khng th bo k khc ng git. Chng hn, trong cc i dng bit bao loi c nh b c ln git hi? iu quan trng vi chnh chng ta l ng git, v bng cch chng ta c th ngng st sinh. Nhng khng th bo ngi khc c. Hi : Ti Gampo Abbey mi ngi th nm gii mi ngy. Nu nh chng ta th gii khng st ny theo nh nghi thc trong khi bit rng lt na trong ngy y chng ta s nhn mt ci xng vo rt nhiu con su hoc bt c con g. Vy th c khc g chng nu tm nguyn ca chng ta y ch l c c n ? V c khc g chng nu nh gii y c th nhn hay khng nhn theo nh nghi thc ? Rinpoche : Rt nn th nhn ly gii ny ngay d chng ta c th git cn trng trong lc lm vic. Bi v do chng ta c nh trong tm l khng git chng, th nn chng ta s khng h git mt cch c . Hi : Chng ta thng hay phi quyt nh rng trng hp no c li hn. Trong x hi hin i ngi ta thng quyt nh git mt s th vt a li nhng li ch ln hn, chng hn, s chn ng bnh st rt m vn do mui truyn i. Cch thc duy nht chn ng cn bnh st rt ny l git mui. Rinpoche : Ti cho rng nu chng ta c mt tm nguyn thanh tnh v li ch cho nhng ngi khc th c git cn trng cng khng sao. Nu chng ta do tham danh tham tin m i git mui vi tm y, th, d nhin, l iu c. ---o0o---

CHNG II - Gii Lut v Gii Tng

Sut thi gian tr v ca v vua php u tin ca Ty Tng Songtsen Gampo (617-698 C.E.), s thc hnh gio l Pht gio c a n vi ngi c s v khong bn th k sau s thc hnh trong cc tu vin tng s c thnh lp. Tuy nhin, M s thc hnh cho c s v cho cc tu vin c thnh lp cng mt lc (vo cc nm 1970) trong vng mt th h. Ty

Tng cc ngi tu ti gia tc di v mc trng cn cc tng s th mc y nu sm v vng. Sau di triu vua Langdarma (tr v 901-906 C.E.), gio php ca c Pht b n p bng cch loi tr ht mi ngi xut gia, nhng cc ngi tu ti gia vn c th tu tr theo gio l. l l do ti sao ngi tu ti gia rt c coi trng trong truyn thng Ty Tng. Th c tc gii a li cho tng ni c nhiu c hi tu tp v hc hi nhm gip h c c mt i sng an lc. Ci gii lut (sila) ny, ngha nm na l "mt". Mt l iu ht sc quan trng n v l mt x rt nng. c Pht v i sng ca ngi ti gia nh mt hm la, bi tm h lun b dy v bi mi vn th tc v h khng ngt dnh vo bit bao cc hot ng bn rn. Trong khi i sng ca tng ni ging nh trong cn nh mt, v h khng c cc lo u th tc nh con ci, v chng, hay cc s hu th gian phi lo toan. S sng ca ngi ti gia c v nh thch th hn v h c ca ht, nhy ma th, nhng thc ra i sng tu vin an lc v hi ha hn nhiu. Cc th vui v th hng ca cuc sng ti gia khng c thc cht v cn bn l kh au. Th nn ti sao, sau khi th gii, s c nhiu c hi v thi gian tu tp v thin nh cho thch ng. Sau khi th gii, ngi ta c th cm thy b t tng bi mnh khng c lm ci ny lm ci kia, nhng thc ra, do v chng ta b c nhng g cn phi b, chng ta thy mnh thoi mi hn trong mt tnh trng gin d v nh nhng hn. C bn gii tng m cc v tng ni phi th nhn. Gii th nht l khng c trm cp. Chng ta c th cho rng nu ly c vt g m ch nhn khng h hay bit tc chng ta s c vt y m khi phi tn tin. Chng ta c th thnh cng ln u tin chng ta trm m khng b pht gic hoc chng ta c th b bt ti trn. Nu chng ta thnh cng, tm chng ta s khng hi lng v chng ta s mun na v na v tr thnh thi quen trm cp. Tuy nhin, nu chng ta pht nguyn trc thy mnh hay trc tng ca c Pht, k t gi tr i khng n trm na, chng ta s khng s bt c ngi no khc. Vn ca chng ta c gii quyt v chng ta cm thy mnh c nhiu t do hn. Gii th hai l khng dm dc. Mt chng trai li mt chic xe hi p vi c bn gi k bn c th l nhng giy pht rt thch th, nhng bn trong c th chng ta khng ngt lo u l mnh s lm iu g khin c gi kia bun, khin c ta gin hn, hoc chng lm sao m c ta khng hnh phc na. V th nu chng v nng c lin h tt vi nhau, n s c

vn ; nu hai bn lin h khng tt p th n li c vn mt cch khc. Nhng nu chng ta pht nguyn khng dm dc, th ngay sau tr i, chng ta s thot khi mi kiu kh au c khng ngt lo lng v lin h nam n nh th. Gii th ba l khng st sinh. Nu chng ta cha th gii, chng ta c th gii quyt vn bng cch git k th v b trn. Nhng thn quyn v bng hu ca k th s li tr thnh k th ca chng ta tng thm cho vn . Cng vy, chng ta c th khng th gii khng st ny ch v chng ta tin rng tnh trng ny s khng bao gi xy ra. M ngy no tnh trng ny c th s xy n. Th nn, nu chng ta th gii khng git, chng ta s thot c hon ton nim au kh do cc vn y gy ra. Gii th t l khng ni di. Ngi ta cho rng ngi ta c th trnh thot cc vn bng cch ni di, nhng khng phi vy. Sakya Pandita c ni rng bng cch ni lo, chng ta c th c mun la di k khc, nhng thc ra, li l chng ta t la di mnh thi. Nu mnh mt phen ni lo, th sau ngi ta s khng tin mnh na d mnh ni s tht. Nu mnh ni lo vi k th hay vi ngi m mnh khng tin tng, th ri ngi y s dt khot khng tin mnh na. Nu mnh ni lo vi ngi m mnh c lin h tt, th t tr i h s mt tin tng vo mnh v s lin h s b tan v. V th ngay khi khi s ni lo chng ta s tr thnh nh mt m vang v khng ai tin mnh na. Bn duyn Theo nh gio l ca c Pht, nu chng ta tun hnh theo cc gii khng trm, khng st, khng dm, v khng vng, thi i sng chng ta s rt hi ha v "mt m" vi cc gii lut ny. Vi mi gii trong bn gii ny cn phi c bn duyn hi trc khi gii y thc s b phm. Bn duyn ny l : cnh, tng, hng phng tin, v thnh cu cnh. Nu chng ta th gii khng trm cp, th "cnh" l nhng g thuc v ngi khc v c ch cho h. Nu chng ta ly nhng g khng ng gi nh cy kim, si dy ca ai , th iu ny khng hi lm. Duyn th hai l "tng" (tc nh trong tm). Nu chng ta c tm xu v bit rng cc vt ny thuc v ngi khc v mun trm chng, th nh th l thnh n trm. Tuy nhin, nu chng ta khng c trm, nh ly lm ca ngi khc hay ly cc ca bn b bit r l bn khng h phn i, th khng phi l nghip xu. Duyn th ba l "khi phng tin". Ch mi

c nh trm cp cha phi l ti. Nhng tip theo nh y bng mt hnh ng trm th dt khot l mt nghip c. Duyn th t l "thnh cu cnh". Nu, chng hn nh, chng ta c nh trm vt c ch song v qu bnh n ni khng ly c g ht, thi khng phi l mt nghip c a n mt karma c. i vi nhng ai th c v lnh cc gii tng ri, th cnh ca gii khng st l con ngi. Tuy nhin, i vi nhng ai cha th c nhng th lnh gii tng, th cnh l bt c g c tm thc. Duyn th hai "tng" rt quan trng trong khi chng ta trng trt, chng ta c th s git nhiu su b. Hoc chng ta c th nm mt hn t nh i m v tnh c th lm thit mng mt con vt. Duyn th ba l "khi phng tin". Cho d chng ta c nh git mt con ngi hay mt hu tnh song bao gi m hnh ng y cha c tin hnh, th gii khng b phm. Duyn th t l "thnh cu cnh". D chng ta c git ngi v khi phng tin git, nhng ngi kia khng cht, thi khng c ti st chi ht. Chnh c Pht ni rng c bn duyn ny cn phi hi thnh c ti cn bn. Th nn nu bn duyn y hi i vi mt gii no , th gii y b phm, nhng nu bn duyn khng hi , th gii khng b phm. Hi : Ngi ni rng cnh ca st l nhng g c tm thc. Ngi c th ni thm na v cc hu tnh hoc cc dng loi cao hn c chng ? Rinpoche : Nu chng ta ct hay hu cc hoa l, rau c, chng s cht bi v chng c s sng, nhng chng khng c cm gic hay tm thc. Th nn tm thc l ni cho sc vt v su b hoc bt c g c cm gic. Theo khoa hc, ta c th phn bit cc sc thi khc nhau v hu tnh v v tnh, nhng ring ti th phn bit hu tnh v v tnh theo nh gio l ca c Pht. Hi : Tha Rinpoche, c l ti hiu sai nhng g ngi ni khi ngi ni v cnh. Ngi phn bit cnh thnh khc nhau gia hoc chng ta l mt ngi th c tc v hoc chng ta ch th gii ti gia. Ti mi cho rng cnh i vi ngi th c tc l mt tnh trng hn hp hn, nhng hnh nh n li l ngc li. Rinpoche : khng phi l mt s hiu sai, nhng ngi th c tc nhn ly tm nguyn khng git ngi. Nu h git cn trng hay cc con vt nh, th l mt ti li, d nhin, nhng khng phi l mt s phm gii thuc thin ti ba dt (parajika) ca cc v tu s th c. Nhng

trng hp nhng ngi th gii ti gia, chng hn nh cc u b tc (upasaka), th v h pht nguyn khng git bt c chng sinh no, nn nu h git mt con cn trng hay con vt nh, l h thnh phm gii. Khi ti ni th c l ti mun ni th gii T khu (gelong). Cc v tn xut gia v cc v th c u c cng mt tm nguyn nh vy. Hi : Tha Rinpoche, trong tng on (sangha) ca chng ta, vic ung ru v cc lin h i dc rt l lan rng, i khi a n tnh trng hn lon bi v mi ngi khng bit i x lm sao cho ng i vi cc vic ny. Nu chng ta th gii l mt ngi tu tp ti gia, th c th chng ta l ngi duy nht trong tng on lm nh th v iu y rt kh m kin tr c. Rinpoche : Nu chng ta th gii, th rt tt; nhng ngay d khng th gii, chng ta vn c th tu tp gii. Vn y l vn nh trong tm mnh. Trong Tc Sinh Truyn (Jataka), cc truyn k v cc i trc ca c Pht, c mt cu truyn khi c Pht l mt thuyn trng ca mt con tu vi nm trm thy th. Tn ca Ngi vo lc y l "i m". C mt k rt c c y nh git ht c nm trm hnh khch trn tu bng cch c tu thng mt l. i m thy ngi kia sp c thng tu v ngh rng l mt ti li ln ca k kia i git nm trm ngi nh vy. i m ngh, "Nu ta git k c ny, thi s cu c mng ca nm trm ngi kia v cng cn c k c kia khi ri vo a ngc". Th nn i m git k kia bng cch dng ba p vo u hn. Th nn git mt k c c tm khng phi l mt ti li ca i m, ng hn li l mt hnh ng phc c. l l do ti sao nh trong tm rt quan trng. Tr li vn ru v i dc m anh ni l mu thun vi s tu tp php (dharma). Da trn cc hnh ng ny, nhiu ngi s cng n v c thi i vi vic tu tp php. Ti cho rng ru v dm dc khng phi l iu xu cho ngi ti gia. Tuy nhin, i vi cc tng ni th gii, th vn li khc hn. Hi : Rinpoche, trong vn ha Ty phng c mt khi nim v "ni lo trng" (white lie) ngha l, i khi mnh lo l v ngi. Chng hn nh chng ta c th ni vi m mnh mt iu g hon ton khng ng tht ch v chng ta khng mun lm b bun lng. Rinpoche : Ni lo trng y khng h xu v chng ta ni n vi mt nh tt trong tm. ---o0o---

CHNG III - Bit Gii Thot Gii

Ch Ty Tng ni "bit gii thot gii" l so sor tharpa dompa hoc theo Phn ng l Pratimoksa. Ch pratimoksa hon ton ng ngha vi ch ch cho gii lut (sila) m chng ta ni n ri. S gii thot tm thi c ngha l gii thot khi cc kh au v phin toi trong i sng hng ngy. Cn cu cnh gii thot l cu cnh thot khi kh au ca lun hi (samsara). Ch Ty Tng so sor hay prati ca Phn ng c ngha l "c nhn" hay "ring t". Th d nh nu chng ta gi gii khng st, th c nhn chng ta s thot khi mi hu qu xu do nghip st mang li. Nu chng ta nguyn th gii khng trm v khng trm, th chng ta s thot khi cc nguyn nhn au kh n t trm cp. C th, c gi ht mi gii, chng ta s thot khi mi kh au. Bn cht ca Pratimoksa gii cn bn l khng lm hi ngi khc d trc tip hay gin tip. Nguyn nhn trc tip gy tn hi l git hoc n trm. Mt in hnh cho nguyn nhn gin tip l ca ht nhy nht, cc iu ny khng c nhng kt qu tai hi trc tip, song dn d n s a ti nhng tai hi. Th nn bn cht ca pratimoksa l la b nhng nguyn nhn hng u trc tip hi ngi khc ln cc nguyn nhn ph th gin tip gy tai hi. Khi chng ta nguyn th pratimoksa, th nguyn trong tm chng ta c th bt tnh v nguyn y cn phi c la b. C hai loi nguyn bt tnh. Mt l chng ta c th c nhng mong cu cc li dng nht thi c c do th gii hoc chng ta mong mun mnh khi b cc trng hp bt li nh bnh tt. Hai l chng ta c th mong c ngi khc cung knh tn trng hoc nhm trn trnh cc lut php nh vo s th gii ny. nguyn th gii cng c hai loi. Loi th nht khng phi l nguyn vo lc th gii pratimoksa, m l s tu tp Bodhicitta (B tm) v li ch cho tt c chng sinh. Loi th hai l c nguyn tn dit tt c mi kh au trong i ny cng nh trong cc i tng lai. Gii lut ging nh vin ngc nh bo chu. nu chng ta coi gii lut nh mt nguyn nhn c li lc tm thi, th pratimoksa gii s mang li cho chng ta nhng nh nhm tm thi khi au kh. Nu chng ta la b ci tm tng li lc tm thi y v nhn pratimoksa gii nh l nguyn nhn tn dit kh au, th ri ra n s tr thnh nguyn nhn cho chng ta cui cng thot khi samsara. Khi chng ta nguyn th tm nguyn gii Pratimoksa chng ta theo gng cc v A La Hn (Arhat) trong qu kh v chng ta pht nguyn rng chng

ta s theo con ng ca cc ngi ng ht khng khc. Trc ht chng ta c nguyn th gii, ri chng ta th tm nguyn gii, v cui cng chng ta phi gi cc gii tng. Chng ta pht nguyn nh sau : ng nh ch A la hn trong qu kh th tr cc gii khng st, khng trm, khng dm, khng ni lo, khng ung ru v.v... cng vy con nay cng s th tr cc gii y. Ch A la hn trong qu kh la b mi tm nim lm tn hi hu tnh khc v la b cc nguyn nhn lm tn hi hu tnh khc. Sau khi la b mi th phi la b v sau khi chng tri mi th cn chng tri, cui cng cc ngi chng c A la hn qu. Con nay cng vy v nguyn tu o nh ch A la hn tu. Vo lc th tm nguyn pratimoksa chng ta cn phi c y mu vng (chogo), bt, v mt ci lc nc. Mc tiu phi c ba th ny l khi lm tn hi hu tnh khc. Nc c dng ung hay ty ra cn phi c lc qua ci lc nc khi lm tn hi cc sinh vt hay cn trng nh m c th c trong nc. gi trn cc tm nguyn gii, chng ta phi lun lun nim v qun st v chng ta phi lun la b nhng g cn c la b. Nu cc phn no ca tm nguyn gii (th th) b xm hi, th s xm hi ny khng c b mc m cn phi c sa i li. c Pht dy l chng ta phi ht sc coi trng gii lut m chng ta th, chng ta phi trn qu gn gi gii lut. Gi gii lut c ngha l nim v qun lin tc v sa cha lp tc khi cc tm nguyn y b vi phm. c Pht dy rng gi cc tm nguyn c thanh tnh, chng ta t nht cn phi c hai duyn ny. Nu chng ta c c hoc mt trong hai duyn y, th chng ta c th tng trng gii lut m chng ta th v chng c nhng g cn phi chng v t n qu v A la hn. Nu chng ta khng c duyn no ht, th chng ta khng th tng trng c gii lut chng ta th v khng sao t n mc tiu cu cnh. S lu truyn pratimoksa Ty tng vn l t truyn thng Mulasarvastivadin (Cn Bn Thuyt Nht Thit Hu) m ra. Theo cc nh Mulasarvastivadin ny, th cc tm nguyn gii ca ngi xut gia th c, ca cc tn xut gia v ca c s ti gia gm hai loi; loi hu biu thy c v loi v biu khng thy c. Vo lc khi tm nguyn gii (gii th), c th np, th l thuc v loi hu biu thy c v ngi khc

c th thy r chng ta ang th gii. T tr i, n tr thnh loi v biu khng thy c, bi ngi khc khng thy c chng ta la b, chng hn nh, nghip st ri. Cc nghip khng st, khng trm, khng dm l cc nghip thin thuc v thn trong khi khng vng l nghip thin thuc v khu. Chng ta c th gi gii trc tip hay thc r rng, hoc gin tip nh vo lc n hay ng, bi v chng ta c cc tm nguyn gii ni mnh ri. Hi : Ngi ni v s gi gii vi nim v qun v k n l nu chng ta phm gii, chng ta phi sa i li. Nhng ti thy dng nh nim v qun cn c l chng ta nhn ra rng chng ta phm gii. Rinpoche : V pratimoksa l nguyn gii hu biu, nn vic phm gii s t thy r. Chng hn chng ta c th ni lo sut mt khong thi gian m khng h nim hay qun thy, nhng ri sau , khi nh li, chng ta mi ngh ", mnh ni di ri". Hi : Mnh phi b p li nh th no khi gii b phm ? Rinpoche : Mnh phi b p li bng cch pht l vo thi gian b tt sojong c thc hnh mi thng 2 ln. Hi : Nguyn gii dng nh to thnh mt nguyn nhn ph ca gii thot bi v, chng ta khng th no thc s l thanh tnh ch bng thi i x bn ngoi, m cn phi thanh tnh bng thin nh. Ti thy dng nh l nguyn gii t n khng gii thot c. Rinpoche : Anh ng khi ni l chng ta cn phi thin nh, thin nh rt quan trng, d nhin. Chng ta khng th t c gic ng nu ch c gii m khng c thin. Tuy nhin, mt ngi c gii thanh tnh v gi gii mnh th, s khng bao gi gii i c; ngi y s lun ra sc tu tp. Th nn vi gii thanh tnh, chng ta c c nng lc thin nh. l l do ti sao gii lut c nng lc l vy. Hi : Th no l s khc bit gia cc nguyn gii pratimoksa v cc nguyn gii bodhisattva ? Rinpoche : Cc nguyn gii pratimoksa lun lun c ni ra theo dng thc ph nh (ch tr), ni cch khc l, "ti nguyn khng st, ti nguyn khng ni lo v.v..." V c ni ln theo cch y, nn bao gi cng rt r rng thy cc gii y c c gi hay khng v bn lm mt ci m

bn khng c php lm. Trong cc nguyn gii ca i tha (mahayana), c nguyn gii tng trng tm t bi ca mnh m dng nh ng ra ch l vn cng . Gii lut pratimoksa c da trn thn v khu, th nn bt c li lm no chng ta lm u c nhn ra ngay tc khc. Nhng nguyn gii mahayana chnh yu l i ph vi tm ca chng ta v v th chng ta khng d g ni chc l gii lut ca chng ta ang tng thng hay thi thoi. Nguyn gii mahayana c v nh mt ci bnh bng vng d h hoi hay d v, song cng d sa. Tuy nhin, cc nguyn gii pratimoksa ging nh mt ci bnh ln bng t cng d h hoi, nhng 1 khi h hoi n coi nh h hoi lun. Hi : Hnh nh l cc nguyn gii m ch khng lm cc loi nghip no (ch tr) khng gii quyt c l bao v chng khng hin hin ra c, chng hn nh, bn th ca tm. Rinpoche : Bng cch ngng cc nghip bt tnh li chng ta thot khi mi phin no tinh thn hay tm l. iu ny gip chng ta c an tr trong trng thi an lc cho thin nh ca chng ta c th tng thng. Hi : Nu ti ngng khng lm cc chuyn bt tnh qua mt thi gian, th dn d tm ti s c thng tin hn ti c th tu tp hn ln na. Nhng lm sao cc nguyn gii gip cho thy ra c bn th ca tm y ? Ly th d nh dm dc dng nh khng phi l mt vn , t bn thn n. Hnh nh chnh cc ph sn ca dm dc mi to ra vn . Ch ni rng khng dm dc khng thay i g l bao. Rinpoche : Khi chng ta thin nh v ni ha (tummo) chng ta khng c phm gii bi v chng ta khng phm vo dm dc v chng ta khng tit tinh (bindu, tig lee). Th c r rng cha ? Hi : Chng ti khng tu tp ni ha. Rinpoche : Trong tng lai mi ngi s tu tp. Hi : Rinpoche, ngi c ng rng cc gii tng s chng i n u nu khng c tu tp, nhng s tu tp vn ch dng m khng cn n cc gii iu ny ?

Rinpoche : Cu hi ca anh l : c cng hiu g chng nu tu tp m khng c gii lut. Gii lut quan trng ch tch tp cng c. Nhng nu khng c thin nh, ch bng gii lut m thi, chng ta khng th t n gic ng uc. Bng vo thin nh v la b ht mi tnh cm bt thin, chng ta c th t n gic ng. la b c cc tnh cm bt thin (phin no tham sn si), chng ta cn phi gi gii m mnh th. Hi : C th no thn, khu, v t nhin m vn th hng v cc nghip thin nu nh khng c gii lut ? Rinpoche : Kh m tu thin nh c nu nh khng c gii. Nhng vn c ngoi l nh vua Indrabhuti c n nm trm hong hu. Nh vua la b ht mi i nhim v dm dc bi vua Indrabhuti khng ging nh cc hu tnh thng thng. Hi : Khi tu tp thin nh th tm thc c t nhin tin hng n cc thin php hay khng. Gii lut ph tr, d nhin, song chng ta c th ni c l, "Xong, gi mnh khng cn g phi quan tm n th gii g na, mnh t nhin l thin ri khi ch cn ngi tu m thi". Rinpoche : Nu chng ta b c ht mi tnh cm bt thin bng vic tu tp khng thi m khng cn phi th gii, th tt lm, d l cc gii nguyn pratimoksa, bodhicitta, hay l vajrayana. iu quan trng l nh ht c gc r ca ca cc php nhim, mi tnh cm bt thin. Th nn chng c g khc nhau hoc chng ta nh ht gc r ca mi php nhim bng gii lut hoc bng thin nh. Tr dit ht mi php nhim l s thnh tu ti cng. ---o0o---

CHNG IV - Karma v s Tch Tp Cng c

Chng va qua ni v h thng Mulasarvastivadin v cc gii nguyn di cc dng hu biu v v biu. Ni chung, cc gii nguyn c cng c c bit v cng nng tch t cng c ny da trn tm nguyn th gii ca chng ta. Gia hai trng hp khng git thi v sau khi th gii ri nn khng git, chng hn, c s khc bit vi nhau. Khi chng ta ch n gin la b hnh ng khng st thi, th n s khng a ti qu bo ca vic khng st. Chng hn nh mt con ch vo lc ny khng git g ht, th con ch y khng phm vo gii khng st, nhng n cng khng thu hoch c cng c khng st bi v n khng th gii y. L do y l v,

trong hin ti, nguyn nhn ca git khng hin din nn con ch khng git bt c g. Nhng sau khi nguyn nhn ca git xut hin, con ch lc y s git. Cng vy, nu chng ta khng th gii khng st, th d chng ta khng st, chng ta cng khng c c cng c g. Nhng mt khi chng ta th gii ri, th khi chng ta khng git, chng ta s c c cng c ca khng git bi v chng ta c nguyn trong tm mnh l ngng khng lm chuyn st na. V vy, chng ta c c cng c khng st do ni nguyn mnh m ca chng ta l khng st. S khc nhau gia mt con ch v mt con ngi th gii khng git ri l ch con ngi s tch t c cng c trong khi con ch th khng. Chng hn, nu chng ta th gii vo su gi sng, th ng by gi chng ta s tch t cng c khng git c mt ting ng h, vo tm gi s c hai ting ng h v c vy. Khi chng ta tng mantra, chng ta tch tp cng c vi mi mantra chng ta tng. Th nn mt khi chng ta th gii ri, th sau chng ta tch tp c cng c ca gii. Khi chng ta th gii khng st, chng ta ngng git khng phi ch mt ngi m ngng git tt c mi hu tnh v v vy nn s tch tp cng c c tng trng. V chng ta c nguyn th gii mnh m m vn khng ngng tng trng, nn cng c tip tc tch lu ngay trong lc chng ta ang chi, ang n hay ang ng. Nhng nu nguyn khng git ca chng ta v sao m b ph v, th t tr i cng c s ngng tng trng. Lm th no m chng ta vn tng trng cng c ngay trong khi ang ng ? Nu mt ngi cha th gii khng st ng dy, ngi y c th phm ti st ty thuc vo cc duyn c thun hay khng thun st. ng khc, nu mt ngi th gii ng dy, ngi y c ci nguyn mnh m khng st, th nn ngi y s ngng khng st v tch ly cng c c sut giai on ang ng. Nh th, nu chng ta gi nm gii, l chng ta ang tch tp cng c ca nm gii ny mi pht mt. Nu chng ta gi mi gii mi pht, chng ta tch tp cng c ca mi gii. Sau khi th gii, c th chng ta khng thy c cng c ang tng trng trong mnh ra sao, nhng d th k t st na th gii tr i, cng c tr gii s tng trng. V l do ny, c Pht nhn mnh vo gii lut. Kt qu ti hu ca s tch tp cng c ny l gic ng. T Tng ng ni Pht l sang gye. m sang c ngha l "thc dy" khi gic ng v minh v gye c ngha l "m ra" nh mt a hoa vy. Nn sangye c ngha l thc dy khi mi th bt thin, mi vng tng. Khi chng ta nh bt gc mi bt thin, th cc thin php s r n. Mi hu tnh u c sn gic tnh bn

trong h, nn h c sn mi cng c thin php sn sng h n. Cng nh l bu tri. Khi mt tri b my che, chng ta khng thy cc tia sng mt tri u na. Cng vy, chng ta c mi cng c thin php ca bn gic bn trong mnh nhng chng b chng ngi bi cc php lu hoc v bt thin. Cng nh khi my tan i, chng ta thy c nh sng mt tri, nn khi cc chng ngi tan i, cc cng c Pht tnh s r n. Th nn ti sao iu quan trng l phi ty sch i ht mi lu hoc. Bn cht ca cc lu hoc ging nh nc mui. Nu chng ta ung nc mui, chng ta cng thy kht hn v n khin chng ta cng ung thm nhiu nc mui na. Cng vy, nu chng ta m lm cc nghip lu hoc, n s khin chng ta c mun lm i lm li nh vy hoi v theo lu hoc tng trng. Cc pandita v siddha Ty Tng v d vic ny ging nh mt con heo chy vo mt khu vn. Ngay khi con heo vo trong khu vn, ngi ta phi ly gy nh vo mm n n khng tr vo trong vn na. Nhng nu n trong vn ri v ang bt u n cc rau c, th lc y khng d g ui con heo ra khi vn c na. Cng vy, chng ta phi c m ngng cc php bt thin v lu hoc li khi chng va thot khi ln trong tm ca chng ta ngay ln u, ging nh chng ta nh vo mm con heo ngay ln u khi n va bc chn vo khu vn. T v thy chng ta quen to tc vi cc lu hoc. Chng ta khng nn c dng cc lu hoc ny nhng khi chng ngay ln u khi ln trong tm, chng ta khng nn chy theo chng vi thn v khu ca mnh. Nu chng ta khng chy theo cc lu hoc ny, th dn d tm chng ta s la b c cc lu hoc y. Khi cc lu hoc gim st, s tu tp thin nh s t ng tng tin. V nh th, mi li lc s thnh tu. Theo mt s cc tm l gia u M, nu chng ta nn cc tm tng ca mnh th tm thc s b tn hi v v th chng ta nn lm lin bt c g khi ln trong tm mnh. Th d nh, khi chng ta cm thy hung hng, chng ta nn x nt mt t giy v khng i cho cn hung hng y thnh hnh bn trong mnh. C ln c ngi bo ti rng khi h ni gin, th h m vo gi cho tc. C th ng vy. C th khi mt tng khi dy, chng ta ch nn i xem nhng g xy n vi tng . Nhng khng phi l cch thc tr gii. Chng hn, nu mt ngi ko ln bn ri ni vi con mnh : "ng n ko ny" con ci ca ngi y s cm thy rt thm n ko y. Nhng trong trng hp ca chng ta, l gi gii, th li hon ton khc hn. N ging nh c

ngi t thuc c trn bn ri ni vi mi ngi : "ng n thuc c ny, nu n anh s cht". Khng ai c nguyn mun n thuc c ht; m ng ra nguyn ca h l b thuc c y i v c tm cch vt n i. c Pht dy rng chng ta phi ngng lm cc php bt thin v cc lu hoc bi v theo chng s gy kh au cho chng ta. l l do ti sao chng ta khng lm cc nghip bt thin v cn tch tp cc li ch trong khi on tr cc nghip bt thin y. Khng h phi rng khng th gii l chng ta khng th t n cc tri kin tng thng. Thc ra, trong truyn thng Kagyu, Tilopa, Naropa, Gampopa v Milarepa u khng c th gii, nhng nh s tinh cn v tr hu ca cc ngi, cc ngi c th lm ch cc lu hoc ca mnh v nh th l cng t n cng mt mc tiu nh th gii. Tilopa, Naropa, Marpa, v Milarepa l nhng bc thy ton ho nht v l nhng bc nm gi s truyn tha trong truyn thng chng ta v c th t n Pht qu ngay trong mt i sng ny. Hi : Rinpoche, tch t cng c ngha l th no ? Rinpoche : Tch t cng c l karma ca cc nghip thn, khu, . Nghip c hai mt : thin v bt thin. Nn thin gm bt c karma thin no c tch t qua cc nghip thin thuc thn, khu, . Ngc li, karma bt thin l bt c karma no c tch t qua cc nghip bt thin thuc thn, khu, . Hi : Chiu theo cc trng hp thuc v karma m ni, th bng cch tr gii l chng ta khng to thm karma no na, hay l chng ta ang sa li c cc karma c lun ? Rinpoche : Chiu theo vic gi gii m ni, th khi cc bt thin karma c x b, cc karma tt c tng trng v kt qu l thin. Karma ging nh vic lm. Cuc sng phm ca chng ta da trn cng vic m chng ta lm. Nu chng ta c vic lm tt th chng ta c th c mt cuc sng tt khng t th nhiu, nu chng ta khng c mt vic lm tt th chng ta c th khng c c cuc sng tt nh vy. Th nn bng cch tu tp cc karma thin qua thn, khu, ca chng ta, chng ta c th t n Pht qu. Hi : Theo nh ti hiu th ct ngang chui xch karma s a chng ta n qu v Pht, ch khng phi l tch tp karma thin hay c, bi chng ta vn c trong samsara, khi ch tch tp karma thin hay c.

Rinpoche : y l mt th d xa lm ri ni cho vn ny. Cch y lu, c c la, ngi ta phi ch hai khc cy vo nhau tht l mnh m v khi la bt ln n t chy lun c hai khc cy. Vo lc tch tp karma tt, karma xu b la b v karma tt c pht trin. T t mi lu hoc c ch phc. Qua tin trnh y, mi php bt thin dn d b on tr v karma t ng dng li. Sut thi gian tu tp, chng ta c gng thnh tu cc karma tt v b i cc karma xu. N ging nh hai khc ci ch xt vo nhau. Dn d chng ta c th on tr ht mi bt thin php v karma t n dng ng li. Hi : Ngi c th ni i cht v s chn mi ca karma v lm th no ngi tu tp th nghim c iu y. Rinpoche : Tng qut m ni, gii thch v s chn mi ca karma rt ch quan v kh hiu lm. ngha ny ch bng tr hu mi c th t r c. Nhng nu chng ta ra sc qun st chng bng cc t d, th n li hon ton d hiu. V nh, ti sinh Ty Tng v nu ti ngh rng, "Ti sao mnh li sinh Ty tng v ti sao mnh khng sinh M ?" Ti khng th ngh g v iu y c. S th gin d ch l v do karma i trc ca ti nn ti phi sinh vo Ty Tng. Ti c th ngh rng sao mnh li sinh vo nm 1931 v sao mnh khng cht trc nm 1955 ti khi phi chu ng s au kh trc cuc xm chim ca Trung Hoa. Ti cng ch c mt cu tr li : mi th xy ra ch l do ni karma qu kh ca ti thi. Nu ti mun i M ti cn c visa. Nhng nu anh phn vn sao mnh li sinh M ka, v ai cho mnh visa ? Karma ca anh cho anh visa . Hi : N c v nh l chnh c nhn c trch nhim thnh lp karma ca ring mnh. Nhng ti thc mc v s t do quyt nh. Karmapa hnh nh l ngi bit r v ba i v Padmasambhava on trc v nhng g xy ra trong tng lai. Lm sao ngi tin on c tng lai nu karma vn da trn t do ? Rinpoche : Ta khng nn hiu l "thu th" ny theo ngha thng thng. V nh mt ngi c th tin on rng trong tng lai s c mt ngi n y xy mt nh my lm n. Ngay lc tin on, ng ta khng h bit ngi kia c n y trong tng lai hay khng, ngi kia c xy dng nh my hay khng. Cng vy, Ty Tng, cc li tin tri on rng, trong tng lai, mt ngi no s n v s chu cc au kh no . l karma ca anh ta m anh ta phi chu, nhng iu y c th c tin on.

Hi : Nhng khng phi rng nh vy l mu thun vi l t do, nng lc t do quyt nh, quyt nh hng no mnh s i ? Rinpoche : iu y khng mu thun vi vic quyt nh cho chnh mnh bi v khi li tin on rng s c ngi lm nh th nh th trong tng lai, ci t do quyt nh u c b tc mt u. Ngc li, nhng g c ni ch l c ngi s lm iu trong tng lai. Hi : Karma i khi c v nh lun lun t qu kh n. Nhng n c th n t mt hnh nh v mt tng lai m c khng. V nh nu ti thy mt hnh nh xy dng Gampo Abbey, th nn n l mt phn ca karma ca ti v mt phn trong nng lc ca ti l phi lm sao thnh tu hnh nh y. Ti c gng gii quyt karma v t do trong tm ti. Nhng g hin dang din ra cho bt c ai trong chng ta ch l kt qu ca qu kh. C th n l kt qu ca mt hnh nh trong tng lai. Ngi ni rng Padmasambhava c tin on. C th l s tin on y l hnh nh mt tng lai ng m c ca ngi v ngi thy rt c th n ng l vy, th nn ngi ni ln li tin on y. Rinpoche : Khi Padmasambhava n Ty Tng vo th k th tm, ngi tin on rng trong tng lai chim st s bay v hng ty v rng dharma s hng thnh x y. Vo lc y khng c phi c, khng c chim st, nhng gi th chng ta c cc th y. V vy dng nh khng c mu thun g v vic tin on chuyn tng lai ngay d chuyn y khng h c trong thi gian hin ti. Hi : Rinpoche nhn mnh s quan trng ca vic th gii nguyn lm cc iu thin c c mt s tch tp cng c hu hiu. Ti thy dng nh l c hai phng din khi ni khng st : chng thc rng khng cn g phi ni gin v c bit r l, sao i li mt cch t bi trong hon cnh y. Rinpoche : Gi nh nu chng ta nguyn khng git, chng ta c ci nguyn khng git mnh m y th nu cc tm tng git khi ln trong tm v cc thn nghip khng i theo vi tm git. Th t t chng ta s quen dn vi tm khng git, v nh th cc lu hoc ca tm s t t c thanh tnh. Thn v khu h tr cho tm. Nu cc thn nghip lun nghe theo tm, th tm s tr nn cng dn cng mnh hn. Nhng nu cc nghip thn khu ngng li, th tm s khng cn c h tr bi thn khu na v tm s tr nn yu dn i.

Hi : Hnh nh s c lc mnh phi lm mt hnh ng vng tnh nh khi c k th nh hy dit dharma hay lm hi bc guru. Lm sao ngi c th lm th m khng phm vo tm nguyn bodhisattva v gii ca ngi ? Rinpoche : C cc khc bit cht nh v tm nguyn trong ba cp bc gii. Chng ta hy hnh ng theo mc thch ng nht, mc m mnh c th thy l hp l nht. Ba mc gii ny lin h vi nhau. Chng hn mc pratimoksa, tc mc hinayana, ngi ta cho rng mnh phi "ch phc" cc lu hoc. Theo Tng ng ch "ch phc" ny c ngha l mnh khng nn on tr hon ton cc lu hoc ng ngha l m mnh nn "chn ln trn u chng" chng khng th ng ln c. Lm vy s tr gip cho thin nh v cc mc mahayana v vajrayana. ---o0o---

CHNG V - Cc Pratimoksa Ngoi, Trong, v B Mt

Theo tantrayana, pratimoksa c phn thnh ba loi ngoi, trong, v b mt, tun t tng ng vi ba con ng hinayana, mahayana v vajrayana. Nhng mc tiu ca c ba tm nguyn pratimoksa ny l iu phc tm v gii thot khi cc hoc. Tuy nhin cch thc thc hnh gia ba tm nguyn c khc nhau. Pratimoksa ca Hinayana c gi l con ng thot ly. Nh chng ta ni trc , theo ht hng Theravada, chng ta khng nn cho cc hoc khi dy v khng nn cho cc hnh ng ca thn, khu, v chy theo cc hoc y. S d chng ta lm cc nghip thn khu bt thin cng do cc phin no tham, sn, si, mn, tt, thc y. Ngay nim u tin hoc khi ln trong tm, chng ta phi dng n li, v phi ngng cc nghip thn khu bt thin pht ng theo sau . Trong trng hp mahayana hay B tt nguyn, hoc cng cn phi on, song li theo mt cch khc. Ngha l, thay v b loi b, cc hoc c chuyn ha qua s thc hnh t bi. Nng lc t bi tng trng dn dn cho n khi n tr thnh rng ln v thm su, tc l khi chng ta tr thnh mt b tt. B tt chuyn ha khng phi ch cc phin no ca ring mnh, m cn ca tt c cc hu tnh na. Vi s chuyn ha cc phin no nh th, mi hoc t ng c on tr cho d vi hnh vi ca mt b tt c v nh phm gii nu nh mt ngi bn ngoi nhn vo, chng hn nh st sinh hay dm dc. Tuy nhin, bn trong, tm nguyn thc y cc hnh ng y li l v li ch cho tt c cc chng sinh.

on hoc cng l con ng o trong tm nguyn vajrayana. Khi ngi ta trong trng thi thin nh (dhyana), ngi ta thy ra c cc hoc khi ln trong tm mnh v ng thi gii thot mnh ra khi n. iu ny c gi l shar drol theo Tng ng, theo cc hoc khi ln v cng lc c gii thot. Chng ta cn phi tu tp c ba cp tm nguyn (pratimoksa, mahayana v vajrayana) cng mt lc. Chng ta phi tu lut nghi bn ngoi thuc pratimoksa theo chng ta c c tm nguyn gii thot cho chnh mnh thi ng. K n phi tu tp lut nghi bn trong ca mahayana v phi chp nhn hnh ca b tt. Sau cng, theo lut nghi ca vajrayana, chng ta vn phi tu qun theo cc tm nguyn pratimoksa v mahayana, nhng khi chng ta chng c thc tng ca cc php ri, th lc chng ta s tu tp thin nh theo yidam. y l ba php tm nguyn. Ngi gng mu trong vic tr gi cc tm nguyn ny chnh l Milarepa, b ngoi ngi khng c v g l mt v tng th gii qua cc y o ca thy tu v theo cc oai nghi ca Vinaya (Lut nghi). Tuy nhin, bn trong tm ngi thanh tnh ht mi th hoc, v v th nn ti sao ngi li l mt hnh gi hon ho. Milarepa ni : "Ti khng bit g v Vinaya, nhng iu phc tm mnh chnh l Vinaya". Theo pratimoksa, c ba loi phm gii : khinh ti, trung ti, v trng ti. Phm cc gii trng l iu khng uc lm. Cn phm cc gii nh l do chng ta b chi phi bi cc nghip c lm t cc kip trc. Cho d chng ta c th phm cc ti nh ny, chng ta khng nn chng tch t thm nhiu. M cn phi thanh tnh hay sm hi chng theo cch thc sojong (b tt, posadha). Ch so ca Tng ng c ngha l "sa" hay "cha" v ch jong c ngha l "t b" hay "thanh tnh". Trong l sojong ny, mi ngi c hi l mnh c nhn ra c cc li lm m mnh phm hay khng v ri mnh phi ha l khng c lp li li lm y na trong tng lai. Cch thc ny gip cho chng ta gi tm nguyn gii ca mnh c ng n. Sau khi nhn ra li mnh, chng ta c th p dng bn lc i tr. Th nht l lc chuyn ngc hay hi qu, tc bit ra cc li lm mnh phm v rt l chn ght chng. V ri chng ta c th x b ht mi th bt thin y. Th hai l lc ra sc cha tr, tc khi bit cc php cha tr cc hnh ng bt thin kia ri, th p dng chng mt cch tinh cn v khng gin on. Th ba l lc nng ta, tc nng ta vo Tam Bo, vi c Pht l ngi ch ng, Php l con ng tu tp, v Tng l cc ng bn trn

con ng y. Th t l lc quyt tm khng lm li li lm y trong tng lai na. Hai php i tr quan trng nht l lc hi qu v quyt tm khng ti to nghip y na. Nu chng ta phm mt li lm ln u, chng ta phi quyt tm khng ti phm na; nhng nu chng ta phm li y ln th hai, chng ta li phi quyt tm khng phm n na v c vy. Bng cch c quyt tm khng ti to li lm mi ln chng ta phm mt nghip bt thin, tm chng ta s tr nn mnh ra khng phm ln na, v bng cch y cc phin no s lng du. L sojong c thc hnh ct l nh vy. Nhng thanh tnh khng c ngha l chng ta trc ht phm mt li v sau thanh tnh n. M n c ngha l bng nng lc ca hi qu chng ta sm hi li mnh v bng nng lc i tr chng ta dt khot khng a vo nng lc ca phin no sau li ti phm li lm y na. Mt khi khng b cc c bt thin php v cc hoc chi phi na, tm chng ta tr nn an tnh. Hi : Ti khng r theo mahayana chuyn ha cc hoc c ngha l g ? Rinpoche : Cc hoc nh tham, sn, v si khi ln l do ni i th chnh mnh, i th ci "Ti". Khi thc hnh con ng b tt, thay v i th chnh mnh, chng ta i th cc ngi khc v chng ta quyt tm lm li ch cho cc hu tnh khc, v chnh nh , chng ta c th chuyn ha c mi hoc. Chng ta yu thch v gi ly ci "Ti" ca mnh v ch tm cch lm li cho mnh m thi t v thy kip n nay. Thi y chng c li cho chng ta m cng chng li cho ngi khc, m li chnh l nguyn nhn lm chng ta lun chuyn khng cng trong lun hi (samsara) au kh. Bit c cc li lm ca s i th chnh mnh nh th, chng ta c th thay i i tng ca i th. Thay v yu mnh, chng ta chuyn n thnh yu ngi, v th l chng ta c c t, bi v bodhicitta (b tm). Bng cch y, chng ta khng tp trung vo cc hoc, chng ta khng phn on cc phin no l c, l bt thin, hoc l sai lm. l l do ti sao chng c chuyn ha mt cch t nhin. Nu chng ta yu chnh mnh v coi mnh l quan trng, th sn khu s khi ln khi chng ta c tng l ai lm hi mnh, hay ngay c n cc ngi nh cha m hay bn b ca mnh m i gip k th ca mnh. Th nn cn sn hn y ni ln l da trn s nh gi bn ng. Nhng nu chng ta thay i thi v quan tm n s li lc cho cc hu tnh, th cc hoc s t nhin chuyn ha bi v chng ta khng cn coi mnh l quan trng nht na.

Hi : Chng ta bt u t hinayana bo rng, "ng lm cc iu y, cc iu y l c" v k n l mahayana ni rng, "Hy lm cc iu ny, cc iu ny l tt". Vy, c phi chng vajrayana l cch duy nht dp ht mi lu hoc mt cch cu cnh ? Rinpoche : Thc ra, c ba tha u c cch lm cho chng ta gii thot khi cc hoc, nhng php mn vajrayana th mau l hn v mnh m hn. Hi : Theo nh ti hiu, ba trong bn php i tr u nm trong l b tt (sojong). Rinpoche : Thc ra, ch c hai trong bn php i tr l bao gm trong l b tt. l nng lc nng ta, theo chng ta pht l trc ch tng v nng lc quyt tm khng lm li vic li lm y na trong tng lai. Hai nng lc kia khng bao gm trong l b tt, m c thc hnh trong mi lc. Hi : Hnh nh rng lc i tr u tin, lc hi qu, cng c gm vo lun, bi v v thuyt gii s hi : "ng c thy cc li lm ca ng l sai quy khng ?" v chng ta phi ni : "Vng, ti thy l nhng g sai quy", v chp nhn nhng g mnh lm. Th nn ti thy hnh nh ci lc u tin cng c gm lun trong bui l. Rinpoche : Thc ra chng ta c ci lc u tin trong mnh trc khi hnh l b tt. Trong khi lm l chng ta c hi l c li hay khng. Du c n bn cch i tr, nhng ch c hai l gm lun trong l b tt, hai php kia phi c thc hnh sut mi thi. Hi : Rinpoche, trong pratimoksa ca hinayana, ngi ni n cc hoc khi ln v vi ngha v vic iu phc cc hoc y. iu phc du sao cng m ch l hoc khng thc s b tiu tr, nhng ch c y i, th nn n thc ra vn cn c mt trong chng ta. Rinpoche : Khng c ch no cho phin no tr trong tm c. Phc hoc c ngha l chng ta khng cho hoc khi ln trong tm mnh. Santideva cho mt th d v vic y nh sau. Nu chng ta ra sc dit k ch, th k ch y s i n mt ni khc, v khi hn mnh tr th, hn s tr li tr hn. Nhng hoc rt l yu; chng khng c ch no i ht, v cng khng c ch tr li. Mt khi chng b loi tr ri, chng khng th tr li na.

Hi : Rinpoche ni rng phm cc gii khinh l do ni nghip ca cc i trc. Rinpoche c th vui lng cho cc th d v vic phm cc gii trung ti v trng ti, v c phi chng chng cng u do nghip ca cc i trc ? Rinpoche : C hai iu cn phi la xa: cc nghip c v cc chng nn. Nu cc nghip thn, khu, v ca chng ta lm hi cc hu tnh khc, d trc tip hay gin tip, cc nghip ny l cc nghip c bt thin. Cc nghip ny chng c lin quan g vi karma i trc hay tp kh i trc, m ng hn chng c lin h vi cc mun hin ti. Khi ln mt mun st hay trm l ch ty theo chnh mnh v chng ta c cng nng ngng mnh li khng cho lm cc hnh ng y. Cc chng ngi, vn thuc v tm, cng khng h do ni karma, m do ni cc thi quen ca chng ta. T v thy n nay, tt c chng ta quen thi cc phin no tham, sn, v si. C ngi th tham mnh, c ngi sn mnh, v c ngi th si mnh, ty theo h quen thi cc phin no y nhiu t th no. Cc thi quen ny cn phi c la b. C hai ch m hu nh l ng ngha vi nhau trong Tng ng. l ch gom (vit theo Tng ng l sgom) c ngha l tu tp hay thin nh, v ch khom (vit l goms) c ngha l cc thi quen tp kh. Khi chng ta tu tp ht sc tinh cn v s tu tp ca chng ta c lc, th l gom, tc thin nh. Khi chng ta khng ht lng tu tp, khng ra sc tu tp, th n tr thnh khom, tc ch l mt thi quen. V th la xa cc chng ngi, chng ta phi thay th khom bng gom. V ba cp phm gii th phm gii khinh i khi cha chn thnh c nghip nhng sau c th tr thnh chng t ca c nghip. Chng hn, vi v tu s khng mc y di, sham thab cho ng hong. Vo lc y, n khng phi l mt c nghip, nhng n c th t t chn dn thnh mt c nghip thc s. Hi : Trong s tu tp "hu thin nh" theo vajrayana, th t la hoc l lut nghi no ? Rinpoche : Chng ta cn phi c hai php nim v qun trong hu thin nh. Ch Ty tng tng ng vi ch "hu" (post) ny ca ting Anh l je thop. m je c ngha l chng ta em ci bn th ca s tu tp y vo trong mnh v khng nh mt n i. S tu tp trong vajrayana nhn mnh vo trong tm hn l lut nghi bn ngoi. Nh Milarepa c ni : "iu phc tm mnh chnh l Vinaya (Lut

nghi)". iu phc tm mnh, chng ta phi tu tp thin nh v c mt s tu tp mnh m chng ta phi c nim v qun. Hi : Ngi c th ni i cht v cc chng ngi b mt c khng ? Rinpoche : Trc y, nhiu dch gi dch ch sang ca Tng ng l "b mt" th nn vajrayana c dch l "mantrayana b mt". Nhng dch th khng c ng lm. Con ng tt a chng ta n ch mnh mun n c gi l sang lam, c ngha l "mt li tt" hay "mt con ng nhanh hn". V th sang ng ni cho li thot chnh yu ca vn . V d nh, nu chng ta mun bt n, chng ta phi i bt n ln, chng ta khng th c loay hoay vi bng n m bt n c. V vy cch chnh yu lm sao n c bt ln c gi l sang theo Tng ng. Khi sang c dch ra Anh ng l "b mt" (secret), n gy ra nhiu bi ri. Ly th d khc nh chic xe hi, b my l cha kha chnh, l phn quan trng nht. Nu chng ta mun li xe hay mun dng li hay mun bt c g, th u phi lm qua my. Th nn b my xe chnh l sang pa. ---o0o---

CHNG VI - Chn phng din ca 1 bc thnh

Trong truyn thng Pht gio c ba loi tu tp khc nhau, l kin (darsana), tu (bhavana), v hnh (carya). Cc sutra Pratimoksa l i ng vi cc vn gii lut hay hnh. Sng trong 1 t vin hay abbey i hi phi c lut l. N i hi chnh hnh li cho c mnh v c cc hu tnh khc trong cc th h hin ti ny v tng lai v gii lut cng lm cho chnh php c tr lu bn. Cc bc thnh n lc li ch cho chng sinh, c 9 cch khc nhau gip ch ngi khc; 3 cch thuc t li, 3 cch li tha, v 3 cch sau cng l t li ln li tha. T Li Ba cch t li l vn (thos pa), t (bsam pa), tu (gom pa). Chng ta phi ty thuc vo ngi khc ch ra con ng chnh chn v th nn chng ta lng nghe gio php ca c Pht. Theo quan im ca hinayana c Pht dy cch gii thot khi tham trc trong Vinaya, gii thot khi sn khu trong Sutra, v gii thot khi v minh trong Abhidharma. l Tripitaka (ngha en l "ba r") ca hinayana.Trong mahayana cng c mt Tripitaka v trong vajrayana cng c mt Tripitaka.

Cc Sastra (Lun) hay cc b lun gii gip cho chng ta hiu c cc php rt thm su ca c Pht. Bn b lun gii quan trng nht v Pht php l Madhyamika, Prajnaparamita, Vinaya v Abhidharma. B Madhyamika sastra lun v tnh Khng, Prajnaparamita sastra ni v tr hu, Vinaya sastra bn v gii lut hay hnh, v Abhidharma sastra trnh by tin trnh trn con ng o. Sau khi lng nghe bn b lun y ri, chng ta s t duy v chng. Chng ta t duy v qun st i i li li nhng g mnh c nghe pht trin tr hu ca mnh. Cui cng, chng ta tu tp v bn b lun y v nhng gio php m chng ta tip nhn tu tp bng nhiu cch. (cn tip)

---o0o--HT