T CI NHN V PHI BO N NHNG QUAN IM TI SINH, LUN HI V TR T THEO O PHT Tm H L Cng a ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.

org Chuyn sang ebook 9-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org ---o0o--Cc l thuyt tn gio cng nh cc nh khoa hc c gng a ra nhng l gii khc nhau v ngun gc xut hin ca con ngi trn tri t ny. Phi chng con ngi l sn phm do Thng to dng hay ch l mt ging vn ngi tri qua mt chui qu trnh tin ho lu di ri bin thnh ngi theo thuyt tin ho ca Darwin? Trc vn ny, Pht gio vn tin tng vo thuyt ti sanh, lun hi, cho rng tt c cc loi chng sanh lun quanh qun trong vng lun hi sinh t (samsra), v c ti sinh qua bn cch th khc nhau: non sinh - andaja, tc l s sanh ra t trng; thai sinh jatbuja, tc l sanh ra t bo thai ca ngi m; thp sinh - samsedja, tc l sanh ra t s m thp hay t rn r ca cc thnh t, t, nc v.v... ; v ha sinh - opptika, tc l do ha hin m sanh ra, khng phi tri qua cc giai on phi thai; nhng con ngi u tin l nhng chng sanh thuc loi ho sinh ny. Cho d khoa hc ngy cng tin b, c bit l trn lnh vc Sinh hc vi s khm ph DNA, gii m mt s b mt trong lnh vc Di truyn hc, cng vi nhng nghin cu su rng v t bo mm v k thut nhn ging (cloning), cu hi v ngun gc con ngi cho n nay vn cha c li gii p tha ng. Tuy nhin mt iu m chc hn mi ngi u ng vi nhau l, con ngi c sinh ra i do kt qu ca s th tinh, t phi bo c hnh thnh, nui dng v ny n trong t cung ca ngi m trong mt khong thi gian no trc khi cho i. Chng ta tm thi bt u t khi im ny, bi v t im ct li ny, nhn loi hm nay ang i din vi mt vn bao trm trn khp cc mt lng tm, o c, lun l, v x hi, mt vn hin vn cn gy ra nhiu tranh ci v i khi dn n mu: Phi bo c th xem nh l mt con ngi? Nu quan nim phi

bo l mt con ngi ti sao lut php ca cc x hi li chp nhn chuyn ph thai, khng xem l mt ti c st nhn? ngn nga tnh trng nhn mn, trn th gii - c bit l ti cc quc gia hin ang b e da bi nn nhn mn nh Trung quc, Nht Bn, Vit Nam,...- hng nm c n hng triu sinh mng b bp cht ngay t khi cn l mt phi bo. Nh vy, o c Pht gio quan nim nh th no v vn ny? Quan im ca Pht Gio V Nga Thai, Ph Thai, Ti Sanh v Lun Hi. Trong dp c t Lai Lt Ma ving thm u Chu hi gn y, khi tip xc vi nhng nh tr thc phng Ty, mt s nh khoa hc Php nu ln cu hi: "Tha c t Lai Lt Ma, Ngi tin rng vo thi im no trong qu trnh th thai ca sinh vt bt u hm cha nhng ht mm tinh thn hay du hiu thing ling ca s sng?" c t Lai Lt Ma tr li rng: "Quan nim rng thc xm nhp vo sinh vt ngay t pht giy u tin ca s th thai, bi l m phi bo vn c coi nh l mt sinh vt. Cho nn chng ti xem hnh ng ph thai cng ging nh vic cp i s sng ca mt con ngi v d nhin y khng phi l mt vic lm chnh ng. 1 Quan nim ny c Ngi khng nh li mt ln na khi ngi ta nu ln cu hi v vn kim sot dn s: Tha Ngi, quan nim ca Ngi nh th no v vic kim sot sinh sn v Ngi c kin g v vic ph thai? c t Lai Lt Ma tr li nh sau: " tr li cho cu hi ny ti thng gii thch theo quan im ca ngi Pht t vn quan nim rng i sng ca tt c mi loi chng sanh, k c cn trng su b v c bit l con ngi, u rt qy gi. Nu nhn vn nh th th tt c mi hnh thckim sot sinh sn u cn phi c ngn cm. Tuy nhin nhng sinh mng qy gi nay t n mt s lng ng k, th nn chng ta khng th khng khn thit ku gi mi ngi phi quan tm n vn hn ch sinh sn mt cch nghim tc, v l

phng cch duy nht hn ch tnh trng gia tng dn s. Nh ti tng cp, khi m ti nguyn ca tri t ang kh kit dn, ti chp nhn chuyn hn ch sinh sn mt cch bt bo ng. Cn ph thai l mt chuyn khc, l mt hnh ng st nhn. Truyn thng Gii Lut Pht gio ch r rng ta khng c git hi con ngi, cho d l mt bo thai.2 Nhng pht biu ca c t Lai Lt Ma khi tr li cuc phng vn ni trn, xem phi bo nh l mt con ngi, phn nh mt cch kh y v ng n quan im chnh thc ca Pht gio i vi cc vn x hi lin quan n nga thai v ph thai. Nu nh khoa sinh vt hc ngy nay chng minh rng phi bo l s kt hp ca hai thnh t, tinh trng ca ngi n ng v non chu ca ngi n b th trong rt nhiu kinh in Pht gio, hnh thc thai sanh-sanh ra t bo thai ca ngi m- tng c cp n, c th tm tt nh sau : "Chng sanh u thai ny (Gandhabha), k mang tm thc, nhn c hi giao phi gia mt nam v mt n, nhp vo ci phi thai c hnh thnh qua s giao phi y." Nh vy, mt s sng c th c hnh thnh, trc tin phi c mt "chng sanh u thai ", th nn ngoi hai yu t tinh trng v non chu, theo Pht gio cn c mt yu t quan trng th ba, l ci thc ti sanh (patisandhivinnna), hay theo cch gi ca c t Lai Lt Ma trn, mt ci thc, xut hin ngay chnh vo lc th thai. Ci thc ti sanh ny l g v t u ra, ti sao li i n lc th tinh mi xut hin? Theo quan im ca Pht gio, c bit l trng phi Duy Thc hc, ci thc ny cn c mang mt ci tn khc l A Li Da Thc, hay Tng Thc. Tng thc nh tn gi ca n qua sut mt i ngi tch ly, dn cha -tc l hun tp- mt s ln chng t (bija), cng kt hp vi nhng chng t c tch ly t cc i trc to thnh mt yu t tm vt l di dng nng lc. Dng nng lc ny Pht gio gi l nghip lc trong mt s chng t khi hi cc yu t tr duyn, v c thc y bi lng kht i (tanha), tc l lng khao kht c hin hu lm sinh khi, hnh thnh nn mt i sng mi ca chng sinh. Nh vy, chnh nghip hay nghip lc l sc y chnh cho ci mm chng sanh u thai ny i ti sanh, hay ni mt cch c th hn, khi nhng iu kin di truyn c th hin trong hon cnh thun tin, mt hnh thc tm vt l xm nhp vo, v qua s sng c tip ni. Tin trnh ny c c Pht thuyt ging trong b Trung B Kinh (MAJJHIMA NIKAYA,) phm AHATANHAKHAYA, s 38, tm tt nh sau: ni no ba thnh t nguyn thy c cu to chung th mm sng c gieo trng ni y.

Trong s giao hp ca cha m, nu khng nhm lc th thai ca ngi m, v khng c chng sanh u thai, th mm sng khng th gieo trng c. Nu nhm lc th thai ca ngi m m khng c chng sanh u thai th mm sng cng khng gieo trng c. Nu nhm lc th thai ca ngi m v chng sanh i u thai cng c mt trong lc giao hp, nu hi ba nhn: tinh-trng, non bo v thc, th mm sng c gieo trng: "Ny cc T-kheo, ni no c ba thnh t y hp li th ti ni mt mm sng c gieo". Trong ba thnh t ny, thc ng mt vai tr rt quan trng nu khng ni l ch yu trong tin trnh u thai. Cuc i thoi sau y gia c Pht v Ngi A-nan lm ni bt tnh cch quan trng ny: Ny A-nan, nu ci thc ny khng ging nhp vo bng ngi m th tm v thn c hnh thnh trong bng ngi m khng? Bch Th Tn, khng. Ny A-nan, nu thc y, sau khi ging nhp vo bng ngi m m li b ch ny i th tm v thc c to thnh ci ny hay ci n khng? Bch Th Tn, khng. Ny A-nan, cn nu ci thc ny ang trong mt b trai hay mt b gi khi m cc em ny cn nh, li bin mt i th tm v thn c tng trng, pht trin v ln ln khng? Bch Th Tn, khng. -- (Dn,II,63) Vi Pht gio Ty Tng, ci thc ny cn c gi di mt tn khc l thn thc. Thn thc chnh l mt tng hp ca tt c nng lc, ch, kht vng ca mt con ngi tri qua nhiu kip sng, v khi ci xc thn hin ti m n nng nu i vo chu k hoi dit th la b i tm mt xc thn mi u thai. Cun "Tng Th Sng Cht ca ngi Ty Tng" m t mt cch kh chi tit v tin trnh la chn t cung ca thn thc trong giai on thn trung m, cn c gi l giai on qu trc khi ti sanh, xy ra trong vng 49 ngy sau khi ta cht. Trong giai on ny, c nhng chng sinh do v nghip c su dy, khng vng sanh n c nhng cnh gii tt p sau khi la i, thn thc ca h s phi lang thang i tm ni chn u thai. Lc ny, do duyn may, nu c mt v thy vi o lc vng chc

 bn cnh, hng dn thc hin nm phng php c gi l ng ca t cung, cng c th gip cho thn thc mt c hi cui cng t chi s ti sanh. Nu n lc ny tht bi v c nhiu hng ngi do nghip lc qu mnh m, en ti v cng v trong qu kh h l nhng k bt lng, khng lm c nhng hnh ng tt nn khng th ng c ca t cung, th nn h nh phi chn la ca t cung ti sanh tr li. Ti sanh tr li c ngha l thn thc ca ngi cht s i vo mt trong su ci lun hi: Tri, ngi, a-tu-la, sc sanh, ng qy, hay a ngc. Lc ny, cng theo cun Tng Th Sng Cht m t, cc cnh gii ti sanh s xut hin. Thn thc ca ngi cht c th trng thy mt h nc, trn ang ni tri cc con thin nga c v ci, hoc l mt h nc vi nhng con nga c v ci, hay l nhng by sc vt ang gm c trn b h, c nhng cy ln chung quanh. Tng Th Sng Cht cnh co rng y l nhng i lc khng tt p, v thiu vng tn gio, thn thc khng nn bc vo. Cng trong lc ny, nhng ai phi sinh lm A Tu La th s thy, hoc l mt khu rng tt p, hoc l nhng vng trn la xoay ngc chiu nhau. K no phi sinh lm sc sanh, s thy nhng hang , nhng l su trong t. K no phi sinh lm ng qy s thy nhng ng bng hiu qunh, trng trn, nhng hang ng t su, nhng rng tha trong rng cm, nhng vng t y rng. Vo , sinh lm ng qu, s phi chu i rt v au kh. Cn nhng ngi no phi thc sinh vo ci a ngc, s nghe nhng ting nh nhng li than vn v s b li ko vo mt cch khng cng li c. S hin ra nhng khong ti m mt, nhng nh en v trng, nhng l en ngm trong t, nhng con ng ti om m ngi ta s phi i theo. Vo tc l vo cnh gii a ngc, ngi ta s phi au kh v qu nng hoc qu lnh v phi chu ng lu di kh thot ra c. Ch c hai cnh gii m thn thc cn lu bc vo: Cnh gii loi ngi vi nhng nh ca ln, p v cnh gii ca ci tri vi nhng n i xinh p, xy dng bng kim loi qy hin ra.3 n y mt cu hi s c t ra: L do no khin thn thc kh c th la chn c cnh gii ti sanh tt p theo mun trong lc ny? Cun Tng Th Sng Cht gii thch: "By gi nhng cnh cung n s hin ra trc mt, nhng k hung c nh mun i mng s li ko dn ng, nhng bng ti, gi d, nhng ting ng kinh khng, bo tuyt v nhng cn ma , ging t kinh hn, nhng lung gi rt but tn xng xy n lm thn thc s hi khi ln tng trn chy, tm ch n np. H tm vo

trong cc nh ca, hang , l t o, cnh rng,... (nh miu t trn) n trn. Np y ngi ta thot khi s s hi dy v v khng mun ri xa ch v ngh rng "Ra khi y by gi l khng tt." Ch ang n trn m thn thc ngh l an ton , chnh l t cung ca ngi m."4 Nh vy, do nghip dn dt m sinh ra th, t c th mng v ri theo lut thnh, tr, hoi, khng nhng i sng c tip ni mi khng ngng nh nhng ln sng ca mt i dng. S lin tc tip ni mi ca sng cht, cht sng do ngun nng lc ca mi c nhn tc ng ln, c gi l Lun-Hi (samsra). ---o0o--Nhn Qu, Nghip Bo v Lun Hi. Tht ra l thuyt v lun hi ti sanh khng phi l ring ca Pht gio. y l gia sn tinh thn chung ca c nhn loi c kt tp li qua hng bao th k, c Pht ch l ngi vi tu gic ca mnh l gii vn mt cch r rng sng t, ch r ra cho nhn sinh nhng im cn m m vng mc, c bit l mt s t kin, hiu bit sai lm v nhn qu lu hnh trc v ng thi. Lc by gi ngi ta hiu, quan nim v lut nhn qu mt cch n gin, hi ht, v i khi cc oan, chng hn nh cho rng h gieo nhn no th gt qu ny, "trng da hi da, trng u hi u", khng th no trnh khi. Nhn thc ny c mt tc dng tm l l to nn s s hi tn khin h lm lnh lnh d vi hy vng c hng phc bu trong i ny hoc i sau, tuy nhin li lm ny sinh ra mt thi tiu cc l con ngi s th , dng dng trc bt cng x hi v kh au ca ng loi. Ngi ta s cho rng, nhng k lm c nay phi gnh chu hu qu l ng ri, u c g h phi than vn, v nh vy ti sao ta phi by t s quan tm n h lm g? Quan nim nh th r rng l phn li tinh thn t bi, khng nm vng o l nhn qu theo quan im ca Pht gio. Bi v nu hiu theo tinh thn ny th nhng n lc c nhn nhm thay i nghip qu tr nn ph phim, vic tu hnh tr nn v ch, v nh vy trong kinh sch Pht gio cn c lu truyn li, lm g c chuyn tng cp V No phm nhng ti c i nghch, k c m mu nh git m, ch mt pht bung dao tr thnh B Tt, c qu A-la-hn ngay trong hin kip? Trn mt kha cnh no th lun hi l h qu ca lut nhn qu, th nn mun hiu ng lun hi trc tin phi hiu ng lut nhn qu. Theo quan

im Pht gio, lut nhn qu tu trung bao hm hai h thng c an chng vo nhau: ng lu nhn qu: Tt c vn php hin hnh u do nhng chng t ca n sinh khi ra. D thc nhn qu: S sng hin hnh l do nghip lc hin khi, vui l do nghip lc thin, kh l do nghip lc c. Nghip qu v lun hi nh vy gn b cht ch vi nhau v tr thnh mt b phn quan trng trong gio l ca o Pht, mt phn gip l gii s hin hu ca vn php, mt khc hnh thnh mt nhn sinh quan c th Pht gio. Thi ho Nguyn Du trong tc phm Truyn Kiu ni ting tng ct ln mt ting th di: mang ly nghip vo thn, Cng ng trch hn tri gn, tri xa. Th nn cuc i trun chuyn ca nng Kiu nh c sp sn, kh c th cng chng: Ma a li, qy dn ng, C tm nhng li on trng m i! Nghip l ci g m theo cch ni ca thi ho Nguyn Du c v nh chi phi hon ton nh mnh ca mt con ngi nh th? Phi chng tt c nhng g ca chng ta hm nay u l kt qu hnh ng ca chng ta t bao nhiu kip trc, v n c an bi chi li c th n "nht m, nht trc giai do tin nh" ? Thu c Pht cn ti th, c mt chng thanh nin tn Sudha, cng mang nhng thc mc nh chng ta hm nay v tm n bch Pht rng: "Bch c Th Tn, v l do no v nguyn nhn no trong i c ngi yu v c ngi th , ngi bnh hon v ngi kho mnh , ngi xu xa v ngi p , c hng ngi lm g cng khng ai lm theo, ni chi cng khng ai nghe v hng ngi c th lc, lm g cng c ngi theo, ni chi cng c ngi nghe, c ngi ngho kh v ngi giu sang, c ngi sanh

trng trong gia nh bn tin v c ngi dng di cao sang, c ngi ngu dt v c ngi tr tu? " c Pht tr li vn tt nh sau: "Tt c chng sanh u mang theo ci Nghip (Kamma) ca chnh mnh nh mt di sn, nh vt di truyn, nh ngi ch thn, nh ch nng ta. Chnh v ci nghip ring ca mi ngi mi khc nn mi c cnh d ng gia chng sanh.5 Ci d ng ny chnh l qu bo tc l kt qu ca cc hnh ng v khuynh hng ca chng ta trong qu kh v trong hin ti, tc l do nghip to ra. Nh vy, nghip l g, ng vai tr nh th no trong tin trnh u thai, ti sanh ca chng sinh? Nghip nguyn ng ting Phn l Karma, P?li l Kamma v Trung quc phin m thnh Yt-ma, theo ng ngha ca danh t, l hnh ng, hay vic lm, tc l hnh vi to tc, l nhng g to ra do tc dng ca ch v.v... nh ngha rt ro nht ca Nghip l Tc (cetana). T tng, li ni, vic lm, thng khi xut l do " mun lm" to nn ng c. Pht Gio gi mun lm y l Tc (cetana). Tt c nhng hnh ng c tc , du biu hin bng thn, khu, hay , u to Nghip. Tt c nhng hnh ng c tc , thin hay bt thin, u to Nghip. Theo nh ngha ny th nhng hnh ng khng c ch tm, mc du biu hin bng li ni hay vic lm, u khng to Nghip. l ni dung li dy ca c Pht: "Ny hi cc T Khu, Nh Lai xc nhn rng chnh Tc l Nghip. Do c mun mi c hnh ng, bng thn, khu hay 6. T Tc pht sinh ra hnh ng c th hin qua thn xc, li ni v tng, th nn, Nghip bao gm Thn Nghip, Khu Nghip v Nghip trong Nghip ng vai tr tri bt v nh ni, Tc chnh l Nghip. Mt cch c th, tt c nhng tc nhn trong hin ti u c ch o bi ch pht sinh ra trong tm thc, hay nhng tc ng tm khin cho thn v ming lm theo ch sai khin, cho nn trong Kinh Trung A-hm 32, c Pht khng nh iu mt cch r rng: "Trong ba nghip thn, khu v, th nghip l ti quan trng." 7 Khi ta ling mt hn vo ca knh, ca knh s b v li mt ci l hng. L hng ln hay nh l ty thuc vo vin m ta nm ln hay nh. y l mt th d n gin nht v lut nhn qu trong nhn l hnh ng nm v qu l l hng trn ca knh. Trong qu trnh to nghip, theo nh lut t nhin, tt c cc tc nhn u a n kt qu. Qu, theo iu

kin nhn duyn s c chn mi vo mt thi im no ngay trong hin kip hoc cc kip tng lai. Qu bo nh vy lun lun tng ng vi tc nhn to ra, khng th no trnh khi c. Nh trong Tp A-hm, Ng Phn lut, Trng A-hm kinh, Php c (Dhammapada) 127, c Pht dy: "Ht thy ci c sinh u c t, th mnh cui cng ri cng phi ht. "Y vo nghip m chu duyn bo, thin, c u c qu ca n. "Tu phc c sinh ln ci tri, to c th phi vo a ngc. "Tu o th dt c sng, cht, m nhp nit-bn vnh vin. "Khng trn khng, khng di bin, khng trong rng ni, khng mt ch no trn c ci cht. "Ngay n ch Pht B-tt, Duyn gic, Thinh vn cn phi b ci thn v thng, hung na l phm phu." 8 Cc loi Nghip nh hng n s ti sanh. Nghip nh vy gn b mt thit vi lut nhn qu. Tc nhn ca nhng hnh vi trong qu kh, hnh thnh nn mt nng lc lin tc cho n ngy hm nay th hin qua th qu. T nghip nhn n nghip qu tri qua mt dng tng tc nh l mt ngn la t mt ngn n c truyn ni qua nhng ngn n k tip, y chnh l sc mnh ca nghip m thng trong Pht gio gi l nghip lc. Khi ci th mnh cui cng ca mt i ngi chm dt, nh ni trn, ci nghip lc ny s dn dt "chng sanh u thai" i tm ch ti sanh. Ci nghip thc ny v mt gio ngha c th c l gii khc nhau ty theo quan im ca cc b phi Pht gio Tiu tha hay i tha, bi vit ny khng c nhu cu i su vo vic nghin cu v ch ny, ch nhn mnh n cc loi Nghip c nhng tc ng, nh hng mnh m vo tin trnh u thai, l bn loi Nghip tc ng bao gm Nghip Ti To (Janaka Kamma), Nghip Tr Duyn (Upatthambhaka Kamma), Nghip B ng (Upapidaka Kamma), v Nghip Tiu Dit (Upaghataka Kamma); cng bn loi Nghip bo ng bao gm: Trng Nghip (Garuka Kamma ), Cn T Nghip (Asanna Kamma ), Thng Nghip (Acinna Kamma ), v Tch Tr Nghip (Katatta Kamma ). Pht Gio quan nim rng, nhng t tng cui cng ca con ngi trc pht lm chung ng mt vai tr quan trng trong vic quyt nh cnh gii ti sanh sp ti. y l lc m Nghip lnh hay d pht huy nng lc mnh nht to iu kin cho s u thai th nn c gi l Nghip Ti To.Theo nhn thc thng thng, Nghip Ti To ny chnh l nhng vn ling cng

c, phm hnh ca c mt i ngi, ai tch ly thin nghip s c u thai v nhng cnh gii tt p v ngc li. Tuy nhin, vn khng n gin nh vy, i lc vn c nhng t bin bt ng xy ra trc pht lm chung. C ngi sut i gieo trng thin nghip nhng trc khi la i do nh hng ca ngoi cnh, mt nim c bng khi ln a thn thc ca h n nhng cnh gii khng tt p. Cng c nhng trng hp tri li, mt ngi sut i lm vic c, nhng trc pht lm chung tnh ng v hi hn, tm thc ca h khi ln thin nim, h lin hng c qu lnh, thn thc nng vo m c ti sanh vo nhng cnh gii tt p hn. iu ny gii thch ti sao mt ngi trc pht lm chung cn c mt v thy hay mt thin hu tr thc bn cnh. Tuy nhin n y c ngi s t vn : Nu cho rng cnh gii ti sanh ty thuc vo mt nim pht khi trc pht lm chung th nh vy k lm thin hay c n pht cui i u c g khc nhau? V vn ny chng ta phi nn hiu rng chuyn t bin ch l nhng trng hp c bit v cng u c nhn duyn ca n, hn na cho d c t bin xy ra bi ngoi cnh, nhng nghip lnh hay d m mt c nhn tch ly trong kip sng s khng mt i, n tr thnh Nghip qu kh v tc ng tr li vo Nghip Ti To khi hi nhn duyn trong dng lun hi bt tn ca mt chng sanh. Nu Nghip qu kh ny chen vo h tr cho Nghip Ti To trong chiu hng tch cc tc l gip thn thc u thai v nhng cnh gii tt p hn th c gi l "Nghip Tr Duyn" cn n lm ngn tr, chng ngi theo chiu hng tiu cc th gi l "Nghip B ng". Ngoi ra, cng trong giai on quyt nh ny, t nhin mt Nghip qu kh khc nghch chiu v mnh hn, xut hin mt cch bt ng, c kh nng tiu dit hon ton nng lc ca cc Nghip khc, tc ng ngay vo tin trnh u thai th c gi l "Nghip Tiu Dit" (Upaghataka Kamma). V mt Nghip qu, tc l kh nng bo ng (vipakadanavasena), loi Nghip u tin c ni n l "Trng Nghip" (Garuka Kamma ), tc l Nghip nng, lnh hay d, c gy ra do mt hnh ng c bit nghim trng. Loi Nghip ny s t nn mt hu qu tc thi ngay trong hin kip hoc tr thnh nhn t chnh dn n s ti sanh trong kip k tip. Nu lc ti sanh m khng c mt Trng Nghip lm iu kin cho s u thai vo kip k tip th "Cn T Nghip" (Asanna Kamma ) s l nghip lc dt dn thn thc i th sanh. Cn T Nghip l hnh vi cui cng, hay cng c th l bt c hnh nh, nim no m chp t tng cui cng nh n trc khi lm chung. V mt tc dng, loi Cn T Nghip ny gn ging vi loi Nghip Ti To nh ni trn. Trong giai on thn trung m, nu tin

trnh u thai khng b tc ng bi hai loi Nghip trn th loi nghip th ba tc l "Thng Nghip" (Acinna Kamma) s pht huy tc dng. Thng Nghip l tt c nhng hnh ng, vic lm, thi quen m ta thng lp i lp li trong i sng hng ngy, un c tr thnh tp kh, tm tnh ca mi con ngi. cng l nhng iu m ta thng tng nh n hoc a thch hn ht trong kip sng hin ti, chng hn nh nhng tnh cm yu thng gn b trong mi lin h gia nh, cha m, v chng, con ci,? v ri trong pht lm chung chng s tr nn nhng hnh nh gn b vi thn thc, to nn tc ng nh hng vo tin trnh u thai. Cui cng nhng trng hp no khng thuc vo mt trong ba loi nghip k trn th c gom chung li thnh mt loi l Nghip Tch Tr (Katatta Kamma) tc l ci vn d tr ca mt c nhn. Tm Kt Lun Chng ta i qua mt s khi nim c bn v lut nhn qu, nghip bo v lun hi lm nn tng cho l thuyt u thai, ti sanh theo quan im Pht gio. Tuy nhin tm thi kt thc vn ny c ba im m chng ta khng th khng lu : Th nht, thuyt ti sanh lun hi khng phi l mt hc thuyt ca ring Pht gio. Nh trnh by trn, y l mt gia sn tinh thn ca nhn loi c chia x bi hu ht cc tn gio ln trn a cu. Ngay c C c Gio, nim tin ny cng phng pht trong Thnh kinh Tn c, c th nh trong "Tin Lnh Theo Thnh Ma-Thi-": Khi Jsus n trong a phn S-sa-r Phi-lp bn hi mn rng : " Ngi ta ni Con ngi l ai ? " H tha rng : " Ngi th ni Ging Bp-Tt, k th ni -li, k khc li ni Gi-r-mi hay l mt tin tri no . " (Matthew 16 :13-14) 42. Hoc mt on trong " Tin Lnh Theo Thnh Ging " : Khi Jsus i qua, thy mt ngi m t thu sanh ra. Mn hi Ngi rng : " Ra-bi, ai phm ti, ngi ny hay l cha m ngi, m ngi sanh ra th m? "

Jsus p rng : " Ngi ny khng phm ti, cha m ngi cng khng, nhng y cho cng vic c Cha Tri c t ra trong ngi. " (John 9 :1-2) 256 Th hai, nh lut Nghip Bo ca Pht gio hon ton khc bit vi Thuyt nh Mnh hay Tin nh mt s tn ngng khc. Vi Pht gio, s phn ca mt con ngi khng h c an bi, sp t bi bn tay ca mt ng ch t hay Thng no, v do khng ai c th ci i c. Tuy cho rng nguyn nhn to nn hon cnh chnh lch trong i sng ca con ngi l s khc bit gia ci Nghip mi chng sanh to ra, nhng Pht Gio khng bao gi xem Nghip l mt nguyn nhn duy nht v iu quan trng hn, Pht gio cn quan nim rng dng sinh mnh ca mt con ngi l mt dng chy lin tc v sng ng m mi con ngi c kh nng gp phn vo lm chuyn i dng chy ngay trong kip sng ny. Tinh thn ny c th hin r rng trong li c Pht ph phn v s hiu bit v Nghip v lut nhn qu mt cch cng ngt: "Nu lun nh vy v qu quyt rng do nhng hnh ng trong qu kh m con ngi tr thnh st nhn, trm cp, dm lon, lo xc, th l, nhm nh, tham lam, xo quyt, h hn, th ta c l do li, da trn qu kh m khng mun thc hin, khng c gng thc hin,v cng khng cn thit phi thc hin, hay khng thc hin, mt hnh ng, du hnh ng y c ng thc hin hay khng. " Trn c s ca nhng hc thuyt v nim tin v gio l ti sanh, lun hi, Pht gio xem phi bo l mt sinh mnh, v y l mt " chng sanh u thai ". Gn y, qua nhng cng trnh nghin cu ca cc nh khoa hc tn tui, m ni bt nht l ca BS/GS Ian Stevenson, Khoa trng Phn Khoa Thn Kinh v Phn Tm, i Hc Y Khoa Virginia, HK (1957-1967), a ra rt nhiu nhng bng chng c tnh thuyt phc, vn ti sanh, u thai, tin kip, hu kip trong thi i ngy nay khng cn l chuyn m tn, hoang ng. Vin thng k Gallup danh ting ca Hoa K trong nm 1999 thc hin mt cuc thm d v ti ny, kt qu cho thy c n trn 20% ngi C c tin tng vo chuyn ti sanh. Dr. Christopher Bache tc gi cun "Life Cycles: Reincarnation and the Web of Life" v ng thi cng l Gio s ging dy b mn tn gio ti Trng i hc Youngstown State University trong mt cuc phng vn c bit dnh cho hng AOL mi y, khng nh rng, "Vi cc chng nghim cng ngy cng mnh m hn, cc nh th ri y s phi chp nhn chuyn ny nh l mt vn n gin trong cuc sng. " 9 Pht xut t nhng cng trnh

nghin cu ny m mt phng thc tr liu mi c chp nhn iu tr nhng cn bnh bt tr, nhng cn bnh m cc phng tin y khoa hin i b tay khng tm ra nguyn nhn, l b mn THI MIN TR LIU PHP, qua nhng chuyn gia v thi min c th gip bnh nhn i tr ngc li qu kh, nhn ra rng cn bnh ca h c nguyn nhn t nhng kip trc v nh th c cha khi bnh. Th ba, khi hiu r vn ti sanh, u thai, lun hi, nghip qu theo quan im Pht gio, ngi ta s rt d dng hiu c ci cht l g v ngha ca n trong chu k thnh, tr, hoi, khng ca vn php. B tt Th Thn trong A T t Ma Cu X Lun (Abhidharmakosha), cho rng cuc sng l ci gi nng ca nhit v tm thc, s dng li ca hot ng ny l ci cht. Thi gian thn th vt cht v tm thc kt hp l i sng, s tch la chng to ra ci cht. V ba mc biu l ca thn v tm, tc l mc th, t v rt vi t, ci cht l s chia la gia tm thc v thn xc bi v khng th c s chia la gia tm thc vi t nht v yu t vt cht vi t nht. Nhn nh ny gp phn vo vic l gii li Pht dy trong Trung B Kinh c trch dn trn: "Nu nhm lc th thai ca ngi m v chng sanh i u thai cng c mt trong lc giao hp, nu hi ba nhn: tinh-trng, non bo v thc, th mm sng c gieo trng: "Ny cc Tkheo, ni no c ba thnh t y hp li th ti ni mt mm sng c gieo". T cch nhn ca Pht gio, ci cht nh vy bao gm 2 yu t: s tan r ca sc un c bo hiu bng s gi lnh ca c th (khng cn nhit) v s chp nhn ca thc ri b th xc c i vo cnh gii mi hay giai on thn trung m. Trong hai yu t ny, s hiu bit ca nh khoa hc -c th l ngi thy thuc- v tm thc, hay thn thc cho n nay vn ch l mt con s khng, th nn h khng c t cch can thip vo vic quyt nh dng sinh mnh hay ci cht ca mt con ngi. Ngay c i vi nhng trng hp m gii y khoa cho l " cht no b " hay " tnh trng cy c ", vic chm dt th mng ca nhng chng sanh ny d di bt c chiu bi, nhn hiu no u l mt hnh vi st nhn. Tham d vo cng vic ny, l Pht t bn cn phm mt ti c khc, l cn tr tin trnh u thai ca mt chng sinh, bi l lm sao bn bit c lc no th thn thc chun b ri b thn xc, nht l khi thn xc vn cn nng m, ngha l cha cht? Chng ta cha c tr tu ca mt ng Gic Ng, ni v chuyn tr t th cng ch l nhng ngi m ni chuyn v nh sng, tuy nhin cn c vo nhng li dy ca Ngi cn li, ta vn c th c c nhng nh sng soi ng... Tm H L Cng a

---o0o--SCH, TI LIU THAM KHO - Bn Kia Ca T -Trn Ngc Anh - B n V Tin Kip Hu Kip - on Vn Thng - Kinh Thnh - The Gideons International. - Kinh Trng A Hm - Thch Thin Siu - Lut Qu Bo - on Vn Thng - Past Lives, Future Lives - Dr. Bruce Goldberg - S Sng v S Cht trong Pht Gio - Thch Thin Chu - Mt nhn nh v A-li-da Thc - Ha thng Walpola Rhula - T kheo Gic Nguyn dch Vit - Lun hi, nghip bo - Thch c Thng - Nhn Qu - Thch c Thng - Gio l Pht gio v s Ti Sanh - i c Narada Maha Thera - Bc s Nguyn Trch Thin dch - Cht l g? - Tenzin Gyatso- Thin Tri Thc dch ---o0o--Ht

. Beyond Dogma, HH the Dalai Lama. Rupa & Co., 1996. P. 11. . Beyond Dogma, HH the Dalai Lama .Rupa & Co., 1996. P. 43. . The Tibetan Book of The Dead, Evans Wentz, p.p.183-184. . The Tibetan Book of The Dead, Evans Wentz, p.186.
.

Atthasalini, trang 63; The Expositor, phn I, trang 91."L NHN QU, Nrada Mah Thera. Phm Kim Khnh dch -(Trch "c Pht v Pht Php", Chng 18-21)" 6 . Anguttara Nikaya, iii, 415; The Expositor phn I, trang 117; Atthasalini, trang 88 "L NHN QU, Nrada Mah Thera. Phm Kim Khnh dch -(Trch "c Pht v Pht Php", Chng 18-21)" 7 . Trung A-hm 32, . 1 8 . Tp A-hm 3, tr.891, Ng Phn lut, .21, trang: 28a. Trng A-hm, i 1, tr.127. 9 . Laura Sheahen phng vn Life Cycles: Reincarnation and the Web of Life
5