DU TCH PHT GIO PANDURANGA Thng Thanh Khnh ---o0o--Ngun www.quangduc.

com Chuyn sang ebook 20 8 - 2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
DI TCH NINH THUN DI TCH BNH THUN NHM TNG B HO PHC THIN XUN NHM TNG AN BNH NHM TNG PHAN THIT

---o0o--Panduranga pha Nam Chmpa thuc a bn hai tnh Ninh Thun, Bnh Thun hin nay.trung tm ny c hnh thnh kh sm cng vi nhng kin trc n thp cn li to nn mt nt c trng ca khu vc c xem l s pht trin vng son hay l chng nhn cui cng ca mt vng quc Chim Thnh i vo s chm dt. C s Trung Hoa cp n vng ny vi tn gi l Pin Tong Long (Tn Chu Long) hay Pin To Lo (Tn H La) c th ph chnh l Virapura v Rajapura. Theo m t c bi k c tm thy c nin i vo th k th VIII ti khu vc NinhPhc Bnh Thun c tn gi l biaGrailamor cho bit rng, y l mt trung tm hot ng kinh t tn gio din ra rt phn thnh lc by gi. Mt tm bia c pht hin thy hn - M Tn Ninh Hi kho t l ni tr ph vi mt hng cng ht sc quan trng i vi khu vc. Vi Panduranga thi im phn thnh nht v tr thnh mt trung tm ln nht k t L Thnh Tng chim ng ChimThnh tr v kinh Ch Bn vo nm 1069 v L Thnh Tng nh chim (1470) ton b khu vc trung tm Vijaya, Kauthara b ph b hon ton do cuc chin tranh, ton b cc hot ng li vn v Panpuranga. Tm v du tch Pht gio ti khu trung tm ny chng ti tm thi chia thnh hai khu di tch c nhng c im ring bit khc nhau nhng li b sung mt cch ton thn cho din mo ca Pht gio ti trung tm Paduranga, l di tch Pht gio Ninh Thun vi h thng vn bia v di tch Bnh Thn vi cc hin vt tng pht c tm thy.

---o0o--DI TCH NINH THUN Khi tin hnh kho cu dng Pht gio Ninh Thun rt nhiu kin cp khc nhau v thi im du nhp. y chng ti cn c theo thi im v cc im ca s pht trin dng i tha Pht gio thi im sau cng tr v pha Bc nh du vn hong gio ca tng lp tu s xa xa, tren vng t ny. cp vn Pht gio, nh nghin cu Php Coedr, ng da vo vn bia ch Phn (Sanscrit) cng thi vi bia V Cnh ( Nha Trang) cho rng Vo th k th III Pht gio l tn gio ch o quanh khu vc s Paduranga ng thi cn c vo cc vn bia tm thy Ph Qu ( Ninh Phc ) cho bit thm v o nm 889 Darramesvaravarman cho xy dng tu din mang tn v mt lnh cha ng Dng ( Qung Nam Nng) l Rajaka quyn cng cho tu din v bia Bakul tm thy ti lng Chung M (Play Bal Chong) c 9 dng Phn ng v 7 dng ch Chm c c nin i 729, c bit qua tham cu tm bian ny nhiu nh nghin cu cho rng Tc gi k b t nhn l Sthavira Buddhanirvana, con ca mt v Thng th i vua Vikkatavarman III cng hai tu dvin th Pht v Siva. T nhng k b trn cho thy Pht gio c nh hng nht nh v su sc n s Paduranga m Ninh Thun c th c xem l trung tm ln th hai sau Nha Trang, c tha k trit l t tng Pht gio khi m thm nhun vo ngi dn Chmpa vo nhng thi k u sau Cng nguyn v n th k th III pht trin mt chc rc r nht. Cn c vo bia V Cnh c th tm thi phn nh s nh hnh ca cc dng phi Pht gio bao gm hai h t tng chnh. H t tng ca b phi Arya Samiti Nikaya v Sarvativada ( Nht Thit Th B) c pht trin mnh cho n gn u th k th IX X, s n r ca h t tng Pht gio i tha xo hn h t tng Pht gio ny. V sao c s xa hn hon ton ca h t tng ban u v c xem l s khi khi Pht gio c mt ti x Paduranga?. Theo kin chng ti v b phi Arya- Samiti Nikaya ta thng gi l Nht Tht Th B, t tng chnh vn l nghing theo h thng ho ca A Hm n cha mt sc tim n v nhng ci mi, nhng s bc ph v tm ti, nn sau khi c h tq tng i tha khi pht b phi ny nghing hn v quan nim ca i tha nn khi xo b hon ton trong i sng sinh hot tinh thn ca pht gio ng thi. T s pht trin pht gio ti vng t pha Nam Chmpa ny ngy c pht trin n th k X-XII. T s pht trin thnh vng ca t tng pht gio nh du cho bc r mi, cng v sau s pht trin cng li v pha Bc v cho n lc pht gio mt hn trong i sng tn gio ca cng ng Chm. Trong bi cnh chung, chnh nhng

thi im ny s k tha v ban giao ca t tng pht gio gia cng ng Chm v c dn ngi Vit t pha Bc i vo mang theo t tng pht gio Trung Hoa nh hng mnh n i Vit bng s tng ng v k tha bt u cui th k th XVII u th k XVIII v t y pht gio pht trin ngy cng mnh m cng ng ngi Vit v nhiu tng phi do cc bc cao tng dn du truyn v. ---o0o---

DI TCH BNH THUN

Noi di tch Ninh Thun chng ti va nu c bit ti Bnh Thun mt vng t t c ch n qua di tch pht gio, li l ni c mt s di vt pht gio ng c quan tm. ---o0o---

NHM TNG B HO PHC THIN XUN

Thuc a bn ca hai x Hm c v Hm Nhn ( huyn Hm Thun Bc ), ngoi nhng hin vt c gi tr v tin SaHunh trc nm 1975, cn mt qun th tng pht b chn vi di ng ct bao gm: - Tng A Di ng cao khong 0,5- 0,8m bng ng, c nhng nt tng ng vi phong cch tng ng Dng vn c i mi dy, mi tt cnh rng, hai tay dui thng, y phc c nhng np gp khc cng tua vin xung quanh - Tng Pht Thch Ca: Tiu bin nht l tng ngi, vi 7 con rn Nagar che ch phn trn, tc qun, hai chn my ni lin, mi rng, o cha cnh tay mt l ra vai trn, qun ln cnh tay tri v vai tri, tng c c bng ng. - Tng B Tt Qun Am: tay phi cm bng sen, tay tri c t th thin, c hai tay u c eo vng c tay v cnh tay. - Ring vi qun th tng Siva c th hin theo dng v iu vi i ngc cng trn, tng nhiu tay, mi tay cm mt loi kh c nh nh chu, bng sen, da, c biu trng cho quan nim T i ( t, nc, la, gi)

trong o pht v BLa Mn gio, cng vi s bin ng ca dng sinh, dit qua hnh tng Siva lun hi. ---o0o---

NHM TNG AN BNH

Hin nay phng trng by Bo tng Lch s TPHCM ang lu gi hai hin vt bao gm: - Tng Pht Thch Ca mang k hiu BTLS 597, tng c nin i vo khong th k th VII IX bng ng. Tng vi hai tay bt n Tam mui, t th ngi kit gi, hai phn u c vng ho quang, o c gp kn to thnh nhng np gp hnh trn. - Tng B Tt (Avalokitesvara)mang k hiu BTLS 605, c nin i vo khong th k VII IX, tng ng vi dng hi v pha trc, mt tay dui thng, mt tay co li bt n. Ao di gn chm gt, pha trc c mt np gp nh. ---o0o---

NHM TNG PHAN THIT

Tng Pht c tm thy Phan Thit cng c trng by ti y, tiu biu gm hai tng: - Pht A Di : s k hiu BTLS 592 tng ng, nt c trng ca tng ny l tm o chong t vai ph xung gn n gt chn, phn trc l ra b ngc, tay phi bt n Cam L, tay tri dui thng, lng bn tay a v pha trc. Vi dng v trm mc trong suy t cho ta thy tnh bc l ni tm mnh lit. - Tng B Tt : s k hiu BTLS 591 c nin i th k VII IX. Tng B Tt theo t th ng trn bng sen, phn di bng sen c hai con rn Nagar qun trn, tng trang tr bng bng sen ang h n. c trng ca B Tt c nhng hnh ca Siva v n Tr Kiu cng vi phong cch thong t, ngh thut iu khc cu k vi nhng nt hoa vn trang tr,

nhng vt trang sc nh vng trn cnh tay tri v phi. C chn c lm ni bt thm bng hai vng c trang tr hnh thi hoa vn c nh, ging nh hnh l nh trn cc b th thp Chm thuc khu vc min Trung. C th tng B Tt thuc khu vc Phan Thit t n nh cao ca gi tr thm m qua hai lung t tng n gio pht gio. Pht gio Chmpa vi t tng a tha a vng quc Chmpa mt thi pht trin vng son, ng li cho hu th mt gi tr ngh thut c sc, tr thnh di sn qu gi ca Bnh Thun, ni c nn pht gio Chmpa, tiu biu c th xem l c sc ca ng Nam .

---o0o--Ht