Lch S c Pht Thch-Ca-Mu-Ni

Gia Tu ---o0o--Ngun http://www.quangduc.com Chuyn sang ebook 16-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
Phn I: T n sanh n Thnh o A/- Dn nhp B/- Ni dung I- Nin i v thn th II- i sng ca Thi t trc khi xut gia III/- S t b v i IV/- Qung ng tu hnh - tm o V/- Su nm kh hnh VI/- Thnh o C/- Kt lun Phn II: T Thnh o n nhp Nit bn A/- Dn nhp B/- Ni dung I/- Bi php u tin - ngi Tam bo c hnh thnh - s khi u ca Gio hi Pht gio II/- Ha rng ln v cng khp IV/- Di mu Maha Majpati Gotami xut gia V/- Devadatta ( B t a) - nhng ngi chng i VI/- Nhng i h php VII/- nhng ngi cng inh, mt hng C/- Kt lun

---o0o--Phn I: T n sanh n Thnh o A/- Dn nhp

sn phm ca x hi. L sn phm ca x hi, tt nhin tn gio nh hng n x hi v ng thi chu nh hng ngc li. l iu khng th trnh khi. i sng quc gia dn tc vi hon cnh a l v s nh hng kh hu, thin nhin, to dng cho n c mt lch s khc vi cc quc gia trn th gii. l s c c bit ca x n xa v nay, ni c nhng rng ni thm u, tc gi l Lc a xanh (Pays blues), nh hng nhiu ti lung t tng nhn bn, tin b v gii thot sm c xut hin. Tht vy, bt c tn gio, hc thuyt, ch ngha no, khi sinh khi, u l phn nh (khng nhiu th t) ca hon cnh, kh hu, a d, x hi, chng tc m to dng nn c. Nu xt n ngoi hon cnh thc ti, l d nhin khng th thu hiu ni. Vn ha o Pht cng do nhn duyn hi ng nh th m ny mm v thc y tin ha... Pht gio c mt lch s trn hai ngn nm, ng-Ty truyn b, gieo rc nh hng khp c cc chu lc. Trong qu trnh truyn b y, qua mi thi i, Pht gio li ty theo tnh trng x hi ca mi phng s m c t nhiu bin thin v bn sc. V th, mun ni n im xut pht ca o Pht, khng th khng i su vo bi cnh lch s ca t nc n ng thi. y l mt ti rt rng ln, m khi i vo, ta phi tri qua nhng bc tm hiu nh v nn chnh tr, x hi n trc khi c Pht ra i; t tng tn gio v trit hc trc thi k c Th Tn xut th v.v... T y, ta cng thy r hn tm quan trng v ngha thing ling cao qu trong s n sanh ca c Mu Ni. Nhng chng trnh hc hm th hn c ngha sp xp ti to ln ny c trnh by trong mt dp thun li hn v c khng gian ln thi gian. V l do , xin c thng qua phn bi cnh lch s chi tit; ch nu ln y vi on ng vai tr chuyn tip v i thng vo lc s ca c Thch Ca Mu Ni, mt bc thy v i mun thu ca nhn loi. Trc thi c Th Tn ra i, v t tng tn gio, trit hc cng nh v mt chnh tr, kinh t v x hi tht v cng phc tp. Vi php in Manoa (Mnu) hn hp c chnh tr ln tn gio n nh nhiu sinh hot y bt cng trong x hi v gp phn a hai giai cp thng tr Brahmana (tng l B La Mn) cng Ksatriya (St L - vua quan) ln ngi vng chc trn hai giai cp thuc hng tin dn, b x hi khinh mit, khng c lut php bo h, khng c d chung phn tn ngng v tn tng kinh in Veda

(Ph ), l hai giai cp Vaisya (Ph X) v t hn na l Sdra (Th La). T tng n thi by gi gn ging nh t tng i Chin Quc Trung Hoa xa. Xt v mt x hi th trc c Pht ging sinh gn 100 nm, trc Ty lch 7 th k, o B La Mn thnh hnh n cc im. Nhng cng do s c quyn ca tng l m o c tn gio thi ch c nghi thc ph trng b ngoi. Do ch giai cp nn cuc sng x hi khng cng bng, nhn dn khng c t do, m t tng ym th ny sinh, nn m tn honh hnh trong x hi. S ng tu theo php mn kh hnh vi quan nim cho rng gn s kh mi quen vi ci kh, v s xem thng v khng cn thy kh. C ngi li tin tu kh hnh s c sanh ln ci tri hng cc iu vui. mt phng din khc, x hi pht sinh t tng hoi nghi, ph nhn tt c nhng gi tr tn gio, nhn qu v o c. Nng theo quan nim y, h c xy t tng phn khng. Ngoi nhng gio phi thun theo h thng Veda, cc ch ngha khc nh: Khoi lc, Ngy bin, Kh hnh, Hoi nghi... tip tc ni ln. Gio l Veda (Ph ) din bin trong ba giai on, thng c gi l ba thi i: Ph Thin Th (Veda 2500-1000 BC), Phm Th (Brahmana 1000-800 BC), o Ngha Th (Upanishad 800-600 BC), l tm lc chia tnh trng bin i v t tng tn gio ca dn tc n t a thn gio sang nht thn, v t nht thn sang lnh vc trit hc theo ba giai on trn. Song song vi din bin ca 3 t tro ny, c nhng phi chu nh hng ca h thng Veda, cn c vo m mang thm cho gio l ca mnh c h thng hn. Cng c nhiu hc gi thot ly ra ngoi t tng Veda, ch trng t do kho cu ri thnh lp phi trit hc t nhin. Cc phong tro t tng , hoc dung ha hoc xung t ln nhau, lm cho nn hc thuyt ca n lm vo mt tnh trng rt ri ren. Tuy nhin, nu kim im li, ta c th chia cc t tro lc by gi thnh hai h thng: h thng Veda v h thng phn Veda. H thng trc tuy nhiu, nhng ng k ch c lc i hc phi. H thng phn li th c lc s ngoi o. Sng di mt x hi c th ch giai cp y bt cng; t tng tn gio li ri ren nh th, con ngi khng cn bit tin tng, bm vu vo u. Gia hon cnh b tc y, c Pht xut hin nh mt mt tri sng m bui ban mai, lm tan i bng ti ca m en dy c t lu che ph cuc i. Ngi khng ch l cu tinh cho x n thi by gi, m cn l ngi vch ra hng i mi ca nhn loi. c Pht l ngi u tin xng ln thuyt Nhn bn, ly con ngi lm cu cnh gii quyt ht mi vn b tc

ca thi i. Cuc i Ngi l c mt bi thnh ca trc tuyt, l mt s biu hin ca bin ln Tr tu v T bi, l nh sng, l con thuyn, l nim tin cho mi ngi, mi x hi, d bt c thi gian v khng gian no. D khng phi l ngi Pht t, cng cn tm hiu ngha thm thy i sng ca bc Thnh cao c y ri soi vo cuc sng ca chnh mi con ngi. V y, chng ta tm hiu v nhng nt chnh v cuc i ca c Mu Ni. ---o0o--B/- Ni dung I- Nin i v thn th c Pht ging sinh vo ngy 15 thng 4 nm 623 BC ti vn Lumbini (Lm T Ni), cch thnh Kapilavastu (Ca T La V) khong 15 cy s, nay l x Ruminidhehi, thuc qun ht Aouth, pha Ty Nam x Npal v pha ng Rapti. Song thn Ngi l Quc vng Suddhodana (Tnh Phn) v Hong hu My (Ma Da). Thuc dng di Sakya (Thch Ca), Vua Suddhodana tr v mt vng quc nm ven sn dy ni cao ngt tri Himalaya (Hy M Lp Sn) - nm pha ng-Bc n , th ph l Kapilavastu, nay l Npal. a im th ph ny nay c nhn ra l Bhulya trong qun Basti, cch Bengal 3 cy s nm vo hng Ty-Bc nh ga xe la Babuan. Mt hm, trong thnh Kapilavastu c l hi Tinh T, vua ti cng nhau cng bi. Hong hu My sau khi dng hng hoa trong ni in v ra khi ng mn b th thc n, mc cho dn chng, b tr v cung an gic, mng thy mt tng vng trng 6 ng t trn h khng xung, ly ng khai hng bn hu m chui vo. Cc bc s u cho rng Hong hu s h sanh mt qu t ti c song ton. Nghe iu ny, Vua Suddhodana rt vui mng, v t nay ngi bu c ngi truyn ni. n thi khai hoa n nhy, theo tc l thi by gi, Hong hu phi tr v qu cha l trng gi Anjana nc Koly (Cu Ly) an dng, ch ngy lm bn. Trn qung ng i, Hong hu My vo vn Lumbini thng ngon ma hoa ang ua n. Bn tng cy asoka (v u) che rp mt, sc mu ti sng, hng thong nh bay, Hong hu h sanh Thi t. Tin

lnh Thi t cho i nhanh chng c loan truyn trong dn chng. Tt c thn dn trong vng quc u vui mng khng xit k. Ngy n sanh Thi t, khp Kapilavastu cnh vt u vui v l thng, kh hu mt m, cy ci xanh ti, sng ngi mng ging trong y, chim chc reo vang, ho quang ta khp. l ngy hi ca ton vng quc. Dn chng khp ni t chc n mng v ko v kinh Kapilavastu vui vi hong gia. Ln trong m ng, c nhiu o s tu hnh trn ni cao, cng i v d l v xem tng cho Thi t. o s gi tn Asita (A T ) 1 , n tu trn Himalaya - ngi c knh n nht v o hnh - cho Thi t vi thi rt mc cung knh, ri ci v li khc. c hi, o s tr li: ng ci mng l v Thi t c 32 tng tt, nht nh tng lai s tu chng Pht qu, v vi lng t thng xt chng sanh m truyn b chnh php trn th gian ny. "... Thi t ny s chng Ti thng qu B S chuyn bnh xe php Thy thanh tnh ti thng V lng t thng xt V hnh phc nhiu ngi V i sng phm hnh c truyn b rng ri..." (Sutta-Nipata, Kinh tp, 101) V ng khc l v tui qu cao, khng cn sng c bao lu na trc tip c gio ha bi c Th Tn tng lai ny. "... Th mng ta Cn li khng bao nhiu n gia i sng Ngi Ta s b mnh chung Ta khng c nghe php Bc tinh cn v t Do vy ta su no Bt hnh v kh au" (Kinh tp, 103) Li tin on lm Vua Suddhodana lng l khng vui. Trong l t tn, vua t tn con l Siddhattha (S t a-Tt t a), h l Gotama (C m),

vi hm l k phi gi chc v m mnh phi gi; cn c ngha l ngi c toi nguyn, mi vic u thnh tu. nh vua l mun gi gm tt c vng quyn ca mnh vo a con yu qu ny. Hong hu My qua i sau 7 ngy h sanh Thi t; v th, s nui dng u c chm sc trc tip bi d Maha Pajpati (Ma Ha Ba X Ba ), em rut ca Hong hu My. ---o0o--II- i sng ca Thi t trc khi xut gia 1)- i sng v gio dc ca Thi t: Thi t Siddhattha c nui nng v dy d mt cch ton din c hai lnh vc vn chng v v thut; nhng thy gio gii nht trong nc c mi n hong cung dy cho Thi t cc mn hc ng i nh Thanh minh (ngn ng, vn hc), Cng xo minh (cng k ngh hc), Y phng minh (y hc), Nhn minh (lun l hc) v Ni minh (o hc); lc y, Ngi va trn 7 tui. V o hc, Thi t c hc 4 thnh in Veda. Kinh ghi li rng, ch trong khong thi gian t 7 n 12 tui, Thi t hc thng tho 5 mn hc trn. Vi mt t cht c bit, Thi t lm cho hai danh s ni ting v v l Ksantidiva (Sn B) v v vn l Visvmistra (T Sa Mt a La) phi ci u thn phc. Ngoi s thng minh dnh ng, Thi t c mi ngi qu knh v c hnh bao la ca Ngi. Trong mt bui l H in, gia lc mi ngi mi m xem l hi, Thi t lc y tuy cn nh, lng l n bn ci cy gioi (rose-apple) xp bng tnh ta. Thy con vi dng dp trm t, tnh lng, Vua Suddhodana phi kinh ngc tht ln: "i, con thn yu! y l ln th hai, cha nghing mnh trc con!" (ln trc, khi thy o s Asita ci u trc Thi t, vua bt gic cng nghing mnh theo). Cng yu thng qu trng con, Vua Suddhodana li cng lo s Thi t s khng ni nghip ngai vng, m s xut gia tm o nh li tin on ca o s Asita. Cng ln ln, Thi t cng l v trm t v cuc sng. Bi th, vua cng triu thn sp t nhiu k hoch gi Thi t li vi ngai vng. Vua Suddhodana cho xy 3 cung in nguy nga, trng l cho Thi t thay i ni hp vi thi tit quanh nm ca n . Hng trm cung phi m n gii n ca ht ma c tuyn chn tc trc hu h Thi t. c Pht cp n qung i ny trong kinh Tng Chi I nh sau: "...

Ny cc T kheo, ta c nui dng t nh, qu mc t nh; cc h nc c xy ln, mt h trng hoa sen xanh, mt h sen v mt h sen trng... m v ngy, lng trng c che trn u ta, trnh xc chm lnh, nng, bi, c, sng. Ny cc T kheo, 3 lu i c xy dng cho ta, mt ci cho ma ng, mt ci cho ma H v mt ci cho ma ma... Cc v cng n ht ma xung quanh ta...". Nhng nhng hnh phc trn gian khng lm khuy kha c u t ca ngi c ch xut trn. Mun ngn chn tt c nhng hnh nh ca cuc sng trm thng kh au m kip ngi phi eo mang khng lt vo mt, vo tai Thi t, a con yu khng c thi gian m ngh n ngy xch li vi quyt nh xut gia; khi Thi t va trn 16 tui, Vua Suddhodana vi tin hnh l thnh hn cho Thi t vi Cng cha mt nc lng ging - Yosodhara (Da Du L) con Vua Suppabuddha (Thin Gic), mt trang quc sc thin hng, vi hy vng hng m tnh yu thng i la s buc cht i chn ca Thi t li vi ngai vng. 2)- Tip xc kh au nhn th: Nhng c mt thi gian, do nng khiu suy t su sc v lng thng ngi v hn v bin, Thi t li ri vo tnh trng trm t lo lng, lun cm thy lng mnh nng tru bao ni bn khon thc mc. c php vua cha, Thi t ln u tin c ra khi cung vng in ngc v tip xc vi th gii bn ngoi. Trong phm vi gii hn ca cm thnh, Ngi ch c thy nhng g ti p ca i sng; v phn cn li, phn nhiu hn, phn tng phn vi nhng g Ngi hiu bit, gi y n ang s s trc i mt ng ngng v xt xa ca Thi t Siddhattha. Ln lt ra bn ca thnh ca hong cung, Ngi chng kin nhng s tht en ti v ng s! Mt c gi chn mi, gi dn; mt ngi bnh hon qun qui; mt thy ma hi thi v mt o s ly dc nghim trang, tt c lm cho tm t Thi t dao ng n cc . Ngi cng nhn chn rng tt c nhng lc th, hnh phc m mnh ang th hng u mang tnh gi tm v thng. Cng vi ln tip chuyn cng v o s ung dung, m thong hin ng sau con ngi ny mt con ng gii thot, Thi t Siddhattha quyt nh thot khi ngc vng, tm ra mt li thot, mt cuc sng chn tht c ngha v cao p hn; mt con ng dn ti gic ng, vnh vin khc phc mi ni kh au v bt hnh ca i ngi v hng n an lc. Gia lc y, mt tin a n khin Ngi khng vui: Cng cha Yosodhara va h sanh mt hong nam. Thi t tht ln rng: "Mt tr ngi (rhu)

 c sanh, mt rng buc xy ra". Nhn cu ni ny m Quc vng Suddhodana t tn chu l Rhula (La Hu La). ---o0o--III/- S t b v i V ri, vi ci lng nng tru v thng chng sanh chm m trong b kh; mt m, sau khi n trc phng nhn ln cht ngi v v hi nhi yu du ang say nng trong gic ng, Ngi cng n bc Channa (Xa Nc) 2 dt con tun m Kantaka (Kin Trc) 3 vt thnh ra i. nh sao khuya dn li a ng, ln gi lnh y li tt c li sau lng. Tnh yu thng ph hong, di mu, v p, con ngoan rt nng nn, nhng trong Thi t, lng xt thng nhn loi ang chu mi ni bt hnh li cn da dit vt tri hn nhiu. Ra i, Ngi t b tt c nhng ngi thn yu, ngi bu, vng quyn, c cuc sng nhung la trn y hnh phc. y khng phi l s hy sinh t b ca mt ngi gi, ngi au m, ngi ngho, ngi tt bnh, ngi bt c ch, ngi ngn ngm cuc i, ngi mang cm hn on gin... m l s hy sinh t b ca mt hong t ang tui thanh xun, ang sng trong quyn qu giu sang, cha chan hnh phc. Qu l mt s t b hy sinh v i, c mt khng hai trong lch s loi ngi. Mt s ra i khng tin khong hu. Nm y, Thi t va trn 19 tui (theo Nam truyn Pht gio, Thi t xut gia nm 29 tui). ---o0o--IV/- Qung ng tu hnh - tm o Khi ti bn kia b sng Anoma, Thi t dng li, co b ru tc, trao y phc v trang sc cho Channa; v bo ngi n bc trung thnh ra v t li cng ph hong. Cn li mt mnh, Thi t ra i vi b o mu vng gin d ca ngi tu s, sng cuc sng khng nh ca ngi xut gia, ly dc ly trn, khng ni c nh. Mt cy cao bng mt hoc mt hang vng v, mt cnh rng u tch, mt lng mc u hiu u c th l ni che ma nng, ngh qua m ca Ngi. i trong nng chy, i trong sng gi lnh lng, xim y t tn ch l nhng

mnh vn rp li, ti sn duy nht ch l mt bnh bt kht thc nht; Thi t Siddhattha dnh ht thi gian cho s tm cu thin nh hu tm ra s tht ti hu. Lc by gi, c nhiu tr thc li lc xut gia tr thnh nhng o s tm linh danh ting, quy phc c nhiu . Thi t Siddhattha trn ng i tm o cng ti th gio vi hai v o s c tn knh nht thi y l A- la-ra Ka-la-ma v Ut u Lam Pht, v ch trong mt thi gian ngn, ng V s hu x nh m Alara Kalama chng v t nh Phi phi tng x m Uddaka Rmaputta t. Bit rng y vn cn trong vng sanh t, Ngi li ra i, b li sau lng li yu cu li cng gio ha ca hai v o s danh ting trn. V th l khng cn ai Ngi theo hc o na. ---o0o--V/- Su nm kh hnh Thi y, n cn c truyn thng v nim tin rng, ngi no cu o gii thot u phi n lc v kin tr tu kh hnh; Thi t lin i n Uruvela, mt th trn ca Senni v cng vi nm anh em ng Kodanna (Kiu Trn Nh) 4 , Bhadhya (Bt ) , Vappa ( B) , Mahanama (Ma Ha Nam) v Asaji (c B) , bt u mt cuc tu kh hnh ko di n 6 nm v dn n kt qu l thn th Ngi gy i nh mt b xng kh, i mt su hom, khng cn i ng c na. Ngi tri qua nhng cm gic nhc nhi, au n tt cng ca thn th, v Ngi k li trong kinh Majjihima Nikya (Trung B kinh) vi nhng hnh nh tht ng s: Ngi nh b ai khoan vo s vi li khoan tht bn; nh b mt lc s dng dy sit cht u; b tn t dng dao rch bng; nh b nm v qung ln gin ha thiu sng. Nhng nhng cm gic au n y khng h nh hng v lm tn thng n tm thc ca Ngi. y, qua thc nghim, Ngi thy rng chn l ti hu gii thot an lc, dit tr kh au khng th cu c bn ngoi, bt k mt bc o s no, cng khng phi qua php mn hnh xc; m s chng ng y cn phi c th hin chnh trong ni tm ca mi ngi v khng th da vo mt tha lc no khc.

Ngi ly li sc nh ung bt sa do mt thn n tn l Sujata (Su D Ta) dng cng, sau xung tm dng sng Neranjara (Ni Lin Thuyn). Nm ngi bn ng tu cho rng Ngi thi ch, quay v cuc sng dc lc tin nghi, h bn ri b Ngi v i n Isipatana gn thnh ph Benares (Ba La Ni). ---o0o--VI/- Thnh o Cn li mt mnh, Ngi n ngi di gc cy pippala (tt bt la, sau ny gi l cy bodhi - b ) 5; v vi tm nh tnh, chnh nim, tnh gic, ly dc, i vo s thin (thi nin thiu, trong bui l H in, Ngi cng mt ln vo thin ny), nh thin, tam thin v ln lt nhp ln t thin, sau hng tm n tam minh. Vi trc gic, Ngi thy r nguyn nhn ca kh au. Chnh s tp khi ca 12 nhn duyn l tp khi ca ton b kh un. canh mt, Ngi chng Tc mnh minh, thy r v lng kip qu kh ca mnh. Sang canh hai, Ngi chng Thin nhn minh, thy r v lng kip qu kh ca chng sanh vi cc nghip nhn v nghip qu, thy r con ng th nghip ca chng sanh. Qua canh ba, Ngi nh tht qun chiu thy kh au, nguyn nhn ca kh au, s on tn ca kh au, v con ng a n on tn kh au, v chng Lu tn minh. Sau cng, Ngi chng c qu v V thng Chnh ng Chnh gic, l v Pht u tin trong hin kip, lc y sao Mai va mc; v danh hiu c Pht Gotama, c Pht Thch Ca Mu Ni c th gian tn xng t y. ---o0o--C/- Kt lun Nhn qua lch s xa nay, nhng anh hng ci th lp nhiu chin cng hin hch trn nhng u trng, thng ngn qun, trm trn nhiu v s k, nhng th hi c ai thng c dc vng ca chnh mnh ? Thng ngi l mt vic kh, thng c chnh mnh li l mt vic lm kh hn. c Pht thng c ngoi ma ln ni ma, vt qua tt c dc vng thp hn, Ngi tht xng vi danh xng i Hng, i Lc.

Ngi khng v quyn li ring m chin u, cng khng v tnh thng yu hn hp cha m, v con, b bn, quc gia, lnh th; m v lng t v lng i vi tt c chng sanh m i tm con ng gii thot cho mi loi. Ngi xng vi danh hiu i T, i Bi. V tnh thng yu rng ln, khng b th, khng thn s, nhn ng y, Ngi t b cung vng in ngc, v p con ngoan, uy quyn, lc th trn gian, cam chu mt cuc i sng trong kham kh, m bc thiu thn, gio ha y, Ngi xng vi danh xng i H, i X. c vi trang s tm gn v cuc i ca mt o s, mt bc thy cao c ng tn ng knh ca nhn loi, hiu v Ngi c khc no con mui ht nc i dng. Nhng t nhng nt i cng, khi lc v cuc i ca c Pht cng lm cho chng ta suy gm ngha su sc v ng n m nhn loi tn xng Ngi l bc i Hng, i Lc, i T, i Bi, i H, i X. S xut hin ca c Thch Ca Mu Ni trong trn th l c mt vinh hin ln cho con ngi v x hi. Ngi l kt tinh ca mun ngn hng hoa Bi, Tr, Dng; l hin thn ca chn l gii thot, l im lnh cho ht thy chng sanh trong tam thin i thin th gii. Nu cuc i khng au kh ti tm, c Pht khng xut hin i. Ngi ra i v mt mc ch trng i l ch by cho chng sanh ng nhp Pht tri kin ca chnh mnh. Hay ni khc hn, "v hnh phc cho chng sanh, v an lc cho chng sanh, v lng thng tng cho i, v hnh phc, v an lc cho ch Thin v loi ngi" m c Th Tn xut hin th gian. Cuc i ca c Pht l c mt bi thuyt php hng hn trc tuyt, d cho c dng hng vn ngn t m d cng khng th no din t cho ht ngha thing ling. i sng ca Ngi l mt biu hin sng ng cho gio l ca Ngi. Ngi ni v thc hnh vi kt qu m mn, tng ng vi nhng g Ngi thuyt ging. i sng c iu Ng l c mt bng chng hin nhin cho gio php kh thi, kh hnh, kh chng, vt thi gian, khng gian, hin ti lc tr ca Ngi. khng phi l nhng tn iu mc khi, cng khng phi l nhng li dy sung, nhng nim hoang tng, nhng l thuyt xy dng trn my, trn khi. Lch s ca c Pht l lch s ca mt con ngi, nh tu tp bn thn, tr thnh mt con ngi hon thin, mt bc thnh gia th gian. "Con ngi v i nht sinh ra i ny", nh li Tagore ni.

Bng cuc i ca Ngi, bng nhng li dy ca Ngi c kt tp li trong ba tng kinh in, c Pht khai th cho loi ngi bit rng, bt c mt ngi no, vi s n lc ca bn thn, u c th vn ln nh cao ca gic ng v gii thot. C th ni, khng mt tn gio no, khng mt h t tng no cao con ngi v t nim tin vo con ngi nh l o Pht. Tnh nhn bn tuyt vi ca o Pht chnh l ch . Trnh mi iu c, lm mi iu lnh, gt ra ni tm tr thnh mt bc thnh, mt con ngi hon thin v c hnh v tr tu, mi con ngi chng ta u c kh nng v bn phn thc hnh bc thng ip , bc thng ip bt h m c Pht trao cho loi ngi, cho mi chng ta./. ---o0o--Sch tham kho 1. Thch ThinSiu, Ta nh t quang, BTS tnh Tha Thin-Hu, Hu, 1992. 2. Thch Thin Siu, Pht t, VNCPHVN, TP HCM, 1997. 3. H.W.Schumann, Trn Phng Lan dch, c Pht lch s, Vin NCPHVN, TP HCM, 1997. -oOoPhn II: T Thnh o n nhp Nit bn A/- Dn nhp c Thch Ca Mu Ni v mt i nguyn ln lao, mt lng t v hn m khc t mi hnh phc, quyn uy, tin nghi vt cht cu o gii thot. V cng vi i tm i nguyn y, sau khi chng c o qu V thng B , Ngi dng ht thi gian cho cng cuc hong ha sanh. c Th Tn chu du khp t nc n thi xa xa y, t cc Bc di chn ni Himalaya (ni Hy M Lp) n cc Nam bn ven sng Gange (sng Hng).

---o0o--B/- Ni dung c Th Tn dnh nhng tun l u tin chim nghim n gio php thm thm vi diu m Ngi chng c, v th hng php lc m qu phc gii thot mang n. Php C kinh s 153, 154 ghi li mt trong nhng Pht ngn u tin m Ngi tht ln trong thi gian ny: Lang thang bao kip sng Ta tm nhng khng gp Ngi xy dng nh ny Kh thay, phi ti sanh i! Ngi lm nh kia Nay ta thy ngi Ngi khng lm nh na n tay ngi b gy Ko ct ngi b tan Tm ta c tch dit Tham i thy tiu vong. (Bn dch ca HT Thch Minh Chu) Cu kinh nh mt li ca khi hon, m t s chin thng v vang rc r sau cuc chin u ni tm thm lng gian nan. Anh th tng trng cho i dc, v minh, phin no lun n su kn trong mi con ngi, nay b pht hin. c Pht cng li cho th gian mt bi hc lun l o c p , l s t lng tri n su xa i vi cy b che nng che ma cho Ngi trong sut thi gian tm o. c Th Tn ng cch mt khong xa chim bi i th sut trong mt tun. Sau ny, ni y Vua Asoka (A Dc) dng ln mt thp k nim gi l Animisalocana Cetiya, nay vn cn. c Th Tn suy ngh n gio l gii thot su kn, kh thy, kh chng, tch tnh cao thng, siu l lun, ly dc, v ng m Ngi chng c; cn chng sanh th lun chm su vo i dc, nh kin, chp ng, vi nhiu th trc... lm th no con ngi d dng chp nhn gio l y. V ri, vi tr tu ca bc gic ng, c Th Tn quan st th gian v thy rng: "C hng chng sanh t nhim bi i, nhiu nhim bi i; c

hng n cn, li cn; c hng thin tnh, c tnh; c hng d gio ha, kh gio ha... Nh trong h sen xanh, h sen hng, h sen trng, sanh ra di nc, ln ln di nc, khng vn ln khi mt nc, c nui dng di nc; c loi sanh ra di nc, ln ln di nc, vn ln khi mt nc, khng b nc thm t..." (Trung B I). V nh vy, vi hnh nh nhng cnh sen vn ra khi mt nc, nhng cnh lng chng, nhng cnh su trong lng nc v.v..., gi ln trong Th Tn v cn c bt ng ca mi ngi. C nhng cn c thp nh cnh sen y h, c nhng cn c trung bnh nh nhng cnh sen lng chng nc, cng c nhng cn c cao c th tip thu trn vn gio php ca Ngi nh nhng cnh sen nh ra khi mt nc. D sng trong nghip qu bt ng, mi chng sanh u c ht ging gic ng, nh hoa sen d sng trong bn tanh hi, vn ta hng thm ngt. Vi ba ln thnh cu v pht khi thin nguyn h tr gio php ca Phm Thin, c Th Tn quyt nh ging ln ting trng php v bt u thc hin s mng ca mnh. Ngi tuyn b vi th gian, vi loi ngi, vi ci tri v vi tt c, con ng o cu kh v dit kh, con ng dn ti ci bt sanh bt dit, ci Nit bn c khai m: "Ca bt t rng m, Cho nhng ai chu nghe..." (Trung B I). V bnh xe php bt u chuyn vn. ---o0o--I/- Bi php u tin - ngi Tam bo c hnh thnh - s khi u ca Gio hi Pht gio Sau khi quyt nh truyn b o l cu kh cho mun loi, c Pht dng tu nhn quan st th gian xem ai l ngi c c duyn ha trc, v Ngi ngh ngay n hai v thy c ca mnh l Alara Klama (A-la-ra Ka-lama) v Uddaka Ramaputta (Ut u Lam Pht) , nhng c hai qua i cch khng lu. c Th Tn ngh n nm ngi bn ng tu kh hnh ri b Ngi trc kia, ang ti vn Nai (Lc Uyn) - Benares (Ba La Ni) v ln ng i n . 1)- Bi php u tin: Ti y, bi php u tin, bi ging v T diu (T thnh ) c c Th Tn ch by r rng. Nghe xong, Tn gi Kodanna (Kiu Trn Nh) chng qu Tu Hon.

c Th Tn thu nhn nm Tn gi lm cc t xut gia u tin - v th l ngi Tam bo c hnh thnh. nh du s kin ng ghi nh ny, v sau ngi ta biu trng n vi hnh nh bnh xe vi 2 con nai hai bn. Hai con nai biu tng cho a im thuyt php (Lc Uyn) v bnh xe Dhamma Cakka tc l bnh xe php (Php lun). C u bi kinh c ging l: Dhamma Cakkappavattana, c ngha l Chuyn Php Lun (chuyn bnh xe php). 2)- Ni dung kinh Chuyn Php Lun: c Th Tn m u bng li khuyn cc tu s khng nn mc vo hai cc oan: mt l am m th vui dc lc th gian, v n gi tm, nht thi, tm thng, ngn cn mi tin b tm linh; cc oan th hai l kh hnh p xc, n lm mi mt tinh thn, m m tr tu. V Ngi khuyn tn h nn theo con ng trung o dn ti mt cuc sng thanh tnh, tr tu, sng sut, gii thot ti hu. l con ng o tm nhnh - Bt chnh o: 1- Chnh tri kin: thy bit chn chnh. 2Chnh t duy: suy ngh chn chnh. 3- Chnh ng: ni nng chn chnh. 4Chnh nghip: hnh ng chn chnh. 5- Chnh mng: sinh sng chn chnh. 6- Chnh tinh tin: sing nng chn chnh. 7- Chnh nim: nh ngh chn chnh. 8- Chnh nh: tp trung t tng chn chnh. V Bn thnh c c Pht ging tip theo, l chn l v s Kh (Kh ), chn l v nguyn nhn ca s Kh (Tp ), chn l v s dit Kh (Dit ) v chn l v con ng dit Kh (o ). Sau khi nghe c Th Tn ging bi php th hai c u Anttalakkhana Sutta bn v thuyt V ng (khng c ci ta), rng nm un l v thng, nu ai thot khi tham i th ra khi ti sanh, c gii thot; nm Tn gi Kodanna (Kiu Trn Nh), Bhadhya (Bt ) , Vappa ( B) , Mahanama (Ma Ha Nam) v Asaji (c B) ln lt chng qu A La Hn. By gi l thng Veskha (gia thng 4 v 5 dng lch), u ma kit h, Gio hi ca c Th Tn an c ma ma u tin ti y. 3)- Gio ha Yasa (Da X): Gn Benars, c con trai ca mt ngi triu ph tn l Yasa. Chn cuc i xa hoa ph qu tm thng v v ca th gian, chng tm n c Pht; sau khi nghe php xin xut gia v chng bao lu chng qu v A La Hn. Cha ca Yasa trn ng i tm con cng n vn Nai thnh php v xin quy y. ng tr thnh t ti gia u tin ca c Pht. Ti nh ca Yasa, m v v ca chng cng quy y Tam bo.

Bn ngi bn thn ca Yasa l Vimla (T Ma La), Subhhu (Tu B Hu), Punnaji (Ph Lan Ca Na) v Gavmpati (Gi B Bt ) cng nh hn 50 bn khc t cc gia nh v a phng gn xa nghe tin Yasa xut gia, cng ly cha m, t gi gia nh xin theo chn c Pht, v sau mt thi gian u c Thnh qu. 4)- on Tng s thuyt php u tin: Lc by gi, c Th Tn c 60 ngi t u l A La Hn. Ngi quyt nh a h i khp ni truyn b chnh php. Trc khi h ln ng, Ngi ng vin, ku gi cc t rng: "Hi cc T kheo! Nh Lai c gii thot khi mi rng buc th gian v xut th gian, cc ng cng vy... Ny cc T kheo, hy i v li lc ca nhiu ngi, v hnh phc ca s ng, v lng ln mn i vi th gian, v li lc, v hnh phc ca tri v ngi. Cc ng hy i, nhng ng i hai ngi cng mt hng, hy i mi ngi mt ng, hy truyn b chnh php. Ny cc T kheo, chnh php ton thin phn u, phn gia cng nh phn cui, c trong t v li vn. Hy tuyn b v cuc sng ton thin v thanh tnh... Chnh Nh Lai cng i, Nh lai s i v hng Uruvela (u Lu Tn Loa) Sannigma hong dng gio php. Hy pht ln ngn c ca bc thin tr, hy truyn dy gio php cao siu, hy mang li s tt p cho ngi khc; c vy, l cc ng hon tt nhim v" (Mahavagga - i Phm 19, 20). c Pht khng khuyn tt c mi ngi nn ri b i sng gia nh xut gia, tr thnh ngi sng khng nh ca, khng ti sn, s nghip. Mt ngi c s cng c th sng i cao p thch ng vi gio php v c qu Thnh. Cha m v v ca Yasa l nhng ngi tu ti gia u tin bc theo du chn ca c Pht, tt c u tin trin y v tinh thn v thnh tu o qu Tu Hon. Ln u tin trong lch s th gii, c Pht v 60 ngi hc tr chng qu A La Hn t chc thnh mt Tng on nhng tu s kht thc, khng c tr x nht nh, khng c ca ci vt cht no khc ngoi tm o vng che thn v mt bnh bt kht thc nui thn. Trong ma nng, trong sng gi, lng mc hay ph th, rng ni hay ng hoang u c du chn ca nhng con ngi thuyt ging v o l cu kh v i sng thnh hnh, v t mnh nu gng sng v cuc sng thanh tnh v gii thot. l s nghip, l ni dung ch yu ca Tng on u tin do c Th Tn ch thn thnh lp v ch o. C th ni, y l s khi u ca Gio hi Pht gio. ---o0o---

II/- Ha rng ln v cng khp S mng ha - con ng gio ha ca c Th Tn tht v cng nng n v kh khn, nhng vi lng bi mn rng su, tinh thn bnh ng trit v mt ch dng mnh v song, c Th Tn ty theo cn c ca mi ngi m dng nhiu phng tin thin xo gio ha, nh mt bc y vng ty bnh m cho thuc, hon thnh s mng thing ling mt cch vin mn v ra mt con ng gio dc tht mi l trong lch s nhn loi. 1)- Cm ha ba anh em ng Kassapa (Ca Dip) - gio ch thn la: Sau khi 60 v T kheo mi ngi i v mt hng, c Th Tn cng i v hng Uruvela. Dc ng, trong mt khu rng nh, c Pht ha cho 30 thanh nin ang vi a cng v ca h v mt k n trong rng. Gn Uruvela c ba anh em Kassapa: Uruvela Kassapa (u Lu Tn Loa Ca Dip) , Nadi Kassapa (Na Ca Dip) v Gaya Kassapa (Gi Da Ca Dip). Ba anh em ng l nhng ngi c danh vng ln Magadha, c bit l ngi anh c Uruvela Kassapa, ng ny th thn la v t cho mnh chng qu A La Hn. Tr qua m v b c thu xp cho cn phng th thn la c mt con rn cha rt c v d tn, c Pht hng phc con rn thing ny, ngoi suy ngh ca ng Uruvela Kassapa. Tin rng chnh c Pht l ngi chng qu Thnh, ch khng phi l mnh, ba anh em ng Kassapa v 1.000 t u xin xut gia theo Pht. Sau , c Pht n Gya Sir (rng Th a) cch Uruvela khng xa lm. Chnh ni y, c Th Tn thuyt ging kinh Adittapariyya Sutta (bi kinh vi ch : Th gian l ta nh chy rc bng ngn la tham, sn, si, sanh, gi, bnh, cht, su bi, kh no v tht vng). Cc T kheo c mt u c qu A La Hn. Khi va thot ly gia nh tm o, c Pht c lc ng ti Pndavapabbata. Vua Bimbisra (Tn B Sa La - Bnh Sa Vng) ly lm cm kch trc tng mo oai nghi v t cch trang nghim, sang trng, khim tn, cho ngi d hi lai lch. Sau khi bit c ch nguyn ca v Thi t y hng tm ny, c Vua xin Ngi hy tr li ving thm vng quc Magadha (Ma Kit ) do vua cai tr, khi chng o qu. Nh li ha xa, c Th Tn cng trn 1.000 t A La Hn t Gya n Rjagaha (Vng X) , th ph ca vng quc Magadha giu mnh. V ti

y, Vua Bimbisra hiu c gio php cao diu lin chng S qu v xin quy y Tam bo, cng dng cng tinh x rng ln c tn l Veluvanrma (Trc Lm tinh x) gn thnh Rjagaha. C th coi y l t vin u tin ra i, v Vua Bimbisra l v th ch u tin trong hng vua cha. Ti tinh x yn tnh ny, c Pht v i chng nhp h mt ln 3 nm lin tip v 3 h khc, xa cch nhau. 2)- Thu nhn Sriputta (X Li Pht) v Moggallna (Mc Kin Lin): Gn Rjagaha c mt lng tn Upatissa, cn c tn l Nlaka, Sriputta - mt chng trai thng minh - l ngi lng ny. V xut thn mt gia nh quyn qu nht lng, nn chng cn c gi l Upatissa. Cng vi ngi bn thn lng Kolita tn gi Moggallna, c chung mt nhn thc rng tt c nhng th vui vt cht u tm b, trng rng v v v. Hai chng trai quyt nh t b gia nh, lang thang i tm chn l v th gio vi o s Ssajaya, ngi c rt nhiu . Nhng do khng tha mn vi gio l ca v thy hu danh ny v sau l nhiu o s khc, c hai chia tay nhau v th hn rng: Nu ai tm ra con ng o gii thot trc, s cho ngi kia hay. Trong mt dp bt ng, ngi Sriputta xc ng mnh trc phong thi gii thot, trm tnh, siu phm ang i tr bnh mt cch thong dong gio ha mi ngi thnh Rjagaha ca ngi Assaji (c B hay M Thng hoc Thuyt Th). Cho rng y hn l bc A La Hn, hay cng l ngi ang trn con ng dn n o gic ng, Sriputta i c hi v lin nh l, tha hi: "Knh bch Tn gi! Cc cn ca Ngi tht bnh thn, an tnh. Mu da ca Ngi tht trong sng. V sao Ngi thot ly th tc? Ai l o s ca Ngi? Gio l ca Ngi l g?". Trc nhng cu hi chn tht, khim tn v s khn khon yu cu ca Sriputta, ngi Assaji c tm tt gio l m Ngi hc c Th Tn bng bi k: "Cc php do nhn duyn sanh, Duyn y Nh Lai ch r, V dy phng tin chm dt, l gio php ca bc i Sa mn". L ngi thng tu v tr c thun thc thu trit chn l su xa, d n ch c gi ra mt cch vn tt, Sriputta chng S qu (Sotpayti - Tu Hon) khi va nghe hai cu u. Theo li giao hn, Sriputta lin thng tin cho bn thn. Moggallna cng chng S qu. Do li tha thit yu cu ca c hai, c Pht nhn hai ng

vo Tng on ti tinh x Veluvana vi cu ni n gin: "Etha, Bhikkhave! (Hy n y, cc T kheo!). Na thng sau, Sriputta chng qu A La Hn, nhn nghe bi kinh Vedan Pariggha m c Pht ging cho o s Dghnakha (Trng Tro). Ngi Moggallna chng qu y trc mt tun. Vi c duyn ln, c Pht triu tp Tng chng v tuyn b hai v l Thng th trong Tng on. T y, hai Ngi thng thay mt Th Tn hng dn Tng chng. y l thi im nh du s pht trin ln mnh ca Gio hi Pht gio, di s lnh o ca c Th Tn. III/- c Pht v thn quyn 1)- Vua Suddhodana (Tnh Phn Vng): Hay tin ngi con yu du tr tu thnh o v ang thuyt php gio ha ni danh ti Rjagaha, c Vua Suddhodana nng lng gp mt, lin tc tc sai nhiu s gi n thnh c Pht v Kapilavatthu. Nhng chn ln ra i l chn ln s gi u xin xut gia vi c Pht. V s gi th mi l Kludyi (Ca Lu Di), vn l bn thn ca c Pht khi cn l Thi t, n ni nghe php cng xin xut gia v cng chng Thnh qu nh nhng v s gi trc, nhng ng Kludyi chuyn n c Pht li yu cu c gp mt ca v vua gi yu. Sau hai thng, c Th Tn v i chng v n Kapilavatthu. Trc o phong ca c Pht, Vua Suddhodana ci u knh l ln th ba. V sau khi c Th Tn thuyt php ln th nht, c Vua chng S qu, v t qu th hai (Sakkadagami - T Hm) khi nghe bi php k tip. Ln th ba, khi nghe bi php c tn Dhammapala Jtaka (Tr Php Tc Sanh truyn, s 447), c Vua c qu Anagami (A Na Hm). Vi bi php ny, di mu Pajapati Gotami chng S qu. Sau ny trn ging bnh, Vua Suddhodana li c c Pht v thm v ging php cho nghe. c Vua sau 7 ngy tn hng php lc do c qu A La Hn, bng h trong nh tnh. Nm y, c Pht tui 40 v ang an c ln th nm. Cng trong h th nm ny, Gio hi Ni c thnh lp. V h th by, c Pht ln cung tri Tusita (ao Li) thuyt php ch Thin v Hong hu Maya.

2)- Yasodhara(Da Du La): Sau khi Thi t ri b cung vng, Cng cha Yasodhara cng b ht trang sc, mc y vng ca ngi tu s, v trong khong 6 nm trng, thy chung, tn tnh nui dy a con c nht Rhula n tui ln khn. Nghe vua cha tn dng c hnh ca nng du, c Th Tn ging kinh Candakinnara Jtaka v ni thm rng: "Khng phi ch kip cui cng ny, m trong nhng tin kip, Cng cha cng tng bo v, knh m v thy chung vi Nh Lai". Sau khi Vua Suddhodana qua i, di mu Pajapati xut gia lm T kheo ni, Cng cha cng c xut gia v c qu A La Hn sau . Trong hng Ni chng, Cng cha l ngi c thn thng bc nht. B nhp Nit bn nm 78 tui. Trong kinh Apadana cn ghi li nhng cu k do b ging thuyt. 2)- Rhula (La Hu La): Rhula sinh ra ng ngy m Thi t quyt nh thot ly th tc. Cu b trng thnh trong cnh khng cha, c ng ni v m nui dng. Khi ln by tui, cng ng vo ngy th 7 c Th Tn lu li qu nh, Rhula lun lun qun qut bn chn c Pht, nng nu i gia ti nh li m dn. c Pht quyt nh giao "Tht thnh ti" 6 cho cu b bng cch nhn cu vo Tng on v giao cho ngi Sariputta dy d. Tht kh tng tng mt cu b ln by c th sng i sng cao thng ca bc xut trn thng s. Nhng Sa di Rhula va thng minh c bit, va bit vng li chuyn cn tu hc. Kinh ghi rng mi sng, v Sa di tr ny dy tht sm, bc mt nm ct tung ln v nguyn: "Mong rng ngy hm nay ta hc c nhiu nh bao nhiu ct y...". Mt trong nhng bi kinh ni ting m c Pht ch thn dy cho Rhula l bi Ambalatthika Rahulovada Sutta (kinh Gio Gii La Hu La), nhn mnh v tm quan trng ca s chn tht, phng php phn tnh dit tr mi nim, li ni, hnh ng bt thin. Nm ln 18 tui, mt ln cng c Pht i kht thc, phong v oai nghi qu phi ca hai v tu s xem ta nh tht ng tng dng dc cng i vi tng con ngoan hin, nh thin nga ca vua dt con li trn mt h trong ng uyn, nh h cha oai phong cng hm con lm lit. C hai Ngi u c thn hnh v cng p , c hai u thuc dng di qu tc t khc ngai vng ct bc ra i. Trong lc chim ngng Th Tn, Rhula ny ln nim ngh v thn hnh p ca mnh v c Pht. Bit c tng ,

c Th Tn ni bi k bt h "Netam mama (ci ny khng phi ca ta); Nesohamasmi (ci ny khng phi l ta); Na me so att (ci ny khng phi t ng ca ta)" - xem Anattalakkhana Sutta, bi II. V sau khi nghe kinh Cla Rhulovda Sutta, Rhula chng qu A La Hn. Ngi nhp dit trc c c Pht v ngi Sriputta. Ngi ni ting l ngi tn trng k lut. Bn b thn gi Ngi " Rhula may mn", v i Ngi c c hai dim phc: l con ca c Pht v chng ng c chn l; nh trong kinh Theragth (Trng Lo Tng K), Ngi cp n iu y. 4)- Ananda (A Nan): Con ca Hong thn Amitodana, em trai Vua Suddhodana, Ananda l anh em ch bc vi c Pht. ng sanh ra mang li nim hoan h cho hong tc, nn c t tn l Ananda (Khnh H). Hai nm sau khi Pht thnh o, ng xut gia cng vi cc thanh nin ca dng h Sakya l Anurudha (A Nu Lu ), Baddhiya (Ba ), Bhagu (Ba Gu), Kimbala (Kim T La) v Devadatta ( B t a). Khng bao lu, ng chng S qu khi nghe bi php ca i c Puna Mantniputta (Ph Lu Na Mn T T). Nm c Th Tn 55 tui, vi 8 iu thnh cu m ng a ra l: 1- c Pht khng ban cho Ngi nhng b y m thin tn dng cho c Pht; 2- Khng ban cho Ngi nhng vt thc m thin tn dng cho c Pht; 3- Cho php khng chung tnh tht vi c Pht; 4- Khng cho php Ngi i theo n ni th ch ch thnh c Pht; 5- c Pht hoan h n ni m th ch ch thnh Ngi n; 6- Hoan h cho php Ngi tip dn nhng ngi t phng xa n ra mt Pht; 7- Hoan h cho Ngi tha hi mi khi c iu hoi nghi; 8- Hoan h ging li bi php m c Pht ging khi Ngi khng c mt. c c Pht chp thun vi ngha ca n, v gia i chng, ng c c lm th gi c Th Tn sut 25 nm trng sau . ng lm cng vic ca mnh tht tn ty. Kinh ghi rng, m m i c Ananda tay cm gy, tay cm uc i chung quanh tnh tht ca c Pht 9 ln, Ngi khi b quy ry. Tn gi Ananda c mt tr nh tt l lng: ng ghi nh khng b st tt c cc bi php ca c Pht, cng nh ca mt s cc t ln ca Ngi, m ng c nghe qua. Khi c mt B La Mn hi Tn gi nh c bao nhiu bi kinh, Tn gi tr li l c 82.000 bi ca c Pht v 2.000 bi ca cc Tn gi khc thuyt.

c Pht tn thn 5 c hnh ca Tn gi Ananda l hc uyn bc, tr nh tuyt ho, kin nh, sn sc chu o v ng x tt. Mi sau khi c Th Tn nhp dit, Tn gi Ananda mi chng qu A La Hn, trc mt ngy i hi kt tp kinh in ln th nht xy ra, trong khi nghing mnh nm xung. Kinh sch ghi rng, Ngi l v A La Hn c nht c qu ngoi lc i, ng, nm, ngi. Tn gi mt nm 120 tui. ---o0o--IV/- Di mu Maha Majpati Gotami xut gia Gio hi Ni gii ra i c gi l Maha Pajpati (Ma Ha Ba X Ba ) bi v cc nh tin tri thi by gi cho rng v sau b s cm u mt m ng ngi. Con trai b l Nand (Nan ), em mt cha khc m vi Thi t Siddhattha, cng c c Th Tn cho xut gia khi chng trai ny ang t chc 3 i l quan trng: kt hn, phong tc v khnh thnh cung in mi. Tuy cng b rng n gii cng c th chng 4 Thnh qu (b Maha Pajpati chng S qu, nh ni trc), nhng con ng tu hnh sng khng gia nh, khp mnh vo khun kh ca gio php v gii lut, cng nh s mng hong ha sanh tht lm gian nan, kh nhc. Vi bn tnh mm yu v d cm xc, ph n kh m ng ni trch nhim thing ling, cao c ln nng n ca mt s gi Nh Lai. V th m sau khi Vua Suddhodana bng h, di mu d ba ln bch xin xut gia, c Th Tn vn t chi khng nu l do. Mi n khi b cng nhiu mnh ph phu nhn ca dng Sakya (Thch Ca) xung tc, p y vng, i b t Kapilavatthu n Vesli (T X Ly), on ng gian kh di khong 200 cy s, i chn sng phng, thn th lm lem ct bi, n bn tinh x c Pht khc than. V chnh nh Tn gi Ananda thay mt h vo cu thnh c Th Tn n ln th t, Ngi mi chp thun cho di mu cng cc b c sng i sng xut gia, vi iu kin phi chp hnh 8 iu quy nh cho mt ngi n trong Tng on. Khi nghe Ananda thut li 8 iu y, b Maha Pajpati cng cc v trong on u hoan h ng , v th l Gio hi Ni gii c thnh lp.

Khi ng thun cho Ni gii c gia nhp vo Gio hi, c Pht cng lu i chng nhiu vn . Ngi dy rng: "Ny Ananda, trong ngi nh no nhiu n gii v t n ng th n trm d lt vo. Cng dng nh th, nu hng ph n sng trong php v lut ca Nh Lai th gio php thing ling kh duy tr lu. Cng nh ngi p bn mt h nc rng ln cho nc khng trn qua, ta cng vy, ch ra Bt knh php cho cc T kheo ni h tun th trn i". Trong mt t chc x hi quy m no, ta cng thy v tn trng v bo v quyn li ca mt gii, mt i tng c bit no , m trong nhng nguyn tc sng, lm vic lun c nhng khon u tin dnh ring cho h. c Pht khng lm gim suy gi tr ca hng ph n, m cn l v gio ch u tin trong lch s nhn loi thnh lp mt on th, mt t chc, mt gio hi cho n gii vi y php v gii lut. n ng thi vi nhiu tn gio, nhng khng c mt on th n gii no c sinh hot nh vy. t lu sau, b T kheo ni Maha Pajpati c A La Hn. Kinh Therigth (Trng lo Ni k) cn ghi rt nhiu tn v cc bi k do cc T kheo ni chng Thnh qu sng tc. ---o0o--V/- Devadatta ( B t a) - nhng ngi chng i Mc du gia cng kin to hnh phc gii thot cho mi ngi vi mt ch tuyt i tinh khit v hon ton bt v li, cng nh khng c mt s phn bit no gia giu ngho, quyn qu, mt hng, tr thc hay u m, c Pht lun phi ng u vi nhiu s i nghch mnh lit trn con ng chu du hong ha. Ngi b ch trch nghim khc, b i x tn t, chi mng v tn cng mt cch tn bo. K i nghch l nhng ngi theo cc h thng tn gio ch trng nhng nghi thc d oan, to ra phong tc v ch, c hi n x hi v ngn chn s tin b ca tinh thn, hoc l nhng k c tham vng thp hn, v k. Trong y, Devadatta l mt in hnh ln nht. ng l con Vua Suppabuddha v Hong hu Pamit, mt ngi c ca c Pht; Cng cha Yasodhar l ch ng. ng xut gia cng mt lt vi i c Ananda v cc thanh nin hong tc Sakya, tuy khng chng qu Thnh no, nhng li gii thn thng v c Vua Ajtasattu (A X Th) ng h

ti a v mi mt. Thi gian u xut gia, ng c np sng gng mu, cao thng n ngi Sriputta ca ngi ti c ca ng khp Pajgaha. V sau, danh li trn th lm ng thi chuyn, tr nn ngi sng i try, t hnh, t kin; d vy, ng c rt ng ngi ng h. Khi nin th c Pht cao, ng yu cu Ngi giao quyn lnh o Tng gi, nhng c Pht t chi. ng tm cch xi gic Thi t Ajtasattu git vua cha l Bimbisra nm ton quyn bnh v cng m mu hm hi c Pht. Sau , cc x th c thu git c Pht u c cm ha thnh t. Devadatta t thn ra tay, bng cch y mt tng ln t trn sn ni Gijjhakuta (Linh Thu) xung ngay c Pht khi Ngi i ngang qua. May thay, tng y va vo mt tng khc, v ra nhiu mnh v ch mt mnh vn lm chn Ngi r mu, v lng y Jvaka (nh gii phu i ti ca thnh Rajgaha) c mt lin sau . Mu bt thnh, Devadatta li chuc ru mnh cho voi d Nlgin v xua n chy thng n ngay c Pht, nhng voi cng b c t bi ca Th Tn cm ha. Dn dn mt ht uy tn, d lun ln ting mnh m, Vua Ajtasattu b ri, Devadatta chuyn qua mt mu toan c v ha bnh hn. ng nu ra 5 yu cu i vi s sinh hot ca Tng on, vi ni dung rng: T kheo phi sng trn i trong rng, phi sng di gc cy, mc vi vn lm ngha a, sng bng kht thc v n chay trn i. c Pht a ra cu tr li rt t do dn ch, khng bt buc mt c nhn no phi tun theo iu y. Cui i khng cn mt ai ng h, Devadatta ri vo nhng ngy en ti. Lm bnh trm kha, vi lng n nn v hn, ng mong mun c gp c Th Tn ln cui cng, nhng khng cn kp na, ch tht ra cu quy y Pht v trt hi th sau cng. Tuy c mt ngi t, mt ngi con nh vy, nhng c Pht ch khuyn can m khng bao gi ch trch ng. Ngi cn th k rng, vi o hnh ban u, vi lng n nn khi hp hi, Devadatta s tr thnh mt v c Gic Pht vi danh hiu Atthissara, mt tng lai xa xi. ---o0o--VI/- Nhng i h php 1)- Anathapindika (Cp C c): V th ch quan trng nht thi c Pht ti tin phi k n l ng Sudatta (Tu t), ngi Savatthi (X V). Chuyn lm t thin x hi, nui dng chu cp cho nhng ngi quan qu c n,

nn ng li c mi ngi tng cho danh hiu Trng gi Anathapindika (Cp C c - gip , tr cp cho nhng ngi c n, hiu qunh). Mt ln c vic, ng n thnh Rjagaha, nghe anh r ang chun b hm sau n c Pht quang lm. Danh t Pht - Buddha (ngi tnh gic) khin ng cm thy c mt s thay i l lng trong lng. "Vn k thinh" lu, nay li sp c "kin k hnh", nhng khng th ch i n ngy mai; nh c mt chuyn g thi thc, ngay m khuya, ng bng rng n ni Stavara ra mt c Pht v c cm t y. Vi li thch thc na a na thit ca Thi t Jeta (K ), ng em nhng ng tin vng lt y mt t trong khu vn ca Jeta. Lng tn thnh ca ng gy c lng ngng m ca Thi t Jeta i vi c Pht. Sau , hip vi nhng tng cy do Jeta cng, ng xy dng tinh x Jetavana (K Vin) dng ln c Pht. Chnh ni y, c Th Tn tri qua 19 ln an c kit h. Phn ln nhng bi php cng c hnh thnh ngi tinh x nm Savatthi ny, v n c nhn bit nh qua cu kinh "X V, K th, Cp C c vin..." (nc Savatthi, cy ca Jeta v vn ng Anathapindika). Cc bi php lin quan n hng c s u do cng ca ng tha hi. Trong mt bi php ni v hnh b th, c Pht dy rng, cng dng ch n, ch ca ch Tng l to nhiu cng c; nhng quy y Tam bo c cng c hn, v cao hn l nghim tr ng gii. Cng c cao hn gi gii l thin qun v t bi tm. Nhng cng c ti thng phi l pht trin tu gic, th nhp chn nh, thy c tht tng ca cc php Vipassan (Minh st tu), Tng Chi IV. Cng t gia nh ng trng gi ny, c Pht ging bi php phn chia 7 loi v trong cuc sng kin to hnh phc gia nh la i. Mt bi php rt tinh t, thit thc; mt bi hc gio dc y tm l cho c x hi ngy nay v mai sau. 2)- Viskh: V n th ch ln nht phi cp n u tin l b Viskh, con gi triu ph Dhananjaya v b Summan Devi; ng ni b cng l triu ph tn Mendaka. B xy cng tinh x Pubbasama, cng Savatthi (6 ma an c din ra y). L ngi ph n c 5 iu dim phc: tc, da, xng, vc dng v sc khe tuyt ho, b cn l ngi cng, dung, ngn, hnh vn ton, sng sut trong cng vic th gian cng nh trong phm vi tinh thn o c. B Viskh ng mt phn quan trng trong nhiu lnh vc khc nhau lin quan n sinh hot Tng on. C ln Pht dy b i ha gii nhng mi bt ng gia cc T kheo ni. i lc b thnh cu c Pht khai ch mt vi gii cm cho Tng Ni.

Cha chng b l triu ph Migra, vn l tn thun thnh ca Nigantha Nataputta (Ni Kin T Nh T), gio ch o Jain - o La th. B khuyn d c gia nh bn chng quy y Tam bo v nhiu ngi chng qu. B qua i khi th 120 tui. 3)- Vua Pasenadi (Ba T Nc): Ngi i vng Bimbisra nh ni n phn trc, v ngi con k v l Vua Ajtasattu, sau khi ci c tng thin tr nn mt v i h php, mt thin tn li lc, c cng h tr mi mt cho cuc kt tp Tam tng ln I. Mt i th ch na trong hng vua cha phi k n l Vua Pasenadi, tr v x Kosala (Kiu Tt La), c th ph l Savatthi (X V). Tu vin Rajakamara l do vua cho xy cng ln c Pht v i tng. Hong hu Malika, v ca vua, l ngi kho hng dn phu qun ca mnh trn con ng o c, quy y Tam bo. B khuyn vua nn tham vn vi c Pht hiu ngha 16 cn mng hn l git hi nhiu sinh mng t l cu an theo li cc o s B La Mn. Samyutta Nikaya (kinh Tng ng) c trn mt chng mang ta l Kosala Samyutta, l chng c Pht ging cho vua nghe. Trong nhng bi php y, c nhng c nhn mnh nh: 1- nh gi mt ngi khng phi l chuyn n gin; 2- Nn coi trng ph n nh coi trng nam gii - Itth hipi ekacciy seyy (Trong hng ph n, c ngi cn tt hn nam gii). Vi x hi n thi y, ph n khng bao gi c knh n xng ng, li ni cao qu ca c Pht tht l mt khch l ln lao cho n gii; 3Khng nn coi thng gii tr (nh Thi t cn tr, con rn cn b, ngn la nh v T kheo tr); tt c u c th tr thnh quan trng, ngha sau ny; 4- Chin thng nui dng hn th: Thng trn sanh th on Bi trn nim kh au Ai b thng b bi Tch tnh hng an lc (Tng ng VII) ---o0o--VII/- nhng ngi cng inh, mt hng o t bi gii thot m rng cho tt c mi ngi, khng phn bit giu sang v ng cp x hi. Mt st nhn nh Angulimla, mt dm n nh

Ambapali, nu quay v vi con ng o cng c th chng Thnh qu, nh kinh ghi li nh sau: 1)- Angulimla (V No): C tn l Ahimsaka (ngi v ti), con ca mt quc s x Kosala, v l mt t li lc, thn tn ca mt danh s Trung tm Gio dc Taxila ni ting, nhng do v lng ganh t ca ng mn khin thy dy hiu lm ng v buc ng phi dng ln 1.000 ngn tay t lm l cu php. ng tr nn l mt him ha, mt bng en thn cht bao trm ln t nc Kosala. S qu n nhng ngn tay kim c, ng nh eo vo c nn c hn danh l Angulimla (vng hoa bng ngn tay). c Pht l ngi th 1.000 m ng nh st hi trn vng hoa m ng thy yu cu. ng nh bng cn m st nhn hi hng khi nghe ngi ng ang c sc rt ui m khng sao n gn c, tht ln rng: "Ny Angulimla, chnh ngi mi phi dng li, cn Nh Lai dng li lu ri". ng qung dao ti li v c xut gia bi nhn duyn . Bi ti c gy ra, ng tr thnh mt T kheo lun b chi bi, nh p, nm mi ni. Vi ng, chuyn u c tay chn mang nhiu thng tch, mu chy y mnh l chuyn cm ba. Vi tm n nn sm hi cng vi s n lc tinh tn thin nh, ng c qu A La Hn sau . 2)- Ambapli (Lin Hoa Sc): Trng hp k n Ambapli ni danh ti sc ca thnh Vesali l mt in hnh khc ca s ha v phn bit m c Th Tn ang lm. Trn ng i Kusinara (Cu Thi Na) nhp Nit bn, c Pht dng chn vn xoi ca c gi giang h ny. Nghe tin, c lin n thnh c Pht v i chng v nh c cng dng, d cc nh qu tc Licchavi (L Xa) ngh n b cho c mt s tin rt ln h c c n lm iu ny. C pht tm cng vn xoi cho i tng, xin xut gia; v sau s gia cng chuyn cn, c t Thnh qu. "Nh cn gi lc thi dn cc th l li mt ch, c C m gio ha tt c. Tr thc-ngu si, vng gi-bn cng, ngho hn-giu sang, gi c-nin thiu, n b-n ng, k c-ngi thin, tt c v ht thy, c C m u mang vo gio php v xem nh nhau. o ca c C m l o bnh ng, khng phn bit vy" (kinh i Bo n).

Tht khng c li tn dng no ni ht c s v bin ca lng t bi, s bnh ng trong con ng gio ha ca c Bn S. VIII/- c Pht tuyn b nhp Nit bn c Pht l mt nhn vt phi thng, tuy nhin cn mang thn ng un l cn chu s hoi dit ca nh lut v thng. Khi 80 tui, thy nin cao sc yu, con ng gio ha vin mn, c Th Tn quyt nh nhp Nit bn ti mt lng mc xa xi, ho lnh l Kusinr (cch Patna, th ph tiu bang Bihar ngy nay 180 dm - khong 300 cy s - v hng Bc), m khng phi nhng th ln nh Savatthi hay Rjagaha. Trong thi gian cui cng cn lu li Magadha, c Pht ging cho i thn ca Ajtavattu nghe 7 iu kin thnh suy ca mt quc gia, khi ng ny tham vn Th Tn v vic chinh phc nc Cng ha Vajjian (Bt K). Nhn , c Pht cng ging 7 yu t thnh suy ca Gio hi. Ri Rjagaha, c Pht i v Ambalatthika, v n Nland, ri qua Ptaligma; nhn c Pht n ving ni ny, dn chng t tn cng thnh l Gotama. T , c Pht vt sng Hng v hng v Kotigma n lng Ndika v sau i v Vesli, nhp Nit bn cui cng ti y. Mi ni chn Ngi i qua u c du n ca s t mi ngi. Trong nm ny, c Pht tuyn b gia i tng: "Ny Ananda, Gio hi cc t cn mong mi g na Nh Lai ? Nh Lai truyn dy gio php khng c s phn bit no gia gio l b truyn v gio l cng truyn. V chn l, Nh Lai khng bao gi c bn tay nm li ca mt ng thy...". V Ngi dy rng khng nn ngh l c mt ai phi lnh o Gio hi v Gio hi phi ty thuc mt ai; m mi c nhn phi l mt Gio hi, mt hin thn ca gio php chn chnh. Ngi tip li: "... Nh Lai gi yu, gn n ngy la trn. Nh Lai 80 tui, khng khc no c xe qu c k phi cn c nhng si dy ct li cc b phn, gi n khi ri ra...". V Ngi li ku gi s n lc tinh tn, gic tnh chnh nim, khc t mi tham i th gian, qun nim Bn nim x 7... ca cc T kheo. Ngi ni thm rng: "Cc ng hy xem chnh mnh l hi o ca mnh, chnh mnh l ni nng ta ca mnh, khng nn

nng ta bn ngoi. Hy xem gio php l hi o ca cc ng, gio php nh ch nng ta, khng nn nng ta bn ngoi". Ngi li c bit nhn mnh tm quan trng ca n lc c nhn. Mc du tui cao sc yu, c Pht lun vn dng mi c hi khuyn dy cc T kheo bng nhiu phng thc khc nhau. Cpal, c Th Tn tuyn b 3 thng sau nhp Nit bn. Trc y, c Th Tn to c hi cho Ananda thnh cu s tr th lu di hn na ca Ngi, nhng Ananda v tnh b qua; gi nghe c Pht tuyn b nh vy, Ngi lin khn cu nhng b t chi. Trc khi cng Ananda i v Mahvana, c Pht ging cho i chng nghe v tnh cch v thng ca cuc sng khi thy h qu su no. Triu tp Tng chng quanh thnh Vesli, c Pht ni li cui cng v a mt nhn thnh ph ny ln cht v i v Kusinara. Trn ng i, Ngi dng li nhiu ni ha k hu duyn. Pava, ngi th rn Cunda (Thun ) cng dng cho c Pht mn skasamaddhara (nm rng), Ngi hoan h nhn lnh v dn k nn chn phn cn li. Sau ba cm ny, c Pht b kit l rt nng. Vi tinh thn bnh thn, Ngi ni nhng li chc phc trn an v thanh minh cho Cunda v t gi i v Kusinara cch Pava 6 dm (khong 9 cy s), ni c dng tiu vng ca b tc Malla . n ni, gia hai tng cy sala, Ngi nm tnh lng, nghing mnh v hng mt, chn tri trn chn phi dui thng, u quay v hng Bc. Cy sala tr bng tri ma nh cng dng cho ngy i tang. Mi ngi mi cch biu hin s knh l. c Pht li dy cch t lng knh ngng v tn sng c Th Tn l hy tun th gio php, tinh tn tu hnh, phm hnh trang nghim. K , Ngi cp n 4 Thnh tch (ni n sanh, Thnh o, Chuyn php lun ln u tin v ni Nhp dit) lin quan n i sng ca mt c Pht, nu vi lng thnh knh chim bi s c nhiu li lc. Sau khi cho tu s ngoi o Subhadda v y l ngi t sau cng, c Th Tn bo Ananda bo cho dn chng Malla bit rng Ngi s nhp Nit bn vo canh cui m nay, cng nh cn dn Ananda khng nn bn

tm vi vic phi lm v vang long trng i vi nhc th ca Nh Lai, m hy tn lc tinh tn chu ton hnh phc cho chnh mnh. c tin qua hng nc mt rn ra ca Tn gi Ananda, dn chng Malla thnh Kusinara tp np ko v quy qun qu bn c Pht, cng rng cy sala chng kin giy pht thing ling duy nht trong i v nghe nhng li dy sau rt ca c Bn S: "Ny Ananda, ng ngh rng ch cn li gio php cao c m khng cn bc o s na. Php v lut m ta dy bo, l o s ca cc ng. Ny Ananda, Tng chng nu mun, c th b cc gii lut ph v nh, sau khi Nh Lai nhp dit. C mt nghi ng, thc mc, phn vn g lin quan n Pht Php Tng, n o, n phng php, hy hi i, ng sau ny hi tic". c Th Tn ni nh vy ba ln, nhng c i chng u im lng. V, c o S khuyn tn cc t cu cui cng: "Hi cc t, Nh Lai khuyn cc con, cc php hu vi u v thng, hy tn lc, lin tc chuyn cn". l di hun ti hu ca c Th Tn. Th ri c Bn S yn lng nhp v xut S thin. Ln lt Nh thin v.v... n nhp v xut Dit th tng nh. Ngi li nhp v xut Phi tng phi phi tng x nh v ln lt ngc tr li n nhp v xut S thin. V khi nhp v xut ln th hai ra khi T thin, c Th Tn nhp V d Nit bn. Kim thn ca c Pht c a n Makutabandhana cho mi ngi chim bi, v sau 7 ngy c c hnh l tr t di s t chc ca ngi Maha Kassapa. X li c chia lm 8 phn theo tha thun ca cuc hp do ngi Maha Kassapa, i vng Ajtasattu v ng Dona ng ch tr v phn phi cho 8 quc gia ln nh cng dn tc Malla, xy thp tn th. ng Dona xin c th phng ci bnh ng x li khi va thiu xong. Nhng ngi Maurya Pipphalirana v n chm, xin c ly tro tn ca gin ha dng thp m l bi. Hnh dng ca Nh Lai khut dng t y. Con ng hong php li sanh ca c Pht ko di hn 45 nm. T lc thnh o cho n lc nhp Nit bn, Ngi khng ngng phc v chng sanh bng hai li i sng ca chnh bn thn v nhng li dy. Sut c con ng, i lc i mt mnh, lm khi cng i chng, t lng mc, rng ni n thung lng i cao, x thn ngho kh n ph t phn hoa, Ngi u c mt v a tt c tr v vi

gio php chn nh, gio php ca t bi, t do, dn ch, bnh ng, gii thot. ---o0o--C/- Kt lun Vi s hy sinh cao c, lng t bi rng ln v mt ch sanh dng mnh ca c Pht, ta c th tn dng hay quan nim Ngi l v nhn trn tt c nhng v nhn, siu nhn ng trn mi siu nhn. Nhng li tn dng, vic lm tn vinh, knh ngng c Pht ng n nht, ngha nht phi l nh li dn d ca Bn S trc lc Ngi ly trn: "Ny Ananda, khng nn tn trng, nh l, tn thn, qu mn Nh Lai theo cch nh vy. Bt c T kheo, T kheo ni, u b tc, u b di no sng ng vi chnh php, t mnh ng x hp vi o, c hnh ng chn chnh, th chnh ngi , tn trng, nh l, tn thn, qu mn Nh Lai mt cch tt p nht"./. --- o0o --Ht

. Asita (A T ): v o s n tu trn nh Hymalaya, ngi c knh n nht v o

hnh v c ti n lc by gi. Channa (Xa Nc): ngi hu cn tm phc bn cnh Thi t. . Kantaka (Kin Trc): Theo truyn thuyt, con nga Kantaka rt hung d, khng ai iu phc c ngoi Thi t Siddhatta.
2

. Nm anh em Tn gi Kodanna: Kondanna, Bhadhya, Vappa, Mahanama v Asaji.

.

Bodhi: Tn mt loi cy ti n , Hn dch l cy b . Bodhi cn c ngha l tr tu. 6 . Tht thnh ti: Gia ti ca bc Thnh, gm c: 1- Tn (c tin, lng chnh tn); 2- Gii (gii lut); 3- Tm (lng t h thn); 4- Qu (bit xu h vi ngi); 5- a vn (nghe nhiu, bit rng); 6- Tr tu; 7- X ly (s t b tham, sn, si). 7 . T nim x: 4 i tng thin qun, gm: 1- Thn th; 2- Cm th; 3- Tm thc; 4Php
5