Het onstaan van de polis, Athene, als voorbeeld Rond steden onstaan staatjes Door bergen of zee onstonden

er vanaf 800 voor chr. In Griekenland 200 aparte staatjes. Polis: een apart staatje onstaan door natuurlijke omstandigheden Acropolis: een heuvel in het middelpunt van een polis. Vaak was er op een acropolis een tempel gebouwd. Agora: een plein waar de burgers elkaar ontmoetten, handel dreven en het bestuurd van de polis bespraken. In die steden woonden ambachtslieden, kooplieden, kunstenaars, soldaten,bestuurders, priesters, geleerden, en mensen die bij andere dienst zaten. Verschillende soorten bestuur met verschillende maten betrokkenheid van burgers: - bestuur door alleenheersers ( autocratie ) - bestuursvormen waaraan alleen de aanzienlijkste burgers deelnamen (oligarchie) - bestuursvormen waaraan alle burgers deelnamen (democratie) De adel moet de macht gaan delen met andere bevolkingsgroepen De adel had de macht in de polis door hun rijkdom, gebaseerd op grondbezit. Een raad van edelen nam alle belangrijke beslissingen. De volksvergadering stond onder invloed van de adel. Dat veranderde door de overbevoling en de opkomst van de handelaren. In Athene en andere steden besloot men tot kolonisatie. In het Middellandse Zeegebied kwamen er nieuwe nederzettingen (750-550 voor chr.) zon nederzetting noemde ze een kolonie. De kolonieen bleven in contact met de moederstad, daardoor nam handel sterk toe. Handelaren rijker dan adel. Athene als voorbeeld Door edelman Kleisthenes (509 v. chr.) directe democratie ingevoerd. Belangrijke beslissingen door volksvergadering. Mannen vanaf 18 jaar voorstellen goed- op afkeuren. Raad van vijfhonderd: vijfhonderd 1 jaar door loting uitgekozen door volksvergadering. Dagelijks bestuur telkens wisselende groep van 50. Door handel en nijverheid was na verloop van tijd eenderde deel van bevolking slaaf. 3 het onstaan van wetenschappelijk denken. Het griekse wereldbeeld De grieken gaven een mythologische verklaring voor onstaan van de wereld. Andere vervangde het door natuurwetenschappelijk wereldbeeld.

Natuurfilosofen zochten filosofische verklaringen voor natuurverschijnselen. Belangrijkste waren van Aristoteles (4de eeuw v. chr.) en de wiskundige en astronoom Ptolemaeus (2de eeuw n. chr.) Ze beschouwde de aarde al onbeweegelijk bol, heelal was bolvormig. Ptolemaeus had een wiskundige theorie. De meeste mensen bleven de aarde en heelal zien als een platte onbeweeglijke schijf met hemellichamen. Een nieuwe manier van denken: voortduren vragen en zoeken naar nieuwe kennis Wetenschap: systematisch geordend geheel van het weten en van de regels waarmee verdere kennis verkregen kan worden. Griekse onderzoekers ging op onderzoek uit hoe de wereld in elkaar zat, ze geloofde niet dat er zoveel goden waren. Geboorte van de geneeskunde Arts hippocrates zocht verklaring voor het ziek zijn. Hij schreef alles op hoe een ziekte van iemand verliep, daarmee probeerde hij erachter te komen hoe de ziekte onstond en hoe genezen kon worden. Geboorte van de geschiedenis Herodotus reiste en noteerde alles was mensen over het verleden vertelde. Hij gaf zijn eigen mening over die verhalen. Als hij over hetzelfde hoorde,schreef hij beide op. Thucydides schreef gebeurtenissen op en probeerde ze te verklaren. Hij was kritisch ten opzichte van gegevens over de oorlog. Geboorte van de filosofie Houd zich bezig met diepste levensvragen, over geluk,ongeluk,recht en onrecht, rijkdom en armoede. Socrates probeerde vragend erachter te komen hoe de wereld in elkaar zat. De bibliotheek van Alexandri als centrum van wetenschap In tijd van Alexander de grote werd wetenschap bekend. In Alexandri grootste bibliotheek in Midden-Oosten. Geleerden kwamen er naartoe. De Grieken wilden een goede opleiding, vol wedijver Grieken wilde uitblinken: met hun verstand, in de sport, op het gebied van de kunst enz. het leven was n wedstrijd. Grieken moesten goed opgeleid zijn vonden ze. Sport was belangrijk. De Grieken en hun kunst Kunst voor de grieken was: maat en evenwicht houden, niet overdrijven. Kunstwerken moest ideaal benaderen.

Polycletus gaf het voorbeeld. Hij gebruikte een vaste verhouding: hoofd was precies 1 7de van het lichaam. Beeldhouwkunst uit de gouden eeuw kenmerkent door vrijstaande beelden, beweging en natuurlijke weergave van het lichaam. Tempels en theaters waren belangrijkste bouwwerken van de Grieken. Tempels waren huizen voor goden. De ideale verhouding van breedte en lengte was een benadering van 3:8, maar nooit precies. Tempels in schitterende plaatsen in de natuur, men dacht dichter bij god te zijn. 8 de romeinse republiek wordt een keizerrijk doordat aantal boeren kleiner werd, waren er te weinig soldaten. Beroepsleger werd ingevoerd, Proletarirs konden als vrijwilliger 16 jaar dienst nemen in het leger. Daarna kregen ze een stukje land. Ze waren trouwer, een leger trok dan ook weleens naar Rome om de macht van het Romeinse rijk in handen te krijgen, zoals Julius Caesar. Van republiek tot keizerrijk Senaat probeerde Caesar te verhinderen de macht te krijgen. Ze pleegde een moordaanslag. Senaat had daarna nieuwe tegenstanders: enkele legeraanvoerders en achterneef van Caesar, Octavianus genaamd. Door burgeroorlog was Octavianus overwinnaar, en noemde zichzelf Augustus (de verhevene) Hij liet senaat, het consulaat en volksvergadering bestaan. De Romeinse vrede (Pax Romana) Augustus en opvolgers zorgde enkele euwen voor vrede. Waardoor zo lang vrede? Enkele gegeven oorzaken: - leger bleef trouw aan de keizers. - Goede handel, meer welvaart. Vuurtoren verbouwd, havens verbeterd, wegen aangelegd. Overal dezelfde munt. - Geen krachtige vijanden aan de grens. De meeste mensen wonen op het platteland Tijdens keizerrijk nog meer handel gedreven. Handelaren en handwerklieden konden meer producten maken en verkopen. Handerlaren en handwerklieden nam toe. Woonde bijna allemaal in steden. Steden groeide. Colosseum was beroemdste amfitheater, plek voor 50.000 mensen. Grootgrondbezitters lieten hun grond bewerken door slaven en vrije pachters. Zelfde hadden ze leidinggevende functie in het bestuur. Opkomst van het christendom Het jodendom Joden geloofde in 1 god, ze hadden regels, bekenste waren de 10 geboden. Opvattingen joodse volk zat in joodse bijbel, tanach genoemd.

Christenen noemen dit het oude testament. Waren 5 boeken, samen Torah (= de wet) Belangrijkste heiligdom van joden is de tempel in Jeruzalem. Tijdens overheersing onstond geloof in Verlosser of Messias. 63 v. chr. Werd Palestina ingelijfd bij romeinse rijk. Joden begonnen grote opstand, eindigde verwoesting van Jeruzalem en tempel. Joden vluchtten naar andere gebieden in het Midden-Oosten. Hoofdstuk 2 paragraaf 10: Begrippen: Tien geboden: De bekendste regels waar de joden zich aan moesten houden Oud testament: de joodse Bijbel tanach noemen de christenen het oude testament Verlosser of Messias: Die in tijden van nood iedereen er weer bovenop zou helpen Evangelie: een goede boodschap over het leven Nieuw testament: een Bijbel Bijbel: het oude en nieuwe testament samen Laatst oordeel: hierbij worden de gelovige en ongelovigen van elkaar gescheiden Sacramenten: Heilige handelingen Biecht: iets bekekenen in het openbaar of tegenover priesters waardoor je fouten weer zijn rechtgezet. Oliesel: Een heilige handeling, Olie verspreiden op het voorhoofd Paus: vader in Rome Bisschoppen: stonden centraal in het kerkelijke bestuur Vormsel: Alle bisschoppen Eucharistie: rituele maaltijd Samenvatting: Kenmerken van het Jodendom waren: - het oudste monothestisch godsdienst (geloven in 1 god) - regels gegeven waarna ze moesten leven: de 10 geboden - naleving van de regels zal hen beschermen en bevoordelen tanach- de joodse Bijbel - de tempel in Jeruzalem is een groot heiligdom van de joden - Geloven in de verlosser of Messias. Kenmerken van het christendom: - hemel (leven na de dood) als je goed leeft doe je dit niet ga je naar de hel - alles draait om Jezus - geloven ook in 1 god

- ipv de joodse Bijbel is het oude testament en nieuwe testament - verzameling 1e vijf boeken van Mozes (= Thora) - sacramenten (heilige handelingen, dopen oliesel) Verschillen of overeenkomsten van het Jodendom en christendom: - beide ene monothestisch godsdienst - Bij Jodendom geen Jezus wel bij het christendom - Leven volgens de wetten en regels van god - De joden hebben een heilige plek - Leven na de dood bij christenen joden denken dat er dan niets meer is - De leefregels zijn verschillend - De Bijbels zijn het zelfde (bijna) alleen andere benaming Waarom het christendom zo succesvol is: De Romeinen hielpen het christendom als enige geloof. Dit was het enige geloof dat in 313 was toegestaan (394). Het christendom had een aantrekkelijke boodschap leven en dood, normen en waarden. Hoofdstuk 2 paragraaf 11: Begrippen: Geen begrippen in deze paragraaf. Samenvatting: De dood van keizer Theodosius (395) het romeinse rijk werd onder zijn zonen verdeeld: - West - Midden - Oost De Germanen: De Germanen vielen de Germanen het westen van europa binnen en dit kwam in handen van hen. Een deel van de Germanen vestigden zich in het romeinse rijk en romaniseerde. De Germaanse volken hadden veel gemeenschappelijk hun talen leken sterk op elkaar, vooral landbouw, wonen in dorpen. Hun samenleving was gelaagd met slaven als onderste laag. Vrijgelatenen als middelste en vrije mannen in de bovenste laag. Vrouwen en kinderen moesten hun vader of man gehoorzamen. Verschillen tussen de godsdienst van de Germanen en het christendom: - vereerden meer goden - natuurkrachten; vruchtbaarheid(reyha), regen en onweer (donar), vuur (loki)

- Tius, zius, thor, wodan en donar waren namen voor de oppergod - Verbonden met de zon, maan, bliksem, donder, herder, jager, krijger - Freya, nehalenia, tanfana namen voor de hoogste godin. - Overeenkomst: geloofden in leven na de dood. Belangrijkste waarden van de Germanen waren: het welzijn en overleven van de familie De belangrijkste normen van de Germanen waren: eren van de voorvaderen en de plicht het stamland te verdedigen. De deugden van de Germanen waren: lichaamskracht, dapperheid, eergevoel en vergeldingsdrang. Franken veroverden een groot deel van het westelijke romeinse rijk: De franken zijn niet altijd vijanden van de Romeinen gewest, tijdens keizer Constantijn (306-337) werden franken betrokken bij de verdedigen van het romeinse rijk en kwamen ten westen van de rijn te wonen (Belgi noord Frankrijk). 1 frank was zelfs 38 dagen keizer van het romeinse rijk (355). In de 5e eeuw werden de franken een grotere groep met meer invloed dan de Romeinen. Zij trokken zicht terug en hun bouwwerken werden verwoest of vernielen van de romeinse cultuur bleef dus weinig over. Het grondgebied van de franken werd bedreigd door andere volken; alemannen, thuringers en de goten. In 481 werd Clovis koning van 1 van de Frankische stammen. Hier begonnen de middeleeuwen