HC VIN BO CH V TUYN TRUYN

TS. Lu Hng Minh (Ch bin)

TRUYN THNG VIT NAM TRONG BI CNH TON CU HA (TUYN TP BI NGHIN CU

TRUYN THNG CA KHOA X HI HC )

Nh xut bn Dn Tr 2009

Mc lc
Trang PHN I : NHNG VN CHUNG 1. ng V Cnh Linh: Ton cu ha v s bin i ca h thng truyn thng hin nay 2. Lu Hng Minh : Tng quan nghin cu tip cn ph-ng tin thng tin i chng v nhu cu cng chng hin nay 3. ng V Cnh Linh: Xu hng pht trin ni dung thng tin v loi hnh truyn thng i chng vit nam di tc ng ca ton cu ho 4. ng V Cnh Linh: Truyn thng Vit Nam trong bi cnh tc ng ca xu hng pht trin Kinh t truyn thng 5. Nguyn Th Tuyt Minh: nh kin gii trong phim qung co trn truyn hnh 6. Phm Hng Tr: Thng ip gii trn thng tin i chng hin nay qua mt s nghin cu PHN II : TIP CN TRUYN THNG I CHNG 7. Tuyt Minh: Tip cn truyn hnh ca ngi dn vng Ty Bc 8. Bi Thu Hng: Tip cn v s dng pht thanh ca ngi dn vng ni pha bc 9. Nhc Phan Linh: Tip cn v s dng pht thanh ca ngi dn ng bng sng Cu Long 10. Nguyn Th T Quyn: Tip cn v nh gi bo in ca ngi dn vng Ty Bc 11. Phm Th Vn: Tip cn Internet ca ngi dn vng ty Bc 12. Phm Hng Tr: Vi nt v thc trng tip cn Internet ca

ngi dn ng Bng Sng Cu Long PHN III : CNG CHNG, NHU CU TIP CN V HIU QU TRUYN THNG I CHNG 13. Dng Thu Hng: Nhn din cng chng ca cc chng trnh pht thanh 14. Nguyn Th Tuyt Minh : Nhu cu thng tin v sc kho sinh sn qua nghin cu th gi v chng trnh ca s tnh yu, chng trnh pht thanh thanh thiu nin, i ting ni Vit Nam 15. Phm Hng Tr : Thc trng ngun thng tin v mong mun ca sinh vin v cc ch lin quan n tnh dc 16. Dng Thu Hng: Tc ng ca cc chng trnh tip th v qung co thc phm trn truyn thng i chng n hnh vi tiu dng thc phm v sc khe ca tr em. 17. Nguyn Th Tuyt Minh: Hnh nh tnh dc qua bo mng in t 18. Nhc Phan Linh: Qung co bo ch v cng chng hin nay 19. Nhc Phan Linh: Tc ng tiu cc ca qung co bo ch n yu t kinh t ca cng chng hin nay 20. Dng Thu Hng: Hnh nh nam gii trn truyn thng i chng s k vng v vai tr nam gii v hnh vi sc khe 21. Trn Thnh Nam : Bo mng in t v vic tuyn truyn phng chng HIV/AIDS

PHN I : NHNG VN CHUNG

TON CU HO V S BIN I TRONG H THNG TRUYN THNG HIN NAY Ths. ng V Cnh Linh c th nghin cu tc ng ca ton cu ho ti cc phng tin thng tin i chng hin nay, chng ta cng cn phi lm r c nhng vn l lun v phng php lun phn tch nhng nguyn nhn v xu hng bin i trong c cu hot ng ca chnh h thng truyn thng ton cu. Ni mt cch c th l chng ta cn phi tm hiu hot ng truyn thng trong bi cnh ton cu ho nh l mt h thng, c c cu tn ti v vn hnh thng nht. H thng bao gm nhiu khu vc cu thnh ang bin i khng ngng, a dng v phc tp, c v tr, vai tr, chc nng v nhim v nht nh trong ton b mng li truyn thng. Thc t cho thy, trong bi cnh ton cu ho hin nay, nhng bin i to ln trong h thng cc hot ng truyn thng ang i hi mt nhu cu phi nghin cu v nhn thc li v truyn thng mt cch c bn. Trong nhng nm gn y, nhiu nh nghin cu v phn tch v hot ng truyn thng gi nhng bin i ny l nhng c sc trong truyn thng i chng, l cuc cch mng mi v thng tin, s cu trc li h thng truyn thng. Di y chng ti xin c phn tch hai vn c tnh phng php lun trong nhn thc v s bin i ca h thng truyn thng hin nay, l xu hng truyn thng a phng tin v truyn thng a chiu . 1. Ton cu ho v h thng truyn thng a phng tin S pht trin ca truyn thng i chng gn lin vi s pht trin ca cc phng tin truyn thng. Khng c s pht trin a dng ca cc 4

phng tin truyn thng th cng khng th c s pht trin ca truyn thng. Chnh v vy, ni n s bin i v pht trin khng ngng ca h thng thng tin i chng ngy nay, chng ta khng th khng ni n s pht trin ca cc phng tin truyn thng. Chnh s bin i v pht trin mnh m ca cc phng tin truyn thng m, h thng truyn thng ngy nay c gi l h thng truyn thng a phng tin, c cu hot ng a phng tin tr thnh mt c trng c bn ca truyn thng hin i trong bi cnh ton cu ho. Nhiu nh nghin cu cho rng chnh s xut hin ca ting ni v ngn ng cch y 36.000 nm l s m u v i nht cho mt cuc cch mng v thng tin ko di sut lch s ca loi ngi 1. Tuy nhin, cng phi ti th k 15 vi s pht minh ca Gutenberg ra chic my in u tin nhm in cc loi sch thnh th truyn thng i chng mi thc s c c nhng cng c hu hiu ca mnh. Chnh s pht minh ny m mn cho hng lot cc tin b k thut, nhng k thut lm bin i h thng thng tin mt cch bn vng v s tip tc bin i trong tng lai sau y v vi mt tc ngy cng nhanh 2. S ra i ca nhng my in l iu kin cho nhng t bo u tin ca nhn loi, vn c vit bng tay nh nhng t tin kiu t News Anh Quc th k 16 c thay th bng nhng t bo thc th c in bng my. Cng chnh my in gip cho t bo ni ting u tin, t English Mercury (ngi a tin Anh Quc) c iu kin thng tin rng ri cho cng chng v nhng s kin quc t quan trng3. Ngy nay, bn cnh nhng chic my in, d c ci bin mt cch trit nhng vn l mt phng tin truyn thng truyn b thng tin, cuc cch mng v cng ngh mang li cho cc phng tin truyn thng mt din mo hon ton mi. Cng ngh truyn thng pht trin

Claudia Mast. Truyn thng i chng. Nhng kin thc c bn. Nh xut bn Thong tin. Trang 45. Claudia Mast. Truyn thng i chng. Nhng kin thc c bn. Nh xut bn Thong tin. Trang 45 3 Xem : Dng Xun Sn. Bo ch nc ngoi. NXB Vn ho thng tin.1996, trang 13.
1

mt cch vt bc so vi nhiu ngnh cng ngh khc. Nhiu nh nghin cu cn a ra mt s so snh th v gia cng ngh thng tin vi cng ngh sn xut xe hi thy r hn s pht trin ca cng ngh thng tin. H cho rng trong vng 30 nm qua nu nh cng ngh sn xut xe hi t c mc pht trin tng ng vi cng ngh thng tin th mi chic t ngy nay s ch cn c gi bn bng gi ca mt bao dim. Chnh s pht trin ca cng ngh thng tin v cc phng tin truyn thng khin cho h thng truyn thng i chng trn th gii c c mt b mt khc, trc ht l cc hnh thc truyn thng. Ngy nay, s pht trin v k thut thu nhn v truyn dn thng tin a v th, vai tr v cch thc hot ng ca truyn thng i chng sang mt trang mi. S xut hin ca thng tin in t, thng tin mng gp phn mnh m vo s phong ph trong din mo hot ng c gi l a phng tin ca truyn thng. Cng ngh my tnh cng vi s xut hin ca cc ng truyn dn siu tc nh mng cp quang, cc v tinh vin thng (m nhiu quc gia v tp on truyn thng trang b ring cho mnh) v cc h thng thng tin ng di, thm nhp su sc vo h thng truyn thng kiu c, lm o ln tt c, t nhn thc n hnh vi hot ng ca nhng ngi tham gia vo h thng truyn thng i chng. Tnh a phng tin trong truyn thng lm o ln c cch thc hot ng ca nhng tp on truyn thng ln. Cc phng tin thng tin c nhn cng tham gia trc tip vo hot ng truyn thng. in thoi, c bit l in thoi di ng v ang gp ting ni mnh m vo truyn thng, to ra mt cuc cch mng mi trong cch thc tip nhn v truyn dn thng tin. Nhng khong cch v khng gian v thi gian b thu hp li. Ranh gii gia thng tin i chng vi thng tin c nhn, gia thng tin chnh thng vi thng tin d lun, gia nhng nh truyn thng chuyn nghip vi nhng s gi truyn

thng nghip d, gia ngi gi v ngi nhn thng ip khng cn cch bit. S xut hin v ln ngi ca bo in t to ra mt s bin ng ln trong h thng truyn thng ton cu ho. N khin cho khng t nhng tp on v cng ty truyn thng do thiu s nhy bn vi thi cuc m lm vo s khng hong. H thng bo in hot ng theo phng thc truyn thng ang t ra lng tng trong vic x l ci m nhiu nh nghin cu gi l c sc Internet. Mt nghin cu x hi hc vo thng 3-2005 ca Hip hi bo in Hoa K ( NNA) cnh bo v mt hin tng m nhng nh nghin cu gi l bo in ngy cng tr thnh mt phng tin truyn thng li thi v tht th. Cuc iu tra cho thy trong nhng nm gn y hu ht cc t bo ln ca M nh New York times, Washington Post, Los Angeles times u phi gim s lng pht hnh. Mt khc, s lng nhng ngi c cc bo ny qua mng cao hn hn s ngi c qua bo in . Chng hn, New York times c 12,8 triu ngi c qua mng so vi 5 triu c bo in, Washington Post : 7,8 triu ngi c qua mng so vi 1,8 triu c bo in, Los Angeles times : 4,3 triu ngi c qua mng so vi 2,4 triu c bo in1. Cng theo mt nghin cu ca Vin Carnegie, Hoa K, gii tr ngy nay hu ht u s dng Internet lm ngun thu nhn thng tin chnh thc ca h, trong khi bo chi giy v truyn hnh ngy cng t c s dng. C 44% s ngi c hi ni rng h thng dng cc new portal nh Yahoo t nht mt ln mt ngy, 37% s dng truyn hnh a phung, trong khi bo in l 19%2. T bo ni ting ca M l US New cho bit, trong khi bo in ca h chu nhng s thua thit thm hi th bo in t ca h th li pht trin ti mc bng n. Ni v iu ny, trang in t
1

Hong Minh. Bo M khng hong, bo in t ln ngi. Vietnamnet. ngy 7-11-2005 Theo Vietnamnet ngy 7-11-2005

Washingtonian.com nhn xt: bo in ca US New and World Report ch cn mng n mc n ch ging nh mt t newsletter (mt t bn tin) hn l mt t bo. Trc thc trng ny, US New phi cho ngh vic mt s lng ln nhn vin v u t hn 2 triu USD cho cc phng tin truyn thng mi v thu thm ngi iu hnh cc website. H cng a ra mt cng thc hot ng mi ca t bo, l a phng tin v t nhn vin 1. Tnh hnh cng din ra tng t nh trn i vi cc t bo giy ti chu u. Trong nhng nm gn y, s lng cc t bo in ti chu u st gim trng thy. Trong bi phn tch nhan Bo chu u i v u trn mt trang bo in t, cc tc gi a ra con s cho thy, s lng pht hnh bo in ti cc noc EU gim i r rt. Chng hn t nm 2000 n nm 2005 t l ny gim 5,26%. Chnh iu ny cng dn n nhng cuc tranh lun bt tn v cch thc s dng cc phng tin truyn thng trong tng lai. Cu hi c tho lun l, chng ta nn tp trung vo bo in, bo hnh hay vo mng v cn nhng phng tin thng tin no khc na. Bruno Patino, vi t cch l gim c iu hnh cc d n v hot ng trc tuyn v s ho ca t bo ting Php ni ting Le Monde cho rng trong bi cnh ca ton cu ho v truyn thng a phng tin, nhng ngi lm truyn thng i chng nn c s phn cng r rng hn i vi vic s dng cc phng tin thng tin. Chng hn, bo in nn tp trung vo nhng bi iu tra su, bo mng s tp trung vo nhng thng tin nhanh v ngn gn, tc l vo cc i tng c t thi gian. Tuy nhin, thc t cui cng cng din ra theo chiu hng khng qu bi quan. Cho n nay khng t nhng ngi tham gia vo cng tc truyn thng i chng li nhn ra mt thc t l, ch c nhng k bm gi vo cch thc t duy c mi bi quan v ci gi l s khng hong ca

theo Washingtonian.com. trch li t Vietnamnet ngy 7-11-2005

bo in hay c sc ca Internet m thi. Nhng ngi hi nhp nhanh chng vi thng tin a phng tin u cho rng vic hng ti v chp nhn thng tin phng tin s l mt bc tin mi ca ngnh truyn thng. Gio s Neil Henry, ging vin khoa bo ch trng i hc Berkeley, California, khi c hi v vic ng c lo lng ti iu m ngi ta tin on v ci cht ca bo in hay khng, vin dn v vic trc y cu hi ny c t ra khi xut hin th gii phong ph v a dng ca thng tin truyn hnh. ng cho rng, nu trc y truyn hnh khng git cht c bo in th ngy nay bo in t cng kh m c th lm c iu ny. Ngi ta vn mong mun c ngi ung c ph cng vi mt t bo bay lt pht hn l vi mt chic my vi tnh, li cng khng mun mang chic my tnh ny ln giung ng. Vy vn l u, theo Neil Henry, chng ta cn phi sa mnh chung sng vi truyn thng a phng tin, bi chnh truyn thng a phng tin s mang li cho truyn thng nhng sc mnh mi.1 Nhn ra tnh tt yu ca xu hng truyn thng a phng tin, gii truyn thng ton cu ang c gng chuyn hng u t sang cc phng tin phong ph ca truyn thng bn ngoi bo in, c bit l u t cho cc cng ngh truyn thng mi. Chng hn, t Washington Post M c mt lot cc th nghim trn bo in t ca h trong nhiu nm qua thu ht thm lng c gi: a kt ni n cc blogs v mt bi bo, cho php ngi c chat trc tuyn vi tc gi mt bi bo, cho php cc cng tc vin ng cc blog ca mnh trn trang chnh c gi c th i thoi gn nh trc tip vi tng cng tc vin. Tc dng ca cc sng kin ny i vi danh ting v s chuyn nghip bo ch cng nh tnh ng tin cy ca tin tc th cn phi bn ci thm, nhng r rng nhng hot ng trc

Xem. bo ch M.C sc internet. Thi bo kinh t Saigon. Ngy 20-10-2007.

tuyn ny khin cho ngi c cm thy gn gi thn thit hn vi t bo in t, nh vy thu ht c mt lng c gi trung thnh ln 1. S vic cng din ra tng t nh vy vi t Wall Street Journal, mt trong nhng t bo c s lng c gi ln nht nc M. Bo ny ang c nhng n lc gn kt bo in t vi bo in. Bo in t ca h k tha thun ng cc tt quan trng ca cc t bo chu v chu u trong mc Across Asia v Across Europe. T , ngi c c th s c dt n link ca cc t bo ny. Cn cc mc tng ng ca t bo in th c thu ngn li v c cc pointers ch n cc web link. Thm vo nhng ngi tr ph c bo in t s truy cp vo c nhng phn truyn thng a phng tin ch c trn mng m khng c trn bo giy, ng thi h cng c th truy cp qua in thoi a chc nng Blackberry v qua h thng phn mm tng hp thng tin RSS.2 Thc t trn cho thy, s chuyn hng t cc phng tin truyn thng truyn thng sang h thng truyn thng a phng tin khng ch bao hm ngha v mt s thay i hnh thc chuyn ti thng tin, m cn quan trng hn, bo hiu mt cuc cch mng ln v phong cch lm bo. Bt k mt cng ty truyn thng no, nu mun thnh cng th u phi nhn thc, n u v pht trin s chuyn bin ny. Truyn thng a phng tin cng thm nhp vo chnh hnh vi ngh nghip ca cc nh truyn thng. Phng tin ti thiu ca ngi lm bo by gi khng cn ch l cy bt v chic my nh n thun, m cn l nhng chic my tnh c b nh siu vit. H phi lm quen vi rt nhiu k thut v cng ngh truyn thng mi, cc phng tin thu nhn v truyn dn thng tin c kh nng truy cp v chuyn ti mt khi lng thng tin s trong mt thi gian ngn.

Bo in M khng hong, bo in t ln ngi. Hong Minh. Vietnamnet. Ngy7-11-2005 Bo in M khng hong, bo in t ln ngi. Hong Minh. Vietnamnet. Ngy7-11-2005

10

Phng tin v k thut truyn thng mi cng thm nhp vo h thng bin tp ca cc c s truyn thng, bo ch v xut bn. H thng cng ngh mi xut hin cng to iu kin cho cc bin tp vin c th d dng thu thp, son tho, lu gi v qun l cc thng tin. Cc bin tp vin v phng vin c th ngi trc mn hnh vi tnh c ni mng, nhanh chng chuyn ti thng tin, kim tra v thay i d liu, kt ni trc tip ti tng bin tp cng nh ti bn c. N cho php cc bin tp vin c th nhanh chng iu chnh, thm bt hoc ct b cc thng tin ngay ti bn lm vic. Truyn thng a phng tin cng i hi nhng vn mi c lin quan n b khung php l, nhng vn v bn quyn thng tin, v vic chuyn giao cc dch v truyn thng, v s c quyn v cnh tranh trong gia cc cng ti, cc tp on, cc nhm x hi v c nhn tham gia vo hot ng truyn thng. y cng chnh l nhng xu hng mi trong hot ng truyn thng. 2. Ton cu ho v nhng vn v truyn thng a chiu Truyn thng i chng theo cch nhn trc y, d c m rng cc phng thc tip cn vi ngi nhn thng tin thng qua cc chuyn mc nh Hp th bn c hoc kin c gi, kin bn xem truyn hnh...th v c bn vn l phng thc thng tin n chiu. iu c ngha l cc thng ip truyn thng sau khi c ghi nhn, nho nn, sn xut bi nhng tp on v cng ty truyn thng s c truyn dn ti ngi nhn, ta nh nhng c s sn xut cung ng sn phm cho ngi tiu dng vy. Tnh n chiu ca thng tin to ra mt m hnh truyn thng m trong ch c mt ch th truyn thng duy nht- l nhng ngi sn xut cc thng ip truyn thng v mt khch th ca truyn thng duy nht- l nhng ngi tip nhn thng tin. Ngy nay m hnh ny hon ton bin i.

11

Cuc cch mng v phng tin truyn thng trn thc t to dng nn quanh ta mt bu kh quyn mi, khin cho tt c u c bao ph bi mt qu trnh tng tc thng tin m cc nh x hi hc gi l mt khng gian truyn thng a chiu. Truyn thng a chiu c coi nh mt s tng thch vi mt x hi a chiu, x hi cng dn, x hi dn s, trong mi thnh vin d nh yu nht cng u c th c ni ln ting ni ca mnh, ng gp kin ca mnh vo nhng vn chung trong x hi m mnh ang sng. Mi cng dn u c th x l v chuyn ti cc ngun thng tin theo nhn thc ring c mnh.Trong truyn thng a chiu t nhng nh lnh o cao nht n nhng cng dn bnh d nht u c th c tip nhn, x l v chuyn pht cc thng ip truyn thng. S tng tc thng tin trong khng gian trc tuyn v a tuyn khin cho mi c nhn u c th tn ti nh mt trm tip nhn, x l, nhn nh, nh gi v chuyn ti cc thng ip truyn thng. iu to ra mt b mt gn kt lin tc v a dng ca khng gian truyn thng. Cu trc ca khng gian truyn thng a chiu ny to nn mt b mt lan to v tng tc rng ln c gi l chiu cng cm thng tin. D lun ca cng ng v ca s ng s l b lc ln nht v trung thc nht cho ni dung cc thng ip truyn thng. S ra i v pht trin mnh m ca bo in t trong thi gian qua nh mt th lc mi trong lng truyn thng. N khng ch to ra mt sc sng mi cho hot ng truyn thng i chng m cn tr thnh mt phng tin hu hiu cho s pht trin ca khng gian truyn thng a chiu. u th ca bo in t l khng th bn ci khi n tng hp oc hu nh ton b sc mnh ca cng ngh truyn thng mi, hi t c tt c nhng mt u im ca nhiu loi nhiu truyn thng khc, khng ch chuyn ti vn bn, hnh nh nh bo giy, m c m thanh, video nh pht thanh, truyn hnh.

12

Vi bo in t, chng ta c th truy cp thng tin bt k lc no, bt k u min l c kt ni Internet. N cng cn l mt th vin ng ngha, c kh nng lu gi c cc thng tin t qu kh, hin ti v ng nhin l trn c s d bo c tng lai. Ngi ta cn gi bo in t l bo gi bi kh nng cp nht thng tin kp thi ca n. Bn cnh kh nng kh nng truy xut, lu gi thng tin nhanh chng, bo in t cn to ra c kh nng tng tc, phn hi gia c gi vi cc nh sn xut thng tin v c vi ta son trong tng bi bo. Trong khng gian truyn thng a chiu, n cn c mt u th m khng loi hnh bo ch no c c, l tnh trc tuyn. Thng qua ta son, cng chng trong nc v quc t c th i thoi, giao lu trc tip vi nhn vt m h quan tm, yu mn v do vy m c tc ng v mt thng tin rt cao, khng ch trong nc m cn c nh hng quc t Trong mt vi nm tr li y, mt nhnh mi ca lnh vc pht hnh thng tin in t xut hin v to nn mt cn st mi trong khng gian truyn thng a chiu. chnh l s xut hin ca website c nhn, tn gi weblog hay blog. S xut hin ca cac Blog c nhn to ra mt din mo hon ton mi cho khng gian truyn thng a chiu Mc d v bn cht, blog c nhn ch l nhng nht k trc tuyn hay knh pht ngn ca c nhn nhng tm nh hng ca n trn thc t ln hn rt nhiu so vi tng ban u ca nhng ngi sng to ra n. Thc t cho thy, vi cp nht thng tin nhanh v kh nng nhn nh, bnh lun sc so, nhiu Weblog nhanh chng chim c cm tnh ca c gi v thm ch cn tr nn ni ting hn c nhiu t bo in t chnh thng. mt chng mc no , weblog cng khng nh vai tr cch mng ca n trong tin trnh pht trin ca truyn thng i chng ni chung v bo ch in t ni ring. Hin nay trn th gii, thm ch nhiu weblog c cc bo in t lin kt vo nh mt phn ni dung

13

ca h. Mt s tc gi weblog cn c mi v lm cho nhng hng thng tn ln. Xu hng trn khng ch cho thy s nhy bn ca c gi tr tui trc nhng u th ca bo in t m cn su xa hn, phn nh nhng nhu cu mi ca cc c gi thi i k thut s, mun c th truy cp tin bt c lc no h cn, mun c c nhn ha tin tc m h c v bnh lun v biu t tng ngay sau khi c xong v lm r c nhng gi nh v thin v ca tc gi khi thng bo v mt s kin no . C th ni c gi ngy nay ang c xu hng truy cp thng tin t cc blog v cc mc bnh lun ca cng tc vin bo ch hn l ch c tin tc thun ty t cc hng truyn thng chnh thng. tng cng tnh a chiu trong thng tin, theo kinh nghim m t Washington Post a ra th truyn thng cng phi chuyn sang lng nghe nhiu hn, vn phong cng khng th di dng vn t v mang tnh trch thng nh bo ch truyn thng na. N cng phi mang tnh i thoi cao, trc tip hng n c gi. Cc mnh a ra mang phi tnh gi nh v dnh ch cho phn bin ca c gi, ch khng cng nhc sch gio khoa nh bo ch truyn thng1. T nm 2004 mt trong nhng nhn vt ni ting trong lng truyn thng khai sinh ra mng Facebook, bng n vo nm 2007, tr thnh mt mng x hi hot nht th gii. Vi 69 triu ngi tham gia, Facebook tr thnh mt khng gian o c ng o ngi tham gia nht th gii. Chnh Mark Zuckerberg khi ni v tnh a chiu ca truyn thng cho rng vi 69 triu ngi tham gia vo mng ca mnh, lc no ng cng c mt s lng phng vin v bin tp vin cho Facebook l 69 triu ngi. Thng 10-2007, Microsoft u t 240 triu USD s hu 1,6% c phn ca Facebook. Gi tr ca trang mng x hi ny tng ln n 15 t USD.

Hoang Minh. Vietnamnet. sd

14

Trong xu hng truyn thng a chiu, cc hng thng tn cng ang tm cch thay i phng thc tc nghip, mang li cc sn phm thng tin sinh ng hn c th p ng nhng thay i v nhu cu thng tin ca khch hng. l nhn nh chung ca cc din gi v nhiu i biu ti phin tho lun cui cng trong khun kh i hi ln th 2 cc hng thng tn ton th gii din ra t ngy 24 n 27/10/2007 ti Estepona, Ty Ban Nha. Nhng ngi tham d cng cho rng vi s pht trin mnh m ca cng ngh thng tin, ngy nay bo in hay truyn hnh truyn thng khng cn nm v tr c tn vn c hng trong nhiu thp k qua. V vy, cc hng thng tn cn phi to ra cc sn phm tch hp c vn bn, hnh nh tnh v cc on bng hnh minh ho p ng nhu cu ca ngi s dng dch v thng tin l cc thu bao di ng, cc weblog. lm c iu ny, cc hng phi i mi phng thc tc nghip ngay t tr s ca mnh. Cng trong i hi ny, mt khi nim mi c hnh thnh m ting Ty ban Nha gi l netizen-journalist, (nh bo - c dn mng) ch nhng ngi tham gia vo mng khng ch c tin m cn vit nhn xt v bnh lun trn mng. Trong bi din vn b mc i hi, Ch tch Thng vin Ty Ban Nha Javier Rojo phi ln ting ku gi cc hng thng tn hy thc s tr thnh tai, mt ca ngi s dng thng tin trong bi cnh thng tin min ph trn mng Internet do cc nh bo-c dn mng (netizen-journalist) pht tn. Nhng thng tin ny thng khng c kim chng v tnh chnh xc cng nh khng th hin trch nhim x hi ca ngi ng ti thng tin1. Cng trong xu hng truyn thng a chiu, Ngy 31/1/2008, 3 cng ty xut bn bo ch ln ca Nht Bn l Nikkei Inc., Asahi Shimbun Co. v Yomiuri Shimbun Holdings khai trng mt website c bit, cho php ngi s dng so snh, bnh lun v ng gp kin v cc tin tc
Thng tn x Vit Nam. ngy 27-10-2007. Bn tin v i hi ln th 2 cc hng thng tn ton th gii.
1

15

ca h. Khi truy cp trang web c tn l Aratanisu ny, ngi s dng c th t rt ra nhng kin ring ca mnh khi so snh cc tin trn trang nht, tin thi s tng hp v cc bi bnh lun ca ba t bo1. Theo cc nh phn tch, truyn thng a chiu cn c m rng vi s xut hin ca hin tng m cc nh truyn thng gi l truyn thng di ng. Hin nay, vi s pht trin khng ngng ca in thoi di ng, m theo c tnh n nm 2010 s c 3 t ngi khp th gii d kin c trang b, in thoi di ng ang t ra l mt loi hnh truyn thng y trin vng. Ngy cng c nhiu t bo to ra thu nhp t mobile. Nm 2007, DallasNews ca M thu nhp 500.000 USD t vic c gi truy cp tin tc qua in thoi di ng, trong khi Aftonbladet ca Thy in thu nhp 600.000 euro. T 2002-2006, Asahi Shimbun ca Nht Bn bn hn 1 triu ng k cho tin tc th thao, 21.000 ng k c bo qua in thoi di ng. in thoi di ng cn tr thnh mt cng c hnh ngh c lc cho nhng nh bo-cng dn mng. Vi in thoi di ng, mi ngi u c th va nhn tin va chuyn tin cho cc hng truyn thng. Vi chic in thoi di ng ca mnh, bt c mt cng dn no cng c th ghi li tc th nhng s kin xy ra ngay ti ni mnh chng kin, thay cho mt nh bo chuyn nghip nu mun tc nghip th phi mt kh nhiu thi gian v cng sc n t ni khc. Thng tin a chiu mt mt ni ln nhng s tin b trong cc hot ng truyn thng. l s m rng khng gian truyn thng c v chiu rng, chiu su v chiu cng cm gia cc ch th v khch th truyn thng. N va l mt cng c c lc cho qu trnh ton cu ho, va l cht sc tc cho nhng tng tc chnh tr, kinh t x hi gia cc quc gia, dn tc v cc khu vc. Thng tin a chiu cng to nn mt bu khng kh mi trong quan h x hi ca con ngi vi con ngi, to iu kin con ngi nhiu khu vc a l khc nhau c th hiu bit,

Japan Times, Yomiuri Shimbun

16

cm thng, chia s nhng nhu cu v thch thc chung. S pht trin ca thng tin a chiu, c bit l nhng truyn thng trc tuyn v a tuyn cng to iu kin m rng qu trnh dn ch trong x hi ni chung v trong h thng chuyn ti v tip nhn thng tin ni ring. Tuy nhin truyn thng a chiu cng t ra mt lot thch thc i vi chnh qu trnh ton cu ho, vi x hi cng nh vi chnh h thng truyn thng. Ranh gii t tnh a chiu ca truyn thng hin i n s nhiu lon thng tin dng nh ch c mt khong cch rt nh nhoi. Vic mi c dn trn mng u c th tham gia vo qu trnh sng to, lm thay i v chuyn ti cc thng ip khin cho ngi nhn kh phn bit v x l c mt cch chnh xc nhng vn ca thc tin. Hnh nh th gii truyn thng ging nh mt khu ch hn lon nhng k mua, ngi bn, nhng chnh nhn qun t bn cnh nhng k cp b gi, sng chen nhau trong mt bu khng kh y nhng tin n tht gi ln ln, c nhiu nh nghin cu phc ho mt cch y lo ngi. Truyn thng a chiu cng t ra nhng thch thc mi trong vic kim sot thng tin, nhm ngn chn bu khng kh vn c, thm tr c c ca khng gian truyn thng. Truyn thng a chiu cng khng th tr thnh mt din n ci xu xa ln t ci tt p, thnh ni con ngi bi mc, vu co ln nhau, cng khng th tr thnh mt khu vc con ngi phi tip cn vi nhng gi tr thp km, nhng sn phm vn ho phi nhn bn vi con ngi. V phng din ny, chng li nhng kha cnh tiu cc ca truyn thng a chiu, nhiu nc trn th gii quan tm ti vic xy dng v iu chnh nhng quy chun lut php trong truyn thng, c bit l x l nhng mt tiu cc trong truyn thng trn mng. Quan im v chnh sch v pht trin truyn thng i chng ca cc nc c h thng truyn thng mnh chc chn s l nhng bi hc kinh nghim b ch i vi nc ta.

17

Ti liu tham kho

1. Claudia Mast (2006) Truyn thng i chng. Nhng kin thc c bn. Nh xut bn Thng tin, H Ni 2. Dng Xun Sn (1996) Bo ch nc ngoi. NXB Vn ho thng tin H Ni 3. Hong Minh (2005) Bo M khng hong, bo in t ln ngi. Vietnamnet. ngy 7-11-2005 4. Thi bo kinh t Saigon. Ngy 20-10-2007 : Bo ch M - C sc internet 5. Thng tn x Vit Nam. ngy 27-10-2007. Bn tin v i hi ln th 2 cc hng thng tn ton th gii.

18

TNG QUAN NGHIN CU TIP CN PHNG TIN THNG TIN I CHNG V NHU CU CNG CHNG HIN NAY (So snh trng hp ng bng Sng Cu Long vi khu vc Ty Bc)

TS. Lu Hng Minh

I. GII THIU NGHIN CU 1. L do la chn ti Trong nhng nm gn y, truyn thng i chng Vit Nam ngy cng pht trin. Nu nh trc y chng ta ch c bo in ca cc c quan Trung ng (TW) v duy nht mt i pht thanh v truyn hnh ca Vit Nam, th ngy nay tt c cc tnh thnh c cc bo, i pht thanh v truyn hnh vi nhng chng trnh ring. Tuy nhin, s pht trin cn c s khc bit nhiu ngnh, nhiu a phng do nhng yu t khch quan v ch quan khc nhau. Cng vi s pht trin ca truyn hnh qua v tinh v internet nhiu ngi dn ti cc vng xa xi ho lnh cng c th tip cn vi khng ch cc sn phm ca Truyn thng i chng (TTC) trong nc m cn vi cc sn phm ca TTC nc ngoi. T kt qu nghin cu S tip cn cc phng tin thng tin i chng ca ngi dn vng Ty Bc cng nh mt s nghin cu khc lin quan cho thy t l ngi dn c tip cn cc phng tin thng tin i chng ngy cng tng. Tuy nhin nhng cu hi nghin cu t ra l: v sao nhiu ngi tip cn vi cc phng tin thng tin i chng, tp trung trong mt s loi hnh m h a thch, thc trng v nhu cu tip cn ca h nh th no, cc phng tin thng tin i chng cn i mi nh th no thu ht cng chng? o to cn b hot ng trong lnh vc truyn thng i chng cn thay i ni dung v phng php ging dy nh th no p ng nhu cu i mi truyn thng i chng hin nay 19

Nghin cu ny c thc hin vi s h tr ca Vin Friedrich Ebert (FES) ti H ni trong khun kh s hp tc gia Hc vin Bo ch Tuyn truyn v vin FES. Bn cnh vic kho st thc trng tip cn cc phng tin thng tin i chng ni chung, nghin cu ny cn tp trung vo vic tm hiu nhu cu ca ngi dn i vi cc chng trnh pht thanh trung ng v a phng ti mt tnh ni m c nh gi l c s cnh tranh cao ca cc c quan truyn thng i chng (tnh ng Thp). Kt qu nghin cu ca ti khng ch l ti liu quan trng phc v cho vic o to v nghin cu v TTC. Hn th na, cc kt qu nghin cu cn c th c cung cp cho cc c quan TTC ca TW v a phng nhm gip h c c s xy dng li v mt hnh thc cng nh ni dung cc chng trnh ph hp vi nhu cu ca ngi dn. 2. Tnh hnh nghin cu Nghin cu v thi , hnh vi v nhu cu ca ngi dn i vi cc n phm ca TTC l mt trong nhng ni dung c nhiu nh nghin cu TTC v x hi hc nghin cu. Nm 1910 M.Weber a ra b mn x hi hc bo ch c nhim v nghin cu: + S phc v Bo ch cho cc tp on, cc tng lp x hi khc nhau. + Phn tch cc yu cu ca x hi i vi nh bo. + Tm hiu cc phng php phn tch bo ch. + Phn tch hiu qu ca bo ch i vi vic xy dng con ngi. Trong nhng nm chin tranh th gii th hai Lasswell v Hobland c nhiu nghin cu v TTC, c bit l v hiu qu ca chng. Cc ng tin hnh nghin cu hiu qu ca m hnh truyn thng 1 chiu, nghin cu uy tn ca ngun tin, thi tuyn truyn nh hng nh th no n hiu qu truyn tin. Theo Hobland TTC l cng c duy tr m bo trt t x hi.

20

T. Parsons (1902-1979) nh x hi hc ngi M cao vai tr ca thng tin. Theo ng, thng tin l qu trnh c bn trong h thng x hi, v vy khi nghin cu v thng tin cn t n trong s vn hnh ca h thng x hi. Theo A. Toffler ln sng th ba ang to ra mt thi i mi, thi i ca thng tin phi i chng ho. Cng chng hin nay khng ch c mt ngun thng tin m h c nhiu ngun thng tin a dng. Do vy h c th chn la thng tin no ph hp vi chnh bn thn mnh. Chnh vic thay i mi trng dn n nhng thng tin xung quanh chng ta cng thay i. Trn th gii c nhng cng trnh nghin cu v s tc ng ca truyn hnh i vi dn chng. Anh vo u nhng nm 50 ca th k trc, ngi ta bt u nghin cu khn gi truyn hnh. ITV-hng truyn hnh thng mi ca Anh o lng khn gi truyn hnh bng thit b o lng gn vi tivi ca 2000 h. Vo nhng nm 60, ti Php c nhiu nghin cu v s lng khn gi truyn hnh v s yu thch ca h i vi cc chng trnh truyn hnh. Sau nhng nm 60 cc phng php nghin cu v khn gi truyn hnh ngy cng c hon thin, nhiu ti nghin cu v cng chng ca TTC theo cc phng php nh lng v c nh tnh. Ngi ta sn xut c thit b hin i gn vo cc tivi o lng hnh vi ca ngi s dng chuyn v trung tm x l v thng bo kt qu ny hng ngy cho cc i truyn hnh. Trong nhng nm qua TTC Vit Nam pht trin nhanh chng v mnh m nn nhu cu nghin cu v cng chng ca TTC nhm nng cao hiu qu truyn thng l rt cn thit v c gi tr. Thc t nc ta, nhng cng trnh nghin cu hay nhng ti khoa hc nghin cu v h thng TTC t hng tip cn ca x hi hc bo ch cn cha nhiu. Nhng nm 90, mt s c quan bo ch v vin X hi hc tin hnh mt s nghin cu vi qui nh.

21

Nm 1999, trung tm Nghin cu D lun x hi, Ban T tngVn ho Trung ng tin hnh cuc iu tra V nh hng xem truyn hnh Vit Nam ti 24 tnh thnh trong c nc vi 3475 phiu iu tra c nhn. Cuc iu tra ny tp trung tm hiu hnh vi xem truyn hnh ca cng chng nhm phc v trc tip mt s yu cu ci tin cht lng ni dung chng trnh v k thut ca i truyn hnh Vit Nam. n nm 2002 Trung tm li tin hnh mt cuc iu tra Thm d d lun khn gi i truyn hnh Vit Nam ti 19 tnh vi s phiu 2920. Cuc iu tra ny cung cp nhiu s liu c bn v nhu cu, th hiu, nh hng v thi quen xem truyn hnh ca cc tng lp nhn dn. nh gi u im cng nh hn ch ca cc chng trnh truyn hnh, thi ca khn gi i vi cc chng trnh truyn hnh. T nu mt s kin ngh i vi i truyn hnh Vit Nam. Nm 2001, Trung tm o to Pht thanh-Truyn hnh thuc i truyn hnh Vit Nam thc hin: Nghin cu khn gi truyn hnh Vit Nam ti 5 tnh vi 2004 phiu. ti a ra mc xem truyn hnh ca cc nhm cng chng phn theo gii tnh, la tui, ngh nghip i vi cc chng trnh v chuyn mc ca i truyn hnh Vit Nam v cc i truyn hnh a phng H Ni, Bnh Dng. Nm 2001 i Ting ni Vit Nam v Ban T tng Vn ho TW tin hnh iu tra trn 30 tnh, thnh ph vi 2615 ngi tr li. Kt qu nghin cu m t c cc nhm cng chng ca i, xc nh c nhng l do thnh gi khng nghe i, nh gi v cht lng pht sng, nguyn vng v xut ca thnh gi... n nm 2005 i Ting ni Vit Nam tip tc thc hin ti nghin cu khoa hc: Mt s gii php nng cao hiu qu cng tc iu tra thnh gi ca i Ting ni Vit Nam. ti ny tng kt cng tc iu tra thnh gi ca i t nm 1989 n nm 2005 ng thi tin hnh iu tra 1468 thnh gi nhm xc nh nhm thnh gi ca chng trnh H Thi s Chnh tr tng hp v

22

nhiu ni dung dung tng t ti trn t a ra nhng thng tin gip i ci tin v nng cao cht lng chng trnh. Trong nhng nm qua cc lun n tin s Vit Nam ch yu l nghin cu cng chng ca cc phng tin thng tin i chng. Nm 2002, Trn Hu Quang tin hnh bo v lun n tin s v ti: Truyn thng i chng v cng chng-nghin cu trng hp thnh ph H Ch Minh. Lun n m t v m thc tip nhn thng tin t TTC ca cng chng thnh ph H Ch Minh da trn trc ni dung thng tin tip nhn. Nm 2008, Trn Bo Khnh tin hnh bo v lun n tin s v ti: c im cng chng truyn hnh Vit Nam giai on hin nay. Lun n m t cc c im ca cng chng truyn hnh Vit Nam nm 2005, a ra mt s d bo v s thay i c im ca cng chng trong thi gian ti. ng thi, lun n a ra cc xut c tnh kh thi iu chnh chin lc pht trin ca truyn hnh Vit Nam nhm thch ng vi c im ca cng chng v nng cao cht lng chng trnh ph hp vi cc i hi ca x hi. Cng trong nm 2008 Trn B Dung bo v lun n tin s vi ti: Nhu cu tip nhn thng tin bo ch ca cng chng H Ni. Lun n m t nhu cu v m thc tip nhn thng tin bo ch ca cng chng H Ni, ng thi ch ra nhng nhn t tc ng, nh hng n nhng nhu cu tip nhn ny.. Trn c s kt qu nghin cu lun n d bo mt s xu hng vn ng ca nhu cu v a ra cc gii php nng cao cht lng v hiu qu hot ng bo ch. Nm 2004, Khoa X hi hc Hc vin Bo ch v Tuyn truyn tin hnh nghin cu ti: Thc trng v nhu cu tip cn TTC ca sinh vin H Ni ti 5 trng i hc H Ni vi 200 sinh vin. y l mt ti nghin cu vi qui m nh kt hp nh tnh v nh lng tm hiu v hnh vi ca sinh vin i vi cc n phm v cc chng trnh trn phng tin TTC. ti tng hp c nhng mong mun ca 23

sinh vin xem cc knh truyn hnh, ni dung v cc chng trnh truyn hnh c th. S liu ca ti phc v lp bi dng ca Hi Nh bo cho cc phng vin vit v thanh nin. Nm 2006 Khoa tip tc trin khai ti S tip cn vi cc phng tin thng tin i chng ca ngi dn vng Ty Bc ti nghin cu kh ton din v thi , hnh vi, nhu cu v nh gi mt phn v hiu qu truyn thng ca 4 loi phng tin thng tin i chng: truyn hnh, pht thanh, bo in v Internet t pha nghin cu cng chng. ti nghin cu ti 6 x phng thuc tnh Lao Cai v Yn Bi. Ngoi cc ti nghin cu v cng chng nu trn Khoa X hi hc cn nh gi hiu qu truyn thng ca bo in, Internet bng phng php phn tch ni dung cc bi bo ca nhiu t bo in v bo mng v nhiu ch nh: dn s v pht trin, HIV/AIDS, tnh dc, ng tnh, bt bnh ng gii, dn tc thiu s... Bn cnh cc ti nghin cu c tnh hn lm nu trn nhiu cng ty, doanh nghip, d n thuc cc lnh vc truyn thng, qung co, nghin cu th trng... tin hnh nhiu cuc iu tra c lin quan n cng chng cc phng tin thng tin i chng. Tm li, cc ti nghin cu nu trn do nhiu c quan tin hnh phm vi nghin cu hp, khng thng xuyn v cn nhiu hn ch. Chnh v vy, cuc iu tra: Thc trng tip cn cc phng tin thng tin
i chng ca ngi dn v nhu cu i vi i pht thanh qua nghin cu

ti tnh ng Thp l ht sc cn thit trc ht b sung cho cc ngun s liu cn thiu ca cc ti nghin cu trc y, ng thi gip sinh vin v ging vin ca Hc vin BC & TT thc hnh mt ti c qui m kh ln v c nhiu s liu phc v cng tc ging dy, bi dng i vi phng vin bo pht thanh. 3. Mc ch ca ti a) Kho st thc trng tip cn vi cc phng tin TTC (Bo in, pht thanh, truyn hnh, Internet) ca ngi dn tnh ng Thp. 24

b) Tm hiu nhu cu ca ngi dn tnh ng Thp i vi cc chng trnh ca i pht thanh v cc phng tin thng tin i chung khc. c) xut khuyn ngh nhm thay i v mt hnh thc, ni dung cng nh nng cao cht lng sn phm ca cc chng trnh pht thanh ni ring v truyn thng i chng ni chung ti tnh ng Thp v Trung ng. 4. Phm vi va phng phap nghin cu Thi gian thu thp thng tin thng 9/2008 ti 2 phng v 3 x ca tnh ng Thp: o o o o o Phng Tn Quy ng th x Sa c Phng 4 thnh ph Cao Lnh X An Phong huyn Thanh Bnh X An Bnh A huyn Hng Ng X Ph in, huyn Thp Mi

Ti mi x/phng iu tra bng bng hi nh lng 100 ngi t 16 tui tr ln ng thi t chc 2 cuc tho lun nhm: 1 tho lun nhm dnh cho nhng ngi thng xuyn nghe i v 1 tho lun nhm dnh cho nhng ngi khng nghe i. Cc x/phng c la chn i din cho tnh ng Thp v cho cc tnh thuc ng bng sng Cu Long, c iu kin thun li tip cn vi TTC. Ti mi x/phng da trn danh sch cc c nhn trong tng h gia nh chn ngu nhin h thng cho 100 c nhn v mi ngi ch thuc vo 1 h gia nh. II. KT QU NGHIN CU Cuc iu tra nh lng tin hnh phng vn theo bng hi i vi 500 ngi ti 5 x, phng thuc tnh ng Thp. Kt qu s phn b mu iu tra c trnh by trong bng 1.

25

Bng 1: Phn b mu iu tra Cc ch bo * tui - Di 21 tui - T 21-30 tui - T 31-40 tui - T 41-50 tui - T 51-60 tui - Trn 60 tui * Gii tnh - Nam - N * Hc vn - Cha bao gi i hc - Tiu hc - Trung hc c s - Trung hc ph thng - Cao ng/ i hc,hoc cao hn * a bn c tr - th - Nng thn 5.4 17.6 22.0 26.4 15.6 13.0 51.8 48.2 8.4 30.2 32.2 23.2 6.0 40.0 60.0 T l (%)

V tui ca ngi tr li, c cu mu kho st phn nh tui ngi tr li trung bnh 43,15 tui, cao hn so tui ngi tr li cng nghin cu ny c thc hin ti Ty Bc 3 tui, c phn b c th vi nhm tui trn 60 tui ti ng Thp cao gn gp 2 ln so vi nhm tui ti khu vc Ty Bc (13% so vi 7,3%). V gii tnh ngi tr li ti 2 khu vc nghin cu (Ty Bc v ng Thp) l kh ng u vi s nam gii cao hn hn so vi n gii, tuy nhin t l chnh lch khng ng k (51.8% so vi 48.2%) i vi trnh hc vn ca ngi tr li, kt qu mu kho st ti ng Thp cho thy: T l ngi cha bao gi i hc thp hn kh nhiu

26

so vi vng Ty Bc (8,4% so vi 13%), nhng t l ngi c trnh cao ng/i hc v cp bc cao hn cng thp hn (6% so vi 15,7%). Do cch chn mu ti 2 phng v 3 x nn c cu phn vng theo th v nng thn c phn b vi t l 60% ngi tr li thuc khu vc nng thn v 40% ngi tr li thuc khu vc th. Ngoi cc ch bo trong mu c nhn ngi tr li, nhm nghin cu cn quan tm n cc c im khc v gia nh nh thu nhp, phn tng x hi. Theo s liu ca Tng cc thng k nm 2004 thu nhp bnh qun u ngi theo gi thc t ti vng Ty Bc 265,7 nghn ng/ngi/thng v vng ng bng sng Cu Long 471,1 nghn ng/ngi/thng. Nu xt theo chun ngho p dng cho giai on 20062010 (200 nghn ng cho nng thn v 260 nghn ng cho th) th t l h ngho nm 2004 ti vng Ty Bc l cao nht so vi cc vng khc ca c nc(46,1%). Trong khi vng ng bng sng Cu Long l vng c t l h ngho thp (15,3%), ng v tr th 3 so vi 8 vng khc, ch ng sau vng ng Nam B v vng ng bng sng Hng. Theo s liu iu tra ca chng ti ti 5 x/phng nghin cu t l h ngho, i theo nh gi ca a phng thp hn kh nhiu so vi vng Ty Bc (ch bng khong 1/3 vng Ty Bc, 7,2% so vi 19%). T l ny cng tng t nh bo co ca Tnh nm 2008 l t l h ngho gim cn 7%. Kt qu phn b mu thu nhp gia nh c phn b ti ng Thp c th vi 7.0% s h thuc din ngho, 0.2% thuc din i, 70% thuc loi trung bnh. T l cc h kh gi chim 20.4% v s h giu l 2.4%. Da trn s cung cp thng tin v bnh qun chi tiu ca h gia nh chng ti xc nh c nh mc bnh qun chi tiu 1 ngi/thng ca h gia nh ngi tr li. Kt qu iu tra ti ng Thp cho thy bnh qun chi tiu l 494 nghn ng/ngi/thng cao hn gn 2 ln so vi kt qu iu tra ti Ty Bc nm 2006 (281 nghn ng/ngi/thng). Nu 27

da trn chun ngho nm 2006 l 200 nghn ng/ngi/thng t phn lm 5 nhm v giu ngho ta c: Nhm h ngho c chi tiu t 200 nghn ng /ngi/thng tr xung; nhm h trung bnh km t 201-400 nghn ng/ngi/thng; nhm h trung bnh t 401-600 nghn ng/ngi/thng; nhm h kh gi 601-800 nghn ng/ngi/thng v giu trn 800 nghn ng /ngi/thng. Theo s phn chia ny c th so snh v phn tng x hi da kt qu iu tra ti ng Thp v Ty Bc qua biu sau: Biu 1: So snh phn tng x hi gia ng Thp v Ty Bc
56

60 50 40 30 11.6 20 10 0
Ngho TB km Tbnh Kgi Giu

38

21
26.6

9
13 9 10.8

ng Thp

Ty Bc

Qua biu ny c th thy t l h ngho ti Ty Bc cao gp 5 ln so vi ng Thp, ngc li t l h giu ch bng 1/2 ng Thp. Cc s liu ny cho thy ti ng Thp mc sng cao hn kh nhiu so vi vng Ty Bc ng thi s phn ha giu ngho cng khng nhiu nh vng Ty Bc. 1. S hu cc phng tin truyn thng i chng ca ngi dn Nhn chung, thc t nhng nm qua ng Thp t c nhiu thnh tu to ln: tng trng kinh t lin tc vi tc kh cao v tng i n nh. Nm 2007 tc tng trng kinh t l 15,26 v 6 thng u nm 2008 t 14,75, c cu kinh t chuyn dch ng hng pht huy c th mnh v nng nghip ca a phng. Theo cc s liu thng k 28

ca a phng, n nay 100% x ca tnh c ng t n trung tm x, 95% dn c in li quc gia. Mc sng ca ngi dn ng Thp ngy cng c nng cao iu ny c th hin thng qua t l cc h gia nh s hu cc phng tin TTC. Bng 2: Cc phng tin truyn thng gia nh ngi tr li c Tin nghi % Tin nghi % 1. Tivi 93.0 5. in thoi c nh 54.8 2. i radio/catxet 41.4 6. in thoi di ng 68.8 3. u a hnh (VCD) 71.0 7. My vi tnh 15.4 4. Dn mt hanh/Karaoke 35.8 Kt qu kho st bng 2 cho thy t l ngi dn s hu cc phng tin truyn thng i chng u cao hn kh nhiu (t 1,5 n 3 ln) so vi kt qu iu tra ti Ty Bc. V d t l ngi tr li c in thoi di ng ngi phng vn ti ng Thp gn 70% trong khi vng Ty Bc ch t 20%. Bn cnh , t l h gia nh ngi tr li c tivi chim 93% (vng Ty Bc 79,2%) trong phn ln (84%) l c tivi t nm 2005 tr v trc. T l s h c tivi ngy cng tng v vo nm 2000 s h c tivi ch t 50%. So vi cc tnh vng Ty Bc ti ng Thp khng c ni, i nn cc h dn trong tnh ch cn ng ten thng thng c th bt c rt nhiu knh truyn hnh ca TW (VTV1 v VTV3), khu vc v hng chc i thuc cc tnh ln cn). Theo bo co ca Ban Tuyn gio cng nh lnh o i PTTH tnh ng Thp 100% cc h gia nh ng Thp c th bt c sng truyn hnh v i pht thanh AM, ring sng FM ch m bo n c 85% dn c. S i pht FM trong tnh gm 1 i ca tnh cng sut 5KW, 11 i ca 11 huyn v 1 i ca qun i cng sut pht t 300-800W. Vi a bn rng v cc i pht cng sut thp v tnh cht xung t gia cc i pht nn phn ln ngi dn ti ng Thp li nghe tt i pht thanh (FM) ca tnh Vnh Long. iu kin xem c cc knh truyn hnh ti ng Thp thun li hn rt nhiu so vi nhiu vng khc pha Bc. Bng ng ten thng 29

h c th xem c hn chc knh truyn hnh khc nhau. Ti y nhiu vng th nh Sa c, Cao Lnh, Hng Ng ngi dn c th xem c truyn hnh k thut s v truyn hnh cp. Theo kt qu t mu iu tra ca chng ti ti ng Thp c 3% xem k thut s v 7,6% xem truyn hnh cp. Mt khc bit rt ln i vi iu tra ti vng Ty Bc l ti ng Thp t l ngi s dng ng ten cho rt thp ch c 1 ngi chim 0,2% co s dng ng ten cho. Thng qua phng su lnh o i Pht thanh-Truyn hnh tnh ng Thp cho bit trc y c mt s h gia nh ti khu vc th c ng ten cho DTH nhng nay khng r cn bao nhiu h s dng. Nhng l do gim ngi s dng l do 1 ng ten cho ch ni c vi 1 tivi v chi ph hng thng cao hn xem truyn hnh cp. Trc nm 2000 tnh ng Thp cng cp min ph khong 100 tivi v vi nghn chic radio cho nhm i tng ngho v vng bin gii nhng nay hng ht. Theo lnh o i PTTH ng Thp mc sng ca ngi dn tng ln v i pht thanh r nn khng cn d n cp min ph cho ngi nghe i pht thanh. 2. Tip cn thng tin ca ng-i dn Trong x hi hin i, thng tin tr thnh nhu cu thit yu khng th thiu i vi cuc sng con ngi. Ngi ta v th gii nh mt ngi lng nh m cha kha vo cng lng chnh l thng tin. Do vic dnh khong thi gian nht nh tm kim thng tin l vic rt cn thit i vi mi ngi trong x hi thng tin hin nay. Vi cu hi ng/ b hy chn 3 cng vic m ng/ b thng lm nht trong thi gian ri?, kt qu cho thy trong thi gian ri ngi dn ch yu xem truyn hnh (70,8%), sau l dnh thi gian ni chuyn, trao i vi cc thnh vin trong gia nh (25,8%) v th 3 l dnh khong thi gian ngh ngi thun ty (29,6%). iu ny cho thy truyn hnh c vai tr quan trng khng ch cho vic cung cp tin tc, thng tin m n cn l phng tin gip cho con ngi th gin trong khong thi gian nhn ri. 30

Biu 2: Mc tip cn hng ngy vi cc phng tin truyn thng i chng (%)
80 60 80 40 20 0 19.6 15.2 2

Truyn hnh

Pht thanh

Bo

Internet

Nu nh so snh vi kt qu iu tra ti min ni pha Bc v tr ca truyn hnh vn khng thay i. Tuy nhin, mc hng ngy m ngi dn ti ng Thp dnh cho xem truyn hnh l khng nhiu. C 80% s ngi c hi cho rng h c xem truyn hnh hng ngy nhng phng tin ny vn chim u th hn c trong 4 loi phng tin (tivi, i pht thanh, sch bo v tp ch, mng Internet) m chng ti a ra. S ngi tip cn vi pht thanh ch bng v s ngi tip cn vi bo ch bng 1/5 so vi s ngi tip cn vi truyn hnh. Tuy nhin trong kt qu kho st, vn cn mt lng nh ngi dn khng bao gi tip cn cc loi phng tin truyn thng ny (2,4%). Tip nhn thng tin t truyn hnh c li th hn rt nhiu so vi cc loi phng tin truyn thng i chng khc, y l phng tin c hiu qu cao nht hin nay i vi cng chng. S liu iu tra cho thy t l ngi dn ng Thp c tivi kh cao, 93% s ngi tr li l c tivi. Theo nh kt qu phng vn su lnh o Ban Tuyn gio tnh ng Thp cho thy mc d iu kin kinh t ca cc h gia nh y khng cao nhng cc h gia nh vn dnh mt khon cho vic mua sm tivi cho d ch l nhng chic tivi en trng vi gi tin khong 500 ngn ng/ chic. T l s ngi tip cn vi cc phng tin truyn thng i chng c sp xp gim dn theo biu trn: th nht l truyn hnh, nghe i, c bo v cui cng l s dng my tnh. Cc t l khng c s thay 31

i ng k gia ngy bnh thng (t th 2 n th 6) v ngy cui tun (th 7, Ch nht). Mt s ti liu phn tch cho th y : trong nhng ngy ngh cui tun, do mc sng cao cho nn mt b phn c dn th tm n cc loi hnh gii tr khc nh: in nh, du lch, mua sm Biu 3: S ngi tip cn cc phng tin truyn thng i chng (ngi)
500
T2-T6

400 300 200 100 0

T7 CN

Xem tivi

Nghe i

c bo

S dng my tnh

Trong khi , nng thn, chic my thu hnh vn l phng tin gii tr cha th thay th c. Nhng ti a bn nghin cu li cho thy nhm cng chng th dnh nhiu thi gian cho xem truyn hnh hn nhm cng chng nng thn. iu ny c th l do ti th t l cc h gia nh c tivi cao hn nng thn v nhiu gia nh c t 2 chic tivi tr ln, cn nng thn t l gia nh khng c tivi chim t l cao hn. Cch thc v ni dung tip nhn thng tin khu vc nng thn cng thin v hng gii tr hn l cc thng tin thi s chnh tr v m mang kin thc phc v cho pht trin nng nghip. Ngc li, khu vc th ngi xem c xu hng tp trung hn vo thng tin thi s chnh tr v thng tin khoa hc k thut. V thi lng tip cn vi cc phng tin truyn thng i chng (ch tnh i vi nhng ngi c tip cn) s lng thi gian dnh cho xem truyn hnh ca ngi dn xem truyn hnh l cao nht nhng nu so snh vi kt qu nghin cu ca Lo Cai v Yn Bi thy rng thi lng tip cn ca ngi dn ng Thp l thp hn nhiu.

32

Bng 3: Thi l-ng tip cn cc PTTTC ca cng chng min ni pha Bc (2006) v ng Thp 2008 (tnh bng pht)
Hat ng Th hai th su Lo Cai, Yn Bi ng Thp Th by Lo Cai, Yn Bi ng Thp Ch nht Lo Cai, Yn Bi ng Thp

Xem TV Nghe i c bo/ sch

227 91 54

153 109 55 88

238 85 46 93

153 110 49 86

244 87 45 95

154 112 51 85

S dng internet 78

i vi t l ngi nghe i c s ci thin ng k, khong thi gian thnh gi ng Thp dnh cho nghe i cao hn hn so vi thi gian cng chng vng min ni pha Bc nm 2006. iu ny c th c l gii rng, do iu kin v mt a l ca cng min ni pha Bc l vng lng cho, sng pht thanh rt yu v kh bt sng hn na ngi dn y c th mua c truyn hnh v ng ten cho lu vi gi kh r nn h dnh nhiu thi gian xem truyn hnh hn. Cn i vi cng chng ti ng Thp, y l vng gip ranh vi cc tnh nh Vnh Long, Cn Th, Tin Giang l nhng vng c sng pht thanh kh mnh vi cc chng trnh pht thanh kh phong ph, ph hp vi nhu cu ca nhm cng chng, hn na h thng loa pht thanh cng pht trin ti cc khm p ca a bn nghin cu nn vic tip cn vi pht thanh d dng hn. Tuy nhin, kt qu cho thy ngi dn khng dnh nhiu thi gian cho vic c sch, bo, tp ch bi mt phn l do h cn dnh thi gian cho cng vic v sch bo l th kh xa x vi ngi dn vng nng thn: Ni chung nng dn th hng ngy bui sng thc dy khong 4 gi, cng ra tp th dc ri v, cn bui chiu th cng bt truyn hnh coi tin tc thi s, ch cn ni chung y tip cn bo ch ny kia th thn qu ho lnh th khng c ci , thnh ra cng khng -c c (Tho lun nhm, Huyn Ph in, ng Thp).

33

nh gi mc quan trng v thng tin ngi dn nhn c l thng qua knh truyn thng no (knh giao tip i chng hay knh giao tip trc tip), chng ti c a ra 3 ngun thng tin quan trng nht. Kt qu nghin cu cho thy ngun thng tin quan trng nht m ngi dn ng Thp tip nhn l t truyn hnh, chim 91,8%, sau n i pht thanh 25,6% v cui cng l hng xm v bn b 23,1%. T cc s liu iu tra c th nhn nh rng cc thng tin t cc phng tin truyn thng i chng ng vai tr quan trng trong i sng ca mi con ngi. C th l vi truyn hnh th ngi dn d bt k khu vc no cng nh gi thng tin nhn c t chng l rt quan trng. Mc d, trong x hi hin nay gn lng thng tin m chng ta nhn c t knh giao tip i chng nhng cng khng th ph nhn vai tr ca knh truyn thng lin c nhn. Chnh v l do ngi dn khu vc ny la chn vic ly thng tin thi s t hng xm v bn b ng th 3 trong 3 loi knh thng tin mang li nhiu tin tc nht. Bi vic trao i sau khi xem cc thng tin qua cc phng tin truyn thng s gip cho cng chng chia s quan im cng nh bnh lun v nhng thng tin m mnh tip cn. S trao i ny cn to ra mt lp cng chng th cp, y l lp cng chng do nhiu l do khc m khng trc tip nhn c thng tin t cc phng tin truyn thng i chng. Nh vy, trao i thng tin sau khi xem cc phng tin truyn thng din ra nh mt tt yu di tc ng ca dng chy thng tin rt mnh m v a dng hin nay. Tm hiu v mc trao i thng tin, kt qu nghin cu cho thy cng chng y thng trao i cc thng tin thi s vi ngi thn trong gia nh, chim 53%, sau ti bn b 24,4%, vi hng xm ch c 6,4% la chn, trong khi vn cn mt t l khng nh ngi dn gi nhng thng tin ny cho ring mnh m khng trao i vi ai (15,5%).

34

3. Tip cn i pht thanh v nhu cu s dng pht thanh ca ngi dn ng Thp 3.1. Tip cn i pht thanh T l ngi nghe i hng ngy ti ng Thp cao hn rt nhiu so vi Ty B c (Theo k t qua i u tra cua chung ti ta i Lao Cai va Yn Bai nm 2006 l 6%). L do quan trng nht dn n vic t ngi nghe ai hng ngy l do ni dung cc chng trnh pht thanh thanh khng hp dn bng cc chng trnh ca truyn hnh, thi l ng phap song it . Ti p n l do yu t k thut, cht lng sng km. Mc d c ti 47,2% s ngi c hi cho bit tng nghe i nhng trong mt thng tr li y, tnh ti thi im c phng vn, con s ny gim xung ch cn 28,8% v nu tnh s ngi hng ngy c nghe ai chi a t c la 19,6%. V mc nghe i , nh ph n trn a trinh bay thi gian nghe ai ca ngi dn ng Thap cao hn ngi dn vung Ty B c kha nhi u . Vi nhng ngi c thi quen nghe i hng ngy, nhng khung gi nghe i nhiu nht l bui sng sm (05h30 07h30), bui tra (11h30 13h30) v bui chiu ti (17h00 22h00). N u so sanh vi truy n hinh chng ti thy t l ngi nghe i t 17h n 22h khng co s bi n ng nhi u nhng ty l ngi xem truy n hinh t 17h n 19h th p hn r t nhi u so vi mui gi t 19h n 21h. N u so sanh vi vung Ty B c thi ngi dn ng Thap nghe ai nhi u hn vao bu i sang va bu i tra. Kt qu nghin cu ti ng Thp cho thy thi lng nghe ai vo hai ngy cui tun th By v Ch nht cao hn ngay thng . i u nay hon ton khc vi vung Ty B c khi ngy cui tun thi lng nghe i ca ngi dn khu vc ny t hn. Tuy ngi dn ng Thap tra li th ch nghe i Ting ni Vit

Nam nhi u hn nhng do ch t lng thu song kem hn va ngn ng kho 35

nghe hn nn ty l ngi nghe ai ng Thp thng xuyn la i cao hn so vi i Ting ni Vit Nam. Tng t nh s li u ta i Ty B c chng trnh tin tc c ngi dn ng Thp yu thch nht , ti p n la m nhc, dn ca vo ng c va th ba la chng trinh nng thn . V tin tc ho mu n nghe trn i Ting ni Vit Nam, nhng chng trinh m nha c , dn ca vo ng c mu n nghe trn ai ng Thap va cac tinh ln c n. 3.2. Nhu c u tip cn i pht thanh Hnh thc pht thanh c a thch nht l vic pht ring cc ni dung tin tc, m nhc, sn khu, gio dc v.v.. trn tng knh sng ring bit. Vic kt hp cc ni dung nh vy vi nhau trn cng mt sng pht thanh khng dnh c nhiu s thin cm ca thnh gi a phng. y, v tr ca i Ting ni Vit Nam trong vic phc v thnh gi Nam b cng c khng nh khi p ng c nhu cu ca 42,8% lng ngi nghe i thng qua cc knh sng c khu bit v ni dung thng tin v i tng thnh gi ca mnh. Bng 4: Thi i vi cc hnh thc pht thanh trn cc knh pht thanh (%)
Stt Khng thch Thch pht trn sng i TNVN i ng Thp i tnh khc

1. 2. 3. 4.

Knh chuyn pht ring v tin tc, m nhc, sn khu, gio dc Knh kt hp tin tc v m nhc Knh kt hp tin tc v sn khu Knh kt hp tin tc v gio dc/ph bin kin thc

23,3 35,6 45,6 38,9

42,8 12,1 6,6 18,6

24,1 31,0 24,3 25,8

10,0 21,2 23,6 16,7

D ch cn 41,4% s h gia nh cn s hu i radio v 28,8% cn gi thi quen nghe i, nhng iu khng ng ngha ngi dn khng cn nhu cu thng thc cc chng trnh pht thanh. C 65,7% s 36

ngi c hi cho bit vn c nhu cu ny v 66,3% mong mun c cp pht min ph my thu thanh. V nu cht lng sng pht thanh c ci thin, c 77,1% nhng ngi khng nghe i hin nay do cc nguyn nhn lin quan n bt sng khng nh s quay li s dng i radio. V thi im mun nghe i, qua kt qu kho st, c 58,1% nhng ngi c nhu cu nghe i mun nghe radio trc khi i ng bui ti (kt qu kho st thi im nghe hin nay cho thy 48% nhng ngi nghe i hng ngy thng s dng radio t 21h00 tr i). Cn li, ngi dn thng mun kt hp vic nghe i vi nhng cng vic hng ngy cng nh cc hot ng c nhn nh n cm, tp th dc, v sinh c nhn v.v.. Biu 4: Thi im mun nghe i ca ngi tr li
Thi im mun nghe i
Trc khi i ng bui ti Va lm vic va nghe i Lc c thi gian tp trung nghe i Lc thc hin cc hot ng c nhn Lc mt in Lc i ch tu xe/ ang tham gia giao thng Khc . 0 0.3 2.4 10 20 30 40 50 60 70 6.4 19.9 16.2 15.3 58.1

Nu tnh theo thi gian 24h trong ngy, cc kt qu nh lng v nh tnh u cho thy ba thi im ngi dn mun nghe radio nht l lc sng sm 5h00 7h00, bui tra 11h00 13h00 v bui ti khuya 21h00 23h00. C th thy y u l nhng khung gi din ra cc hot ng ngh ngi, th gin ca c nhn, sau nhng gi lm vic vt v. i vi ni dung mun nghe i, thc t cho thy nhu cu v vic pht trin cc knh pht thanh chuyn bit v tng lnh vc ca i sng c ngi dn ng bng sng Cu Long th hin kh r. 80,2% thnh gi sn sng m i trong thi gian ri, thm ch 19,% ni rng s m i lin tc trong ngy nu i Ting ni Vit Nam c thm cc knh pht 37

thanh chuyn cp nht thng tin v tnh hnh giao thng, tnh hnh thin tai dch bnh, tnh hnh gi c th trng v.v.. Vi mi loi ni dung thng tin trn sng pht thanh, ngi dn cng c nhu cu c nghe vo nhng khung gi v thi im khc nhau, tp trung vo sng sm hoc bui chiu ti. Nhng khung gi in hnh c biu th trong bng di y. Bng 5: Khung gi mun nghe cc loi ni dung pht thanh
Stt 1. 2. 3. 4. Ni dung pht thanh Cc knh tng tc: m nhc, ph bin kin thc, t vn sc khe..... Trng tm cp nht thng tin v tnh hnh giao thng trn knh m nhc Trng tm cp nht thng tin v thi tit, thin tai, dch bnh... trn knh m nhc Knh t vn mua sm, gi c th trng, thng tin chng khon, qung co, xc tin thng mi... 19h00 21h00 Khung gi mun nghe 5h00 6h00 20h00 22h00 19h00 21h00 18h00 21h00

T 15 n 30 pht l khong thi gian thnh gi mun cc knh cp nht thng tin v tnh hnh giao thng, thi tit trong mi ln pht. kin ca ngi dn cho thy, nhng thng tin ny rt quan trng i vi nh nng nn cn phi c lng thi gian truyn ti, cng nh thun tin cho vic nm bt i vi ngi nghe. 3.3. So snh nhu cu v pht thanh ca ngi dn vi mt s hng trin khai nng cao hiu qu phc v ca i Ting ni Vit Nam Cc kt qu nghin cu thu c u cho thy vai tr ca i Ting ni Vit Nam trong vic phc v nhu cu thng tin, gio dc, gii tr i vi ngi dn khu vc ng bng sng Cu Long l kh ln. Vi 67,9% lng thnh gi thng xuyn v 18.8% khng thng xuyn, cht lng phc v ca i Ting ni Vit Nam thc s c ngha i vi vic thu ht khn thnh gi min Ty Nam b.

38

Vi nhim v v truyn thng l knh thng tin chnh thc v hiu qu ca Nh nc i vi ngi dn mi min t quc, i Ting ni Vit Nam ra nhiu gii php nhm thu ht, tng cng s ch ca ngi dn i vi cc chng trnh pht thanh. Vi cc kt qu kho st vic tip cn v s dng i radio ca ngi dn ng Thp, chng ta c th so snh v rt ra mt s nhn nh v s hiu qu ca mt s k hoch v d nh trin khai ca i Ting ni Vit Nam trong thi gian ti. Th nht l Thnh lp knh trc tuyn v giao thng, thng mi, sc khe, thi tit v.v.. Ch trng ny ca i Ting ni Vit Nam (VOV) l kh thit thc, ph hp vi nhu cu ca ngi dn ng Thp. 76,7% nhng ngi c nhu cu nghe i cho bit mun c tip cn cc knh chuyn v tin tc, m nhc, sn khu, gio dc v.v.. Trong , 42,8% mun nghe t sng ca VOV. Vi th mnh v nhn lc, chuyn mn v cng ngh, cc knh sng ca VOV hon ton c kh nng thc hin c vic pht trc tuyn cc thng tin v tng lnh vc ca i sng mt cch ch ng. VOV1 h chnh tr, thi s tng hp, c tng s gi pht sng ln n 19gi/ ngy, cho bit vi nhim v c phn cng, khi c nhng s kin v i sng kinh t, chnh tr, x hi ca t nc, lin quan trc tip n i sng ca ngi dn th s phc v 24/24 gi. Trong thc t, VOV1 th hin kh nng ng ph ngay c khi c nhng tnh hung bt thng nh thin tai bo l. S u vit ca sng pht thanh c th hin r nht kh nng ph sng khi tt c cc phng tin thng tin khc b t lit ti cc khu vc vng su, vng xa, bin gii, hi o. VOV1 pht lin tc nhiu ting ng h v thu ht c lng thnh gi ln. Vic x l thi gian ch khng gp kh khn khi VOV1 c th s dng cc chng trnh ca nhc v nhng thng tin mi cp nht.

39

Nh vy, vic pht trin cc knh pht thanh chuyn bit ca VOV l hon ton ph hp vi nhu cu ca ngi dn ng bng sng Cu Long. Th hai, pht chng trnh phc v cc phng tin di ng nh xe bus, xe taxi Vic pht sng VOV trn cc phng tin di ng, c th l xe bus, xe taxi ang trong qu trnh hin thc ha tng. Knh ny s do VOV3 - h m nhc/ thng tin gii tr v Trung tm Qung co ca i m nhim. Tuy nhin, cc s liu nghin cu cho thy ngi dn ng Thp gn nh khng c nhu cu thng thc cc chng trnh pht thanh trong khi tham gia giao thng. Ch 0,3% mu nghin cu c nhu cu ny. Nguyn nhn do s bt tin v hnh thc nghe khi ngi dn ch yu s dng xe gn my hai bnh hay cc phng tin th s, khng thun tin cho vic nghe i. Nh vy, hng pht trin pht sng ca VOV trn cc phng tin giao thng thc s cha nhm trng i tng l ngi dn nng thn khu vc ng bng Sng Cu Long. 4. Tip cn vi truyn hnh ca ngi dn Thi gian v mc xem truyn hnh i vi khn gi truyn hnh Vit Nam thng nhiu hn hn so vi nhiu loi phng tin TTC khc. i vi ngi dn vng Ty Bc v ng Thp: t l ngi xem truyn hnh hng ngy v gn nh hng ngy trong thng qua cao hn rt nhiu so vi cc phng tin TTC khc, gp hn 3 ln so vi bo in l phng tin ng v tr th hai. Xem truyn hnh hin nay khng c coi l qu kh khn i vi nhiu ngi dn, ngay c ngi dn vng cao. T l xem truyn hnh ca

40

ngi dn ng Thp ch yu cng c xem nh. T l ny cao hn mt cht so vi t l ngi dn vng Ty Bc xem truyn hnh nh.
400 350 300 250 200 150 100 50 0

354 298

Biu 5: S ngi tip cn Truyn hnh

Ty Bc ng Thp

160 67 61 16 23 Khng xem

45

40

36

Hng ngy

Gn nh hng ngy

Nhiu ln 1 tun

1 ln 1 tun

Trong s nhng ngi tr li c xem truyn hnh ng Thp, thi lng xem truyn hnh ca h nhiu nht l 1 2h/ngy, t l thi lng xem nhiu th 2 l 3 4h/ngy. iu ny c s khc bit so vi ngi dn Ty bc. Thi lng xem truyn hnh ca ngi dn Ty Bc bnh qun 1 ngy mi c nhn xem 3,78 gi/ngy, cao hn so vi sinh vin H Ni 2005 (3h/ngy) v tng ng khn gi truyn hnh H Ni 2002 (4h/ngy), i vi ngi dn vng ng Thp 2,54gi/ngy. Nh vy, c th thy rng ngi dn ng Thp xem truyn hnh vi thi lng trong ngy t hn kh nhiu so vi ngi dn Ty Bc v ngi dn H Ni. Thng qua phng vn su v tip xc vi nhiu ngi dn ng bng sng Cu Long chng ti thy trong thi gian ri ngi dn y thng n nhu, ung gii kht... kh lu do vy c th thi gian xem ti vi s t i. Kt hp vi cc cu hi v cng vic thng lm vo thi gian ri nhiu th hai v th 3 phn ln l ni chuyn v khng lm g.
70 60 50 40 30 20 10 0

62

Biu 6:Thi lng xem truyn hnh trong ngy ca ngi dn ng Thp (%)

30

7 1 1 - 2h 3 - 4h 5 - 6h 7 - 8h 0 Trn 8h

41

Ti ng Thp, t l s h xem truyn hnh t 1 2h/ngy l cao nht, sau l 3 4h/ngy. Nhng t l cc h xem nhiu hn nh vy l rt thp. Ngc li, s liu iu tra Ty Bc cho thy s lng h xem tivi t 3-4gi/1 ngy v xem 5-6 gi/ngy cao hn hn cc nhm khc v chim gn 50%, s h xem t 1-2 gi/ngy chim t l thp nht trong 5 nhm. So snh s yu thch ca khn gi truyn hnh vi cc chng trnh truyn hnh theo th t ng Thp vi vng Ty Bc v vi cc vng khc nh H Ni+ , Bnh Dng+ (nm 2002) cho thy kh ging nhau v th t nh gi: th nht l thi s (68%), th hai l gii tr(21%), th ba th thao (3%) cc chng trnh khc u chim t l rt thp. Cng chng ng Thp yu thch chng trnh thi s vi t l cao nht, cao hn c t l ny Ty Bc, H Ni, Bnh Dng. C ti 72% ngi tr li ng thp yu thch nht l chng trnh thi s; gii tr ng th 2 (17%) cn cc chng trnh khc th t l khn gi yu thch thp tng ng. V vic khn gi thng tip cn vi knh truyn hnh no l nhiu nht c s khc bit ng k gia ngi dn ng Thp vi ngi dn Ty Bc. S liu iu tra Ty Bc cho thy, i vi cc knh truyn hnh Vit Nam v i truyn hnh tnh t l ngi xem knh VTV3 thng bao gi cng cao nht, tng t nh i vi cc s iu tra v khn gi truyn hnh H Ni+.
400 350 300 250 200 150 100 50 0

365 350 Biu 7: Chng trnh truyn hnh khn gi yu thch

Ty Bc ng Thp

113

82 15 16 15 8 Kinh t 14 8 14 8 KH - GD - NT

Thi s

Gii tr

Th thao

Vn ha XH

42

Trong khi , ti ng Thp t l khn gi tip cn knh truyn hnh Vit Nam t hn nhiu so vi knh ca tnh. Knh truyn hnh ca ng Thp c c s lng khn gi tip cn nhiu hn knh truyn hnh trung ng, k c VTV3 l knh c nhiu ngi xem nht Ty Bc th ng Thp t l ny cn thp hn VTV1. iu ny c th d l gii, knh truyn hnh tnh Ty Bc ngi dn khng tip cn c nhiu khng phi v h khng yu thch hoc khng quan tm n tnh hnh ca Tnh m do a hnh ni non him tr gy tr ngi cho vic thu hnh t knh ny. Ni cch khc, cht lng thu sng i truyn hnh Tnh y rt km, c nhiu ni khng bt c sng. Ngc li, ng Thp y khng phi l l do gy tr ngi vi ngi dn. Do , h tip cn nhiu hn vi i truyn hnh ca tnh. nh gi v ni dung ca cc i truyn hnh Vit Nam v i truyn hnh tnh v cc tiu ch: Ph hp vi chng ti; Hp dn i vi chng ti; Ni dung tin tc rt d hiu; Ngn ng tin tc d hiu; Bn v nhng vn m chng ti quan tm, Phn nh c cc kin ca chng ti. Kt qu nghin cu ti ng Thp cho thy mt s khc bit rt ln gia kin phn hi ca khn gi y so vi Ty Bc. i vi khn gi Ty bc, kt qu cho thy mi tiu ch u nh gi rt cao v chng trnh thi s ca trung ng so vi i truyn hnh tnh. Ngay c cc tiu ch nh: Bn v nhng vn m chng ti quan tm, Phn nh c cc kin ca chng ti, u nhn c s nh gi cao ca i truyn hnh trung ng (hn t 2n6 ln). Ngc li, ngi dn ng Thp khng nh gi cao chng trnh thi s ca i Trung ng. Tt c cc tiu ch nh gi th knh truyn hnh tnh u c ngi dn nh gi cao hn knh truyn hnh Trung ng. Theo kt qu nghin cu ny th chng trnh thi s trn knh Trung ng cha ph hp vi ngi dn ng Thp m chng trnh thi s ca knh a phng mi ph hp vi h. Do , chng trnh thi s trn knh truyn hnh Trung ng khng hp dn i vi khn gi y 43

m knh a phng mi hp dn vi h. V tiu ch thi s cp nht th knh truyn hnh Trung ng c tha nhn l cp nht vi ngi dn y vi t l ng cao nht nhng cng khng vt qua c i a phng. Gn nh tt c cc tiu ch o lng u khng c ngi dn y nh gi cao chng trnh thi s knh Trung ng. iu ny c th b sung s gii thch v sao ngi dn ng Thp xem knh a phng nhiu hn l knh Trung ng.
Biu 8: nh gi chng trnh thi s trn truyn hnh (%) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 45 42 37 43 39 40 Knh trung ng Knh ng Thp 42 42

25 13 14 14 8 6 5 5

Ph hp

Hp dn

Cp nht Trung thc Ni dung d hiu

Ngn ng Phn nh Vn d hiu kin quan tm

5. Tip cn vi bo ch ca ngi dn Vi 29,8% kin tr li cho bit c tip cn trong vng mt thng qua, bo ch chnh l phng tin TTC c ngi dn ng bng sng Cu Long s dng nhiu th hai (sau tivi/truyn hnh vi 95,6%), ng trn i pht thanh (28,8%) v Internet (11,8%). S liu trong cuc iu tra ti vng Ty Bc cng cho nhn nh tng t: bo ch l knh thng tin c ngi dn yu thch hn so vi i pht thanh v Internet.
Biu 9: Mc tip cn vi bo ch trong 1 thng qua Nhiu hn 1 ln/tun 1ln/tun, hoc t hn, 5.2% Gn nh- hng 7.8% ngy, 3.6%

Khng c bo, 70.2%

Hng ngy, 13.2%

44

Nu ch tnh ring nhng ngi c tip cn vi bo/tp ch trong vng 1 thng qua th s ngi c hng ngy chim gn mt na (13,2%), tip theo l mc 1 ln/tun hoc t hn (7,8%), nhiu hn 1 ln/tun (5,2%) v gn nh hng ngy (3,6%). iu ny chng t bo ch ti ng Thp c mt s lng c gi trung thnh, gn b, thng xuyn theo di v tm c. Trong bng xp hng nhng t bo/tp ch c ngi dn ng Thp thch v tm c nhiu th bo Cng an Thnh ph H Ch Minh v bo Tui tr ng v tr u tin vi s ngi yu thch gn tng ng nhau. iu ny kh d hiu v y l hai t bo c s lng pht hnh ln nht c nc, ni dung rt hp dn, phong ph, thu ht c c gi mi thnh phn, la tui, gii tnh Rt ng ch l bo ng Thp cng c s lng ngi yu thch ng v tr th ba, xp trn so vi bo An ninh th gii, bo Thanh nin v bo Nhn dn. C th l gii nguyn nhn ca s yu thch ny l do y l t bo gn gi, thng xuyn cung cp nhng thng tin st sn, thit yu, nh hng trc tip n i sng hng ngy ca ngi dn a phng. Ngoi ra, ngi tr li cng c nhc n mt s t bo/tp ch khc m h yu thch nh: bo Lao ng, bo Th Thao thnh ph H Ch Minh, bo Php lut, bo Nng thn ngy nay
Biu 10: Cc t bo ng-i tr li yu thch
80 70 60 50 40 30 20 10 0 Bo Cng Bo Thanh Bo Tui An nin tr Bo ng Thp Bo An ninh Bo Nhn dn 12 29 16 12 66 67

Khi xt n vic cp nht cc thng tin t bo ch ca c gi hai vng Ty Bc v ng bng sng Cu Long, ta c th thy dng nh 45

ngi dn ng bng sng Cu Long c nhiu thun li hn. Vi nhng thun li v iu kin giao thng, c ti 65,8% ngi c hi cho bit h c c cc t bo ngy ng ngy, ch c 8,7% chm 3 - 5 ngy v khng c ai phi c bo chm trn 6 ngy. Trong khi , do iu kin a hnh ni non him tr, i li kh khn nn cc t bo n vi c gi vng Ty Bc thng mt nhiu thi gian hn. Ch c 40,8% ngi dn vng ny c c bo ng ngy, thm ch cn c ti 12,8% c bo chm trn 6 ngy. V a im c bo ca ngi dn ng bng sng Cu Long, kt qu kho st cho thy gn 3/4 s ngi tr li (72,5%) cho bit h thng xuyn c bo ti nh ring. Trong khi , c 19,5% c gi c bo ti c quan, ni lm vic. y ch yu l nhm cn b, vin chc nh nc, c cp pht bo min ph. C mt iu ng lu l vic s dng cc nh vn ho khm/p v bu in vn ho x/khm/p dng nh cha c quan tm khi c rt t ngi n c bo ti y (4% v 1,3%). Nguyn nhn thng c ngi tr li a ra l do ti cc a im ny c qu t bo (nu c cng ch l cc t bo chnh lun c cp min ph nh bo Nhn dn, bo ng Thp ...) nn khng thu ht c b con n tm c. Khi c yu cu nh gi v ni dung tin thi s trn bo Trung ng, bo ng Thp v bo Thnh ph H Ch Minh v 5 tiu ch l: s ph hp, mc hp dn, ni dung d hiu, tnh cp nht v s trung thc, chng ta thy bo trung ng vn lun c c gi vng ng bng sng Cu Long nh gi cao. i vi c 5 tiu ch c a ra, cc t bo Trung ng u c ngi c xp v tr th nht. iu ny cng kh d hiu v y l nhng t bo ln, chnh thng, vi ni dung tin tc thi s c cp nht phong ph, hp dn, bao qut c nhiu mt ca i sng, c kh nng phn tch v bnh lun chuyn su nhng vn ang din ra trong nc v quc t. 46

Biu 11: nh gi v tin thi s gia cc bo

62 59 49 38 23 70 25 60 54 23 63 Bo Tp.HCM 49 23 56 Bo ng Thp Bo Trung ng

73

Ph hp

Hp dn

D hiu

Cp nht Trung thc

Cc t bo ca Thnh ph H Ch Minh cng c ngi dn ng bng sng Cu Long nh gi cao trong vic ng ti ni dung cc tin tc thi s. Trong khi mc hp dn, s ph hp, tnh cp nht ca tin thi s trn bo a phng (bo ng Thp) vn c khong cch rt ln so vi bo Trung ng v bo Thnh ph H Ch Minh. Khong cch ny thng l gp i, c bit c tiu ch khong cch ln n gp ba nh mc hp dn vi ngi c. iu ny t ra yu cu cp bch i vi cc t bo a phng ni chung v bo ng Thp ni ring trong vic t vn ng i mi v nng cp cht lng cung cp tin thi s cho ngi dn a phng. 6. Thc trng tip cn Internet ca ngi dn Nm 1997 vi s ra i ca cng ty in ton v truyn s liu VDC lm mc cho s thm nhp ca Internet vo Vit Nam. Lc , Internet cn qu xa l vi ngi Vit Nam, thm ch ngay c vi nhng cn b khoa hc lm trong lnh vc thng tin cng t c hi tip cn v s dng cng ngh hin i ny. Nhng sau hn 10 nm vo Vit Nam, Internet pht trin mt cch mnh m, tt c cc tnh thnh ph trn c nc u c mng Internet, ngi dn ngy cng bit v tip cn vi phng tin truyn ny. Tuy nhin, trong cuc nghin cu ti tnh ng Thp khi hi ng/ b bao gi nghe ni n Internet cha?, c 36% s ngi c hi cho rng cha nghe ni v Internet. iu ny cho thy ngi dn y 47

vn cha c tip cn vi phng tin ny v nhng ngi cha nghe n Internet ch yu th. Kt qu kim nh thng k Chi-square khi xem xt mi tng quan gia a bn ca ngi tr li vi vic h c bit v Internet hay khng cho thy c mi quan h mt thit gia hai yu t ny (P=0.00). Ngi dn th ti ng Thp c c hi v mi trng tt trong vic tip cn vi nhng phng tin hin i hn so vi khu vc nng thn. C th, c 153/200 trng hp chim 76,5% ngi dn th v 165/300 trng hp chim 55% ngi dn nng thn c nghe ni v Internet. C th ni vic pht trin dch v internet ti a phng s gip ch cho ngi dn tip cn vi phng tin truyn thng mi. Vi nhiu tn gi khc nhau nh im truy cp internet cng cng, caf Internet, caf Wifi, im dch v mng Loi hnh dch v ny ra i v nhanh chng ph bin ti cc thnh ph ln p ng nhu cu truy cp ca ngi dng trong iu kin gi truy cp ti cc my n, ti gia nh cn cao vi ngi dn nht l khu vc nng thn. Kt qu nghin cu cho thy trong tng s 318 ngi tr li c nghe ni n Internet c ti 253 trng hp (79.6%) cho bit c dch v internet a phng. Vic ngi dn bit c dch v Internet cng cho thy ngi dn khu vc ny c quan tm ti loi phng tin mi v hin i ny nhng cng vi vic h c quan tm hay khng th vic xem xt n hnh vi c s dng phng tin ny hay khng s cho thy s quan tm ca ngi dn. Trong tng s 318 ngi c nghe ni ti dch v ny c cha ti s ngi tr li tng s dng. y l mt t l rt t, iu chng t ngi dn ti ng Thp cn ang rt l lm vi loi hnh truyn thng mi ny. Ngay c vi nhm cn b vin chc nh nc v hc sinh, sinh vin l nhm c c hi tip cn vi Internet d dng hn c vi cc nhm ngh khc nh nng nghip, v hu, cng nhncng khng c t l ngi s dng nhiu. C th l trong s 59 ngi tr li s dng c 19

48

ngi l cn b vin chc v 12 ngi l hc sinh, sinh vin s dng Internet. Biu 12: T l ngi s dng Internet ti a phng (%)

18.6
C s dng Cha s dng

81.4

Mc d mi xut hin Vit Nam nhng trong iu kin i mi t duy cng nh s nh gi ng mc ca Nh nc v Internet nn loi hnh phng tin ny nhanh chng tip cn v khai thc nhng my mc, cng ngh mi ca Internet trn th gii. Theo trung tm Internet Vit Nam, vo thng 1/2008 Vit Nam c 5.329.547 s lng thu bao qui i v c 18.913.492 s ngi s dng Internet (Ngun: Trung tm Internet Vit Nam, truy cp ngy 14/12/2008). Cn theo bo co ca tnh th c khong 4000 thu bao nu nh so snh vi s thu bao trn ton quc th ng Thp t l ny cn kh thp. L gii cho iu ny c th l do hin nay mng Internet mi ch pht trin v ph bin vi khu vc th ca ng Thp, trong khi ti ng Thp ngi dn sng ti th khng cao. Trong cc cuc tho lun nhm v phng tin m ngi dn tip cn hng ngy cng th hin iu ny Ni chung, Internet th vng nng thn mi c nay thi, khong chng thng ri. Phng tin cng cha c i tr lm, cng t s dng. M gii v th cng cha chc bit dng (Tho lun nhm, x Ph in, huyn Thp Mi). Internet khng n gin l mt phng tin truyn thng vi cc tnh nng v tc dng ca tt c cc phng tin truyn tin nh bo in, pht thanh, truyn hnh m n cn tr thnh mt loi knh truyn thng, 49

mt loi cng c giao tip thng qua chat hay email, phng tin t duy v tnh cm vi hnh thc nh cc trang blog c nhn(L Ngc Hng, 2008). Kt qu iu tra nh lng cho thy trong s 4 mc ch a ra nhng ngi s dng Internet u nh gi cao vai tr thng tin ca loi phng tin ny, c ti 38/59 ngi c hi cho rng h truy cp Internet tm kim thng tin, cn vic dng internet vit th in t hay chi tr chi in t l rt t (11,9%). Nh vy, vi 2 nhm thng xuyn c c hi tip xc vi Internet l nhm hc sinh, sinh vin v nhm cn b cng chc th mc ch nh vy l kh ph hp. Bng 6: Mc ch s dng Internet Mc ch 1. Chat 2. E-mail 3. Tm thng tin 4. Chi tr chi 5. Khc S lng (Ngi) 19 7 38 7 1 T l (%) 32,2 11,9 64,4 11,9 1,7

nh gi mt cch k cng hn vi i tng s dng Internet, chng ti a ra cu hi Vic s dng Internet c thit thc trong cng vic, sinh hotvi ng b hay khng?, kt qu cho thy ch c mt t l rt nh nhm cng chng ca loi phng tin ny tr li rng khng hu ch (5,1%), cn li a phn tr li rng Internet rt c ngha trong cuc sng, sinh hotca h. iu ny cho thy i vi nhng ngi s dng h nhn thy c vai tr quan trng ca loi hnh truyn thng ny. i vi nhm c bit Internet nhng khng s dng chng ti c t ra cu hi v l do gii thch cho vic h cha tip cn vi phng tin ny. Kt qu nghin cu cho thy a phn h khng s dng l do khng bit cch s dng n nh th no, t l ny chim ti 64,8% s

50

ngi c hi. Cn l do v mt khng gian dch v xa ni / khng thun tin khng phi l mt ro cn khin ngi dn khng tip cn c vi Internet, ch c 1,2% s ngi c bit Internet la chn phng n ny. Tuy nhin, mt t l ng k gn 1/3 s ngi bit ti Internet m khng s dng tr li rng h khng thy cn thit phi s dng loi hnh ny. iu ny c th c gii thch rng a s nhng ngi c hi lm nhng nhm ngh cha cn phi s dng Internet nh bun bn, nng nghip, lm thu, v huhn na h cn phi dnh nhiu thi gian cho cng vic ca mnh nn khng th dnh ring mt khong thi gian nht nh ngi truy cp vo Internet. Biu 13: nh gi v ngha ca vic s dng Internet (%)
60 50 40 30 20 10 0 Rt hu ch Hu ch Khng hu ch

Cng mt phn do ngi dn khu vc c la chn vo mu nghin cu thy rng khng cn thit phi s dng Internet nn khi hi c thch s dng hay khng th c ti 71,2% s ngi c hi tr li rng khng thch s dng phng tin ny. Nu so snh v gii tnh kt qu nghin cu cho thy nam gii thch s dng Internet hn n gii (kim nh thng k Chi-square vi xc sut P=0.01). C th, c 33,5% nam gii v 23,8% n gii tr li c thch s dng Internet. Hn na, kt qu cng cho thy i vi nhng ngi tui cng cao s thch s dng Internet cng gim, nu nh gn nhm di 31 tui tr li c thch s dng th ch c gn 18,2% nhm trn 50 tui cho rng c s thch ny. i vi nhng ngi cha s dng Internet chng ti hi xem h c nhu cu s dng Internet hay khng thng qua cu hi Nu c dch v 51

Internet v ti khm/ p, c hng dn cch s dng, ng/ b c mun s dng mng khng?, kt qu c ti 59,2% tr li khng ng , ngc vi kt qu nghin cu ti Lo Cai v Yn Bi l c trn 50% ng . Ch c 38,4% s ngi c hi l c nhu cu s dng loi hnh phng tin ny. Biu 14: T l ngi dn c thch s dng Internet (%)

28.8 71.2
C Khng

C th ni, ch xt ring v mt nh lng, tng s ngi s dng Internet Vit Nam hin nay cha tng xng vi tnh hin i ca cng ngh thng tin. V ti a phng nghin cu s lng ngi c nhu cu s dng khng phi l nhiu, iu cho thy ngi dn y c th cha bit n loi hnh phng tin ny hoc do h cha nhn thy c tm quan trng ca Internet trong cng vic cng nh trong i sng sinh hot ca mnh. III. KT LUN Ti tnh ng Thp ni ring v vng ng bng sng Cu Long ni chung ngi dn c nhiu iu kin thun li tip cn vi cc phng tin thng tin i chng. Mc sng ca ngi dn ni y ng th 3 trong s 8 vng trn c nc, l vng ng bng rng nht c nc nn ngi dn c th d dng bt c nhiu sng pht thanh v truyn hnh ca TW, khu vc v cc tnh ln cn. Chng trnh pht thanh v truyn hnh ca cc i a phng ln cn nh Vnh Long, TP. H Ch Minh...thng c nhiu chng trnh gii tr ph hp s thch, vn ho, ngn ng.. ca ngi dn pha Nam, hn na cht lng thu sng tt. Nhu

52

vy, ng v pha ngun cung tip cn vi cc thng tin ca TTC ca ngi dn ng Thp thun li hn rt nhiu vng Ty Bc v nhiu vng khc trn c nc. Qua kt qu kho st ti ng Thp c th c mt s nhn xt chung v tip cn vi cc phng tin TTC (Bo in, pht thanh, truyn hnh v Internet): 1. Ging nh ti nhiu vng khc trn c nc t l ngi tip cn vi truyn hnh bao gi cng cao hn rt nhiu so vi cc phng tin khc: 96% ngi c xem tivi, 31% nghe bng/a, 28% nghe i, 27% c bo v 5,2% s dng Internet. 2. Ti vng Ty Bc t l ngi c bo cao gn gp 2 ln so vi nghe i v nghe bng/a. Nhng ti ng Thp cc t l ny tng ng nhau v ch bng cha n 1/3 t l ngi xem tivi. 3. T l ngi c xem truyn hnh tuy cao nh vy nhng thi lng xem trung bnh/ngy ca ngi dn ng Thp li kh thp (2,53gi) so vi cc vng khc (H Ni+, Bnh Dng+, vng Ty Bc t 3,5 n 4gi). 4. V thi lng xem tivi v tip cn vi cc phng tin TTC khc khng c s chnh lch nhiu gia ngy thng (th Hai-th Su) v th By, Ch Nht. c im ny ging vng Ty Bc nhng khc vi cc vng H Ni+, Bnh Dng+ 5. V tip cn vi truyn hnh: Ging nh ti nhiu vng khc t l ngi thch xem chng trnh thi s bao gi cng cao hn rt nhiu ln (trn 3 ln) so vi cc chng trnh khc. Cc chng trnh truyn hnh TW thng khng c ngi dn pha Nam xem nhiu nh cng chng pha Bc. Nhn xt ny kh ph hp vi nh gi ca cng chng ng Thp v 8 tiu ch u cho rng i ng Thp c xem nhiu hn i TW. 6. V tip cn vi bo In: Tuy t l ngi c bo t hn vng Ty Bc (27% so vi 44%) nhng phn ln bn c ti y c bo 53

c in ti pha Nam nh bo Tui tr, Cng an TP. H Ch Minh ch khng phi bo Nhn Dn c c nhiu nht nh vng Ty Bc. 7. V tip cn vi Internet: T l ngi tng s dung Internet ti ng Thp thp hn vng H Ni+, Bnh Dng+ kh nhiu nhng vn cao hn vng Ty Bc (18,6% so vi 11,5%) Trn y l nhng thng tin c bn v cuc nghin cu, kho st tip cn phng tin truyn thng i chng ca ngi dn ti ng Thp, i din cho khu vc ng bng Sng Cu Long. khai thc ht cc thng tin thu thp c cn c nhiu thi gian hn x l v phn tch chi tit nhm x hi ha nhng thng tin ny. Ti liu tham kho
1. Trung tm Nghin cu D lun x hi, Ban T tng-Vn ho Trung ng (2002) iu tra Thm d d lun khn gi i truyn hnh Vit Nam 2. Trung tm o to Pht thanh-Truyn hnh thuc i truyn hnh Vit Nam (2001) Nghin cu khn gi truyn hnh Vit Nam 3. i Ting ni Vit Nam v Ban T tng Vn ho TW (2001) Nghin cu Cng chng pht thanh 4. i Ting ni Vit Nam (2005) ti Mt s gii php nng cao hiu qu cng tc iu tra thnh gi ca i Ting ni Vit Nam. 5. Trn Hu Quang (2002) Truyn thng i chng v cng chng-nghin cu trng hp thnh ph H Ch Minh. Lun n Tin s X hi hc 6. Trn Bo Khnh (2008)c im cng chng truyn hnh Vit Nam giai on hin nay. Lun n Tin s 7. Hc vin Bo ch v Tuyn truyn Khoa X hi hc (2004) ti Thc trng v nhu cu tip cn TTC ca sinh vin H Ni 8. Hc vin Bo ch v Tuyn truyn Khoa X hi hc (2006) ti S tip cn vi cc phng tin thng tin i chng ca ngi dn vng Ty Bc

54

XU HNG PHT TRIN NI DUNG THNG TIN V LOI HNH TRUYN THNG I CHNG VIT NAM DI TC NG CA TON CU HO Ths. ng V Cnh Linh 1. S pht trin v cng ngh v m rng mng li ni dung thng tin i chng Cng vi qu trnh i mi, y nhanh, cng nghip ha v hin i ha t nc, Vit Nam v ang ngy cng hi nhp vi s pht trin chung ca khu vc v th gii trn nhiu lnh vc kinh t khoa hc, cng ngh, vn ha, x hi. Trong s pht trin ny, phi khng nh vai tr ca cc phng tin thng tin i chng trong qu trnh chuyn ti, xy dng mng li thng tin, to nn nhng cu ni c bit quan trng trong tin trnh Vit Nam m ca ra th gii. S pht trin ca cc phng tin thng tin i chng Vit Nam t sau i mi c nh du bt u bng nhng tc ng trc tip t cuc cch mng v cng ngh, thng tin v vin thng ton cu cui th k XX, in hnh l s pht trin, ph bin v lan rng ca mng internet. Nm bt xu th chung ca thi i v nh gi ng tm quan trng ca chin lc pht trin cng ngh thng tin, ngay t nhng nm u cng nghip ha, hin i ha, chnh ph Vit Nam khng ngng u t, to iu kin, c ch thun li gii truyn thng Vit Nam sm ra nhp lng cng ngh, thng tin v vin thng ton cu. S thnh cng ca vic thit lp h thng Internet Vit Nam u tin nm 1997 l ct mc lch s khi Vit Nam chnh thc hi nhp v c tn trong nhng quc gia to ra h thng lin thng thng tin vi th gii qua mng. Bn cnh trong lnh vc vin thng, qu trnh ph sng nhanh mng li in thoi di ng, pht trin cng ngh k thut s, in thoi di ng, cng ngh thu pht v tinh...cng gp phn khng nh 55

trong tin trnh ph sng thng tin, xy dng c s h tng thng tin, mng li thng tin lm tin cho vic pht trin cc loi hnh truyn thng i chng, p ng nhu cu thng tin ca cng chng, ph hp vi xu th ca x hi thng tin hin i . Theo nh gi ca cc chuyn gia v cc t chc quc t, hn 10 nm pht trin, c th thy ngnh cng ngh thng tin v vin thng ca Vit Nam c nhng bc tin b rt nhanh so vi cc ch tiu t ra. c bit sau khi Vit Nam ra nhp t chc thng mi th gii WTO, chnh thc tham gia vo sn chi ton cu ha th tin trnh ny li c nhng bc tin nhy vt nhanh hn. Theo thng k ngnh Bu chnh vin thng, nm 2005 c nc c 15 triu my in thoi th n nm 2007 chng ta t ti 29.54 triu thu bao in thoi (tng gn gp 2 ln so vi cc thi k trc ). Tc tng trng ca ngnh cng ngh thng tin vn kh n tng dao ng t 25 -30%. Cc sn phm phn mm t 300 triu USD. Hin nay Vit Nam cng c tp on cng ngh thng tin hng u th gii Intel cam kt u t 1 t USD xy dng nh my lp rp, o th cc loi chip hin i nht th gii 1. i vi ring tnh hnh pht trin mng internet, c th thy t nhng nm sau 2003, tc m rng ca mng internet Vit Nam l rt nhanh v mnh. Theo s liu thng k ca Trung tm internet nm 2003 tng bng thng kt ni quc t ca Vit Nam mi ch t 1035 Mbps v tng lu lng trao i qua trm trung chuyn VNIX 373.4 Gbytes, th n nm 2007, tng bng thng kt ni quc t ca Vit Nam tng ln 12580 Mbps v 15530017 Gbytes . Vi s pht trin tt v cng ngh v dch v cung cp mng, t l thu bao v s lng ngi s dng internet cng tng ln rt nhanh. Nm 2003 chng ta c 804.528 thu bao, 3.098.007 ngi s dng internet

Ngun : http:// www.vietnamnet.vn

56

(3.80% dn s), s l th n nm 2007, s thu bao t mc 5.218987 thu bao v 17.718.112 ngi s dng internet (20.45%). T l tn min ting Vit c ng k v tng s a ch IPv4 cp cng tng nhiu ln trong giai on ny. Mt khc cc s liu thng k cng cho thy, Vit Nam cng ang dn ui kp cc nc pht trin trong khu vc v t l ngi dn c iu kin tip cn vi mng li thng tin ton cu qua vic s dng mng internet hin nay. Trn nn tng ca s lin tc i mi v pht trin cng ngh, cht lng v dch v internet, n to iu kin thun li cho qu trnh kt ni thng tin t cc nh truyn thng n cng chng. Ngy nay c tha nhn thc t mng li giao thng thng tin Vit Nam tr nn kh ph bin, ni lin cc vng nng thn, cc vng kh khn vi cc khu th, trung tm kinh t, chnh tr vn ho v ng thi m rng s lin thng ny n vi cc nc trong khu vc v th gii. Cng c th khng nh, trn nhng trc ng giao thng c khai thng v xc nh th lng thng tin trung chuyn gia cc khu vc ngy cng nhiu hn, kch thch s gia tng ca mi tng lp x hi trong vic tham gia vo qu trnh truyn thng : cung cp, chia s, chuyn ti v tip nhn thng tin. Di tc ng ca cng cuc cng nghip ho, hin i ho v hi nhp quc t Vit Nam hin nay, th c ba loi thng tin trong nc, thng tin i ngoi (hoc nhng vn t nhiu lin quan gia Vit Nam v quc t) v thng tin quc t u ang pht trin nhanh v tr thnh nhng thng tin nng, thi s, hng ngy, hng gi, thu ht s quan tm ca ton b gii truyn thng v cng chng. V thng tin trong nc, c th thy nhng nm qua t nhng i hi thit thc trong qu trnh cng nghip ho, hin i ho t nc, lng thng tin c phn nh qua cc phng tin thng tin i chng l kh nhiu v dy c, bao qut mi vn ca tnh hnh pht trin kinh t -x hi v i sng nhn dn trn khp cc vng min ca c nc. Qu 57

trnh cng nghip ho, hin i ho ang to ra nhng sc sng sng to mi cho Vit Nam trn mi lnh vc, nhng ng thi cng t Vit Nam trc hng lot nhng kh khn, thch thc, nhng vn bt cp, mt tri...m y vai tr ca cc nh truyn thng i chng l phi thit lp mt mng li thng tin nhanh nhy, chnh xc, kp thi, lin kt mi tng lp, c nhn, t chc hng ti gii quyt nhng vn . Hng lot nhng s kin mi, vn mi xut hin hng ngy, cng vi s thun li trong vic tip cn cc ngun tin, s chia s thng tin t cc c nhn, t chc, qu trnh phn hi thng tin lin tc t cc cuc tho lun, cc din n, d lun x hi to thnh nhng t liu phong ph cho gii truyn thng khai thc v s dng trong cc hot ng vit, tin bi, xy dng chng trnh. V thng tin i ngoi v nhng thng tin phn nh quan h Vit Nam v quc t, y cng l lng thng tin tng ln t bin t sau nhng nm i mi khi ngy cng c nhiu s kin thu ht s quan tm ca cng chng Vit Nam v th gii. Vit Nam ngy cng tr thnh mt im pht trin kinh t nng ca khu vc, thu ht vn u t nc ngoi, tr thnh mi trng giao lu, hp tc trn mi lnh vc kinh t, chnh tr, vn ho, gio dc vi cc nc. Vit Nam cng ang ngy cng chng t nhng tim nng ca mnh trong vic tham gia t chc cc s kin ln, ng gp vo vic gii quyt nhng vn ca quc t.... Mt khc, xu th hi nhp v ton cu ho cng cho thy mi vn pht trin trong nc cng u c nh nc, cc t chc v cc tng lp x hi t di lng knh nhn nhn, l gii, hc hi t kinh nghim, m hnh ca cc nc trn th gii nn cc chuyn mc, bi vit v ch ny cng tng ln trong lng thng tin i chng nhng nm gn y. V thng tin quc t, cng vi qu trnh ton cu ho thng tin, s lin kt gia cc t chc, phng tin thng tin i chng ton cu v mng li internet, gii truyn thng Vit Nam d dng hn trong vic 58

nm bt, cp nht cc ngun tin quc t. Thay v vic phi c i ng phng vin thng tr ri khp th gii, th hin nay vi xu hng lin kt, mua bn quyn, tun th ng cc quy c v nguyn tc v bn quyn thng tin ton cu, Vit nam cng c th c c thng tin quc t t cc hng truyn thng ln nht th gii dch thut v chuyn ti n cng chng Vit Nam. Chnh v vy hin nay, thng tin v mi lnh vc, s kin ang din ra trn th gii cng c cp nht hng ngy v phong ph, a dng trn cc phng tin thng tin i chng Vit Nam. VNexpress ni ting l mt t bo in t hot ng trong lnh vc tin tc, thi s, tuy nhin c th thy kh nng bao qut th trng thng tin ca t bo ny l kh a dng. Ngoi t bo chnh, t bo ny c thm 5 Website ph hot ng trong nhng vc thng tin kh hp dn vi th trng v gii tr hin nay bao gm Ngoisao.net (Dnh cho nhng cu chuyn v nhng ngi ni ting trong gii th thao, lng gii tr) , Sohoa.net (Dnh cho nhng ngi yu thch cng ngh mi), Dothi.net (Dnh cho nhng ngi quan tm cc vn v bt ng sn, th trng, i sng ca c dn th), Gamethu.net (Dnh cho nhng ngi thch chi game), Phimanh.net (Dnh cho nhng ngi thch phim nh), vieclam.net (Danh cho nhng ngi quan tm n lao ng v vic lm). Mt v d khc l i truyn hnh k thut s VTC (thuc Tng cng ty truyn thng a phng tin) ban u hot ng vi quy m nh cung cp cho khch hng mt vi knh truyn hnh gii tr nh th thao, phim nh. Hin nay VTC c chin lc pht trin nhanh trong lnh vc truyn thng a phng tin vi 8 knh truyn hnh, nhiu dch v cung cp trc tuyn qua mng internet v in thoi di ng. Trong tim nng v chin lc ca mnh, VTC li ang chun b bc sang lnh vc tin tc, thi s v s l i th cnh tranh tim tng vi cc i truyn hnh trung ng v a phng.

59

Nhn chung vi xu hng pht trin cng ngh v qu trnh ton cu ho thng tin tc ng kh su rng n vic hnh thnh v pht trin ca mng li thng tin i chng Vit Nam, bao gm hot ng ca c gii truyn thng v cng chng. i vi cng chng, nhu cu thng tin ngy cng tng nhanh v mnh, t l ngi tip cn vi cc phng tin truyn thng i chng, truy cp internet ngy cng cao, th h i hi nhiu hn gii truyn thng v kh nng cp nht thng tin, s lng v cht lng thng tin, s a dng v ni dung, ch , hnh thc biu t trong thng tin m h mong mun c tip nhn. iu ny ang to mi trng cnh tranh thng tin mnh trong ton gii truyn thng Vit Nam v sc p i vi vic phi lin tc i mi thng tin, cc sn phm truyn thng. Mt im d nhn thy trong quan h gia s pht trin ca mng li thng tin v cc phng tin thng tin i chng, l ngay nay mt m hnh truyn thng Vit Nam thng pht trin theo cng thc : xy dng nhng ht nhn trong dch v cung cp thng tin ca mnh, sau dn m rng v gia tng cc chuyn mc, chng trnh, xy dng chin lc di hn pht trin, cnh tranh v chim lnh cc lnh vc thng tin khc. y l mt xu hng i ng cc phng tin truyn thng i chng Vit Nam ngy cng m rng lng thng tin, dch v cung cp thng tin v c kh nng chim lnh th trng thng tin, mt trong nhng im mu cht nht c hnh thnh cc tp on truyn thng mang tnh quc t trong tng lai. Thc t hin nay trong xu th ton cu ho, hu ht cc t bo, c quan truyn thng i chng ca Vit Nam u ch trng ti vn pht trin thng tin vi mc tiu chuyn ti, cp nht thng tin nhanh nht, nhiu nht v nhng tin mang tnh c quyn cao nht n vi cng chng, c gi ca mnh. Cc b phn sn lng tin, mua bn, trao i thng tin, dch thut u l nhng b phn quan trng nht ca mt c quan hot ng trong lnh vc truyn thng hin i. iu ny khin 60

cho nhng dng chy thng tin lun lu thng t qua cc phng tin thng tin i chng. Khng ch vi nhng vn thi s trong nc m ngay c nhng s kin ln ca th gii nh bu c tng thng M, chnh bin Thi Lan, cc s kin th thao, hi ngh quc t, nhng c quan truyn thng ln ca Vit Nam hin nay nh Truyn hnh Vit Nam, Bo Thanh Nin, Vietnamnet, VNexpress...u c phng vin n cc nc tc nghip v ho ng xu th lm chung ca gii truyn thng quc t. Bn cnh , v phng din sn xut v chuyn ti thng tin, c th thy cc phng tin truyn thng i chng cng c gng trong vic thay i cc chng trnh, chuyn mc, p ng nhu cu ca cng chng, c bit l nhu cu hng ra th gii ca ngi dn trong thi i ton cu ho. T nm 2005, Truyn hnh cp Vit Nam xy dng trm pht sng 29 knh truyn hnh Vit Nam v quc t phc v khch hng trong nc, th cho n ht nm 2008, s knh tng ln l 48 knh, trong hn mt na l cc knh truyn hnh mua bn quyn, pht sng trc tip t nc ngoi. Nhiu knh truyn hnh nc ngoi ni ting cng c dch v ghp ph bng ting Vit tin li cho vic phc v cng chng. Trong lnh vc bo ch, nhiu t bo cng tng lng thng tin quc t, cng nh c ch trng lng ghp cc vn quc t trong ni dung thng tin v cc vn ca Vit Nam hin nay. Bng 1 cho thy s liu phn tch t mt t bo in t ang c s lng c gi hng u Vit Nam cho thy trong thng 12/2008, vi 12 chuyn mc chnh, t bo ny ng ti c ti 2171 tin, bi, trong t l ni dung cc bi vit phn ln phn nh v cc vn quc t v Vit Nam trong tng quan vi th gii. Cc bi vit v cc vn trong nc ch chim 809 bi (37.3%), trong khi cn li nhng bi vit v Vit Nam c an xen yu t nc ngoi l 549 bi (25.1%) v cc bi v quc t l 813 (37.6%). Trong mt s chuyn mc c th th cc bi vit v hai ni dung trn cn mang

61

tnh p o so vi cc bi vit thun tu v vn trong nc nh cc lnh vc vn ho, th thao, gii tr...

Bng 1 : Phn tch ni dung cc bi vit thng 12/2008 ca bo in t dantri. com.vn

TT

Chuyn mc Trong nc 317 x 69 13 63 84 x 48 3 37 56 119 809

Loi thng tin phn nh Vit Nam v th gii 62 x 9 214 x 59 x 17 65 1 112 10 549 Quc t Tng s x 150 18 257 x x 63 x 68 40 172 45 813 379 150 96 484 63 143 63 65 136 78 340 174 2171

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

S kin trong ngy Quc t Gio dc khuyn hc Gii tr Gii tnh Sc kho Sc mnh s Nhp sng tr t Chuyn l Th thao Kinh t Tng s

So snh vi s liu thng k cc bi vit ca bo in t dantri.com, trong thng 12 nm 2008, t bo in Thanh nin ng ti 2303 bi vi c cu chuyn mc v t l loi thng tin tng i khc bit do c th ring ca tng loi bo ch. S liu bng 2 cho thy t l chnh lch kh ln gia s bi vit phn nh v cc vn trong nc l 1528 bi (chim 66.3%) so vi cc bi v quc t l 555 (chim 24.1%) hay a tin v tnh hnh Vit Nam v th gii ch c 220 bi (chim 9.6%). Cc thng tin quc t thng l tin nhanh v tnh hnh quc t v mt s bi vit phn tch su v cc vn nng c ng o bn c quan tm, do s lng tin, bi phn nh 62

tnh hnh th gii hn ch hn so vi bo in t. Trong khi , cc tin tc s kin mi nht thng cp nht ch yu v tnh hnh trong nc.
Bng 2: Phn tch ni dung cc bi vit thng 12/2008 ca bo Thanh nin TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Chuyn mc Cho bui sng Tin tc- s kin mi nht Theo dng thi s Chnh tr- x hi Kinh t/ Tin t- chng khon Thanh nin & gio dc v cuc sng Khoa hc- i sng Hn nhn- gia nh Sc kho- m thc Bn c v Thanh nin Vn ho- ngh thut Th thao Quc t Tng s Loi thng tin phn nh Trong Vit Nam Quc Tng s nc - th gii t 30 1 31 x 172 563 92 156 158 10 18 48 49 148 84 x 1528 24 25 1 9 23 7 4 x 1 36 86 3 220 1 1 74 x 55 x 45 65 265 555 x 49 196 637 93 166 182 91 22 103 50 229 235 268 2303

Bn cnh mt s bi bo phn tch chuyn su theo tng ch thu ht bn c v chuyn di k, s lng cc tin nhanh trong bo Thanh Nin chim t l tng i ln trong mi s bo. Tuy nhin lnh vc th thao v vn ho- ngh thut, t l bi vit c ni dung phn nh v tnh hnh trong nc, th gii v cc vn quc t v Vit Nam trong tng quan vi th gii l tng i ng u. Nh vy v s lng tin, bi trn c hai loi hnh bo ch l bo in t v bo in nhn chung khng c s chnh lch, tuy nhin s khc

63

bit cn bn gia hai loi hnh bo ch ny v ni dung thng tin phn nh cng nh hnh thc thng tin. Di tc ng ca xu th ton cu ho hin nay, mc d cha pht trin mnh lung thng tin t Vit Nam ra nc ngoi song cng c mt s t bo Vit Nam bt u hng ra thu ht c gi nc ngoi. Ngoi t bo u tin pht hnh bng ting Anh l Vit Nam News, nhiu t bo, tp ch ca ngnh kinh t, du lch hin nay cng xy dng c nhng t bo dnh ring cho c gi nc ngoi nh Vietnam Investment Review, Time Out, Heritage, Viva Vit Nam (ting Hn), Vit Nam v p tim n (ting Anh, Nht). Cc website in t ca cc c quan truyn thng chnh thng ln, uy tn hng u ca Vit Nam cng u c website bng ting Anh phc v cng chng quc t nh Website ca ng cng sn Vit Nam, Bo Nhn Dn, Bo Thanh nin, Vietnamnet, Vnexpress, ring website ca Thng tn x Vit Nam xy dng c 3 th ting Anh, Php v Ty Ban Nha. Truyn hnh Vit Nam cng xy dng cc bn tin ting Anh, ting Php v ring chng trnh truyn hnh VTV4 phc v ng bo Vit Nam ang sinh sng nc ngoi. Cng vi hng lot nhng vn t ra trong bi cnh Vit Nam tham gia tin trnh ton cu ho, cng chng thi gian qua c bit quan tm n nhng vn nh gi gn bn sc vn ho Vit Nam, khi dy lng t ho, t tn dn tc, pht huy bn lnh Vit Nam trn u trng quc t...C th ni nm bt c nhu cu ca cng chng v nhng yu cu pht trin t nc trong thi i mi, nhiu phng tin truyn thng i chng m ra cc hng lot cc chuyn mc, din n tho lun xung quanh vn ny, khng ch thu ht c s quan tm ca mi tng lp x hi, m cn gp phn lin kt thng tin, tr tu Vit Nam, a ra nhng sng kin gip cho ng v nh nc gii quyt nhng vn bc xc trong bi cnh hi nhp hin nay, bn cnh , gp phn truyn thng v hnh nh Vit Nam, bn sc Vit Nam ra vi th gii.

64

Mt trong nhng din n ln v gy ting vang ln trong nc v khu vc l din n Nc Vit Nam nh hay khng nh do Bo Thanh nin t chc nm 2006 thu ht hng vn kin ph bnh, nh gi, ng gp ca cng chng trong v ngoi nc, k c nhng bn b nc ngoi quan tm n s pht trin ca Vit Nam. Hin nay mt trong nhng t ph san ca Vietnamnet l Viettimes cng xy dng nhng chuyn mc ring ko di s bn lun v bn sc Vit Nam nh i thoi Vit, tnh cch Vit v rt nhiu website, tp ch mi ra i nh Vn Hin, Hn Vit...gp phn khng nh trong vic xy dng mng li, c s d liu quan trng a thng tin Vit Nam ra th gii trong nhng giai on pht trin tip theo ca truyn thng i chng Vit Nam. Nhn chung trong tc ng u tin ca qu trnh ton cu ho n truyn thng i chng Vit Nam nhng nm qua, c th thy l nhng h qu tch cc trong vic to ra nhng c s h tng cn thit lu chuyn thng tin, pht trin mng thng tin i chng nhanh v rng mi trng trong v ngoi nc. Vi mng li thng tin phong ph v a dng, nhiu ngun tin c sn qua mng internet, gip cho gii truyn thng Vit Nam c nhiu thun li trong vic tip cn, khai thc v chuyn ti thng tin n cng chng. Cng vi s lin thng v quay vng thng tin, cc s kin mi, ti mi lun xut hin trong qu trnh tc nghip ca gii bo ch, truyn thng, cng gip h m rng phm vi hot ng, phc v, p ng yu cu ngy mt cao ca cng chng. Xu hng thng tin, giao tip thng tin ngy cng ci m, dn ch to ra nhng m hnh truyn thng a chiu, nhng phn hi tch cc t cng chng n gii truyn thng, to nn nhng nh hng tt trong d lun x hi v cc vn , s kin c bn lun, cng gp phn xy dng, i mi mi dung v phng thc truyn thng ca Vit Nam. Bn cnh trong qu trnh cu ho, vic xy dng mng li thng tin v truyn thng i chng nc ta vn cn khng t kh khn. 65

Trc ht l i vi vn cng ngh, thc t hin nay cho thy nhiu khu vc lng ngi ng k thu bao internet qu ti so vi ng truyn, tuy nhin cc nh cung cp dch v vn cha c bin php khc phc dn n tnh trng tc nghn giao thng mng l kh ph bin, nh hng trc tip n vn pht tin mng li thng tin. Vn an ninh mng, phng chng, ngn chn vic truyn b cc t tng vn ho phm c hi trn mng n vi cng chng vn cha c gii quyt trit lm nh hng khng nh n th h tr v cng chng Vit Nam. Trong vn truyn thng, tnh trng nhiu lon thng tin din ra ph bin trong th gii thng tin a chiu. Nhiu thng tin tch cc trong loi hnh blog (truyn thng c nhn) pht trin nhanh nhng li cha c chnh sch v c ch pht huy. Trong khi nhng nh hng xu t cc Website, cc blog en, c v cho li sng n chi, bung th, bnh hon ca mt b phn thanh nin h hng, tha ha ang lan trn, nh hng trc tip trong gii tr li cha c khng c ngn chn v kim sot trit . i vi gii truyn thng i chng cng gp kh nhiu sai st trong qu trnh tc nghip khi tip xc vi mng li thng tin rng ln nh hin nay. Nhiu ngun tin khng c cc phng vin, to bo c iu kin xc minh, iu tra lm r dn n tnh trng sai lc thng tin, vi phm lut bo ch, in hnh nh mt s trng hp nh bo tc nghip trong v PMU18. Vn vi phm bn quyn, trch dn vn kh ph bin trong vic ng ti thng tin, c bit l nhng thng tin trn mng internet. Nhiu cuc nghin cu cng cho thy cng chng phn nh vic ng ti, lm dng qu nhiu tin tc theo kiu git gn, l ci, X cng an trong lng gii tr, nhng b phim, chng trnh cht lng ni dung km, xa ri vi thun phong, m tc ca ngi Vit cng gim uy tn ca nhiu t bo, c quan truyn thng. Trong xu hng hi nhp quc t vn cn kh nhiu c quan bo ch, truyn thng t ra chm vi vic i mi thng tin v dch v cung 66

cp thng tin n vi cng chng, c bit l thng tin quc t. Dng chy thng tin t Vit Nam ra nc ngoi vn cn pht trin chm cha tng xng vi nhu cu ca cng chng v yu cu hi nhp quc t ca Vit Nam hin nay. Nhiu website ln ca cc t chc truyn thng i chng Vit Nam vn cha hon thin trang tin ting nc ngoi, thm ch nh website ca i truyn hnh Vit Nam n ht 12/2008 vn cha th a trang tin ting Anh vo hot ng. Bn cnh cng c kh nhiu v d trong thc t cho thy khi xy ra nhng vn tranh chp gia Vit Nam v quc t nh trng hp nhng v vic xut khu c Sa, c Ba tra, hng dt may, xut khu lao ng, vn c du Vit Nam...hay nh v kin ca nn nhn cht c mu da cam, th ting ni ca gii truyn thng Vit Nam cn yu, thiu tp trung, cha thuyt phc, nh hng cng nh tranh th c nhng s ng h rng ri ca d lun, cng ng quc t trong vic bo v nhng quyn li cho Vit Nam. y l mt trong nhng vn kh quan trng cn bn n trong vic i mi hot ng ca cc phng tin thng tin i chng trong cc giai on sp ti. 2. S pht trin v cng ngh v loi hnh truyn thng i chng Cng vi xu th ton cu ho, s pht trin ca cng ngh truyn thng v lng thng tin phong ph nh hin nay tc ng mnh m n gii truyn thng i chng Vit Nam trong vic i mi, pht trin cc loi hnh truyn thng. T duy v cng ngh ang tr nn ph bin trong suy ngh v cch lm ca cc nh truyn thng. a loi hnh, a phng tin v sng to ang l nhng nguyn tc c bn nht gii truyn thng Vit nam nng cao cht lng dch v, thu ht cng chng v hi nhp quc t. Mc d cha c c ch khuyn khch, cp php t cho cc t bo, cc c quan truyn thng mi, hay pht trin m hnh bo ch, truyn thng i chng t nhn nc ta, nhng trn thc t thi gian qua, vi 67

702 c quan bo ch, truyn thng v hn 15.000 nh bo trong c nc cng lin tc c nhng bc i mi mnh trong loi hnh cung cp thng tin, to ra cc sn phm thng tin ngy mt phong ph, a dng p ng yu cu ca cng chng v xu th pht trin chung. M hnh hot ng theo xu hng pht trin v tinh ca bo ch Vit Nam Bo Tui tr ngoi t Nht bo ang c 6 v tinh hot ng khc nhau gm: Tui tr cui tun (tun bo), Tui tr ci (bn nguyt san), tui tr online (bo in t), o trng (tp ch hng thng), tui tr mobi (phin bn ca tui tr online dnh cho in thoi di ng), Tui tr media on line (n phm a phng tin pht hnh trn mng). Bo Tin Phong c bao gm : Tin phong ch nht (tun san), Tin phong cui thng (chuyn trang hng thng), Tr thc tr (chuyn ), Ngi p Vit Nam (Tp ch), Tin phong Online. Bo Thanh nin cng c cc sn phm nh : Bo Thanh nin (Nht bo), Thanh Nin tun san, Thanh nien daily (ting Anh), Thanh nin th thao, Thanh nin Online. VnExpress ngoi website chnh cn c cc website khc nh Ngoisao.net, Sohoa.net, Dothi.net, Gamethu.net, Phimanh.net Vietnamnet ngoi website chnh cn c cc website khc nh: Tintuconline, NETLIFE, Nhc vit Plus, Vietnamnet TV, Tun Vietnamnet, VietnamJobs, Lnh o trong k nguyn mi, Ngi quan st, VietTime, Bng 24h...

Cng vi vic xy dng chin lc pht hnh da trn nn tng ni dung thng tin, hu ht cc c quan bo ch, truyn thng i chng Vit Nam u c xu hng m rng cc hnh thc xm nhp vo th trng nh tng trang bo, tng chuyn mc, xy dng v pht trin cc website, din n, tng cc loi hnh ni dung bo vit nh nguyt san, tun bo, 68

chuyn , ph san, ph chng...vi mc tiu m rng phm vi hot ng ti a v thng tin, tng nng lc chim lnh th trng, lu lng thng tin nhiu nht n cng chng trong mt k bo v nhiu loi bo. y l m hnh hot ng theo kiu xy dng cc v tinh xoay quanh trc chnh ca t Nht bo. Hin nay hu ht cc t bo vit, bo in v nhiu tp ch ca Vit Nam hon thin qu trnh xy dng v pht trin cc trang bo in t, website in t tng bc chim lnh th trng thng tin, cng chng qua mng internet, tham gia vo cc loi hnh truyn thng a phng tin. C th thy vi uy tn v thng hiu lu nm, nn nhiu website in t ca cc t bo vit ln, mc d ra i mun, phn ln tin bi l s lp li ca bo vit song vn thu ht c kh ng lng c gi v cng chng truy cp, to nn nhng cuc cnh tranh thng tin ngy cng si ng qua NET. Ngc li, i ph vi s cnh tranh ny, cc bo in t thun ty, ng ph trong chin lc khng ngng i mi loi hnh dch v, pht trin nhanh m hnh truyn thng a phng tin. C th thy ngoi vic xy dng cc knh giao lu trc tuyn, kt ni cc blog,chia s cc video clip trn mng th bn thn cc bo in t cng tn cng mnh trong lnh vc truyn thng, cung cp dch v qua in thoi di ng v u t pht trin trong lnh vc truyn hnh. Hin nay bo in t Vietnamnet cng c mt knh truyn hnh ring pht sng cng vi h thng truyn hnh cp Vit Nam. Trong xu th i mi, cnh tranh khng ngng, chuyn ha ln nhau gia cc phng tin truyn thng i chng th nhng ngi lm truyn hnh Vit Nam cng c nhng bc t ph quan trng trong vic tn cng vo cc m hnh truyn thng qua mng internet. T nm 2004, Cng ty in ton v truyn s liu (VDC) xy dng trang web truyn hnh u tin ti a ch www.vnntelevision.net. Nm 2005, truyn hnh cp Vit Nam, H Ni, Thnh ph H Ch Minh thnh cng trong 69

vic nng cp dch v internet bng thng rng lm c cho vic pht sng truyn hnh qua mng. Va qua cng ty C phn Vin thng FPT phi hp vi i truyn hnh H Ni cung cp bng thng rng ti a ch www.tv.fpt.vn v pht sng 32 knh truyn hnh. Theo cam kt dch v ca mnh th y s l loi cht lng dch v truyn hnh qua mng tt nht Vit Nam vi cht lng hnh nh DVD. C th thy vi cc dch v truyn hnh mi m ny, cng chng c th tip cn cc knh truyn hnh Vit Nam t khp cc ni trn th gii, nh n vi cc loi hnh truyn thng i chng khc trn mng internet. Hin nay do s lng ngi dng thu bao in thoi di ng ngy mt tng nn hu ht cc nh truyn thng u tnh n chin lc i mi cng ngh tng bc chim lnh th trng mi m ny. Nu nh cc bo in t hon thnh cc phin bn c bo in t dnh cho in in thoi di ng th i truyn hnh k thut s VTV hp tc vi S-Fone cng hon thnh vic cung cp cc dch v truyn hnh k thut s cho cc thu bao in thoi di ng. Trong khi cc cng ty t nhn cng ng gp hng lot cc hot ng trong th trng ny nh cung cp cc dch v cho khch hng ti cc tr chi, m nhc, hnh nh, thng tin t vn trn mi lnh vc. Xu hng bng n thng tin hin nay cng xut hin trn th trng bo vit. C th thy p ng yu cu ca cng chng v th trng, cc nh lm bo khai thc trit mi ch v loi hnh hot ng truyn thng. Trn cc sp bo hin nay c hng trm t thuc cc chng loi, hnh thc khc nhau, trong nhiu nht l di dng cc loi hnh tp ch, chuyn . Khc vi tp ch ca c quan nghin cu khoa hc (M s ISSN) th cc tp ch theo kiu Magazine ny pht trin theo hng lot cc khuynh hng kh to, kh nh, trnh by khc nhau, hng vo tt c cc lnh vc ca i sng x hi thu ht s quan tm ca cc nhm cng chng nh t 70

cc ch nh hi ha, m nhc, ngh thut, cng ngh, kin trc, cc lnh vc ngh nghip cho n gii tr c th nh n ung, mua sm, t, xe my, trng trt, nghe nhn, qun o, trang im, giy dp...Ngoi ra nhiu nh truyn thng t nhn do khng c thm quyn v iu kin lm tp ch, h cng linh hot xin c c ch xut bn cc bi vit theo kiu chuyn phng s x hi di k... Nhn chung cc loi hnh tp ch, chuyn hin nay tuy pht trin vi ni dung v loi hnh tuy nhin li kh ln xn, t t bo c u t, lm nghim tc theo quy trnh ca ngh bo hin i. Phn ln cc loi hnh ny trin khai theo m hnh git gn, cu khch v nhng nhng nh sn xut vn t tin theo kiu lun theo kp vi th trng v c c gi ring ca mnh. Chnh tnh trng ny cng ang gp phn lm nhiu lon thng tin trn th trng bo ch Vit Nam. Bn cnh s pht trin nhanh ca cc m hnh truyn thng a phng tin th cng vi tc ng ca qu trnh ton cu ha, Vit Nam hin nay tip cn, ng dng v a dng ha nhiu hn vi cc loi hnh v phng thc truyn thng khc nhau. Cng vi s pht trin ca thng tin v cnh tranh truyn thng, ngy nay cng chng khng cn xa l vi cc khi nim t chc hp bo, t chc s kin, game shows, cc cuc vn ng, cuc thi khc nhau, t cc vn thi s chnh tr, kinh t, x hi cho n lnh vc vn ha, vui chi, gii tr...Cha k cc loi hnh qung co, tip th, hi ch, cc chng trnh bn hng, khuyn mi c cc doanh nghip lun i mi v t tung ra th trng. Nhn chung qu trnh bng n thng tin v loi hnh truyn thng ngy nay u biu hin trn c hai mt tch cc v tiu cc, em n nhng li ch v ng thi thit hi cho c gii truyn thng v cng chng. in hnh nh hot ng t chc s kin chng hn. y l hot ng ang lan trn v kh ph bin trong mi lnh vc, mi tng lp x hi, t trung ng n a phng, trong khu vc nh nc cho ti khu vc t nhn, cc cng ng. Ngi ta c th thy u u cng l s kin 71

v t chc s kin t min qu ngho cho ti thnh ph, trung tm chnh tr vn ha, t Vit Nam ra n cc nc khc trong khu vc v th gii. Nhng bng chng thc t cho thy hin nay, nhiu t chc truyn thng coi vic tham gia t chc s kin l mt hot ng truyn thng nghim tc, nhm chuyn ti thng ip, thng tin, cng c hnh nh, thng hiu ca quc gia, a phng, cc t chc c lin quan i vi i b phn cng chng trong nc v quc t. Vi cc t chc ny, cc chng trnh c nghin cu k lng, bi bn, xy dng cc kch bn v t chc, thc hin theo xu hng chuyn nghip v hin i. C chng trnh cn mi s tham vn ca cc c nhn, c quan chuyn t chc s kin, truyn thng c uy tn trn th gii. H qu ca cc hot ng tch cc khng ch em li thnh cng cho s kin c t chc m trong qu trnh truyn thng cn to n tng tt, lu di cho cng chng, gip cc nh truyn thng Vit Nam tch ly tri thc, kinh nghim ngy cng hng ti m hnh truyn thng chuyn nghip ha. Tuy nhin bn cnh nhng hot ng t chc s kin, truyn thng thu c kt qu ln nh i l Pht n Vesak, Festival Hu, cuc vn ng bu chn Vnh H Long lm k quan thin nhin th gii, Du lch mit vn Mekong Delta, Festival ICT...th hin nay cng c qu nhiu cc hot ng t chc s kin ba bi, thiu tnh chuyn nghip, thiu tinh thn tn trng cng chng, gy ra nhng phn cm su sc trong d lun. Vn ny cng ang c xu hng b thao tng bi cc cng ty t nhn, cc doanh nghip thiu chuyn mn v cng ngh tng xng vi tm c ca cc s kin hay hot ng . Tng t nh vy, cc phim truyn hnh, game shows, cc cuc thi ging ht, sc p, th thao, cc sn chi c s vn ng, tham gia ca qun chng nhn dn,cc din n thng tin cng ang ri vo tnh trng khng hong v ni dung, ch v cch thc t chc truyn thng. Nu nh trong thi gian u, Knh truyn hnh vn ha, th thao,gii tr VTV3 ca i truyn hnh Vit Nam i tin phong trong vic mua bn quyn, 72

sng to, xy dng cc chng trnh truyn hnh cht lng cao, to ra cc sn chi lnh mnh, b ch, thu ht v lin kt s ng thun gia cc nhm x hi nh trong chng trnh SV, Chic nn k diu, Hnh trnh vn ha, Vn ngh ch Nht, Con ng m nhc...Trong khi sau nhiu nm pht trin s lng cc chng trnh, tr chi trn truyn hnh Vit Nam gp nhiu ln so vi cc giai on trc, tuy nhin li khng c nhiu chng trnh c cht lng chuyn mn cao v p ng yu cu v chuyn ti gi tr vn ha, ngh thut, t tng thm m n vi cng chng, cha ni n vic lng ghp, truyn thng tch cc cho cc ng li, chnh sch ca ng, nh nc, c v cho qu trnh cng nghip ha, hin i ha. Nhiu ngi dn nng thn ln ting phn nh v ni dung, hnh thc cc chng trnh vui chi, gii tr, truyn thng ca truyn hnh Vit Nam ni ring v cc phng tin truyn thng i chng khc ni chung ang c xu hng tr nn xa li vi h, in hnh nh b phim nh m mt thi Nht k Vng Anh. Gn y, mt din n ca thanh nin khi nu ch Gp vi i truyn hnh Vit Nam th ch trong vi thng c hn 3000 kin phn hi. ng bun l gn nh 100% kin mn tnh ph bnh, ch cch lm chng trnh ca i truyn hnh hin nay nh thiu nghim tc, ty tin, thiu tn trng khn gi, xu hng thng mi ha... Trong xu th t do thng tin v d dng lm ch cc phng tin thng tin, truyn tin trong thi k ton cu ha th cng phi khng nh hin nay xut hin kh nhiu loi hnh truyn thng ngang cp v truyn thng ngc nh truyn thng t c nhn, cc nhm nh n x hi, t nhm ny sang nhm khc, t cng chng n gii truyn thng. y l loi hnh truyn thng theo kiu nh bo cng dn pht trin rt nhanh v mnh qua phng tin s dng mng li blog ca Vit Nam. C hng lot cc blog t mc k lc v lng ngi truy cp vi cc bi vit, a tin, bnh lun v cc s kin x hi nh OnlyU, Tc k, 73

H2T2, Anh Ngc, Quch i Ca...Nhiu blogger cng to nn mng li trung chuyn, lin kt chia s thng tin vi nhau sc mnh trong truyn thng. Tuy nhin, bn cnh mt s im tch cc th phn ln cc nh bo cng dn t rt thiu tnh chuyn nghip trong vic iu tra cn thn ngun thng tin, ni dung b gii hn v ch hng vo s bn lun vo nhng vn mt tri, quan im phin din, phng thc cu khch, thu ht s t m ca ngi c...v vy cha thc s thuyt phc v to c s ng h rng ri ca d lun. Kt lun v khuyn ngh Xu hng ton cu ha mt mt thc y s pht trin ca cc loi hnh truyn thng a phng tin, a chiu to nn nhng thun li cho vic xy dng v cng c mng thng tin nc ta, to nn sc sng mi cho gii truyn thng, cng chng v s nghip cng nghip ha, hin i ha, nhng bn cnh vn cn kh nhiu nhng kh khn, thch thc, nhng vn tn ti i hi phi c nhng gii php khoa hc, ng b hng ti xy dng nhng chnh sch v c ch mi, gp phn n nh v pht trin mt cch lnh mnh v tch cc cho cc loi hnh ny. Trn c s nhng phn tch xu hng pht trin ni dung thng tin v loi hnh truyn thng Vit Nam di tc ng ca ton cu ho, chng ti xin php c nu ln mt s khuyn ngh nh sau : Nh nc cn xy dng v iu chnh cc chnh sch ph hp vi xu hng pht trin ca ngnh truyn thng i chng ca x hi hin i, tng cng cc trang thit b cng ngh hin i cho hot ng truyn thng, hng ti vic xy dng nhng tp on truyn thng ln, xng tm vi v tr v vai tr ca Vit Nam trong pht trin truyn thng i ni v i ngoi. B Thng tin v truyn thng cn phi sm tp trung xy dng, tng bc hon thin h thng vn bn quy phm php lut phc v cho nhim v qun l nh nc v truyn thng, bo ch, xut bn. Tng 74

cng cng tc kim tra lu chiu bo ch, xut bn, x l nghim minh, kp thi hn cc vi phm trong hot ng bo ch, xut bn, nng cao hiu qu hot ng pht thanh, truyn hnh a phng, qun l Internet, xy dng v ban hnh Quy ch ci chnh trn bo ch... Thc hin nghim tc cng tc quy hoch, o to, bi dng cn b, r sot, kin ton, b tr ng cn b lnh o v i ng phng vin bo ch, bin tp vin xut bn; bo m tiu chun chnh tr, ngh nghip; kin quyt thay th nhng cn b, phng vin, bin tp vin yu km v phm cht, nng lc. Cn phi i mi thng xuyn v phng thc hot ng truyn thng theo hng a dng ho, nng cao cht lng v hiu qu ca cc hot ng truyn thng, i mi v tng cng cc hnh thc truyn thng a phng tin v truyn thng a chiu, m rng hn na cc hot ng giao lu, trao i cng tc vin, m rng s phi hp v lin kt trong truyn thng. Cc c s truyn thng, bo ch cng cn ch hn ti cc kha cnh kinh t, t ch v sng to trong hot ng, nhm tng cng li nhun trong kinh doanh ti u t, m rng v pht trin hn na theo hng hot ng ca mt tp on kinh t. Nng cao cht lng truyn thng, pht huy c sc mnh ca truyn thng, p ng c nhng mi quan tm v li ch ca cng chng, gp phn nng cao tm hiu bit ca h, ng gp vo vic hnh thnh nhng nhn cch tt p ca con ngi Vit Nam trc nhng thch thc ca qu trnh ton cu ho v hi nhp kinh t quc t.

75

TRUYN THNG VIT NAM TRONG BI CNH TC NG CA XU HNG PHT TRIN KINH T TRUYN THNG Ths. ng V Cnh Linh Trong bi cnh hin nay, thng tin l mt loi hng ho quan trng, mt th nhu yu phm khng th thiu trong i sng hng ngy ca con ngi. Nn kinh t th trng ca cc nc t bn pht trin lu nay, truyn thng ni chung v truyn thng i chng ni ring c nhn nhn l ngnh kinh t c lp vi cc m hnh nh nc cho php t nhn tham gia u t trong lnh vc sn xut, kinh doanh cc n phm truyn thng nh bo ch, xut bn, pht thanh, truyn hnh, cc ngnh cng nghip gii tr... Ti nhiu quc gia hin nay, truyn thng l mt ngnh kinh t mi nhn hng nm c th thu v hng trm t la t vic mua bn, sn xut, trao i cc sn phm truyn thng. C nhng quc gia trn th gii, truyn thng hon ton do t nhn nm gi, h i din cho quyn li ca cc tp on kinh t t bn. Trong xu th pht trin v xm nhp ca nn kinh t truyn thng, cc nh lm truyn thng i chng Vit Nam s phi hc cch t duy thng tin l t liu sn xut, truyn thng l mt lnh vc kinh doanh bao gm y cc thnh t nh cc ngnh kinh t khc bao gm vn u t, qu trnh sn xut, cng ngh, trao i mua bn thng tin, sn phm, qung co, c phiu, th trng... Nhng nt c th ca loi hnh kinh doanh trong lnh vc truyn thng l sn xut, trao i mua bn thng tin v tri thc, n gn lin vi nn kinh t tri thc v cng ngh. Li nhun thu c trong hot ng kinh doanh nay ch yu l tin qung co, sau mi n bn sn phm truyn thng v cc loi hnh khc v vy, trong bi cnh ton cu ho hin nay qu trnh cnh tranh gia cc tp on, t

76

chc kinh doanh truyn thng din ra kh mnh v gay gt trong vic dnh git th trng v cng chng. Di s b v tc ng ca cc thng hiu truyn thng ln trn th gii vo Vit Nam, vic xy dng cc thng hiu truyn thng cng s phi tr thnh mi quan tm hng u ca nhng ngi lm cng tc truyn thng nc ta nu mun ha nhp vi xu th chung, kinh doanh v pht trin lnh vc ny. Bi hc t cc nc pht trin cho thy, mt thng hiu truyn thng ln c y uy tn, m bo cht lng ca cc ngun thu pht thng tin, cht lng cng ngh th n s thu ht lng c gi ln v ng ngha vi vic chim c th phn cao trong gi tr qung co m cc doanh nghip em li, i khi l cc gi tr kinh t siu li nhun, nh trng hp cc tp on BBC, CNN, Viacom, News Corp hin nay. Quy lut quay vng vn cng chng minh rng khi nhng tp on truyn thng ln c doanh thu cao th vi cc khon tin kch x c ti u t, i mi cng ngh, tng cng cc hot ng c quyn, kim sot v thng tin, n li ngy cng tr nn hp dn v thu ht cng chng, cng nh m rng lnh vc, phm vi v th trng hot ng trong bi cnh khng c bin gii ca ton cu ho hin nay. Ngc li vi nu ch l nhng thng hiu truyn thng nh l, pht trin khng n nh, khng tho mn c yu cu, i hi ca cng chng n s b loi ra khi cuc chi v nhng ch cho cc i th cnh tranh khc, c khi ngay trong th trng ca mnh. Tng t nh lnh thng tin, thi s, Vit Nam cng s chu tc ng v i mt vi thch thc ln t s cnh tranh trong cc ngnh cng nghip gii tr. Trn thc t cng vi xu th ton cu ha vn ha th s cnh tranh ny khng ch gia cc cng ty truyn thng ca Vit Nam vi th gii m i khi cc cng ty, hay cc sn phm truyn thng cn i din cho c quc gia, khu vc trong vic truyn b hnh nh, vn ho, li sng ca Vit Nam n th gii. 77

Kinh nghim cho thy to nn ln sng vn ha M trn phm vi ton cu, lu nay nc ny qu trnh u t cho cc sn phm truyn thng ca ngnh cng nghip gii tr l c bit quan trng. N l nhng dng chy khng l v ti chnh, cc khon u t trang thit b, trng quay, my mc, cc khon tr tin bn quyn, catxe cao hng chc triu la cho cc din vin, ngi ni ting tham gia, s cng phu trong vic dn dng nhng loi hnh phong ph khc nhau nh kch bn phim, chng trnh truyn hnh, cc tr chi, gii tr, thm ch l kin to nhng nhn vt, s kin thu ht s quan tm ca cng chng...Thc t cho thy, M thu v rt nhiu t cng nghip ny vi hiu ng truyn thng lan ta ton cu, cng nh kh tng xng vi chi ph m cc nh truyn thng b ra c v gi tr kinh t v tinh thn khi gi tr M trong mt th gii l khng th ph nhn. Hin nay lng gii tr ca cc nc chu nh : Hng Kng, Hn Quc, Nht Bn, Trung Quc cng hc cch lm M to nn cc ln sng vn ha ca dn tc mnh i vi cng chng khu vc v th gii. i mt vi nhng thch thc ca mt ngnh cng nghip mang tnh truyn thng mi m ny, Vit Nam s phi thch nghi v c chin lc nh th no chng li nhng cuc xm lc vn ha v hnh v hu hnh ang din ra hng ngy, hng gi tc ng n suy ngh, thi , nhu cu, th hiu ca mi tng lp cng chng. Dng nh khng mun cng chng quay lng vi vn ha nc nh chu nh hng v s dn dt nhiu hn t cc sn phm truyn thng, vn ha ca nc ngoi th truyn thng Vit Nam cn bc ra khi chic v c ca mnh hc hi, tip thu nhng tinh hoa ca nn vn ha nhn loi, ng thi bit u t cng phu, nghim tc v sng to trong cc ni dung v loi hnh truyn thng ca mnh . Khi truyn thng tr thnh hot ng kinh t rng ln c s tham gia, cnh tranh trn phm vi ton cu th gii truyn thng Vit Nam cng cn thy nhng tc ng ca ton cu ha ang to nn mt th trng 78

truyn thng m. th trng chung ny s lin kt, hnh thnh ca cc tp on, s phn tch ca cc cng ty, lnh vc hot ng, s ph sn ca cc m hnh, hay qu trnh hp tc, n theo, mua bn, tranh chp bn quyn, thng hiu, nhng cuc u tranh v hnh v hu hnh trong cc lnh vc thng tin, s kin din ra theo tnh cht hng ngy, hng gi. Trong bi cnh ton cu ho nn kinh t truyn thng, Vit Nam cng i hi phi c s xc nh nhanh chng v chnh sch v c ch cho cc hot ng qun l, pht trin h thng truyn thng, tng bc thng mi ha, xy dng c nhng thng hiu mnh, tp on truyn thng n nh c th p ng yu cu cnh tranh v pht trin m bo li ch quc gia v dn tc. Kinh t truyn thng l mt khi nim cn kh mi m Vit Nam, cho n nay cn cha c nhn nhn, nh gi mt cch khch quan v ng tm trong cc chnh sch v c ch qun l hot ng truyn thng ca Vit Nam, cng nh c ton b gii truyn thng v ng o cc tng lp x hi chp nhn, khi quan nim hot ng cung cp, t chc dch v trong lnh vc truyn thng i chng vn thuc v vai tr ca nh nc. Thc t cho thy trong s tc ng ca kinh t th trng v xu th ton cu ho hin nay, truyn thng i chng ni ring v truyn thng Vit Nam hng ngy, hng gi v hnh chung tham gia vo qu trnh vn hnh ca nn kinh t ny khi cc hot ng cung ng v tip nhn thng tin c xc nh trong mi quan h hng ho, t qu trnh u t, sn xut, cng ngh, cho n mua bn, trao i, tip th, lu thng cc sn phm qua cc hot ng ca th trng ca th trng truyn thng. Quan h th trng trong lnh vc truyn thng c bt u ngay t nhng nm sau i mi v pht trin nhanh trong thi gian gn y khi Vit Nam chnh thc tham gia sn chi ton cu ho. Phn ln cc hot ng truyn thng i chng u c s i mi mnh m, xu hng thng mi ho, ci tin cng ngh, dch v, quy trnh cung cp cc sn 79

phm truyn thng ngy cng ph bin, hng n th trng cng chng v coi th trng ny l thc o cho thng hiu, cht lng v s sng to trong loi hnh kinh doanh ny. C th thy vi hu ht cc c quan bo ch, truyn thng v ang hot ng theo m hnh t ch c thu thay v ch da trn cc ngun ngn sch hng nm ca nh nc. Cc sn phm truyn thng cng c bn trc tip v gin tip qua nhiu phng thc khc nhau trong doanh thu t cc hot ng qung co, PR l kh ln. Qua kho st thc t t cc to son bo cho thy, hin nay vi cc t bo in ln doanh thu c th t trn 100 t ng/nm trong trn di 1/2 trong s l t cc hot ng qung co. Cc t bo in t hot ng tt cng c th t mc 30 40 t ng/ nm trong t l tin qung co trn tng doanh thu cn cao hn nhiu ln so vi loi hnh bo in. Truyn hnh cng l lnh vc thu c rt nhiu tin qung co khi mc gi m truyn hnh Vit nam a ra l 60 triu ng cho 1 pht qung co trong cc chng trnh pht sng thu ht s quan tm ca cng chng. Vi hu ht cc m hnh truyn thng nh, cc t bo, tp ch nh th vic thu ht qung co hin nay c xc nh l quan h mang tnh sng cn cho vic duy tr cc hot ng ca mnh. Trong cc c quan truyn thng i chng hin nay ngoi i ng phng vin, bin tp vin, cn b lm k thut xut hin thm cc b phn lm chuyn trch cc cng vic qung co, PR, nghin cu th trng, nghin cu cng chng. S xu chui gia hng lot cc b phn ny trong mt t bo, c quan truyn thng to ra xu hng thng nht trong vic xy dng chin lc cho cc hot ng hng n cnh tranh v chim lnh cc th trng thng tin khc nhau. Hu ht cc c quan bo ch, truyn thng u tnh n s gia tng lng pht hnh v m rng th trng pht hnh phc v c gi ti cc vng min khc nhau, thm ch dnh cho c cng ng vit kiu v ngi nc ngoi. Vi tim lc mnh v uy tn lu nm, mt s t bo ln ca 80

Vit Nam nh Thanh nin, Tui Tr, Cng An Nhn Dn, Cng An Thnh ph H Ch Minh, An Ninh Th mnh dn i mi ni dung thng tin v hng n thu ht nhng c gi xa hn, cng l iu kin nng s lng pht hnh ln kh cao. Theo thng k ca VNExpress, hin nay Bo Tui tr c s lng pht hnh khong 450.000 bn/s, c thi k ln ti 500.000 bn/s, trong khi bo Thanh Nin cng cng b t mc 450.000 bn/s vo thng 10/2007 (Trong khi vo khong nhng nm 1980 s lng pht hnh cao nht ca hai bo ny ch trn di 10.000 bn/s). Bn cnh cc loi bo in t, mc d sinh sau, mun song trong qu trnh cnh tranh thng tin h cng khng ngng i mi ni dung thng tin, t chc, pht huy li th ca mnh nng cao s lng c gi truy cp . Hin nay Bo in t VNexpress (thnh lp nm 2002) lt vo 100 website c lng ngi truy cp nhiu nht th gii vi hn 2,4 n 7 triu c gi/ngy v theo t in bch khoa m Wikipedia th Bo in t Dn tr cng t mc 3,5 n 4 triu ngi truy cp/ngy. Bn cnh nhiu t chc truyn thng hin nay cng ang hng n vic cng c xy dng thng hiu ring cho mnh, tm cch gi chn cng chng vi cc sn phm ca mnh ng thi khng ngng m rng hot ng sang cc nhm cng chng khc. Hot ng ti u t cho cng ngh, sn xut, con ngi ang c cc nh qun l, t chc cc hot ng truyn thng c bit coi trng. Trong kt qu kho st m hnh hn 25 t bo, c quan truyn thng hin nay cho thy trong 3 nm t 2005 - 2008, 100% cc t chc u c s u t cho vic mua sm cc trang thit b, my mc mi, ci tin cng ngh, u t cho vic xy dng, nng cp website1... Bn cnh , qu trnh xc tin thng mi, mua bn quyn cc chng trnh truyn thng trong nc v quc t, cng ang c cc nh truyn thng quan
ng V Cnh Linh (2008), ti cp b Tc ng ca ton cu ha ti s pht trin ca truyn thng i chng Vit Nam, Hc Vin Chnh tr Hnh chnh Quc gia H Ch Minh, H Ni
1

81

tm nng cao nng lc cnh tranh v thng hiu. i tin phong v hot ng mnh nht trong lnh vc ny, l nhng ngi lm truyn hnh khng ngn ngi trong vic b ra cc khon tin ln mua cc game show, kch bn phim truyn hnh p ng nhu cu ngy cng cao ca cng chng Vit Nam trong vic tip cn cc sn phm mi, t cht lng quc t. Nhn vo ch lm vic, i ng i vi cc phng vin, bin tp vin ca cc t bo, c quan truyn thng hin nay cng c th thy quan h th trng c biu hin nh th no. Hin nay thu nhp ca nhng ngi lm bo cao hn nhiu ln so vi mc thu nhp ca mt cng chc bnh thng. Thng qua cc ch lm vic theo m hnh khon sn phm, trung bnh thu nhp ca cc phng vin ti cc t bo ln dao ng t 8 15 triu ng/thng, trong khi vi nhng t bo nh th cng t mc 3 -5 triu/ thng bao gm tin chi tr cho lng cng, ph cp, bi vit, tin i li, giao dch...1 Phng vin, i ng tc nghip cng c cc to bo quan tm, u t my mc thit b khi hnh ngh. Nhiu t bo mnh dn mua my tnh xch tay, my ghi m, my nh... cho i ng cn b ch cht ca mnh to thun li trong qu trnh tc nghip, vit tin, bi. Mt im na kh ni bt l cc c quan truyn thng hin nay u c nhng quy nh ngm khuyn khch nhn vin, cng tc vin trong vic tm kim, mang nhng hp ng qung co v cho t chc ca mnh. Qua kho st cho thy, s tin thng hoc hoa hng t 10 - 20% gi tr hp ng, thm ch mt s ni cn ln ti 30% - 40% gi tr hp ng cho nhng ngi em qung co v c quan ca mnh. Nguyn tc tc nghip nhiu t bo hin nay cng c xc nh kh r theo m hnh cnh tranh trong kinh t th trng. Qua kho st cho thy xu hng pht trin c quyn thng tin ang ngy c cc nh sn

ng V Cnh Linh (2008) , sd

82

xut, t chc truyn thng quan tm v kh ph bin vi cc t bo lm v tin tc, thi s chnh tr, x hi. Phn ln cc t bo khng cho php phng vin c sao chp, dng li cc ngun tin ca cc bo khc, cng nh khuyn khch h trong vic tm kim thng tin, cc ch mi. c cc ngun thng tin mi v phong ph, cc t bo cng coi trng s lin kt vi cng chng, c gi trong v ngoi nc i vi qu trnh cung cp ngun tin hay khuyn khch h tham gia vit tin, bi cho t bo. Mt v d trong li gii thiu mc Thng tin a chiu ca Tun Vietnamnet thy cc nh truyn thng t ra tn trng v khuyn khch c gi cung cp thng tin nh th no :
Bn khng bng lng v mt bi bo, nh bo, c quan truyn thng no v mt thng tin m bn cho l cha xc ng c ng ti? Hoc l s tc trch hay i ngc li tiu ch ngh nghip trong qu trnh tc nghip ca mt nh bo no m bn c chng kin? Hy gi kin hoc bi vit qua chuyn mc ny. Tt nhin, bn s chu trch nhim v phn hi ca mnh.1

Trong bi cnh ca qu trnh cnh tranh thng hiu c th thy hin nay cc c quan truyn thng cng ch trng n vic a hnh nh ca mnh n vi cng chng khng cn ch vi ngha ca cc sn phm truyn thng trc tip, thng lm, m cn rt nhiu hot ng phong ph khc nh tham gia vo qu trnh t chc cc s kin ln, pht ng cc phong tro x hi trong h ng vai tr l nhng ngi ti tr, ng ti tr cho cc hot ng ny. Hng lot cc hot ng gn vi thng hiu truyn thng c xut hin trong cng chng nh cuc thi Hoa hu bo Tin phong, Cp bng U21 Bo Thanh nin, Gii bng chuyn quc t VTV, Cuc thi ting ht truyn hnh Sao mai... Tt c cc hot ng ny ang lm cho xu hng vn ng theo nn kinh t truyn thng ca Vit Nam ngy cng si ng v khi sc hn.
1

Theo www.tuanvietnam.net

83

Mc d Vit Nam cho n nay lut php cha cho php thnh lp cc t bo, nh xut bn, truyn hnh t nhn, tuy nhin trong hot ng ca th trng truyn thng cho thy mi lin h gia truyn thng i chng v khu vc kinh t nhiu thnh phn ngy cng b l r nt, c khuynh hng pht trin nhanh theo c hai mt tch cc v tiu cc. Nm bt c hn ch ca cc c quan truyn thng i chng do nh nc qun l gp kh khn trong cc giao dch th trng, t sau nhng nm 2000, nhiu cng ty truyn thng t nhn hot ng mnh trong cc lnh vc xc tin thng mi, mua bn thng tin, sn phm truyn thng, cng ngh, t chc mng li pht hnh, qung co, quan h cng chng... Qua kho st cho thy ngay c cc c quan truyn thng i chng ln nh Truyn hnh Vit Nam, a phn cc bn quyn v chng trnh, cc sn phm truyn thng mua c t cc tp on truyn thng quc t cng phi thng qua cc knh giao dch trong v ngoi nc. Ngay c trong lnh vc sn xut, nhng nm gn y nhiu cng ty cng trc tip hoc gin tip tm ra c ch xm nhp, tham gia trong vic t chc, thc hin sn xut, mua bn cc sn phm truyn thng theo mun ca h, c bit nh trong lnh vc gii tr nh in nh, thi trang, ca nhc... i vi lnh vc bo in, nhiu t chc t nhn cng tm cch thm nhp v hot ng sn xut ca cc t bo. Tr cc t nht bo chnh, hin nay nhiu c nhn t chc ngoi cng lp cng c gng tm t cch php nhn cng thc hin cc t ph nh ph san, chuyn , chuyn san, tp ch... vi danh ngha chu trch nhim ni dung, t chc sn xut... C t tp ch ni ting nh V... hin nay c n 3- 4 cng ty cng lm, trong khi ngc li mt cng ty truyn thng T... vi i ng nhn vin cha n 20 ngi li c th t chc thc hin 100% hot ng ca 3 t tp ch v duy tr 4 tn min website... 1Trong hot ng mang tnh kinh

ng V Cnh Linh (2008), sd

84

doanh ny, nhiu cng ty cn mi cc nh khoa hc cc nh bo c uy tn tham gia Hi ng Bin tp, ng tn trn mt bo nhng thc t h chng c vai tr g trong cc khu vn hnh thc s ca t bo c v ni dung ln t chc, quan h th trng. Nhiu vn bt cp cn pht sinh trong hot ng ca mng Internet hin nay thc t cng cho thy nhiu website t nhn vn hot ng sai chc nng, sai quy nh trong vic a tin, bi, qung co nh chc nng bo ch vn cha b pht hin v x l theo quy nh... Cng vi s pht trin mnh m ca nn kinh t th trng, hin nay, vi v tr v vai tr ca mnh truyn thng ngy cng c quan h cht ch vi cc ngnh kinh t khc trong nhng s tng tc v hnh v hu hnh. Phi tha nhn thc t rng, c khng t c quan truyn thng Vit Nam bt u phi ph thuc vo cc gii doanh nghip khi cc khon tin ti tr, qung co l mt trong nhng ngun ti chnh duy tr hot ng n nh v tng trng ca c quan truyn thng. c bit vi nhng c quan truyn thng hot ng km hiu qu th dng nh nhiu hp ng qung co h nhn c li da trn quan h v nhng cam kt ngm nhiu hn l cc nguyn tc ph bin. Tnh trng giao dch th trng c th dn n hin tng lm sai lch thng tin cng l nhng biu hin tiu cc, mt tri trong mi quan h cung cu gia doanh nghip v truyn thng khi mt bn l nhng t chc cn thng tin, c ngun lc ti chnh mnh, trong khi bn kia l t chc nm gi thng tin v c nhu cu v ti chnh. Nhiu tp on kinh t ca Vit Nam trc tip thnh lp cc cng ty truyn thng ring tin li cho hot ng qung co, PR, lm th trng, giao dch thng tin... y cng khng nh xu hng thc t m cc tp on kinh t ngy nay ang c chin lc cho nhng c tham vng chinh phc th trng thng tin, p t ting ni ca mnh vi c nhm cng chng tng lai.

85

Nhn chung, qu trnh t nhn ho trong lnh vc truyn thng v truyn thng i chng ang ngy cng c nhiu vn phc tp, thch thc cc c ch qun l ca Vit Nam, y cng l nhng vn cn c nh nc sm a ra bn lun v ban hnh nhng quy chun chung, c bit l ng gp kin cho quc hi xy dng Lut Bo ch sa i nhm p ng yu cu pht trin th trng truyn thng trong bi cnh cng nghip ha v ton cu ha.

86

nh kin gii trong phim qung co trn truyn hnh

(Nghin cu trng hp knh VTV3 i truyn hnh Vit Nam) Ths. Nguyn Th Tuyt Minh CN. Nguyn Th Hng Giang A. TM TT Nhng n lc ca chnh ph Vit Nam trong vic thu hp khong cch bt bnh ng gii gia nam v n c nh du bi s ra i ca Lut Bnh ng gii v cc lut khc c lin quan. N lc ny cng c th hin trn thc t bi hng lot cc chng trnh, d n can thip su rng di nhiu cp khc nhau. Tuy nhin, cc n lc nhm rt ngn khong cch gii s khng bn vng nu nh kin gii khng thay i. Cc phng tin truyn thng i chng l mt trong nhng mi trng gp phn to ra, duy tr v cng gp phn thay i nhng nh kin gii. C th ni, nhng thng ip truyn thng hin ti vn cha ng cc nh kin gii di nhiu cp khc nhau. Nhng nh kin gii ny vn ang hn ch kh nng cng nh nhng ng gp ca c hai gii trong qu trnh pht trin. Do , nhm gim thiu nhng nh kin gii, thu hp khong cch gii cn phi k ti vai tr ca truyn thng. Nghin cu ny c thc hin nhm r sot thng ip trong cc qung co trn truyn hnh nhm tm ra nhng thng ip cha ng nh kin gii hoc c kh nng to ra nh kin gii. T , xut nhng bin php can thip dn loi b cc thng ip mang tnh nh kin hoc nhng nhn ln cc thng ip khng cha ng nh kin gii. Kt qu nghin cu ny c s dng lm lun vn c nhn X hi hc v bo v thnh cng ti Hi ng chm kho lun tt nghip chuyn ngnh X hi hc ti Hc vin Bo ch v Tuyn truyn nm 2008. y l nghin cu trng hp vi cc qung co trn knh VTV3 i 87

truyn hnh Vit Nam, nhng kt qu nghin cu ch p dng cho mu nghin cu nm trong phm vi kho st ca ti. Phng php quan st v k thut phn tch ti liu c p dng vi 160 qung co thng mi pht sng trn knh VTV3 t 19h n 22h trong khong thi gian t thng 4 n ht thng 5 nm 2008. Phng php phng vn su c p dng cho 20 trng hp nhng ngi ang tham gia sn xut cc chng trnh ny v cng chng. Cc kt qu nh lng c kim chng, gii thch v b sung bng phng php phn tch thng tin nh tnh. B. NI DUNG V KT QU NGHIN CU Trong khun kh bi vit, cc sn phm qung co c sp sp theo mt s ngnh hng c th da trn tnh cht cc sn phm c qung co nh sau: Ngnh hng thc phm: bao gm cc loi n, thc ung nh: m n lin, bnh ko, nc ngt, sa, bt nm, nc tng; Ngnh hng dc phm: bao gm cc loi thuc cha bnh, sn phm dinh dng ( nc tng lc); Ngnh hng ho m phm: cc loi sn phm lm p: sa ra mt, du gi u, kem dng da, son mi, Cc loi ho phm: bt git, nc x vi, kem nh rng,; Ngnh hng vt liu xy dng: gm c gch lt nn, sn tng, g xy dng; Ngnh hng in t: gm cc sn phm ti vi, t lnh, iu ho, my nh; Ngnh hng cng ngh cao: t, xe my, in thoi di ng; Cc ngnh khc: dch v vin thng, ngn hng, dch v vn ti Cc nh kin gii c khai thc theo bn kha cnh, l: Nhn vt theo gii tnh; Hnh vi ca nhn vt theo gii tnh; Phm vi hot ng theo gii; ngh nghip ca nhn vt theo gii tnh. nh kin gii trong v tr nhn vt theo gii tnh Cc qung co thng mi xut hin trn truyn hnh khng ch n thun l on thng tin m thc s l mt thc phim ngn, c nhn 88

vt, ni dung v ngha c th. Do , vic c cu nhn vt chnh hay ph cng phn nh v tr v vai tr ca nhn vt l quan trng hay khng. Nhn vt theo gii tnh c phn tch trn c s tng quan gia gii v v tr nhn vt (nhn vt chnh hay ph) trong qung co. Kt qu kho st 160 phim qung co cho thy nam gii xut hin trong vai tr l nhn vt chnh, nhn vt trung tm chim t l cao hn so vi n gii, ngc li, n xut hin trong vai tr l nhn vt ph vi t l cao hn nam gii (xem bng 1). Bng 1: Ngi lm chnh cc cng vic gia nh theo gii tnh Nhn vt trong phim qung co Nhn Ch c nam vt Ch c n chnh C nam v n Khng xc nh c gii tnh Khng c nhn vt chnh Khng xc inh c nhn vt chnh hay ph Nhn Ch c nam vt Ch c n ph C nam v n Khng xc nh c gii tnh Khng c nhn vt ph Khng xc inh c nhn vt chnh hay ph Tng cng S lng 58 53 35 1 1 12 17 24 39 1 67 12 160 (%) 36,3 33,1 21,9 0,6 0,6 7,5 10,6 15,0 24,4 0,6 41,9 7,5 100

Quan st 160 phim qung co cho thy, nhn vt chnh thng c hnh vi mang tnh cht ch ng, ra quyt nh. Ngc li, hnh vi ca nhn vt ph thng xut hin c tnh cht phc tng, tha lnh i vi nhn vt chnh. S xut hin ca nhn vt chnh lun to ra s ch ca cng chng nhiu hn. V vy, s lp i lp li nhn vt chnh l nam gii nhiu hn lu di s to cho cng chng nh kin gii rng nam gii c vai tr quan trng hn n gii, nam gii thng v tr trung tm, ni bt hn so vi n gii. Theo , gp phn xy dng nh kin gii rng nam

89

gii ph hp hn vi cc v tr quan trng, ni bt v cc v tr ra quyt nh hn n gii. nh kin gii cn th hin khi phn tch c cu nam hay n l nhn vt chnh hay ph v tng ngnh hng c th. Kt qu nghin cu cho thy, trong 55 qung co thuc ngnh hng thc phm c 21/55 qung co (chim 38,2% ) nhn vt chnh l nam, 12/55 qung co (chim 21,8% ) nhn vt chnh l n, 14/55 qung co (chim 25,5% ) nhn vt chnh xut hin c nam v n. Trong ngnh hng ny, c cu nhn vt chnh l nam gii xut hin nhiu hn nhn vt chnh l n gii. Nam gii xut hin vi t cch l ngi s dng trc tip cc loi thc phm, l ngi c hng li nhiu nht t cc sn phm . l cc b trai thng minh, kho mnh nh ung sa C gi H Lan 123 v 456; l cc b trai cao ln vt tri nh ung sa Grow Advance IQ; l ngi n ng mnh m nh nc tng lc Lipovitan. Cn n gii ch gi vai tr l ngi la chn cc sn phm, v ngm hiu l chm sc, phc v cc nhn vt chnh c nh vy, h khng trc tip s dng. Vi s xut hin nh vy s to ra nh kin gii v duy tr khun mu gii v vai tr chm sc ca ph n. H c nhn nhn tt hn trong vai tr chm sc ngi khc. Ngcli, nam gii khng c nhn nhn rng h ph hp vi vic chm sc ngi khc m ph hp vi vic nhn c s chm sc t pha ph n.

90

B trai ung sa Grow Advance IQ vi thng ip tht thng minh v cao hn. Trong cc qung co thc phm ny, nhng nh thit k qung co mn hnh nh gia nh (gm c nam v n) to n tng cho ngi xem. Ngay c trong bi cnh nh vy th n gii cng c xut hin vi khun mu gii l ngi chm sc, phc v chng con nhiu hn. Ngc li, chng con c xut hin trong vai tr l ngi nhn c s chm sc, th hng s chm sc nhiu hn. Thm ch, cc ng chng cn ng vai thm nh, nhn xt v th hin thi vi s chm sc .

Qung co Chin- su m t khung cnh gia nh hnh phc, vui v vi hnh nh ngi ph n lm cng vic ni tr, chm sc chng con. Nh vy, v hnh chung cc phim qung co chuyn i thng ip rng ph n ph hp hn vi vai tr l ngi chm sc ngi khc, th ng. Ngc li, nam gii ph hp hn vi vai tr ngi nhn s chm sc t ph n, ch ng. Qung co thuc ngnh hng dc phm, nhn vt chnh v ph l nam v n tng i ng u. Mc d nhn vt chnh l nam gii xut hin nhiu hn, tuy nhin, t k ny l khng ng k, nam nhn vt chnh c 9/28 qung co so vi n l 8/28 qung co, cn li l nhn vt chnh 91

c nam v n. Trong ngnh hng ny, nh kin gii th hin khng r bng nh kin v tui. Bi v, nhn vt chnh xut hin ch yu l nhng ngi m yu, bnh tt thng vo tui trung nin v ngi gi. S lng nhn vt tui thanh nin tr xung t c nhc n trong cc qung co ngnh ny.

Qung co thuc tr si thn Cametan, Qung co thuc Cota xoang: trn ngp hnh nh nhn vt m yu tui trung nin Ngc li, nh kin gii th hin kh r trong cc qung co lin quan n ngnh hng sn phm cng ngh cao ( t, xe my, in thoi di ng). Trong cc qung co ny, nam nhn vt chnh xut hin vi t l cao hn hn so vi n nhn vt chnh. Trong tng s 9 qung co thuc 92

ngnh ny th nam l nhn vt chnh c trong 7/9 qung co v ch c duy nht 1/9 qung co c n l nhn vt chnh v 1/9 qung co c nhn vt chnh l c nam v n. Nh vy, s xut hin trong vai tr l nhn vt chnh gn nh tuyt i trong cc ngnh hng sn phm cng ngh cao l nam gii nh vy v hnh chung to ra v duy tr (hoc cng c th xut pht t nh kin gii) nh kin gii rng nam gii thng nng ng, cp tin, sang trng, thnh t v i din cho nhng sn phm hin i, cng ngh cao hn l n.

Qung co xe my Suzuki- Revo to n tng mnh m, nng ng v snh iu v nam gii Tng t nh vy, trong mt s ngnh khc nh dch v ti chnh ngn hng, dch v vin thng, bo ch t l nam l nhn vt chnh cng cao hn n. Trong s 18 qung co loi ny th c ti mt na 9/18 qung co c nhn vt chnh l nam; ch 3/18 qung co nhn vt chnh l n v 3/18 qung co nhn vt chnh l c nam v n . Ngc li, n gii li ng vai tr l nhn vt chnh trong cc ngnh hng ho m phm, vt liu xy dng v in t ( ti vi, t lnh, my iu ho, my git, my chp nh). c bit l cc qung co thuc ngnh hng ho m phm ( du gi u, sa tm, sa ra mt, kem dng da, phn trang im, ln kh mi, dung dch v sinh). Trong s 40 qung 93

co thuc ngnh ny th c ti 23/40 qung co ( chim 57,5%) nhn vt chnh l n , 11/40 qung co nhn vt chnh l nam (chim 27,5%) v 6/40 qung co nhn vt chnh l c nam v n (chim 15%). Trong cc qung co ny, n gii c m t l ngi s dng trc tip cc sn phm ho m phm nhiu hn nam gii, c nhu cu lm p nhiu hn v chm cht cho ngoi hnh nhiu hn. Cc c gi, a phn tui thanh nin, xut hin trong cc trang phc gi cm, to s hp dn v thu ht i vi ngi khc.

Qung co Double Rich: hnh nh ngi ph n trong trang phc v t th gi cm, kch thch ngi xem. Nhng cnh quay trc tip hng vo cc b phn nhy cm trn c th ngi ph n thu ht s ch ca ngi xem i vi sn phm c qung co:

94

Qung co ln kh mi lm trng Nivea vi nhng gc quay to bo Mt mt, hnh nh ph n xut hin trong vai tr l ngi s dng cc sn phm ny. Mt khc, cch m ph n xut hin trn mn hnh cho thy mt nh kin gii khc. l khi h xut hin th phn ln l cc c gi tr p, l cc trang phc h hang, l cc ng nt khu gi nhy cm. Nh vy, thng ip trong qung co khng ch dng li vic ph n s dng cc sn phm ny m thc cht hnh nh ca ph n ang b lm dng nhm thu ht s ch ca cng chng. Trong cc cch thu ht s ch th cc hnh nh c lin quan hoc n cha cc thng ip ngm lin quan n tnh dc, tnh dc t ra hiu qu hn c. Do , Theo cc nh qung co th bt c hnh nh ph n no trong qung co cng lin quan n tnh dc (Trn Th Kim Loan, 1998). Nhng hnh nh nh th ny v ngi ph n nu c lp i lp li s h thp gi tr ca h, bi v, h ang tr thnh i tng ca tnh dc, ch yu c bit n kha cnh lin quan n s thu ht v tnh dc hn l kh nng v cc lnh vc khc. V p tm hn, tr tu v ti nng ca ph n b xem nh khi cc qung co ch tp trung cao ci p hnh thc, nhng ng cong 95

trn c th vi nhng trang phc h hang v nh mt a tnh, khu gi, mi gi. ng thi, n cng to ra mt o tng i vi khn gi n v mt ln da trng, mi tc ng hay mt thn hnh cn i Cn nam nhn vt chnh s dng cc sn phm loi ny l to nt qu phi v chinh phc(Ramus men), chng t l n ng ch thc(Xmen) hay l tt li v p trai( Oxy )Ngc li vi ph n, hnh nh nam gii xut hin trong cc qung co ny tht bnh bao, hp dn lm ni bt s thnh t, sang trng v l cch khng nh ng cp phi mnh (Romano) ca h.

Qung co Romano vi cu Sologan: Romano- khng nh ng cp phi mnh

96

Hnh nh ngi n ng mnh m nh mt anh hng cu m nhn trong qung co X-men cng vi mt thng ip: X- men, n ng ch thc Ngay c l nhng qung co ho m phm hng ti ngi s dng l nam gii cng cha ng nhng nh kin gii. l nh kin v tnh cch n ng, h l nhng ngi mnh m, dng cmm quyt on. S mnh m dng cm th hin trong thc phim anh hng cu m nhn. Ph n xut hin l nhng ngi yu ui, mng manh, cn c s che tr ca ngi khc. Mc d, ngnh hng vt liu xy dng l ngnh hng c t qung co nht trong thi gian kho st, 2/160 qung co. Tuy nhin, nh kin gii cng c th hin tng i r. Nh sn xut qung co s dng nhn vt n trong trang phc c thit k ch che nhng b phn cn thit lin h sn phm vi nhng nt p hon m nht ca sn phm (G Konwood). Tng t nh phn tch trn, qung co sn g nhng li dng hnh nh ca c gi tr, trang phc h hang, khu gi.y chnh l s lm dng hnh nh ngi ph n.

97

Tng t nh vy, vi qung co trong cc ngnh hng in t, n nhn vt chnh cng xut hin vi t l cao hn nam gii. Trong tng s 8 qung co thuc ngnh ny th nam gii ch xut hin trong 1/8 qung co nhng n gii xut hin trong 5/8 qung co. Hnh nh ph n xut hin trong cc qung co ny c bn cng trong cc trang phc tht hp dn, dng v cn i bn cnh cc sn phm qung co. Nh vy, v p ca ph n c khai thc nh mt cng c cho hng, tng doanh s v to li nhun.

Sp t ngi ph n vi dng v cn i v gng mt ti tn bn cnh sn phm l cch thu ht s ch ca khn gi truyn hnh. Cc nh qung co li dng bn nng tnh dc a hnh nh vo qung co. 98

Tm li, xt trong tng ngnh hng c th th nam gii xut hin l nhn vt chnh cng chim t l cao hn ph n. c bit, nhn vt chnh l nam xut hin nhiu trong cc qung co v thc phm, dc phm v ngnh hng cng ngh cao. Trong khi , n gii li xut hin l nhn vt chnh trong cc qung co ho m phm, in t. Tuy nhin, n gii xut hin trong vai tr chnh khng phi khng nh s thnh t, sang trng nh nam gii m ch yu l kch thch s ch ca ngi xem bng v p hnh th. nh kin gii cn th hin r thng qua vic xy dng h thng nhn vt ph trong phim qung co. Kt qu nghin cu cho thy, t l c nam v n tham gia vo cc qung co vi t cch l nhn vt ph cao hn so vi t l ch c nam hoc ch c n m nhim vai tr ny. Trong , t l nhn vt ph l n cao hn t l nhn vt ph l nam. Nhng nh kin gii th hin khc nhau tu thuc vo nghnh hng m nh qung co mun th hin. Nu cc qung co ngnh hng thc phm khng c s chnh lch gia nam v n v tn sut xut hin trn phim. S qung co ch c nam hoc n l nhn vt ph u l 5/55; s qung co c c nam v n ng nhn vt ph l 17/55. Ngc li, cc qung co ngnh dc phm, in t v cc sn phm cng ngh cao th t l n gii l nhn vt ph cao hn nam gii kh r. ngnh hng dc phm, khng c qung co no m t nhn vt ph l nam th c 5/28 qung co xut hin n gii trong vai nhn vt ph. Thm ch, nh kin gii cn th hin kha cnh rng khi nhn vt chnh l nam gii xut hin trong vai ngi b m, cn s chm sc th ph n xt hin l nhn vt ph trong vai tr l ngi chm sc nhng ngi n ng . S lpli khun mu ny gp phn duy tr khun mu gii v vai tr chm sc ch thuc v ph n, ph hp vi ph n, h c nhn nhn l n tnh hn khi chm sc ngi khc hn l nhn tt c iu ny. Ngc li, nh kin gii ny v hnh chung min nhim cho nam gii 99

trong vai tr l ngi chm sc, lu di gp phn xy dng nh kin rng h khng ph hp vi vic ny v trong cc chun mc nh gi v ngi n ng khng bao gm chi tit chm sc ngi khc.

Qung co thuc Hotamin Ginseng: Ngi v lun quan tm, chm sc chng lc chng mt mi chng ch tm trong cng vic v thnh t. Tng t nh vy, trong s 8 qung co thuc ngnh hng in t th khng c qung co no c nhn vt ph ch l nam nhng c 3/8 qung co c nhn vt ph l n v 3/8 qung co c nhn vt ph l c nam v n. Ngnh hng cng ngh cao cng c s xut hin n l nhn vt ph nhiu hn nam vi 1/9 qung co c nhn vt ph l nam, 3/9 qung co c nhn vt ph l n. Tuy nhin, t l nhn vt ph l nam cao hn t l ny n trong ngnh hng ho m phm v cc ngnh khc. Trong ngnh ho m phm, c 8/40qung co c nhn vt ph l nam, c 6/40 qung co c nhn vt ph l n. Tuy nhin, khi nam l nhn vt ph th h cng trong vai tr l ngi th hng, thm nh hoc l ngi khuyn khch ph n s dng cc ngnh hng ho m phm. V d trong qung co bt git th nam thng xut hin l ngi bn bu vi cng vic nn qun o bn hoc cc b trai tinh nghch nn qun o bn v cn bn tay chm sc git gi th 100

ph n s xut hin l ngi lm vic . Thm ch, hng lot cc nhn vt ph l n cng nhn lm theo Thc cht vn l s duy tr v gp phn to nn nh kin gii v vai tr khc bit ca nam v n. Quan nim ny khng ch tn ti trong phim qung co truyn hnh m n cn ph bin trong nhiu sn phm truyn thng khc, trong c c sch gio khoa dnh cho hc sinh ph thng. Khi xem xt c cu nhn vt chnh v nhn vt ph trong qung co ni chung v trong tng ngnh hng ni ring, kt qu cho thy t l nhn vt chnh l nam thng cao hn t l nhn vt chnh l n. Ngc li, n gii c m t l nhn vt ph nhiu hn nam gii. Bn cnh , khun mu gii gn vi s xut hin ca nam v n trong qung co c th hin rt r nh n thng xut hin trong vai tr l ngi chm sc, nam thng xut hin trong vai tr l ngi c chm sc. N thng xut hin l ngi c nhu cu lm p, c gng lm p thu ht s ch ca nam v nam thng xut hin trong vai tr l ngi thm nh s thay i ; n thng b khai thc bn nng tnh dc, b lm dng hnh nh nhiu hn nam; Nam thng xut hin l ngi i din cho quan nim hin i, cng ngh cao nhiu hn; Nam thng xut hin l ngi mnh m, dng cm, nhiu hn, n thng xut hin l ngi du dng, yu ui, m ang, chm sc ngi khc hoc cn s che ch ca nam Nh vy, nh kin gii, khun mu gii c xut hin lp i lp li nh vy s gp phn duy tr v to ra nhng nh kin gii vn n su vo trong tim thc ca cng chng. N lc rt ngn khong cch gii s kh thc hin v khng bn vng nu hng ngy cng chng vn tip thu cc nh kin gii ny, duy tr cc khun mu gii ny. nh kin gii th hin trong hnh vi v phm vi hot ng ca nhn vt R.Merton cho rng truyn thng i chng c chc nng cng khai v chc nng tim n. Chc nng cng khai chnh l hiu qu thc s m nh truyn thng mong mun t c, chc nng tim n chnh l nhng hiu 101

qu xy ra m nh truyn thng khng c ch to ra. Phim qung co cng thc hin nhng chc nng ny. Bn cnh chc nng thng tin (chc nng cng khai) th qung co cn gi chc nng gio dc (chc nng tim n). Mc ich chnh ca qung co thng mi nhm n cng chng cng chng c thng tin v la chn sn phm c qung co th chnh tt c nhng g th hin trong thc phim c v hnh chung ang duy tr, thm ch gp phn to ra nhng nh kin v khun mu gii i vi cng chng ni ring v x hi ni chung. iu ny c th hin r khi phn tch su v hnh vi ca nhn vt th hin trong phim qung co. Kt qu nghin cu cho thy c nh kin gii th hin trong tnh cht hot ng ca cc nhn vt nam v n. l cc nhn vt nam thng c hnh vi ch ng, cc nhn vt n thng c hnh vi th ng. S khc bit ny th hin r khi phn tch phm vi hnh vi ca nhn vt trong phim qung co. Nghin cu phn chia phm vi hot ng ca nhn vt mt cch tng i l trong gia nh v ngoi x hi phn tch r hnh vi ca nhn vt. nh kin gii th hin hnh vi v phm vi hot ng ca nhn vt trong gia nh Hnh vi lao ng trong gia nh c tm thy trong cc qung co bao gm cc cng vic chm sc v duy tr cuc sng n nh ca gia nh. l cng vic chm sc con ci, nu n, git gi, i ch, trng nom, dn dp nh ca v chm sc sc kho cho cc thnh vin trong gia nh. y l nhng cng vic mang tnh th ng, t quyn lc v khng c tr lng. lnh vc ny th s xut hin ca n gii chim u th. Kt qu nghin cu cho thy nhng cng vic ni tr xut hin trong qung co dng nh l c quyn i vi ph n. Trong tng s 13 qung co cp n hot ng nu nng th c n 12/13 qung co c nhn vt n trc tip lm cng vic ny v ch c duy nht 1/13 qung co xy dng hnh nh ngi chng nu n cho v, do v qu bn rn vi 102

cng vic (qung co M Omachi). Nh vy, kt qu nghin cho thy c 2 vn c bn mang nh kin gii th hin y. Th nht, lin quan n cng vic bp nc, nu n th gn nh ch c ph n xut hin v lm cng vic ny. Th hai, nu trong cc qung co khc c hnh nh c nam v n cng tham gia mt hot ng no th trong qung co lin quan n nu n, bp nc th khng cso mt qung co no xut hin hnh nh c nam v n cng tham gia. Vi nh kin gii th nht mang thng ip rng cng vic lin quan n bp nc, nu n ch ph hp vi ph n, ch c ph n lm c, ng nhin l vic ca ph n. nh kin gii ny gp phn duy tr khun mu gii rng vic lin quan n nu n bp nc s c quan tm gio dc cho b gi, n thanh nin v ph n m khng c gio dc cho nam. V hnh chung min nhim cho nam gii trong vai tr l ngi lm trc tip cng vic nui dng cc thnh vin khc trong gia nh. Vi nh kin gii th hai mang thng ip rng cng vic nu n, bp nc l cng vic khng cn c s chia s t pha nam gii. Mt quan nim ph bin rng cng vic ni tr l cng vic nh, vic ph, vic vt cho nn ph n thng tranh th lm tt c nhng cng vic ny bng thi gian ngh ngi ca chnh h. Do , trong nh kin ny khng cha ng v mong i s s chia ca nam gii.. Tuy nhin, thc t ch ra rng cng vic ni tr l cng vic tn thi gian, tn cng sc, s lng cng vic nhiu, l mt trong nhng hot ng chnh v quan trng cho s tn ti ca gia nh. Do , cn c s nhn nhn v chia s ca nam gii vi ph n trong cng vic ny. S lp li nhng thng ip qua hnh nh ph n lm vic ni tr mt mnh, khng c s chia s ca nam gii s gp phn duy tr nh kin v khun mu bt bnh ng gii nh phn tch trn.

103

S chia s ca nam gii trong cng vic nu nng ( qung co m Omachi ) Vai tr ca ngi ph n trong hot ng nu nng xut hin c trong nhng thng ip bng li m ngi xem c th d dng tip nhn. Chng hn nh trong qung co ht nm t tht Knorr:

104

Thng ip m qung co a ra y c th hin thng qua li ca mt a tr: M con nu canh ngon nht a n mt khng nh ngm rng: Cng vic nu nng l ca ngi ph n, thuc v kh nng ca ngi ph n v ph n c th lm cng vic tt hn nam gii. Tng t nh vy, trong cc qung co c lin quan n cng vic git gi hon ton do ph n m nhim. Trong tng s 6 qung co m t hot ng git gi th c 6/6 qung co xut hin hnh nh ph n lm cng vic ny. Nam gii khng h xut hin vi t cch l ngi lm chnh cng vic ny hay ch l tr gip, chia s vi ph n. Thm ch, nam gii cn c m t nh l ngi khng bit cht g v cng vic ny. Trong qung co bt git Tide, khi o ca ngi n ng b dnh bn th anh ta tht ln: Sao m git ra by gi? v anh s cho ch bit tay!.

105

Hay trong qung co Comfort 1 ln x xut hin hnh nh mt ngi ph n vi gng mt mt mi ang git bn cnh hai chng qun o cao nh ni... iu ny to cho ngi xem mt n tng rng cng vic git gi l ca ph n v nam gii khng cn phi tham gia gip .

Hnh nh ngi ph n mt mi vi cng vic git gi ( qung co nc x vi Comfort) cho thy y l mt cng vic khng h nh nhng. N tiu hao rt nhiu sc lc v thi gian ca ph n . Nhng hnh nh m t cng vic git gi lun gn vi ngi ph n lm nh vy s gp phn duy tr v to ra nh kin gii rng y l cng vic ph hp vi ph n, ph n lm tt hn, thm ch quen thuc n mc nh l mt thin chc ca ph n. V bn thn ngi ph n cng lm cng vic ny mt cch t nguyn, xem nh bn phn ca mnh m khng i hi s chia s t pha nam gii. Thm ch, ngi ph n cn cho rng lm tt cng vic ny l th hin s m ang ca 106

mnh. Trong qung co nc x vi Downy, nhn vt chnh t ra rt vui mng khi ni rng: S dng nc x vi Downy tit kim c thi gian. Thi gian Tho c th n bi cho con Tho. V vy, mnh c ng x khen l ngi ph n m ang. Nhng hnh nh v thng ip nh vy s ch lm cho t tng bt bnh ng gii cng hn su trong tm tr ca ngi tip nhn. Nam gii c tham gia hot ng mua sm cho gia nh nhng ch khi nhng vt dng cn mua c gi tr nh in thoi (Home- fone, Viettel), trang sc (Masster Card). Cn vic i ch v mua cc vt dng thit nh nc mm (Nam ng), n (Trng v khang)vn l cng vic ca ngi ph n. V vy m s xut hin ca ph n trong hot ng ny cng nhiu hn nam gii. Trong s 6 qung co cp n hot ng mua sm th c 4/6 qung co c nhn vt chnh l n, 1/6 qung co c nhn vt chnh l nam v 1/6 qung co c c nam v n cng i mua sm. Nhng thc cht l ngi n ng mua trang sc cho ph n (Masster Carrd ). Trong qung co ny, hnh vi mua sm ca nam gii c tnh cht ch ng hn n gii. Cch xy dng hnh nh nam v n nh th ny khin cho cng chng c suy ngh l nam gii ch tham gia hot ng mua bn khi vi nhng vt t tin. Cn nhng th vt dng hng ngy l trch nhim ca ngi ph n. Trong khi vic mua sm nhng vt dng hng ngy c vai tr thit yu v chim nhiu thi gian hn th cch c cu nhn vt nam - n nh vy li mt biu tng bt li cho ph n. Thi gian ph n dnh cho cng vic ni tr nhiu hn ng ngha vi vic c hi tham gia cc hot ng x hi, nng cao v th, vai tr ca h gim i. Cng ging nh cng vic nu nng hay mua sm, ngi ph n vn l ngi c vai tr chnh trong vic chm sc con ci (c bit l con nh), ngi gi, ngi m trong gia nh. C 49/68 qung co c n gii m nhim cng vic ny (chim 72 %); ch c 8/48 qung co c nam gii lm cng vic ny mt mnh khi khng c ph n bn cnhv 11/48 107

qung co c c nam v cng tham gia hot ng ny. Nh vy, vi s lng xut hin ca ph n trong cng vic chm sc con ci, ngi gi, ngi m cao hn rt nhiu ln nam gii cng gp phn duy tr nh kin gii rng y l vic v trch nhim ca ph n hn l ca nam gii.

Qung co sa Dumex Gold: Hnh nh ngi m du dng chm sc con nh Trong cc qung co ny, n gii thng th hin tnh cch du dng, kho lo v phc tng ngi khc. Phn tch 61 qung co c cp n tnh cch du dng, kho lo kt qu nghin cu cho thy khng c bt k qung co no xy dng nhn vt chnh l nam c tnh cch ny m 61/61 (100%) qung co nhn vt c tnh cch du dng, kho lo thuc v n gii. Bn cnh , c ti 49/68 (chim 72,1%) nhn vt n trong qung co th hin hnh vi phc tng, tha lnh; trong khi nhn vt nam th hin hnh vi ny ch c trong 8/68 qung co.

108

Ngi ph n c m t vi nhng hnh vi tht du dng ( qung co Lifebuoy) S quan tm, chm sc ca ngi ph n i vi cc thnh vin trong gia nh khng ch c th hin qua hnh nh m cn c phn nh c th trong t ng ca nhng on phim qung co. Chng hn nh trong qung co sa Dielac c mt on tm s ca ngi m ni vi con: M ch mun con yu vt gian kh; Hiu con yu mi lc con cn; Con bit khng, con l tt c ca m, con yu. Nhng ngn t giu sc biu cm nh th ny c tc ng mnh m n tnh cm ca khn gi, c bit l khn gi n. Thng ip c lp i lp li nhiu ln khin cho ngi xem tin rng chm sc con l thin chc, l am m v l tt c i vi ngi m. Nhng thc cht y l mt cng vic m c nam v n u c th lm tt m khng phi l thin chc ca nam hay n, l vai tr x hi, vai tr gii. Hay trong qung co bt ngt Ajnomoto cng c mt on ni v mong mun ca ngi ph n: Con mong cha m sng lu trm tui; Em mong anh vng chi mt b vai; M mong con kho mnh chc tng lai; Nm yu thng ong y cho tt c. Khng ch dnh tnh yu thng cho con, ngi ph n cn quan tm, chm sc n tt c cc thnh vin trong gia nh. Nhng mong c ca h u dnh cho cc thnh vin

109

trong gia nh m khng thy c mt mong c no cho ring mnh v ngc li mong c ca ngi khc vi h. Nhng thng ip c truyn ti cng chng khng lm cho ngi ph n tr nn cao c, v i m ch lm cho h b ct cht vo vai tr ca mt ngi b ng, l thuc v lun lun phi chm sc, quan tm, lo lng cho ngi khc. nh kin gii cn th hin qua hnh nh v ni dung m cha m ging gii cho con ci kin thc i sng. Cng vic dy hc cho con, ging gii cho con nhng iu thc mc xa vn c coi l trch nhim ca ngi cha. Bi theo quan nim phong kin th nam gii mi c i hc, mi l ngi hiu bit. Tuy nhin, trn thc t th c cha v m u tham gia vo qu trnh ny, c bit trong x hi hin i. Ngy nay, trang b kin thc cho con l trch nhim ca c b v m. iu ny cho thy nh kin gii thay i kh nhiu, coi trng vai tr ca c cha v m trong vic ny. Kt qu phn tch phim qung co cho thy t l xut hin hnh nh nam gii v n gii trong cng vic dy hc, ging gii cho con nhng iu thc mc l ngang nhau 6/6 qung co. Tuy nhin, nh kin gii vn th hin trong ni dung cu chuyn m cha hoc m dy con. Kt qu phn tch cho thy nhng qung co c cp n ni dung m cha m dy cho con th m thng xut hin khi dy cho con cc kin thc thng qua cng vic ni tr, trong khi cha xut hin khi dy cho con cc kin thc khoa hc. V d, trong qung co Knorr : Con gi i hc v khoe vi m rng hm nay hc c t t nhin, khng t nhin. Ri n ch vo gi bt nm Knorr v hi m l Ci c t nhin khng m?. Ngi m gii thch cho con. Trong qung co Colgate bo v 2 ln m t cnh b dy con lm hng ro v thng qua gii thch rng cc k h trn hng ro cng ging nh rng. Nu trn rng c cc l hng th d b suNh vy, c th thy rng c nam gii v ph n u tham gia vo vic dy con hc 110

nhng h khng cng nhau lm vic v ni dung m mi gii dy cho con cng khc nhau. Nhng hnh nh xut hin trong qung co cng phn nh s khc bit trong ni dung dy bo ca cha m i vi con:

Hnh nh ngi m gii thch cu hi ca con gi ( qung co nc mm Chin-su) v hnh nh ngi b dy con trai hc tin hc( qung co du n Neptune): Nh vy, s xut hin cc vai tr trong qung co ca ngi nam gii v n gii vn phn nh v da trn nh kin v phn cng lao ng theo gii truyn thng. Mc d, mt s hnh nh v cng vic nh nu n, mua sm, chm sc cc thnh vin trong gia nh c s chia s ca nam gii vi ph n. Vai tr ca ph n trong vic dy con hc c cao.Tuy nhin, ngi ph n vn c khc ho l ngi ng vai tr quan trng nht v l ngi thc hin hu nh cc cng vic ni tr trong gia nh. Nam gii gn nh vn c min nhim v xut hin trong vai tr chia s vi ph n trong lnh vc ny l khng ng k. nh kin gii th hin qua hnh vi v phm vi hot ng ngoi x hi ca nhn vt Hot ng ngoi x hi c xem xt nh l mt li th vi ngi tham gia vo cc hot ng . Quan nim truyn thng xem trng vai tr hng ngoi ca ngi n ng hn ph n. Cng danh s nghip i vi 111

n ng c mong i nhiu hn ph n. nh kin ny cng c th hin trong phim qung co. Kt qu nghin cu cho thy nam gii xut hin nhiu hn ph n trong cc hot ng ngoi x hi, hot ng i hi tnh sng to, nng ng, c quan h rng, phi tip xc x hi nhiu. Trong tng s 114 qung co m nhn vt chnh c hnh vi lao ng ngoi x hi th c 20% qung co c nhn vt ny l nam, so vi 15,8% qung co c nhn vt ny l n v 63% qung co c nhn vt chnh l c nam v n. Thm vo , trong cc qung co ny, nhn vt nam khng nhng th hin s dng cm, mnh m, thch phiu lu trong cc mn th thao mo him m cn th hin c s thng minh trong hnh ng. Trong 21 qung co cp n hnh vi dng cm, mnh m, thch phiu lu, c 12/21 qung co c nhn vt chnh l nam trong khi ch c 5/21 qung co c nhn vt chnh l n v 3/21 qung co c c nam v n l nhn vt chnh.

112

Hnh nh nam gii kho mnh, dng cm trong cc tr chi mo him ( qung co Yomost) Tng t nh vy, nhng hnh vi th hin s thng minh, sng sut c cp trong 33 qung co, trong c ti 20/33 qung co c nhn vt chnh l nam so vi ch 5/33 qung co c nhn vt chnh l n v 3/33 qung co c c nam v n l nhn vt chnh. nh kin cn th hin trong cc tnh hung kh khn th nam gii lun c m t l ngi tm ra gii php tt nht v nhanh nht. Chng hn nh: b trai ly c qu bng mc trn cy trong qung co Ph mai Con b ci hay trong qung co C gi H Lan 123 v 456, ngi xem cng thy chnh b trai l ngi ngh ra cch ly c bng qu b ri trong bnh.

Hnh nh b trai thng minh, cao ln hn hn cc bn cng lp(qung co GrowAdvance IQ) Ngoi ra, nh kin gii cn th hin v tr cng vic ngoi x hi m nam n m nhim trong phim qung co. Kt qu nghin cu cho thy c s khc bit ln v v tr trong cng vic m nam v n c khc ho trong phim qung co. N gii thng c khc ha lm cc cng vic nhn vin hay gio vin nhiu hn. Trong khi nam gii li xut 113

hin cc v tr lnh o trong cng vic nhiu hn, c ti 27/28 qung co c nhn vt chnh l nam gi vai tr lnh o nhng ch c 1/28 qung co c nhn vt chnh l n t c v tr ny. Thm vo , nam gii xut hin trong cc qung co trong dng v sang trng ca ngi thnh t nhiu hn n gii, trong khi c 20/29 qung co th hin iu ny c nhn vt chnh l nam th ch c 5/29 qung co c nhn vt chnh l n. Bi v, n thng xut hin trong vai tr l ngi hng ni, lm cng vic gia nh, chm sc gia nh nhiu hn l xut hin trong vai tr l ngi hng ngoi vi cng vic v s thnh t ngoi x hi. Ngc li, nam li c khc ho l ngi hng ngoi nhiu hn l ngi hng ni. y chnh l cc nh kin gii, khun mu gii, phn cng lao ng theo gii hin tn c th hin trong phim qung co.

Nam gii l ngi thnh t, sang trng trong cng vic( qung coMobi fone) Nu xt v s tham gia ca nam v n trong hot ng ngoi x hi th khng c s chnh lch ng k, tuy nhin, tnh cht hnh vi v v tr ca mi gii li c s khc bit cn bn. Nam gii thng tham gia vo cc cng vic nh bc s, k s, nh nghin cu, gio vin th cht v thng v tr ca ngi lnh o, ra quyt nh. Cn ph n li m nhim cc cng vic i hi s kho lo, du dng, cn thn v phc tng nh nhn vin vn phng, ni tr

114

Nh vy, phm vi hot ng ca nhn vt c s khc bit ng k gia nam v n th hin r l cc hot ng din ra trong phm vi gia nh. Phm vi hot ng ngoi x hi khng c s chnh lch ng k. Tuy nhin, nh kin gii th hin c hnh vi ca nhn vt trong gia nh v x hi. Trong gia nh, ph n c m t l ngi chu trch nhim chnh, ph hp vi cng vic ny v nam gii gn nh c min nhim cng vic gia nh. Ngc li, trong cng vic ngoi x hi th nam gii c m t l ngi xut hin vi vai tr lnh o nhiu hn, ph n c m t nh l nhn vin nhiu hn. Cch xy dng thng ip nh vy s to ra mt h thng biu tng gii, khun mu gii, nh kin gii v hnh mu, hnh vi v c tnh tng ng vi vai tr ca gii nam v gii n. Truyn thng i chng c xem l mt trong nhng mi trng quan trng trong qu trnh x hi ho c nhn. C nhn s hc hi cc khun mu hnh vi t thng ip truyn thng ny v s c nhng nhn thc, th hin thi v thc hnh theo cc khun mu nh kin gii , cc c nhn tip thu s p bc gii mt cch t nhin v thc hnh n nh mt thi quen kh thay i. nh kin gii th hin ngh nghip ca cc nhn vt Ch bo v ngh nghip cho php o lng v v tr ca c nhn trong x hi. Bi v, s c nhng loi ngh nghip cho ngi lao ng c thu nhp cao, i hi s sng to, c c hi thng tin nhiu hn. Ngc li, c nhng ngh nghip mang li cho ngi lao ng thu nhp thp hn, khng i hi tnh sng to nhiu v t c c hi thng tin. Nghin cu tin hnh phn tch nh kin gii trong phim qung co qua s xut hin ca cc nhn vt l nam v n v ngh nghip c m t tm khong cch gii t bin s ny. Kt qu phn tch cho thy, nhn chung cc qung co t cp n cc cng vic lao ng chn tay nh sn xut nng nghip, cng nhn, lao

115

cng m hu ht u cp n cc cng vic i hi tr tu, s sng to v c x hi coi trng: bc s, k s, nh nghin cu, gio vin Bn cnh , xt v tn sut xut hin theo gii tnh trong cc ngnh ngh th khng th hin s khc bit nhiu. Tuy nhin, nh kin gii li th hin qua tnh cht cng vic m nhn vt m nhim. Cng xut hin trong ngnh y , tuy nhin, nam thng xut hin l nhng ngi bc s nhiu hn nhng n thng xut hin l y t, ngi gip vic cho nam (l bc s) nhiu hn.

Hnh nh nam gii l bc s nha khoa ( qung co kem nh rng Colgate) trong khi n gii ch m nhim vai tr l mt y t, gip vic cho bc s ( qung co Double Mint).

116

Trong 6 qung co cp n ngh nghip l nh nghin cu hay k s th c 3/6 qung co c nhn vt chnh v nhn vt ph l nam, 2/6 qung co c n gii (nhn vt chnh v nhn vt ph) v 1/6 qung co xut hin c nam v n cng lm vic trong phng th nghim vi vai tr l nhng nh nghin cu.

Nam xut hin trong vai tr l nh nghin cu, bo ch thuc ( qung co thuc Rowatinex) Trong s 6 qung co c xut hin ngh gio vin th c 3/6 qung co c nhn vt chnh v nhn vt ph l nam gii v 3/6 qung co c nhn vt chnh v ph l n gii. Tuy nhin, ngh nghip ny nh kin gii th hin tnh cht cng vic. Trong , nam gii thng m nhim ging dy, hng dn b mn lin quan n pht trin th cht nhiu hn l truyn t kin thc. Trong qung co Ovaltine ngi thy gio hng dn cho hc sinh tham gia 1 tr chi vn ng hay trong qung co 0123Vinafone, thy gio- cng chnh l hun luyn vin in kinh. Ngc li, n gii li xut hin trong vai tr l mt gio vin truyn t kin thc nhiu hn v gio vin tiu hc nhiu hn. Trong qung co thuc ho PH v qung co Cool air xut hin hnh nh mt c gio ang ging bi cho hc sinh.

117

N gii thng xut hin l gio vin tiu hc nhiu hn ( qung co m Ho Ho) Trong s 20 qung co m t cng vic l nhn vin vn phng th nam gii xut hin trong 6 qung co, n gii xut hin trong 5 qung co v c nam - n cng xut hin trong cng vic ny l 9. Tn sut xut hin nam n trong lnh vc ngh nghip khng c s khc bit ng k cho thy trong phim qung co th hin c c hi v kh nng tham gia vo ngh ny kh cao cho c nam v n. Tuy nhin, nh kin gii li c th hin qua v tr cng vic m nam hay n m nhim. l nam thng xut hin l ngi lnh o nhiu hn v n thng xut hin l ngi tha hnh nhiu hn.

C nam v n cng tham gia trong qung co vi cng vic nhn vin vn phng. Tuy nhin, ngi c quyn lnh o li l nam gii ( qung co Rhumenol Flu 500) Cng vic lin quan n nu n ni tr hin ti ch c cng nhn l ngh nghip khi ngi lao ng lm vic trong mt c quan, 118

doanh nghip, nh hng, khch sn c tr lng. Tuy nhin, cng l nhng cng vic nh vy nhng ngi thc hin cng vic cho gia nh ring th bn thn h khng c tr lng v cng khng c tha nhn nh l mt ngh nghip. Trong phn tch ny, gi s nhng qung co xut hin nhng cng vic lin quan n nu n ni tr c xem xt nh l ngh nghip th khong cch gii th hin loi hnh ngh nghip ny l kh r. Trong tng s 30 qung co cp n cng vic ny, ch c duy nht 1 qung co c nhn vt chnh v nhn vt ph l nam gii nhng c n 29 qung co c nhn vt chnh v nhn vt ph l n gii. Trong lnh vc ny s xut hin ca n gii chim t l rt cao, gn nh tuyt i so xut hin ca nam gii.

Ph n lm cng vic ni tr nhiu hn hn so vi nam gii. Chnh cch thc xy dng nhn vt nh th ny khin cho cng chng nhiu khi lm tng rng ni tr cng l mt thin chc ca ngi ph n ( qung co du n Ogold) i vi ngh lao ng chn tay nh cng nhn cng nghip, cng nhn lm vic trong cc nng trng, th xy, th mcxut hin t so vi cc cng vic ni n trn. Trong s 3 qung co m t loi hnh cng vic ny, c 2/3 qung co c nhn vt chnh v nhn vt ph l nam 119

v 1/3 qung co c nhn vt chnh v ph l n. V tn sut xut hin khng c s chnh lch nhiu. Tuy nhin, s khc bit nm tnh cht cng vic. Cng l cng nhn nhng ngi nam xut hin trong vai tr l cng nhn xy dng lm vic cc cng trng (qung co KFC v qung co sa ti C gi H Lan), trong khi ngi n li c m t l cng nhn lm vic trong nng trng - cng nhn hi ch (qung co tr xanh O2). Ngoi ra, n thng c khc ho trong mt s ngnh khc ho s, phng vin, tip vin hng khng, bun bn

Tip vin hng khng (qung co VRohto) Vit Nam)

Ho s ( qung co Honda

120

Phng vin ( qung co Comfort) Knorr)

Bun bn nh ( qung co

Nh vy, nh kin gii v ngh nghip gia nam v n c khc ho trong phim qung co cho thy khi xy dng mu nhn vt, cc nh truyn thng vn cn b nh hng bi quan nim truyn thng v phn cng lao ng theo gii: Nhn vt nam thng m nhim vai tr sn xut, lin quan n cc cng vic i hi tr tu, kh nng sng to v c x hi nh gi cao. Ngc li, nhn vt n thng c khc ha vi cng vic n gin, thm ch cha c tha nhn nh l cng vic thc s v c tr lng (cng vic lin quan n ni tr). C nam v n u xut hin l cng nhn, nhng vn c s khc bit l cng vic ca n lin quan cht ch vi hot ng nng nghip, trong khi hot ng ca nam gii mang tnh cht cng nghip nhiu hn. 121

C. KT LUN Nhn chung nh kin gii, khun mu gii, phn cng lao ng theo gii vn c th hin kh r trong phim qung co. nh kin gii, khun mu gii v phn cng lao ng gii th hin qua hnh nh minh ho, nhn vt, ni dung v cc cu sologan trong phim. Trong , ph n thng m t nh nhng ngi c tnh cch du dng, tnh cm, hot ng ch yu din ra trong khun kh gia nh, thng lm cc cng vic lin quan n lnh vc ti sn xut. Ngc li, nam gii thng c m t nh ngi c tnh cch mnh m, thch s phiu lu, mo him, thng m nhim cc cng vic trong lnh vc sn xut, c tnh c ng x hi cao v c v tr lnh o. nh kin gii th hin qua gii tnh ca nhn vt: Nhn chung tn sut xut hin nhn vt chnh l nam gii chim t l cao hn t l nhn vt chnh l n gii. c bit l trong cc qung co v ngnh hng thc phm, dc phm v cc ngnh hng cng ngh cao. Ngc li, n gii thng xut hin vi vai tr l nhn vt chnh trong cc qung co thuc ngnh hng ho m phm, vt liu xy dng v in t. Tuy nhin, n gii xut hin trong cc qung co ny thng vi trang phc gi cm, ph din v p hnh th thu ht su ch ca cng chng. Ngc li, t l nhn vt ph l n gii li cao hn so vi t l nhn vt ph l nam gii trong hu ht cc qung co thuc mi ngnh hng. C cu gii tnh nhn vt chnh v ph nh vy s gp phn to ra v duy tr nh kin rng nam gii quan trng hn n gii, do s quan tm dnh cho nam gii l nhiu hn. nh kin gii th hin qua hnh vi v phm vi hot ng ca cc nhn vt: Nhn vt nam v nhn vt n trong cc on phim qung co c s khc nhau c bn v tnh cht ca hnh ng. Nhn vt nam thng c

122

m t l ngi c hnh ng ch ng, cn cc nhn vt n th thng b ng hn. Quan nim nam ngoi n ni c th hin r qua phn tch phm vi hot ng ca nhn vt trong phim qung co. Phm vi hot ng ca cc nhn vt n thng c m t trong gia nh nhiu hn nam gii. c bit, s xut hin ca ph n trong bp gn nh chim u th tuyt i. Bn cnh , hnh nh ngi ph n trong phng khch cng chim mt t l cao hn so vi nam gii. Ngc li, phm vi hot ng ca nam gii thng c m t nhiu hn trong cc mi trng x hi phong ph, a dng nh trng hc, cc c quan, cng trng, ni lm vic Nhng thng ip mang nh kin gii ny gp phn to ra v duy tr hng lot cc h biu tng gii trong tng tc x hi ca cc c nhn thng qua mi trng x hi ho l truyn thng i chng. nh kin gii th hin qua ngh nghip ca cc nhn vt: Qua phn tch v tr, ngh nghip ca nhn vt nam v n trong cc on phim qung co cho thy: nam gii thng m nhim cc cng vic i hi tr tu v c x hi nh gi cao hn ph n. Di gc nhn ca quan im gii, ni tr cng c coi l mt ngh thc s. V lc lng tham gia vo loi hnh ngh nghip ny gn nh hon ton l ph n. c bit, vi ngh cng nhn th tnh cht cng vic ca n lin quan n nng nghip nhiu hn, trong khi cng vic ca nam gii c tnh cht cng nghip. Nh vy, c th thy rng: phim qung co hin nay cn chu nh hng nng n t hnh thc phn cng lao ng truyn thng. iu ny s to ra trong d lun mt p lc bt li cho c nam v n. Ti liu tham kho
1. Barbara A. K Franklin ( 2001), Bo co phn tch i tng truyn thng v chin dch truyn thng v s bnh ng gii

123

2. Bo co 10 nm thc hin Cng lnh Bc Kinh Vit Nam ca cc t chc phi chnh ph, 2005 3. Bo co ti Nghin cu gii Vit Nam- mt s vn l lun v thc tin 4. Csaga, Lut bnh ng gii, Cp nht ngy 20/3/2008 5. Desai, Jaiki ( 1995), Vit Nam qua lng knh gii, Bo co pht trin Lin Hp Quc 6. o Hu Dng ( 2004), Qung co trn truyn hnh trong kinh t th trng, NXB i hc Quc Gia thnh ph H Ch Minh 7. L Ngc Hng ( 2000), Truyn thng i chng v mt s vn x hi hc v gii, Tp ch khoa hc v Ph n, s 2/ 2000 8. Nguyn Vn Khang ( 2004), X hi hc ngn ng v gii: k th v k hoch ho ngn ng chng k th i vi n gii trong s dng ngn ng, Tp ch X hi hc, s 2/ 2004 9. Trn Th Kim Loan ( 1998), Hnh nh ngi ph n trong qung co trn bo, Tp ch khoa hc v Ph n, s 3/ 1998 10. Phm Phng Mai, Nguyn Qu Thanh ( 2004), S lm dng hnh nh ngi ph n trong phim qung co truyn hnh, Tp ch khoa hc v Ph n, s 4/ 2004 11. Mai Qunh Nam (1996), Truyn thng i chng v d lun x hi, Tp ch X hi hc, s 1/ 1996 12. Hong Trng ( 1999), Qung co, NXB i hc Quc gia thnh ph H Ch Minh 13. Tng cc Thng k ( 1999), iu tra mc sng dn c Vit Nam 1997- 1998, H Ni 14. VTV. Org.vn, Knh truyn hnh, Cp nht ngy 11/5/2008

124

THNG IP GII TRN THNG TIN I CHNG HIN NAY QUA MT S NGHIN CU Ths. Phm Hng Tr Cng vi nhng thnh tu v kinh t, Vit Nam cng ci cch th ch mang li quyn hn v c hi bnh ng cho nam v n trn mi lnh. Cho n nay, Quc hi v Chnh ph ban hnh nhiu vn bn lut v cc quy nh nhm bo v a v ca ph n, nng cao bnh ng gii. Trong iu 9, Hin php u tin ca n-c Vit Nam Dn ch Cng ho nm 1946 ghi: Ph n bnh ng vi nam gii v mi ph-ng din v iu 19, chng III ca Lut Hn nhn v gia nh c vit V, chng bnh ng vi nhau, c ngha v v quyn ngang nhau v mi mt trong gia nh. iu 18 trong Lut Bnh ng gii c ghi: V, chng bnh ng vi nhau trong quan h dn sV, chng c quyn, ngha v ngang nhau trong s hu ti sn chung, bnh ng trong s dng ngun thu nhp chung ca v chng v quyt nh cc ngun lc trong gia nh. V, chng bnh ng vi nhau trong vic bn bc, quyt nh la chn v s dng bin php k hoch ho gia nh ph hp... Gii trn truyn thng cng l ch c cc nh nghin cu Vit Nam quan tm. Nhng nghin cu v gii v truyn thng Vit Nam u chia s quan im cho rng truyn thng c tc ng rt ln ti cng chng. Bi truyn thng i chng vi vai tr l cng c, phng tin gio dc nhn thc thng qua vic truyn ti, gii thch, tuyn truyn, vn nggp phn to c d lun x hi v mi trng thun li cho vc chuyn i thi v hnh vi ca cc nhm x hi. Hn na, nhiu nghin cu cho thy lng thng tin x hi m con ngi trong x hi hin i thu nhn c l thng qua h thng truyn thng i chng.

125

Tuy nhin, cc phng tin truyn thng hin nay khng phn nh mt cch chnh xc v y v ngi ph n (Chea Phalline, 2003, tr 76). Cc kt qu nghin cu u cho thy, hnh nh gii mt s phng tin truyn thng hin nay nh tivi, bo ch.. cn mang nh kin gii. Chnh v th, ti Hi ngh Bc Kinh v hng ti th k 21 ca ph n nhn nh nh sau: Phng tin truyn thng in t v in n phn ln cc quc gia khng cung cp bc tranh cn bng v cuc sng a dng ca ngi ph n v nhng ng gp x hi ca h cho mt th gii bin i (theo Vin Khoa hc x hi Vit Nam, 2006, tr 236). L cng c c nh hng mnh m, y quyn lc trong x hi, phng tin truyn thng phi hot ng vi mc ch lm cho x hi c ci nhn tt hn, ng hn v cc vn ph n v lm thay i thi , quan nim x hi v vai tr truyn thng ca ngi ph n. Tuy nhin, trn th gii v Vit Nam hin nay cn kh t i phn tch gii v truyn thng qui m ln. Trn ton cu c mt s d n ln v gim st gii v truyn thng thc hin qui m 71 quc gia do Media Watch Canada t chc nm 1995, d n gim st truyn thng ton cu Who makes the news nm 2000; R sot li cc chng trnh d n lm vic vi Media m rng nhm tng cng nhn thc ca cng ng v bnh ng gii ca Csaga v Oxfam tin hnh thng 4/2008. Nhng d n ny tp trung phn tch nhng vn , xu hng th hin hnh nh ph n v nam gii, xem xt ti s lng cng nh tn xut nhng khun mu, nh kin gii trong ni dung, sn phm truyn thng, vn nhn thc gii, quan im, ting ni, s hin din ca nam v n, hnh nh bo lc ni chung trn truyn thng(Ng th Tun Dung, 2007). Ch gii v truyn thng c cp trong nhiu nghin cu t nhiu chuyn ngnh nh x hi hc, ngn ng, vn hc... Trong 10 nm tr li y nhng nghin cu v gii trn truyn thng i chng ch yu i tm cu tr li cho cu hi: S xut hin ca quan im gii trn truyn thng nh th no? Hnh nh gii trn truyn thng ra sao? Liu c s bt 126

bnh ng gii trn cc phng tin truyn thng hay khng? Nhng cng trnh ny c th chia theo cc nhm sau: 1. Nhng nghin cu theo hng phn tch vai tr ca truyn thng i chng i vi vn gii u khng nh truyn thng i chng gp phn v cng quan trng trong vic thc y s tin b ca ph n v bnh ng gii. Thay v nhng hnh nh qu quen thuc v ph n vi cng vic chm sc con ci, ni trvi ngh nghip l gio vin, bc struyn hnh a ra nhiu hnh nh v nhng ngi ph n mnh m, c a v trong x hi, c kh nng quyt nh sng sut, tham gia nhiu vo cc lnh vc m trc y ch dnh ring cho nam gii nh li my bay, v ss gp phn vo lm thay i quan nim, cch nhn nhn v vai tr ca v th ca ngi ph n trong x hi Nht l i vi chnh ph n, khi nhn thc ng v v tr, vai tr v kh nng ca chnh mnh, h s t tin hn rt nhiu trong vic ng gp cng sc ca mnh cho x hi. Nhng ngi n ng s khng cn cm thy thp km khi chia s cng vc nh vi ph n(Dng Th Minh, 2007) ng quan im vi Dng Th Minh, tc gi Serath mt phng vin ca t Rasmei Kampuchia- cng cho rng truyn thng cn hn ch vic th hin ph n l ngi thp km, khng c coi trng hay khai thc h nh l i tng tnh dc m thay vo tng cng th hin hnh nh tch cc v ngi ph n (Serath, 2003). Tc gi cng cho kt lun rng nu mun thay i c nhn thc ca cc nhm ngi trong x hi th nh bo cn c o to thm v cc vn x hi v vn gii. Hn na, cc tp on truyn thng cn phi thay i quan im bi h cho rng thng tin v ph n khng c xem l chuyn mc mang n li nhun. Do , t bo hng u ca Camphuchia - t Rasmei Kampuchia, trc nm 2003 c hn mt ct u n ng ti cc bi vit lin quan n ph n nh bo lc trong gia nh, gio dc, vai tr ca ph n trong x hi nhng ct bo ny b ct i. L do m tc gi phn 127

tch l do li nhun kinh doanh, thiu ngi vit v phng vin ca h iu l nam gii h li khng phi l nhng ngi vit nhng bi ny m n c cc nh vn tnh nguyn hoc c gi gi n. (Serath, 2003) Tng t vi cc tc gi trn, tc gi Sarayeth Tive cng nu ra quan im rng nhng ngi ph n trong cc cu chuyn trn bo ch Khmer Campuchia c ni n nh nhng nn nhn v h khng la chn cch sng truyn thng (Sarayeth Tive, 2003 ) Hu ht cc tc phm trn u i n s tin tng rng vc phn nh hnh nh ngi ph n trn cc phng tin thng tin i chng c th lm tng cng, gia tng nh hng cng nh nng cao v th ca ngi ph n trong x hi. Chng hn, ngi ph n cn c xy dng trong cc bi vit phi c thay i t v tr l mt nn nhn ca cc hnh ng bo lc thnh nhng ngi ng gp cho s pht trin ca x hi nh nam gii. iu cng ng ngha vi vic cc phng tin truyn thng cn a ti cng chng ca mnh nhng hnh nh v ngi ph n lnh o, lm ch trong cuc sng gia nh v x hi. 2. Nhm nhng cng trnh tp trung vo phn tch v vai tr gii, nh kin gii, bnh ng gii, nhy cm gii trn cc phng tin truyn thng i chng. Theo hng nghin cu ny c th k ti mt s cng trnh tiu biu: Mt s duy tr nh kin gii v vai tr ca n v nam trn bo in hin nay ca tc gi Trn th Minh c v Hong ng trn tp ch Tm l hc, s 6/2004; Bo co Nhy cm gii trong cc chng trnh truyn hnh ca i truyn hnh Vit Nam do Csaga v Oxfam thc hin thng 3/2008; Gii khng c ngha l ph n ca Nguyn thu Phng ng trn K yu Hi tho Gii Truyn thng v pht trin nm 2003. im chung kh tng ng v cng l s thnh cng ca nhng cng trnh nghin cu ny chnh l cc tc gi tp trung phn tch v ch ra nhng quan im dp khun ny c vai tr duy tr, cng c, gio dc s bt bnh ng trong x hi mt cch v thc. Tc gi Nguyn Thu Phng vit cuc sng hng ngy ca ngi ph n gi y 128

thay i rt nhiu nhng nhng gi tr v quan nim mang tnh rp khun v gii li thay i rt t so vi thp k trc (Nguyn Thu Phng, 2003). Trn thc t, ngy nay cc em gi t tin, t chu trch nhim bn thn, pht trin ci ti hn so vi th h trc . Tuy nhin, trn cc phng tin truyn thng hin nay vn ca ngi hnh nh ngi ph n du dng, nhn nhc, bit chm lo cho gia nh, chiu lng cc thnh vin trong gia nh, trong khi nhng cng vic hay phm cht ny khng cn l nim kiu hnh ca ngi ph n trong x hi hin nay (Trn th Minh c v Hong, 2004, tr 17). Hay mt quan im cho rng vic ngi ph n ly chng t tui hn mnh l iu bt thng, kh c th chp nhn. R rng y l mt nh kin gii tn ti t rt lu xut pht t thi quen v khun mu truyn thng c ph bin trong i a s cc cng ng ngi Vit. Ngi ta thng cho rng, nam gii cn l ngi tr ct trong gia nh, l ngi c ting ni quyt nh v nm gi quyn lc. Do vy, ngi chng phi l ngi nhiu tui hn d dng m nhim c nhng vai tr ny (Csaga, 2008) 3. C th ni nhm nhng cng trnh nghin cu chuyn su cp ti vn gii trn cc phng tin truyn thng i chng thng qua vic phn tch nhng hnh nh ca nam v n gii c s dng trn cc chuyn mc. y l nhm vn c nhiu tc gi quan tm nht. Hnh nh v vai tr x hi ca ph n v nam gii trn truyn hnh trong nghin cu thc nghim ca D n Bnh ng gii cng cho thy v vai tr ca n gii, khn gi nhn thy hnh nh ph n xut hin trn truyn hnh kh a dng trong cc lnh vc nh ni tr, chm sc gia nh, d hp, lnh o. V mt im ng ch y l s liu nh lng cho thy t l hnh nh v vai tr ca ph n cao hn vai tr l lnh o (92,5%) v d hp (92,6%) so vi hnh nh ph n vi vai tr l ni tr (90,8%) v chm sc gia nh (91,9%), hn na khn gi cng thy s xut hin mt cch ng k ca nam gii trong 2 vai tr l ni tr (75.5%), chm sc gia nh (77,1%). iu ny cng ny cng c kt qu tng t vi nghin cu ca 129

V Th Gi. Qua tm hiu cc chuyn mc trn chng trnh VTV1, VTV3 nh thi s, phng s, i thoi, giao lu, phim truyn, phim ti liutc gi nhn thy hnh nh ph n khng b gii hn, h c mt trn truyn hnh vi nhng tm gng l mt gim c gii, l mt ph n tr tu, c bn lnh, c lp v c quyn ra quyt nh,l ngi ph n chu thng chu kh, sng v gia nh(V Th Gi, 2003, tr81-83) Tuy nhin, khi tm hiu su hn v mc xut hin hnh nh ca nam gii v ph n nhng nghin cu ny iu cho thy xt v mt tn xut xut hin th hnh nh trn truyn hnh vn mang nh kin gii kh r. Mt nghin cu v thng tin qung co ng trn bo v tp ch cui thp k 1970 cho bit trong nh nam thng ng cao hn n; iu ny ng u th x hi ni tri ca nam so vi n; trong khi n thng xut hin trong t th nm, ngi (trn gh, ging) nhiu hn nam. Cc t th ca nam thng biu l nng lc tho vt, hiu bit, mnh m cn ph n biu l s mm mi, t v hoc th ng, ph thuc (L Ngc Hng, 2000, tr 154) Mt nghin cu khc v hnh nh ph n trong qung co cho thy, cc nh qung co lm dng qu nhiu hnh nh ph n di dng ny hay dng khc nh mc vy ngn, vai trn qung b cho sn phm (Nguyn Qu Thanh, 2004; Trn Th Kim Loan, 1998; V Th Gi, 2003). Hng ngy 60% thi lng qung co s dng hnh nh ngi ph n. Thng k ca cc nghin cu cho thy nhn vt ng qung co l n chim t l cao hn nam. C ti 82% l hnh nh cc c gi tr. Hnh nh gy n tng cho ngi tiu dng nhiu nht l hnh nh ngi ph n tui t 20-30 trong khi hnh nh nam gii tui ny li khng gy c n tng. Ngoi ra 99% chng trnh qung co v thit b gia nh, thc phm, trang ims dng hnh nh ph n, hnh nh ca ph n trong qung co cn b gn cht vi quan nim v vai tr c coi l truyn thng nh nu n, git gi cn hnh nh v ngi ph n thnh t 130

hoc tham gia cng tc x hi cn m nht. (Ng th Tun Dung, 2007;Nguyn Qu Thanh, 2004; Trn th Kim Loan, 1998) Tc gi L Ngc Hng cho rng cc thng tin qung co, chng trnh thng tin khuyn mi khng nhng phn nh vai gii trong vn ha nghe nhn m cn cng c, khuyn khch cc hnh vi gii nht l hnh vi mua hng theo vai gii. Nhng hnh nh v ph n gi cho ngi mua l n gii chn nhng sn phm nh bt git, m phm, qun o cn nam gii mua sm nhng th t tin nh xe t hay s dng nhng mt hng nh bn gh cho mt vn phng sang trng(L Ngc Hng, 2000, tr43). Bn cnh , hnh nh ha v ngn ng th hin h thp v th ph n, h c coi nh nhng i tng tnh dc, hnh nh ngi ph n c s dng nh mt phng tin, mt cng c cho hng dng thn th ph n nh mn hng cnh tranh sn phm v v tnh ch p ln nhn phm ph n (Trn Th Kim Loan, 1998). Cng ng quan im ging Trn th Kim Loan, Sarayeth Ti Ve cho rng mt s t bo khc ha hnh nh ca ngi ph n nh vt mua vui, nhng nn nhn qua vic xut bn nhng cu chuyn tc tu, n phm khiu dm (Sarayeth Ti Ve, 2003, tr 88 ). C th ni, cc nghin cu ny cho ta thy ci nhn nhiu chiu v vai tr ca nam gii v n gii thng qua cc hnh nh qung co trn hai phng tin truyn thng l bo hnh v bo in. Nhng nghin cu ch ra rng nhng hnh nh, vai tr gii cn mang nng khun mu, nh kin gii. Tuy nhin, y ch l nhng nghin cu trng hp v ch yu tp trung tm hiu hnh nh ca ph n trn mc qung co, cn cc chuyn mc khc cha c nghin cu. 4. cp ti vn gii trn sch gio khoa cng l mt lnh vc c cc nh nghin cu quan tm, bi y l thng tin chnh thng c gio dc trong nh trng. Nghin cu kha cnh ny c th k ti cc cng trnh nghin cu sau: Vn gii trong sch gio khoa Tiu hc 131

Vit Nam ca tc gi Nguyn Th Ngn; Vn gii trong cc sch gio khoa Trung hc c s ca tc Phan Thanh Khi; Khun mu, nh kin gii trong sch gio khoa Trung hc ph thng mt s vn quan tm ca Ng Th Tun Dung u c ng trong cun Nhng vn gii: T lch s n hin i do nh xut bn L lun chnh tr n hnh nm 2007. Bi vit C chng s nhy cm gii trong sch gio khoa o c cp I ca Nguyn th Minh T ng trn Tp ch Khoa hc v ph n s 5/2001 v nghin cu ca Kim Vn Chin v X hi ha v gii trong sch gio khoa ting Vit lp 2 ng trn tp ch Khoa hc v ph n s 1/2004. C th ni y l nhng cng trnh nghin cu r sot li nhng mn hc ca tt c cc cp hc, t bc tiu hc n trung hc ph thng c cp ti vn gii. Cng vi vic x hi ha gia nh th nh trng cng c vai tr, v d trn lp nhng gi tr gii, vai tr giic c nhn tip nhn, n chi phi c nhn trong vc suy ngh, hnh ng. c im ni bt ca nhng nghin cu ny chnh l nu ln c mi quan h rt mt thit ca thit ch gio dc vi vn gii hin nay. Cc sch gio khoa cc cp hc, t hay nhiu, trc tip hay gin tip u c tinh thn v gii nhng ni chung l mang tnh t pht ch khng phi t gic (Phan Thanh Khi, 2007, tr 184). Cc cng trnh ny u ch yu nghin cu vn gii trong sch vn hc, ng vn, ting vit, o c v nhng sch ny thng c khuynh hng trnh by cho hc sinh ca mnh cc hnh nh, vai tr gii theo hng phn nh qu kh hn l hin ti v tng lai. iu ny ng rng cc ch mang tnh thc tin cho tr em gi, ph n lin quan cht ch ti mt s vai tr hnh mu tng lai nh hnh nh ngi v, ni tr v i vi cc em nam l s chun b hng ti vic tham gia vo nhng ngh nghip c v th, hat ng x hi, cc c hi pht trin v rng mNhng bi vit, cu chuyn, hnh nh minh ha trong schv tnh t nhiu phn nh v khc su thm khun mu gii (Ng th Tun Dung, 2007, tr 189-202).

132

Thng qua s phn tch cc tc gi cung cp nhng thng tin cn thit cho vic xy dng, bin son, tuyn chn cc bi vitnhm nng cao nhn thc gii cho gio vin, hc sinh. Tuy nhin, hu ht cc bi vit chung chung ch c nghin cu ca tc gi Ng Th Tun Dung s dng bng kim thng k nh lng nhng hnh nh, ngn t, thng ipc s dng trong cc sch gio khoa trung hc c s. 5. Ngn ng khng ch phn nh quan nim, cch nhn nhn v gii ca con ngi m c th tc ng, gp phn thay i nhn thc ca con ngi v gii (Nguyn Vn Khang, 2004). Chnh v th c mt s nghin cu v mi quan h gia ngn ng v gii trong cc tc phm ch yu cp n s k th gii trong ngn ng. Theo xu hng nghin cu ny c th k ti cc cng trnh: X hi hc ngn ng v gii, k th v k hoch ha ngn ng, chng k th i vi ph n ca tc gi Nguyn Vn Khang ng trn Tp ch X hi hc s 2/ 2004; S k th gii tnh trong ngn ng (Trn Xun ip, 2004); S k th gii tnh trong ngn ng trong cc cch biu t mang tnh nh kin v gii nhn t gc lch sca Trn Xun ip ng trn Tp ch Ngn ng s 3/ 2002. Cc cng trnh nghin cu u thy rng chnh ngn ng ang c s dng hng ngy cng phn nh, lu gi s bt bnh ng gii. Tc gi Nguyn Vn Khang cng cho thy chnh nhng thin chc lm m v cc tc nhn khc nh ngh nghip nht l ngh th k vn phng lm cho h c ngn ng lch s. 6. Vn gii trong thng tin i chng: Nghin cu trng hp Internet ca tc gi L Ngc Hng l bi vit trong cun Nhng vn gii: T lch s n hin i do nh xut bn L lun Chnh tr n hnh nm 2007. V ni dung ca cc thng ip trn internet c th trc tip hoc gin tip phn nh hin tng bt bnh ng trn mt s lnh vc. Khng nhiu ngi ti vn bt bnh ng trong vic i ch Vit Nam v mt s nc xung quanh. Nhng khi a thng tin v hin tng

133

ny trn Internet th chc chn nhiu ngi s ngc nhin v t cu hi: Ti sao li nh th. C th l ti sao ch c 3% n ng Vit Nam i ch? iu ny gi ra cho chng ta thy rng s phn cng lao ng ngh nghip theo gii. Mt s ngh nghip c coi l ca n gii, ph hp vi ph n v mt s ngh c coi l cng vic ca nam gii, ph hp vi nam gii. Tc gi cng xem xt v pht hin mt s vn gii ny sinh do s lm dng Internet. Nh vy, qua nhng nghin cu trn chng ta thy: Nhng hnh nh, vai tr gii c kho st trn hu ht cc phng tin truyn thng i chng: bo ch, truyn hnh, cc n phm sch gio khoa tr mng Internet (Ng th Tun Dung, 2007, tr 206). Cc nh nghin cu u ch ra xu hng rng c s bin i trong vic a nhng hnh nh, thng ip v gii, c th l ni dung th hin, t tng k th, phn bit i x gia nam v n ang gim dn, cc hnh nh, biu tng, thng ip v gii trn truyn thng ang thay i theo chiu hng tch cc. Tuy nhin, cc nhn vt nam vn l ngi ch yu c gii thiu a v lnh o, cn nhn vt n vn l nhng ngi ni tr, chm lo gia nh. Th 2, cc nghin cu u ch ra rng mt s ngh nghip c coi l ca n gii v ph hp vi n gii. N th hin ngay c trong ngn ng c s dng hng ngy.

Ti liu tham kho

1. Csaga (2008), Bo co Nhy cm gii trong cc chng trnh truyn hnh ca i truyn hnh Vit Nam, H Ni 2. Ng Th Tun Dung (2007), Nhng vn l lun c bn v gii v kinh nghim gii quyt vn gii mt s nc trn th gii, Vin Gia nh v Gii.

134

3.

Ng th Tun Dung (2007), Khun mu, nh kin gii trong sch gio khoa trung hc ph thng mt s vn quan tm, trong cun Nhng vn gii: T lch s n hin i, Nxb L lun Chnh tr, H Ni. Trn Xun ip (2002), S k th gii tnh trong ngn ng trong cc cch biu t mang tnh nh kin v gii nhn t gc lch s, Tp ch Ngn ng, 3 (150), tr. 4148. Trn th Minh c, Hong (2004), Mt s duy tr nh kin gii v vai tr ca n v nam trn bo in hin nay, Tp ch Tm l hc, s 6, tr 14- 22. V Th Gi (2003), Hnh nh ngi ph n trn truyn hnh Vit Nam, trong K yu Hi tho Gii Truyn thng v pht trin, H Ni L Ngc Hng (2000), Truyn thng i chng v mt s vn x hi hc v gii, Tp ch Khoa hc v ph n, s 2, tr35-44. L Ngc Hng (2007), Vn gii trong thng tin i chng: Nghin cu trng hp Internet, trong cun Nhng vn gii: T lch s n hin i, Nxb L lun Chnh tr, H Ni. Nguyn Vn Khang (2004), X hi hc ngn ng v gii, k th v k hoch ha ngn ng, chng k th i vi ph n, Tp ch X hi hc, s 2 (86).

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. Trn th Kim Loan (1998), Hnh nh ngi ph n trong qung co trn bo, Tp ch Khoa hc v ph n, s 3, tr 46-52. 11. Dng Th Minh (2007), Gii trong truyn thng bo hnh, trong cun Nhng vn gii: T lch s n hin i, Nxb L lun Chnh tr, H Ni. 12. Chea Phallin (2003), Vai tr ca truyn thng vi vic gii phng ph n, trong K yu Hi tho Gii Truyn thng v pht trin, H Ni 13. Nguyn Thu Phng (2003), Gii khng c ngha l ph n, trong K yu Hi tho Gii Truyn thng v pht trin, H Ni 14. Serath (2003), Gii Truyn thng v pht trin, trong K yu Hi tho Gii Truyn thng v pht trin, H Ni

135

PHN II : TIP CN TRUYN THNG I CHNG

TIP CN TRUYN HNH CA NGI DN VNG TY BC (Nghin cu trng hp Yn Bi v Lo Cai ) Ths. Nguyn Th Tuyt Minh A. T VN Nghin cu v tip cn thng tin i chng ca ngi dn vng Ty Bc l mt trong nhng hng nghin cu quan trng v truyn thng gp phn tm hiu cng chng Ty Bc, c bit l nhm cng chng dn tc t ngi, nhm tm hiu thc trng tip cn vi truyn thng v hiu qu truyn thng vi nhm cng chng Ty Bc. T , gp phn gip cc nh truyn thng nng cao hn na hiu qu trong cng tc tuyn truyn. Bi vit l mt phn trong mt nghin cu trng hp, kt qu nghin cu ch s dng cho cc mu kho st. Mc ch ca nghin cu nhm m t thc trng tip cn v hiu qu bo hnh i vi ngi dn Ty Bc, hiu cc yu t tc ng ti thc trng v hiu qu ny. K thut thu thp thng tin nh lng bng phng php ankt vi mu 600 h gia nh Yn Bi v Lo Cai. Trong , s lng cng chng c xem truyn hnh l 539 trng hp (chim 90%). Nh vy, nhng trng hp s dng trong phn tch tip cn truyn hnh ch yu c phn tch vi mu nghin cu ny. Phng php x l s liu bng phn mm SPSS nhm lng ho c nh hng ca cc yu t ti thc trng tip cn v hiu qu bo hnh ti cng chng Ty Bc. B. NI DUNG V KT QU NGHIN CU 1. Thc trng tip cn truyn hnh a. V phng tin Trong nhng nm qua Lo Cai v Yn Bi t c nhiu thnh tu to ln: tng trng kinh t lin tc vi tc kh cao v tng i n

136

nh, GDP tng bnh qun trn 10%/nm, c cu kinh t chuyn dch ng hng pht huy c th mnh ca a phng. Hn 10 nm trc 1 h gia nh no c tivi l mt iu him c i vi nng thn vng Ty Bc. Tuy nhin, kt qu nghin cu ca chng ti cho thy c gn 80% h trong mu nghin cu c tivi. Trong , tt c nhng h thnh th trong mu nghin cu u c tivi v 20% khng c tivi l nhm nng thn. Ch bo ny th hin rt r cht lng cuc sng ca nhng ngi dn vng ni c nng cao rt nhiu, ngi dn c nhiu c hi tip cn vi nhng thng tin cp nht, kp thi. Thm vo , trong s 20% h (108h) cn li cha c tivi th c ti 84% (91h) s mua tivi nu mc thu nhp cao gp 1,5 ln mc thu nhp hin ti ca gia nh. tho mn nhu cu tip cn vi truyn hnh ca cc tnh min ni Ty Bc ng v Nh nc u t kh nhiu kinh ph. Mi tnh nghin cu hin c trn 100 trm pht sng truyn hnh (bao gm c im DTH pht cng cng ti cc x vng cao). Ti Yn Bi ph sng truyn hnh Vit Nam trn 90% a bn dn c, cp khng thu tin 1282 my thu hnh t chc im xem truyn hnh nng thn, cp khng thu tin 104 trm DTH v TVRO cho cc thn bn xem truyn hnh cng cng. Lo Cai c a hnh phc tp nn hin nay mi ch m bo ph sng truyn hnh c 67% s h gia nh, hu ht dn c trong vng ch thu c mt chng trnh VTV1. Theo bo co ca s VHTT tnh Lo Cai hin c 3000 h gia nh s dng ng ten cho trong c 20% h c dng th. Biu1. Gia nh c ngten cho, tivi (%)
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

40

34 21
5

Ch-a c ngten cho

Khng c tivi

C ngten cho khng th

ngten cho c th

137

S liu nghin cu cho thy, nu xt trong nhng h c tivi (475h) th c ti 49% (253h) c ngten cho bt cc tn hiu truyn hnh xem. Ti cc tnh bin gii gip Trung Quc hin c bn kh nhiu cc ng ten cho lu vi gi kh r khong 500-600 ngn ng, so vi 10 nm trc gi ng ten cho ch bng 1/10, hn na vi mc sng ca ngi dn c nng cao kh nhiu trong thi gian qua to iu kin ngi dn tit kim tin mua ti vi v ng ten cho xem truyn hnh Vit Nam. i vi nhng ngi dn sng ti th u c trm pht sng truyn hnh trc tip nn t l h gia nh c ng ten cho rt thp chim 17,5%. Ngc li, i vi ngi dn sng ti nng thn b nhiu i, ni che khut khng thu c sng truyn hnh trc tip nn t l cc h gia nh c ng ten cho 71,7%. iu ny cho thy ngi dn nng thn vng Ty Bc chu kh nhiu thit thi tip cn vi truyn hnh, ngoi vic phi mua tivi h cn phi b tin ra mua ng ten cho bt hp php. Trong s nhng ngi tr li c mua th xem ng ten cho th phn ln h sng ti th (21 ngi th v 9 ngi nng thn). xc nh nhu cu ca ngi dn v ng ten cho chng ti a ra phng n: Nu Nh nc bn ng ten cho khng th theo hnh thc tr gp 15.000/thng ko di trong 3 nm th gia nh ng/b c mua khng, c 61,72% h gia nh mun mua theo hnh thc ny, phn ln h sng nng thn (73% nng thn v 56% th). iu ny cho thy ngi dn nng thn Ty Bc rt mong mun c xem truyn hnh Vit Nam mt cch hp php mc d h phi b mt khon tin mua ng ten cho. b. Tip nhn thng tin ca ngi dn vng Ty Bc Truyn hnh l phng tin ph bin v hu ch trong x hi hin i. Ngy nay, n tr thnh mt phn khng th thiu trong i sng vn ho tinh thn v phc v nhu cu gii tr ca i b phn dn c. Theo kt qu iu tra trong thi gian ri ngi dn thng xem truyn hnh l ch

138

yu gp hn 3 ln so vi i thm h hng bn b v gp gn 6 ln so vi c sch bo. Biu 2. cc hot ng trong thi ri (%)

60 50 40 30 20 10 0

48

19

17

16

Xem tivi

Khc

Thm h hng bn b

Khng lm g/ngh ngi

Thng qua vic theo di tin tc trn truyn hnh con ngi khng ch nhm hiu bit tin tc m cn l mt hnh thc con ngi duy tr mi lin h thng xuyn vi cng ng m mnh ang sinh sng. Khi tip cn vi thng tin con ngi cng ng thi th hin nhu cu mun chng t mnh quan tm ti cng ng v mnh thuc v cng ng x hi . Tip nhn thng tin t truyn hnh c li th hn rt nhiu so vi cc loi phng tin TTC khc, y l phng tin c hiu qu cao nht hin nay i vi cng chng, c bit l ngi dn vng Ty Bc. Khi i sng ngy cng c ci thin ngi dn u t kh nhiu tin ca v thi gian xem truyn hnh. Cc s liu iu tra cho thy tuy s h gia nh c tivi ch t 79,2% nhng s ngi tr li c xem tivi t 89,6%, hn 10% nhng ngi ny phi xem nh nh hng xm hoc ti ni cng cng. y l nhng ngi dn sng nng thn ti cc x min ni xa xi. c. Thi im xem truyn hnh Thi im xem truyn hnh ca cng chng cng th hin nhu cu xem truyn hnh ca h. Mc d truyn hnh l knh ti c nhiu cng chng nht, tuy nhin, thi im no th cng chng thng xuyn tip cn vi truyn hnh c s khc bit trong ngy. Nghin cu chia thnh cc 139

mi gi trong 24h/ngy o lng thi im cng chng Ty Bc c th tip cn vi truyn hnh vo gi no v c chia theo ngy thng (t th 2 n th 6) v ngy th 7 v ch nht vi gi nh rng vo hai ngy ngh cng chng s tip cn vi truyn hnh nhiu hn.
Biu 3. Thi im xem truyn hnh vo ngy thng (t th 2 6) (%)
100 80
60 87 80

60 40 20 0
19h-20h 20h-21h 21-22h

52 50 29

25 17 14 13 10 4

11h3013h30

17-19h

22-23h

5h307h30

9-11h30 15-17h 7h30-9h 13h30- sau 23h 15

Biu 4. Thi im xem truyn hnh vo ngy th 7 (%)

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
84 77 59 55 47 38 29 21 20 17 13 7

19h-20h 20h-21h 21-22h

11h3013h30

17-19h 9-11h30 22-23h

5h307h30

15-17h 7h30-9h 13h3015

sau 23h

Biu 5. Thi im xem truyn hnh vo ngy ch nht (%)

100
79

80 60 40 20 0

73 57 52 46 38 31 20 19 17 15 7

19h-20h 20h-21h 21-22h

11h3013h30

17-19h 9-11h30 22-23h

15-17h

5h307h30

7h30-9h 13h3015

sau 23h

140

S liu so snh trn cc biu trn cho thy khng c s khc bit qu ln gia ngy thng v ngy ngh v thi im tip cn vi truyn hnh ca cng chng Ty Bc. Kt qu nghin cu cho thy c bn mi gi c cng chng tip cn nhiu nht vi truyn hnh. Thi im nhiu cng chng tip cn truyn hnh nht thuc nhm gi vng t 19 20h, tip l mi gi 20-21h; mi gi 21 22h v mi gi 11h30 13h30. d. a im xem truyn hnh Nu cch trc nhng nm i mi th ch 25% h gia nh trong mu iu tra c tivi th n nhng nm 1986 1995 con s ny tng ln thm 26% v gn mt na (49%) s h c tivi cn li c tivi sau nm 1996. Nh vy, nu cch y khong 10 nm th cng chng Ty Bc vn gp nhiu kh khn trong vic tip cn vi truyn hnh. c bit l kh c th c trng hp mi nh xem mt tivi m thng thng s l mt nh c tivi v nhng nh xung quanh xem cng (nu mun hoc c cho php). Hin nay, vi 79% s h c hi cho bit c tivi ring th vic b con c xem truyn hnh ngay ti nh mnh khng cn qu kh khn ging nh trc y. Bng 1. Ni xem truyn hnh trong tun (%) Hng ngy nh Cng cng Hng xm Ni khc 84 0 3 1 3- 4ngy 1 - 2 ngy Khng xem 3 1 5 1 1 9 22 7 12 90 70 91 Tng 100 100 100 100

Bng s liu trn cho thy, phn ln b con trong mu nghin cu xem tivi ngay ti nh mnh. Trong s, 88% ngi c hi xem tivi ti nh th c ti 84% tha nhn xem tivi ti nh l chuyn hng ngy, trong 141

khi ch c 10% s ngi c hi cho bit thnh thong mi xem tivi ni cng cng. Bn cnh , cn ti 21% s h gia nh trong mu nghin cu khng c tivi. Do , c xem tivi h s chon gii php xem tivi nh nh hng xm. S liu nghin cu cho thy, t l ngi tr li xem tivi nh nh hng xm ch ng sau t l xem tivi nh ring. Tuy nhin, s lng ny cng khng qu nhiu, trong s 30% ngi tr li xem tivi nh hng xm th c ti 22% ch thnh thong mi xem. Nh vy, cng chng tip cn thng xuyn c vi truyn hnh th iu kin tin quyt l bn thn gia nh h (trong trng hp gia nh cng chung sng di 1 mi nh) phi c c phng tin, l tivi. Biu 6. Mc tp trung khi xem truyn hnh (%)
80 70 60 50 40 30 20 10 0
1

74
68

72

30 25 21

35

44

21 7

2 Cng cng Hng xm Ni khc

nh

Tp trung

t tp trung

Khng tp trung

Thm vo , vic xem truyn hnh ti nh ring t ra c hiu qu cao trong qu trnh cng chng tip cn vi truyn hnh. S liu biu trn cho thy, gn nh ch xem tivi ti nh th ngi xem mi tp trung. Thm vo l xem tivi nh hng xm th ngi xem cng tp trung hn nhng ni khc. c bit, xem tivi ni cng cng v ni khc th ngi xem khng h tp trung. e. Thi lng xem truyn hnh Mt trong nhng ch bo o lng nhu cu xem truyn hnh ca cng chng l thi lng xem l bao nhiu, tu thuc nh nghin cu

142

tnh thi lng theo ngy hay theo tun... o lng c thi lng xem truyn hnh ca cng chng Ty Bc, mt trong nhng cu hi hi c c t ra cho ngi tr li l Tivi nh ng/b thng c bt xem my gi trong ngy?. Kt qu nghin cu cho thy, trong s nhng ngi tip cn c vi truyn hnh th thi lng/ngy dnh cho xem truyn hnh ca ngi dn vng Ty Bc t kh cao 227 pht (3,78 gi), thi lng ny tng ng vi ngi dn vng BSH nm 2002 (222pht). S liu nghin cu cng ch ra khng c s khc bit mang ngha thng k gia thi lng xem truyn hnh trong ngy bnh thng v ngy ngh cui tun ca ngi dn Ty Bc. iu ny c cht khc bit so ngi dn vng BSH. Biu 7. Tng s gi xem tivi trung bnh trong ngy (%)
50 40 30

44 39

17
20 10 0

5h tr ln/ngy

3-4h/ngy

1-2h/ngy

Mu nghin cu cho thy ch c 17% l cn b vin chc nh nc v 14% l bun bn dch v; 49% lm nng nghip v s cn li l cng nhn, lm thu, hc sinh, ngi gi yu, khng lm vic... C th thy phn ln s ngi c hi khng lm vic theo gi hnh chnh, do , t c s phn bit thi gian lm vic gia ngy thng v ngy ngh cui tun. iu ny c th l mt trong nhng l do c th l gii vic ngi dn y xem truyn hnh vi thi lng cc ngy trong tun l khng khc bit, k c ngy ngh. S liu nghin cu cho thy, trong s nhng ngi tr li c xem truyn hnh th bnh qun 1 ngy c h gia nh xem l 4,72 gi (mi c 143

nhn xem 3,78 gi/ngy), cao hn so vi sinh vin H Ni 2005 (3h/ngy) v tng ng khn gi truyn hnh H Ni 2002 (4h/ngy). S lng h xem tivi t 3-4gi/1 ngy v xem 5-6 gi/ngy cao hn hn cc nhm khc v chim gn 50%, s h xem t 1-2 gi/ngy chim t l thp nht trong 5 nhm. f. Knh truyn hnh c la chn tip cn c vi cc ni dung truyn hnh th mt trong nhng iu kin cn l cht lng cc knh truyn hnh ni ny. S liu nghin cu cho thy, nhng knh m my thu hnh y thu vi cht lng tt th ch yu l knh trung ng, VTV1; VTV2; VTV3. Tuy nhin, mt iu kh bt cp c pht hin trong nghin cu ny l sng ca knh VTV5 - mt knh dnh cho dn tc t ngi - th c 48% kin c hi cho bit tivi nh h khng thu c sng ca chng trnh ny. Thm vo , knh truyn hnh ca i truyn hnh Tnh cng c ti 58% kin khng nh tivi ca nh h khng bt c sng. Biu 8. Knh thu c v cht lng
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 VTV1 VTV2 VTV3 VTV5 Tnh 1
10 89 73 88

58 48 49
38

15
10

Khng thu -c

Tt

Khng n nh

km

Nh vy, cc knh truyn hnh trung ng nh VTV1, VTV2 v VTV3 l nhng knh m cng chng Ty bc c th tip cn d dng hn c. Ngoi ra, cc knh truyn hnh nc ngoi nh Lo, Thi Lan, Trung Quc gn nh cng chng khng tip cn v tivi ca nh hc khng bt c sng ca cc knh ny.

144

Mc d 3 knh truyn hnh trung ng m cng chng y c th tip cn c nh khng c ngha 3 knh ny c chim cng chng. S liu biu di cho thy, knh truyn hnh VTV3 gn nh l knh m chim c nhiu cng chng nht vi 85% kin c hi khng nh xem knh ny sut tun. ng th 2 l knh VTV1 vi 71% kin tr li ngy no cng xem knh ny trong tun. Mc d truyn hnh tnh kh tip cn, nhng cng chim c u i ca cng chng vi 48% kin tr li tha nhn xem knh ny tt c cc ngy trong tun, nhiu hn knh VTV2 v VTV5. Nh vy, s liu trn gi ra nhng suy ngh v pha nh truyn thng v vic knh truyn hnh VTV5 l knh dnh ring cho ng bo t ngi nhng bn thn nhm cng chng ny li kh tip cn. Ngoi l do k thut khng thu c sng th liu cn l do no khc gp phn l gii vn ny? Liu cht lng v ni dung c tr thnh mt trong nhng l do khin cho cng chng ch ca knh ny khng mun tip cn? S liu biu di cho thy, nhn chung cng chng nh gi cht lng ni dung ca cc knh truyn hnh m h c th tip cn c l tt. Trong , knh VTV3 chim c s u i nht, th hai l knh VTV1, th 3 l knh truyn hnh Tnh, th 4 l knh VTV2 v knh VTV5 xp th cui cng. Biu 8. nh gi cht lng ni dung cc knh
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 90 77 95
80 75

21 10 0 1 5 0

23 2

19 1

VTV1

VTV2

VTV3

VTV5

Tnh

Tt

Trung bnh

Km

145

Nh vy, i truyn hnh Tnh chim c cng chng ch sau VTV3 v VTV1. Ngc li, knh dnh ring cho cng chng ch l dn tc t ngi th cha thc s chim c s u i ca nhm cng chng ny. Hai l do c bn l gii cho vn ny, th nht thuc v l do k thut, khng thu c sng; th hai thuc v l do cht lng ni dung pht sng cha thc s t c nh mong mun ca nhm cng chng ny. So snh s yu thch ca khn gi truyn hnh vng Ty Bc vi cc vng khc nh H Ni+ , Bnh Dng+ (nm 2002) cho thy kh ging nhau v th t nh gi: th nht l thi s (68%), th hai l gii tr(21%), th ba th thao (3%) cc chng trnh khc u chim t l rt thp Nh vy, chng trnh thi s l chng trnh thu ht c nhiu s quan tm ca cng chng nht. Nghin cu nh gi v chng trnh thi s ca cc i truyn hnh Vit Nam v i truyn hnh tnh v cc tiu ch: Ph hp vi chng ti; Hp dn i vi chng ti; Ni dung tin tc rt d hiu; Bn v nhng vn m chng ti quan tm, Phn nh c cc kin ca chng ti. Biu 9. nh gi chng trnh thi s trn (%)
120 100 80 60 40 20 0 Ph hp Hp dn Cp nht Trung thc Ni dung d Ngn ng hiu d hiu Phn nh Bn v vn kin chng chng ti ti quan tm
15 20 27 31 37 35 36 25

89

95

97 86 86

91 83

94

Trung -ng

a ph-ng

Kt qu cho thy mi tiu ch u nh gi rt cao v chng trnh thi s ca trung ng so vi i truyn hnh tnh. Ngay c cc tiu ch 146

nh: Bn v nhng vn m chng ti quan tm, Phn nh c cc kin ca chng ti, u nhn c s nh gi cao ca i truyn hnh trung ng (hn t 2n6 ln). iu ny phn nh ng s tht v cc i truyn hnh ca a phng s lng phng vin, bin tp vin t trnh chuyn mn hn ch, phng tin k thut lc hu. Chnh iu ny dn n cht lng ni dung cc chng trnh thi s km hn rt nhiu so vi i truyn hnh trung ng. Nu nhn xt qua ch bo xem knh VTV5 (dnh cho ng bo dn tc t ngi) gia khn gi truyn hnh th v nng thn ta thy t l ngi dn nng thn xem knh VTV5 cao hn nhiu so vi ngi dn th (30% so vi 6,5%). ng nh nh gi ca i truyn hnh tnh Lo Cai: i vi vic
sn xut chng trnh, ph sng ca i PT-TH tnh Lo Cai hin nay cn cha p ng c nhu cu i hi ngy cng cao ca ngi nghe, ngi xem, ni dung chng trnh cn ngho, thi lng t, cht lng cha cao, phm vi nh hp.

i vi cc knh truyn hnh Vit Nam v i truyn hnh tnh t l ngi xem knh VTV3 thng bao gi cng cao nht, tng t nh i vi cc s iu tra v khn gi truyn hnh Vit Nam. Tuy nhin, ti th ca vng Ty Bc 100% s ngi c hi c xem truyn hnh v t l xem VTV3, VTV1 v truyn hnh tnh u trn 94%. Ngc li, i vi ngi dn vng nng thn ch c 83% ngi c xem truyn hnh, trong s nhng ngi c xem truyn hnh th 100% xem VTV1, 93% xem VTV3 v ch c 6% xem i truyn hnh tnh. T l ngi xem truyn hnh tnh nng thn thp v rt t h gia nh y c th xem c truyn hnh pht trc tip, m ch yu xem qua ng ten cho. 2. Hiu qu truyn thng ca bo hnh Nhm tm hiu v hiu qu truyn thng cc knh truyn hnh, nghin cu a ra cc chng trnh c th cng chng t nh gi v cho kin ca mnh v cc chng trnh . Thng qua cc kin v s

147

nh gi s phn nh c hiu qu truyn thng ca cc knh truyn thng c th. a. V s kin chnh tr x hi Khi hi v tin tc trn truyn hnh m ngi xem nh nht th kt qu cho thy t l ngi tr li c xem v c nh thp hn t l c xem v khng nh (44% nh so vi 48% khng nh). Trong s nhng ngi nh c cc tin tc sau khi xem th phn ln l tin chnh tr trong nc (chim 73%), in hnh ti thi im l tin tc v i hi ng X, ngoi ra l tin tc v kinh t v cc vn x hi nh tng gi xng hay v tiu cc PMU 18 iu ny cho thy, khi xem cc chng trnh truyn hnh th mc d mc tp trung xem cao nhng ngi dn y cha thc s quan tm. Trong s nhng loi tin tc th tin chnh tr trong nc c quan tm nhiu nht. Mc d c ti 73% cng chng bit v i hi ng X, nhng mc nh n chnh xc i hi ng X din ra t ngy no n ngy no th ch 28% l bit ng ngy, trong khi c ti 30% khng bit ngy v 15% nh sai ngy. Trong , nhm cng chng ngi Kinh bit v i hi ng X vi t l ln hn nhm cng chng thuc dn tc khc (89% so vi 57%). Thm vo , nhm cng chng ngi kinh nh chnh xc ngy i hi ng X din ra vo ngy no cng cao hn nhm dn tc khc (41% so vi 15%); t l nhm dn tc Kinh khng nh ngy thp hn nhm dn tc khc (28% so vi 33%). Thm vo , s khc bit ni c tr cng cho thy c s khc bit v hiu qu truyn thng trong trng hp c th ny. Trong khi c 96% cng chng thnh th bit v s kin i hi ng X th t l ny nhm nng thn thp hn nhiu, 62%. Trong , t l cng chng bit chnh xc ngy din ra s kin ny cng cao hn thnh th (57% thnh th so vi 14% nng thn).

148

Biu 10. Tng quan gia ngi thng xuyn tip cn cc phng tin truyn thng v nh ngy i hi X din ra
60 50 40 30 20 10 0 Th-ng xuyn c Th-ng dng internet Th-ng xuyn xem bo tivi Th-ng xuyn nghe i
6 16 23 13 16 17 15 17 17 18 35 33 32 33 55 54

Khng bit

Bit ng ngy

Bit sai ngy

Bit, khng bit ngy

S liu nghin cu cng ch ra rng, cng chng Yn Bi bit v s kin i hi ng X vi t l cao hn so vi Lo Cai (82% Yn Bi so vi 65% Lo Cai). Theo , t l cng chng Lo Cai bit chnh xc ngy din ra s kin ny thp hn Yn Bi (21% Lo Cai so vi 35% Yn Bi) Tng t nh vy, t l cng chng l nam gii bit v s kin i hi ng X cao hn n (81% nam so vi 64% n) v t l nam bit chnh xc ngy din ra s kin ny cao hn n (37% nam so vi 18% n). Bn cnh , so snh vi cc phng tin truyn thng khc th truyn hnh c xp th 3 sau bo in v internet. Mc d, truyn hnh c cng chng u thch nht nhng thng tin in su trong tr c cng chng khin h c th nh chnh xc th phi ni bo in t ra li th hn. Thng qua nhng phn tch trn c th nhn thy hin nay phn ln ngi dn c quan tm n nhng s kin chnh tr ln ca t nc. Tuy nhin, trong nhm ny th nhm dn tc kinh t ra tch cc hn; nhm thnh th tip cn thng tin ny chnh xc hn. Thm vo , nhm ngh phi nng nghip t ra c tnh tch cc chnh tr hn nhm ngh nng nghip; nhm hc vn thp t ra khng tch cc bng nhm c hc vn cao hn; nhm nam t ra c tnh tch cc chnh tr hn nhm n.

149

Nh vy, ai l ngi khng bit n s kin i hi ng X? Kt qu nghin cu cho thy, trong s 161 trng hp khng bit n s kin i hi ng X th: - Phn ln h Tnh Lo Cai (66% Lo cai so vi 34% Yn Bi). - Hu ht l nng thn (95%) - Phn ln l ph n (63% so vi 37% nam) - Phn ln l dn tc Dao (45% dn tc Dao so vi 20% Kinh; 10% Hmng; 7% Nng; 4% Ty v 14% khc) - Ch yu l nhng ngi thuc h gia nh c kinh t trung bnh (48% so vi 34% ngho; 9% i v 9% kh gi) - Hu ht nhm trong tui t 21 n 40 tui (65%) - Ch yu thuc nhm c hc vn thp: 37% nhm cha bao gi i hc; 37% nhm tiu hc; 18% nhm trung hc c s so vi 8% nhm trung hc ph thng tr ln. - Hu ht thuc nhm ngh nng nghip (78%) Nh vy, chng ta c th thy c mi quan h gia cc yu t trn nh ngi dn nng thn thng thng c hc vn thp hn ngi dn thnh th, nhm dn tc kinh thng c tr nhiu hn th v thng c hc vn cao hn, v tt nhin nhm thnh th s thin v ngh nghip phi nng nghip... thm vo mt s yu t khc nh nhm thnh th tip cn vi cc phng tin truyn thng a dng hn do ngun thng tin a dng hn, thi lng theo di truyn hnh nhiu hn... Do , lt ct nng thn thnh th trong nghin cu ny l c s khc bit ln v hiu qu truyn thng theo hng hiu qu truyn thng (truyn hnh) nhm cng chng thnh th cao hn nhm nng thn. b. V chuyn mc an ton giao thng Trong chuyn mc an ton giao thng c mt s chng trnh c s xut hin hnh nh b con dn tc t ngi tham gia giao thng. Chuyn mc ny c a vo bng hi vi gi nh rng c hnh nh ca mnh th nhm cng chng ny s ch hn. Bn cnh , vic a hnh nh b 150

con ln nh vy th s nhn c c a ra tm hiu kin cng chng u tin l chng trnh Ti yu Vit Nam m c s tham gia ca ngi Hmng. Vi cu hi hnh nh ngi Hmng c a ra trong chng trnh Ti yu Vit Nam c ng vi thc t khng?
Biu 11. Nhn xt v hnh nh ngi Hmng trong Ti yu Vit Nam
Hon ton khng ng 3% khng ng 13% Rt ng 15%

ng 1 phn 39%

ng 30%

Kt qu nghin cu cho thy, phn ln cng chng cho rng hnh nh ngi Hmng xut hin trn truyn hnh vi nhng bi cnh c th v thi quen tham gia giao thng l ng vi ngi Hmng. Tuy nhin, s liu nghin cu cho thy s khc bit v dn tc cng dn n kin khc bit khi nhn xt v hnh nh ny. S khc bit ny th hin trn biu di y, s liu cho thy theo nhm dn tc kinh th t l kin cho rng hnh nh ny ng v rt ng vi ngi Hmng thp hn so vi chnh ngi dn tc khc nhn xt, thm ch t l kin nhm dn tc kinh cho rng hnh nh ny l khng ng nh ngi Hmng cn cao hn cc dn tc khc nhn xt. Thm vo , s liu nghin cu cng cho thy chnh ngi Hmng li cho rng hnh nh ny ng l hnh nh ca ngi Hmng v khng mt kin no cho rng hnh nh ny khng ng vi h. Trong s 14 ngi c hi kin th c ti 12 ngi cho rng hnh nh ngi Hmng tham gia giao thng trn truyn hnh nh vy l ng nh ngi Hmng, ch c 2 kin ni rng ng 1 phn v khng kin no cho rng hnh nh khng ng.

151

Biu 12. Tng quan gia dn tc v nhn xt v hnh nh ngi Hmng tham gia giao thng
50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
47

36 30 26 19 11 8 24

Kinh

Khc

Rt ng

ng

ng 1 phn

Khng ng

Bn cnh , cng chng thnh th t ra kht khe hn khi c ti 29% kin cho rng hnh nh ny khng ng nh ngi Hmng trong khi ch c 9% kin ny nng thn. Cng chng thnh th ch yu cho rng hnh nh ny ch ng 1 phn nh ngi Hmng (55%) th t l ny cng chng nng thn l 31%. Ngc li, t l cng chng nng thn c ti 60% cho rng hnh nh ny ng nh ngi Hmng, cao hn nhiu so vi thnh th (16%). Nh vy, cng chng thnh th hoc l t ra kht khe hn, yu cu cao hn hoc l h khng tip cn nhiu vi ngi Hmng cho nn cha thc s hiu r v ngi Hmng. Ngc li, cng chng nng thn t ra hoc l d chp nhn hn hoc l h tip cn nhiu vi ngi dn Hmng nn h hiu r hn. Tuy nhin, trong trng hp ny th s khc bit gia nng thn v th thc cht l s khc bit gia nhm dn tc kinh v cc dn tc khc. Bi v, t l nhm thnh th trong mu nghin cu ch yu l ngi Kinh, chim 95% trong khi nhm nng thn th cc nhm dn tc khc chim 73%. Nghin cu cho thy khng c s khc bit no gia nam v n; gia cng chng tnh Lo Cai v Yn Bi khi nhn xt v hnh nh ngi Hmng tham gia giao thng. iu ny cho thy s khc bit trn ch yu l s khc bit v nhm dn tc, c th do nhm dn tc kinh khng hiu 152

ht v nhm Hmng. iu ny c nh hng n cm nhn ca cng chng khi h xem chng trnh c th ny. S liu nghin cu cho thy hn 1 na kin (51%) cm nhn ca h khi xem cc chng trnh ny l hi hc - vui v, 43% cm thy bnh thng v c rt t trng hp cm thy bc tc khi xem cc hnh nh . Kt qu iu tra cng cho thy nhm dn tc Kinh khng biu l cm xc vi t l cao hn hn so vi nhm cc dn tc khc, trong khi, phn ln kin thuc nhm dn tc khc biu l cm xc r rng, h cm thy vui v khi xem nhng hnh nh . iu ny c th gii thch rng do nhm dn tc Kinh khng (tm cho l) hi lng vi hnh nh ngi Hmng trong chng trnh (v khng ng, v khng nh mong i hay cch nhn nhn ch quan ca h), cho nn, hnh nh ny khng n tng, khng li cm xc g cho h. Ngc li, phn ln kin nhm dn tc khc t ra hi lng vi hnh nh cho nn hnh nh ny thu ht c s quan tm ca h v h cm thy vui v khi xem. Thm vo , s liu nghin cu cho thy phn ln nhm Hmng c hi cm thy vui v khi xem hnh nh ngi Hmng tham gia giao thng (10/14 trng hp) v khng c trng hp no cm thy tc gin hay bc mnh khi xem. Kt qu nghin cu cho thy tng quan gia nng thn v th cng gn tng ng nh kt qu tng quan bin s dn tc (v 95% nhm th l nhm dn tc Kinh; 73% nhm nng thn l nhm dn tc khc) . Bn cnh , s liu nghin cu cho thy khng c s khc bit ln gia yu t gii tnh; tnh ti cm nhn khi xem hnh nh ngi Hmng trn truyn hnh. Tuy nhin, mong mun ca cng chng trong nhng chng trnh nh vy th nn c ngi Hmng tham gia. Vi 71% kin cho rng trong nhng chng trnh tng t nh vy th nn c ngi Hmng tham gia. S liu nghin cu cho thy mong mun ny nhm dn tc khc cao hn cht t so vi nhm dn tc kinh (72% so vi 69% nhm 153

Kinh). Tuy nhin, nhm Hmng th rt mong mun chnh ngi ca dn tc mnh c tham gia cc chng trnh nh vy, ni rng hn l h mong mun khi c hnh nh ngi Hmng xut hin th phi l hnh nh ca chnh ngi dn tc h. Bi kt qu nghin cu cho thy 14/14 kin nhm Hmng ng nh vy. Nh vy, chng trnh ny thu ht c s quan tm ca cng chng. c bit l cng chng thuc nhm dn tc t ngi. Tuy nhin, s hiu qu hn na nu nh truyn thng a ra thng ip m ngi nhn hiu r v c bi cnh bng cch a cc hnh nh. c. V cc chng trnh phim truyn Khng ch khi xem thi s mc nh c cc chng trnh sau khi xem khng cao m ngay c khi xem cc chng trnh m cng chng u thch nh cc chng trnh gii tr th mc nh c tn cc chng trnh c th cng khng qu cao. Thc t cc tnh vng cao ch yu thu c sng ca i trung ng v cc nghin cu khc cho thy knh VTV1 v VTV3 thng c cng chng xem nhiu, c bit l cc chng trnh phim truyn trn VTV1 lc 21h v VTV3 lc 18h. Do , hai chng trnh phim truyn ny c a vo nghin cu nhm o lng mc tip cn v cao hn na l mc tp trung, ch khi xem nhng chng trnh m cng chng yu thch. Biu 13. Nh phim trn VTV3 v VTV1 tun qua
60 50 40
30 31

53

51

30 20 10 0
17 18

Phim 18h-VTV3

Phim 21h-VTV1

Khng xem

C xem, khng nh

C xem, c nh

154

Nh vy, chng trnh phim truyn thu ht c gn mt na s ngi c hi. Thm vo , t l ngi c xem m khng nh tn phim li cao hn t l c xem m c nh. Tuy nhin, trong s nhng ngi c nh tn phim th phn ln l nh chnh xc tn phim v tn nc sn xut. Mc d t l hn 50% s ngi tr li thch phim trn truyn hnh vo hai thi im trn nhng cng chng vn khng th nh c th c h nhn v nghe nhng g. Do , c th phim ch mang tnh cht gii tr cho nn cng chng khng cn thit phi nh nhng g mnh xem v nghe. S liu nghin cu cho thy khng c s khc bit nhiu gia nam v n, nhm dn tc kinh v dn tc khc, tnh v vic nh tn phim. Tuy nhin, so snh gia hai gi xem phim khc nhau 2 knh khc nhau th c s khc bit mang ngha thng k gia nhm cng chng thnh th v nng thn trong vic nh tn phim h va xem trong tun qua. T l cng chng th nh chnh xc tn phim h va xem tun qua vo 21h trn VTV1 cao hn cng chng nng thn. Ngc li, t l cng chng nng thn li nh chnh xc tn phim h va xem tun qua vo 18h trn VTV3 cao hn nhiu so vi nhm thnh th. iu ny c th l gii nh sau, nhm cng chng thnh th phn ln l nhm cng chc hoc lao ng vo gi hnh chnh l ch yu. Do , c th vic xem truyn hnh vo lc 18h l khng tp trung v vo gi thng thng h s tp trung cho vic chun b ba ti hoc chm sc con. Gi xem phim ca h c th tp trung vo lc 21h v h nh c phim m h xem nhiu hn. Ngc li, nhm nng thn th phn ln l nng nghip. Do , thi gian lao ng ca nng dn khng g b. Mt khc, thi gian lm nng nghip ch yu theo ma v v thi im iu tra khng ri vo ma v. Cho nn, nng dn c th c nhiu thi gian xem phim lc 18h v h nh tn phim hn. Ngc li, nng thn (c bit l min ni, vng su) ngi dn thng i ng sm hn trong khi nhm thnh th xem tivi v 155

cc hot ng khc mun hn. Kt qu nghin cu cho thy vo mi gi 21 22h th 53% cng chng nng thn i ng trong khi 73% cng chng thnh th vn ang xem tivi. Do , cng chng thnh th tp trung xem truyn hnh lc 21h hn cng chng nng thn. Mc d, vic nh ni dung, tn phim, nc sn xut l kh nhng iu khng ngn cn vic cng chng thch xem phim trn truyn hnh. Kt qu nghin cu cho thy hu nh cng chng u thch phim trn truyn hnhvo lc 21h VTV1 v 18h VTV3. Biu 14. S yu thch phim trn truyn hnh (%)
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
6 4 41 37 36 41

18 15

Phim 18h-VTV3

Phim 21h-VTV1

Rt thch

Thch

Bnh th-ng

Khng thch

S liu biu trn cho thy nhn chung phim truyn hnh vn chim c s u i ca cng chng Ty Bc. Tuy nhin, mc thch phim vo cc gi c cht khc bit gia cng chng thnh th v cng chng nng thn. S liu biu so snh di y cho thy, cng chng nng thn nhn chung thch phim c hai gi (18 v 21h) nhng cng chng th t ra khng mn m vi phim trn truyn hnh. Thm ch nhng cng chng thng xuyn xem phim lc 21h th cng chng nng thn phn ln l thch, ngc li, cng chng th th phn ln khng t thi v h cm thy bnh thng. Kt qu ny cng gn tng ng vi phim lc 18h. C th l gii iu ny bng nhiu cch khc nhau, tuy nhin, kt ni cc thng tin logic trong nghin cu c th l gii iu ny nh sau: 156

thi gian ri ca cng chng thnh th t hn nng thn nhng hot ng ri ca cng chng thnh th phong ph hn. Mc d hot ng ri chnh ca cng chng thnh th ch yu cng l xem tivi, thm ch cao hn cng chng nng thn (66% thnh th so vi 39% nng thn). Tuy nhin, khi xem truyn hnh th cng chng thnh th thch xem thi s hn v cng chng nng thn thch xem phim hn. Bn cnh , cng chng thnh th cn c nhiu hot ng ri khc nh c bo, chi th thao v cc hot ng khc. Trong khi, cng chng nng thn ngoi xem tivi th h ngh ngi thun tu/khng lm g v sang chi nh hng xm. Nh vy, c th thy hot ng ri ca cng chng thnh th v nng thn c s khc bit nht nh. Do , phim trn truyn hnh c th khng tr thnh hnh thc gii tr chnh ca cng chng th, trong khi, i vi cng chng nng thn th li l hnh thc gii tr chnh ca cng chng nng thn. V vy, cng chng nng thn thch phim trn truyn hnh nhiu hn cng chng thnh th. Bn cnh , gn nh cc chng trnh tr chi gii tr trn truyn hnh u c cng chng nhc n. Tuy nhin, tr chi m cng chng thch nht c t l lp li nhiu nht l chng trnh Ai l triu ph; th hai l Hy chn gi ng; th 3 l Chic nn k diu v th 4 l Tr chi m nhc. Ngoi ra, chng trnh c gi nh l nhiu cng chng quan tm l bng th vi cu hi v cc cuc truyn hnh trc tip trong tun qua cho thy ch c 40% ngi tr li khng nh l c xem. im c bit th hin y l, mc d t l c xem thp nhng xem th phn ln cng chng nh chnh xc ngy gi , tn i bng v t s. Ring bng th khng c s khc bit nhiu gia nhm dn tc kinh v cc dn tc khc. Tuy nhin, c s khc bit ln v gii tnh theo hng nhm n khng xem bng nhiu hn nhm nam (83% n so vi 44% nam)

157

3. Nhn din ngi khng xem truyn hnh Trong 600 trng hp trong mu nghin cu th c 61 trng hp, chim 10% cng chng khng xem tivi. Vy h l ai? Kt qu nghin cu cho thy: - 100% h thuc nhm cng chng nng thn Hn 1 na h Lo Cai (59% Lo Cai so vi 41% Yn Bi) Phn ln l n gii (61% n so vi 39% nam) Hn 1 na h thuc nhm dn tc Dao (53% Dao; 15% Hmng, cn li l khc) Phn ln h khng bit c/vit ting Vit v dn tc mnh (63%) Phn ln h thuc nhng h i ngho (75%) Phn ln thuc nhm tui t 21 40 (66%) L do cng chng khng xem tivi ch yu l do khng c tivi xem, chim 75%. Tuy nhin, trong trng hp thu nhp ca gia nh tng ln th 74% nhm cng chng nng thn s xem truyn hnh nhiu hn. C. KT LUN 1. Trong nhng nm gn y i sng ca nhn dn vng Ty Bc c ci thin r rt. iu ny to cho ngi dn ni y c c hi c tip cn nhiu hn vi cc chng trnh truyn hnh. Phn ln ngi dn y tip cn c vi truyn hnh. Trong thi gian ti, nu thu nhp ca ngi dn ni y c ci thin chc chn mt trong nhng iu u tin h lm l sm tivi v ginh nhiu thi gian xem truyn hnh, c bit l b con nng thn, cc dn tc t ngi. 2. Do a hnh phc tp phn ln ngi dn ti vng ny phi xem truyn hnh qua ng ten cho, c bit i vi vng nng thn nn chi ph cho xem truyn hnh kh cao. T l ngi mua th xem chim 13% ( thp
hn so vi bo co ca a phng l 20%) v phn ln h sng ti th. Nm

2003 B VHTT giao cho cc s VHTT ti cc tnh min ni xc nh cc vng lm cho php s dng thit b TVRO (ng ten cho). Tuy nhin, theo kt qu nghin cu ny cn c vn bn c th hn ngi 158

dn c php s dng hp php (s dng ng ten cho khng phi nhp lu) Nh nc v a phng nn h tr ngi dn vng min ni c th d dng tip cn vi truyn hnh Vit Nam. Nh nc cn tng cng u t pht trin cc knh truyn hnh Vit Nam, c bit l chng trnh VTV3 v VTV5. i truyn hnh tnh cn xy dng nhiu sn phm gi cho i truyn hnh Vit Nam m bo phn nh c ting ni ca ngi dn vng Ty Bc. 3. C cu hot ng ri ca ngi dn Ty Bc v c bn th ging nhau hot ng xem tivi, nhng khc bit trong mt s hot ng khc gia nng thn v th. Hot ng ri ch yu ca ngi dn Ty Bc l xem tivi. Ngi dn thnh th ngoi xem tivi th h c sch bo, th thao, tham quan du lch. Ngc li, hnh thc ngh ngi thun tu/khng lm g v sang hng xm chi l hot ng him xut hin nhm thnh th. i vi nhm nng thn, ngoi xem tivi cng l hot ng chnh th hot ng c sch bo, chi th thao, tham quan du lch... t xut hin. Ngc li, hot ng ngh ngi thun tu/khng lm g v sang hng xm chi l hot ng lp li ca nhm nng thn ch sau hot ng xem tivi. 4. Thi im xem truyn hnh khng khc bit nhiu gia ngy thng v ngy ngh. Thi im cng chng Ty Bc tip cn vi truyn hnh nhiu nht u nm trong mi gi vng, l 19 20h, tip l cc mi gi theo th t 20 21h; 21 22h v 11h30 13h30. Mi gi c cng chng tip cn nhiu nht l 19 20h. y l chng trnh thi s trn c knh VTV1, VTV3 v i truyn hnh Tnh th tip sng i trung ng. Chng trnh thi s l chng trnh c cng chng yu thch nht. Tuy nhin, nh gi c th knh truyn hnh trung ng v a phng th cng chng u i hn vi i trung ng khi cho rng thng tin chng trnh thi s trn knh ca i trung ng cp nht hn, hp dn hn, ngn ng d hiu, bn v vn m h quan tm, ni dung d hiu v trung thc, ph hp, phn nh c kin ca h hn. .

159

5. Phn ln cng chng Ty Bc xem truyn hnh ti nh ring. Tuy nhin, cng chng nng thn th thm mt a im na l xem tivi nh hng xm. V gn nh ch xem tivi nh th cng chng mi thc s tp trung ch . 6. Thi lng xem truyn hnh ca cng chng Ty Bc tng i n nh, khng khc bit ln gia ngy thng v ngy ngh. Phn ln cc h gia nh ginh thi gian xem truyn hnh t 3h tr ln. Trong , cng chng thnh th xem truyn hnh vi thi lng nhiu hn cng chng nng thn. 7. Trong s cc knh m tivi ca cc h gia nh thu c th knh VTV1 c nh gi cht lng tt nht, th 2 l knh VTV3, th 3 l knh VTV2. Tuy nhin, knh VTV5 th hu nh khng thu c cn i truyn hnh tnh th hn 1 na cho bit tivi nh h khng thu c. Theo , cc knh ca i Trung ng c cng chng Ty Bc xem nhiu nht. Th nht l knh VTV3, th 2 l VTV1, th 3 l i tnh, th 4 l knh VTV2 v cui cng l knh VTV5. Ngoi ra, cc knh truyn hnh nc ngoi nh Trung Quc, Lo, Thi lan hu nh khng thu c v do , ngi dn y khng tip cn vi nhng knh thng tin ny. 8. Cng chng Ty Bc t ra hi lng vi cht lng ni dung thng tin t cc knh truyn hnh m h c th tip cn c thng qua vic hu nh cng chng u nh gi ni dung thng tin trn cc knh ny l tt. 9. Truyn hnh l mt trong nhng phng tin t ra c hiu qu trong vic tuyn truyn v cc s kin ln din ra trong nc v quc t. c bit, l nhng s kin chnh tr kinh t- x hi trong nc, nhng s kin nh hng n vn mnh t nc. n c nh s kin v i hi ng X, phn ln cng chng u bit n v quan tm ti s kin ny. Tuy nhin, mc cao hn th cn cha thc s t c, nh nh c ngy din ra i hi. Cng chng nng thn bit v s kin ny m h hn cng chng thnh th, cng chng n bit v s kin ny m h hn 160

nam. c bit, bo in t ra c u th ln trong vic tuyn truyn v li nhng du n nh lu v chnh xc hn truyn hnh. 10. Chng trnh s dng bi cnh v ngi dn tc t ngi c cng chng dn tc t ngi, nng thn n nhn h hi hn, ci m hn cng chng nhm dn tc kinh, thnh th. Nhm dn tc t ngi mong mun trong cc chng trnh tng t chnh ngi ca dn tc h s th hin hnh nh ca dn tc h. 11. Cng chng nng thn yu thch phim trn truyn hnh nhiu hn cng chng thnh th. Tuy nhin, gi chiu phim vo 18h t ra hiu qu hn i vi cng chng nng thn. Mc d cng chng thnh th xem tivi nhiu hn, khuya hn nhng hiu qu khng cao nh cng chng nng thn, c bit l phim truyn. Nhn chung cc chng trnh tr chi trn truyn hnh nh ai l triu ph hy chn gi ng... thu ht c s quan tm ca cng chng ni chung. 12. Nhng h gia nh cha c tivi (phng tin) kh tip cn c vi truyn hnh v y l l do ln nht khin h khng xem truyn hnh. Tuy nhin, nu thu nhp tng h s sm tivi v ginh thi gian xem truyn hnh nhiu hn.

161

TIP CN PHT THANH CA NGI DN VNG NI PHA BC Th.S. Bi Thu Hng Bi vit ny nhm m t thc trng tip cn phng tin pht thanh ca ngi dn Ty Bc qua kho st su x phng thuc hai tnh Lo Cai v Yn Bi. Nm gip ranh gia hai vng Ty Bc v ng Bc Vit Nam, hai tnh ny c v tr a l- kinh t v cng quan trng. Lo Cai c mnh danh nh ca ng giao thng gia Vit Nam v Ty Nam Trung Quc v Yn Bi l ca ng ca vng Ty Bc. Ni y cn c hng chc dn tc cng chung sng vi nhng bn sc vn ho v cng phong ph v c sc1. 1. Vi nt v c im nhn khu hc Ngi tr li (NTL) c la chn t hai phng v bn x thuc hai tnh Lo Cai v Yn Bi. Do , a phn sinh sng ti a bn nng thn, chim 66,7% so vi 33,3% thuc cc khu vc th. Chnh lch v gii tnh ca NTL khng ln, 53% l nam so vi 47% l n. a phn NTL l dn tc Kinh (49,7%), cn li l cc dn tc nh Dao (22,8%), Nng (12,8%), HMng (4,5%), Ty (3,8%) v mt s dn tc khc. Hn 98% NTL khng theo tn gio no. 79,2% l cc h gia nh trung bnh v kh gi. C 13% NTL cha bao gi i hc v c 10,2% NTL khng bit c/ vit ting Vit v ting dn tc ca mnh. a phn NTL thuc la tui t 21 n 50 (chim khong 75%). 88,8% NTL ang c v/ chng. Ngh chnh ca NTL l sn xut nng nghip, chim 48,8%, cn b vin chc l 17,5% v bun bn dch v l 13,8%, s ngi lm lm
Gii thiu chung v tnh Lo Cai. Ti liu trn mng, truy cp ngy 21 thng 4 nm 2007, ti a ch http://www.laocai.gov.vn/home/view.asp?id=66&id_theloai=153; Gii thiu chung v tnh Yn Bi. Ti liu trn mng, truy cp ngy 21/04/2007, ti a ch http://vi.wikipedia.org/wiki/Y%C3%AAn_B%C3%A1i
1

162

nghip hay tiu th cng nghip nh mt ngh chnh khng ng k, chim khong 7,0%. C ti 69% NTL khng lm thm ngh ph g, bn cnh mt t l kh nh NTL lm cc ngh ph nh cng nhn, tiu th cng (8,2%), SX nng nghip (6,8%), bun bn/ dch v (5,8%) hay lm nghip (5,0%). 2. Tip cn pht thanh ca ngi dn H thng truyn thng i chng cung cp thng tin v mi mt ca i sng x hi, bao gm tt c cc kha cnh nh chnh tr, vn ha, x hi nhiu nghin cu cho thy s lng thng tin x hi m con ngi trong x hi hin i thu nhn c l thng qua h thng TTC.Pht thanh i n vi nhiu nhm cng chng khc nhau phn b nhiu vng trong c nc v n vi nhm ngi dn ngho d dng nht v sng pht thanh c hu ht trn c nc k c vng su vng xa; Theo bo co ca B Vn ho Thng tin, ngy 19-1-2005, ti Hi ngh Ton quc v Cng tc qun l Nh nc trong lnh vc truyn thanh: H thng pht thanh Vit Nam c hng trm i pht sng, ring i Ting Ni Vit Nam l i quc gia thuc chnh ph, trc tip qun l 11 i vi cng sut 8.000 KW. a phng: 64 i pht thanh trc thuc U ban Nhn dn tnh thnh. Ngoi ra, c 612 i pht thanh cp huyn; 7.916 truyn thanh cp x. i Ting Ni Vit Nam (Voices of Vietnam) c 6 h chng trnh: VOV1: thi s, chnh tr; VOV2: vn ho i sng; VOV3: m nhc, thng tin gii tr; VOV4: dnh cho dn tc thiu s; VOV5: dnh cho ngi nc ngoi; VOV6: dnh cho ngi Vit Nam nc ngoi v ngi nc ngoi. Tng thi lng ca 6 h chng trnh: 452 chng trnh vi 191 gi mi ngy, hin ph sng 95% din tch lnh th v 87% s dn c. S lng my thu thanh: khong 11 triu ci, bnh qun 7 ngi 1 my. 2.1. Mc thng xuyn nghe i trong mt thng qua C ti 75.2% NTL khng nghe i trong thng qua. Ch c 15.8% NTL nghe i gn nh nghe hng ngy v hng ngy. (Xem ph lc mt 163

chiu bng mc thng xuyn nghe i trong mt thng qua trang 89). Trong nam gii nghe i nhiu hn so vi n gii, t l ny tng ng l 33,3% v 15,2%. iu ny c th l gii l do ph n cn phi lm nhiu cng vic gia nh hn l nam gii, h khng c nhiu thi gian rnh ri nghe i.
Biu 1: Tng quan gia iu kin kinh t h gia nh v mc thng xuyn nghe i trong mt thng qua

100 80 60 74.6 70.2

85

C nghe i

40 20 0

25.4

29.8 15

Khng nghe i

Ngho/i Trung bnh

Kh gi

Qua biu trn ta thy vi nhm h gia nh kh gi thi gian nghe i t hn so vi hai nhm h cn li. Vi cu hi mc nghe i Ting ni Vit Nam ca NTL, th kt qu cho thy 65,8% tr li l thng xuyn nghe so vi 4,0% cho bit l khng bao gi nghe. Trong khi , kt qu tng ng i vi i a phng l 32,9 so vi 21,9% v i nc ngoi l 2,2% v 91,1% 2.2 Thi gian nghe i Kt qu nghin cu cho thy khng c s khc bit v tng s pht ln nht m NTL cho bit dnh cho nghe i vo ngy thng, th By hay Ch Nht, khong 600 pht. Tuy nhin li c khong cch kh ln gia gi tr min v max (2 pht so vi 600 pht). Trung bnh NTL dnh khong 90 pht (mt ting ri) nghe i vo ngy thng, v thi gian ny vo cc ngy cui tun li gim i, th by ch cn khong 84 pht v Ch nht cn khong 86 pht. Thi gian trung bnh NTL dnh cho nghe i ni chung cn t hn c thi gian h dnh s dng my vi tnh/ truy 164

cp internet (khong 94 pht vo th by v CN) v ch bng 1/3 qu thi gian h dnh cho xem truyn hnh mi ngy. (Xem ph lc s liu mt chiu trang 21). Thi im nghe i mi ngy Bng 1: Nghe i, xem truyn hnh v cc cng vic khc NTL thng lm ti mi gi trong ngy
Gi Hot ng NTL thng lm ti mi thi im Hot ng H c nhn i lm vic i lm vic H c nhn i lm vic i lm vic H c nhn Xem TH Xem TH Xem TH H c nhn 22.00- 23.00 Sau 23.00 H c nhn H c nhn Phn trm NTL la chn 5.30- 7.30 7.30-9.00 9.00-11.00 11.00- 13.30 13.30- 15.00 15.00- 17.00 17.00-19.00 19.00- 20.00 20.00-21.00 21.00- 22.00 82.8 79.8 72.7 52.0 65.7 71.3 52.0 64.7 65.8 48.8 40.2 75.8 98.5 3.0 0.3 18.0 0.8 1.7 1.3 1.8 3.0 0.5 1.3 3.3 3.3 3.0 4.2 6.8 6.2 9.5 30.8 9.7 8.7 21.8 64.7 65.8 48.8 Nghe i nh Xem (%) hnh (%) truyn nh

Bng 1 (Nghe i, xem truyn hnh v cc cng vic khc NTL thng lm ti mi thi im trong ngy) cho thy hai c im : Th nht, nghe i nh khng phi l hot ng chnh ca NTL ti mi gi la chn nghin cu, d ti mi gi la chn nghin cu u c ngi nghe i; Khong hn 3% NTL la chn nghe i l hot ng h thng lm trong khong cc ting t 17h- 23h mi ngy. Tuy nhin, so vi cc hot ng m a s NTL la chn l cng vic h thng lm mi gi trong ngy th s NTL nghe i qu nh b; 165

Th hai, xem truyn hnh nh l mt trong ba nhm hot ng chnh NTL thng lm ti mi gi trong ngy. K c khi khng phi l hot ng c a phn NTL la chn l hot ng thng lm ti mi gi th s NTL la chn xem truyn hnh l hot ng thng lm cng ng th hai. 2.4 L do khng nghe i L do NTL la chn nhiu nht gii thch v sao khng nghe i l h khng c i (chim 64,8%). ng th hai l v h khng thch/ khng c nhu cu (chim 18,6%). Khng c thi gian l 10 % NTL. Trong 2,7% NTL la chn cc l do khc, ng k l c kh nhiu l do lin quan n truyn hnh. C th c cc kin cho rng: C ti vi, Ti vi l , Ti vi c y chng trnh ri, Tin tc rt cp nht trn truyn hnh hay Xem tivi v bo l . Nu nh xt theo nhm iu kin kinh t cho thy c mi quan h cht (***) ch gia iu kin kinh t vi l do khng nghe i. Vi l do khng c i th nhm c iu kin kinh t trung bnh c t l tr li cao nht chim 54,9% (161 TH), sau l nhm ngho/ i 22,9% (67 TH). c bit l vi l do khng thch v khng c nhu cu th nhm kh gi c t l tr li cao nht 54,8% (46TH) cn nhm ngho/ i c t l tr li thp nht 8,3% (7TH). iu ny c th c l gii l nhm gia nh c iu kin kinh t h kh gi tr ln h c nhiu hnh thc gii tr v h c kh nng chi tr cho vic mua sm cc trang thit b hin i trong nh nh tivi, u video, dn m thanh. Do vy h khng dnh nhiu thi gian cho vic nghe thng tin qua i pht thanh. i vi nhm gia nh ngho th h khng c phng tin ga r tin hn l chic i pht thanh. iu ny cng xy ra tng t vi 2 nhm bit c/ vit mt trong cc th ting (Vit hoc ting dn tc) v nhm khng bit c/ vit bt k mt th ting no, (P. Value: 0,001). Vi nhm bit c bit vit th l do khng thch/ khng c nhu cu c t l cao nht 95,2%, cn vi nhm khng bit c bit vit ch l 4,8%. Kt qu cho thy dng nh nhng 166

ngi bit c bit vit h c nhiu c hi tip cn vi nhng thng tin x hi thng qua cc phng tin truyn thng khc nh truyn hnh, bo, schcn i vi nhm kia th i pht thanh l cu ni hu hiu hn c i vi h ra th gii bn ngoi. Tuy nhin, mt s cu hi kim tra khc cho thy mt s mu thun trong cc cu tr li ca NTL. Nh trn l do c nhiu ngi la chn gii thch khng nghe i l do khng c i nhng khi c hi: Anh/ch c mong mun c cp pht my thu thanh min ph khng? th ch c 19,2% NTL tr li l c trong khi 75,2% NTL la chn l Khng nghe i theo ti hiu cng l Khng cn hay Khng. 2.4. Tm quan trng ca cc chng trnh pht thanh Bng 2. NTL la chn cc chng trnh PT quan trng vi bn thn (%)
Chng trnh Tin tc Chng trnh qun i Chng trnh m nhc Th thao K chuyn Chng trnh nng thn Sn khu Khc Khng bit Tng cng L chng trnh L chng trnh L chng trnh quan trng nht 63,8 4,0 12,1 0,7 6,0 4,7 4,0 3,4 1,3 100 quan trng th hai 8,7 10,1 23,5 8,1 16,8 20,8 2,7 9,4 0 100 quan trng th ba 5,4 7,4 14,1 8,7 12,1 17,4 21,5 12,8 0,7 100

a s NTL (63,8%) cho rng chng trnh pht thanh quan trng nht i vi h chnh l tin tc. ng k l, Chng trnh m nhc trn i c 12,1% NTL (ng th hai sau tin tc) la chn l chng trnh quan trng nht v 23,5% NTL la chn l chng trnh quan trng th hai. Chng trnh nng thn cng ch c 20,8% NTL (a phn sng nng thn v lm nng nghip) la chn l chng trnh quan trng th 167

hai. Bn cnh , c 21,4% NTL la chn Sn khu l chng trnh quan trng th ba. C th thy, cng vi phn trm NTL la chn cc phng n khc nh k chuyn, th thao nh l chng trnh quan trng th nht, nh hay ba th pht thanh cng c NTL la chn nh mt knh tin tc v gii tr l chnh. Biu 2. Ba chng trnh c la chn nhiu nht vi mi cu hi v chng trnh quan trng nht, nh, ba
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Ba CT quan trong nhat Ba CT quan trong thu nh Ba CT quan trong thu ba

81. 9

60. 1

53

2.5 Nhn xt v chng trnh tin tc Nhiu hc gi cho rng: hnh vi theo di tin tc, thi s trn cc phng tin truyn thng i chng khng ch l mt hnh vi nhm hiu bit tin tc m cn l mt hnh thi con ngi duy tr mi lin h thng xuyn vi cng ng m mnh ang sinh sng. Khi tip cn vi cc thng tin con ngi cng ng thi th hin nhu cu mun chng t mnh quan tm ti cng ng x hi ca mnh v mnh thuc v cng ng x hi ny. Bng 3 (Nhn xt chung v chng trnh tin tc i quc gia, a phng v nc ngoi) cho thy ch c hn 50% NTL cho rng CT thi s i Quc gia l ph hp (57,7%) v cp nht (54,4%). Cn li vi cc kin nhn xt nh CT thi s trung thc, d hiu hay hp dn th phn trm NTL ng tnh khng cao. Phn trm tng ng nhn xt CT TS ca i Quc gia l 34,2%, 47% v 44,3% v i a phng l 168

18,1%, 33,6% v 22,8%. T l NTL ng tnh vi nhn xt CT thi s phn nh kin ca chng ti cn thp hn, ch c 18,1% cho l ng CT TS ca i quc gia so vi 22,1% i a phng v CT thi s bn v nhng vn m NTL quan tm l 28,2% i Quc gia so vi 24,8% i a phng. Bng 3. Nhn xt chung v chng trnh tin tc i quc gia, a phng v nc ngoi (%)
Nhn xt CT thi s l ph hp CT thi s l hp dn CT thi s cp nht CT thi s trung thc CT thi s d hiu Ngn ng ca TS d hiu kin ca NTL CT thi s bn v nhng vn 28,2 m NTL quan tm 24,8 0,7 i Quc gia i phng 57,7* 44,3 54,4 34,2 47,0 35,6 36,9 22,8 26,8 18,1 33,6 35,6 22,1 a i ngoi 1,3 1,3 2,0 KTL 0,7 KTL KTL nc

CT thi s phn nh c 18,1

* Phn trm NTL la chn ng vi kin nhn xt CT thi s, cn li l KTL. Nhn vo bng 3, c th thy rng vi cc nhn xt v chng trnh thi s i nc ngoi, m c l ch yu l i Trung quc (53,8%) v i M (23,1%), t l NTL ng tnh khng h cao. Kt qu nghin cu cho thy, ch c 9,9% NTL cho bit c nghe i nc ngoi. C th l do: 1) hn ch v phng tin, 67,6% NTL cho bit l h khng c i, 2) hn ch v ngoi ng v 3) cht lng thu i nc ngoi rt thp, c ti 61,2% cho bit l khng thu c.

169

Biu 3. Nhn xt chung v chng trnh tin tc i quc gia v a phng

T l %

70 60 50 40 30 20 10 0

i QG i P

3. Kt lun Kt qu nghin cu cho thy mt bc tranh kh sinh ng v kh nng v nhu cu tip cn cc phng tin TTC m trong trng hp ny l i pht thanh. Ti hai tnh vng ni pha Bc la chn nghin cu ny, s liu cho thy pht thanh khng c v tr quan trng. Thm ch l yu th hn nhiu so vi truyn hnh v internet. Rt nhiu h gia nh khng c i (67,6%), khng phi v h khng th mua m v h khng c nhu cu c i hay nghe i (75,2%). y cng l l do chnh v sao h khng nghe i -- h khng c i. H khng c i v h khng nghe v h khng nghe nn h khng cn c i. S tin dng (d mang vc, d thu thanh, r hn, c th dng pin) ca chic i i vi ngi dn, c bit l min ni v nhng ni khng c in, khng cn c nh gi cao. Nht l khi c s xut hin ca truyn hnh cc tnh min ni ny v c bit s xut hin ca cc phng tin thu hnh hin i va r va tt nhp khu t Trung Quc gip cho cc gia nh khng ch c th thu c cc chng trnh truyn hnh a dng phong ph ca i quc gia, a phng m cn nhiu

170

chng trnh khc trong khu vc v th gii. Thc t ny khin NTL c nhiu la chn th v hn m b qua i pht thanh. Mt iu ng lu tm l cc chng trnh trn i cha thc s phong ph v hp dn. i pht thanh cng c coi l mt knh thng tin gii tr (nh cp trn), tuy nhin, ngi nghe khng c nhiu la chn. Theo NTL, chng trnh quan trng nht l tin tc th cng cha thc s hp dn, trung thc, d hiu. Chng trnh thi s k c i Quc gia hay a phng cng cha phn nh c tm t nguyn vng hay bn v nhng vn m ngi dn quan tm. c bit l Chng trnh nng thn khng c la chn l mt trong ba chng trnh quan trng nht ca NTL. Trn thc t cc chng trnh ca i ting ni Vit nam rt phong ph. Thm ch c c chng trnh ring dnh cho ngi dn tc v pht bng ting dn tc. Nhng trong nghin cu, khng c nhiu NTL cp n vn ny 1. C th gii thch s khuyt trng trong nhn thc ny chnh l do l h khng nghe i bi v ngh rng chng trnh i khng hay v do vy khng bit v cng khng cn bit rng cc chng trnh c ci thin ln rt nhiu. Theo chng ti, mt trong nhng hn ch khin cho pht thanh khng cn chim v tr c tn v thm ch cn khin i tng nghe i ngy cng gim l v phn ln cc chng trnh vn cn coi thnh gi nh nhng i tng tip thu thng tin th ng, mt chiu m chng h quan tm n vic h c thc s cn nhng thng tin m mnh cung cp hay khng. Nhiu chng trnh cn nm trong phm vi ng ca mt kch bn kh cng, dng sn, cha to mt din n, mt sn chi cho thnh gi cng tham gia chia s, ng gp kin, thm ch nn to c hi cho h a ra nhng cu hi, vng mc, th hin thi ca h trc mt vn no . Thc trng ny c th sa cha rt d dng bng cch ngay khi chng trnh ang pht sng hay khi va kt thc nn c mt vi
1

Gii thiu v i TNVN. Ti liu trn mng, truy cp ngy 21/04/2007 ti a ch http://www.tnvn.gov.vn/

171

cu hi v ni dung no ca chng trnh, yu cu bn nghe i nhn tin hoc gi in n s in thoi d nh no ca chng trnh nhn gii thng, v.v. Nhng cu hi n gin, kim tra kin thc, ch yu nhm to ra s tng tc, giao lu gia chng trnh vi bn nghe i, li ko s quan tm ca h (ging nh cc chng trnh truyn hnh nh: lm giu khng kh, sc sng mi, ti v chng ta, khi nghip vn ang lm). Hoc thnh gi c th gi trc tip vo studio khi chng trnh ang pht sng t cu hi hay a ra yu cu (ging nh mt s chng trnh m nhc, bi ht theo yu cu trn pht thanh, vv.), v tt nhin chng trnh s c xy dng theo hng m, hon ton da trn cc cu hi, yu cu hay tng pht trin ni dung no ca ngi nghe cho ngay chng trnh ang pht hoc cho nhng chng trnh sau. S cng tham gia cn th hin chnh vic s dng nhng tng, chng trnh, tin tc, phng s pht thanh do cc phng vin khng chuyn (l nhng thnh gi nghe i) thc hin ca i pht thanh a phng v quc gia. Vic xy dng cc chng trnh pht thanh theo hng m ny i hi trc ht l phi c k thut (nu l tng tc trc tip th phi c my dng li kim duyt ni dung cu hi trc khi pht sng, h thng my tnh ni mng, v.v), quan trng hn c v c ngha quyt nh l i ng phng vin, bin tp vin tm huyt, chuyn nghip, c bn lnh, c trnh , c kh nng ng ph, c th phi hp v lm vic theo nhm, v.v. Cui cng, cng khng km phn quan trng l i ng lnh o mnh dn, dm ngh dm lm v cam kt to iu kin cho mi s i mi tch cc trong i da trn nhng thng tin nghin cu ng tin cy v i tng nghe i. Tuy vy, mi ch l nhng din gii s liu v gii php ban u. Nhng s liu thu thp c cn ri rc, cha tp trung, ch yu t cc a bn dn c c cuc sng trung bnh v kh gi, do vy kh c th suy rng cho ton b ngi dn vng ni pha bc khc khng tham gia vo nghin 172

cu. c th hiu r hn nhng tm t, nguyn vng ca ngi nghe i ni chung v ngi nghe i vng ni pha bc ni ring, rt cn c nhiu nghin cu nh tnh, s dng phng php dn tc hc khc su hn, rng hn. Cc thng tin su, a dng ny s gip cc chng trnh pht thanh i mi ni dung v hnh thc chng trnh mt cch thc s, gn gi hn vi ngi nghe, phn nh c ting ni ca ngi dn v thc s li ko c ngi dn vo trong cc qu trnh xy dng chng trnh. Vic lm ny s cng c v pht huy c th mnh vn c ca pht thanh trong cng tc truyn thng cho s nghip pht trin ca a phng v t nc. Ti liu tham kho
1. Bo co nghin cu s tip cn cc phng tin thng tin i chng ca ngi dn vng ni pha Bc. Khoa x hi hc- 2006. 2. B s liu mt chiu v tip cn TTC ca ngi dn Ty Bc. Khoa X hi hc2006. 3. Gii thiu chung v tnh Lo Cai. Ti liu trn mng, truy cp ngy 21/04/2007, ti a ch http://www.laocai.gov.vn/home/view.asp?id=66&id_theloai=153. 4. Gii thiu chung v tnh Yn Bi. Ti liu trn mng, truy cp ngy 21/04/2007, ti a ch http://vi.wikipedia.org/wiki/Y%C3%AAn_B%C3%A1i 5. Gii thiu v i TNVN. Ti liu trn mng, truy cp ngy 21/04/2007 ti a ch http://www.tnvn.gov.vn/

173

THC TRNG TIP CN V S DNG I PHT THANH CA NGI DN NG BNG SNG CU LONG

Ths. Nhc Phan Linh - L Thu H

Nm trong khun kh d n phi hp gia Vin Friedrich Ebert (FES) ca c ti H Ni v Hc vin Bo ch v Tuyn truyn, nghin cu Thc trng tip cn cc phng tin truyn thng i chng ca ngi dn v nhu cu i vi i pht thanh c tin hnh ti khu vc ng bng Sng Cu Long trong nm 2008. a bn c la chn lm mu nghin cu bao gm 01 thnh ph, 01 th x v 03 huyn ca tnh ng Thp. C 500 phiu iu tra anket v 10 tho lun nhm (TLN) tp trung c trin khai thc hin. Bi vit ny xin c gii thiu mt phn kt qu nghin cu v thc trng tip cn v s dng i pht thanh ca ngi dn ng bng Sng Cu Long. 1. Tip cn i Radio Vi s a dng, tin li v mu m, chng loi, cng vi gi thnh ngy cng h do s ph cp ca cng ngh nhng ch 41,4% h gia nh ng Thp cn s hu i radio (trong khi tivi l 93%). Nhng h khng c ch chim 3,8% s h i v ngho - theo nh gi ca cn b a phng. Bn cnh , cht lng cuc sng thp cng nh iu kin lao ng kh khn cng khng gip cho vic nng cao t l ngi nghe i radio ti khu vc nng thn. Ngc li, s h thnh th s hu i li cao hn nhiu (51,5% so vi 34,7%). iu ny chng t iu kin kinh t ca gia nh khng phi l yu t quyt nh n vic ngi dn s dng i radio hay khng.

174

Mc d c ti 47,2% s ngi c hi cho bit tng nghe i nhng trong mt thng tr li y, tnh ti thi im c phng vn, con s ny gim xung ch cn 28,8%. L do c la chn nhiu nht dn n vic t tip cn radio ca ngi dn l do ni dung cc chng trnh pht thanh khng hp dn bng cc chng trnh ca truyn hnh (54,6%), trong , 37,9% cho bit y l l do quan trng nht. Yu t k thut l l do phn nn ca khong s mu nghin cu. Nhng s liu cho rng cht lng sng km hay khng thu c sng chng trnh mnh a thch s minh chng cho nhn nh ny (Bng 1). Bng 1: L do ngi dn khng nghe i (%) Stt L do khng nghe i Xp vo l do quan trng nht 37.9 5 5 2.5 2.5 5.6 1.2 40 Tng s la chn 54.6 27.3 24.2 21.7 11.2 10.5 7.5 45.5

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Ni dung ca i khng hp dn bng TV D sng mt thi gian/ Khng d c i mun nghe Cht lng sng km, lc bt c lc khng bt c Ni dung ca i khng ph hp vi s thch Thng tin t loa truyn thanh ca p, x p ng nhu cu Khng c a im nghe i thch hp Thi im pht sng khng ph hp vi nhu cu Khc

- Khu vc ti ton cng nhn vin chc, 60% -70% h gia nh c i. Mt in th nghe Radio ht, nhng c in th coi Tivi (Saec: n, vin chc). 175

- Ti n h nn b i, khng nghe na. Gi c Tivi thay th ri. Xem sng hn! Sa lm g na tn tin (TLN Saec: nam, sinh 1956, lm rung). - Radio c k, mua mc cng. i r r, nghe khng thy hnh. Tivi va nghe va thy c hnh. Nguyn nhn na l v sng khng tt (TLN Saec: nam, sinh 1962, bun bn). Qua cc kin phng vn su, mt nguyn nhn gp phn ng k lm st gim s lng ngi nghe l do radio c, hng v ngi dn ngi i sa. - Trc y thch nghe Radio, nghe c nhiu chng trnh. By gi vn thch nghe nhng n h ri, ngi khng sa (TLN Saec: n, sinh 1957, trng hoa king). S th ng trong vic nghe i cn c th hin qua kin sau: - Trng lc no nghe lc y, ti bun nghe thi nn khng r thch nghe g (TLN Saec: nam, sinh 1956, lm rung). - Con tui hc i hc, gi n ln Internet. Ti tui khng bit s dng. La tui mnh lc hu, thch khng kh m du. Nghe Radio cho bun (TLN Hng Ng: nam, sinh 1964, cn b nng nghip). c bit, mt l do na dn n vic khng thch nghe radio c pht hin hin lin quan n hnh thc pht sng: - Khuyt im ln nht ca Radio l pht 1 chiu. i khng bit l c bao nhiu ngi nghe, thch nghe g (TLN Thanh Bnh, nam, sinh 1950, bun bn tp ho). Thi im nhng ngi tng s dng radio nhng n nay khng tip tc nghe i na ch yu xy ra trong khong thi gian 10 nm tr li y (Bng 2), c bit tng ln t nm 2003 (Bng 3).

176

Bng 2: Thi im ngi dn khng tip tc nghe radio (%) Thi im Trc 1980 T 1980 - 1984 T 1985 - 1989 T 1990 - 1994 T 1995 - 1999 T 2000 - 2004 T 2005 - nay T l 0.7 1.4 2.8 3.5 11.2 39.9 42

Bng 3: T l ngi dn dng nghe radio t nm 2000 n 2008 Nm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 T l 6.9 5.5 4.8 11.7 10.3 11.0 11.7 9.7 9.0

lm r nguyn nhn st gim lng ngi nghe do yu t k thut, nhng nh gi v cht lng cc sng pht thanh qua nhn xt ca ngi dn cng rt cn thit. Vi danh mc cc i pht thanh a ra, cht lng sng ca i a phng (i ng Thp) c 93,1% nhng ngi nghe nh gi tt, tip n l i Ting ni Vit Nam vi 89,3%. Do c im a hnh bng phng nn mt s i a phng ln cn cng c nh gi c cht lng ph sng tt ti a bn nghin cu l i Vnh Long (83,7%), i TP. H Ch Minh (75,7), i An Giang (58,6%). Mt s i nc ngoi nh Trung Quc, Cm-Pu-Chia, M, Anh v.v.. cng c ghi nhn c s ph sng ti a bn nghin cu nhng cht lng km v khng n nh.
nh gi v cht lng sng pht thanh
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 4.8 2.1 i ng Thp 6.4 4.3 i Ting ni Vit Nam 12 4.3 i Vnh Long 6.4 i Tp. H Ch Minh 49.7 17.9 15.7 i PT An Giang 57.4 25.7 55.7 60.3 45.7 Rt tt Tt Km/ Khng n nh Khng thu c 31.9 43.4 23.4 20 12.9

177

2. Mc nghe i Nu nh ngi dn ng bng sng Cu Long dnh thi gian xem truyn hnh trung bnh t 153 pht/ ngy th khong thi gian trung bnh dnh cho vic nghe radio ch l 105 pht/ ngy. S liu c th v thi gian nghe i trong ngy c biu th trong Bng 4 di y. Bng 4: Thi gian nghe i trong mt ngy (%) S gi nghe i trong ngy Nghe di 1 gi/ ngy Nghe t 1h 3h/ ngy Nghe t 3h 6h/ ngy Nghe t 6h 10h/ ngy T l 27.1 53.6 15.7 3.6

Bn cnh , vi nhng ngi c thi quen nghe i hng ngy, nhng khung gi s dng radio nhiu nht l bui sng sm (05h30 07h30), bui tra (11h30 13h30) v bui chiu ti (17h00 22h00). Kt qu nghin cu cng cho thy lng ngi nghe vo hai ngy cui tun th By v Ch nht hu nh khng khc so vi nm ngy cn li trong tun (t 28% n 30% lng thnh gi).
Thi im nghe i trong ngy ca nhng ngi c thi quen s dng radio

Sau 23.00 gi T 22.00- 23.00 gi T 21.00- 22.00 gi T 20.00- 21.00 gi T 19.00- 20.00 gi T17.00- 19.00 gi T 15.00- 17.00 gi T 13.30- 15.00gi T 11.30 n13.30 gi T 09.0 n11.30 gi T 07.30 n 09.00 gi T 05.30 n 07.30 gi

4.2 15.3 28.5 25 20.8 23.6 10.4 8.3 28.5 7.6 9.7 37.5

10

15

20

25

30

35

40

178

Vi vic tip cn cc knh pht thanh nh m t, mc tip cn cc ngun thng tin ra sao? Vi u th l knh thng tin chnh thc ca a phng, i ng Thp thu ht c n 71,8% lng thnh gi thng xuyn. K tip l i Ting ni Vit Nam vi 67,9% v cc i khc trong khu vc ng bng sng Cu Long vi trn 50% lng thnh gi thng xuyn. iu ny chng t nhu cu v cc knh thng tin trn sng pht thanh ca mu nghin cu kh a dng.
Mc nghe cc knh pht thanh
80 70 60 50 40 30 20 10 0 i ng Thp i Ting ni Vit Nam i Vnh Long i Tp. H Ch Minh i PT An Giang 11.5 18.8 30.8 36.8 34.1 71.8 67.9 64.7 51.2 71.1

Thnh gi thng xuyn

Thnh gi khng thng xuyn

Kt qu ny cng ch ra rng, so vi cc i a phng, i Ting ni Vit Nam chng t l mt knh truyn thng tin cy, thu ht c kh ln lng thnh gi l ngi dn Nam b. S tin cy ny cn c khng nh qua s liu iu tra v ba i pht thanh c a thch nht.
Ba i pht thanh yu thch nht
50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 43.6 32.1 19.8 12.3

42.5

29.2 17.8 16.7

14.3

Thch nht

Thch th hai i ng Thp

Thch th ba i Vnh Long

i Ting ni Vit Nam

179

Mc d tng s ngi yu thch thp hn i ng Thp (80,1% so vi 88%) nhng xp theo th t u tin, i Ting ni Vit Nam li ng u vi 42.5% lng thnh gi yu thch nht. L do c a ra ch yu l: - Thch i Ting ni Vit Nam v pht cc ni dung trong c nc. i tnh ch c mi ni dung ca tnh (TLN Thanh Bnh: nam, sinh 1974, lm rung). - Sng ca i tnh yu, nghe tm c, khng bng TNVN: sng trong, m lng ln. i ng Thp tin tc ch ring tnh. TNVN: thi s c nc. Ni chung tin tc thi s tnh khng bng (TLN Hng Ng: nam, sinh 1958, cn b vn ha X). 3. nh gi v cc knh sng v ni dung pht thanh V ni dung cc chng trnh pht thanh, chng trnh tin tc thi s thu ht c nhiu s quan tm nht vi 92,5% ngi la chn, trong , 66,1% cho rng y l chng trnh yu thch nht trn sng pht thanh.
Mc yu thch cc chng trnh pht thanh ca thnh gi
92.5

66.1

56.6

51 41.1 27.5 13.2 15 9.7 4.8 3.2 1.6 10.3 0.6 Chng trnh qun i 4.6 0.3 Khc

Yu thch Thch nht

Tin tc

Sn Chng Chng Th thao K khu, trnh m trnh chuyn dn ca nhc nng vng c thn

Vi c im ca vn ha vng min, ngi dn ng Thp ni ring v ngi dn ng bng sng Cu Long ni chung rt thch cc hot 180

ng vn ha vn ngh mang c trng min sng nc. Do vy, cc chng trnh sn khu, dn ca vng c thu ht c lng thnh gi nhiu th hai sau cc chng trnh tin tc thi s vi 56%. Cc chng trnh v i sng nng thn ch ng th ba vi 41,1% lng thnh gi yu thch. Vi mi ni dung, chng trnh, ngi dn li chn nhng knh pht thanh khc nhau tha mn nhu cu nghe i ca mnh. Cc chng trnh tin tc, thi s v tnh hnh kinh t, chnh tr, vn ha, an ninh ca t nc c khai thc nhiu qua sng ca i ting ni Vit Nam. Trong khi , cc chng trnh m nhc, sn khu vn l c trng ca mnh t Nam b ch yu c khai thc qua cc i a phng, ng u l i pht thanh ca tnh nh i ng Thp. Bng 5: La chn ni dung yu thch trn cc sng pht thanh (%) Stt i TNVN Tin tc m nhc Sn khu (tu hi, ca kch) Khc 56,4 7,6 5,0 30,0 i ng Thp 33,1 33,6 31,4 46,7 i Tp.HCM 4,9 23,6 24,3 20,0 i tnh khc 5,6 34,8 39,3 13,3

1. 2. 3. 4.

Hnh thc pht thanh c a thch nht l vic pht ring cc ni dung tin tc, m nhc, sn khu, gio dc v.v.. trn tng knh sng ring bit. Vic kt hp cc ni dung nh vy vi nhau trn cng mt sng pht thanh khng dnh c nhiu s thin cm ca thnh gi a phng. Bn cnh , kt qu kho st cng cho thy y, v tr ca i Ting ni Vit Nam trong vic phc v thnh gi Nam b cng c khng nh khi p ng c nhu cu ca 42,8% lng ngi nghe i thng qua cc knh sng c khu bit v ni dung thng tin v i tng thnh gi ca mnh.

181

4. Nhu cu v pht thanh ca ngi dn D ch cn 41,4% s h gia nh cn s hu i radio v 28,8% cn gi thi quen nghe i, nhng iu khng ng ngha ngi dn khng cn nhu cu thng thc cc chng trnh pht thanh. 65,7% s ngi c hi cho bit vn c nhu cu ny. - Khng phi c trng qun n. Nu c Radio th vn nghe. V ang lao ng khng th vo nh xem tivi, c Radio mang theo mnh vn hay hn (TLN Hng Ng, nam, sinh 1943, cn b thng binh x hi). 66,3% mong mun c cp pht min ph my thu thanh. V nu cht lng sng pht thanh c ci thin, 77,1% nhng ngi khng nghe i hin nay do cc nguyn nhn lin quan n bt sng khng nh s quay li s dng i radio. Bn cnh , h thng loa truyn thanh ngoi chc nng thng tin cc vn , tnh hnh ca a phng cn c mt chc nng rt quan trng l m bo vic truyn ti, tip sng cc i t Trung ng n cc i cp tnh, huyn nhm cung cp thng tin kp thi v cc ch trng, ng li, php lut, ch th, ch o ca ng v Nh nc n ngi dn. Do vy, hu ht mu nghin cu nh tnh u th hin nhu cu v s quan tm kh ln n phng tin truyn thanh ny. - Rt ng h loa pht thanh ti cc khu vc dn c. B con rt c nhu cu nhng khng c loa nn khng nm bt c nhiu thng tin (TLN Thanh Bnh: nam, sinh 1977, lm rung). a. Ni dung mun nghe i Nhu cu v vic pht trin cc knh pht thanh chuyn bit v tng lnh vc ca i sng c ngi dn ng bng sng Cu Long th hin kh r. 80,2% thnh gi sn sng m i trong thi gian ri, thm ch 19,% ni rng s m i lin tc trong ngy nu i Ting ni Vit Nam c 182

thm cc knh pht thanh chuyn cp nht thng tin v tnh hnh giao thng, tnh hnh thin tai dch bnh, tnh hnh gi c th trng v.v.. nhn din r hn nhu cu ca ngi dn v cc ni dung trn sng pht thanh, chng ti tp trung tm hiu c th v cc th loi tin tc, m nhc, sn khu m ngi dn mong mun. Nhu cu v ni dung tin tc Cc s liu phn tch cho thy, i vi ngi dn ng bng sng Cu Long, cc tin tc v tnh hnh thi tit, thin tai, dch bnh... lun c quan tm nhiu nht vi 84,8% mu nghin cu la chn. Nhu cu ny cng d hiu bi ng Thp ni ring v ng bng sng Cu Long ni chung vn l khu vc trng im v sn xut nng nghip ca c nc nn nng sut v sn lng ph thuc rt ln vo tnh hnh thi tit, thin nhin, dch bnh. Nhu cu tin tc ca ngi dn cn c tp trung vo cc hot ng ca cc v lnh o ng v Nh nc. iu ny cho thy, ngi dn ni y cng rt quan tm n tnh hnh chnh tr ca t nc (Bng 6). Bng 6: Loi tin tc a thch ca ngi dn
Loi tin tc Rt thch Thch 37.2 20.1 43.5 58.6 57.5 Bnh thng 18.8 46 27.3 8.4 14.4 Khng thch 11.3 31.7 21.1 6.8 9.2

1. Tin v hot ng ca cc v 32.7 lnh o ng v Nh nc 2. Tin v hot ng ca cc 2.3 cng ty, nh my, x nghip 3. Tin gi c th trng, tin ti 8.1 chnh, chng khon.. 4. Tin thi tit, thin tai, dch bnh.. 5. Tin tai nn v ch tc giao thng 26.2 19.0

183

Nhu cu v ni dung sn khu: Bng 7 cho ta bit vic thnh gi ni y c nhu cu v cc chng trnh sn khu pht sng trn cc i a phng trong khu vc Nam b. Vy, lm sng t nhu cu ny, chng ti a ra nhng th loi sn khu tiu biu mu nghin cu la chn. Kt qu cho thy, nhng th loi sn khu c trng ca min sng nc nh ci lng, tu hi lun thu ht lng thnh gi cao. Trong khi , nhu cu v kch ni hay cc chng trnh c chuyn, k chuyn ch thu ht c trn di 30% lng ngi nghe i (Bng 7).
Bng 7: Th loi sn khu a thch ca ngi dn Th loi sn khu 1. Kch ni 2. Tu hi 3. Ci lng/ tung cho 4. K chuyn/c chuyn Rt thch 2.9 18.2 21.3 4.6 Thch 21.5 48.7 32.6 31.6 Bnh thng 28 12.7 19.7 22 Khng thch 47.6 20.5 26.5 41.8

Nhu cu v ni dung m nhc

Bng 8: Th loi m nhc a thch ca ngi dn Th loi m nhc 1. Nhc c in (nhc khng li/giao hng thnh phng) 2. Nhc truyn thng (dn ca vng c) 3. Nhc tin chin 4. Nhc cch mng 5. Nhc vng/Nhc sn 6. Nhc tr Rt thch 1.0 19.5 11.4 20.1 10.8 5.3 Thch 11.6 44.5 31.4 35.9 20.9 12.5 Bnh thng 15.6 13.6 24.5 22 23.5 20.5 Khng thch 71.9 22.4 32.7 22 44.8 61.7

184

i a s (98,9%)ngi c hi mong mun nghe m nhc ca Vit Nam trn sng pht thanh v hu nh khng c nhu cu v m nhc ca nc ngoi. Trong , th loi nhc truyn thng c trng ca min sng nc Cu Long l dn ca vng c lun c lng nhu cu cao nht vi 64%. K n l th loi nhc cch mng vi 56% lng thnh gi mun nghe. Hai th loi m nhc t nhn c s quan tm ca thnh gi ni y l nhc c in v nhc tr (Bng 8). b. Thi im mun nghe i Cng vi vic tm hiu nhng mong mun v ni dung pht sng trn radio, vic tm hiu nhu cu v thi im mun nghe i ca ngi dn cng rt quan trng. Nhng s liu thu v cho thy 58,1% nhng ngi c nhu cu nghe i mun nghe radio trc khi i ng bui ti (kt qu kho st thi im nghe hin nay cho thy 48% nhng ngi nghe i hng ngy thng s dng radio t 21h00 tr i). Cn li, ngi dn thng mun kt hp vic nghe i vi nhng cng vic hng ngy cng nh cc hot ng c nhn nh n cm, tp th dc, v sinh c nhn v.v..
Thi im mun nghe i
Trc khi i ng bui ti Va lm vic va nghe i Lc c thi gian tp trung nghe i Lc thc hin cc hot ng c nhn Lc mt in Lc i ch tu xe/ ang tham gia giao thng Khc . 0 0.3 2.4 10 20 30 40 50 60 70 6.4 19.9 16.2 15.3 58.1

185

Nu tnh theo thi gian 24h trong ngy, cc kt qu nh lng v nh tnh u cho thy ba thi im ngi dn mun nghe radio nht l lc sng sm 5h00 7h00, bui tra 11h00 13h00 v bui ti khuya 21h00 23h00. C th thy y u l nhng khung gi din ra cc hot ng ngh ngi, th gin ca c nhn, sau nhng gi lm vic vt v. - Thch nghe vo lc 5h00 - 6h00 vi cc ni dung v gio dc, chnh sch php lut. Ni chung, bui sng nghe thi s l thch nht. Chng trnh nn gim bt ca ht i (TLN Thanh Bnh, nam, sinh 1958, gio vin/ bn thuc ty) Vi mi loi ni dung thng tin trn sng pht thanh, ngi dn cng c nhu cu c nghe vo nhng khung gi v thi im khc nhau, tp trung vo sng sm hoc bui chiu ti. Nhng khung gi in hnh c biu th trong Bng 9. Bng 9: Khung gi mun nghe cc loi ni dung pht thanh Stt 5. Ni dung pht thanh Cc knh tng tc: m nhc, ph bin kin thc, t vn sc khe..... Trng tm cp nht thng tin v tnh hnh giao thng trn knh m nhc Trng tm cp nht thng tin v thi tit, thin tai, dch bnh... trn knh m nhc Knh t vn mua sm, gi c th trng, thng tin chng khon, qung co, xc tin thng mi... Khung gi mun nghe 5h00 6h00 20h00 22h00 19h00 21h00 18h00 21h00 19h00 21h00

6. 7. 8.

T 15 n 30 pht l khong thi gian thnh gi mun cc knh cp nht thng tin v tnh hnh giao thng, thi tit trong mi ln pht. kin ca ngi dn cho thy, nhng thng tin ny rt quan trng i vi nh nng nn cn phi c lng thi gian truyn ti, cng nh thun tin cho vic nm bt i vi ngi nghe. 186

5. Kt lun Nghin cu thc trng tip v nhu cu tip sng i pht thanh ca ngi dn ng bng Sng Cu Long thng qua trng hp tnh ng Thp cho php ta rt ra mt s kt lun sau: a. Ging nh ti nhiu khu vc i l khc nhau trn c nc, t l ngi tip cn vi sng i pht thanh thng khng cao, ch t t l 28% (trong khi t l ngi xem truyn hnh l 96%, nghe bng/a l 31%, c bo/ tp ch l 27% v 5,2% s dng Internet). b. Tuy c gn mt na s ngi c hi tr li tng nghe i pht thanh nhng cng ch c gn mt na s c nghe i trong thng trc thi im tin hnh iu tra. Nhng l do khng nghe i thi gian gn y ch yu l do ni dung khng hp dn v cht lng thu sng km. c. Vo ngy thng (t th 2 n th 6), thnh gi ng Thp thng nghe i ng Thp v i ting ni Vit Nam, nhng vo th By v Ch Nht li thng nghe i Vnh Long v TP. H Ch Minh hn. d. Thi lng nghe i mi ngy ca thch gi ng Thp cao hn kh nhiu so vi thch gi Ty Bc (105 pht so vi 90 pht) v khng s khc bit nhiu gia ngy thng v ngy cui tun. e. Thi im thng thu ht ngi dn ng bng sng Cu Long nghe i nhiu nht l lc sng sm t 5h30 n 7h30. iu ny ngc vi truyn hnh khi cng chng ch yu theo di vo bui ti. Nhng khung gi khc cng thu ht c thnh gi l bui tra (12h00) v ti (t 21h00-22h00) v ngi dn thng nghe i vi lc th gin, ngh ngi hay kt hp khi lao ng, lm vic.

187

f. Kt qu nghin cu c th d bo rng s ngi mun nghe i c th tng thm hn 2 ln so vi hin nay (65,7% so vi 28,%) nu nh cht lng bt sng nghe i tt hn. g. Vi cc c trng v phng thc sn xut v vn ha, li sng ca ng bng sng Cu Long, nhu cu v loi thng tin trn sng radio ca ngi dn tp trung vo cc ni dung sau: cc tin tc v tnh hnh thi tit, thin tai, dch bnh, gi c th trng, tnh hnh giao thng; cc chng trnh m nhc dn ca vng c; v cc chng trnh sn khu ci lng, tu hi. h. Thch gi ng bng sng Cu Long ang ngy cng c nhu cu cao vi cc knh pht thanh chuyn bit, cp nht v c tnh tng tc cao v nhng lnh vc ca i sng. Ngi dn mong mun c nghe ring cc ni dung tin tc, m nhc, sn khu, gio dc v.v.. trn tng knh sng ring bit. Tuy nhin, tng s hp dn cho sng pht thanh, thnh gi cng rt ng h vic kt hp cc chng trnh m nhc vi cc tin tc khc nhau v thi s, giao thng, thi tit v dch bnh, nng v v.v..

188

TIP CN V NH GI BO IN CA NGI DN VNG TY BC ( Qua kho st ti hai tnh Yn Bi v Lo Cai ) Ths. Nguyn Th T Quyn Lo Cai v Yn Bi l hai tnh min ni pha Bc nc ta. Nm dc theo bin gii, ni y c ca ng thng thng gia nc ta vi cc nc bn, l a bn rt quan trng v quc phng v an ninh. m bo s n nh v pht trin t nc ng v Nh nc ta lun quan tm lm tt cng tc t tng t Trung ng ti cp c s. Truyn thng i chng ng vai tr quan trng trong vic gp phn nng cao nhn thc v thay i hnh vi ca ngi dn. Qua cc phng tin truyn thng i chng m nhng ch trng, chnh sch, ng li ca ng v nh nc c lu chuyn ti ngi dn, hng ti s pht trin ng n, ng u v ton din. Nm 2006 Khoa X hi hc Hc vin Bo ch v Tuyn truyn tin hnh ti kho st v tip cn truyn thng i chng ca ngi dn vng Ty bc thng qua nghin cu kho st ti hai tnh Lo Cai v Yn Bi. Mu kho st la chn l 600 h gia nh chia u cho hai tnh. mi tnh ti chn 3 phng, x trong mt phng th, hai x khu vc nng thn.Vic la chn ny vi mong mun tm hiu c s tip cn ca ngi dn c khu vc th v nng thn, nhng gia nh c iu kin kinh t mua sm c trang thit b v cc phng tin truyn thng cng nh cc gia nh cn kh khn phi s dng nh cc phng tin truyn thng vi nhiu cch khc nhau. Trong bi vit ny, chng ti i vo phn tch thc trng c bo cng nh nhng nh gi ca ngi dn vng Ty bc i vi cc sn phm bo in bao gm cc bo trung ng v bo a phng.

189

C th hiu bo in l mt loi hnh tuyn truyn ca ng v Chnh quyn cc cp. Bt c mt loi hnh tuyn truyn no cng u c cng chng v trn thc t cng chng l nhng ngi tham gia vo qu trnh tuyn truyn ng vai tr ngi theo di, tip nhn v phn hi thng tin. Cng nh cc loi hnh khc bo in c cng chng ca mnh. i tng m bo in tc ng n cng chnh l i tng ca bo ch chnh l cng chng. Thc t cho thy, ngi dn min ni do a bn dn c phn tn, iu kin giao thng cha thun tin, trnh dn tr cn thp, phong tc tp qun lc hu, i sng ngi dn cn gp nhiu kh khn. V vy, vic nng cao nhn thc, nng cao cht lng cuc sng phi c t ln hng u, cn thit phi c s tham gia ca cc phng tin truyn thng vo hot ng c ngha sng cn ny. Kho st s tip cn v nh gi ca ngi dn ty bc i vi sn phm bo in nhm nng cao vai tr ca bo ch i vi qu trnh chuyn ti thng tin kinh t, chnh tr, x hi ti ngi dn khu vc nim ni. Thng qua gp phn gip cho bo in hon thin hn v c hnh thc v ni dung p ng c nhu cu th hiu ca cng chng i vi loi hnh, phng tin truyn thng ny. Di y l mt s kt qu kho st. 1. Thc trng tip cn bo in ca ngi dn vng Ty Bc: Mt vi nt v c im ca cc h dn trong mu nghin cu: Bng1. Phn loi h gia nh ca cc a phng: S lng i Ngho Trung bnh Kh gi Giu Tng 16 98 319 156 11 600 Phn trm 2.7 16.3 53.2 26.0 1.8 100.0

190

Kinh t gia nh ng vai tr kh quan trng trong vic tip cn cc phng tin truyn thng i chng. So vi cc gia nh ng bng, min xui th iu kin ca ngi dn ni y cn gp nhiu kh khn, kinh t ch yu mc trung bnh( 319 h), nhiu h ngho( 98 h), t l h giu rt thp (11 h). Tuy nhin, vng Ty Bc vic tip cn vi cc phng tin truyn hnh b tc ng bi kinh t gia nh rt ln th vic tip cn bo in li c nhng c th ring. Bo in theo nhiu con ng khc nhau c chuyn n thn bn v n vi ngi dn vng Ty Bc. Vic tip cn bo in ca ngi dn ph thuc kh ln vo cng vic, v th, ni lm vic bi cc dch v pht hnh bo cn rt hn ch ht l vng su, vng xa. Trong qu trnh kho st chng ti n x Trnh Tng, huyn Bt St, tnh Lo Cai l mt x vng gip bin. y cc ca hng, sp sch bo khng c, chng loi bo cng ht sc ngho nn, ch c th tm c bo Nhn Dn, Qun i Nhn Dn, bo Ph n, bo Nng thn ngy nay, bo Lo Cai, tp ch Dn tc v min ni v mt vi bo na. Cc bo ny cng ch c c khi vo cc c quan ng trn a bn x, U ban nhn dn v bu in vn ho x v gia nh cc cn b thn, bn. iu ny nh hng ln ti kh nng tip cn bo in ca ngi dn y.Tuy nhin tr li cu hi: c bo u? Qua kho st 289 ngi c bo chim 48.2% trong tng s mu iu tra, c 195 ngi tr li c ti nh ring chim 67.5% trong tng s ngi c bo, ch c 14 ngi c ti bu in vn ho x chim 4.8% v 12 ngi c ti nh vn ho thn bn chim 4.2%. Bn cnh vic tip cn bo in cng chu nh hng bi trnh hc vn ca cng chng rt ln. tip cn c bo in mt cch ch ng d rng th ngi dn phi bit c ch ph thng. Trong tng s 600 ngi c hi th ch c 348 ngi bit c, bit vit ting Vit m hin nay cha c bo in vit bng ting cc dn tc. iu ny nh hng khng nh n t l c bo ca ngi dn. c bit c hn mt na s ngi khng c bo ( 311 ngi ) vi cc l do nh khng bit c ( 78 191

ngi ); khng c bo c ( 72 ngi ); khng c thi gian (71 ngi); khng thch ( 45 ngi )... Nh vy, c c l do ch quan v khch quan dn ti hn ch trong vic tip cn bo ca ngi dn. ngi dn c th tip cn bo mt cch thng xuyn cc to son v cc nh qun l cn quan tm ti vic khc phc cc nguyn nhn ny. 2. Mc tip cn bo in ca ngi dn vng Ty Bc: a. Mc s dng cc phng tin truyn thng: Bo in l phng tin kh ph thng v hu ch trong x hi pht trin. Vi c th l c ng, d vn chuyn, chuyn ti c nhng thng tin a chiu ti cng chng, song do nhiu nguyn nhn khc nhau bo in ng mc tip cn th 5 trong cc phng tin truyn thng c cp n trong nghin cu ny. Thi gian c bo ca ngi dn vo ngy thng t th 2 n th su trung bnh l 1.2h, ngy ngh th 7 v ch nht l 1.h. So snh vi thi gian xem truyn hnh trung bnh l 3.7h ngy thng 4h ngy ngh v nghe i l 1.7h ngy thng v 2h ngy ngh ca ngi dn th thi gian c bo khng nhiu. Trong cc phng tin truyn thng i chng ngi dn tip cn n bo in cha cao. iu ny th hin qua mc s dng mt s phng tin truyn thng vo ngy thng v ngy ngh ca ngi dn Ty Bc. Biu 1: Mc s dng mt s phng tin TTC vo ngy thng v ngy ngh ca ngi dn vng Ty Bc
4.5 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0
Xem truyn hnh Nghe i Nghe xem CD c bo S dng Internet

4 3.7

Ngy th-ng

Ngy ngh

1.7 1.4 1.2 1.3 1.2 1 1.3

1.5

192

Nhn vo biu ta thy rng vo ngy ngh th 7 v ch nht thi gian ngi dn tip cn vi cc phng tin truyn thng cao hn ngy thng nhng i vi bo in th ngy ngh li gim i trung bnh khong 0.2 gi. iu ny cho thy vo nhng ngy ngh cc phng tin truyn thng khc c bit l truyn hnh c cc chng trnh gii tr hp dn ngi dn hn ngy thng. Bn cnh cn c nguyn nhn mt s lng ngi tr li ( 48 ngi) thng c bo ti c quan cng s ni lm vic dn ti vic thi gian c bo trung bnh ca ngi dn gim vo ngy ngh. Trong s 289 ngi c bo c 112( 38.8% ) ngi tr li t bo, tp ch m h thng c l hon ton min ph; c cp min ph, thnh thong t mua l 31 ngi( 10.7% ) v 68( 23.5% ) ngi t mua bo c. Nh vy s ngi c bo c cp min ph chim t l kh ln trong tng s ngi c bo. Trc y thi gian ngi dn min ni nghe i, c bo cao th hin nay c xu hng ngy cng gim v nhng ch cho cc phng tin khc nh truyn hnh, internet. b. Mc thng xuyn c bo: Bo ch l phng tin truyn thng c ngi dn Ty Bc tip cn nhiu th hai ( sau truyn hnh ). ng v nh nc h tr rt nhiu ngi dn vng su, vng xa c th tip cn c sch bo. Ti Lo Cai v Yn Bi u c c bo in v bo nh cho cc x. Lo Cai c bo Lo Cai thng k ( 3 s/ tun ) v bo Lo Cai cui tun c cp n b th chi b, trng thn, bn. T bo nh vng cao c cp pht min ph cho 1703 cn b thn, bn. Ti Yn Bi cng tng t nh vy, tuy khng c bo nh nhng c tp ch vn ngh Yn bi ra hng thng, mi s 500 bn cp n cc x trong tnh. Cc chnh sch u i trn to iu kin cho nhiu ngi dn vng Ty Bc c th c c bo, tp ch trung ng v ca a phng. V mt l thuyt l nh vy nhng trn thc t s lng ngi tip cn n bo in khu vc thn bn rt hn ch. Trong tng s ngi c bo c 144 ngi c hng ngy cn li l nhng ngi c khng thng xuyn. Bn cnh nhng ngi thng 193

xuyn c bo li tp chung kh ln khu vc th ( 107 ngi ), cn nng thn chim mt s lng kh khim tn (37 ngi ). Trong khi tng s mu iu tra ch c 1/3 l sng th cn li l nng thn. Nh vy c th ni ngi dn sng khu vc nng thn tip cn bo in cn ht sc hn ch. iu ny mt mt do hn ch v trnh hc vn, mt khc cn c nguyn nhn khch quan l ngi dn c t thi gian c bo v khng c bo c. Biu 2: Mc thng xuyn c bo ca ngi dn

72 73 311 Khng c c th-ng xuyn Nhiu ln 1 tun 1 ln 1 tun 144

c. V a im c bo Qua kho st 289 ngi c bo chim 48.2% trong tng s mu iu tra, c 195 ngi tr li c ti nh ring chim 67.5% trong tng s ngi c bo, ch c 14 ngi c ti bu in vn ho x chim 4.8% v 12 ngi c ti nh vn ho thn bn chim 4.2%. i vi nhng ngi thng xuyn c bo cho kt qu nh sau: Biu 3: a im c bo ca ngi dn
80 70 60 50 40 30 20 10 0 Nh ring Ni cng cng Hng xm Khc 9 1.7 21.8 67.5

194

a im c bo ca ngi dn thng c nh ring chim 67,5% trong s 144 ngi thng xuyn c bo. Ni c bo l im bu in vn ho x v nh vn ha thn bn ch chim 9.0%; ni c bo l c quan cng s cng kh cao. iu ny khc vi suy ngh ban u ca chng ti khi tin hnh nghin cu ny bi v a im c bo cng cng nhng ngi c bo thng xuyn rt t s dng. Mt khc, bo cng c cp min ph cho cc cn b thn bn nn s lng pht hnh ln, nhng thc t cc t bo n c vi ng o tng lp nhn dn l khng nhiu. Trong nghin cu ca chng ti s ngi khng c bo chim trn 50% trong tng s ngi trong mu iu tra (311 ngi). Trong s ny Lo Cai 165 ngi chim 53.1%; tnh Yn Bi 146 ngi chim 46.9%. a s nhng ngi khng c bo sng khu vc nng thn. bo in thc s n c vi ng o c gi, n ph thuc rt nhiu vo s pht trin ca c s h tng, giao thng, cc phng tin vn chuyn, phn phi bo ch. Thc t nghin cu cho thy vic cc u bo k c bo trung ng hay bo a phng n c vi c gi vng cao thng xuyn b chm so vi ngy pht hnh. Do cht lng thng tin khng c cp nht so vi pht thanh v truyn hnh. C th thy cng vi s pht trin ca iu kin kinh t x hi cc phng tin truyn thng i chng ngy cng phong ph v hp dn hn, kh nng tip cn cc phng tin truyn thng hin i ca ngi dn ngy cng ph bin. Tuy nhin vic tip cn bo in ca ngi dn cn hn ch. iu ny i hi cc to son cn phi c nhng nghin cu nh gi khoa hc nhm thay i ni dung, hnh thc v cch thc phn phi nhm thu ht c bn c trn din rng. 3. nh gi v bo in ca ngi dn vng Ty Bc: Tip theo chng ti xin phn tch nhng nh gi ca bn c i vi mt s kha cnh ca bo in hin nay.

195

a. Mc yu thch. Tr li cu ni dung: Hai t bo, tp ch m bn yu thch nht c kt qu nh sau: Bng 2: Mc yu thch ca ngi dn Loi bo Bo Nhn Dn Bo a phng Bo An ninh th gii Cc bo khc Tng S lng 112 89 56 30 289 Phn trm 39.0 31.0 19.0 10.0 100.0

Qua s liu bng trn ta thy trong s 289 ngi c bo c 112 ngi thng c bo Nhn dn chim 39%; ng th 2 l bo a phng vi 89 bn c yu thch chim 35.9%; ng th 3 l bo An ninh th gii c 56 bn c yu thch chim 19.5%. Qua ta thy ngi dn vng ty bc quan tm nhiu n bo nhn dn. Bo nhn dn l c quan ngn lun chnh thc ca ng v Nh nc Vit nam. y l t bo chuyn ti mi ch trng chnh sch, ng li v kinh t, chnh tr, vn ho x hi ca ng v Chnh ph ti nhn dn. Vic tip cn thng xuyn vi bo Nhn dn ca ngi dn gip ngi dn nm bt v thc hin c ng li ca ng a cc Ngh quyt ca ng vo cuc sng. Bn cnh bo a phng cng l t bo c ngi dn quan tm yu thch. Nhng thng tin chuyn ti trn t bo a phng c nhng ni dung c ngi dn quan tm v n gn lin vi li ch ca h. Thng qua t bo ny ngi dn nm bt kh kp thi cc hot ng ang din ra ti a phng mnh. N gp phn lm cho ngi dn thc hin tt vai tr lm ch ti c s. b. Mc ph hp: Trong s 289 ngi c bo c 170 ngi tr li nh ga vic a tin tc thi s trn bo Trung ng v bo a phng l ph hp, trong bo Trung ng c 145 ngi nh gi l ph hp chim 85.3%, 25 196

ngi nh gi l khng ph hp chim 14.7%; bo a phng c 79 ngi tr li l ph hp chim 46.5% v 91 ngi tr li khng ph hp chim 53.5%. Nh vy chng ta c th thy s nh gi ca ngi dn v ph hp ca bo Trung ng cao hn bo a phng. Trong qu trnh i nghin cu chng ti thy c hai tnh Lo Cai v Yn Bi bo a phng c cp pht min ph n tn chi b, thn, bn. y l im tt v l s c gng ca to son cng nh chnh quyn a phng trong qu trnh thc y s pht trin kinh t x hi ti cc tnh min ni pha bc. Song bn cnh t l ngi tr li l thng tin thi s cha ph hp ca bo a phng l kh cao( 53.5% ). iu ny i hi cc bo a phng cn phi chnh sa ni dung v hnh thc a tin sao cho ph hp vi trnh nhn thc cng nh nhu cu thng tin ca ngi dn. Biu 4: Tin tc thi s trn bo in l ph hp
14.7
Trung ng

dia phuong

ng Sai

46.5

ng Sai
53.5

85.3

c. Mc hp dn: Trong s 289 ngi c bo c 168 ngi tr li nh gi vic a tin tc thi s trn bo l hp dn trong bo Trung ng c 159 ngi tr li l hp dn chim 94.6%, tr li khng hp dn 9 ngi chim 5.4%. nh gi tin tc thi s trn bo a phng hp dn c 47 ngi chim 28%, khng hp dn 121 ngi chim 72%. Nh vy hp dn ca tin tc thi s trn bo Trung ng cng c ngi dn nh gi cao hn bo a phng. hp dn ca tin tc thi s thng gn vi cc s kin x hi ang din ra. iu ny ni ln cc s kin thi s ang 197

din ra ca t nc c ngi dn quan tm ng k. hp dn ca tin thi s ph thuc rt nhiu vo cp nht, tnh thi s v tnh chnh xc ca thng tin. Bn canh n cn ph thuc vo qua tm ca ngi dn i vi s kin c nu. Nu tin tc thi s nu trn bo gn vi quyn li v ngha v ca ngi dn, to nn mt lung d lun x hi rng ln n s hp dn cng chng v ngc li. hp dn ngi c th tin tc thi s trn bo phi l nhng vn mi m thu hut c s quan tm ca ngi dn. iu ny i hi nhng ngi lm bo phi thc s cp nht c thng tin c tnh thi s cao. Biu 5: Tin tc thi s trn bo in l hp dn
5.4 Trung ng
a phng 28

ng Sai

ng Sai

72

94.6

d. Mc cp nht: Trong tng s 289 ngi c bo c 169 ngi tr li v cp nht ca thng tin thi s trn bo in, trong i vi bo Trung ng c 150 ngi tr li l rt cp nht chim 88.8%, 19 ngi tr li l cha cp nht chim 11.2%. Bo a phng c 64 ngi tr li l rt cp nht chim 37.9%, 105 ngi tr li l cha cp nht chim 62.1%. Nh vy ni dung ny ngi dn cng nh gia rt cao cp nht ca bo ch Trung ng( .88.8% ). Cng chng nh gi cp nht ca bo a phng l rt thp( 37.9% ). Nh trn chng ti phn tch tin tc thi s c hp dn cao chnh bi tnh cp nht ca c. Nu s kin tri 198

qua lu ri m bo mi a tin th tin tc khng cn nhiu ngha v khng thu ht c s quan tm ca ngi dn. iu ny i hi ngi lm bo phi ht sc nhanh nhy, nng ng nm bt kp thi cc s kin x hi a tin nng hi ti ngi dn. Bn cnh cn i hi ngi lm bo phi c kin thc su rng v c kh nng sn lng thng tin th thng tin a mi m bo chnh xc v cp nht cao. Cng vi s pht trin ca nn kinh t x hi ni chung, bo ch cng ngy cng pht trin. S ra i v pht trin phong ph ca cc loi hnh bo ch hin nay cng th hin nhu cu tip cn ngy cng cao ca ngi dn i vi cc thng tin kinh t, vn ho, chnh tr, x hi ca t nc. Biu 6: cp nht ca thng tin thi s trn bo in
? phng a
11.2 Trung ng

37.9 ng Sai 62.1

ng Sai

88.8

e. Mc tnh trung thc: Mt trong nhng i hi cao i vi bo ch chnh l tnh trung thc ca thng tin. Lm th no chuyn ti thng tin chnh xc khng sai lch n vi ngi dn l mt trong nhng tn ch ca bo ch. Nu a thng tin khng chnh xc hoc sai lch bo ch s lm nh hng tiu cc ti vic nhn thc cc vn x hi ca ngi dn, thm ch nu vn sai lch tc ng trn din rng c th nh hng ti s n nh v pht trin x hi.

199

Theo kt qu nghin cu trn trong 289 ngi c bo c 126 ngi tr li v trung thc ca bo ch trong bo Trung ng c 106 ngi nh gi l trung thc chim 81.1% v 20 ngi tr li l khng trung thc chim 18.9%. Cng vi ni dung ny trn bo a phng c 52 ngi tr li l trung thc chim 41.3% v 74 ngi tr li l khng trung thc chim 58.7%. Kt qu nghin cu cho thy nh gi ca ngi dn v trung thc ca bo Trung ng cao hn nhiu so vi bo a phng. Tuy nhin trong nghin cu chng ta cng phi nm bt tm l ca ngi dn: H thng c tm l cho rng hot ng no ca Trung ng cng c nh gi cao v tt hn a phng. C th v vy m nhng nh gi ca h trong nghin cu ny cha c tht khch quan v cng bng. Nhng d sao y cng l kt qu nh gi ca ngi dn trong nghin cu ca chng ti v tip cn truyn thng i chng ca ngi dn vng Ty Bc. Biu 7: nh gi tin tc thi s trn bo ch l trung thc
Trung ng
15.9
a phng

41.3
ng Sai

ng Sai

58.7

84.1

g. Mc phn nh c kin ca ngi dn: Bo ch mt mt chuyn ti thng tin ti ngi dn, mt khc n cng gin tip phn nh kin ca ngi dn v mi mt ca i sng kinh t 200

x hi. nh gi tin tc thi s trn bo ch l phn nh c cc kin ca chng ti c kt qu nh sau: Biu 8: Tin tc thi s phn nh c kin ca ngi dn
Trung ng
30.4 40.5 ng Sai 59.5 69.6
ng Sai

a phng

Ngi dn qua tm ti bo ch cng bi bo ch gip cho h c thm cc tri thc nng cao hiu bit, nhn thc gp phn nng cao cht lng cuc sng ca con ngi. ni dung ny trong tng s ngi c bo ch c 79 ngi tr li. Bo Trung ng c 55 ngi nh gi l phn nh c kin ngi dn chim 69.6%, 24 ngi tr li l cha phn nh c chim 30.4%. Bo a phng c 47 ngi nh gi l phn nh c kin ca ngi dn chim 59.5%, 32 ngi tr li cha phn nh c chim 40.5%. Nh vy s ngi tr li cu hi ny khng cao v s nh gi ca ngi dn v ni dung ny c bo Trung ng v a phng u kh khim tn. iu ht sc qua trng ca bo ch l phn nh c cc kin ca ngi dn v nhng vn m h quan tm. Bo ch bn cnh vic chuyn ti thng tin n ngi dn cn l cu ni gia ngi dn vi cc cp chnh quyn.Thng qua hot ng ny bo ch gip cho vic pht huy quyn lm ch ca ngi dn c s ngy cng c nng cao ln. Bo ch gip cho ngi dn pht huy quyn lm ch Dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra. h. Mc bn v vn ngi dn quan tm: 201

nh gi tin tc thi s trn bo ch bn v vn m ngi dn quan tm c kt qu nh sau: Biu 9: Tin tc thi s trn bo ch bn v nhng vn m ngi dn qua tm.
Trung ng
a phng

14.8

44.4

ng Sai
55.6

ng Sai

85.2

Trong tng s ngi c bo c 135 ngi a ra nh gi v vn ny. i vi bo Trung ng c 115 ngi cho rng bo bn v nhng vn m c gi quan tm chim 85.2%, 20 ngi tr li cha bn n chim 14.8%. i vi bo a phng c 60 ngi cho rng bo bn v vn m h quan tm chim 44.4%, 75 ngi cho rng cha phn nh c chim 55.6%. Nh vy nh gi ca ngi dn i vi ni dung ny c Trung ng v a phng u cha cao. iu ny i hi cc bo cn tm hiu thng tin m ngi dn cn c cung cp. Nu p ng c iu ny th c gi ca bo s tng ln ng k bi l ngi dn tm c nhng thng tin m h quan tm trn bo ch. lm c iu ny cc nh bo phi nm bt c nhu cu thng tin t pha ngi dn, nm bt c nhng vn m h quan tm chuyn ti cho h nhng thng tin m h cho l cn thit v hu ch. C nh vy bo ch mi th hin c tnh tin phong trn mt trn t tng vn ho.

202

Biu 10: nh gi v tin thi s gia bo Trung ng v bo a phng

Trung -ng
180 160 140 120 100 80 60 40 20 0
Ph hp Hp dn Cp nht Trung thc Phn nh -c kin ca ng-i dn Bn v vn ng-i dn quan tm
79 64 47 52 55 47 60 115 106 159 145 150

a ph-ng

T biu trn ta thy nh gi ni dung ca bo Trung ng v bo a phng v 6 tiu ch, bo Trung ng vn lun c mi ngi nh gi cao. Mc hp dn, cp nht ca tin thi s trn bo Trung ng vn c khong cch rt ln so vi bo tnh. i vi tiu ch phn nh c kin ca ngi dn c trn bo Trung ng v bo tnh u cha c ngi dn nh gi cao. Kt lun: Trn y l mt vi phn tch ca chng ti v s tip cn v nh gi ca ngi dn vng Ty Bc i vi bo in. Cm nhn chung ca chng ti khi c kt qu nghin cu l t l ngi dn c bo hin nay cha cao. iu ny mt phn do trnh dn tr ca ngi dn nim ni pha Bc cn hn ch, kinh t cn nhiu kh khn. Bn cnh cng cn phi k n nguyn nhn l khu vc kho st c rt nhiu ngi dn tc thiu s sinh sng t l ngi khng bit c bit vit ting Vit kh cao. Mng li phn phi v pht hmh bo in thng tp chung khu vc th , cc x vng su vng xa gn nh khng c. i vi bo in, c im ca loi hnh phng tin ny l ni dung thng tin c truyn ti qua 203

vn bn in, ngi tip nhn ngoi vic bit ch cn phi c trnh nhn thc nht nh. Xut pht t chnh c im ny, s lng cng chng ca bo in b thu hp hn so vi pht thanh v truyn hnh. S nh gi ca ngi dn v hp dn, trung thc, cp nht ca bo c Trung ng v a phng cng cn c nhng hn ch nht nh. Tt c nhng iu ny i hi cc nh nghin cu cng nh cc to son cn phn tch nh gi mt cch khch quan khoa hc a ra cc gii php nhm nng cao vai tr, hiu qu ca bo ch i vi s pht trin i sng x hi ca ngi dn trong tnh hnh hin nay. Thng qua nghin cu ny chng ti xin a ra mt vi khuyn ngh nh sau: 1. Tip tc u tin pht trin c s h tng cho khu vc nim ni, vng su, vng xa, c bit l vn giao thng nng thn. 2. Lm tt cng tc pht hnh ti tn thn bn gip ngi dn c th tip cn bo ch mt cch r rng. 3. Quan tm ti nhu cu thng tin p ng c nhng vn m ngi dn quan tm. 4. Ni dung thng tin cn xc tch, n gin v d hiu ph hp vi trnh dn tr ca ngi dn, nht l khu vc ng bo dn tc. 5. C chnh sch i ng xng ng cho ngi lm cng tc pht hnh, mang nhng n phm bo ch n vi ng bo cc dn tc vng cao. Quan tm ti s tip nhn v nh gi ca ca c gi gip cho bo ch ngy cng hon thin, nng cao kh nng chinh phc cng chng, p ng nhu cu ca cng chng l s sng cn ca bo ch trong x hi hin i. Cng vi s i mi v pht trin ca t nc, bo ch cng cn pht huy nhng th mnh ca mnh phc v nhim v kinh t, vn ho, chnh tr, khoa hc k thut ca t nc. thc hin c nhim v bo ch Vit nam phi lun lun i mi v ni dung, hnh thc p ng nhu 204

cu thng tin ngy cng cao ca cng chng, t vn ln tr thnh mt nn bo ch mnh m lm tt cng tc chnh tr t tng trong tnh hnh mi.

205

THC TRNG V NHU CU TIP CN INTERNET CA NGI DN VNG TY BC (Qua kho st ti 2 tnh Yn Bi v Lo Cai) CN. Phm Th Vn I. T VN Internet l mt trong bn phng tin truyn thng i chng, tnh n nm 2009, Internet du nhp vo Vit Nam c 12 nm. Mc d so vi cc phng tin truyn thng i chng khc nh truyn hnh, pht thanh, bo in, Internet du nhp vo Vit Nam kh mun nhng n pht trin v lan rng vi tc chng mt. Internet tr thnh cng c tip cn tri thc quan trng cho ngi dn. Theo iu tra ca Qu nghin cu Internet GOV3, Anh, cng b cui nm 2005, Vit Nam nm th ba trong nhm cc quc gia tin phong v tc pht trin mng li Internet vi s lng ngi s dng Internet tng hn 27% trong 4 nm. Theo d bo ca B Bu chnh vin thng, trong giai on (20072010), tc pht trin ca Internet Vit Nam c v nh mt cn lc. c tnh, n nm 2007, 30% s x c im truy nhp Internet. Nm 2010, s c 70% s x c im truy cp dch v Internet cng cng. Mc d tc pht trin ca Internet nc ta rt nhanh chng, cho n nay, Internet mi ch yu tp trung cc thnh ph ln, c bit l H Ni v thnh ph H Ch Minh. Ti cc a bn nng thn, c bit l min ni, dch v Internet cn hn ch, c chng mi ch tp trung cc trung tm ca tnh, huyn v cc th x, th trn. Bi vit ny tp trung vo vic nhn din thc trng v nhu cu tip cn Internet ca ngi dn vng Ty Bc (qua kho st ti 2 tnh Lo Cai v Yn Bi). Mc ch nhm ch ra nhng thun li, kh khn trong vic tip cn Internet ca ngi dn vng ni cng nh tm hiu nhu cu s dng ca ngi dn y i vi loi hnh dch v ny.

206

II. NI DUNG V KT QU NGHIN CU 1. Ngi dn bit v Internet c th tip cn v s dng bt c dch v no, trong c Internet, ngi dn phi bit v loi hnh dch v . Nu nh ti cc thnh ph hin nay, k c cc vng nng thn ng bng th t Internet khng cn xa l vi i a s ngi dn. Tuy nhin, Lo Cai v Yn Bi l hai tnh min ni. Liu ngi dn c bit v Internet hay khng? Cho n nay, t l ngi dn s dng dch v ny vn cn khim tn, ch yu tp trung vo cc thnh ph ln nh H Ni v thnh ph H Ch Minh. Tuy nhin, qua cc phng tin thng tin i chng, qua hot ng ca cc i l Internet, cc dch v Internet cng cng ngi dn c th nghe ni v dch v ny. Trc khi i vo tm hiu xem ngi s dng Internet 2 tnh Lo Cai v Yn Bi l ai th chng ta hy xem ngi dn y bit n dch v ny nh th no. Bng 1: T l nghe ni v Internet ca ngi tr li ti cc x, phng 2 tnh Lo Cai v Yn Bi Tnh Lo Cai X/phng Phng Kim Tn X T Phn X Trnh Tng Yn Bi Phng ng Tm X Tn Nguyn X An Lc T l (%) 79,0 24,0 21,0 83,0 45,0 58,0

Kt qu cuc iu tra cho thy, trong s 600 ngi c phng vn ti Lo Cai v Yn Bi, hn mt na (51,7%) nghe ni v Internet. Trong s nhng ngi nghe ni v Internet y th phn ln ri vo

207

nhng ngi th. R rng th, t l ngi dn c nghe ni v Internet cao hn hn so vi vng nng thn vi t l tng ng cho hai khu vc ny l 81,0% v 37,0%. Trong s 6 x/phng c iu tra ti 2 tnh Lo Cai v Yn Bi, phng ng Tm (Yn Bi) v phng Kim Tn (Lo Cai), t l ngi dn bit v loi hnh dch v ny rt cao, vi t l tng ng l 83,0% v 79,0%. Trong khi 2 x T Phn v Trnh Tng, t l bit/nghe ni v Internet li thp nht (t l tng ng l 24,0% v 21,0%). C th thy vn cn c s cch bit gia ngi dn tc Kinh v cc nhm dn tc thiu s khc trong vic tip cn Internet. Trong cuc kho st ny, c ti 95% nhng ngi sng th (phng Kim Tn v phng ng Tm) l ngi Kinh, trong khi cc x khc th tp trung nhiu ngi dn tc thiu s. Trn a bn 2 tnh Lo Cai v Yn Bi, c cc im truy cp Internet cng cng, c trin khai n trung tm ca cc huyn. Tuy nhin, nhng vng xa trung tm, ni c iu kin i li kh khn, dn c tha tht th ngi dn vn cha c tip cn vi loi hnh dch v ny. Chnh v vy m t l ngi bit v s c mt ca Internet ngi Kinh ln hn nhiu so vi cc dn tc khc nh Ty, Dao, Nng, HMng Kt qu cuc iu tra cho thy, nhng ngi cha bao gi i hc c t l bit v Internet t nht, ch c 11,5% tr li nghe ni v Internet. Trong khi , nhng ngi c trnh cao ng, i hc tr ln th t l ny l cao nht, 90,4%. Khng ch nghe v Internet nhiu hn, m nhng ngi c trnh hc vn cao c xu hng bit v s c mt ca loi hnh dch v ny ti a phng nhiu hn. (biu 1) Xt kha cnh ngh nghip, nhm cn b, vin chc v hc sinh, sinh vin l 2 trong s 3 nhm c t l nghe v Internet cao nht vi t l tng ng l 87,6% v 73,3%. Xt theo gii tnh, mc d t l n tr li nghe ni v Internet t hn nam, tuy nhin, s cch bit l khng ng k (nam: 54,4%; n: 48,6%). Tuy nhin, mt ch bo ng mng l mc 208

 nghe ni v Internet tng i ng u gia cc nhm tui khc nhau. Biu 1: Mc c nghe ni v Internet ca ngi tr li phn theo trnh hc vn

100 80 60
%

90.4 77.8 51.7 21.9 11.5

40 20 0
Ch-a bao gi i hc

Tiu hc

Trung hc c s

Trung hc ph thng

Cao ng, i hc tr ln

Tm li, c hn mt na s ngi trong cuc iu tra nghe v Internet. Mc nghe ni v phng tin TTC ny c lin quan ti a bn c tr v trnh hc vn. Nhng ngi c trnh hc vn cao c xu hng c nghe thng tin v Internet nhiu hn nhng ngi c hc vn thp. Ti nhng khu vc th, ni tp trung a phn l ngi Kinh, Internet c cung cp ph bin hn th ngi dn cng bit v loi phng tin TTC ny nhiu hn so vi cc vng nng thn hu nh khng c dch v ny. 2. Chn dung ngi s dng Internet Gia bit v s dng dch v cng c mt khong cch khng nh v n cn ph thuc vo nhiu yu t khch quan v ch quan nh: nhu cu s dng, kh nng tip cn v s dng (trong c c t pha ngi cung cp v s dng dch v). Theo kt qu kho st ti Lo Cai v Yn Bi, mc d 51,7% ngi tr li nghe ni v Internet, ch c 69 ngi (chim 11,5%) tng s dng dch v ny. Trong , t l ngi s dng Internet Lo Cai ln hn Yn Bi, s liu tng ng cho 2 tnh l 16,3% v 6,7%. 209

iu d nhn thy y l mc d vi chnh sch khuyn khch a Internet v tn thn/bn, dch v Internet mi ch tp trung cc trung tm ca th, cn cc vng nng thn th vn vng bng dch v ny. 2 phng th, mc s dng Internet cng cao hn hn so vi cc x nng thn, vi t l tng ng l 27,5% v 3,5%. Nh trn cp, hai phng Kim Tn (Lo Cai) v ng Tm (Yn Bi) l hai a im c t l ngi bit v Internet rt cao. Mc d khong cch gia bit v dch v n s dng dch v cn kh xa, y cng l 2 phng c t l ngi tr li s dng Internet cao nht trong s cc x, phng iu tra ( Kim Tn l 38,0% v ng Tm l 17,0%). Tuy nhin c th thy l mc s dng Internet Kim Tn l hn gp i so vi ng Tm. Ngoi 2 phng nu trn, cc x cn li trong cuc iu tra c t l ngi s dng Internet rt thp, c bit l x An Lc, khng c ai trong cuc iu tra tng s dng dch v ny. Bng 2: T l s dng Internet ca ngi tr li ti cc x, phng 2 tnh Lo Cai v Yn Bi Tnh Lo Cai X/phng Phng Kim Tn X T Phn X Trnh Tng Yn Bi Phng ng Tm X Tn Nguyn X An Lc T l (%) 38,0 5,0 6,0 17,0 3,0 0,0

Mc d khng c s khc bit gia cc nhm tui khc nhau v mc nghe ni v Internet, nhng ngi s dng Internet li ch yu ri vo nhm tui tr. iu ny cng ph hp vi xu th chung v Internet l mt sn phm ca cng ngh hin i, m thng nhm tr tui c xu

210

hng tip cn v nm bt nhanh hn so vi cc la tui ln hn. Trong 3 nhm tui c phn chia trong nghin cu ny th nhm di 31 tui c ti 23,8% ngi s dng, trong khi nhm t 31-50 tui l 8,0% v nhm trn 50 tui ch c 3,1%. Biu 2: T l ngi tr li s dng Internet phn theo nhm tui
25 20 15
%

23.8

10 5 0

8 3.1

D-i 31 tui

T 31-50

Trn 50 tui

Mc s dng v nhu cu s dng Internet lin quan mt thit n trnh hc vn ca ngi tr li. Hc vn cng cao cng c xu hng c tip cn v s dng loi dch v ny nhiu hn. Trong s nhng ngi tham gia cuc kho st, c 78 ngi cha bao gi i hc v khng ai trong s h s dng Internet. Ch c 0,8% trong s nhng ngi c trnh hc vn bc tiu hc s dng Internet. S ngi s dng Internet tng ln r rt nhng ngi hc n cp trung hc ph thng v cao ng, i hc tr ln, trong c ti 37,2% trong s nhng ngi hc n cao hc, i hc tr ln s dng Internet. Biu 3: Mc s dng Internet ca ngi tr li phn theo trnh hc vn
40 35 30 25 20 15 10 5 0 37.2

20.6

0.8

Tiu hc

Trung hc c s

Trung hc ph thng

Cao ng, i hc tr ln

211

Khi xem xt kha cnh ngh nghip, c th thy l nhm cn b, vin chc nh nc v nhm hc sinh/sinh vin l hai nhm c t l s dng Internet cao hn c so vi cc nhm ngh khc. C 40,0% trong tng s cn b, vin chc v 66,7% trong tng s hc sinh/sinh vin c mt trong cuc iu tra s dng dch v ny. Trong khi , s ngi sn xut nng nghip chim gn mt na mu nghin cu, t l s dng Internet trong nhm ny li rt thp (2,4%). Khng c ai trong s nhng ngi cc nhm lm nghip, cng nghip/tiu th cng nghip v nhm v hu/ gi yu khng lm vic s dng Internet. Mc d t l ngi nghe ni v Internet v s dng dch v ny ngi Kinh ln hn so vi cc dn tc khc, mt thng tin ng mng l cc dn tc khc nhau 2 tnh tham gia trong cuc kho st cng nghe v s dng dch v ny nh Ty, Dao, Nng, HMng, mc d t l ngi HMng nghe ni v dch v ny thp nht. Nh vy, c th thy l mi c mt nhm nh trong s ngi dn 2 tnh Lo Cai v Yn Bi s dng Internet. H, nhng ngi s dng, ch yu tp trung a bn th, ni m sn c dch v ny hn. Trong s nhng ngi s dng Internet, ch yu ri vo nhm thanh nin tr, nhng cn b,vin chc cng tc ti cc c quan ng trn a bn 2 phng. a bn th y cng l ni c ti 95% ngi Kinh sinh sng, v ng nhin, ngi Kinh vn chim u th trong s nhng ngi s dng Internet. Mt ch bo quan trng gn nh khng c s khc bit nam n trong vic s dng Internet. 3. Mc ch s dng Internet Cng nh cc phng tin truyn thng i chng (TTC) khc, chc nng ch yu ca Internet l cung cp thng tin, kin thc v gii tr cho nhn dn. C rt nhiu tin ch m Internet c th cung cp cho ngi s dng trong c cung cp thng tin v mi mt ca i sng, lin lc bng th in t (e-mail), chuyn tr qua mng (cht), chi tr chi trc tuyn (game online) 212

Kt qu iu tra cho thy, trong s nhng ngi s dng Internet, hn 2/3 l nhm mc ch tm kim thng tin, y l mc ch c nhiu ngi hng n nht. ng th hai l cht v th ba l e-mail vi t l tng ng l 34,8% v 20%. Cng c mt s ngi ln mng chi tr chi. Biu 4: Mc ch s dng Internet ca ngi tr li
80 70 60 % 50 40 30 20 10 0 71

34.8 20 10.1 8.7

Cht

E-mail

Tm thng tin Chi tr chi

Mc ch khc

So snh gia 6 x/phng iu tra th thy Kim Tn (Lo Cai) khng nhng c t l s dng Internet cao nht m y ngi s dng cng nhm vo cc chc nng khc nhau ca Internet. Ngoi vic tm kim thng tin trn mng vn l ch yu, a s nhng ngi ln mng cht, e-mail v chi tr chi ri vo phng ny. Trong khi , phng ng Tm (Yn Bi), tt c nhng ngi s dng Internet u nhm mc ch kim tm thng tin, h hu nh khng s dng dch v ny vo cc mc ch khc. Mc ch s dng Internet ca cc nhm tui cng cho thy s khc bit. Nhm tui tr (di 31 tui) s dng Internet vi nhiu mc ch khc nhau, nhng tm thng tin v cht vn chim u th. Trong khi , nhm tui t 31-50 s dng Internet ch yu nhm mc ch tm thng tin, nhm ny mc d cng ln mng e-mail, cht, chi tr chi nhng vi t l rt thp. c bit, trong s lng khim tn ngi s dng

213

Internet nhm trn 50 tui th ngoi mc ch tm thng tin, h khng s dng dch v ny vo bt c mc ch no khc. Bng 3: Mc ch s dng Internet phn theo nhm tui (%) Cht Di 31 tui T 31-50 tui Trn 50 tui 53,7 8,3 0 E-mail 26,8 12,5 0 Tm thng tin 56,1 91,7 100 Chi tr chi 14,6 4,2 0 Mc ch khc 12,2 4,2 0

Trong s cc nhm i tng khc nhau phn theo ngh nghip, nhm hc sinh, sinh vin l nhm i tng s dng Internet cht l ch yu. Trong khi nhm cn b, vin chc nh nc v nhm bun bn/dch v ch yu tm kim thng tin v e-mail. Hn na, cc nhm c hc vn cng cao, c bit t trung hc ph thng v cao ng, i hc tr ln s dng Internet vi mc ch tm kim thng tin nhiu hn cc nhm c trnh hc vn thp hn. Mc d s lng ngi s dng 2 a bn iu tra khng cao, thm ch l thp, mt thng tin ng mng l tt c nhng ngi s dng Internet cho rng dch v ny hu ch v rt hu ch i vi h. Trong , t l ngi tr li cho rng rt hu ch l 60,9%. 4. Kh nng chi tr cho dch v Internet Mc d Chnh ph cng nh B Bu chnh vin thng c ch trng cung cp Internet min ph cho cc vng su, vng xa. C th thy ch trng ny hu nh cha c trin khai rng ri trong dn m ch yu tp trung cc khu vc th, ti mt s c quan, doanh nghip ng trn a bn 2 tnh. Trong s 69 ngi s dng Internet, c 26 ngi (chim 37,7%) c s dng min ph, s ngi ny li ri vo 2 a bn th l phng ng Tm, 13 ngi (chim 76,5% trong tng s ngi s dng phng) v phng Kim Tn l 13 ngi (chim 34,2%). Khng ai trong 214

s nhng ngi s dng Internet 4 x nng thn trong mu kho st s dng Internet min ph, m h phi tr tin cho dch v ny. Hu ht i tng s dng Internet min ph l cn b, vin chc, c 25 ngi (chim 59,5% trong tng s nhm i tng ny s dng Internet). Trong s nhng ngi lm cc ngnh ngh khc, duy nht 1 trng hp lm thu c s dng Internet min ph, cn li tt c h phi tr tin khi s dng dch v ny. Trong s nhng ngi phi tr tin, c 2/3 cho rng khon tin ph hp vi iu kin kinh t ca h. S nhng ngi cho rng khon tin h phi tr cho s dng dch v l khng ph hp vi iu kin kinh t ca h li ch yu ri vo phng Kim Tn. Hn na, chnh trong s cn b, vin chc li khng hi lng vi mc kinh ph m h phi tr cho vic s dng Internet. Phi chng y l nhng h c lp Internet v s dng ti nh. Mt thc t cng cn ang ni cm v mc thu bao s dng Internet ca cc i l ti 2 tnh l mc thu tnh trn u my s dng cn cao. Hn na, gi cho khch hng thu l 2.000 3.000 / 1 gi/ 1 my, mc gi ny ngang vi mc gi cho thu ti H Ni. Nu so vi thu nhp ca ngi dn min ni th t ngi dn mi c th chi tr cho mc gi ny nu nh h s dng dch v ny thng xuyn. 5. Chn dung nhng ngi khng s dng Internet C th thy, ti 2 tnh iu tra, a s ngi dn cha tng s dng Internet. T l ngi khng s dng trong mu iu tra ny l 88,5%. Trn thc t, con s ny c th ln hn na. Ti sao ngi dn khng s dng dch v ny? Trong tng s 237 ngi tr li a ra l do, l do m nhiu ngi a ra nht l khng bit s dng, tip n l l do khng cn thit v dch v xa ni / khng thun tin. C v nh nhng tr ngi ln nht l kh nng s dng Internet ca ngi dn. Vic khng bit s dng Internet c th do trnh hc vn thp, khng bit c, bit vit, khng bit s dng my tnh; hoc cng c 215

th do cha tng c tip cn vi loi hnh dch v ny, cha c ai hng dn Biu
60 50 40 30 20 10 0 Khng bit s dng Dch v xa ni / khng thun tin Khng cn thit L do khc 21.1 25.7 13.9

5:
51.9

do

khng

dng

Internet

C th thy l ngi dn khng ch n thun a ra 1 l do cho vic khng s dng Internet ca mnh m h cn a ra 2 l do cng mt lc nh va dch v xa ni /khng thun tin va khng bit s dng, hoc va khng bit s dng va thy khng cn thit. Thm ch c mt s ngi cn a ra cng lc c 3 l do (khng bit s dng, dch v xa ni /khng thun tin, khng cn thit). y l mt iu c bit lu khi cc tnh mun cung cp dch v ny. Bi v cha chc c dch v l ngi dn sn sng s dng v khng bit s dng hoc h thy khng cn thit, hoc c ngi thy Internet cn thit i vi h nhng do h khng bit s dng hoc kh tip cn n im c Internet. Cn phi lm ng b, va tuyn truyn v tnh tin ch ca Internet, hng dn cch s dng Internet va phi cung cp dch v n a im m ngi dn c th v d dng tip cn c. Mt vn na mc d trong cuc iu tra ny khng thy ni cm, nhng cung cp dch v vi gi c u i, ph hp vi ti tin ca i b phn ngi dn hoc min ph th mi hy vng ngi dn s s dng dch v ny rng ri. Khi h cha s dng hoc t s dng th chi ph s dng khng phi vn ln, nhng khi h bit v s dng thng xuyn m gi c vt qu thu nhp ca h th h cng s khng s dng 216

6. nh gi nhu cu s dng Internet Mc d khng th ph nhn vai tr quan trng ca Internet trong i sng hin nay, dch v ny vn cn xa l i vi nhiu ngi dn, c bit nhng ngi dn vng min ni. Khi cha nhn bit c vai tr quan trng ca Internet th c l ngi dn s cn th vi loi hnh dch v ny. iu ny c khng nh cu hi v nhu cu s dng Internet ca ngi dn khi c dch v ny v ti thn/bn v c ngi hng dn cch s dng. Trong s nhng ngi khng s dng, c ti gn mt na (chim 46,4%) tr li khng cho cu hi ny. Vy ai l ngi c nhu cu s dng Internet? iu c th khng nh u tin l nhm thanh thiu nin l nhm c nhu cu s dng Internet hn c so vi cc nhm tui trung nin, cao tui. Mc d gia cc nhm tui, mc khng bit s dng Internet khng chnh nhau, c ngha c nhm tr tui cng c n hn mt na khng bit s dng dch v ny. Tuy nhin, xt v nhu cu, nhm tr tui c xu hng mun s dng Internet cao hn nhm tui ln hn. Biu 6: L do khng s dng Internet v khng cn thit phn theo nhm tui
40 35 30 25 20 15 10 5 0 36.5

22.8 19.6

D-i 31 tui

T 31-50 tui

Trn 50 tui

Hn na, mong mun s dng Internet khi c cung cp dch v ny hai nhm tui tr (vi t l tng ng nhm di 31 tui l 58,2%, nhm 31-50 tui l 58,4% th nhm trn 50 tui l 37,9%. 217

iu ng ngc nhin l nhu cu s dng Internet ca cc dn tc thiu s khc cng khng cch bit so vi ngi Kinh, thm ch c dn tc nh Nng cn c t l mong mun s dng dch v ny cao hn c dn tc Kinh. Trong s nhng ngi khng s dng Internet th nhu cu s dng dch v ny nhm cha bao gi i hc l thp nht (ch c 24,7% trong tng s ngi nhm ny mun s dng). Khi xem xt kha cnh ngh nghip cho thy, ngoi l do dch v xa ni / khng thun tin, khng c s khc bit gia nhng ngi lm ngh khc nhau khi a ra l do khng s dng dch v v khng bit s dng v khng cn thit. Ngay trong s nhng ngi lm cn b cng chc cng c n 43,1% a ra l do cho vic khng s dng Internet v khng bit s dng v 35,3% cho rng dch v ny khng cn thit i vi h. Mc d nhu cu s dng Internet trong ngi dn ti 2 tnh iu tra khng cao, c th thy l i tng c nhu cu s dng dch v ny khng ch b hp trong mt vi nhm ngh nghip m rt a dng: t nhng ngi sn xut nng nghip, lm nghip, tiu th cng nghip n bun bn, dch v, cng nhn vin chc, hc sinh, ngi gi/v hu n ngi khng c ngh nghip III. Kt lun v khuyn ngh Mc d nhiu ngi dn 2 tnh min ni (Lo Cai v Yn Bi) bit v Internet, a s h, c bit a bn cc x nng thn cha c c hi tip cn loi hnh dch v ny. S ngi s dng 2 tnh ch yu tp trung vng th, ri vo nhm hc sinh, sinh vin v cn b cng chc, nhm ngi Kinh. T l s dng Internet nhm tr tui (di 31 tui) nhiu hn so vi cc la tui ln hn. Chi ph cho vic s dng Internet c v nh cha phi l vn ni cm i vi nhng ngi s dng dch v phi tr tin. iu ny c th l gii ch tn sut s dng ca ngi dn cn thp.

218

C 3 l do chnh dn n vic a s ngi dn khng s dng Internet, trong l do ch yu l khng bit s dng v 2 l do na l dch v xa ni /khng thun tin v cho rng dch v khng cn thit. Tt nhin, i khi c nhng rng buc gia cc l do khc nhau, nh do khng c nhu cu s dng, ngi dn khng c nh tm hiu v tip cn dch v ny. Hoc thm ch c 3 l do cng hi t dn n vic ngi dn cha s dng hoc cha c c hi s dng dch v ny. Mc d nhm i tng s dng v c nhu cu s dng Internet ch yu ri vo nhm tr tui, c th thy i tng s dng cng nh c nhu cu s dng dch v ny rt a dng cc ngnh ngh khc nhau, cc dn tc khc nhau. Mt iu ng ngc nhin trong qu trnh phn tch thc trng v nhu cu s dng Internet ca ngi dn 2 tnh Lo Cai v Yn Bi l trong cc ni dung phn tch, hu nh khng c s khc bit r rt, thm ch khng h c s chnh lch gia nam v n v nhn thc, hnh vi cng nh mong mun s dng loi phng tin truyn thng ny. Khuyn ngh Vic tng cng a dch v Internet v ti thn/x 2 tnh Lo Cai v Yn Bi l cn thit ngi dn c c hi tip cn vi loi hnh dch v ny nhiu hn, c th bt kp vi xu th chung trn ton quc, trong khu vc ng Nam v c th gii. Rt ngn khong cch bit gia min ni nng thn ng bng - th v thng tin ni ring, v kin thc cng nh trnh pht trin kinh t x hi. Tuy nhin, cn lu : Th nht, cn nng cao nhn thc ca ngi dn v vai tr ca Internet, cch khai thc v s dng Internet mt cch tch cc. Th hai, khc vi cc loi phng tin truyn thng i chng khc, Internet du nhp vo Vit Nam mun hn. Mt mt n em li nhiu tin ch cho ngi s dng nh: thng tin a dng, cp nht Mt khc, nu khng c s qun l cht ch, bn thn nhng ngi kinh doanh dch v 219

ny v mc ch li nhun hoc do thiu k nng, h khng ngn cn khch hng vo nhng trang web c ni dung tiu cc nh nhng trang sex, tr chi bo lc Do vy cn phi tp hun, yu cu nhng ngi kinh doanh dch v ny phi ti thiu c chng ch tin hc mc nht nh c th gii quyt nhng vn trn. Th ba, cng cn phi cnh bo v nguy c thanh thiu nin c th s dng Internet qu nhiu, dn n vic sao nhng hc hnh, lm vic c bit, vi cng ngh, k thut ngy cng hin i, cc tr chi trc tuyn (game online) ngy cng tr nn hp dn. Th t, ngoi vic tng cng cung cp dch v Internet v n thn/bn cho ngi dn, kch cu bng cch tuyn truyn v tnh hu dng ca Internet, cc tnh cng nn tp trung hn u t v mt ni dung, a nhng thng tin ph hp vi trnh vn ho, ngn ng, c im dn tc cng nh kinh t x hi ca ngi dn ln trang web ca tnh. V d nh c trang web cung cp nhng ni dung v hot ng sn xut nng nghip, nng nghip, chn nui ph hp vi c im a l, ngh nghip ca ngi dn y. Th nm, mt trong nhng nguyn nhn dn ti hn ch tip cn vi Internet ca ngi dn min ni l thu nhp ca ngi dn cn thp, trong khi gi c truy cp internet cn kh cao so vi thu nhp ca h. Cn tng cng dch v Internet min ph v gi thp cho ngi dn min ni, c bit ti nhng x nng thn. Th su, mt hn ch na l trnh ca ngi dn vng ni cn thp, vic c bo in cn hn ch ch cha ni n c bo trn mng. s dng c Internet, ngoi vic bit c c ting Vit, ngi s dng phi c mt cht kin thc v tin hc. Nn o to tin hc, internet cho hc sinh, tng lp thanh nin t h c th hng dn cho nhng bc ln tui hn, thm ch c ngi gi bit mt s k nng c bn s dng internet. Thm vo , i ng ngi cung cp dch v cc i l, cc bu in, vn ho x cng tch cc hng dn cho ngi dn cch tm 220

kim v khai thc thng tin trn mng.

221

VI NT V THC TRNG TIP CN INTERNET CA NGI DN NG BNG SNG CU LONG (nghin cu trng hp ti tnh ng Thp) Ths. Phm Hng Tr 1. Gii thiu S pht trin nhanh chng, tng pht, tng gi ca cc phng tin thng tin i chng gp phn to nn mt k nguyn thng tin ton cu. Chnh v th, nhu cu tip nhn thng tin ngy cng cao hn, a dng hn, phong ph hn. Ngi ta n nhn thng tin t nhiu chiu, theo nhng cch thc khc nhau v Internet l mt phng tin truyn thng mi gp phn quan trng trong thi i thng tin ny. Khng ai c th ph nhn vai tr ca Internet trong i sng x hi, n cung cp lng thng tin khng l, nhanh nht, hiu qu nht v c tc ng ln n i sng x hi. S d n c yu t trn chnh l do tnh cht a phng tin ca n: n c th lm vic c vi c m thanh, hnh nh ln vn bn iu m cc phng tin truyn thng c nh bo in, pht thanh v truyn hnh iu khng lm c (Trn Hu Quang, 2006, tr448). Kt qu nghin cu ny tc gi s dng b s liu nh lng do khoa X hi hc thc hin vo thng 9/ 2008, iu tra ti a bn tnh ng Thp vi tng s mu l 500 c nhn thuc cc h gia nh. Cch ly mu theo phng php ngu nhin phn chm: ph-ng Tn Quy ng th x Sa c; ph-ng 4 thnh ph Cao Lnh; x An Phong huyn Thanh Bnh; x An Bnh A huyn Hng Ng; x Ph in, huyn Thp M-i; ti mi a im chn 100 ng-i. 2. Kt qu nghin cu 2.1 nh gi chung v thc trng s dng Internet Nm 1997 vi s ra i ca cng ty in ton v truyn s liu VDC lm mc cho s thm nhp ca Internet vo Vit Nam. Lc , 222

Internet cn qu xa l vi ngi Vit Nam, thm ch ngay c vi nhng cn b khoa hc lm trong lnh vc thng tin cng t c hi tip cn v s dng cng ngh hin i ny. Nhng sau hn 10 nm vo Vit Nam, Internet pht trin mt cch mnh m, tt c cc tnh thnh ph trn c nc u c mng Internet, ngi dn ngy cng bit v tip cn vi phng tin truyn ny. Tuy nhin, trong cuc nghin cu ti tnh ng Thp khi hi ng/ b bao gi nghe ni n Internet cha?, c 36% s ngi c hi cha nghe ni v Internet. Biu 1: T l ngi dn c nghe ni v Internet (%)
C nghe

36 64

Cha nghe

iu ny cho thy ngi dn y vn cha c tip cn vi phng tin ny v nhng ngi cha nghe n Internet ch yu nng thn. Tri li ngi dn th ti ng Thp c c hi v mi trng tt trong vic tip cn vi nhng phng tin hin i hn so vi khu vc nng thn. C th, c 153/200 trng hp chim 76,5% ngi dn th v 165/300 trng hp chim 55% ngi dn nng thn c nghe ni v Internet. C th ni, vic pht trin dch v internet ti a phng s gip ch cho ngi dn tip cn vi phng tin truyn thng mi. Vi nhiu tn gi khc nhau nh im truy cp internet cng cng, caf Internet, caf Wifi, im dch v mng loi hnh dch v ny ra i v nhanh chng ph bin ti cc thnh ph ln p ng nhu cu truy cp ca ngi dng. Kt qu nghin cu cho thy trong tng s 318 ngi tr li c nghe

223

ni n Internet c ti 253 trng hp (79.6%) cho bit c dch v internet a phng. Vic ngi dn bit c dch v Internet cho thy ngi dn khu vc ny c quan tm ti loi phng tin mi v hin i ny hay khng. C th ni, t vic ngi dn nhn thc c v tr quan trng ca Internet n vic c thi tch cc, ng h v quan tm ti n gp phn cho s pht trin ca mng thng tin ton cu khu vc nhng phn quan trng hn c l liu h c s dng trong cuc sng v cng vic hng ngy hay khng? Trong tng s 318 ngi c nghe ni ti dch v ny c cha ti s ngi tr li tng s dng. y l mt t l rt t, iu chng t ngi dn ti ng Thp cn ang rt l lm vi loi hnh truyn thng mi ny. Ngay c vi nhm cn b vin chc nh nc v hc sinh, sinh vin l nhm c c hi tip cn vi Internet d dng hn c vi cc nhm ngh khc nh nng nghip, v hu, cng nhncng c t l ngi s dng khng nhiu. C th l trong s 59 ngi tr li s dng c 19 ngi l cn b vin chc v 12 ngi l hc sinh, sinh vin s dng Internet. Mc d mi xut hin Vit Nam nhng trong iu kin i mi t duy cng nh s nh gi ng mc ca ng v Nh nc v Internet nn loi hnh phng tin ny nhanh chng tip cn v khai thc nhng my mc, cng ngh mi ca Internet trn th gii. Theo trung tm Internet Vit Nam, vo thng 5/2008 Vit Nam c 5.834.289 s lng thu bao qui i v c 19.774.809 ngi s dng Internet, t l dn s dng l 23,5% (Ngun: Trung tm Internet Vit Nam, truy cp ngy 14/12/2008). Cn theo bo co ca tnh ng Thp c khong 4000 thu bao v nu nh so snh vi s thu bao trn ton quc th ng Thp t l ny cn kh thp. L gii cho iu ny c th l do hin nay mng Internet mi ch pht trin v ph bin vi khu vc th ca ng Thp, trong khi ti ng Thp ngi dn sng ti th khng nhiu. Trong cc cuc tho lun nhm v phng tin m ngi dn tip cn hng ngy 224

cng th hin iu ny Ni chung, Internet th vng nng thn mi c nay thi, khong chng thng ri. Phng tin cng cha c i tr lm, cng t s dng. M gii v th cng cha chc bit dng (Tho lun nhm, x Ph in, huyn Thp Mi). 2.2 Mc ch s dng Internet Kt qu iu tra nh lng cho thy trong s 4 mc ch a ra nhng ngi s dng Internet u nh gi cao vai tr thng tin ca loi phng tin ny, c ti 38/59 ngi c hi cho rng h truy cp Internet tm kim thng tin, cn vic dng internet vit th in t hay chi tr chi in t l rt t (11,9%). Nh vy, vi 2 nhm thng xuyn c c hi tip xc vi Internet l nhm hc sinh, sinh vin v nhm cn b cng chc th mc ch nh vy l kh ph hp. nh gi mt cch k cng hn vi i tng s dng Internet, chng ti a ra cu hi Vic s dng Internet c thit thc trong cng vic, sinh hotvi ng b hay khng?, kt qu cho thy ch c mt t l rt nh nhm cng chng ca loi phng tin ny tr li rng khng hu ch (5,1%), cn li a phn tr li rng Internet rt c ngha trong cuc sng, sinh hotca h. iu ny cho thy i vi nhng ngi s dng h nhn thy c vai tr quan trng ca loi hnh truyn thng ny. Biu 2: nh gi v ngha ca vic s dng Internet (%)
60 50 40 30 20 10 0 Rt hu ch Hu ch Khng hu ch

i vi nhm c bit Internet nhng khng s dng chng ti c t ra cu hi v l do gii thch cho vic h cha tip cn vi phng tin ny. Kt qa l a phn khng s dng l do khng bit cch s dng 225

n nh th no, t l ny chim ti 64,8% s ngi c hi. Nh vy, khi a Internet v a phng chng ta cn t chc ngi hng dn s dng cho ngi dn c th hnh thnh mt nhm ngi bit s dng thnh tho t hng dn cho nhng ngi khc. Do nhng ro cn v trnh hc vn v nht l phong tc tp qun sn xut da trn kinh nghim cha ng li nn ngi dn cha nhn thc c tm quan trng ca cc thng tin m Internet mang li i vi cuc sng ca mnh. Biu 3: L do khng s dng Internet (%)
80 60 40 20 0

Khng bit s dng

Dch v xa ni

Khng cn thit

Khc

Cn l do v mt khng gian dch v xa ni / khng thun tin khng phi l mt ro cn khin ngi dn khng tip cn c vi Internet, ch c 1,2% s ngi c bit Internet la chn phng n ny. Tuy nhin, mt t l ng k gn 1/3 s ngi bit ti Internet m khng s dng tr li rng h khng thy cn thit phi s dng loi hnh ny. iu ny c th c gii thch rng a s nhng ngi c hi lm nhng nhm ngh cha cn phi s dng Internet nh bun bn, nng nghip, lm thu, v huhn na h cn phi dnh nhiu thi gian cho cng vic ca mnh nn khng th dnh ring mt khong thi gian nht nh ngi truy cp vo Internet. Khi hi c thch s dng hay khng th c ti 71,2% s ngi c hi tr li rng khng thch s dng phng tin ny. Nu so snh v gii tnh kt qu nghin cu cho thy nam gii thch s dng Internet hn n gii. Theo kt qu iu tra c 33,5% nam gii v 23,8% n gii tr li c thch s dng Internet. Hn na, kt qu cng cho 226

thy i vi nhng ngi tui cng cao s thch s dng Internet cng gim, nu nh gn nhm di 31 tui tr li c thch s dng th ch c gn (18,2%) nhm trn 50 tui cho rng c s thch ny. C th ni, ch xt ring v mt nh lng, tng s ngi s dng Internet Vit Nam hin nay cha tng xng vi tnh hin i ca cng ngh thng tin. V ti a phng nghin cu s lng ngi c nhu cu s dng khng phi l nhiu, iu cho thy ngi dn y c th cha bit n loi hnh phng tin ny hoc do h cha nhn thy c tm quan trng ca Internet trong cng vic cng nh trong i sng sinh hot ca mnh. Ti liu tham kho
1. Trn Hu Quang, 2006, X hi hc bo ch, Nxb Tr, Thi bo kinh t si gn, Trung tm kinh t Chu Thi Bnh Dng, tr448 2. L Ngc Hng, 2008, Bi Vn gii trong thng tin i chng: Nghin cu trng hp Internet trong Nhng vn gii: T lch s n hin i, Nxb L lun chnh tr, H Ni, tr 121-125. 3. http://www.vnnic.vn/, Trung tm Internet Vit Nam-VNNIC, truy cp ngy 14/12/2008

227

PHN III : CNG CHNG, NHU CU TIP CN V HIU QU CA TRUYN THNG

NHN DIN CNG CHNG QUA CHNG TRNH PHT THANH (Nghin cu trng hp tnh ng Thp)

Ths. Dng Thu Hng

t vn Di s h tr ca cc cng ngh hin i, truyn thng a phng tin ang ngy cng pht trin v pht huy c nhng u th ca mnh trong vic chim lnh th phn cng chng ca cc phng tin truyn thng ni chung. ng trc xu th , cc phng tin truyn thng truyn thng nh bo vit, pht thanh, truyn hnh rt cn c nhng bc i mi nht nh gi chn cng chng ca mnh. Mi mt loi hnh bo ch u c nhng u th nht nh, ph hp mc nht nh i vi cng chng khc nhau v tui, trnh hc vn, ngh nghip cng nh cc c im x hi khc. Ring i vi loi hnh bo pht thanh, trong bi cnh bng n truyn thng Vit nam hin nay, pht thanh thng b nhn nhn nh mt phng tin yu th v ch c phn ting m khng c phn hnh nh. Tuy nhin n li c nhng u th m cc loi hnh bo ch khc khng c nh: phng tin c th tip cn c vi pht thanh thng gn gng, d mang theo mi lc mi ni, u t chi ph cng rt thp, thm ch ngi ta c th nghe cc chng trnh pht thanh thng qua cc phng tin khc nh: my nghe nhc, qut tch in, my in thoi .

228

 c c s duy tr v m rng cng chng ca pht thanh, rt cn c nhng nghin cu nhn bit cng chng ca pht thanh hin nay l nhng ai, h mang nhng c im g cng nh nhn din nhng ngi khng tip cn vi pht thanh v nhng l do m h khng tip cn vi pht thanh. Vic nhn din ny c ngha rt quan trng, gip cho cc nh qun l truyn thng c c s thit k cc chng trnh pht thanh ph hp cho tng nhm i tng vi nhng c im nhn khu hc v x hi c th, gi chn v li ko ng o cng chng n vi pht thanh hn na. 1. Cng chng ca pht thanh, h l ai? Trong nghin cu ca chng ti, cng chng ca pht thanh c nh ngha l nhng ngi nghe i thng xuyn. Trong nhm nghe i thng xuyn ny, chng ti chia lm 2 nhm vi 2 mc tip cn khc nhau vi pht thanh: nhm nghe i hng ngy v nhm nghe i mt s ngy trong tun. - c im nhn khu hc ca cng chng pht thanh Cn c vo c im v gii cho thy nam gii thch nghe i nhiu hn n gii: c 29,8% nam gii thng xuyn hay mt vi ln trong tun nghe i, trong khi t l ny n ch c 24,1%. Biu 1: T l nam/n thng xuyn nghe i
35.0% 29.8%

30.0%

25.0%

24.1%

20.0% Nam N 15.0%

10.0%

5.0%

0.0%

Xt v tui nhng ngi ng tui (trn 30 tui) thng thch nghe i hn cng chng tr tui (di 30 tui). c bit nhm trn 50 229

tui l nhm m t l nghe i thng xuyn hng ngy cao nht so vi nhng nhm cng chng tr hn. Biu 2: Tui ca ngi c hi v mc thng xuyn nghe i
25.0% 23.1%

20.0%

19.8%

15.0%

14.8% Thng xuyn mt vi ln trong tun

10.0% 7.0% 5.0%

8.3% 6.3%

0.0% Di 30 31-50 trn 50

- c im kinh t - x hi Nu cn c vo nhng g c cho l li th ca pht thanh nh chi ph u t thp, t tn km, tip cn thun tin mi lc, mi ni th c th nhn nh rng thnh gi ca cc chng trnh pht thanh l nhng ngi c a v kinh t x hi thp, trnh vn ho thp. Tuy nhin, thc t nghin cu cho thy, thnh gi ca i pht thanh l nhng ngi c v th kinh t x hi tng i cao v h cng l nhng ngi c trnh trong x hi. Bng 1: Tng quan gia mc nghe i v ngh nghip (%)
Mc nghe Nng i nghip Thng xuyn 1vi ln/tun 1vi ln/thng 1vi ln/nm Khng bao gi 19,8 6,6 1,1 6,6 65,9 Cng nhn, Bun Cn b Lm Tiu th cng bn, dch nh nc thu nghip v 19,8 14,6 34,9 9,9 19,0 0 0 61,9 6,1 1,2 6,1 72 16,3 4,7 7,0 37,2 6,2 3,7 3,7 76,5 Hc sinh, sv 21,1 10,5 5,3 5,3 57,9

Nu xt v s tuyt i th s ngi nghe i pht thanh thng xuyn nhiu nht l nng dn v c cu ngh nghip nng nghip chim t trng cao nht so vi cc ngnh ngh khc. Tuy nhin iu ny khng c 230

ngha l a s nhng ngi lm nng nghip nghe i. So snh mc thng xuyn v khng thng xuyn tip cn vi pht thanh cho thy t l thng xuyn (hu ht cc ngy trong tun hay mt vi ngy/tun) cao nht li ri vo nhm c tri thc cao v nhm c ngh nghip n nh (nh cng chc nh nc, hc sinh, sinh vin). Bn cnh , nhm bun bn dch v, nhm lm thu li l nhm khng phi l cng chng thng xuyn ca pht thanh. Bn cnh yu t ngh nghip th yu t kinh t cng nh hng n mc thng xuyn nghe i, hay ni cch khc, ngi c v th kinh t khc nhau th khng ging nhau v mc tip cn vi pht thanh. Biu 3: S ti sn c gi tr ang s hu v mc thng xuyn nghe i
Mc tip cn pht thanh
100%

90%

80%

70%

60% 0 1 dn 4 5 n 8 9 n 12

50%

40%

30%

20%

10%

0% Hng ngy 1 vi ln/tun 1 vi ln/thng 1 vi ln/nm

K o b a o g i

nh gi c im kinh t h gia nh v mc nghe i, mt bin mi c tn s ti sn c gi tr gia nh ang s hu c to ra. Bin ny l tng s 12 bin hi v vic gia nh hin c hay khng s hu mt s ti sn c gi tr trong gia nh. Bin ny s chy t 0 n 12: bin cng ln tc l gia nh ngi c hi ang s hu nhiu ti sn c gi tr, ngc li, gi tr ca bin cng thp chng t gia nh s hu t ti sn c gi tr. Khi phn tch tng quan gia mc tip cn vi i pht thanh v s ti sn c gi tr ang s hu th thy rt r nhng ngi c hi m trong gia nh h s hu nhiu ti sn cng l nhng ngi thng 231

xuyn (hoc vi ln trong tun) tip cn vi pht thanh, v ngc li, nhng ngi s hu t ti sn c gi tr cng l ngi c t c hi tip cn vi pht thanh (c th bng 2). Nu nh mc thng xuyn nghe i (hng ngy v mt vi ngy trong tun) tng dn theo s ti sn c gi tr gia nh ang s hu th ngc li, t l khng bao gi nghe i gim dn cng vi mc tng ca s ti sn c gi tr gia nh ang s hu. iu ny cng phn nh trong tng quan gia kh nng chi tiu v mc thng xuyn tip cn vi pht thanh: nhm ngi thng xuyn tip cn vi pht thanh cng trng vi nhm c mc chi tiu cao hn so vi cc nhm khc trong x hi. C th gii thch vn ny bng gi nh nh sau: cc h gia nh kh gi, c th h khng phi qu lo toan vi kinh t, c nhiu thi gian rnh ri nghe i v cng bit tm n pht thanh tha mn nhu cu nghe i hn nhng h ang kh khn v kinh t. Bng 2: Tng quan gia hc vn ngi c hi v mc thng xuyn tip cn vi pht thanh (%)
Mc tip cn Cha bao gi i hc 16.7 2.4 .0 .0 81.0 Hc vn ngi c hi Tiu hc 15.9 6.0 3.3 6.0 68.9 THCS 13.7 8.1 1.2 6.8 70.2 THPT 29.3 9.5 2.6 6.9 51.7 Cao ng, H v cao hn 36.7 10.0 3.3 6.7 43.3

Hng ngy 1 vi ln/tun 1 vi ln/thng 1 vi ln/nm Ko bao gi

Khi phn tch mi quan h gia trnh hc vn v mc tip cn vi pht thanh, chng ti cng nhn thy rt r t bng tng quan ny l nhng ngi c trnh hc vn cao cng c xu hng tip cn thng xuyn vi pht thanh, trong khi nhng ngi c trnh hc vn thp (v d nh cha bao gi i hc hoc trnh tiu hc) th thng l rt t khi nghe hoc khng bao gi tip cn vi pht thanh. Mt pht hin na ca nghin cu l nhng ngi thng xuyn tham gia cc hot ng x hi, nhng ngi c tnh nng ng x hi cng l ngi thch nghe i. o c tnh nng ng x hi, chng ti cng to ra bin mi c tn mc nng ng x hi bng cch cng tm bin 232

c: nh mc tham gia l hi vn ha, hi hp, hot ng phng x, on th, ngh mt, du lch, th thao. Nh vy khng phi l nu nh h dnh thi gian tham gia cc hot ng ny th s khng c thi gian nghe i m thc t, nhng ngi no c tnh nng ng x hi cng l ngi thng xuyn nghe i hn nhng ngi t nng ng x hi. Biu 4: Mc nng ng x hi v mc thng xuyn nghe i
80.0% 70.7% 70.0%

60.0% 50.0%

45.7% Thng xuyn 32.2% t khi

40.0%

30.0%

20.0% 10.0%

15.9% 11.0% 6.0% 1.7% 2.5% 9.3% 5.0%

0.0% Hng ngy 1 vi ln/tun 1 vi ln/thng 1 vi ln/nm Ko bao gi

Qua iu tra, chng ti thng k c c 41,4% s h gia nh cn s hu i radio nhng ch c 28,8% s ngi c hi (i din ca mi h) cn gi thi quen nghe i, trong t l thng xuyn nghe i ch cn 19,6%. Qua phn tch trn cho thy, t l nhng ngi thng xuyn nghe i tp trung ch yu nhm c trnh hc vn tng i cao (t cp 3 tr ln), lm nhng cng vic mang tnh cht n nh (cng nhn vin chc nh nc, hc sinh, sinh vin), v kinh t gia nh tng i kh gi. Tuy nhin y khng phi l nhm chim a s ti a bn nghin cu. Phn tch c im dn c a bn iu tra cho thy ti a bn nghin cu, dn c ch yu lm nng nghip, lm thu hay bun bn dch v l chnh, trnh dn tr tng i thp (vi 70% mu iu tra) c trnh t PTCS tr xung, v vi mc chi tiu thp (gn 500 nghn ng/ngi/thng). Mt cu hi t ra l phi chng ni dung v gi pht 233

sng cc chng trnh pht thanh cha tht s ph hp vi c im kinh t, dn tr, x hi ca nhm x hi chim a s ny, chnh v vy m cha thu ht c h n vi pht thanh. Mt bng chng cho thy l mc d a bn nng thn vi t l cao nhng ngi lm nng nghip nhng chng trnh pht thanh nng thn khng phi l chng trnh c yu thch nht, hn na t l ngi c hi yu thch chng trnh ny nht rt thp (4,8%). tng t l ngi nghe i, bn cnh cc chng trnh phc v nhm c trnh thng thc cao, chng ti thit ngh cn hng xy dng cc chng trnh mang tnh cht bnh dn hn na phc v nhm x hi ng o ny. Cn xy dng cc chng trnh hng c th n nhm tui, c im ngh nghip, v dn tr ca h v thi quen v tm l nghe i thng l nghe mt mnh v nghe cho bn thn mnh. iu ny khc hn vi xem tivi : thng l xem cng gia nh, h hng, va xem va cng bnh lun. Nhn nh ny c minh chng rt r khi nhn vo thi im m cng chng mun nghe i : trc khi i ng bui ti (58,1%), va lm va nghe i (19,9%), lc thc hin cc hot ng c nhn (15,3%) ... y l cc thi im mang tnh cht ring t nhiu hn l mang tnh cht gii tr v chia s thng tin. Cng t c im tm l ny, chng ti thit ngh c th cnh tranh vi truyn hnh, pht thanh cn thit k cc chng trnh hng ti cng chng l gia nh pht vo nhng gi thng c s sum hp gia nh nh gi n cm v sau ba n ti, hay vo nhng khung gi nht nh ca ngy ngh. Cc chng trnh nn thit k mang tnh gii tr hoc gii tr lng ghp vi gio dc v tip cn theo hng c s tham gia ca cc thnh vin trong gia nh, c nh vy mi c th li ko mt phn khn gi ca truyn hnh quay tr li vi pht thanh. Bn cnh , pht thanh cn c nhng hng i ring, da vo th mnh ca mnh pht trin v cn xc nh cho mnh nhng nhm cng chng c th khc vi truyn hnh. Qua phn tch s b cng chng ca 234

truyn hnh, chng ti thy cng c rt nhiu im tng ng vi pht thanh (v tui, gii tnh, ngh nghip, trnh hc vn) mc d s phn ho l khng r rt nh i vi pht thanh. V vy nn pht thanh nn ch pht trin cng chng m hin ti truyn hnh cn ang b trng ch khng nn pht trin cng chng ging nh cng chng ca truyn hnh. 2. Cng chng ca pht thanh c phi l cng chng ca cc loi hnh bo ch khc ? Mt thc t khng th ph nhn c l truyn hnh l mt phng tin truyn thng chim u th v ph bin nht so vi cc phng tin khc, va tha mn c c phn nhn v phn nghe, ng thi tha mn c c thi quen ca cng chng : va xem va ni chuyn, chia s thng tin li sng mang tnh cng ng cao v ph hp vi cc cng ng cn nng li sng truyn thng. Chnh v vy m c ti 93% tng s h trong mu iu tra c s hu t nht mt chic ti vi. Cng c ti 71% ngi c hi tr li cng vic h thng lm nht trong thi gian ri l xem truyn hnh. Vi s xm ln ngy cng mnh m ca truyn hnh, chng ta rt cn xc nh nhng ngi l thnh gi thng xuyn ca cc chng trnh pht thanh c mi lin quan nh th no vi cc loi hnh bo ch khc, c bit l truyn hnh. C cch no gi chn nhng thnh gi thng xuyn ca pht thanh, ng thi li ko nhng ngi cha bao gi nghe pht thanh, nhng ngi ri b i pht thanh quay tr li vi phng tin truyn thng ny. Thc t cho thy pht thanh vn l phng tin truyn thng i chng ng th hai, sau truyn hnh, m cng chng thng xuyn tip xc hng ngy. Tuy nhin khong cch ny l rt xa (80% so vi 19,6%). Kt qu nghin cu cng cho thy ngun thng tin quan trng nht m ngi dn ng Thp tip nhn l t truyn hnh, chim 91,8%, sau n i pht thanh 25,6%.

235

Biu 5: Mc tip cn hng ngy vi cc phng tin truyn thng i chng (%)
80 60 80 40 19.6 20 0 15.2 2 Truyn hnh Pht thanh Bo Internet

Nu khng tnh n Internet trong mu iu tra (v y l loi hnh cha tht s ph bin trong mu nghin cu), th ch c 6,2% ton b s ngi trong mu nghin cu thng xuyn tip cn hng ngy vi c ba phng tin truyn thng i chng ph bin : Truyn hnh, pht thanh, bo, tuy nhin c ti gn 49% cng chng thng xuyn xem tivi hng ngy hoc mt vi ngy trong tun nhng khng bao gi c bo hoc nghe i. Cng c 6,6% ngi c hi va thng xuyn c bo, xem truyn hnh hng ngy nhng khng nghe i pht thanh. Nu xem xt mi tng quan gia pht thanh v truyn hnh th c ti trn 62% cng chng ca ton mu nghin cu khng bao gi nghe pht thanh nhng thng xuyn hoc mt vi ngy trong tun xem truyn hnh (trong thng xuyn chim u th vi 50% s ngi c hi). Cu hi t ra l liu nhng ngi thng xuyn nghe i c phi l khn gi ca cc chng trnh truyn hnh hay c gi ca bo in khng. Bng 3 : Mi quan h gia mc tip cn vi truyn hnh v mc tip cn vi pht thanh (%)
Mc tip cn vi pht thanh Hng ngy 84,7 6,1 1 vi ln/tun 81,1 18,9 Ko bao gi 77,2 18,5

Hng ngy Mc 1 vi ln/tun

236

tip cn vi truyn hnh

1 vi ln/thng 1 vi ln/nm Ko bao gi Tng

3,1 2 4,1 100

0 0 0 100

1,2 0,6 2,5 100

Trong s nhng ngi thng xuyn tip cn vi pht thanh hng ngy hay vi ngy trong tun th cng c ti t 90 n 100% hng ngy hay vi ngy trong tun tip xc vi truyn hnh. Nh vy h l thnh gi thng xuyn ca pht thanh ng thi cng l khn gi thng xuyn ca truyn hnh. Ngc li, trong s nhng ngi khng bao gi nghe i, th c ti trn 95% xem truyn hnh hng ngy hay vi ngy trong tun. iu ny c ngha l vic h nghe i thng xuyn khng c ngha l h t b ti vi, nhng xem ti vi thng xuyn cha chc c nhu cu nghe i. Nh vy chng trnh truyn hnh tha mn nhu cu cng chng hn so vi pht thanh v chng trnh pht thanh cha tht hay, hp dn thnh gi trung thnh ca pht thanh cm thy tha mn v khng ri b pht thanh. iu ny cng c cng c su sc hn khi xem xt n l do cng chng khng nghe pht thanh. C 54,6% s ngi c hi cho rng ni dung ca i khng hp dn bng tivi, trong c 38% cho rng y l l do quan trng nht v sao h khng nghe i. Pht hin trn cng gi m cho chng ta v mt gii php: nu c tip tc b nguyn xi cc chng trnh truyn hnh sang pht thanh th thnh gi trung thnh ca pht thanh s ri b pht thanh v h cng l cng chng ca truyn hnh nn h u cn mt thi gian xem li mt ni dung c xem bn truyn hnh. Ngoi vn v ni dung, s thch, thi quen sinh hot, chng ti cng i tm hiu xem phng tin c phi l mt ro cn khin cho ngi dn khng nghe i thng xuyn khng. Bng 4 : Mi quan h gia mc tip cn vi pht thanh v s tivi ang s hu
Mc tip cn vi pthanh Ko c 1 S lng tivi 2 3 4

237

Hng ngy 1 vi ln/tun 1 vi ln/thng 1 vi ln/nm Ko bao gi

22.9 2.9 2.9 6.0 64.8

16.9 6.8 1.7 5.9 68.7

35.6 17.8 4.4 6.7 35.6

62.5 .0 12.5 12.5 12.5

.0 .0 .0 33.3 66.7

Phn tch bng trn cho thy khng c tivi (l do c bn l do kinh t) cng khng phi l ng lc c bn ngi ta tm n pht thanh. Cng c th nhm ny qu ngho khng kh nng mua i. Tuy nhin, nh ni, chi ph u t i khng phi l kh chp nhn c vi nhm ngho. V vy, v c bn, y l nhm cn mi lo cm o go tin, khng c nhu cu v trn ht l khng nhn ra nhng nhu cu ca bn thn m c th t p ng c thng qua cc chng trnh pht thanh. Khi xem xt n nhm c s hu tivi, m hnh gia nh c s hu mt tivi chim a s trong mu nghin cu (trn 80%), v cc gia nh s hu trn 4 tivi chim t l khng ng k (6%). Nu khng tnh n nhm c 4 ti vi, bng s liu trn cho thy rt r nhng h c cng nhiu tivi th t l thng xuyn v vi ba ln nghe i trong tun cng cao. iu ny c th gip loi b gi thuyt l nhng h tm n pht thanh v h khng c tivi. ng thi, n cng cng c hng tm kim thng tin pha trn khi cho rng nhng thnh gi pht thanh l nhng ngi thuc gia nh kh gi, c trnh hc vn, nng ng x hi v thc s c nhu cu nghe pht thanh. V vy m chng trnh pht thanh c yu thch nht khng phi l chng trnh nng thn (4,8%), khng phi l cc chng trnh gii tr nh sn khu, dn ca vng c (13,2%), hay ca nhc (9,7%) m c ti 66,1% ngi tr li yu thch chng trnh tin tc nht. Mc d phng tin khng phi l ro cn mu cht ca cng chng khi tip cn vi pht thanh, tuy nhin nu c mua gi r, tng min ph th y cng l bc m tt cng chng n vi pht thanh. C 66,3% nhng ngi c hi mong mun c cp pht min ph my thu thanh. Tuy nhin mt im ng lu l nhng ngi mong mun c cp min ph i pht thanh khng phi hon ton (hay a s) ri 238

vo nhm cha c i. T l c mong mun c cp pht i pht thanh min ph nhm cha c i ch cao hn mt cht so vi nhm c i (70,4% so vi 63,3%). Nh vy nhng ngi c i ri h vn mong mun c thm chic i mi h khng phi chia s phng tin vi ai hoc c phng tin mi nghe tt hn bi v h thc s mun nghe i. iu ng ni y l mt t l ng k nhng ngi hin ti h khng c i nhng h cng sn sng t chi i cp pht min ph v h khng c nhu cu v h cng khng bit dng i lm g nu c pht. V vy nu c cp pht i min ph trn lan th thc s l lng ph m khng c hiu qu m rng cng chng m cn tp trung vo to nhu cu cho cng chng, qung b n h v nng cp cc chng trnh cng nh h tng c s pht thanh trc khi ngh n to mt bc m mi l pht min ph i cho cng chng th s hiu qu hn rt nhiu. Biu 5 : Mi quan h gia nguyn vng c pht min ph tivi v thc trng s hu i pht thanh hin ti
80 70 60 50 40 30 20 10 0 c mun ko mun 36.7 29.6 c i ko c i 63.3 70.4

V vy cn tnh n gii php nng cao t l thnh gi n vi pht thanh bng vic tp trung to ra nhu cu mi cho cc nhm t trc n nay ch trung thnh vi truyn hnh hoc nhng ngi t b pht thanh. Thc t nu hi h v nhu cu pht thanh c th h s t chi hoc tr li khng c nhu cu v c th h bi thc vi truyn hnh (c bit trong thi im bng n cc knh nh hin nay). Tuy nhin thit k cc chng trnh o ni ng giy cho h, thch hp c v thi gian v s thch, c bit l tng cng nhng qung co v cc chng trnh pht 239

thanh ng o cng chng bit v pht thanh hn cng l cch a pht thanh n vi ng o cng chng hn na. Kt lun Qua nghin cu trng hp ti tnh ng Thp cho thy pht thanh vn l phng tin TTC ph bin th hai (sau truyn hnh) m cng chng thng xuyn tip cn. Tuy nhin khong cch v s lng cng chng ca hai loi hnh ny l rt ln v c nguy c ngy cng dn rng. Cng chng ca pht thanh hin nay ti tnh ng Thp cng mang nhng c im nht nh nh : l nhng ngi ng tui, nghin nhiu v pha nam gii, c trnh hc vn tng i cao v ngh nghip n nh (nh cng chc, hc sinh, sinh vin). ng thi, h cng l nhng ngi thuc nhm c hon cnh kinh t kh gi - xt c v ti sn s hu v mc chi tiu. Bn cnh , nhng ngi thng xuyn nghe i pht thanh cng l nhng ngi c tnh tch cc chnh tr x hi cao, bit t nhn ra nhng nhu cu ca bn thn v mong mun c p ng bng cc chng trnh ca pht thanh. Trong mi tng quan vi cc loi hnh bo ch khc th cng chng ca pht thanh thng cng l nhng khn gi thng xuyn ca truyn hnh, iu ny c ngha l h vn c nhng nhu cu m pht thanh cha th tha mn v h phi tm n truyn hnh. Ngc li mt t l rt ph bin cng chng hin nay ch c nhu cu xem truyn hnh l v tha mn m khng cn tm n cc loi hnh bo ch khc nh pht thanh hay bo in. Qua phn tch trn cho thy, cc nh qun l rt cn t chc v xy dng li cc chng trnh pht thanh theo hng hng ti nhm i tng c th. Chng trnh cn ph hp v c im nhn khu hc, kinh t x hi ca h v h tm n pht thanh vi nhng nhu cu mang tnh cht c nhn v trong nhng thi im thng thc mang tnh c nhn hn l thng thc tp th. Bn cnh , trong nhng khung gi c s xum hp gia nh vo bui sng ti hay nhng ngy ngh, cng nn thit k cc 240

chng trnh hng ti thnh gi l nhm gia nh, theo hng c s tham gia ca cng chng, nh vy s hp dn v thu ht c ng o cng chng hn. y cng l hng tip cn cn hng ti trong hu ht cc chng trnh ca i. Ngoi ra, nh i cng nn ci tin hn na cc chng trnh vn l th mnh v c yu thch trn pht thanh nh thi s v gii tr. i vi thi s th cn tng cng hn na cc bn tin mang tnh cp nht thng tin m bo tnh chnh xc v tnh kp thi, a dng ha cc loi bn tin phc v cc nhm cng chng khc nhau nh: hc sinh, sinh vin, tiu thng, nh nng, lm thu Cc chng trnh gii tr nh ca nhc cng cn lm mi hn na v cch thc gii thiu, hnh thc th hin v cht lng cc chng trnh. Bn cnh vic nng cp tnh hp dn v ni dung v hnh thc th hin th cc nh qun l cng cn ci thin cc yu t v c s h tng, cht lng pht sng, gip g b nhng ro cn khng ng c gp phn a pht thanh n vi ng o cng chng hn na.

241

Nhu cu thng tin v sc kho sinh sn qua nghin cu th gi v chng trnh ca s tnh yu, chng trnh pht thanh thanh thiu nin, i ting ni Vit Nam Ths. Nguyn Th Tuyt Minh A. TM TT Nghin cu nhu cu thng tin ca cng chng truyn thng l mt mt xch quan trng trong qu trnh truyn thng nhm gp phn nng cao hiu qu truyn thng. Truyn thng v sc kho sinh sn trn cc phng tin thng tin i chng l vn kh mi m, thm ch c xem l nhy cm Vit Nam. Do , vic cung cp thng tin p ng c nhu cu thng tin ca i tng ch l ht sc quan trng. y l mt nghin cu trng hp, nhng kt qu nghin cu ch p dng cho chng trnh c kho st. Mc ch ca nghin cu nhm m t nhu cu thng tin v sc kho sinh sn ca thnh gi chng trnh Ca s tnh yu. Nghin cu c thc hin bng phng php phn tch ni dung vi 200 bc th c la chn ngu nhin t thng 8/2001 n thng 10/2002 ca thnh gi gi v chng trnh Ca s tnh yu. Phn tch cc chng trnh c pht sng trong bn tun lin tc ca thng 6/2001. Phng php phng vn su c tin hnh vi ban bin tp, i ng chuyn gia trc tip thc hin chng trnh (4 phng vn su). Phng php quan st tham d c tin hnh vi mt chng trnh pht sng trc tip chng trnh "Ca s tnh yu" ti phng thu - pht, Trung tm thu thanh, i ting ni Vit Nam ti 39 B Triu. K thut phn tch thng tin nh lng c p dng vi phn mm spss 10.0 v k thut phn tch nh tnh c p dng vi phn mm Nvivo 2.0. 242

Bi vit l mt phn kt qu t lun n Thc s X hi hc ca tc gi c bo v trong Hi ng chm lun n thc s x hi hc ca Vin X hi hc nm 2003. B. NI DUNG V KT QU NGHIN CU 1. Tnh hnh chung v hot ng ca chng trnh "Ca s tnh yu" Nm 1999, trong khun kh d n VIE/97/P19 "Nng cao nng lc tuyn truyn vn ng dn s v pht trin i ng cn b thng tin i chng", UNFPA lng ghp thc hin mc tiu truyn thng cc thng tin v SKSS cho thanh nin v VTN thng qua u t cho Ban pht thanh Thanh Thiu nin, i ting ni Vit Nam m chng trnh pht thanh trc tip "Ca s tnh yu". Chng trnh ny nhn c s h tr v k thut ban u ca i pht thanh BBC. Chng trnh Ca s tnh yu c pht trn sng AM, i ting ni Vit Nam, vo 10 gi sng ch nht hng tun, chng trnh pht sng v nhn in thoi ca thnh gi t khp ni gi v s in thoi 04.8262625 "Ca s tnh yu" c xy dng vi mc tiu trao i trc tip gia cc chuyn gia tm l, SKSS v bc s nhm gii p thc mc ca thnh gi v nhng vn lin quan n SKSSVTN, trn c s tuyn truyn cho thanh nin v VTN nhng kin thc v SKSS. Chng trnh gii p nhng vn c th v tnh bn, tnh yu, hn nhn, nhng vn v gio dc gii tnh, nhng vn v gio dc tnh dc, mang thai ngoi mun, v sinh, cc BPTT, nhng vn v cc bnh ph khoa, cc bnh ly nhim qua ng tnh dc, HIV/AIDS, cc vn v SKSS khc. Chng trnh cung cp thng tin v k nng x l tnh hung trong cc trng hp m thnh gi c nhu cu. Chng trnh "Ca s tnh yu" pht sng ln u tin vo ngy 7/3/1999, tnh n 30 thng 6 nm 2002, chng trnh pht c 174 bui, nhn c hng ngn cuc gi in thoi v hn nm vn l th ca bn nghe i ngh gii p nhng thc mc, cung cp nhng kin thc ng n tnh bn, tnh yu, nhng kin thc tm sinh l la tui, cch 243

phng trnh thai v cc bnh ly truyn qua ng tnh dc... Trung bnh mi bui pht sng, chng trnh nhn c khong 40 cuc gi in thoi v mi tun nhn c 400 - 500 l th ca thnh gi ngh gii p thm nhng thc mc mang tnh ring t v gp cho chng trnh. Tnh t thi im chng ti chn lc th (thng 8/2001 n thng 6/2002) pht sng c 44 chng trnh. Chng trnh "Ca s tnh yu" c xy dng khng ch xut pht t nhu cu bc xc ang t ra v thc trng SKSSVTN m cn c hnh thnh t tng ca nhng ngi quan tm n th h tr. i din Qu Dn s Lin Hp Quc Vit Nam, Ban pht thanh Thanh Thiu Nhi i ting ni Vit Nam v Ban qun l D n VIE/97/P19 - Phn vin Bo ch v Tuyn truyn thuc Hc vin Chnh tr Quc gia H Ch Minh dnh nhiu n lc chng trnh c pht sng. Chng trnh "Ca s tnh yu" l mt chng trnh pht thanh trc tip, y l mt cch thc mi nht trong bo pht thanh Vit Nam. Thng thng mi chng trnh pht sng m chng ta thng nghe hng ngy l chng trnh c thc hin trc khi pht sng, vi nhng ni dung theo ch c sn m i ng phng vin, bin tp vin chun b. Chng trnh "Ca s tnh yu" hon ton khc, ni dung v mng vn theo yu cu ca chng trnh c nh hng trc, l chng trnh t vn kin thc v SKSS cho i tng VTN. Tn ca chng trnh ni ln iu "Ca s tnh yu" tc l ch ng ngoi nhn vo, "lic" vo ch khng phi l "ca i" i vo. V vy, thng tin c cung cp nm di dng thng tin theo chiu rng v mang tnh t vn l ch yu. Tuy nhin, ni dung c th ca tng bui pht sng ph thuc vo nhng cu hi ca thnh gi khp mi min t nc gi ti, cho nn, iu ny rt b ng i vi ban bin tp. Bn cnh tr li trc tip trn sng, chng trnh cn dnh thi gian tr li qua th cho thnh gi, nhng ngi c nhu cu su hn hoc khng th lin lc trc tip vi chng trnh v nhiu l do khc nhau. Tuy 244

nhin, ban bin tp ch la chn mt s bc th tr li tu theo tnh cp bch ca vn trong th v s lng th c tr li cn ph thuc vo khun kh kinh ph m chng trnh c ti tr. Thi gian pht sng ca chng trnh bt u t 10h sng ch nht hng tun, chng trnh c ko di trong 30 pht v khng pht li vo bui khc. 2. Nhu cu thng tin v sc kho sinh sn ca thnh gi

Nhu cu thng tin v gio dc gii tnh Vn gii tnh v gio dc gii tnh c xem xt t lu nhng cho

n nay vn cn nhiu vn tranh ci. NCTT v gio dc gii tnh l mt trong 3 lnh vc c thnh gi quan tm nhiu nht. N c th hin thng qua tn sut s lt thnh gi c nhu cu c t vn qua th 56 ln/200 th chim 16%. Tuy nhin, mc ch ca chng trnh l cung cp kin thc gio dc VTN l chnh, cho nn khi lng kin thc lin quan n lnh vc ny c gii hn bi kin thc c bn v thay i sinh l tui VTN. iu ny khin cho chuyn gia tr li cng cm thy "n iu" v nu mt chng trnh pht sng phi t vn nhiu hn 2 ln v vn ny s to cm gic nhm chn cho c ngi nghe v chuyn gia. Chnh v vy, trong cc chng trnh pht sng, ban bin tp c gng khng to s trng lp nhiu. Trong 4 chng trnh pht sng lin tc thng 6/2002, tng s cuc in thoi c chuyn gia tr li l 32 cuc v ch 5 ln t vn v nhng vn lin quan n gio dc gii tnh. Tnh trung bnh 1 ln t vn v gio dc gii tnh trong 1 chng trnh pht sng. T l theo nhu cu gia nam v n dng nh khng khc nhau, nam chim 52,3% (34/65TH) v n chim 47,7% (31/65TH). Nhng thc t li c s khc nhau v cng , bi v t l nhu cu theo gii tnh th nam c t l cao hn n: 34/81TH (chim 42%) trong khi n ch c 31/119TH (chim 26,1%) cn thng tin v gio dc gii tnh 245

S khc nhau v gii tnh l yu t c bn a ti s khc nhau v NCTT lnh vc ny. Yu t nhm ca NCTT xut hin tng i r: la tui dy th VTN thng b ng, lo lng vi nhng thay i v gii tnh trong c th ca h. Trong , nhm nam thng cp ti nhng thng tin lin quan ti s pht trin sinh l ca nam nh hin tng xut tinh ln u, mng tinh, cn nhm n li cn thng tin v gio dc gii tnh n nh xut hin kinh nguyt ln u, c th pht trin khng theo mong mun. Tuy nhin, vn c nhng thc mc qua th cho thy NCTT v gii tnh ca thnh gi ch dng li vn rt s ng. iu ny cho thy, kin thc v gio dc gii tnh ca h cn trng mc d h cng c t trau di tri thc v vn ny. Nhng v hiu khng n u n a" li gy thm cho h nhng hoang mang, bt n hn v hnh vi ca mnh. S khc bit nhm tui cho chng ta nhn thy s khc bit v tn sut v chiu su ca NCTT ca ch th nhu cu. Trong tng s 65/200TH c NCTT v gio dc gii tnh th VTN nhm tui 14 - 19 quan tm nht 48/65TH chim 73,8%; nhm tui 20-25 l 14/65TH (21,5%); trn 26 tui l 3/65TH (4,6%) NCTT xut hin v chu nh hng ln ca yu t nhm tui, trng thi ring ca tng ch th: NCTT v gio dc gii tnh nhm tui 20 25 v trn 26 khng ging vi la tui VTN. La tui VTN, NCTT v vn ny xut hin khi h thy c nhng biu hin khng bnh thng trong tui ca mnh. l nhng NCTT gio dc gii tnh thun tu. Nhng hai nhm tui cao hn, NCTT biu hin s khc bit hn v cht. nhm tui ny, NCTT khng xut hin t nhng lo lng bn thn v s pht trin ca c th, m n gn vi mc ch v ng c khc nhau nh: qu trnh tri nghim, h thy rng mnh khng bnh thng. iu ny gn vi li ch thit thn ca h, h thc c h mun g, mc ch r rng. V d nh gn vi hn nhn, gn vi tnh yu, gn vi tnh dc

246

Tnh trng hn nhn l mt trong nhng ch bo cho thy mc , ng c thc y NCTT v gio dc gii tnh. Thnh gi cha kt hn c NCTT v gio dc gii tnh nhiu hn thnh gi kt hn, tuy nhin yu t ny c lin quan cht ch vi s khc nhau v gii tnh v nhm tui. Trong tng s 65/200TH c NCTT v gio dc gii tnh, nhm cha kt hn chim ti 89,2% (58/65TH), chim 33,5% (58/173TH) theo tnh trng hn nhn, trong khi nhm kt hn chim 10,8% (7/65TH) v 26,9% (7/26TH) Mt trong nhng nhn t x hi nh hng n NCTT v gio dc gii tnh tng i r nt l s khc bit v vng min. Trong , thnh gi nng thn v min ni, vng su, vng xa chim s lng NCTT v lnh vc ny ln hn thnh th. Trong tng s 65/200TH c NCTT v gio dc gii tnh, nng thn c t l cao nht 58,5% (38/65); thnh th 21,5% (14/65); min ni, vng su, vng xa 20% (13/65). Nhng xt v cng , thnh th chim 22,6% (14/62TH) thp hn nng thn chim 37,9% (39/103TH) v min ni chim 34,3% (12/35TH). Khng c TH no ni ln nhng h tc hoc nhng thi quen xut pht t vn ho theo vng min nh hng n gio dc gii tnh, nh tc l ct bao quy u lm l trng thnh cho nam VTN, tc ct m vt lm l trng thnh cho n VTN mt s nc chu Phi. Nh vy, NCTT v gio dc gii tnh c thnh gi quan tm nhiu. Tuy nhin, ng c, mc v cng ca nhu cu ph thuc vo nhm tui, tnh trng hn nhn, gii tnh, khu vc v a bn c tr ca ch th. V c bn, nh truyn thng cn ch hn trong vic cung cp thng tin cc mc khc nhau cho cc la tui v gii tnh.

Nhu cu thng tin v tnh bn, tnh yu, hn nhn tui VTN vi nhng thay i v sinh l dn n nhng thay i v

tm l. S thu ht gii tnh, s thay i trong quan h bn b khc gii v nhm ny xut hin nhng xc cm u i. V vy, vic cung cp thng

247

tin gio dc v tnh bn, tnh yu trong sng hay nh hng ti hn nhn trong tng lai i vi cc em l iu rt quan trng. Tn sut v cng NCTT v tnh bn, tnh yu v hn nhn c nghin cu trong mi quan h, tc ng ca cc yu t x hi khc nhau nh c trng nhm tui, gii tnh, ngh nghip, tnh trng hn nhn, ni c tr... Thng qua nghin cu th thnh gi cho thy NCTT v tnh bn, tnh yu v hn nhn chim t l cao nht, khong 46%. Tuy nhin, tn sut NCTT v tnh bn hay tnh yu hoc hn nhn cng chnh lch nhau. Nhng nhu cu ny c phn chia c th mt cch tng i, bi v khng c l th no trong 200 th chng ti phn tch ch quan tm ti tnh bn cng gii, tnh yu v hn nhn thun tu, m tnh bn, tnh yu v hn nhn c s an xen v pht trin theo chiu hng t tnh bn khc gii dn ti tnh yu, thc v hn nhn v chun bc vo hn nhn. Trong tng s 186/200TH c NCTT v tnh bn, tnh yu v hn nhn, th nhm tui 14 - 19 tui l cao nht 126/186TH (67,7%); nhm tui 20-25 l 46/186TH (24,7%); nhm tui trn 26 tui l 14/186TH (7,5%). Nhng nu tnh tn sut ny trong tng nhm tui th nhm trn 26 tui li chim s cao nht 14ln/13 th v nhm tui 20 - 25 l 46 ln/49 th. Trong , s ging nhau ca cc nhm tui l u quan tm nhiu nht n thng tin v tnh yu, sau l hn nhn cn tnh bn th ch nhm tui 14 - 19 quan tm nhiu nht. Trong 4 chng trnh pht sng lin tc trong thng 6, trong tng s 32 cuc in thoi c tr li th c ti 17 lt chuyn gia t vn v tnh bn, tnh yu v hn nhn. Trong 17 lt tr li c 14 lt t vn v tnh yu, khng c TH no c nhu cu cn t vn v tnh bn.

248

Kt qu nghin cu thnh gi ca Cng ty t vn nghin cu dn s, tnh yu l lnh vc c quan tm nht cc tui c khi c pht trn sng v nghin cu th. Trong , qua th chim 69,2%. Nh vy, NCTT v tnh yu c thnh gi quan tm nht sau n thng tin t vn v hn nhn, iu ny cng ph hp vi tm l la tui VTN. Nhng kt qu trn cho thy, chng trnh tp trung ng trong vic p ng NCTT ca thnh gi VTN. NCTT chu nh hng rt nhiu t nng lc hot ng ca ch th pht tin. iu ny th hin r thng qua vic pht mt s loi thng tin nht nh, trong qu trnh la chn cuc in thoi t vn trn sng s to cho chng trnh c nhng c im ring. V vy, khi NCTT ca thnh gi xut hin h s hng ngay n ni m h cho l nhu cu ca h c c tho mn. Tuy nhin, cng NCTT v tnh bn, tnh yu v hn nhn khc nhau tu thuc vo mt s nhn t v v th v vai tr x hi ca ch th nhu cu: Nhm tui 14 -19 ang din ra nhng thay i v tm l v sinh l m bn thn VTN khng t kim sot ni. S pht trin sinh l tui dy th, s rung cm gii tnh xut hin m mt trong nhng biu hin ca n l VTN bt u mun thu ht s ch ca ngi khc gii. Nu NCTT ca nhm 14-19 tui v vn ny cn n gin th nhm tui 20-25 v trn 26, nhu cu cn t vn v nhng thng tin lin quan n tnh yu v hn nhn mc cao hn. Trong s 26 TH kt hn, c 5 TH kt hn nhm tui 14-19 tui, tuy nhin h li khng cp ti vn tnh bn, tnh yu, hn nhn. Nhm ny phn ln cn thng tin t vn v cc BPTT, sinh con theo mun... Trn thc t, VTN kt hn t c iu kin tip xc vi cc phng tin truyn thng i chng, khng phi VTN no cng bit ch v c t tin vit th n chng trnh. Bn cnh , tui "n chi" m cc em phi thc hin vai tr ca cc ng b b m y trch nhim

249

vi nhng kh khn vt v i thng. Do , h khng cn thi gian cng nh kh c iu kin vt cht tip nhn thng tin. Tnh trng hn nhn nh hng ln n ng c v mc ch thc y NCTT v tnh bn, tnh yu, hn nhn ca ch th. NCTT v lnh vc ny ch yu xut pht t ch th cha kt hn vi tn sut cao 172lt/200TH (chim 86%) v cng cao 172 lt/174TH cha kt hn (98,9%). Thnh gi cha kt hn quan tm nhiu nht n NCTT v tnh yu 105/200 TH (52,5%), cn tnh bn c cp ti y cng l tnh bn khc gii hoc ang ngng gia tnh bn v tnh yu. Trong khi, nhm kt hn cp ti tnh yu v hn nhn theo nhng kha cnh khc, vi tn sut thp hn 13/200TH v cng thp hn 13/26TH kt hn. Nh vy, chng trnh "Ca s tnh yu" phc v nhm cng chng chnh l VTN, nhng thc t li thu ht c nhm cng chng l nhng cp v chng khng nm trong la tui VTN cng nghe v vit th v chng trnh. Nhng vn h cn t vn dn tri nhiu ni dung, trong c tnh yu v hn nhn. Bng cch ny ch th truyn thng kch thch c NCTT ca ngi nhn tin. NCTT ca ch th ph thuc vo trnh pht trin ca k thut truyn tin. Tuy nhin, k thut truyn tin c pht huy c tc dng hay khng li cn ph thuc vo kh nng s dng cc k thut truyn tin ca cng chng. V vy, thng tin v SKSSVTN c truyn i trn tt c cc phng tin truyn thng i chng, nhng v sao chng trnh "Ca s tnh yu" li thu ht c s quan tm c bit ca cng chng VTN, c bit l cng chng VTN nng thn, min ni, vng su, vng xa. Phi chng vic c c mt chic i nh nghe d hn rt nhiu so vi vic mua mt v tuyn hay phi t mua bo hng ngy. Nh vy, ni c tr nh hng nhiu n NCTT ca ch th. Yu t x hi ny cn cho thy NCTT ca ch th chu nh hng bi nhng thi quen, phong tc tp qun ni m h sinh sng. Tuy nhin, cng chng 250

thnh th, nng thn v min ni, vng su, vng xa u c NCTT v tnh bn, tnh yu v hn nhn. Trong 110/200TH c NCTT v tnh yu, nhm cng chng nng thn chim t l cao nht 49/110TH (44,5%), cng chng thnh th 40/110TH (36,4%), cng chng min ni 21/110TH (19,1%). Trong 61/200 TH c NCTT v hn nhn, cng chng nng thn l 32/61TH (52,5%); cng chng thnh th l 16/61TH (26.2%) v cng chng min ni l 13/61TH (21,3%)

Nhu cu thng tin v tnh dc, mang thai, v sinh v cc bin php trnh thai Nhu cu tm hiu nhng kin thc cn thit v s pht trin th cht

ca bn thn l nhu cu thit yu gn vi hnh phc ca tng c nhn trong x hi. l nhng NCTT v gio dc gii tnh, gio dc tnh dc, nhng bnh ly lan qua ng tnh dc hoc nhng NCTT cn thit gp phn hon thin nhn cch ca tng c nhn. Trong thc t, nhng rng buc ca l gio phong kin, thi quen, phong tc tp qun khng cho php c nhn t do hoc cng khai tho mn nhu cu thit yu , k c vic tip xc vi nhng thng tin . Bi v, nh vy l "V ng cho hu chy". Nhng mt thc t t ra l ngi ln hay x hi khng v ng th hu vn chy v do "chy" khng ng hng cho nn li nhng hu qu nng n l tr em v tha nhn v "b m nh" cha kh nng, cha ln lm cha m, hoc cc cuc no ph thai khng an ton dn ti v sinh, t vong, hoc mt s a phng nn to hn vn tn ti. l hu qu xu nh hng n tng lai, ni ging. Trong 4 tun pht sng lin tc thng 6/2002, trong tng s 32 cuc t vn c 7 cuc t vn (chim 21.9%); trong 31 cuc in thoi gi n trong vng 30 pht pht sng m chng ti trc tip tham d, c 8 cuc (chim 25,8%) v tnh dc, thai ngoi mun, v sinh v cc BPTT. Mc d quan im ca ban bin tp l ch yu tp trung tr li nhng vn v cung cp kin thc lin quan n SKSS VTN, trng tm l t vn v tnh yu, hn nhn (chim hn 50%). Trn thc t, NCTT v tnh dc, thai 251

ngoi mun, v sinh v cc BPTT qua th ca cng chng khng ch dng li nhng con s khim tn nh t vn trc tip: trong 200 th, c ti 114 s lt (chim 57%) cng chng mong mun c t vn v nhng vn ny. S khc bit gii tnh cho chng ta thy mt thc t rng hin nay khng ch n gii quan tm n vn v tnh dc, thai ngoi mun, v sinh v cc BPTT m nam gii cng quan tm khng km. y l mt trong nhng ch bo cho thy cng tc truyn thng ca chng ta v DS/SKSS trong nhng nm qua t hiu qu tng i cao trong vic li ko nam gii chia s trch nhim i vi ph n trong vai tr ti sn xut ny. NCTT v v sinh nam v n u xut pht t nhng vn m h ang gp phi nh: quan h tnh dc nhiu ln nhng cha c kt qu, nhng biu hin khc thng v mt gii tnh cc b phn sinh dc, iu kin lm vic khng an ton... khin h c s nghi ng v kh nng c con ca mnh. Cn NCTT v cc BPTT c s khc nhau tu thuc vo tnh trng hn nhn ca khch th. Nh vy, c nam v n, hin tng quan h tnh dc trc hn nhn ngy cng tr nn ph bin hn. S thiu ht thng tin cn thit v k nng sng s l nguyn nhn chnh gy nn nhng hu qu xu m bn thn h cha bao gi ng ti. p ng NCTT v tnh dc an ton cho VTN cn phi c nhn nhn mt cch nghim tc, cn nhn thng vo s tht nhm hn ch n mc thp nht nhng hu qu khng mong mun. Tuy nhin, tn sut v cng ca NCTT v lnh vc ny tu thuc vo nhm tui ca ch th. V tn sut, nhm tui 14-19 chim t l cao nht 60lt/200TH; nhm 20-25 chim t l 42 lt/200TH; nhm trn 26 tui thp nht vi t l 12 lt/200TH. Nhng v cng NCTT th nhm trn 26 tui chim t l cao nht vi 12/13TH (92,3%); nhm tui

252

20-25 chim t l cao th hai vi 42/50TH (84%) v nhm 14-19 tui li c cng thp nht 60/137TH (43,8%) NCTT v tnh dc, mang thai ngoi mun, v sinh v cc BPTT c biu hin r nt thng qua ngh nghip ca ch th nhu cu. NCTT v lnh vc ny c dn tri khp cc ngnh ngh chng ti nghin cu. Trong , nhm hc sinh 20/200TH chim 10%; nhm sinh vin 14/200TH chim 7%; nhm nng dn 44/200TH chim 22%; nhm cng nhn v b 15/200TH chim 7,5%; cc nhm khc 21/200TH chim 10,5%. Tuy nhin, tnh cht v mc thng tin cc nhm cng tng i khc nhau. D nhm ngh nghip no, nu khng c c s ng thun hay s chia s trch nhim ca nam gii i khi y ph n vo s la chn c mt m h khng mong mun. V vy, NCTT v k nng sng, k nng ni khng vi tnh dc trc hn nhn phi xut pht c hai pha. ng c thc y NCTT th hin tng i r tnh trng hn nhn ca ch th. Nhm cha kt hn c NCTT v tnh dc, thai ngoi mun, v sinh v cc BPTT nhiu hn nhm kt hn, c th 79/200TH (39,5%) nhm cha kt hn v 33/200TH (16,5%) nhm kt hn. Tuy nhin cng NCTT theo tnh trng hn nhn th nhm kt hn c cng mnh hn: 33 lt hi/26TH kt hn; 79lt hi/174TH cha kt hn. NCTT v vn ny nhm cng chng cha kt hn c mi lin quan nh sau: tnh dc gn vi thai ngoi mun v ph thai, cc BPTT thng xut hin sau gn vi tnh dc khng an ton, v sinh thng gn vi nhng kin thc v gii tnh v h nghi ng v kh nng c con ca mnh thng qua mt s biu hin khc thng v mt gii tnh. Cn nhm kt hn, ng c dn n NCTT ca h hon ton khc. H quan tm n NCTT v tnh dc khi bn thn h ang gp vn khng bnh

253

thng trong cuc sng v chng v iu ny c nh hng n bn vng cho hn nhn ca h. Nhm cng chng kt hn v cha kt hn u c NCTT v tnh dc, thai ngoi mun, sy thai, v sinh v cc BPTT. Tuy nhin, ng c thc y s xut hin nhu cu l khc nhau, v li ch ti thi im m h cn thng tin mang li l khc nhau. V vy, trong qu trnh cung cp thng tin nh truyn thng cn phi tnh n nhng im khc bit ny. Ni tm li, NCTT v tnh dc, thai ngoi mun v cc BPTT l h cc nhu cu c quan h mt thit vi nhau, c bit l i vi nhm VTN. y l nhng NCTT m cc em ang thc s cn c cung cp. Trong qu trnh thng tin, nh truyn thng khng nn n trnh. Bi v, nu c thng tin mt cch y v tnh dc an ton, hu qu ca vic mang thai ngoi mun, cc BPTT cng nh trch nhim ca nam VTN i vi n VTN th cc em s ch ng hn trong cc hnh vi ca mnh v gim thiu c hu qu khng mong mun.

Nhu cu thng tin v cc bnh ph khoa, cc bnh ly truyn qua ng tnh dc v HIV/AIDS Cc bnh ph khoa, cc bnh ly truyn qua ng tnh dc, k c

HIV/AIDS u nh hng nghim trng n SKSS. Trong nghin cu ca chng ti, NCTT v bnh ph khoa v bnh ly nhim qua ng tnh dc tng i thp so vi NCTT v tnh yu, gii tnh, tnh dc. Trong 4 chng trnh pht sng lin tc ca thng 6/2002, ch c 3/32 (9,4%) cuc t vn c tr li trn sng v bnh ph khoa, bnh ly nhim qua ng tnh dc v HIV/AIDS. Trong chng trnh chng ti trc tip tham gia, ch c 4/31 cuc in thoi cn t vn v vn ny. NCTT v vn bnh ph khoa, bnh ly qua ng tnh dc v HIV/AIDS cn tu thuc vo nhm tui ca ch th. Trong tng s 26/200TH c NCTT v bnh ph khoa/STDs/HIV/AIDS th nhm cng chng t 14-19 tui l 19/26TH v nhm 20-25 l 7/26TH, cn li nhm trn 26 tui khng xut hin NCTT ny. Trong 26TH c NCTT v nhng 254

vn ny th ch yu tp trung vo NCTT v bnh ph khoa, cn NCTT v bnh ly qua ng tnh dc v HIV/AIDS ch xut hin mt vi TH. Nh vy, khng c ngha l VTN khng c NCTT v cc bnh ly qua ng tnh dc v HIV/AIDS. Chng ta cn phi lin h ti cch la chn cu hi tr li ca ban bin tp. Ni dung ca chng trnh tp trung ch yu vo vn t vn cho VTN v tnh yu, sau n tnh dc v thai ngoi mun, tip l vn gii tnh. Mc d, ni dung ca tng bui pht sng tu thuc vo nhng cuc in thoi ca cng chng, nhng cch chn vn t vn c ngm quy nh trc. iu ny, t n gii hn NCTT ca khch th. NCTT ca nhm cng chng 14-19 tui v bnh ph khoa ch yu gn vi thng tin v gii tnh v v sinh c nhn. Thc t, nh kin x hi cho rng ngi c gia nh ri th mi mc bnh ph khoa v i khi n b gn vo t cch o c c nhn, khin cho ngi c bnh "bt c d" mi phi n bnh vin. Thng tin hn ch, cha m khng trc tip ni chuyn vi con ci v vn ny nn khi gp phi rc ri, bn thn VTN khng bit phi xoay s th no. Nhng thng tin h vit nn cho chng ta thy rng nhm VTN hu nh khng bit l bnh g, h b mc cm, h m thm chu ng, c khi "t cha" theo cch ring v thm ch khng bit phi n u cha bnh. iu ny nh hng su sc n mi lnh vc i sng hng ngy ca cc em. NCTT v bnh ph khoa, bnh ly nhim ng tnh dc v HIV/AIDS rt cn thit, nht l i vi la tui VTN. Trong TH ny, nh truyn thng nn ch trong qu trnh t vn cn gi thng ip loi b nhng nh kin x hi i vi nhng bnh ny v cn ch hn na ti khu cung cp thng tin y . Trong tt c cc bnh vin ch c khoa ph khoa, sn khoa tr nhng bnh lin quan ti ph n. Vy nam gii khng c bnh "ph khoa"? Trong thc t, c nam gii v n gii u c nguy c mc cc 255

bnh ph khoa, cc bnh lin quan ti ng sinh sn v n mang c im cu to gii tnh ring bit. Tuy nhin, do s khc bit v cu to c th v chc nng sinh dc khc nhau, ph n phi trc tip thc hin thin chc lm m thng qua cc cuc "vt cn". Chnh nhng vn lin quan ti cc cuc "vt cn" ny lm cho ph n thuc nhm c nguy c mc cc bnh ph khoa, bnh ly nhim ng tnh dc v HIV/AIDS cao hn nam gii. NCTT v lnh vc ny nhm cng chng nam c t l thp hn nhm cng chng n (9/200TH; 17/200TH), nhng cng NCTT th khng km nhau l bao nhiu (9/81TH nam; 17/119TH n). S khc bit gii tnh a ti s khc nhau v ni dung NCTT, tng t nh NCTT v gii tnh. Nhm cng chng n ch yu c NCTT v cc bnh ph khoa lin quan ti sinh dc n v nhm cng chng nam li c NCTT v cc bnh lin quan ti sinh dc nam. V TH b nhim HIV do chnh ma tu, mc d b mc nhng bn thn h cng khng h c mt cht kin thc no v cch phng trnh hoc ni lm xt nghim v "c cha c khng. Nhm cng nhn, b v nhm khc khng xut hin NCTT nhiu v vn ny. Tuy nhin, nhng TH c NCTT v lnh vc ny, v c bn cng gn ging vi nhm sinh vin. Theo quan st ca chng ti ti phng thu, trong 31 cuc in thoi gi n trong 30 pht th c 3 cuc c NCTT v HIV/AIDS, 2 trong 3 cuc in thoi l ca nhm b i. Do c quan h tnh dc vi gi mi dm dn ti mc HIV. Nh vy, NCTT v bnh ly nhim qua ng tnh dc v HIV/AIDS l NCTT tim n. Mt khi lng ln NCTT v lnh vc ny vn cha c p ng. Ni tm li, NCTT v bnh ph khoa, STDs v HIV/AIDS l NCTT tim n nhng cng khng km phn bc xc hu ht cc nhm i tng. Tuy nhin, tu thuc vo c im ring theo nhm ca i tng, NCTT ca cc nhm khng ging nhau k c v tn sut cng nh cng 256

 ca NCTT. Trong qu trnh truyn thng, nh truyn thng nn ch hn na ti cng tc t vn, thng tin mt cch y . c bit, khng nhng t vn v cch phng v cha bnh m cn gp phn thay i quan nim c, thi k th ca x hi i vi nhng ngi b mc cc bnh trn. Khng nhng khng nn n trnh khi chn vn ny t vn m cn cung cp thng tin mt cch ch ng vi khi lng ln ti nhm VTN, bi v, h l nhm c nguy c cao ca cc loi bnh ny.
3. nh gi v mong mun ca thnh gi gi v chng trnh Ca s tnh yu

V thi gian v thi lng pht sng Mt trong nhng biu hin NCTT ca ch th l thi im thu

nhn thng tin. V vy, nh gi v mong mun ca thnh gi v thi gian v thi lng pht sng l ch bo quan trng th hin nhu cu ca thnh gi i vi chng trnh. y l nhng hiu bit ban u, th hin s quan tm ca thnh gi i vi chng trnh. Bn cnh , ch bo ny cn cho chng ta thy c mc hi lng hoc mong mun ca h v thi gian pht sng. Nghin cu ca Cng ty Nghin cu T vn dn s, nhn 1 nm ngy pht sng ca chng trnh (thng 2/2000) cho thy: trong s 432 ngi tng nghe chng trnh th ch c 31,3% bit chnh xc s thng pht sng. Nh vy, c nhiu ngi khng nghe chng trnh ny ngay t u v h khng quan tm chng trnh c t bao gi. Trong khi 81,5% nh ngy pht sng nhng ngi bit chnh xc gi pht sng th gim xung cn 67% v t l thnh gi bit thi lng pht sng ch 62,1%. Nhng con s cho thy, mc d t l thnh gi nghe chng trnh l nhiu song c th ch l ngu nhin, h cha thc s ch mong hay ch nghe chng trnh. S liu ca nghin cu ny cn cho thy, khng c s khc bit nhiu v gii tnh vi mc quan tm ti chng trnh, nhng c s khc bit v nhm tng i r, nhm tui 14-18 bit v ngy, gi v thi lng pht sng u hn cc nhm khc (84,1%, 69,4%; 67,1%). y l mt 257

trong nhng biu hin ca NCTT ca nhm VTN, bi v thi im v mc ch tip nhn thng tin l nhng biu hin NCTT ca ch th, VTN quan tm nhiu n chng trnh xut pht t ng c hot ng ca h, l nhng thay i sinh l v tm l m bn thn h khng t kim sot c cho nn gy cho h s lo lng cng nh s t m khm ph c th ca mnh. Trong 200 th chng ti nghin cu, khng c th no cho bit rng h bit n chng trnh t nhng l do gin tip no khc m h bit n chng trnh do tng nghe chng trnh, nhng v h mun tm hiu su hn, c th hn vn h quan tm m phn ln trong s h khng c thi gian nghe chng trnh pht hng tun hoc h khng c iu kin gi in thoi trc tip v chng trnh, hoc c gi in v nhng li khng c chn tr li qua chng trnh pht thanh trc tip. Mi quan h gia trnh pht trin ca k thut truyn tin v kh nng s dng chng ca ch th l nhn t c bn nh hng n NCTT ca VTN, iu ny ng nh gi thuyt ca chng ti. Thng tin v SKSSVTN c pht qua nhiu knh khc nhau nh truyn hnh, bo in, internet.di nhiu hnh thc khc nhau, nhng do nhm thnh gi VTN nng thn, min ni vng su vng xa kh c nhng iu kin cn thit tip cn vi nhng knh thng tin . V vy, chng trnh "Ca s tnh yu" c nhiu c hi n vi nhm thnh gi ny hn. Ch s vng min xut hin, n cho chng ta bit s quy nh ca hon cnh bn ngoi cng nh nh hng ca cc thnh t tm l x hi ti NCTT ca ch th. Nghin cu ca Cng ty T vn nghin cu dn s a ra s khc bit v trnh hc vn ca thnh gi v vn h bit v thi gian pht sng. Qua ch s v bit s thng, gi v thi lng pht sng Nghin cu cho rng: thnh gi c trnh cao hn mong mun hiu bit v cc vn SKSS nhiu hn i vi thnh gi c trnh hc vn thp hn (Mu kho st c 277 em l hc sinh, sinh vin). 258

Nhu cu xut pht t ch th nhng n li chu nh hng c nhng thi quen, phong tc tp qun hay s khc bit v kh hu, c im thin nhin. Tr li vi yu t vng min, nghin cu th ca chng ti c kt qu trng vi kt qu nghin cu ca Cng ty t vn dn s l t l bit ngy gi pht sng ca thnh gi min Bc c t l cao, cn min Trung v min Nam khc bit khng nhiu. Trong 200TH c nghin cu, c ti 139/200TH(70,5%) l thnh gi min Bc, trong khi thnh gi min Trung l 36/200TH(chim 16,5%) v min Nam l 25/200TH (chim 12,5%). V tn sut nghe chng trnh, hu nh nhng thnh gi gi th v chng trnh l nhng thnh gi thng xuyn ca chng trnh, c nhng thnh gi cn th l rng "ngy hm em khng lm g c khng hc c nu cha nghe c chng trnh " hoc "t ngy nghe chng trnh em thy "nghin" v khng t th gi n chng trnh u th h t gii thiu "em l thnh gi thng xuyn ca chng trnh"...y chnh l nhng thng tin phn hi cho thy nhu cu v ng c thc y hnh vi ca h i vi chng trnh. V thi lng, khng phi th no thnh gi cng cp ti mong mun ca h v thi lng v thi gian pht sng ca chng trnh m ch yu i thng vo vn m h quan tm. Tuy nhin, vn c nhng bc th ni ln mong mun v thi lng pht sng ca chng trnh, khng c mt bc th no trong 200TH chng ti nghin cu cho rng thi lng pht sng nh hin nay l di hay qu di. Trong s nhng th nu mong mun ca h i vi chng trnh v thi lng pht sng, h cho rng chng trnh ko di 30 pht l cn ngn v mong mun chng trnh c pht li vo mt bui khc, nh bui ti h c th theo di d dng hn. V bui ngy, nng dn, cng nhn v b i phi i lm cn hc sinh th bn hc.... Nh vy, NCTT ca VTN ni ring v thnh gi ni chung v SKSS l rt ln. S lng cuc gi, cng ca cc cuc gi, s lng th gi 259

v chng trnh hng ngy cho thy mt khi lng ln NCTT cha c p ng.

V ni dung pht sng nh gi v mong mun ca thnh gi v ni dung pht sng th hin

chiu su, v cht ca NCTT. chnh l thc o mc gii m thng ip ca ch th nhn tin, nu h gii m c thng ip tc l thng ip ca ch th truyn tin gp NCTT ca ch th nhu cu. iu ny th hin qua s nh gi ca thnh gi thng qua thi ca h nh thch nghe chng trnh, hoc chng trnh cung cp thng tin b ch, hoc chnh l nhng NCTT v SKSS ca h cn chng trnh t vn... Nghin cu ca Cng ty T vn dn s cho thy, chng trnh "Ca s tnh yu" c thnh gi nghe thng xuyn hn cc chng trnh pht thanh Thanh nin khc. T l s thnh gi cha bao gi nghe chng trnh pht thanh Thanh nin khc chim 16,6%, cao gp 3 ln so vi chng trnh "Ca s tnh yu" ch 6,9%. T l thnh gi nh gi ni dung pht sng rt b ch l 31,2%; b ch l 59,8% v ch c 8,5% khng c kin. Nh vy chng trnh phn no khng nh c v tr ca mnh i vi thnh gi. Trong s 31 cuc in thoi gi n trong bui chng ti trc tip tham gia, ni dung cu hi c phn thnh: Nhu cu "g ri" v tnh yu c tn sut cao nht 9 ln hi, Nhu cu g ri v tnh dc, thai ngoi mun c tn sut cao th 2 vi 8 ln hi; Gio dc gii tnh vi 7 ln hi; Bnh ph khoa v ly nhim qua ng tnh dc vi 4 ln hi v ch yu l HIV; Hn nhn v thng tin khc 3 ln hi. Trong 200 th, cc vn c thnh gi quan tm nht l t vn v tnh yu (28%); gio dc gii tnh 16%; gio dc tnh dc 16% v hn nhn 14%. nh gi ca thnh gi v ni dung ca chng trnh "Ca s tnh yu" qua nghin cu ca Trung tm nghin cu d lun x hi, Ban T tng Vn ho Trung ng cho thy: "Ca s tnh yu" l mt trong 10 260

chng trnh c nh gi l "hay" nht v ng th 5 trong s 17 chng trnh trn sng h II, sau chng trnh "Tip chuyn bn nghe i"; "c chuyn m khuya"; "Din n cc vn x hi"; "Cu lc b ngi cao tui". Trong s 1360 phiu hi th c 61,9% cho rng "Ca s tnh yu" l chng trnh hay; 27,1% bnh thng; ch c 7% nh gi khng hay v 4% kh nhn xt [1, tr25] . Tuy nhin trong nh gi ny, c kin thnh gi cho rng: nu t vn v bnh tt v cch phng chng, cha bnh cho thnh gi th cn c th v r rng ch khng nn sau mi ln t vn li c cu: "bn nn n bnh vin bc s tr li c th hn". V kin nhn xt ny, chng ti cho rng vn cn thnh gi cha hiu ht c mc ch ca chng trnh. y l chng trnh t vn, cung cp kin thc v SKSS cho VTN ch khng phi cha bnh qua sng pht thanh, v trn thc t khng th lm c iu . Chng trnh ch m nhn khu u tin l cung cp kin thc v k nng sng, vic p ng dch v khch hng l mt vic hon ton khc. V vy, nhng gi ca bc s hng ch th nhu cu n vi dch v y t l hon ton ng. Nhng phn tch trn cho thy, ni dung pht sng hin nay ca chng trnh p ng c mt phn NCTT ca thnh gi v thu ht c s lng ln khch th truyn thng khc nhau, t bit l VTN. Kt qu ny cn cho thy, NCTT v SKSS ca VTN l rt ln v thc s cn thit.

V nhng ngi thc hin chng trnh S phong ph ca NCTT ph thuc vo nng lc hot ng ca ch

th truyn tin. Nhng ngi thc hin chng trnh "Ca s tnh yu", l nhng con ngi c th i din cho mt thit ch x hi. S phong ph, hp dn ca ni dung bui pht sng hon ton ph thuc vo h, v kh nng la chn ni dung, hnh thc thng tin, cch t vn... Mt bui pht sng, chng trnh nhn trung bnh khong 30 - 40 c in thoi vi nhng NCTT khc nhau, vic la chn c in thoi no 261

t vn l mt vn ht sc quan trng ca ch nhim chng trnh v ban bin tp. Bn cnh , cc chuyn gia phi t vn nh th no va gii quyt c vn ca mt ngi, va thng qua cho nhiu ngi? Ngi dn chng trnh dn dt vn nh th no thu ht c ngi nghe?...Hiu qu chng trnh s c thnh gi nh gi th hin qua tnh cm ca h i vi nhng ngi thc hin chng trnh. Nhng nh gi ny cng th hin NCTT ca thnh gi, bi v nhu cu mi ch xut hin khi nhu cu hin ti ca h c p ng. Tc l nhu cu mi s lun lun xut hin, tu thuc vo nng lc hot ng ca ch th truyn tin, p ng NCTT cho mt ngi (ngi gi in thoi) nhng s kch thch nhng NCTT nhng thnh gi khc. Trong nhng l th gi v chng trnh, khng phi tt c u ni ln nhn xt ca mnh v nhng ngi dn chng trnh. Nhng phn ln, trc khi i vo vn cn hi h lun th hin tnh cm ca mnh vi nhng ngi thc hin chng trnh. H coi nhng ngi thc hin chng trnh nh nhng ngi cha m, ngi anh em, ngi thn trong gia nh, ngi bn ng tin cy h bc bch tm s, nhng iu thm knh nht ca mi c nhn. Trong s nhng bc th c nu tn nhng ngi thc hin chng trnh, khng th no ni sai tn ca chuyn gia l anh inh on, ch Thu Mi, ch Thu Hi, ch Minh Phng hay anh Thnh Vn ngi dn chng trnh. Nh vy, v c bn nhng ngi thc hin chng trnh p ng c yu cu ca chng trnh. To c lng tin cho thnh gi v thc y c NCTT ca h i vi chng trnh. Tuy nhin, i ng sn xut chng trnh cn phi c tp hun nng cao k nng t vn v ngh thut ng x vi thnh gi chng trnh. C. KT LUN- KHUYN NGH

Kt lun

262

Qu trnh tm hiu NCTT v SKSSVTN thng qua nghin cu th gi v chng trnh Ca s tnh yu, ban Pht thanh Thanh Thiu nin, i ting ni Vit Nam cho thy: - Chng trnh Ca s tnh yu l knh truyn thng chnh thc chuyn ti mt khi lng ln thng tin ng tin cy p ng nhu cu cung cp thng tin v SKSS cho thnh gi l VTN. i ng nhng ngi thc hin chng trnh xy dng c lng tin, tnh cm ca thnh gi. H khng nhng gip thnh gi VTN xua i nhng lo lng, thc mc kp thi m cn thc y NCTT ca thnh gi. - NCTT ca thnh gi qua th gi v chng trnh cho thy, ni dung chng trnh mi ch p ng v c bn nhu cu t vn ca thnh gi hu ht tt c cc ni dung c th v thc hin c mc ch ca chng trnh l thng qua vn ca mt ngi cung cp kin thc v k nng cho nhiu ngi. Trn thc t, VTN rt i thng tin v SKSS. - NCTT v gio dc gii tnh l mt nhng lnh vc c thnh gi quan tm nhiu nht. Ni dung thng tin ch yu l nhng thay i sinh l tui dy th, v vy, NCTT ca thnh gi gn nh ging nhau. Tuy nhin, tu thuc vo mt s yu t nh ngh nghip, tui, ni c tr ...th su ca NCTT s c nhng khc bit. V NCTT v gio dc gii tnh tng i ging nhau nn trong qu trnh t vn to nn s n iu i vi chuyn gia. - NCTT v tnh bn, tnh yu v hn nhn l lnh vc c thnh gi quan tm nhiu nht, k c trn chng trnh pht sng v trn th thnh gi. Trong nhm VTN chim t l NCTT cao nht v v c bn chng trnh p ng c NCTT ca VTN ni dung ny. Tuy nhin, nhng du hiu khc nhau v nhm tui, ngh nghip, ni c tr nh hng ln n NCTT ca ch th. - NCTT v tnh dc, thai ngoi mun, v sinh v cc BPTT l nhu cu vt ra khi cch thc thng thng. Bi v, mc d chng trnh 263

khng ch trng vo lnh vc ny, biu hin quan im ch o ca ban bin tp cng nh s lng cuc t vn v nhng vn ny trn sng vi tn sut thp nhng NCTT ca thnh gi khng dng li , m n chim ti 57% s lt mong mun c t vn qua th. y thc s l NCTT cp bch ca thnh gi VTN. - NCTT v cc bnh ph khoa, cc bnh ly nhim ng tnh dc bao gm c HIV/AIDS chim tn sut thp nht trong tt c loi NCTT v cc vn c th c cp. Mt trong nhng im chung nht ca nhng ngi c NCTT v lnh vc ny l s mc cm, mc cm vi chnh mnh v mc cm vi cng ng. Tuy nhin, qua phn tch ni dung th cho thy y vn l mt NCTT tim n rt ln cha c p ng. - Knh truyn thng khng chnh thc c thc hin trong mi trng gia nh, trong cc nhm bn ng tui, ng gii tnh c vai tr c bit quan trng. N c kh nng nhn rng hiu qu x hi ca cc thng tin n t cc knh chnh thc nh chng trnh Ca s tnh yu. i vi thnh gi ni chung v c bit l thnh gi VTN ni ring, knh thng tin ny c nh hng trc tip n NCTT cng nh hnh vi ca h. V vy, thng tin ngun cn c tnh chun xc cao. - Ngy pht sng ca chng trnh v c bn p ng c NCTT ca thnh gi nhng thi lng pht sng cn cha p ng c NCTT ca thnh gi. Bn cnh , chng trnh ch pht vo mt thi im, mt bui m khng pht li vo mt bui khc nn nhiu thnh gi c NCTT kh c th tip nhn thng tin. V vy, NCTT ca thnh gi th hin qua th ln hn gp nhiu ln nhng cuc t vn trc tip trn sng pht thanh. - S khc bit trong hot ng tip thu thng tin ca VTN ph thuc phn ln vo cc knh truyn dn. iu ny nh hng ln ti NCTT ca cc VTN. Ti khu vc nng thn, min ni, vng su, vng xa, chng trnh t r c u th i vi nhm ny. 264

- Vic thnh gi vit th v chng trnh mong c t vn v vn h quan tm vi s lng ln th hin hnh vi i tm thng tin ny l hnh vi c mc ch. Bi v, c nhiu yu t nh hng n NCTT v SKSS ca VTN, mt trong nhng nguyn nhn c bn l s thiu thng tin, kin thc ca h v vn ny. Cho nn, VTN phi i mt vi nhiu kh khn, nhng tnh hung kh x m bn thn h kh c th t gii quyt. - Chng trnh Ca s tnh yu khng ch l ngi bn thn m cn nh nhng ngi anh, ngi ch i vi thnh gi VTN gip h c trau di, thay i v nhn thc cc vn v SKSS. - NCTT ca thnh gi cn th hin s thay i v nhn thc, thi v hnh vi ca ch th i vi cc vn v SKSS. Bc u th hin s chia s trch nhim ca nam VTN i vi n VTN trong vic chm sc SKSS cho c hai gii. y l hiu qu th hin s thay i v cht ca chng trnh cng nh truyn thng v dn s ni chung. - Hiu qu ca chng trnh cn th hin vic thay i nhn thc v hnh vi ca cc nhm thnh gi khc. l cc bc ph huynh, cc bc cha m cng gi th v chng trnh xin c t vn v nhng vn m con ci h ang gp phi m bn thn h cng khng c kin thc gip con gii quyt thc mc. - Hot ng truyn thng din ra nh mt qu trnh x hi v vy n ph thuc vo cc mi quan h x hi c th. Cc yu t trnh hc vn, khu vc c tr, ngh nghip, gii tnh cng nh cc phong tc tp qun u c nh hng n NCTT ca ch th.

Khuyn ngh Vic kho st NCTT v SKSS VTN c th dn n nhng xut

cho truyn thng v SKSSVTN trong Chin lc dn s Vit Nam 20012010 v chin lc Sc khe sinh sn 2001-2010. Giai on 2001-2010 l giai on Vit Nam thc hin chin lc pht trin kinh t-x hi giai on 2001-2010. Cng tc dn s, chm sc 265

SKSS l b phn quan trng ca chin lc pht trin t nc, l yu t c bn nng cao cht lng cuc sng ca tng ngi, tng gia nh v ton x hi, gp phn quyt nh thc hin cng nghip ho, hin i ho t nc. y mnh truyn thng thay i hnh vi v ci thin chm sc SKSS/KHHG l 2 trong 8 gii php thc hin chin lc dn s 20012010. Truyn thng thay i hnh vi (BCC) l 1 trong 7 chng trnh hnh ng thc hin chin lc dn s Vit Nam 2001-2010. Mt trong 7 mc tiu ca chin lc SKSS 2001-2010 l ci thin tnh hnh SKSS, SKTD ca VTN thng qua vic gio dc, t vn v cung cp cc dch v chm sc SKSS ph hp vi la tui. Ch tiu c th ca chin lc cho mc tiu ny l 80% c s chm sc SKSS thc hin thng tin-gio dc t vn v SKSS cho VTN; 70% VTN c thng tin - gio dc - t vn v c hiu bit v chm sc SKSS v SKTD. Mt trong cc gii php ca chin lc l y mnh Thng tin - Gio dc Truyn thng (IEC) v Tuyn truyn vn ng (Advocacy). Chng trnh Ca s tnh yu c xy dng t chu k quc gia 5 nhng cho ti nay n vn ph hp vi mc ch c ra trong hot ng truyn thng ginh cho i tng VTN. lm tt v pht huy hn na hiu qu ca chng trnh, di y l cc khuyn ngh c th: - D n VIE/79/P19 kt thc hot ng, chng trnh Ca s tnh yu kh nhn c s gip v ti chnh hot ng tip. Chng trnh hin ang hot ng cm chng, th ca thnh gi khng c kinh ph tr li. V vy, chng trnh cn c chnh ph, UNFPA v cc t chc quc t tip tc h tr. - Ca s tnh yu nn phi hp tt hn vi cc chng trnh SKSS khc nhm p ng NCTT su hn, pht huy ti a th mnh v hiu qu ca chng trnh. V d nh, c th kt hp vi cc trung tm t vn SKSS c th, c a ch chnh xc cc tnh, thnh, huyn...

266

gii thiu VTN ti ni thun tin nht nhm p ng NCTT ca h v gii thiu cung cp dch v cho h. - Nn tng thi lng pht sng ln 45 pht v pht li chng trnh vo mt bui ti trong tun. - Ban bin tp nn nghin cu th v p ng nhng NCTT c nhiu ngi quan tm trong mi bui pht sng. - Cn cn i gia ni dung tnh bn, tnh yu, tm l v ni dung tnh dc an ton, cc BPTT, STDs/HIV/AIDS... Khng nn n trnh nhng vn m chng ta cho l t nh, kh ni hay v ng cho hu chy bi v h thc s c NCTT v cc vn ny. - Mt trong mt hnh thc cung cp thng tin t vn hiu qu ca chng trnh gip nng dn lm kinh t ca Ban bin tp FM, i ting ni nhn dn Thnh ph H Ch Minh l ngoi nhng thng tin chung c pht sng, ban bin tp xy dng mng li thng tin hon chnh v vn c th v a ln mng. Thnh gi nghe v c gii thiu ng dn c c thng tin trn mng. y l mng thng tin ring ca chng trnh c xy dng v ngi s dng c vo mng c min ph t my gia nh. p ng NCTT ngy cng cao ca thnh gi ni chung v VTN ni ring, i ting ni Vit Nam nn phi hp B Bu chnh vin thng xy dng tng i t vn min ph ti chng trnh hoc xy dng mng li thng tin mng v SKSS cung cp thng tin min ph hoc tr li th thnh gi. - Chng trnh nn phi hp vi mt s knh truyn thng khc c cng mt vn quan tm v SKSSVTN nh chng trnh Me xanh, chng trnh Dn s v pht trin ca Truyn hnh Vit Nam; cc mc hi p ca mt s bo in nh Bo Gia nh v X hi, Ph n Vit Nam, Ph n Th , Ph n Thnh ph H Ch Minh, Sc khe v i sng, Thanh nin, Tui tr, Mc tm, Hoa hc tr.... tn dng v pht huy ti a hiu qu ca cc knh truyn 267

thng thng qua vic cung cp thng tin di nhiu hnh thc khc nhau n vi khn gi, c gi v thnh gi. - Cn o to, tp hun di nhiu hnh thc v k nng i vi nhng ngi thc hin chng trnh nng cao hn na cht lng chng trnh. - Cn t chc nghin cu nh k NCTT ca thnh gi p ng NCTT cho VTN mt cch ch ng, kp thi. Ti liu tham kho
1. ng Nguyn Anh. VTN Vit Nam: t c im n nh hng chnh sch. Bo co hi tho VTN: Sc khe v Pht trin do T chc Y t th gii v Vin X hi hc t chc. H Ni. Ngy 12/9/2001. 2. iu tra bin ng dn s v KHHG 1/4/2001 nhng kt qu ch yu. NXB Th gii. H Ni. 2002 3. B Y t- Hi ng Dn s. Sc khe sinh sn thanh thiu nin. H Ni. 1997 4. B Y t. Chin lc quc gia v chm sc SKSS giai on 2001-2010. 5. BS.Khng Ngc Am. Sc khe sinh sn tr em gi. Tp ch Thng tin Sc khe sinh sn, s 1/1997. Trung tm SKSS-G. 6. Chu Xun Vit. Tui v thnh nin vi vn tnh dc v cc bin php trnh thai. Hc vin Thanh, Thiu nin Vit Nam v UBQG Dn s- KHHG. H Ni. 1998 7. D n VIE/97/P12. Sc khe sinh sn v thnh nin. H Ni. 1999 8. D n VIE/97/P16. Bo co nghin cu nh gi tnh hnh thc hin chnh sch dn s Vit Nam. H Ni. 2000. 9. Khut Thu Hng. Kt qu nghin cu v tnh dc v no thai trc hn nhn ca n thanh nin trn a bn H Ni. Vin X hi hc. H Ni. 1996 10. Nguyn Minh Thng. Tnh yu ca chng em l khng gii hn. NXB Thanh nin. H Ni 1999 11. Nguyn Qunh Trang. Tui mi ln, tui dy th, tui hoa. NXB Ph n. H Ni. 1997. 12. Qu Dn s Lin hp quc D n VIE/97/P12, Sc khe thanh nin v k nng sng. Ti liu hng dn nhm trng iu hnh hot ng ca nhm H tr Sc khe thanh nin v K nng sng.

268

13. Qu Dn s Lin hp quc- Cng ty t vn nghin cu dn s. Nghin cu thnh gi chng trnh pht thanh trc tip Ca s tnh yu. H ni. 2000 14. Qu Dn s Lin Hp quc. Chng trnh hnh ng Hi nghi quc t v Dn s v Pht trin ICPD/Cairo/94.

269

THC TRNG NGUN THNG TIN V MONG MUN CA SINH VIN V CC CH LIN QUAN N TNH DC Ths. Phm Hng Tr Thng tin v tnh dc vn l mt ch c coi l nhy cm i vi khng t ngi dn Vit Nam. Vy sinh vin nhm th h tng lai sp bc vo lc lng lao ng v lm ch t nc thng tm kim thng tin ny u? Cu hi ny kh quan trng khi chng ta bit rng nhiu gia nh vn xem vic ni chuyn v tnh dc l iu cm k v nhiu bc cha m, thy c vn cn cm thy lng tng khi cp n vn ny trc con em v hc tr ca mnh. Nghin cu ny mun tm cu tr li cho cu hi v mc tip cn v ngun thng tin v tnh dc ca sinh vin cng nh nhng mong mun ca h i vi cc ch lin quan n tnh dc. Da trn cc nghin cu v mt l lun v thc tin, bi vit xy dng gi thuyt tr li cho hai cu hi nghin cu: (1)Sinh vin ch yu tip cn cc thng tin lin quan n tnh dc thng qua phng tin truyn thng i chng. (2) a s sinh vin mong mun bit c cc kin thc v tnh dc thng qua sch. V mt thut ng khoa hc, tnh dc (sexuality) c hiu l kh nng ca con ngi thc hin hnh vi tnh dc, tc l p li cc kch thch tnh dc v tm kim s tho mn t cc hot ng tnh dc nh vut ve, giao hp, t kch thch. Ni n tnh dc khng ch ni n c quan sinh dc m c cc vng nhy cm ca c th, cng nh mong mun, kht vng v tng tng lin quan n tnh dc (Robert Goldenson & Kenneth Andenson, T in tnh dc,1987, trch theo Khut Thu Hng, 2005)

270

Trong nghin cu ny , nhng vn sau c coi l vn lin quan n tnh dc c n c quan tm : Sc khe v sc khe sinh sn v thnh nin ; Cc bnh ly nhim qua ng tinh dc , HIV/AIDS; Th dm; Gii tnh, gii; K nng ng x trong quan h vi bn b khc gii ; Hn nhn, gia nh; Tnh dc an ton ; S th thai v trnh thai ; Bc lt/ lm dng tinh dc; Sng th/ sng chung trc hn nhn; ng tnh; Mi dm. Bi vit s dng s liu nh lng cua tai Nhu cu o to kin thc v tnh dc ca sinh vin hin nay do khoa X hi hc Ho c vi n Bao chi va Tuyn truy n thc hin vo thng 4/ 2007 ti 5 trng i hc H Ni l Hc vin Bo ch v Tuyn truyn, i hc Bch Khoa, i hc S Phm, i hc Khoa hc t nhin, i hc Kinh t quc dn vi tng s mu l 1000 sinh vin chia u cho 5 trng. Cch ly mu theo phng php ngu nhin phn chm. 1. Ngun thng tin v tnh dc : mc va kha nng tip cn Kt qu nghin cu cho thy khi c hi Bn bao gi nghe ni n cc thng tin lin quan n tnh dc / tnh dc cha ? th c ti 991 sinh vin trn tng s 995 sinh vin tr li l c nghe ni n nhng thng tin ny chim 99,6%. C th l vi cc mc thng x uyn, thnh thong, him khi v khng bao gi th c ti 44,5% sinh vin tr li l thng xuyn nghe ni n cc thng tin lin quan n vn tnh dc. Biu 1: Mc tip cn cc thng tin lin quan n tnh dc ca sinh vin
n v tnh: %

44.5

52.1

Thng xuyn Thnh thong Him khi Cha bao gi

0.4

271

iu ny cho thy vi thi i thng tin bng n hin nay, sinh vin c nhiu c hi tip cn vi cc vn m trc y nhiu ngi cho rng l chuyn ring t ca mi con ngi v t khi c mang ra bn tn ni cng cng. Hn na mc tip cn thng xuyn kh ln, iu cho thy bn cnh ch chng ca Nh nc ta l ph bin hn na nhng kin thc lin quan n tnh dc thng qua cc phng tin truyn thng i chng th sinh vin cng rt ch ng trong vic tm kim thng tin cho mnh. Phn tch s liu cn cho thy c mi lin h cht ch gia trng hc vi mc tip cn vi cc thng tin lin quan n tnh dc (P=0.00). Hc vin Bo ch v Tuyn truyn c s lng sinh vin nghe ni n nhng thng tin v tnh dc nhi u nht trong c 5 trng, c ti 119/200 sinh vin thng xuyn nghe ni n cc thng tin v tnh dc, chim 59,5%, t l ny ln lt cc trng i hc Bch khoa: 38,8%, i hc S Phm: 41,5%, i hc ng : 39,7%, i hc Kinh t Quc dn: 43% (Bng 1).
Bng 1: Mc tip cn thng tin theo trng n v tnh: % Thnh Cha bao S ngi Mc Thng Him khi xuyn thong gi tr li Trng Hc vin BC&TT 59,5 38,0 2,0 0,5 200 i hc KTQD 43,0 54,5 2,0 0,5 200 i hc S Phm 41,5 52,5 6,0 200 i hc ng 39,7 58,8 1,5 199 i hc Bch 38,8 56,6 3,0 1,0 196 Khoa 443 518 30 4 995 Tng s (44,5) (52,1) (3) (0,4) (100)

Mi lin h cht ch ny c l gii l do qu trnh hp tc gia Vin Nghin cu Pht trin x hi vi Hc vin Bo ch v Tuyn truyn trong vic lng ghp ni dung tnh dc v sc khe sinh sn vo ni dung ging dy v nghin cu trong trng t nm 2005. Bn cnh , mn X hi hc i cng v mn Dn s l nhng mn i cng i vi hu ht 272

cc chuyn ngnh ca trng nn sinh vin c c hi tip cn vi nhng thng tin lin quan n tnh dc nhiu hn sinh vin cc trng khc l iu d nhn thy. Cn i vi cc trng khc, nht l vi i hc Bch Khoa v i hc ng , t l sinh vin tr li khng hc mn no trong s cc mn m chng ti a ra (Dn s hc; Dn s v pht trin; Gii; Sc khe sinh sn, SKSS v thnh nin; Gio dc gii tnh) l rt cao. C ti 172/200 sinh vin i hc Bch Khoa v 158/200 sinh vin i hc ng tr li khng hc nhng mn trn . Ngay c i vi sinh hot ngoi kha c lng ghp nhng thng tin lin quan n tnh dc cng khng nhiu i vi nhng trng i hc trong mu nghin cu. i vo tm hiu c th hn v nhng thng tin c lin quan n tnh dc ( c chia ra thnh 3 ni dung ln l Sc khe bnh tt, ng x v quan h, Nhng vn nhy cm v 12 ni dung c th), kt qu nghin cu cng cho thy nhiu iu th v. Nhm sinh vin ca 5 trng i hc c yu cu cho bit h nhn c thng tin v nhng ni dung ny t nhng ngun no da vo 13 ngun cho trc. Cc cu tr li sau c gp li thnh 4 nhm ngun chnh nh sau: - Thng tin i chng (truyn hnh, i pht thanh, bo/tp ch, sch, internet) - Gia nh (b/ m, anh/ch/em) - Nhng ngi c chuyn mn (thy/ c gio, cn b a phng, trung tm t vn, cn b tuyn truyn) - Bn (bn b, ngi yu) Bng 2 cho thy vai tr cung cp thng tin ca gia nh v nhng ngi c chuyn mn trong c thy c gio l rt m nht. Gio vin, nh trng thng c th h tr cc em pht trin k nng sng v mt s vn lin quan n tnh dc (SAVY, 2005). nghin cu ny , vai tr ca thy c gio l rt m nht mc d tt c cc ni dung u cho rng thy c c cp n nhng t l rt thp, ch c duy nht mt ni dung l Gii tnh v gii c t l cao nht, 6,1% s sinh vin la chn. 273

Bng 2: Cc ngun thng tin m sinh vin tip cn

n v tnh: % Ni dung
Thng tin i chng

Ngun
Gia nh Nhng ngi c chuyn mn Bn

I. Sc khe bnh tt 1- Sc kho v sc kho sinh sn v thnh nin 2- Cc bnh ly nhim qua ng tnh dc, HIV/AIDS 3. Th dm II. ng x v quan h 4- Gii tnh, gii 5- K nng ng x trong quan h vi bn b khc gii 6- Hn nhn, gia nh 7- Tnh dc an ton 8- S th thai v trnh thai 9- Bc lt/ lm dng tnh dc III. Nhng vn nhy cm khc a- Sng th/ sng chung trc hn nhn b- ng tnh c- Mi dm

87,9 88,2 80,1 71,6 59,6 71,6 79,5 79,2 91,3 77,3 85,8 92,5

2,2 1 0,6 6,6 14,5 17,4 2,3 2,7 0,2 1,8 1,2 0,5

6,9 8 6,4 9,6 4,6 5,8 12,4 13,3 5,3 4,7 3,2 3

3 2,8 13 12, 1 21, 4 5,3 5,9 4,9 3,3 16, 1 9,8 4,1

V pha gia nh kt qu c kh quan hn nhng ch yu tp trung nhm vn v ng x v quan h. C th l vn Hn nhn, gia nh c 17,4% v K nng ng x trong quan h vi bn b khc gii l 14,5%. Cn Bc lt/ lm dng tnh dc th ch c 0,2% thng tin c bit t gia nh; Tnh dc an ton v S th thai v trnh thai c t l thp tng ng l 2,3% v 2,7%. L gii cho iu ny c th l do cc trng i hc thng tp trung thnh th v nhiu sinh vin t nhng ni khc n y hc nn h t c thi gian gn gi vi gia nh trong 4-5 nm hc v th m rt t sinh vin nghe n vn ny t pha gia nh. Mt iu th v l duy nht ni dung v K nng ng x trong quan h vi bn b khc gii c t l sinh vin ly thng tin t bn nhiu nht, chim lng thng tin trong s 4 nhm lit k trn. 274

Kt qu nghin cu con cho thy thng tin

lin quan n vn

tnh dc c sinh vin tip cn ch yu thng qua cc phng tin truyn thng i chng c bit vi thng tin lin quan n bc lt/ lm dng tnh dc v vn mi dm. C th c trn 90% ngi tr li cho rng h bit c iu ny qua thng tin i chng. i su tm hiu trong nhm thng tin i chng thy rng sch bo l phng tin chim u th hn c mc d mc v thi lng tip cn vi loi phng tin ny khng cao bng xem truyn hnh v s dng my tnh/ internet (Biu 2).
Biu 2: Tip cn thng tin qua cc knh truyn thng i chng n v tnh: %
60 50 40 30 20 10 0 Truyn hnh pht thanh sch/ bo internet

Th dm

k nng ng x vi bn b khc gii

s th thai v trnh thai

ng tnh

Trong 12 vn m chng ti a ra th t l sinh vin nghe c cc ni dung lin quan n tnh dc t sch/ bo chim t hn 1/3 n 1/2 s sinh vin c hi. C rt nhiu cch l gii vn ny nhng mt trong nhng nguyn nhn m rt nhiu sinh vin a ra chnh l tm l cn e ngi ca sinh vin khi tip xc vi nhng phng tin truyn thng c ni dung v tnh dc nhng ni cng cng, ng ngi. H khng dm chm ch theo di hoc bnh lun si ni i vi ch ny ni ng ngi. Ngoi ra sinh vin la chn sch, bo l ngun thng tin ch yu cho mnh tm hiu v cn lin quan n tnh dc bi s tin dng

275

ca sch, bo. H c th c chng nhiu ni v c th ch ng v mt thi gian tip nhn thng tin ca mnh. Cho n nay, mc d chng ta c s ci m trong vic cung cp thng tin cho thanh nin v vn lin quan n tnh dc, nhng nhng vn v tnh dc Vit Nam vn cn c coi l nhng vn kh nhy cm. Nhng gi tr chun mc ca x hi truyn thng vn cn nh hng khng nh ti x hi Vit Nam hin i. Nhiu bn sinh vin, nht l cc bn sinh vin n rt ngi ngng, mt khi gp nhng cu hi nhy cm nh Mc thn mt cao nht trong cc mi quan h ny nh th no? vi cc phng n tr li ng l Trao i th t tnh cm, Nm tay, m hn, c quan h vi nhau v c khi cc bn nhn c mn qu l Bao cao su sau khi tr li bng hi. cng l mt trong nhng l do l gii cho vic ti sao sinh vin li chn sch/ bo l knh thng tin hiu qu hn c trong vic tm hiu v cc vn lin quan n tnh dc. Cc phng tin truyn thng i chng khng ch l mt phng tin gii tr m cn l mt ngun cung cp thng tin hu ch (SAVY, 2005) nht l i vi nhng thng tin nhy cm v vn tnh dc. Tuy nhin vic tip cn cc ni dung ny c s khc bit gia nhm nam v n, nhm c ngi yu v nhm cha c ngi yu, s khc bit gia cc trng i hc. Trong cc vn thuc v Sc khe bnh tt v Nhng vn nhy cm khc, kt qu kim nh thng k Chi-square khng cho thy c mc ngha thng k (P>0,05) khi xem xt tng quan gia nhm vn ny vi nhm c ngi yu v cha c ngi yu. iu ny c ngha l d cc bn c ngi yu hay khng th cng khng tc ng n vic tip cn cc ni dung nh Sc khe v sc khe sinh sn V thnh nin; Cc bnh ly truyn qua ng tnh dc, HIV/AIDS; Sc khe tnh dc; Sng chung trc hn nhn; ng tnh; Mi dm qua cc knh thng tin khc nhau. Cn i vi nhm ng x v quan h cho kt qu khng my bt ng bi mt s ni dung nh Hn nhn, gia nh; Tnh dc an ton; S th 276

thai v trnh thai u cho thy c mi quan h cht ch vi tnh trng c ngi yu hay cha (mc ngha thng k vi xc sut P< 0,05). Nhng sinh vin v ang yu tip cn vi nhng ni dung trn qua sch; mng internet nhiu hn so vi nhm sinh vin cha yu nhng nhm cha c ngi yu li bit n nhng thng tin ny ch yu qua truyn hnh, pht thanh, bo/ tp ch. C th l vi ni dung v Tnh dc an ton nhm cha c ngi yu c 71 trng hp (17,4%) bit t truyn hnh v tng ng vi ni dung Hn nhn, gia nh; S th thai v trnh thai c t l ln lt l 19%; 17% (Bng 3) Bng 3: Tip cn cc knh thng tin theo tnh trng c ngi yu hay khng
n v tnh: %

Ni dung

Hn nhn, gia nh P= 0.00 Tnh dc an ton P= 0.001 S th thai v trnh thai (P= 0.004)

C ngi yu cha C Cha c C Cha c C Cha c

Truyn hnh 14,8 19 11,7 17,4 14,3 17

Knh Bo Sch Internet 30,8 10,8 35,8 8,5 31,6 17,2 34 12 29,4 22,4 31 16,5 9,5 6,8 13,1 9 11 8,4

B m 17,1 11,7 1,1 1,2 1,3 1,1

Thy c 3,2 0.7 3,8 2,2 2,3 2,9

Kt qu phn tch cho thy th mnh ca sch v mng internet bi s tin cy v m bo s ring t nht l i vi nhng vn nhy cm nh tnh dc. Mc d khng c c u th v tnh cp nht lin tc, v s khng l ca kho tng tri thc v v s ring t nh ca Internet song sch vn c nhng th mnh ring khng th ph nhn trong vic cung cp thng tin. . Ni tm li, cng vi s khng nh u th cc phng tin truyn thng i chng, qua nhng phn tch trn ta cn thy s m nht trong vai tr cung cp thng tin lin quan n ni dung tnh dc ca cc knh trc tip nh gia nh v nh trng.

277

2. Nhu c u tm hiu thng tin lin quan n tinh du c ca sinh vin iu d nhn thy qua s liu kho st ti 5 trng i hc l t l mong mun nhn c cc kin thc v tnh dc ca sinh vin rt cao, c ti 916 trn tng s 1000 trng hp c hi chim 91,6%. S d nhm sinh vin c nhu cu nhn c nhng thng tin ny c th l do tui t 18-25 tui sinh vin bt u c s trng thnh v mt sinh hc, bc vo tui yu ng v chun b tin ti hn nhn. V th vic tm hiu nhng kin thc v tnh dc l v cng cn thit t h c th trang b kin thc cho bn thn v nhng ngi xung quanh. Kim nh thng k Chi-square cho thy mc ngha thng k (P=0.00) trong quan h gia trng hc v mong mun nhn c cc kin thc v tnh dc (Biu 3).
Biu 3: Mong mun nhn c kin thc v tnh dc theo trng n v tnh: %
100 95 86 91.5 93 Hc vin Bo ch i hc Bch khoa 80 i hc S phm i hc ng i hc Kinh t quc dn

92.5

60

Sinh vin i hc Bch khoa c t l mong mun nhn c thng tin v kin thc tnh dc thp hn c so vi 4 trng cn li, Hc vin Bo ch l ni c t l sinh vin c nhu cu cao nht. C th l c 86 % sinh vin Bch Khoa v 95% sinh vin Hc vin Bo ch mong mun nhn c cc kin thc v tnh dc. Mt trong nhng gii thch c th l sinh vin i hc Bch khoa c s tit hc trn lp v s tit phi thc hnh nhiu hn cc trng khc nn khng c nhiu thi gian tm hiu, cng 278

mt phn l do cc em khng c hc v cc mn hc c lin quan n phn ny nn cho rng cha cn thit phi tm hiu chng. Nhu cu c c kin thc v tnh dc c a s sinh vin la chn nhng li c s khc nhau ng k gia cc ngun thng tin. Qua biu di y cho thy sinh vin mong mun nhn c kin thc v tnh dc thng qua nhiu hnh thc khc nhau. C th l thng qua 8 hnh thc: Sch, bo/ tp ch; Gio dc ca nh trng, Mng Internet, Truyn hnh, Pht thanh, Bn b, Trung tm t vn, B m.
Biu 4: Mong mun nhn c kin thc tnh dc qua cc knh thng tin n v tnh: %
100 80 60 40 20 0 sch/ bo, Nh trng tp ch Internet truyn hnh Bn b trung tm t vn B m Pht thanh
89 64 45 43 39 33

30

23

Nh phn u phn tch trn th sinh vin dnh nhiu thi gian hn c c sch/ bo. Cng chnh v th m kt qu phn tch cho thy nhu cu tip nhn nhng kin thc tnh dc ca sinh vin ch yu t sch/ bo, tp ch chim ti 89%. L gii cho iu ny ta thy rng sinh vin l nhm i tng c trnh hc vn cao, c iu kin tip cn vi sch/ bo hng ngy. Hn na hu ht thng tin ca sch/ bo, tp ch c chnh xc cao, tin cy do n c kim nghim bi cc ban bin tp, nhng nh khoa hc. Sch, bo cng thng vit c th, khoa hc v h thng nn sinh vin c th tip cn vn d dng. Thm vo ch gio dc gii tnh v tnh dc xut hin ngy cng nhiu v cng phong ph v hnh thc, th loi trn cc trang bo, tp ch. Nu sch, bo/ tp ch c nh gi cao nht trong vic tha mn nhu cu tm hiu thng tin lin quan n tnh dc ca sinh vin, sau l Internet (45%) v truyn hnh (43%) th Pht thanh li l t l l phng 279

tin km hiu qu nht. Ch c gn s ngi c hi tr li l mong mun nhn c kin thc v tnh dc qua pht thanh. Mt trong nhng hn ch khin cho pht thanh khng cn chim v tr c tn v thm ch cn khin thnh gi ngy cng gim l v phn ln cc chng trnh vn coi thnh gi nh nhng i tng tip thu thng tin th ng, mt chiu v t quan tm n vic h c thc s cn nhng thng tin m mnh cung cp hay khng. Nhiu chng trnh cn nm trong phm vi ng ca mt kch bn kh cng, dng sn, cha to mt din n, mt sn chi cho thnh gi cng chia s, ng gp kin. Bn cnh cc phng tin truyn thng i chng th qu trnh gio dc ca gia nh ng vai tr quan trng trong vic cung cp cc thng tin lin quan n vn tnh dc. Tuy nhin, trong nghin cu ny gia nh m c th l cha m cha thc s l ni con ci mong mun cung cp thng tin v tnh dc, cha y 1/3 s em c hi mong mun nhn c thng tin t cha m. iu ny cng kh tng ng vi kt qu ca mt s nghin cu trc (SAVY, 2005; Khoa X hi hc, 2006). Theo kt qu nghin cu ca ti : " thnh nin v cc bin php trnh thai : Thc V trng v nhng cu hi ? thi cha/ m, ngi thn v thy/ c gio khng c coi l nhng ngun cung cp thng tin chnh v tnh dc v sc khe sinh sn cho v thnh nin (Bi Thanh Mai v Hong Th Hoa, 1999). Tc gi Nguyn Thy Qunh trong nghin cu ca mnh cng khng nh hu ht sinh vin khng tm kim thng tin lin quan n tnh dc t cha/ m, cc cn b on, cn b tuyn truyn (Nguyn Thy Qunh, 2001). ng ch l nh trng li ng th 2 trong tng s 8 knh thng tin m nghin cu a ra , c 64% s sinh vin mong mun nhn thng tin t nh trng. iu chng t rng vic ging dy cc ni dung c lin quan n tnh dc nh trng l rt cn thit. Nh vy, sinh vin c rt nhiu ngun cung cp thng tin v cc ch lin quan n tnh dc nhng 2 ngun c bn l sch, bo/ tp ch v nh trng, cn cha m v trung tm t vn vn cha phi l knh thng tin m sinh vin mong mun 280

nhn c thng tin. Qua phn tch trn gi ra mt gii php nhm nng cao hiu bit ca sinh vin l bn cnh vic cung cp cc kin thc v tnh dc, tnh dc thi nh trng c n chu tro ng cung cp thm nhng ti liu tham kho lin quan n vn ny. Ki n thc v gii tnh v tnh dc gip cho thanh nin ni chung v sinh vin ni ring c trch nhim hn i vi bn thn nh phng, trnh thai ngoi mun, hn ch cc bnh ly nhim qua ng tnh dcDo sinh vin ti 5 trng trong mu nghin cu u rt mong mun tm hiu cc kin thc lin quan n tnh dc. Kt qu nh lng v mi quan h gia cc hnh thc m sinh vin mong mun nhn c kin thc v tnh dc v trng hc cho thy a s cc hnh thc a ra c mc ngha thng k. iu ny th hin bng 4.
Bng 4: Cc hnh thc mong mun theo trng n v tnh: % Hnh thc Trng hc

1. Nh 0.00) 2. Sch, bo (P= 0.01) 3. Truyn hnh (P= 0.54) 4. Pht thanh (P= 0,12) 5. Trung tm t vn (P= 0,21) 6. Internet (P= 0,02) 7. Bn b (P= 0,01) 8. B m (P= 0,00)

Hc vin Bo ch trng (P= 75 92,2 44,3 25 31,8 50 49 39,6

H Bch khoa 53,4 81,8 42,6 18,8 27,8 52,8 31,8 16,5

H S phm 75 93,5 42 27,5 39 41 36,5 41

H ng 53,5 85 51,3 23 32,6 42,8 35,8 28,9

H Kinh t 61,9 91,5 36 18 31,2 38,1 40,7 23,8

Nu so snh cc hnh thc cung cp thng tin m sinh vin mong mun nhn c kin thc v tnh dc cho thy nh trng cng tc ng rt ln n vic sinh vin c mong mun nhn c thng tin t ngun ny hay khng. Kt qu kim nh thng k (P<0,05) cho thy r mi quan h cht ch gia hai yu t ny. i vi nhng sinh vin c nh

281

trng cung cp nhng kin thc c bn v sc khe sinh sn, tnh dcthng qua cc mn hc chnh thc v hot ng ngoi kha th lun c mong mun tip tc nhn c thng tin t nh trng nh Hc vin Bo ch, i hc S phm. Cn i vi nhng trng nh Bch khoa, ng do sinh vin cha nm r v nhng vn ny nn cc em cha xc nh nhu cu c th ca mnh v thy rng c th tm c nhng thng tin v tnh dc, tnh dc t nhng ngun khc nh sch, bo, mng Internet. Kt qu kho st bng 4 cho thy ch c hnh thc thng qua mng Internet l sinh vin i hc Bch khoa c t l la chn cao hn cc trng khc (52,8%). Nguyn nhn ca iu ny l do sinh vin i hc Bch khoa c iu kin thun li tip xc vi mng internet trong qu trnh hc tp. Cn i vi knh thng tin t b m th kt qu li ngc li, sinh vin trng Bch khoa mong mun c c thng tin t cha m l t nht ch chim 16,5% s ngi c hi, t l cao nht thuc v trng i hc S phm (41%) sau l Hc vin Bo ch (39,6%) vi mc ngha thng k P= 0,00. L gii cho iu ny l do trng Bch khoa l trng c t l sinh vin nam chim a s m nam gii li rt ngi ch ng hi cha m mnh v vn ny v ngc li. iu ny cng kh ging vi kt qu c phn tch trong ti Giao tip gia cha m v con ci la tui v thnh nin v sc khe sinh sn nm 2006 v cng ph hp vi kt qu nghin cu trong iu tra Quc gia v V thnh nin v Thanh nin Vit Nam nm 2005 (SAVY, 2005). Theo SAVY, gia nh l ngun cung cp thng tin thp nht v sc khe sinh sn. Kt qu trong nghin cu ny cng ch ra s khc bit ng k gia 2 gii. Mc d c khong 1/2 s thanh thiu nin k chuyn ny vi ngi khc nhng n k nhiu hn so vi nam (SAVY, 2005). Tuy nhin, kt qu kho st nh lng ti 5 trng i hc li khng c bng chng khng nh mi quan h c ngha v mt thng k gia trng hc v hnh thc mong mun nhn c thng tin 282

thng qua i pht thanh, truyn hnh v trung tm t vn. Kim nh thng k Chi-square khi xem xt mi tng quan gia 3 hnh thc k trn vi trng hc u cho xc sut P>0,05. Mt iu kh th v l khi phn tch mi quan h gia hnh thc mong mun nhn c thng tin v tnh dc vi thng tin c ngi yu hay cha, kt qu kim nh thng k cho thy hu ht cc hnh thc m chng ti a ra iu khng c ngha v mt thng k. Ch duy nht c knh thng tin t Trung tm t vn l c mi quan h cht ch v mt thng k (P<0,05).
Biu 5: Mong mun nhn c thng tin theo tnh trng c ngi yu hoc khng
B m

30.6

29.4

Trung tm t vn

35.1

28.6

C ngi yu Cha c ngi yu

89.8

Sch, bo 0

88

50

100

150

200

Kt qu biu 5 cho thy c s khc bit ng k gia hai nhm c ngi yu v cha c ngi yu trong nhu cu tip nhn thng tin v tnh dc t trung tm t vn. Nhng ngi c ngi yu mong mun nhn c thng tin t trung tm t vn cao hn nhm cha c ngi yu l 6,5%. C th l t l nhm sinh vin c ngi yu l 181 trng hp trong tng s 918 ngi tr li (chim 35,1%) trong khi nhm cha c ngi yu l 112 trng hp (chim 28,6%). Theo thng tin trn mt trang Web th ti cc trung tm t vn tnh yu hn nhn gia nh s khch hng ang yu chim khong 45% (http://www.langviet.net/forums/lofiversion/index.php/t29139.html ) iu ny c th gii thch rng nhng ngi c ngi yu bt u c nhng mi quan tm c th hn n nhng vn lin quan n sc khe sinh sn, tnh dcHn na h mong mun nhn c thng tin phn hi nhanh nht khi h c nhng thc mc lin quan n nhng vn 283

 ny. Chnh lc ny cc trung tm t vn vi nhng chuyn gia giu kinh nghim, c kin thc v tm l s l ni ng tin cy sinh vin gii by thc mc ca mnh. KT LUN Sinh vin hin nay dnh mt khong thi gian kh ln cho vic c sch/ bo, xem truyn hnh v vo mng internet. Chnh iu ny gip cho sinh vin ch ng hn trong vic tm kim thng tin nht l nhng thng tin nhy cm, lin quan n sc khe sinh sn, tnh dc nhng thng tin t khi c trao i qua knh giao tip trc tip . Kt qu nghin cu cng khng nh gi thuyt m nghin cu a ra Sinh vin ch yu tip cn cc thng tin lin quan n tnh dc thng qua phng tin truyn thng i chng l chnh xc v c cn c khoa hc. C th l c ti 991 sinh vin trn tng s 995 sinh vin tr li l c nghe ni n nhng thng tin ny chim 99,6% v nhng thng tin bit c ch yu thng qua h thng truyn thng i chng vi t l cao gp 6 ln so vi knh thng tin cao th 2. Bi vy, vic nng cao cht lng ca cc chng trnh truyn hnh, xut bn thm nhiu n phm c lin quan n tnh dc nhm cung cp thng tin c bn cho v thnh nin v thanh nin ni chung, sinh vin ni ring l iu rt cn thit v cp thit hin nay. Bn cnh , th gia nh v nh trng cn n lc hn na trong vic ch ng a nhng thng tin v tnh dc vo gio dc cho con em mnh mt cch chnh thng hoc thng qua cc hot ng ngoi kha. Nhu cu tip nhn cc kin thc v thng tin v tnh dc trong sinh vin l rt ln, 91,6% sinh vin tha nhn c nhu cu ny. Hnh thc truyn ti m phn ln cc em mong mun nhn c cc kin thc l thng qua sch/ bo/ tp ch (89%) v qua gio dc ca Nh trng (64,1%). Kt qu ny cng gi cho cc nh t chc chng trnh truyn thng v tnh dc v sc khe sinh sn v thnh nin v thanh nin l cn tip tc u t, ci tin v cung cp nhiu hn na s lng sch/ bo/ tp ch c ni dung lin quan n tnh dc cho sinh vin. 284

Ti liu tham kho 1. http://www.langviet.net/forums/lofiversion/index.php/t29139.html 2. Nguyn Thu Qunh, M t hnh vi tnh dc v kin thc phng trnh thai
ca nam n sinh vin cha lp gia nh tui 17 24 ti mt trng i hc H Ni, Lun vn thc s, i hc Y t cng cng, 2001

3. iu tra quc gia v v thnh nin v thanh nin Vit Nam (SAVY), 2005 4. Bi Thanh Mai v Hong Th Hoa, V thnh nin v cc bin php trnh
thai: Thc trng v nhng cu hi, 1999

5. Khut Thu Hng. Tp bi ging v tnh dc ti lp tp hun v Lng ghp tnh dc trong cc
bi ging cho sinh vin ti Hc vin Bo ch v Tuyn truyn , H Ni, 2005

6. Khoa X hi hc, ti: Nhu cu o to kin thc v tnh dc ca sinh

vin hin nay, 2007

285

TC NG CA CC CHNG TRNH TIP TH V QUNG CO THC PHM TRN TRUYN THNG I CHNG N HNH VI TIU DNG THC PHM V SC KHE TR EM.

Th.s: Dng Th Thu Hng

Trong bi cnh x hi hin i vi s bng n ca truyn thng i chng, tr em ngy cng c tip cn vi nhiu ngun thng tin t rt sm. Bn cnh rt nhiu nhng u im tch cc t vic tip xc vi cc ngun thng tin sm do truyn thng em li, tr em cng l i tng phi gnh chu mt s cc tc ng khng mong mun xut pht t truyn thng i chng. Trong bi vit ny, tc gi cp n mt trong cc kha cnh tiu cc : tc ng ca cc chng trnh qung co, tip th thc phm trn truyn thng i chng n hnh vi tiu dng thc phm v sc khe ca tr em vi mong mun i tm hiu nhng vn c th nh sau: - S bng n ca cc chin dch tip th qung co thc phm trn truyn thng i chng v nhng nguyn nhn tr em tr thnh i tng hng ti ca cc chin dch ny. - nh hng ca cc chng trnh qung co thc phm, ung trn truyn thng i chng n hnh vi tiu dng thc phm ca tr em. - Nhng vn t ra i vi vic qun l cc chng trnh qung co tip th thc phm, ung nhm vo i tng tr em. Tr em- i tng ca cc chng trnh tip th qung co thc phm khng c li cho sc khe trn truyn thng i chng. Cc nh sn xut thc phm v ung ngy cng nhn ra rng tr em l khch hng y tim nng ca h cng nh vic u t vo cc chng trnh qung co tip th trn cc phng tin truyn thng i chng, c bit l truyn hnh, l cch ngn nht sn phm ca h n gn vi i tng tr em. Chnh v l do m trong chin lc pht trin 286

ca cc cng ty chuyn sn xut thc phm v ung, h khng ngn ngi b nhng khon tin ln tip th sn phm ca mnh trn truyn thng. Theo thng k nm 2006, cc cng ty xuyn quc gia chi nhng khon tin khng l cho qung co: 7,8 t la dnh cho qung co n, 4 t la dnh cho qung co nc ngt, 1,1 t la dnh cho qung co bnh ko. M, xt v tn sut qung co trn truyn thng i chng, cc qung co v thc phm ng v tr th 2. Theo thng k nc ny, nm 2007 c tnh tin chi tr cho qung co trn truyn hnh chim 95% tng s dnh cho qung co thc n nhanh v 75% tng s tin dnh cho qung co thc phm ni chung. Vi nhng con s thng k nh vy, chng ta c th thy tn sut xut hin cc qung co v thc phm v ung trn truyn hnh l rt ln. Bn cnh , theo phn tch th thc phm v ung c qung co thng thng l thc phm cha nhiu ng, cht bo, mui, hm lng dinh dng v cht s thp. V d nh, ngi ta c tnh c ti 85% qung co thc phm trn truyn hnh M l qung co lin quan n thc phm ch bin sn, thc n nhanh, ko, ung cng nghip, trong khi ch c 2% l cc qung co lin quan n tri cy v rau qu. Vit nam, cha c mt nghin cu no i thng k y v tn sut xut hin cc qung co thc phm v ung khng c li cho tr em trn truyn thng i chng, nhng thc t quan st tn s xut hin trn truyn hnh v cc phng tin truyn thng khc cho thy, y l mt trong nhng loi qung co ph bin nht hin nay. Lin quan n cc qung co thc phm v ung khng c li cho sc khe ni trn, i tng ca cc qung co nhm vo ch yu l tr em. Cc nh cung cp thc phm v ung ni trn khng ngn ngi b ra mt khon tin khng l chi tr cho truyn thng v nhm vo i tng l tr em v h bit rng, tr em l nhm khch hng y tim nng. L do th nht l tr em ngy cng c quyn v c nh hng ln trong vic chi tiu v tiu dng thc phm trong gia nh. Mt nghin cu 287

Canada vo nm 2002 cho thy tr em Canada t 9- 14 tui chi tiu 1.9 t la v c nh hng n nhng chi tiu mua bn thc phm khc trong gia nh khong 20 t la. Mt nguyn nhn quan trng khc khin tr em l i tng hng ti ca cc nh sn xut kinh doanh thc phm v ung l v h tin rng tr em s tr thnh khch hng y tim nng trong tng lai. C s cho nim tin l hnh vi n ung t nh nh hng ln n vic lp thi quen n ung trong tng lai. Bn cnh , qung co cng thu ht tr em t tui rt sm, c bit l qung co trn truyn hnh. T hai tui tr ln, khi bt u bit ch n hnh nh v m thanh, cng l lc tr em bt u bit ch n cc qung co, c bit nhng qung co c m thanh v hnh nh ph hp vi la tui ca chng. T nhng l do nh trn cho thy tr em ngy cng c nguy c tip xc nhiu vi cc chng trnh qung co, tip th thc phm v ung khng c li cho sc khe. Tc ng ca cc chng trnh qung co tip th thc phm n hnh vi tiu dng thc phm ca tr em. Trong mt thi gian di v cho n tn hin nay, nhng ngi c lin quan nh cc nh sn xut v phn phi thc phm, cc nh truyn thng, nh qun l, bo v ngi tiu dng v cc bc cha m tham gia vo rt nhiu cc cuc tranh lun xoay quanh cu hi nh cc chng trnh tip th qung co nh hng nh th no n hnh vi tiu dng ca tr em v mc nh hng n u? Trn c phng din l thuyt v nhng bng chng thc t cho thy hnh vi tiu dng thc phm ca tr em b nh hng bi cc chng trnh qung co thc phm khng c li cho sc khe. Theo l thuyt x hi ha, truyn thng l mt trong bn mi trng x hi ha quan trng nh hng n s pht trin ca tr em (bn mi trng bao gm: gia nh, nh trng, truyn thng i chng v nhm bn b). Truyn thng l ngun cung cp nhng thng tin c bn v tc ng trc tip n qu trnh pht trin t duy v hnh vi con ngi 288

ngay t nh. Cng theo quan im ca nh x hi hc Fischer, x hi ha l mt qu trnh trong c nhn va tip nhn khun mu, chun mc hnh vi, va ti to mt cch ch ng cc khun mu chun mc hnh vi . Tuy nhin, nu ngi trng thnh, s phn tch thng tin tip nhn mt cch c chn lc din ra mnh m th tr em, x hi ha ch yu dng li qu trnh tip nhn nhng gi tr chun mc c sn m s chn lc hay ti to l rt yu, thm ch l cha xut hin giai on nh tui. Chnh v vy, tr em khi xem cc chng trnh truyn hnh thng khng bit phn tch thng tin hay cht lc nhng thng tin h nhn c m ch yu l tip thu mt cch my mc. iu ny cng phn nh rt r cc nghin cu thc t trn tr em: v d tr em ngay t b thuc lng rt nhiu nhng thng ip hay nhng on qung co trn phng tin truyn thng i chng cng nh thuc tn cc nhn hiu ph bin hay c qung co. Nghin cu tr em di 8 tui cho thy tr em di 8 tui thng tin tng vo s chun xc, tnh ng n v cng bng qua cc mu qung co. Nghin cu ca cc nh x hi hc v tm l hc Canada cng ch ra rng tr em di 5 tui hon ton khng phn bit c v khng hiu c c s khc bit gia cc chng trnh gii tr v qung co, v vy chng thng xem vi s ch ngang bng nhau i vi cc chng trnh qung co thng mi v cc chng trnh cung cp thng tin khc. Bn cnh , tr em di 8 tui khng nhn bit c nh c bn ca cc nh qung co l bn sn phm. Nh vy, di tc ng ca qung co thng mi i vi thc phm v ung dnh cho tr em, tr em rt d tr thnh nhng ngi tiu dng thiu kinh nghim. Quan im tr em l nhng ngi tiu dng thiu kinh nghim di tc ng ca truyn thng i chng cng c chia s bi phn tch ca nh x hi hc M. Weber khi ng bn v l thuyt li sng khe mnh (healthy lifestyle). Theo ng, li sng khe mnh ca cc c nhn c xc nh bi hai yu t: s la chn ca c nhn i vi cc hnh vi lin quan n sc khe life choice v nhng c 289

hi n vi c nhn trong cuc sng: life chance. Bn cnh vic cho rng s la chn cc hnh vi lin quan n sc khe ca c nhn b tc ng ca mi trng bn ngoi (trong c truyn thng i chng) th ng nh gi cao nng lc v kh nng tnh ton ca c nhn trong vic la chn hnh vi ca h: nh kh nng din gii hon cnh, suy tnh nhng mt tch cc v tiu cc ca s la chn . Tuy nhin i vi tr em, nng lc tnh ton ti u ha hnh ng ca mnh l gn nh khng c v h cng cha c kinh nghim g lin quan n cc vn v sc khe. V vy s la chn hnh vi lin quan n sc khe, trong c vic tiu dng thc phm ca tr em hu nh ph thuc vo tc ng ca mi trng bn ngoi, m trong khng th khng k n tc ng ca cc chng trnh tip th, qung co thc phm. Bn cnh , cng theo l thuyt nim tin sc khe (health belief model), khi cc c nhn c cung cp rt nhiu thng tin v nhng mt tch cc ca cc loi thc phm t cc nh sn xut qung co, nhng nhn thc tch cc chnh l c s thit lp thi v hnh vi tch cc i vi sn phm . Thc t t cc qung co thc phm v ung dnh cho tr em cho thy, khng c mt nh sn xut no b mt khon tin ln ra qung co sn phm m khng ni tt v sn phm ca mnh. Hn th na, h thng l i nhng thng tin thc t v gi tr dinh dng, hm lng cht bo, khong cht v vitamin m thay th vo l nhng thng tin v trng thng, khuyn mi sn phm, nhng nhn vt hot hnh ng nghng, nhng thng ip siu thc hp dn tr em nh ln mnh nh mt cy to, tr thnh siu nhn, pht trin vt tri, tng trng vt bc v ch s IQ. Vi nhng cch thc tip th nh vy, tr em- nhng ngi tiu dng thiu kinh nghim kh trnh khi s hp dn ca nhng sn phm qung co m thng thng l nhng sn phm ngho dinh dng nhng giu hm lng ng, mui, cht bo. Nhng v d m tc gi bi bo Tr bo ph v thc phm qung co ng trn Vnexpress (18/3/2008) cho thy rt r nhng tc ng ca qung co n 290

hnh vi n ung ca tr em Vit nam. B Hng (7 tui), mc d c du hiu qu cn, t mt ngi khng thch n ph mai nhng v m nhng qung co vui nhn ca sn phm ny tr thnh mt ngi nghin ph mai v lun i m mua cho n. Cu b lun l s nu b t chi: sao m khng cho con n ph mai? N gip con cao ln m. Hay b Trang Anh tp th Bch Khoa, H Ni, mc d tha 8 kg so vi tiu chun nhng lun lun thch n vt, c bit l n tt c nhng th qung co trn ti vi v theo nh b ni, n nh th mi l snh iu. i tm hiu tc ng ca cc qung co thc phm v ung n hnh vi tiu dng ca tr em, mt s cc nh nghin cu trn th gii xy dng nhng m hnh nghin cu thc nghim kim chng mi quan h ny. V d nh nghin cu thc nghim ca Gorn v Goldberg (1982) tin hnh i vi tr em t 5 n 8 tui: tr em c chia vo cc nhm khc nhau v mi nhm s c tip xc vi nhng thng ip lin quan n thc phm v ung khc nhau. Kt qu nghin cu cho thy nhm tr em c tip xc thng xuyn v lin tc vi cc thng ip qung co ko, bnh ngt, nc ngt v thc n nhanh trong mt khong thi gian ngn th s c xu hng la chn v tiu dng nhng n . Nhm tip xc nhiu vi nhng thng ip v chng trnh gio dc lin quan n thc n v ung c li cho sc khe nh nc hoa qu v rau qu s c xu hng chn nhng n c li cho sc khe cho bn thn. Cng vi cch lm tng t, bng phng php thc nghim, nghin cu ca Bannon v Schwartz (2007) cng a ra kt lun rng; tr em nu c tip xc nhiu vi nhng thng ip v thc phm c li cho sc khe (tc dng ca vic thng xuyn s dng rau v hoa qu trong cc ba n) th s c tc ng tch cc n s la chn ca chng trong mt giai on ngn sau . Nh vy, c v phng din l thuyt, bng chng thc nghim v bng chng thc t u cho thy c s gn b mt thit gia vic tip xc

291

nhiu vi nhng qung co thc phm v ung khng c li cho sc khe v nh hng ca n n hnh vi tiu dng thc phm ca tr em. Vn cng tr nn ng quan tm hn khi tr em ngy cng t do v c quyn lc trong vic la chn tiu dng thc phm hng ngy. Vi s bn rn ca b m ngy mt tng, tr em c la chn n ung bn ngoi nhiu hn n ti gia nh v n nhng thc n c ch bin sn nhiu hn nhng thc n ti t ch bin. Bn cnh , s nh hng ca cha m cng nh ca cc chng trnh gio dc khc tr nn yu th hn so vi tc ng ca truyn thng i chng. Nhng li khuyn v s dng thc phm nh th no cho c li cho sc khe s tr nn rt t tc dng i vi tr em v n thng kh hiu i vi la tui ca chng. Hn na, tr em l i tng cha c kinh nghim g v khi nim sc khe v bnh tt, nn nhng khuyn co v thc phm khng c li cho sc khe s mang li hiu qu rt thp i vi i tng l tr em. Trong khi , vi k thut v m thanh v hnh nh hin i, nhng nhn vt hot hnh hp dn, nhng thng ip m gn km vi l nhng ngha siu thc ph hp vi nhng m c ca tr em s to n tng v c tnh hp dn hn rt nhiu so vi cc chng trnh gio dc thng thng hay li khuyn ca cha m. Bn cnh , rt c th s xy ra xung t gia s gio dc ca cha m v ni dung qung co. Tr em c th s t ra nghi ng nhng nh hng hay gio dc ca cha m i vi chng v ni dung gio dc mu thun vi nhng g chng c xem v nghe thng xuyn t qung co. Mi quan h gia qung co, hnh vi tiu dng thc phm v sc khe ca tr em. Dinh dng ng mt vai tr quan trng i vi tr em v n cn thit cho s pht trin ca tr cng nh nh hng n thi quen n ung trong sut qu trnh pht trin v trng thnh. V d nh nghin thc n nhanh l mt trong nhng cn bnh ca gii tr cc nc cng nghip pht trin v h c lm quen vi thc n cng nghip t lc cn rt nh. 292

Cc cuc phng vn su i vi nhng ngi tr tui nghin n nhanh cho thy: h thch dng n nhanh v nhiu gia v v m trong khi h li cm thy chn ngn nhng mn rau luc nht nho v v v. Vic tiu dng nhng thc phm v ung cng nghip nh hng nghim trng n sc khe ca tr em sau ny v hm lng cht bo, mui v ng cao trong nhng sn phm ch bin sn ny chnh l nguyn nhn ca tnh trng bo ph v hng lot cc bnh mn tnh khc. Cc nh khoa hc thuc trng i hc tng hp Liverpool ca Anh v cc chuyn gia v dinh dng c a ra xc nhn rng tr em bo ph l do qung co. y cng l li l gii hp l cho vic t l bo ph ngy cng gia tng khng nhng nhng nc pht trin m c nhng thnh ph ln nc ang pht trin. Theo thng k, trn th gii c t nht 22 triu tr em di 5 tui b qu cn hoc bo ph. Cng theo nghin cu, tr em b bo ph th thng thng s mi mi c nguy c tha cn v sau ny. Vit nam, bn cnh vic phi tip tc gii quyt tnh trng thiu cn suy dinh dng tr em th cng bt u phi i mt vi tnh trng bo ph v tha cn cc thnh ph ln. thnh ph H Ch Minh, c 6% tr em di 5 tui v khong 23% tr cp 1 c cn nng vt qu mc tiu chun v thm ch Vit nam cng xut hin nhng trng hp siu bo ph. Cng theo c tnh ca t chc y t th gii, bo ph l nguyn nhn lin quan n 2,6 triu ca t vong trn th gii v hng lot cc cn bnh mn tnh khc nh tim mch, tiu ng, huyt p. Nhng vn t ra i vi vic qun l cc chng trnh qung co lin quan n thc phm v ung nhm vo i tng tr em. Nhng nh hng ca cc tip th qung co thc phm v ung khng lnh mnh n hnh vi tiu dng thc phm v sc khe ca tr em l khng th ph nhn. Tuy nhin bin php qun l cn nh th no cho hp l v khng xm phm li ch ca cc i tng lin quan vn l iu cha thc s c thng nht. Thi cng rn nht m mt s quc gia 293

 p dng nh Anh hay Malaisia l cm hon ton qung co thc n dnh cho tr em trn truyn hnh v yu cu cc nh sn xut phi thng tin dinh dng y trn bao b. Mt s quc gia khc nh Singapore hay Brunei th p dng hnh thc qun l linh hot mm do hn: nh cm qung co trong nhng khong thi gian nht nh (v d t 6 gi sng n 9 gi m) hay cm dng hnh nh ca nhng ngi ni ting hay nhng nhn vt hot hnh ni ting li cun tr em. Tuy nhin cng c rt nhiu ngi lin quan khng ng tnh vi quan im cm ny. H cng a ra l l cho rng bo ph v cc vn sc khe khc ca tr em l h qu ca a yu t tc ng nh yu t gen di truyn, trch nhim gia nh, nh trng ch khng th li cho ring mnh truyn thng. V ngi ta cng nghi ngi v hiu qu ca vic cm qung co: cm qung co s gp phn gim t l bo ph c bao nhiu v c rt nhiu nguyn nhn khc nhau dn n bo ph. Chnh v nhng l l m cc bn c li ch lin quan nh cc nh sn xut v phn phi thc phm, cc nh truyn thng cho rng cm hay hn ch nh vy l i x khng cng bng i vi ngnh sn xut thc phm, y ngnh ny i xung, khng pht trin c. Trong ngy ngi tiu dng va qua (15/3), t chc Quc t ngi tiu dng a ra mt s quy tc tip th thc phm v ung khng cn cho tr em v ngh T chc Y t Th gii thng qua. Trong bn quy tc ny, nhng qung co giu nng lng nhng ngho dinh dng nhm vo tr b ngh cm. Vi nhng phn tch v mc tc ng ca qung co thc phm v ung khng c li cho sc khe n hnh vi tiu dng v sc khe ca tr em bn trn cho thy vic qun l i vi qung co thc phm nhm vo i tng tr em l cn thit. Trong tng hon cnh nht nh m mi mt chnh ph c th p dng hnh thc cm hay hn ch khc nhau cho ph hp.

294

Ring i vi Vit nam- mt nc ang pht trin, c l v chnh ph cn ang mi m vi vic thanh ton tnh trng suy dinh dng v m bo dinh dng cho tr em hoc c quan nim rng bo ph v tha dinh dng l bnh ca cc nc pht trin nn cha c nhng quan tm thch ng i vi vn ny. Tuy nhin, thc t s liu cho thy, Vit nam cng nh mt s nc ang pht trin khc cng ang bt u phi i mt vi vn tha cn v tc ng ca qung co thng mi. Nht l trong bi cnh thng mi ha ton cu v s pht trin ca ngnh cng nghip thc phm xuyn quc gia, th lo ngi ny khng cn l chuyn ca tng lai xa. c mt th h mi trong tng lai khe mnh, c nng lc lao ng di do, vic a ra nhng bin php ngn chn tc ng tiu cc ca qung co thc phm v ung trn truyn thng i chng l vic cn lm t by gi trc khi qu mun. Ti liu tham kho
1. Cockerham, W. 2006. Health lifestyle theory in an Asian context. Health Sociology Review 15(1): 5-15. 2. Gorn and Goldberg. 1982. Behavioural evidence of the effects of televised food messages on children. Journal of consumer research, 9: 200 2005 3. Bannon K, Schwartz MB, 2007. Impact of nutrition messages on childrens food choice: pilot study, available at http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed 4. Story M, French S, 2004. Food Advertising and marketing directed at children and adolescents in the US. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 10 Feb, 2004 5. Katke K, 2007. The impact of television advertising on child health and family spending A case study. International Conference on Marketing & Society, 810 April, 2007. 6. Targer market: children as consumers. Available at http://www.aboutkidshealth.ca/News 7. Cht bo, ng v mui: st th gy ra bnh bo ph tr em. Trch ti: Tin tuc Tin nhanh: http://tintuc.timnhanh.com/doi_song/suc_khoe

295

HNH NH TNH DC TRN BO MNG IN T Ths. Nguyn Th Tuyt Minh Nghin cu thng ip v tnh dc trn cc phng tin truyn thng i chng l mt hng nghin cu kh mi m Vit Nam. Gp phn tm hiu thc trng vic thng ip v tnh dc chuyn ti n cng chng l g? Cc thng ip ny mi c chuyn ti ci m Vit Nam trong t nm tr li y. Cc nh truyn thng cng tha nhn rng tnh dc, tnh dc, cc vn v SKSS... l nhng vn nhy cm v kh trong vic chuyn ti cc thng ip n cng chng va chnh xc, va ng li va . y l mt nghin cu trng hp, nhng kt qu nghin cu ch p dng cho cc trang Web kho st. Mc ch ca nghin cu nhm m t nhng ni dung cc thng ip v tnh dc trn cc trang Web, v nhng yu t tc ng ti cc thng ip ny. K thut thu thp thng tin nh lng bng phng php phn tch ti liu vi mu 1173 bi bo c thu thp t 4 trang Web: http://vnexpress.net;

www.thanhnien.com.vn;

http://www.gioitinhtuoitieen.org.vn;

www.dantri.com.vn trong thi gian t thng 4 n thng 9/2006. Phng php x l s liu SPSS c vn dng nhm lng ho c nh hng ca cc yu t ti cc thng ip ny. Bn cnh , chng ti s dng nhng kt qu nghin cu c trc nhm h tr thm cho nhng nhn, nhng pht hin, kt qu ca nghin cu. Ti s s dng phn mm SPSS nhm phn tch d liu nh lng, nghin cu tin hnh phn tch theo trnh t: M t vic a cc thng ip trn cc trang bo; Tp trung phn tch tng quan nh bin v s nh hng ca cc bin c i vi hnh nh tnh dc. Nhng phn tch lin quan ti hnh nh tnh dc s phn tch vi nhng bin s c lp nh Loi bo mng; Hnh thc ng ti; Chuyn 296

mc ng ti; Tc gi, ngun ng ti; Thi gian ng ti nhm tm ra s khc bit v thng ip hnh nh tnh dc trn cc trang bo mng. Trong s 1173 bi vit c su tm trn 4 trang web, tn xut xut hin hnh nh v tnh dc ni chung l 114 ln. Trong , 34 ln xut hin hnh nh dm tc, 17 ln xut hin hnh nh qung co v 63 ln xut hin hnh nh khiu dm. Loi bo mng phn tch v hnh nh tnh dc Hnh nh v tnh dc c phn tch trn ba kha cnh: nhng hnh nh dm tc, nhng hnh nh qung co v nhng hnh nh khiu dm. Kt qu phn tch trn cc bi vit ca ba trang Web cho thy hnh nh v tnh dc trn bn bo c ng ti khng ng u nhau. Biu 1. Hnh nh c th so vi cc hnh nh khc v tnh dc trn bo
90 80

mng 81

Dam tuc

Quang cao
71

Khieu dam
70

70 60 50 40 30 20 10 0

57 46 38 29 15 13 14 25 10

vnepress

thanhnien

gioitinhtuihoa

dantri

Biu s liu trn cho thy, hnh nh khiu dm xut hin vi tn xut nhiu hn tt c cc bo trong mu phn tch. Trong , hnh nh khiu dm xut hin trn www.thanhnien.com.vn so vi hai ni dung cn li l cao nht, sau n http://www.gioitinhtuoitieen.org.vn v www.dantri.com.vn. Tuy nhin, s liu bng di y cho thy, v nhng hnh nh dm tc c phn tch th ch yu xut hin http://vnexpress.net, hnh nh qung co v hnh nh khiu dm cng xut hin nhiu hn trang bo ny.

297

Loai bao mang phan tich Bng 1.Hnh nh v gioitinhtuo tnh dc trn bo mng vnexpress thanhnie itieen.org. dantri.co in t .net n.com.vn vn m S l-ng 25 2 2 5 T- t-ng dm % 73.5% 5.9% 5.9% 14.7% tc Qung co S l-ng % S l-ng % 8 47.1% 31 49.2% 6 35.3% 13 20.6% 1 5.9% 5 7.9% 2 11.8% 14 22.2%

Tng 34 100.0 % 17 100.0 % 63 100.0 %

S khiu dm

Trong 100% cc hnh nh v tnh dc c phn tch trn bo mng th hnh nh dm tc chim 35%. Hnh nh dm tc so vi cc hnh khc v tnh dc trong khi phn tch trong tng quan vi loi bo mng phn tch cho thy, s khc bit v hnh ny trn cc trang bo c ngha thng k vi h s Chi-Square l 0,05 vi trang http://vnexpress.net xut hin hnh nh ny nhiu nht so vi cc trang khc trong nghin cu, v tng quan trong chnh trang ny th trong 100% cc hnh nh tnh dc c nghin cu chim khong 46,3% l hnh nh dm tc, trong khi www.thanhnien.com.vn chim 12,5% v www.dantri.com.vn chim 25%. Trong 100% s hnh nh dm tc c phn tch trn bn trang bo th hnh nh ny trn http://vnexpress.net cng chim a s vi 73,5% (vi mc ngha Chi-Square l 0,055). V hnh nh qung co mang tnh cht tnh dc chim s lng nh nht trong ba hnh nh c phn tch (hnh nh dm tc v hnh nh khiu dm). S liu phn tch cho thy, trong 100% cc hnh nh v tnh dc c phn tch th hnh nh qung co ch chim 17,5%. Trong phn tch tng quan gia tng loi bo v hnh nh qung co cho thy, hnh nh qung co xut hin nhiu hn www.thanhnien.com.vn. trang bo ny, trong 100% hnh nh tnh dc c phn tch th hnh nh qung co chim 37,5% trong khi tng t nh vy th http://vnexpress.net l 14.8%; 298

http://www.gioitinhtuoitieen.org.vn l 14.3% v www.dantri.com.vn ch 10%. iu ny vn ng khi trong 100% hnh nh qung co lin quan n tnh c phn tch th hnh nh ny xut hin nhiu trn vi 47.1%; xut hin nhiu th hai l

http://vnexpress.net

www.thanhnien.com.vn vi 35.3%. Trong 100% cc hnh nh tnh dc c phn tch th hnh nh khiu dm chim tn sut ln nht vi 65%. Cc hnh nh khiu dm xut hin nhiu nht trn trang www.thanhnien.com.vn vi 81% so vi cc hnh nh tnh dc khc trn trang ny; sau l v trang trang

http://www.gioitinhtuoitieen.org.vn;

www.dantri.com.vn

http://vnexpress.net. Tuy nhin, s khc bit ny khng ln gia cc trang nhng im chung l cc trang nghin cu iu ng ti nhiu hnh nh khiu dm. Hnh thc ng ti Hnh thc ng ti cc hnh nh tnh dc c phn chia thnh ng mt k v ng nhiu k. S liu phn tch cho thy, phn ln nhng hnh nh tnh dc c ng ti vi hnh thc mt k. Tuy nhin, hnh nh qung co c ng nhiu k chim t l ln hn so vi cc hnh nh dm tc hay khiu dm. Bng 2. Hnh nh v tnh dc trn bo mng in t S l-ng T- t-ng dm tc % S l-ng Qung co % S l-ng S khiu dm % Chuyn mc ng ti Hnh thc ng ti bi bo ng nhiu ng mt k k 29 5 85.3% 14.7% 12 5 70.6% 29.4% 55 8 87.3% 12.7% Tng 34 100.0% 17 100.0% 63 100.0%

299

Phn tch chuyn mc ng ti trong phn tch bo ch cng l mt ch bo quan trng cho thy v tr ca cc thng ip theo cch sp xp ca nh truyn thng. Nhng chuyn mc c bn ca cc trang bo in t thng thng c chuyen mc v chnh tr - x hi, vn ho - ngh thut, php lut, khoa hc, sc kho, i sng, tnh yu, li sng, nhp sng tr, th gii tr hay chuyn trang v SKSS/tnh dc... Cc chuyn mc nh i sng, tnh yu, li sng, nhp sng tr, th gii tr c nhng ni dung tng ng c phn chia vo thnh mt nhm. Khi phn tch cc hnh nh theo cch phn chia cc chuyn mc ny cho thy, c s khc bit ngha thng k v s xut hin ca cc hnh nh tnh dc trn cc chuyn mc khc nhau. Bng s liu thng k di y cho thy, chuyn mc Chnh tr - vn ho hu nh khng c s xut hin cc hnh nh tnh dc trong mu phn tch, sau l nhng mc php lut; khoa hc, sc kho; chuyn trang v SKSS/tnh dc cng xut hin t nhng hnh nh v tnh dc. Cc hnh nh tnh dc xut hin nhiu hn trong chuyn mc i sng tnh yu, li sng, nhp sng tr, th gii tr, trong , hnh nh khiu dm xut hin nhiu hn trong trang ny. Chuyn mc xut hin nhiu nht cc hnh nh v tnh dc l trang vn ho - ngh thut vi 70,6% t tng dm tc trong chuyn mc ny so vi cc chuyn mc khc; 82,5% hnh nh qung co tnh dc so vi cc chuyn mc khc v 46% hnh nh khiu dm so vi cc chuyn mc khc.
Bng 3. Hnh nh v tnh dc trn bo mng in t Chuyn mc ng ti bi bo Vn Khoa i sng, tnh ho, hc, yu, li sng, ngh Php sc nhp sng tr, thut lut kho th gii tr 26 1 1 5 76.5% 2.9% 14 82.4% 29 46.0% 0 .0% 13 20.6 % 2.9% 0 .0% 1 1.6% 14.7% 3 17.6% 15 23.8% Chuyn trang v SKSS/ tnh dc 1 2.9% 0 .0% 3 4.8%

T- t-ng dm tc

S l-ng % S l-ng % S l-ng %

Chnh tr, X hi 0 .0% 0 .0% 2 3.2%

Tng 34 100.0 % 17 100.0 % 63 100.0 %

Qung co

S khiu dm

300

Bng s liu trn cn cho thy, cc hnh nh dm tc ch khng xut hin trong trang chnh tr - x hi, cn li c xut hin trn tt c cc chuyn mc. Tuy nhin, tn xut xut hin cc chuyn mc khc nhau. Cc hnh nh qung co tnh dc khng xut hin nhiu chuyn mc hn nh chuyn mc chnh tr - x hi, Php lut, Khoa hc - sc kho, chuyn trang v SKSS/tnh dc m ch yu xut hin trong chuyn mc i sng tnh yu, li sng, nhp sng tr, th gii tr (17,6%) v chuyn mc vn ho - ngh thut (82,4%). Ngc li, cc hnh nh khiu dm xut hin trn tt c cc chuyn mc khc nhau. Nu chuyn mc Chnh tr - x hi khng xut hin hnh nh dm tc v qung co tnh dc th vn xut hin nhng hnh nh khiu dm. Kt qu phn tch s liu ca ti cn cho thy, c s khc bit trong vic cc trang Web ng ti cc hnh nh tnh dc trn cc chuyn mc khc nhau l khc nhau. V cc hnh nh dm dc xut hin trong mu nghin cu ca trang http://vnexpress.net th 100% cc hnh nh ny xut hin trong chuyn mc vn ho - ngh thut v khng h xut hin trong cc chuyn mc cn li. Trong cc trang khc, s xut hin ca hnh nh dm tc vi s lng khng ln so snh nh trang www.thanhnien.com.vn ch xut hin trn chuyn mc vn ho ngh thut, php lut cn cc chuyn mc khc th khng c nhng hnh nh ny; trang http://www.gioitinhtuoitieen.org.vn hnh nh dm tc xut hin trn trang i sng tnh yu, li sng, nhp sng tr, th gii tr v chuyn trang v SKSS/tnh dc; Tc gi, ngun ng ti Nu ni dung v tnh dc tng qut ch yu c trch theo cc ngun nc ngoi th cc hnh nh v tnh dc trn cc trang bo mng trong phn tch phn ln c trch t cc ngun bo, tp ch trong nc. Tuy nhin, iu ny cng cha cho php khng nh l nhng tc gi ca

301

nhng ngun trch trong nc ny khng trch t cc ngun nc ngoi khc.

Bng 4. Hnh nh v tnh dc trn bo mng in t S l-ng % S l-ng % S l-ng % Phn loi nhm tc gi, ngun ng ti bi bo Trch theo bo, Trch theo bo, C nhn bnh tp ch n-c tp ch trong th-ng ngoi n-c 2 7 25 5.9% 1 5.9% 10 15.9% 20.6% 2 11.8% 30 47.6% 73.5% 14 82.4% 23 36.5%

T- t-ng dm tc

Qung co

S khiu dm

Tng 34 100.0 % 17 100.0 % 63 100.0 %

S liu bng trn cho thy, nhng bi vit vi nhng hnh nh dm tc v hnh nh qung co c ng ti trn cc trang Web trong nghin cu ch yu c trch t cc bo v tp ch trong nc. Nhng hnh nh khiu dm c trch t bo v tp ch nc ngoi nhiu hn trong nc. Kt qu nghin cu khng cho thy s khc bit v thi gian ng ti cc ni dung ny. Trong cc thng t thng 4 n thng 9, s lng cc bi vit v ni dung ny l tng ng nhau. iu ny cho thy mc n nh ca thng ip v ni dung ny trn cc trang Web. Mc ch ng ti hnh nh tnh dc Mc ch ca cc bi vit c xem xt di mt s kha cnh c th nh sau: mc ch thng tin v s kin x hi lin quan n tnh dc; Chia s thng tin nghin cu v tnh dc, SKSS, SK TD; Rn e hnh vi tnh dc lch chun lin quan n lut php; Gio dc, t vn v tnh dc, SKSS, SKTD; Khng r mc ch. Kt qu nghin cu cho thy, phn ln mc ch ng ti cc hnh nh tnh dc u l thng tin v s kin x hi lin quan n tnh dc. Tuy nhin, mt s t hnh nh khiu dm c ng ti vi mc ch rn e hnh vi tnh dc lch chun lin quan n lut php.

302

Bng 5 ; Mc ch Khng ng ti hnh nh tnh r mc dc ch S lng 1 Dm tc % 2.9% S lng 0 Qung co % .0% S lng 0 Khiu dm % .0%

Mc ch ng ti hnh nh tnh dc Rn e Chia s hnh vi Thng tin thng tin tnh dc Gio dc, v s kin nghin cu lch chun t vn v x hi lin v tnh dc, lin quan tnh dc, quan n SKSS, SK n lut SKSS, tnh dc TD php SKTD 30 2 0 1 88.2% 5.9% .0% 2.9% 16 0 1 0 94.1% .0% 5.9% .0% 38 0 13 11 61.3% .0% 21.0% 17.7%

Tng 34 100.0% 17 100.0% 62 100.0%

Cc hnh nh tnh dc xut hin trn cc trang bo mng trong phn tch khng phi chia s thng tin nghin cu v tnh dc hoc gio dc, t vn v tnh dc, SKSS, SKTD. Nh vy, c th thy hoc l cc nghin cu v hnh nh tnh dc khng nhiu c th chia s trn cc trang web hoc l cc kt qu nghin cu v vn ny cha c chia s trn cc trang web. Bn cnh , bo mng t ra c u th khi chuyn ti cc thng tin hnh nh tnh dc hn bo hnh, bo in v bo pht thanh. Tuy nhin, u th ny cha c p dng nhiu trong vic ng ti cc hnh nh tnh dc nhm gio dc, t vn v tnh dc, SKSS, SKTD. Thng qua kt qu phn tch trn cho thy hnh nh tnh dc c chuyn ti kh phong ph trn cc trang bo mng. Trong , hnh nh khiu dm c chuyn ti nhiu nht. Trong bn trang c phn tch, t tng dm tc c ng ti nhiu nht trn trang http://vnexpress.net; cc trang cn li ng ti t tng dm tc vi s lng hnh nh khng ng k. Thm vo , hnh nh qung co lin quan n tnh dc c ng ti nhiu trn trang http://vnexpress.net v trang www.thanhnien.com.vn, ngc li, hai trang web cn li ng ti v hnh nh ny khng ng k. Hnh nh khiu dm c ng ti nhiu nht trn trang http://vnexpress.net, nhiu th hai trn 303

trang www.dantri.com.vn v ng th ba l trang www.thanhnien.com.vn, ngc li, trang http://www.gioitinhtuoitieen.org.vn ng ti v hnh nh ny khng nhiu. Nh vy, hnh nh tnh dc ch yu xut hin trn cc trang web dnh cho ngi ln, thanh nin v nhng hnh nh ny khng c ng ti trn trang dnh cho v thnh nin. iu ny cho thy nh truyn thng rt ch ng, thn trng trong vic la chn cc thng ip hnh nh tnh dc cho tng i tng cng chng khc nhau. Hnh nh tnh dc xut hin ch yu trn cc chuyn mc vn ho ngh thut v chuyn mc i sng tnh yu - li sng - nhp sng tr th gii tr; cc chuyn mc cn li xut hin cc hnh nh tnh dc khng ng k. Trong , cc hnh nh dm tc khng xut hin trn cc chuyn mc nh chnh tr - x hi; cc hnh nh ny xut hin khng ng k trn cc chuyn mc php lut; khoa hc - sc kho; chuyn mc i sng tnh yu - li sng - nhp sng tr - th gii tr; chuyn trang v SKSS/tnh dc; cc hnh nh dm tc ch yu xut hin trn chuyn mc vn ho - ngh thut. Tng t nh vy, hnh nh qung co lin quan n tnh dc ch yu xut hin trn chuyn mc vn ho - ngh thut; i sng tnh yu - li sng - nhp sng tr - th gii tr. Ngc li, cc hnh nh ny khng xut hin trn cc chuyn mc chnh tr - x hi; php lut; khoa hc - sc kho; chuyn trang v SKSS/tnh dc. Tuy nhin, hnh nh khiu dm xut hin trn tt c cc chuyn mc, trong , chuyn mc vn ho - ngh thut; i sng tnh yu - li sng - nhp sng tr - th gii tr v php lut. V tc gi v ngun ng ti cc thng ip hnh nh tnh dc c s khc bit so vi cc vn khc trong nghin cu, nu nhiu ni dung khc ch yu c trch t cc bo, tp ch nc ngoi th hnh nh tnh dc ch yu c trch dn t cc bo, tp ch trong nc

304

QUNG CO BO CH V CNG CHNG HIN NAY Ths. Nhc Phan Linh v L Thu H (Hc vin Bo ch v Tuyn truyn) S pht trin mnh m ca bo ch hin i gn lin vi vai tr quan trng ca qung co (QC). M bt k t bo no ngi c cng thy QC, bt k chng trnh truyn hnh hp dn no cng c cc clip QC chen vo. D mun hay khng th QC cng tr thnh mt hin tng thng nht ca i sng x hi Vit Nam. Hin ti, c nc c hn 3.000 n v chuyn kinh doanh hoc c chc nng kinh doanh dch v QC, trong c gn 500 c quan bo ch vi hn 600 n phm bo in, hn 60 i pht thanh - truyn hnh 1. QC trn cc phng tin truyn thng i chng (PTTTC) gip doanh nghip, nh sn xut tiu th nhanh, nhiu hng ha. ng thi, thng tin QC cng gip ngi tiu dng tit kim thi gian, la chn mua hng ha ng n hn. Mt lot cc vn chnh tr, x hi cng c QC chuyn ti n cng chng, gip h c quyt nh hp l. Vy, cng chng ang c s tip cn QC trn cc PTTTC nh th no? Chng ti c cuc kho st cc nhm cng chng vi 300 phiu anket c thnh th v nng thn. 1. Mc ch tip cn QC ca cng chng Ging nh vic tip cn cc PTTTC ni chung, vic tip cn QC trn cc PTTTC ca cng chng cng bao gm nhiu mc ch khc nhau. Kt qu iu tra cho thy, mc ch tip cn QC ca cng chng ch yu l gii tr v tm kim thng tin phc v cuc sng. Tuy nhin, nhng s liu thu v chim t l khng cao (di 30%) cho thy vic ch
1

http://www.vietnamad.com

305

ng tip cn QC trn cc PTTTC ca cng chng khng phi l ph bin. Biu 1: Mc ch ca cng chng khi tip cn QC
35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% Xem Qung co Tm kim thng tin gii tr mua Xem v mun bit nhiu th Khi khng bit phi lm g

29,3% 26,3%

28,7%

11,7%

Thm ch, vic n nhn cc thng ip QC tr thnh hnh ng b ng ca c nhn khi c ti 11,7% mu nghin cu chp nhn xem QC khi khng bit phi lm g. Trong mi tng quan gia hai nhm cng chng nam v n, mc d khng c s khc bit ln nhng mi gii cng cho thy nhng mc ch tip cn khc nhau. Nu nh nam gii c nhu cu ln nht khi theo di QC l v mun bit nhiu th th n gii li coi QC l mt knh gii tr. Biu 2: Tng quan mc ch tip cn QC v gii tnh (%)
40 35 30 25 20 15 10 5 0 Xem QC gii tr Tm kim thng tin mua Xem v mun bit nhiu th Khi khng bit phi lm g 12 11.3 24.7 34 28.6 24 24.7 Nam N 32.7

306

 hai khu vc sng khc nhau, c nhng s khc v cch sinh hot, cch sng. Vic tip cn QC ca cng chng hai khu vc ny cng mang nt c th ring bit. Bng 1: Tng quan mi trng sng vi mc ch tip cn QC (%)
Stt 1. 2. 3. 4. Mc ch tip cn QC Xem QC gii tr Tm kim thng tin mua Xem v mun bit nhiu th Khi khng bit phi lm g Nng thn 22 25,3 35,3 10,7 Thnh th 36,7 27,3 22 12,7

Cng chng nng thn ch yu xem QC v mun bit nhiu th (35,3%). Cn thnh th ch yu xem QC gii tr (36,7%). Kt qu ny phn no th hin c s khc bit trong cuc sng ca hai khu vc. Thnh th c nhiu thun li hn so vi nng thn trong vic tip cn cc thng tin. iu phn no c th hin qua mc ch tip cn QC. Nh vy, cho d c s khc nhau v gii tnh, tui, mi trng sng nhng cng chng u c nhng mc ch tip cn QC trn PTTTC ph hp vi gii tnh, tui, mi trng sng ca mnh. 2. Mc tip cn QC ca cng chng Kt qu kho st cho thy cng chng bt gp QC xut hin trn cc PTTTC vi nhiu mc khc nhau. Bng 2: Mc cng chng tip cn QC trn cc PTTTC (%)
Stt Phng tin 1. 2. 3. 4. Bo/ Tp ch Tivi Radio Internet Xut hin QC Cha bao gi 12,3 0 17,7 35,7 Him khi 8,7 3,3 28,7 14,7 Thnh thong 33 12 29,7 15,3 Thng xuyn 46 84,7 24 34,3

Cn c vo bng s liu trn, ta thy rng, ngi xem truyn hnh s c c hi tip cn vi cc QC nhiu nht so vi ba loi hnh truyn thng cn li. C ti 84,7% s ngi c hi cho bit bt gp cc QC trn tivi 307

 mc thng xuyn. Trong khi , cc loi bo in v tp ch vn kh quen thuc v thun tin trong i sng hng ngy li khng c c vai tr nh vy. iu xut pht t kh nng hp dn ln ca truyn hnh mt loi hnh truyn thng i chng nh hng mnh m ti cng chng. Bn cnh , Internet mc d l mt hnh thc thng tin hin i ngy cng ph bin nhng li c ti 35,7% s ngi c hi cho bit cha tng tip cn vi QC thng qua phng tin ny. Trong cc nhm cng chng, thanh nin c mc thng xuyn tip cn cc QC trn cc PTTTC nhiu nht: thng xuyn bt gp QC trn Bo/ tp ch l 69%; Tivi l 84%; Radio l 37% v Internet l 62%. Nhm i tng Trung nin c mc tip cn thp nht: thnh thong bt gp QC trn Bo/ Tp ch 34%; cha bao gi trn Radio l 30% v Internet l 50%. Mc bt gp QC trn cc PTTTC gia cc nhm cng chng chia theo mi trng sng c s chnh lch kh ln. T l ngi thnh th thng xuyn tip cn QC trn tt c cc PTTTC c a ra u cao hn so vi nng thn, c bit l qua Bo/ tp ch v Internet. Biu 3: Tng quan gia vic tip cn thng xuyn vi QC bo ch v mi trng sng
140 120 100 80 Thnh Th 60 40 20 0 Bo/ Tp ch Tivi Radio Internet 50 41 31 28 Nng thn 90 75 130 124

* Thi gian lu nht theo di mt QC Mt ch bo na c s dng tm hiu v mc tip cn ca cng chng i vi QC bo ch l vic ch ng theo di mt QC. Kt qu iu tra anket cho thy ch yu cng chng quan tm theo di QC no

308

trong khong 1 tun (60,7%). Tuy nhin, cng c nhng QC c cng chng quan tm theo di t 1 nm tr ln (12,6%). Biu 4: Thi gian lu nht theo di mt QC bo ch
Hn 1 nm, 8.30% 1 nm, 4.30% 6 thng, 2% 3 thng, 8.70%

1 thng, 16%

1 tun, 60.70%

Nh vy, cho d c s khc nhau v gii tnh, tui, mi trng sng nhng cng chng u c s tip cn QC thng qua cc PTTTC ph bin. Tuy nhin, mc tip cn gia cc nhm i tng c s khc bit nht nh, ch yu t khc bit v tui v mi trng sng. 3. Thi tip nhn QC ca cng chng nh gi thi ca ngi xem i vi QC trn cc PTTC, phn ng thng thy ca c nhn c coi l mt ch bo quan trng xem xt. Kt qu thu v c biu th di bng sau: Bng 3: Phn ng ca cng chng khi gp QC trn cc PTTTC (%)
Stt Phng tin B qua Xem lt Phn ng c nhn Thy QC no bt mt th theo di Bo/ Tp ch Tivi Radio Internet Ch ng tm ni dung QC a thch 1. 2. 3. 4. 18,3 7,0 51,7 43,3 10,0 16,7 30,0 23,3 23,3 48,3 9,0 14,7 9,7 9,0 4,3 15,3 8,7 19,0 5,0 3,3 Chm ch theo di tt c

309

Nh vy, s ch ng theo di QC hu nh khng ng k, ch yu l xem lt hoc thy QC no bt mt th theo di. Thm ch, vi mt loi hnh truyn thng ngy cng ph bin nh Internet, s ngi b qua, khng cn quan tm n QC cng ln ti 43,3%. S tch cc ng k nht v thi m cng chng dnh cho QC c th hin ch yu thng qua truyn hnh, t t l 28%. Trong , c ti 19,0% mu nghin cu sn sng chp nhn xem ton b cc QC trn Tivi. iu ny tng i d hiu bi li th v hnh nh v m thanh ca truyn hnh so vi cc PTTTC khc. B sung cho thi th ca cng chng dnh cho QC, kt qu kho st cho thy c ti 37,7% ngi c hi cho bit b min cng xem QC v xen gia cc chng trnh h ang theo di. Mt ch bo khc cng th hin s thiu quan tm ca c nhn ti cc QC bo ch l c ti 12,7% ngi c hi cho bit khng thch bt k knh QC no. Nh vy, QC trn cc PTTC cha thc s thu ht c s quan tm ca ngi tip nhn mt cch ch ng v linh hot. 4. Th hiu v QC bo ch ca cng chng Vi thi v mc tip cn QC nh phn tch trn, cu hi t ra l: phi chng cng chng khng c nhu cu v QC trn cc PTTTC? Vic tm hiu th hiu QC ca cng chng s gip ta gii p cu hi ny. * Ni dung QC thu ht s quan tm ca cng chng: Trong cc lnh vc c a ra nhm tm hiu nhu cu v thng tin QC trn cc PTTTC ca cng chng, ni dung QC c t l c tip cn nhiu nht l lnh vc Lng thc - thc phm - m thc (40,7%). Vi vai tr l ngi ni tr chnh trong gia nh, 51,3% n gii trong mu nghin cu cho thy s quan tm i vi cc QC c ni dung v vn ny. Xt theo tui, nhng ngi thuc la tui trung nin, ngi cao tui cng thng tip cn nhng ni dung QC lin quan n Lng thc - thc phm - m thc (41% trung nin; 56% ngi cao tui). 310

V y l la tui c gia nh, nn s ch ca h v vn ny l iu d hiu. Trong khi , thanh nin li dnh s quan tm nhiu n thi trang - m phm (41%). Bng 4: Ni dung QC c cng chng quan tm (%)
Stt 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Nhng ni dung QC c quan tm Lng thc - thc phm - m thc Gio dc o to Thi trang - m phm Gii tr Dc phm Xy dng - kin trc - ni tht Phng tin giao thng Cng ngh - bu chnh vin thng Du lch Mi trng u t ti chnh Dch v - cung ng Nng lm - thy sn Cng nghip nng lng T vn mi gii Gii tnh Nam 45 37 19 38 18 35 19 30 10 9 10 13 8 7 3 N 77 30 44 22 34 10 21 8 19 17 13 8 6 2 4 T l chung 40.7% 22.3% 21% 20% 17.3% 15% 13.3% 12.7% 9.7% 8.7% 7.7% 7% 4.7% 3% 2.3%

Bn cnh nhng lnh vc m cc QC cp, mt mi quan tm na ca ngi tiu dng khi theo di QC l cc thng tin lin quan trc tip n sn phm c QC. Do s khc bit v mt gii tnh nn hnh thc tip cn cc thng tin v sn phm c QC l khng ging nhau. Nam gii quan tm nht ti gi sn phm (51,3%). Trong khi , n gii quan tm nht ti hn s dng (57,3%). * Th hiu v hnh thc QC:

311

T l dnh cho nhng l do thch xem QC ca cng chng cng gn nhau. 35% v hnh thc th hin hp dn; 33,7% do thun tin cho ngi theo di; 30,3% v d nm bt thng tin sn phm. Ch c 9,3% kin cho l mang li cm gic yn tm i vi mt hng QC. Biu 5: Mc rt quan tm ca cng chng v sn phm QC (%)

Thng tin khuyn mi Hng dn s dng Nhn hiu sn phm Nh sn xut Cng dng s/p Hn s dng Gi sn phm 0 10 20 30 40

40.3 40.3 41.7 42 50.7 52 54 50 60

Vi nhng hnh thc xut hin khc nhau, QC ginh c s thin cm ca cng chng cng khc nhau (Biu 6). Cng chng dnh nhiu thin cm nht i vi hnh thc QC n gin, i ngay vo ni dung cn gii thiu (44,3%). iu th hin c QC cng n gin, gii thiu c ngay nhng thng tin sn phm QC s thu ht c s ch theo di ca cng chng. Biu 6: Hnh thc QC ginh c s thin cm (%)
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
n Si gin, i ng, ngay no vo ni nhit dung Hi hc Mu s c, s c s Xut Xut Xut hin hin hin ca ca tr ca ngi em ng ni vt ting c Tru o, tng, s ng kh to hiu

44.3

29.5

27.5 23.5

11.4

9.1

8.3

7.7 2

312

Bn cnh , c nhng hnh thc QC gy mt thin cm nh: QC xut hin qu nhiu cng mt thi im; qu khoa trng; km chuyn nghip/ khng hin i; kh hiu, tru tng; mang tnh gi tnh/ sexy; mang tnh bo lc... Vic qu nhiu QC xut hin cng mt thi im gy cng chng mt thin cm nht (52,3%). Biu 7: nh gi v hnh thc QC gy mt thin cm (%)
60 50 40 30 20 10 0

Qu Qu khoa nhiu QC trng xut hin 52.3 35.3

Km chuyn nghip/ 25.7

Kh hiu/ Mang tnh Mang tnh tru gi tnh/ bo lc tng Sexy 25.7 24 22

Khng yu t no 3.3

Series1

* Nh vy, vi mi i tng cng chng khc nhau, s c nhng cch tip cn cc vn ca QC theo cc cch khc nhau. Ngi gi thng c thi gian rnh ri, h theo di v nh gi nhn xt da trn cc chun mc o c theo th h i trc li nn ci nhn c th hi kht khe. Ngi trung nin ch yu cn ti QC nh mt s phc v tch cc cho vic mua sm trong gia nh, nn h theo di QC c tnh ch ch hn. Lp thanh nin coi QC mang tnh t pht, h xem song thm ch khng tm nhiu lm v ngn qu chi tiu cho nhng sn phm m h thch theo QC khng nhiu. Khi no c nhu cu v sn phm no c th, h mi ch ng tm kim thng tin v sn phm . Cui cng l tr nh, i tng xem QC c gi l v thc. Chng thch xem tt c cc QC d chng khng th hiu c tt c cc QC . T c th thy rng, vn i tng ha cng chng x hi trong QC l ht sc cn thit. Ngi lm cng tc QC phi hiu cng 313

chng, nm r c nhng c im, nhu cu, mong mun ca ca tng i tng cng chng. Ni dung v hnh thc QC u phi p ng c nhu cu, s thch v mong mun . Vic nh v r i tng cng chng s gip cc PTTTC thu ht c nhiu khch hng QC. ng thi, s lng cng nh i tng cng chng s quyt nh c gi qung co, dn n tng doanh thu t tr li nng cao cht lng sn phm.

314

TC NG TIU CC CA QUNG CO BO CH N YU T KINH T CA CNG CHNG HIN NAY

Ths. Nhc Phan Linh - L Thu H

Qung co (QC) l mt hot ng khng th thiu trong s vn ng v pht trin trong nn kinh t hng ha nc ta. c bit hin nay, QC trn bo ch tr thnh mt yu t tt yu. Theo s liu ca Hip hi QC Vit Nam, doanh thu QC ang t tc tng trng chng mt, t 300 t ng nm 1994 ln gn 7.000 t ng nm 2004. Kt qu kho st t Ad age report 2004 cho thy, mi nm, gi tr th trng QC truyn thng (lnh vc QC mnh nht) trong nc khong 200 triu USD. Theo tnh ton, mi nm lnh vc ny s tng trng t 30% - 40%. Nm 2006, QC trn cc phng tin truyn thng i chng (PTTTC) mang li ngun thu gn 6.000 t ng. D kin ti 2020, doanh thu QC Vit Nam c th t 24.000 t ng.1 Vi mc tip cn thng xuyn vi QC trn cc PTTTC hin nay, bn cnh nhng nh hng tch cc, cng chng ang chu nhng tc ng tiu cc khng nh t QC. Trong cc yu t c nhn b nh hng, yu t kinh t b tc ng trn nhiu mt, nhiu kha cnh khc nhau. Vic hnh thnh thi quen tiu dng, hay li sng hng th, xt cho cng, u dn ti nhng thit hi ng k v kinh t cho cng chng. Mua nhiu, mua thng xuyn, mua v xong khng dng ti, tch cc mua hng ha n mc mt kh nng thanh ton v.v... l mt trong nhng minh chng tiu biu m ngi tiu dng hay gp phi do chu s tc ng ca QC trn cc PTTTC.
1

http://www.vietnamad.com

315

1. Tn tin mua sn phm/ dch v khng cn thit C 17% s ngi c hi tng quyt nh la chn mt a im vui chi sau khi theo di mt QC t thi khng hi lng do phi b mt khon chi ph nhng cht lng dch v li khng nh gii thiu QC. Vi cu hi C bao gi vic mua mt sn phm QC khin bn ri vo hon cnh mua xong v chng dng ti?, c ti 25,3% mu nghin cu cho bit h tng ri vo hon cnh do cht lng hoc mu m sn phm khng ging nh trong QC. - Cht lng ca n lm cho mnh cm thy khng hi lng. Nhiu ci mua v cha g n hng hoc l dng n km hn nh trn QC Nhiu ci mua v nhng khng dng n, hoc chn lun v thy n khng p nh trn QC. (N, 20 tui, sinh vin) - C nhng ci trn QC c thit k cng nh cng sut khc vi khi v lp rp hay s dng. (Nam, 50 tui, vin chc nh nc) Do l i tng tch cc mua hng QC nhiu hn nn n gii cng chnh l nhm cng chng cm nhn v s phung ph bi nhng hng ha v ch r hn nam gii (31,3% so vi 19,3%) (chi tit bng 1). Bng 1: Tng quan gia vic mua mt sn phm QC xong v chng dng ti vi gii tnh (%)
C Khng Tng Nam 19,3 80,7 100 Gii tnh N 31,3 68,7 100 Tng 25,3 74,7 100

Cng xt hon cnh ny nhng so snh gia cc nhm theo mi trng sng, ta cng thy mt s chnh lch rt ng k. thnh ph, c ti 40,7% s ngi tr li tng ri vo trng hp mua mt sn phm QC v chng dng ti, trong khi nng thn, ch c 10% tr li nh vy.

316

Bng 2: Tng quan gia vic mua mt sn phm QC xong v chng dng ti vi mi trng sng (%)
Mua mt sn phm QC xong v chng dng ti C Khng Tng Mi trng sng ch yu Nng thn 10 90 100 Thnh th 40,7 59,3 100 Tng 25,3 74,7 100

C th l gii iu ny l ngoi kh nng tip cn QC thp hn, mc thu nhp ca ngi dn nng thn cng thp hn so vi thnh ph. Do , vic quyt nh mua mt sn phm QC no ca ngi dn nng thn s c tnh ton k lng hn. Mi lin quan gia mc thu nhp vi cc quyt nh mua sn phm QC gia cc nhm cng chng c lm r hn trong bng 3 di y. Bng 3: Tng quan gia vic mua mt sn phm QC xong v chng dng ti vi mc thu nhp (%)
Thu nhp/ Thng Mua mt sn phm QC xong v chng dng ti C Ph thuc hon ton Di 1 triu VND T 1 - 3 triu T 3 - 5 triu Trn 5 triu Tng 26.6 4.3 32.3 37.1 41.2 25.3 Khng 73.4 95.7 67.7 62.9 58.8 74.7 100 100 100 100 100 100 Tng

Bng s liu trn cho thy cng c mc thu nhp cao, ngi ta cng chi tiu nhiu cho cc sn phm c QC trn cc PTTTC m t quan tm n hiu qu s dng. S lng ph v kinh t cn th hin rt r vi trng hp l hc sinh, sinh vin cha c thu nhp, ang ph thuc vo gia nh.

317

2. Mua sn phm QC khin ht tin chi tiu, phi vay n So vi vic mua mt sn phm QC v chng dng ti, c t ngi ri vo hon cnh mua mt sn phm QC khin ht tin chi tiu hn. Tuy nhin, cng c 5% trong s 300 ngi c hi ri vo hon cnh ny. V tui, thanh nin c 9%, nhm ngi cao tui c 6%. Do thu nhp ca ngi trung nin thng l thu nhp chnh trong gia nh, vic chi tiu ch yu cng do h qun l, h lun hn ch vic lm cho tin chi tiu trong gia nh tr nn cn kit, nn vic mua mt sn phm QC lm ht tin chi tiu nhm tui ny khng xy ra. Bng 4: Tng quan gia vic mua mt sn phm QC lm ht tin chi tiu vi tui (%)
Mua mt sn phm QC lm ht tin chi tiu C Khng Tng Thanh nin 9 91 100 tui Trung nin Ngi cao tui 0 6 100 94 100 100 Tng 5 95 100

Bn cnh , cng cn mt s t ngi (1,3%) cho bit h tng ri vo hon cnh phi vay n do mua sm theo QC. iu ny c th dn n nhng nh hng khng nh ti i sng ca cng chng. Nh vy, bc u, ta c th thy rng QC bo ch gy ra mt s lng ph rt ln v kinh t cho cc nhm cng chng. * C th ni, QC l yu cu tt yu trong nn kinh t th trng. Vn l cn phi qun l nh th no hn ch nhng nh hng tiu cc ca n. Hin nay, chng ta phi nhanh chng b sung, hon thin hnh lang php l iu chnh s pht trin ca bo ch ph hp nhm phc v c lc nhng mc tiu pht trin t nc. Cc c quan qun l nh nc cn tng cng vai tr qun l, gim st cc hot ng QC, bo v quyn li ngi tiu dng, gim thiu nhng nh hng tiu cc ca QC. Hip hi QC Vit Nam cho rng: "Nhn ton cc, chng ta cha c chin lc, quy hoch pht trin QC cho c nc" [2]. Vi nhiu bt cp 318

cn tn ti, ngnh QC Vit Nam mun thc s ln mnh nht thit phi c quy hoch mt cch khoa hc tm v m v trong tng doanh nghip, tng c quan bo ch. Vic xy dng mt quy hoch t nht n nm 2020 l mt yu cu cp bch tin ti xy dng ngnh QC Vit Nam ni chung v QC trn cc PTTTC ni ring ngy cng pht trin c v chiu rng v chiu su.

319

HNH NH NAM GII TRN TRUYN THNG I CHNG, S K VNG CA X HI V VAI TR NAM GII V MI QUAN H CA CHNG VI HNH VI SC KHE CA NAM GII

Th.s Dng Th Thu Hng 2. Gii thiu: Qua cc nghin cu v sc khe, c mt pht hin c a ra lin quan n nam gii v n gii l ph n thng hay m au hn nam gii nhng tui th ca h li cao hn so vi nam gii. Quy lut ny ging nh mang tnh ph bin hu ht cc quc gia (bao gm c nc pht trin v nc ang pht trin). Bn cnh , mt s nhng pht hin khc lin quan n sc khe cng ang thu ht c s quan tm ca cc nh nghin cu nh: ph n thng s dng nhiu dch v khm cha bnh hn, s dng nhiu cc loi thuc truyn thng (ng y), thuc b, thuc an thn, trong khi nam gii li t s dng cc dch v y t, t s dng thuc b v thuc an thn. c bit, nu so snh t l t t gia nam v n, th thng thng t l nam bao gi cng cao hn t l n hu ht cc tui. C rt nhiu l do dn n s khc bit v hnh vi lin quan n sc khe gia nam v n. Trong bi vit ny, tc gi cp n hng tip cn t nh hng ca truyn thng i chng trong vic to dng hnh nh nam gii thng qua cc thng ip truyn thng, tc ng ca chng n s k vng ca x hi i vi nam gii v mi quan h ca n vi cc hnh vi lin quan n sc khe.

320

3. Hnh nh nam gii trn truyn thng i chng, s k vng x hi v vai tr nam gii v mi quan h vi hnh vi lin quan n sc khe ca nam gii Vi s pht trin ca cng ngh v nhu cu ca x hi, truyn thng i chng ngy cng xm ln su vo i sng x hi v tr thnh mt phn khng th thiu trong i sng thng ngy ca hu ht cc x hi. Bn cnh vai tr c bn nht l cung cp thng tin, thc hin chc nng gii tr, truyn thng cn tc ng n s thay i vn ha, thc hin chc nng x hi ha Mt cch c ch nh hay v tnh, truyn thng cn gp phn to dng hnh nh, khun mu cc nhn vt trong x hi trong c khun mu v gii v hnh nh nam gii. Khun mu v gii, trong c hnh nh nam gii c to dng ch yu thng qua cc nhn vt c s dng trn truyn thng, v d nh nhn vt ca truyn hnh: (trn phim truyn, nhn vt cc phng s, ngi dn chng trnh, nhn vt ca cc qung co) nhn vt trn bo in, pht thanh, internet Khun mu gii v hnh nh nam gii c to dng khng ch thng qua cc thng ip bng li ni m cn c nhn mnh v cng c thng qua cc hnh nh nam gii c s dng trn truyn thng i chng. Nhng nhn vt trn truyn thng m nam gii thng m nhim thng thng l nhng nhn vt chnh. Trong cc b phim, phng s truyn hnh, nam gii thng ng vai l tr ct gia nh, ngi kim tin chnh, gim c, trng phng, ngi ph trch. Ngh nghip h m nhn thng thng l nhng ngh trng trch ca x hi nh k s, doanh nhn, bc s, trong khi n gii thng ng vai l nhng ngi ni tr, 321

nhn vin, hay ngh nghip h m nhn thng l nhn vin vn phng, nhn vin chm sc khch hng, y t, lm dch v v sinh hay dch v chm sc sc p. V d nh nghin cu cc chng trnh trn i truyn hnh Vit Nam (VTV) do CSAGA v Oxfam Anh kho st cho thy trong cc chng trnh khch mi, khch mi l nam gii thng chim a s. nh kin gii cn th hin r qua s bnh lun ca ngi dn chng trnh, bin tp vin. V d, khi phng vn mt ngi lm tin hc l n, ngi dn chng trnh hi: tham gia trong lnh vc ca nam gii, ch c gp c nhiu thnh cng khng. Bng cch hi nh vy, ngi dn chng trnh mc nhin cho rng y l lnh vc thuc v nam gii v nam gii d c c thnh cng hn n gii. Vi rt nhiu lnh vc, hon ton nhn vt c th l n gii, nhng hnh nh nam gii vn c s dng ph bin hn. V d trong cc chng trnh c khch mi c nghin cu VTV, n gii lm khch mi ch chim 39%. mt s chng trnh khch mi nam gii gn nh chim 100% nh S kin bnh lun. Khun mu gii cn th hin ngay trong vic t chc chng trnh ca nh i. Trong 80 chng trnh VTV c s dng cho nghin cu, n gii ch m nhim vic bin tp v dn cc chng trnh lin quan n ch sinh hot thng ngy hoc gii tr nh nhng. T l n gii lm ngi dn chng trnh ch chim 8,75%, cn chng trnh th thao, trn 90% ngi dn chng trnh v bnh lun vin l nam gii. Trn cc loi hnh bo khc, hnh nh nam gii cng thng c s dng ph bin hn so vi n gii v h cng thng ng nhng vai tr quan trng trong cc sn phm truyn thng. 322

Bn cnh cc thng ip bng ngn ng (trc tip hoc gin tip), truyn thng cn gp phn cng c v to dng hnh nh nam gii thng qua cc hnh nh nam gii m h s dng trn truyn thng. Hnh nh nam gii c th l cc nhn vt m h la chn ghi hnh hay chp nh trong cc sn phm truyn thng. n tng qua cc clips hay bc nh nam gii trn truyn thng thng thng l nhng ngi c thn hnh cng trng, khe mnh v y cht nam tnh. Hnh nh nam gii ny c pht huy trit trong cc bc nh hay clips qung co. Hnh nh ca h cng c s dng vo qung co cc dng sn phm nht nh nh ng c t, xe my, du nht nhng dng sn phm gn lin vi biu tng v sc mnh, s do dai. Nh vy truyn thng v tnh to nn nhng khun mu v s khc bit gii: khc bit v vai tr v phm cht gia nam gii v n gii. Mt tiu cc ca vic to dng nhng khun mu gii ny l to ra nhng s hiu v nhn nhn lch lc i vi vai tr n gii trong x hi, khin ph n gp khng t ro cn trong qu trnh khng nh vai tr v v tr ca mnh trong x hi. Bn cnh , nam gii cng khng phi l khng phi i mt vi nhng sc p v k vng x hi i vi vai tr ca h trong gia nh v x hi. Mt cch t nhin, truyn thng gp phn to dng nn biu tng v ngi n ng trong x hi, to dng, cng c v duy tr gi tr x hi v hnh mu ngi n ng l ngi tr ct gia nh, thnh cng trong s nghip, kim tin chnh, khe mnh, c lp, quyt on. Chnh p lc t s k vng ny nh hng khng t n thi , hnh vi ca nam gii trong x hi m mt trong s l nhm hnh vi lin quan n sc khe. 323

Nh c nhc n trong phn m u, c mt nghch l l ph n thng m au v s dng nhiu thuc cng nh s dng nhiu cc dch v y t hn nam gii, trong khi hu ht cc quc gia, nam gii thng c tui th ngn hn nhiu (thng l 5 nm) so vi n gii. Thc t qua cc nghin cu cho thy nam gii thng khng n nhng biu hin sc khe ca bn thn v thng tr hon vic thm khm bnh. H thng ch tm n cc c s y t hay nhng li khuyn ca bc s khi nhng biu hin bnh tt tht r rt hay khi gp tnh trng nguy kch. Mt trong nhng l do gii thch cho hnh vi mang tnh cht ri ro ny ca h bt ngun t chnh k vng x hi (m th hin mt phn qua s to dng hnh nh ca truyn thng i chng) v mt mu hnh n ng khe mnh (khng c bnh tt) c th tr thnh ngi tr ct, ngi ng cc vai tr chnh trong gia nh v x hi. V vy m n ng thng khng mun tha nhn, chp nhn v khng mun ngi khc bit l mnh mang bnh, mnh c vn v sc khe. y cng l mt trong cc l do khin h thng c tnh che du tnh trng sc khe hoc coi thng bnh tt, dn n vic tr hon thm khm hay cha tr bnh tt kp thi. S k vng, vai tr v khun mu gii cng nh hng n hnh vi t t hay tm n ci cht t nguyn ca nam gii. Ph n thng hay gp phi nhng vn cng thng thn kinh, trm cm hn so vi nam gii nhng t l t t thng thng nam gii lun cao hn hn so vi ph n, thm ch mt s quc gia nh M, c, t l nam thng cao gp i so vi n. Khi i tm hiu nguyn nhn cho vn ny, ngi ta pht hin ra rng nam gii thng kh chp nhn s tht bi trong s nghip v cuc sng hn n gii, v do c tnh nam tnh, h cng khng sn sng chia s 324

nhng cng thng, nhng vn m h gp phi vi nhng ngi thn m thng h t chu ng mt mnh, thng c tm l mun che du cm xc tht bc trong mt v ngoi mnh m. Mt im khc bit na l khi tm n ci cht t nguyn, khi hnh ng h rt t khi s hi, ngh li ri tm hoc gi s h tr cp cu, trong khi thi s hi, ngh li v gi s h tr cp cu khi hnh ng (nh ung thuc ng, ct mch mu ) thng c th hin thng xuyn hn n gii hn. Ngay c cch thc tm n ci cht nam gii cng th hin s mnh m v quyt lit hn: t l treo c nam gii thng cao hn (thm ch gp i n gii). Mt trong nhng l do khc gp phn vo l gii ti sao tui th nam gii thp hn n gii l nam gii thng gp tai nn nhiu hn (tai nn lao ng hoc tham gia vo cc tr chi mo him: bi li, ua xe, leo ni). iu ny cng lin quan n s mong mun khng nh hnh nh nam tnh, mnh m v khng s nguy him v mt phn mong mun p ng s k vng ca x hi i vi nam gii: h l ngi c mong i lm trong cc ngnh ngh i hi sc khe, c tnh cht ri ro, nguy him: nh cng nhn xy dng, thm him rng, bin. c bit tui v thnh nin, t l t vong do nhng hnh vi mo him i vi nam gii thng rt cao do c tnh tm l la tui mun khng nh nam tnh. V vy, theo thng k, khi sinh ra t l nam gii thng c xu hng cao hn n (thng l 105 n 115 nam trn 100 n), nhng n tui trng thnh, t l nam gii c phn thp hn so vi n gii do t l t vong ca nam gii trong sut tui trng thnh thng cao hn nhiu so vi n. Bn cnh nhng hnh ng mo him th nhng hnh vi ri ro lin quan 325

n sc khe khc nh ht thuc, ung ru cng thng ph bin nam gii hn n gii. Mt s cc nghin cu v hnh vi ri ro lin quan n sc khe nh ht thuc v ung ru, bia nam gii trong la tui v thnh nin cho thy h tm n nhng sn phm ny khng phi v h nghin nng m s dng n nh nhng sn phm mang tnh biu tng gn lin vi nhng thng ip m h mun truyn ti nh s mong mun khng nh nam tnh, s c lp, t tin v tng tri ca bn thn. y cng chnh l mt trong nhng l do chnh khin cc nam thanh nin tm n nhng sn phm khng c li cho sc khe ny, v khi n tui trng thnh, khi h nhn ra v bt u tri nghim nhng vn sc khe lin quan n thuc l v ru bia th cng chnh l lc h b nghin nng v rt kh t b chng. Theo thng k ca WHO th thuc l v ru bia c xp vo hng u trong cc nguyn nhn gy nn cc bnh mn tnh v t vong trn th gii hin nay, v n cng chnh l nguyn nhn gp phn gii thch ti sao tui th ca nam gii li lun thp hn so vi n gii hu ht cc quc gia. Truyn thng l mt trong bn mi trng x hi ha quan trng (bn cnh gia nh, nh trng, nhm ng ng) trong c gp phn vo x hi ha vai tr gii. Rt kh c th lng ha nh hng ca vic to dng nn cc khun mu nam gii n k vng v p lc x hi v vai tr nam gii cng nh lng ha c mc nh hng n nhng hnh vi ri ro lin quan n sc khe ca h. Tuy nhin, vi cch to dng hnh nh nam gii trn truyn thng i chng thng qua cc thng ip ngn ng v hnh nh nh hin nay, s nh hng ny l khng th ph nhn. c ci nhn ton din hn v vn ny, rt cn c nhng nghin cu 326

c th v hnh nh v khun mu gii c to dng trn cc loi hnh ph bin ca truyn thng i chng hin nay. Ti liu tham kho
1. Andersen, Margaret L. Sociology : understanding a diverse society / Margaret L. Andersen, Howard F. Taylor. Belmont, CA : Wadsworth/Thomson Learning, c2008. 2. Barry, Anne-Marie. Understanding the sociology of health : an introduction / AnneMarie Barry and Chris Yuill. Los Angeles : SAGE Publications, 2008. 3. Cockerham, William C. Medical sociology. Upper Saddle River, N.J. : Pearson Prentice Hall, c2007. 4. David Wainwright. A sociology of health. Los Angeles ; London : SAGE, 2008 5. ITC News. Truyn thng vn cn u i nam gii. http://www.nghebao.com/BC/ 6. John Germov. Second opinion : an introduction to health sociology. South Melbourne : Oxford University Press, 2005. 7. Morrall, Peter. Sociology and health : an introduction for health practitioners / by Peter Morrall. London : Routledge, 2008.

327

BO MNG IN T V VIC TUYN TRUYN, PHNG CHNG HIV/AIDS Ths. Trn Thnh Nam

Bi vit ny tp trung vo vic phn tch vai tr ca bo mng in t, c th cc bo vnexpress.net, dantri.com, thanhnien.com.vn, v gioitinhtuoiteen.org.vn trong vic phng chng i dch HIV/AIDS. Vai tr ca 4 t bo in t ny s c nhn nhn thng qua vic phn tch cc ni dung lin quan nh s phn b cc bi vit v HIV/AIDS trn cc bo in t, s phn b cc bi vit v HIV/AIDS trong cc chuyn mc, hnh thc bi vit, tc gi/ ngun xut x, v mc ch ca bi vit. Thng tin ng ti trn cc bo c la chn phn tch trong khong thi gian t 1/4/2007 n 30/9/2007. Cc bi bo lin quan n ch nghin cu c la chn v m ha theo tng ni dung nghin cu di dng d liu nh lng. Tnh hnh ly nhim HIV/AIDS ti Vit Nam Trng hp nhim HIV ln u tin c pht hin Vit Nam vo nm 1990. K t n nay, i dch HIV lan rng trn khp cc tnh thnh trong c nc. S lan trn ca i dch HIV/AIDS din ra hu ht cc nhm dn s, trong c bit l nhng ngi tim chch ma ty, gi mi dm v nhm ng tnh nam gii c quan h tnh dc vi nhau. T l ly nhim HIV trong ton b dn s di 1%. iu ng ch l nhng ngi nhim HIV ngy cng tr v ly nhim HIV gia nhng ngi ng tnh ngy cng gia tng. Theo mt bo co v ly nhim HIV, c 64% nhng ngi nhim HIV di 29 tui1. Trong s nhng ngi nhim HIV

National Committee for AIDS, Drugs and Prostitution Prevention and Control (1/2006). Second country report on following up to the declaration of commitment on Declaration commitment on HIV/AIDS adopted at the 26th United

328

t nm 2000 n 2005, t l nam gii so vi n gii gim t 3:1 xung 2:1. Cng trong khong thi gian ny, trong s nam gii nhim HIV, t l nhim ly qua ng tim chch tng 50% trong t l nam gii trong tng th ngi nhim tng hn 130%1. S ngi nhim HIV, c tnh vo khong 22.000 ngi vo nm 1995, tng ln gp gn 12 ln vo 10 nm sau . Tnh n nm 2005, c tnh c 260 000 ngi sng chung vi HIV, trong s , c 60,600 ngi (24.8%) l nhng ngi nhim HIV qua con ng tim chch ma ty, 10,700 ngi (4.4%) l gi mi dm, 105,800 ngi (43.3%) l khch lng chi v nam gii, c 67,500 ngi (26,6%) l ph n. Vo nm 2005, c 56,000 ngi cht v AIDS2. S liu bn trn ch l c tnh, con s bo co chnh thc thp hn rt nhiu. Cc nghin cu trc kia ch ra rng nu khng c s h tr, chm sc, iu tr v c bit l tuyn truyn mnh m v hiu qu th trong khong 2005-2010, Vit Nam s c thm khong 30,000- 40,000 trng hp nhim HIV mi nm, v tng s ca nhim HIV s t n con s 311,500 ngi vo nm 2010 3. S ngi cht hng nm v AIDS s tng ng k, t 3000 vo nm 2000 ln 26,700 ngi vo nm 2010. Vai tr truyn thng i chng v vic phng chng HIV/AIDS Cc phng tin truyn thng i chng c vai tr quan trng trong vic tuyn truyn, ngn nga v phng chng HIV/AIDS t nhng nm u 19804. Hu ht cc nc ang pht trin trn th gii s dng mt vi hnh thc ca truyn thng i chng cp n HIV/AIDS. Ban u, truyn thng i chng c s dng nhm nng cao nhn thc v s tn ti ca HIV/AIDS, cch thc ly nhim v phng chng i dch ny.
Nations General assembly special session in Jun 2001 (UNGASS)- Reporting period : January 2003 December 2005 1 Ministry of Health, Viet Nam (2005). HIV/AIDS estimation and projection in Viet Nam for 2005 2010 period. 2 Ministry of Health, Viet Nam (2005). HIV/AIDS estimation and projection in Viet Nam for 2005 2010 period. 3 Ministry of Health, Viet Nam (2005). HIV/AIDS estimation and projection in Viet Nam for 2005 2010 period. 4 Pham Dinh Huynh v cng s. 2004. Dilemmas of Doi Moi. Safe sex and the media in southeast asia.

329

Giai on tip theo, cui nhng nm 1980 v nhng nm 1990, truyn thng i chng tp trung nhiu hn vo vic thay i hnh vi lin quan n vic king khem, gii hn bn tnh, v s dng bao cao su. Trong nhng nm gn y, cc chng trnh truyn thng c m rng nhm tp trung vo ngn nga, iu tr, chm sc v h tr ngi nhim HIV/AIDS. Hu ht cc chin dch truyn thng i chng u tp trung vo qung i qun chng, c bit, tp trung vo thanh nin, l nhm c nguy c cao v ly nhim HIV/ AIDS. Lin quan n iu ny, Tng th k Lin Hp Quc, Kofi Annan tng ni Truyn thng i chng t c v c nh hng, c bit ti nhng ngi tr tui, nhng ngi i din cho tng lai v h chnh l nhn t quan trng i vi cuc chin chng li HIV/AIDS. Chng ta phi lin kt cc phng tin truyn thng i chng nh nhng i tc trong cuc chin HIV/AIDS thng qua nhn thc, ngn chn v gio dc. Theo mt cuc iu tra c tin hnh ti M, c 72% ngi M cho rng tivi, i, v bo l ngun cung cp thng tin quan trng v HIV/AIDS ch khng phi l bc s, bn b v gia nh. S liu tng t cng c ch ra Anh v mt s ni trn th gii. Trong mt nghin cu ti n , c hn 70% ngi tr li cho rng h nhn c cc thng tin v HIV/AIDS qua i truyn hnh1. R rng, truyn thng i chng c nh hng to ln n vic gio dc v tc ng n c nhn trong vic phng chng HIV/AIDS. Gii thiu v s liu S liu c phn tch trong bi ny nm trong b s liu chung ca ti Kho st thng ip v tnh dc trn bo mng do Khoa X hi hc, Hc vin Bo ch v Tuyn truyn tin hnh nm 2006. Cuc kho st la chn 4 t bo in t phn tch trong khong thi gian t 1/4/2006

Media and HIV/AIDS: Making a difference, UNAIDS, 2004.

330

n 30/9/2006, l vnexpress.net, dantri.com, thanhnien.com.vn, v gioitinhtuoiteen.org.vn. Tiu ch la chn 4 t bo ny c da trn nguyn tc ph bin, c uy tn hn so vi mt s bo in t khc, c c gi hu ht mi la tui, c bit ch n c gi tr tui, thanh nin, v thng tin c cp nht hng ngy. Trong s 4 t bo in t ni trn, c hai t thanhnien.com.vn, v gioitinhtuoiteen.org.vn c i tng c gi chnh l thanh nin. T thanhnien.com.vn l Din n ca Hi Lin Hip Thanh Nin Vit Nam, t gioitinhtuoiteen.org.vn l chuyn trang gii p thc mc cc vn lin quan n tnh dc, sc khe sinh sn do Trung ng on Thanh Nin Cng Sn H Ch Minh ph trch, phi hp vi y ban Dn s, Gia nh, v Tr em, c s cng tc ca Bo Hoa Hc Tr. Cc bi bo c phn tch theo 9 ch : tng qut v tnh dc (chun mc tnh dc trong x hi, tn gio v tnh dc), hnh nh v tnh dc, sc khe sinh sn v sinh hc tnh dc, c im tnh dc v nh hung tnh dc, hnh vi tnh dc, quan h tnh dc, sc khe sinh sn, sc khe tnh dc, bo lc tnh dc. Trong phm vi bi vit ny, ngi vit tp trung vo mt ni dung nh nm trong ch Sc khe tnh dc, l vn HIV/AIDS vi cu hi vai tr ca bo in t trong vic u tranh chng li i dch HIV/AIDS nh th no, cc bo in t lm g ngn chn i dch ny? Vai tr ca bo mng in t trong vic phng chng i dch HIV/AIDS Vai tr ca 4 t bo in t ny s c nhn nhn thng qua vic phn tch cc ni dung lin quan nh s phn b cc bi vit v HIV/AIDS trn cc bo in t, s phn b cc bi vit v HIV/AIDS trong cc chuyn mc, hnh thc bi vit, tc gi/ ngun xut x ca bi vit, v mc ch ca bi vit.

331

Trong 6 thng nm 2006, tm c 1173 bi bo c lin quan n cc ch v tnh dc. Bo dn tr v vnexpress l nhng t bo c s lng bi bo ng ti v ch ny nhiu hn bo thanhnien v gioitinhtuoiteen. Tuy nhin trong s 1173 bi bo tm c, ch c 70 bi bo c ng ti cc ni dung lin quan n HIV/AIDS. Phn b c th ca 70 bi bo ny theo cc bo c th hin biu 2. Bo in t dantri vn l ngun ng ti thng tin v HIV/AIDS nhiu hn bo khc (40% trong tng s bi bo HIV/AIDS), tip sau l chuyn trang gioitinhtuoiteen (23%). T l ng ti v ni dung HIV/AIDS hai bo vnexpress v thanhnien.com gim so vi t l ng ti chung v tnh dc. Cc chuyn mc ng ti cc bi bo v HIV/AIDS rt a dng, c th k tn nh chuyn mc chnh tr- x hi, vn ha, php lut, khoa hc v sc khe, i sng-tnh yu-li sng, chuyn trang v sc khe sinh sn, phng s. Kt qu kho st cho thy trong c 4 t bo in t, chuyn mc li sng ng ti v HIV/AIDS nhiu nht (32.9%), tip n l chuyn mc khoa hc v sc khe v chuyn trang sc khe sinh sn (23% v 17%). C 2 chuyn mc t ng tin bi nht v ch ny l chuyn mc php lut (3%) v chuyn mc vn ha (1.4%). Phn tch tng quan gia cc loi bo in t v cc chuyn mc ng ti HIV/AIDS, c th nhn thy thng tin ng trong chuyn mc chnh tr-x hi thuc v bo vnexpress. Thng tin ng ti trong chuyn mc khoa hc- sc khe c nhiu bi tp trung trn bo dantri.com. Thng tin ng trong chuyn mc sc khe sinh sn thuc v bo gioitinhtuoiteen.org. Thng tin ng trong chuyn mc i sng- tnh yuli sng xut hin trong bo dntri.com nhiu gp gn hai ln so vi cc bo khc (t l 9:5). V hnh thc ng ti bi bo, c 90% tng s bi bo v HIV/AIDS c ng ti theo hnh thc ng mt k. 10% cn li c ng ti

332

nhiu k, c th hin trong cc chuyn mc phng s, k s, i sng tnh yu, li sng, nhp sng tr. V tc gi/ nhm tc gi/ ngun gc ca cc bi bo HIV/AIDS, 51% cc bi bo c xut x t cc bo, tp ch trong nc v nc ngoi, ch yu cc bi c trch dn t bo v tp ch nc ngoi. C 39% bi vit c xut x t cc c nhn.
Khong ro 3%

Tu van 16% Ran de 6%

Su kien 44%

Chia se 31%

Biu 1: Mc ch cc bi bo vit v ch HIV/AIDS

Mt trong nhng ni dung c quan tm c bit trong qu trnh phn tch s liu chnh l mc ch ca cc bi bo vit v ch HIV/AIDS. Kt qu kho st cho thy c gn 45% bi vit v HIV/AIDS nhm mc ch thng tin v s kin. 31% bi vit nhm chia s nhng thng tin lin quan n ch ny. S lng bi bo vit nhm mc ch t vn ch chim 16%. T l bi vit rn e ch chim s lng nh, 6% (xem biu 4). Nh vy, nu chng ta coi thng tin v s kin l biu hin ca vic nng cao nhn thc cng ng v s tn ti ca HIV/AIDS v thng tin c tnh cht chia s l biu hin ca bo in t nhm ngn nga, iu tr, chm sc v h tr ngi nhim HIV/AIDS th iu ny c ngha l cc bo in t hin nay mt mt va tp trung vo mng nhn thc ca c gi, tng ng vi giai on th nht ca cc chng trnh truyn thng trn th gii, mt khc cng tp trung vo xu hng h tr ca cng ng i vi nhng ngi nhim HIV/AIDS, tng ng vi giai on th ba ca cc phng tin truyn thng i chng trn th gii.

333

iu ny cho thy cc bo in t to ra mi trng/ din n c th chia s thng tin v i dch ny, v c bit tng cng truyn thng chng phn bit v k th i vi nhng ngi nhim HIV/AIDS. Kt lun T vic phn tch s liu ca cuc iu tra Kho st thng ip v Sexuality trn bo mng do Khoa X hi hc, Hc vin Bo ch v Tuyn truyn tin hnh trn cc bo in t vnexpress, thanhnien.com, dantri.com, v gioitinhtuoiteen.org trong khong thi gian t 1/4/2006 n 30/9/2006, chng ta nhn thy mt vi c trng c bn ca i dch HIV/AIDS v vai tr ca 4 t bo in t trong vic tuyn truyn, chng li i dch HIV/AIDS nh sau: i dch HIV/AIDS lan rng trn khp cc tnh thnh trong c nc. S lan trn ca i dch HIV/AIDS din ra hu ht cc nhm dn s, trong c bit l nhng ngi tim chch ma ty, gi mi dm v nhm ng tnh nam gii c quan h tnh dc vi nhau. iu ng ch l nhng ngi nhim HIV ngy cng tr v ly nhim HIV gia nhng ngi ng tnh ngy cng gia tng. Cc phng tin truyn thng i chng c vai tr quan trng trong vic tuyn truyn, ngn nga v phng chng ly nhim HIV/AIDS. c bit, truyn thng i chng c nh hng to ln n vic gio dc v tc ng n mi c nhn trong vic phng chng HIV/AIDS. Ch c 70 bi bo trong tng s 1173 bi ng ti cc ni dung lin quan n HIV/AIDS. Bo in t dantri l ngun ng ti thng tin v HIV/AIDS nhiu hn bo khc (40% trong tng s bi bo HIV/AIDS), tip sau l chuyn trang gioitinhtuoiteen (23%). T l ng ti v ni dung HIV/AIDS hai bo vnexpress v thanhnien.com c gim so vi t l ng ti chung v tnh dc.

334

 Cc chuyn mc ng ti cc bi bo v HIV/AIDS rt a dng.Chuyn mc li sng ng ti v HIV/AIDS nhiu nht (32.9%), tip n l chuyn mc khoa hc v sc khe v chuyn trang sc khe sinh sn (23% v 17%). C 2 chuyn mc t ng tin bi nht v ch ny l chuyn mc php lut (3%) v chuyn mc vn ha (1.4%). C 90% tng s bi bo v HIV/AIDS c ng ti theo hnh thc ng mt k. 10% cn li c ng ti nhiu k. C 51% cc bi bo c xut x t cc bo, tp ch trong nc v nc ngoi. C 39% bi vit c xut x t cc c nhn. C gn 45% bi vit v HIV/AIDS nhm mc ch thng tin v s kin. 31% bi vit nhm chia s nhng thng tin lin quan n ch ny. S lng bi bo vit nhm mc ch t vn chim 16%. T l bi vit rn e chim s lng nh, 6%. Phi ni rng y l b s liu c m ha di dng d liu nh lng t cc ti liu tm c di dng nh tnh cho nn thng tin sn c phn tch cha c a dng v c chiu su, cha th hin r c vai tr ca bo in t trong vic u tranh phng chng HIV/AIDS mt s kha cnh nh cung cp dch v v HIV/AIDS, t vn gio dc v HIV/AIDS, lng ghp, a vo chng trnh hnh ng u tin v khuyn khch cc nh lnh o pht ng cc chng trnh hnh ngThit ngh y chnh l nhng vn cn b ng m cc nghin cu sau ny cn tp trung tm hiu su hn.

335