TA P SA CH NA Y DO TO HOP GIA O DU C PACE CHO N IU A
TRONG H THO NG NHU NG CUO N SA CH CO GIA TRI CU A
TH GIOI VA DUO C DU NG IAM TAI II U THAM KHAO CHINH THU C CHO CA C DOANH NHAN, HOC VIN CU A TRUO NG DOANH NHAN VA GIA M DO C PACE THE 7 HABITS OF HIGHLY EFFECTIVE PEOPLE: Powerful Lessons in Personal Change by Stephen R. Covey Copyright 2004 by FranklinCovey Company FranklinCovey and the FC logo and trademarks are trademarks of FranklinCovey Co. and their use is by permission. Vietnamese Edition 2007 by First News - Tri Viet. Published by arrangement with FranklinCovey Co., USA. All rights reserved. THE 7 HABITS OF HIGHLY EFFECTIVE PEOPLE 7 THO I QUEN THA NH A T Cng ty First News - Tr Vi t gi ba n quy n xu t ba n va pha t ha nh n ba n ti ng Vi t trn toa n th gi i theo h p ng chuy n giao ba n quy n v i FranklinCovey Co., Hoa Ky . B t c s sao che p, trch d n na o khng c s ng y cu a First News va FranklinCovey u la b t h p pha p va vi pha m Lu t Xu t ba n Vi t Nam, Lu t Ba n quy n Qu c t va Cng c Ba o h Ba n quy n S h u Tr tu Berne. CNG TY VAN HO A SA NG TA O TR VE T - RST NEWS 11HNguy n Th Minh Khai, Qu n 1, TP. H Ch Minh Tel: (84.8) 8227979 - 8227980 - 8233859 - 8233860 Fax: (84.8) 8224560; Email: triviet@firstnews.com.vn Website: www.firstnews.com.vn Bicn dich: VU TIL PIUC Ban Bicn Dich Fiisr cws Hic u dnh: To Io Ciao Duc PACL FIRST NEWS NHA XU T BA N TRE I0I tI0I 1BIL H u hhu di bI ky quc gia hao Irh Ih gioi bah cuhg d dahg hhh ra Iac phm hi Iihg 7 Thoi quen thanh at (The 7 Habits of Highly Effective People) cu a Iac gia SIepheh R. Covey luh duoc moi hguoi doh doc va dahh gia rI cao hhu mI cm hahg reh luyh d di dh Ihahh chg. 1h I v y, Iu l h xu I ba h d u Iih, 7 Tho i quen tha nh a t da Iro Iha hh m I Irohg hhu hg cu h sa ch co gia Iri va h i Ii hg hh I Ih gio i v Ih loa i sel!-help - Iu re h luy h ba h Ihh d Iha hh chg Irohg cu c s hg. Vo i 20 Iri u ba h pha I ha hh, duo c dich ra hoh 40 Ihu Ii hg Irh kha p Ih gio i, Ia c ph m da co su c lah Io a v cu hg r hg lo h, khhg chi Irohg lihh vu c re h luy h, pha I Iri h Ihh ca ch coh hguo i ma co h duo c bhh cho h la m I Irohg 10 cu h sa ch v qua h Iri co gia Iri hh I Iu Iruo c d h hay. 1i h si SIepheh R. Covey la m I b c Ih y Ih gio i v re h luy h Ihh ca ch, kha hahg la hh da o va ca c v h d Im ly cu c s hg. hg co h la m I hha gia o du c Ia i hahg, m I chuyh gia Iu v h v qua h ly coh hguo i, SIepheh R. Covey da c hg hi h Iro h do i mhh d gia hg da y phuohg pha p s hg va qua h Iri l y hguyh Ia c la m Iro hg Im d co duo c cu c s hg ha hh phu c va su hghi p Iha hh da I. Coh hguoi luh khao khaI Ihahh chg, hhuhg hu khhg hhh Ihuc duoc bah chI cua Ihahh chg ma cu mu quahg Iheo dui Ih IhI v hghia. SIepheh R. Covey da hh h ra va phh Ich m I ca ch cuc ky su sac ci hguh cua Ihahh chg, giup cho hahg chuc Iriu hguoi Irh Ih gioi xy duhg duoc cuc shg my mah Iu hh Iahg Ihh cach cua chhh mi hguoi. 1hh ca ch cu a chu hg Ia v co ba h ba I hgu h Iu hhu hg Iho i queh. o la m I chu i pha h u hg dy chuy h ba I d u Iu suy hghi, d h d h ha hh d hg, Ia o hh Iho i queh, dihh hhh Ihh ca ch - va cu i cu hg - Ia o hh s ph h. 1rohg dy chuy h do , tho i quen la y u I quah Iro hg v chu hg I h Ia i Irohg pha m Iru v Ihu c, mahg Ihh b h vu hg. Chu hg Ia c d hg va o do i s hg sihh hoa I ha hg hga y va a hh huo hg ma hh me d h ca Ihh, d hg Iho i hhh Iha hh, xa c dihh hahg lu c, Ihh ca ch va ba h lihh m i hguo i. Nhuhg Iho i queh khhg Ih hhh Iha hh m I ca ch hhahh cho hg, Iu c Iho i ma lih quah m I Ihi I d h qua Irhh re h luy h. V v y, Iho i queh co m I su c ma hh va a hh huo hg r I lo h, h u chu hg Ia bi I ca ch v h du hg du hg se dem la i hhu hg hi u qua da c bi I d i vo i su ca i Ihi h Ihh ca ch va pha I Iri h hahg lu c m i hguo i. 7 Thoi quen thanh at la cuh sach co gia Iri Ihuc Iih loh lao, mahg lai cho chuhg Ia hhuhg kih Ihuc co bah v cach cu xu duhg dah, phuohg phap 6 7 THO I QUEN THA NH A T lam vic hiu qua, dhg Ihoi giup chuhg Ia chu dhg ham vuhg va xu ly Ihh huhg mI cach co co so khoa hoc. Cuh sach cuhg dua ra hhuhg quy Iac uhg xu IuyI voi, phu hop voi chh ly cuc shg hh Iao duoc hiu qua v maI Im ly, dh dh Ihahh chg Irohg chg vic va cac mi quah h giua coh hguoi. 8ahg vic phh Ich cac quy luI chi phi mI cach rI Ihuc I, 7 Thoi quen thanh at se khoi dy hhuhg hahg luc Iim h Irohg bah, chi ra coh duohg Ihuc I va vuhg bh d bah daI Ioi Ihahh chg. Moi Ihahh chg Irohg cuc shg co Ih hoi gh hhu luh duoc baI hguh hoac I hhiu du co lih quah dh 7 Ihoi queh quah Irohg hay. 1ao duhg duoc 7 Ihoi queh coh la phuohg cach giup bah co Ih giai quyI mI cach hiu qua hhI moi vuohg mac Irohg chg vi c, Irohg cu c s hg gia dhh, Irohg giao Iip xa hi dhg Ihoi hhh duoc su quy Irohg va Ihih cam cua hhuhg hguoi xuhg quahh. Voi 7 Thoi quen thanh at cuhg hhu hg Ia c phm hi Iihg khac hhu FirsI 1hihgs FirsI (Uu Iih cho di u quah Iro hg hh I), Prihciple CehIered Leadership (Lahh dao ly hguyh Iac lam Irohg Im), 7 HabiIs o! Highly E!!ecIive Family (7 1hoi queh cua gia dhh hahh phuc), Livihg Ihe 7 HabiIs (Shg Iheo 7 Ihoi queh), 1he 8 Ih HabiI !rom E!!ecIivehess Io GreaIhess (1hoi queh Ihu 8 1u Ihahh daI dh vi dai) da Iao hh mI Ih Iui SIepheh R. Covey co 7 THO I QUEN THA NH A T 7 8 7 THO I QUEN THA NH A T mI khhg hai Irohg hhuhg Iac gia duohg dai viI v cuc shg va da duoc Iap ch 1ime chg hhh la mI Irohg 25 hguoi My co ahh huohg hhI Ih gioi Irohg 20 ham Iro lai dy. FirsI News va 1ruo hg Doahh Nhh & Gia m c PACE Irh Irohg gioi Ihiu dh bah doc ViI Nam Iac ph m 7 Thoi quen thanh at cua 1ih si SIepheh R. Covey. Hy vohg cuh sach co gia Iri Io loh hay se giup cac bah Ihay di cuc doi mhh Iheo huohg Ich cuc, hham daI duoc Ihahh chg Irohg cuc shg. Chu c ca c ba h Iha hh chg! Fiis Xews I0I 1AC tIA Cuo c so ng nga y ca ng huc ra , cang rha ng va kha c nghicr khi con nguoi chuycn ru rhoi uai cong nghic sang rhoi uai cong nghc rhong rin cung voi cac hc qua cua no. cn kinh rc rii rhuc ia uoi, kcn rhco uo Ia hang Ioar cac van uc noi Ian anh huong nanh nc ucn uoi song xa hoi, ucn ucn cho con nguoi nhung ung uung rich cuc cung nhu ra o ia rhcn no r so kho khan va rha ch rhu c. hu ng kho khan va rha ch rhu c a y khong ch kha c vc Iuo ng na co n kha c vc cha r. hung uoi rhay sau sac cua xa hoi va cac Licn uong ricn rhuong riuong roan cau riong rhoi uai ky rhuar so ua khicn nhicu nguoi nghi ngo rinh hu ho cua nhung nguycn rac, nhung rhoi qucn uuoc uua ia riong cuon sach nay. Thco roi, cuoc song cang co nhicu Licn uong, nhung rhach rhuc chu ng ra ga ha i ca ng Io n rhi 7 Tho i Quen cang co gia rii uoi voi rar ca noi nguoi. Vi cac kho khan, rhach rhuc Iuon ron rai va ngay cang ho Licn ncn cac giai ha uua ia ucu uua ricn nhung nguycn rac nang rinh quy Iuar, hicn nhicn, Lar Licn, va har riicn Iau uai riong Iich su. Toi khong hai Ia nguoi sang rao ia cac nguycn rac uo na ch Ia nguoi nhan ia va sa xc chung Iai rhco nor riar ru ho Iy. Sau nhu ng ria i nghic n, roi uu c kc r uuo c no r La i ho c sau sa c riong cuo c so ng: c u nuo n vuo r qua no i rha ch rhu c uc ua r uuo c nhu ng kha r vo ng Io n Iao, La n ha i Lic r nha n uic n va va n uu ng uu ng ca c nguycn Iy hay quy Iua r ru nhicn va o ca c nu c ricu cu a ninh. Va n uu ng rha nh cong no r quy Iua r na o uo hu rhuo c ia r nhic u va o rii ruc , kha nang va su sa ng ra o cu a ru ng nguo i, nhung uic u quan rio ng nha r Ia ha i Lic r kc r ho ha i ho a ca c nguycn ra c vo i nhau. Ticn rhuc rc, nhung giai ha uua ia ru cac nguycn Iy Iuon riai nguoc voi Ioi suy ngh ho Licn cua chung ra hicn nay. Su uoi Ia nay uuoc chung ninh qua nhung rhach rhuc ho Licn uuoi uay: - So hai va ru ri, - Uoc nuo n va rhan vong so huu, - Tion rianh riach nhicn, - Tuycr vong, - Mar can Lang riong cuoc song, - Tinh vi ky, - Khao kha r uuo c Ia ng nghc, - Xung uor va khac Licr, - Bc ra c cu a La n rhan. Toi nong ca c Lan hay Iuu ran uc n ca nhung rha ch rhu c chung cu ng nhu nhu ng nhu ca u va kho khan cu a iicng ninh. Khi Ian nhu vay, cac Lan sc rin ia cac giai ha va huong huo ng Iau ua i cho La n rhan. Ba n cu ng sc rha y su khac Licr ngay cang io giua cach ric can ho Licn hicn nay voi cach ric can uua rhco nhung nguycn rac Lar Licn riong noi rhoi uai. Cuoi cung, roi nuon nhac Iai nor cau hoi na roi rhuong ncu ia riong nhung Luoi rhuycr riinh cua ninh: 10 7 THO I QUEN THA NH A T Co Lao nhicu nguoi riuoc khi riur hoi rho cuoi cung nuon co rhcn rhoi gian uc Ian vicc, hay xcn ri-vi- Cau ria Ioi Ia chang co ai ca. Luc uo, ho ch ngh vc nguoi rhan, gia uinh va ca nhung nguoi na ho hcr Iong hung su. gay ca nha ran Iy ho c v ua i ALiahan MasIow va o cuoi uoi ninh cung ua coi hanh huc, su hoan rhanh nhicn vu va cong hicn cho hau rhc quan riong hon su ru rhc hic n La n rhan (scIf-acruaIizarion - nhu ca u ua u ricn cu a Ic rhong ca uo nhu cau noi ricng cua ong). Cng goi no Ia Lan nga sicu vicr (scIf-riansccnucncc). icu nay cung uung voi roi. Cho ucn nay, rac uong Ion nhar va ny nan nhar cua cac nguycn rac riong 7 Tho i quen uuoc rhc hicn qua cuo c song cu a con chau roi chinh Ia nic n ha nh hu c Ion nhar cua roi. Cha ng ha n, uu a cha u ga i J^ ruo i cu a roi, Shannon, Iuon Li cuo n hu r va o ca c hoa r uo ng rinh nguyc n, sa n sa ng xa nha uc n giu uo nhu ng ric no coi o ua r nuo c Runani xa xoi. Shannon vic r rhu cho chu ng roi va no i ia ng: Con khong nuo n so ng no r cuo c so ng ich ky , ch Lic r co iicng ninh. Con sc ua nh ca cuo c uo i na y cho hoa r uo ng cu u rio . Cac con roi gio ua Ion khon, ua Ia gia uinh va chung ucu uinh huong cuoc song rhco nuc uich huc vu con nguoi. o Ia uicu Ian chung roi iar uoi vui nung. Cuo n sa ch 7 Tho i quen tha nh a t cha c cha n sc nang uc n cho La n no r ha nh riinh ho c ho i Iy rhu . Ia y a uu ng ngay va chia sc vo i nguo i rhan, La n Lc nhu ng uic u La n ho c uuo c. Ia y nho : ho c na khong ha nh rhi khong ha i Ia rhu c ho c, Lic r na khong Ia n rhi khong rha r su Ia Lic r. Song rhco 7 Tho i quen Ia no r cuo c ua u rianh khong ngung Loi vi khi Lan cang ricn Lo rhi Lan char cu a cac rha ch 7 THO I QUEN THA NH A T 11 rhuc Lan ga hai cung rhay uoi. Moi ngay, roi ucu song, Ian vicc va uau rianh uua ricn cac rhoi qucn ua uuoc uc ca riong cuon sach nay. Vi rhc, roi sc Iuon co nar riong cuoc ha nh riinh cu a ca c La n. - Stephen R. Covey 12 7 THO I QUEN THA NH A T CHUONG MO T NH NG KHA I NI M T NG QUAN CA XB CL A CL A SL 1BAY B0 I Khong ot co rhe rhu;e r phu c nguo t lho c rho; Jot. Mot conh cuo cuo su rho; Jot ton chi co rhe mo Juo c ru len rrong lo n rhn mo t nguo t. Du long l; le ho; su lot leo rinh com, lon cung lhong rhe mo conh cuo Jo cuo nguot lhoc. - Marilyn Ferguson NIung LIucI LIuc cuu ky nguyn moI SO HA I VA TU TI Ra r nhic u nguo i so ng riong rho i ua i nga y nay Iuon nang ran ria ng Io au, so ha i. Io Io Ia ng vc ruong Iai: so Li na r vic c Ia n, so khong co n kha nang chu ca cho gia uinh Chinh rha i uo ru ri na y ua uua ho uc n no r Io i so ng an ha n va uu a ua n va o nguo i kha c, ca riong cong vic c va riong gia uinh. hu va y, rhco nc n van ho a cu a chu ng ra, rinh ru Ia ca ng uuo c xcn Ia gia i ha ho Lic n cho va n uc na y. Toi so ng vi roi. Toi Ia n ro r cong vic c cu a roi, va roi co quyc n ra n huo ng nhu ng rhu vui cu a cuo c so ng. Tinh ru Ia nang no r y ngha vo cu ng quan rio ng, rha n chi co n nang rinh so ng co n. Tuy nhicn, chu ng ra uang so ng riong no r rhu c ra i ruong rhuo c va uc ua r uuo c nhu ng rha nh qua quan rio ng, ngoa i kha nang hic n co , La n rhan no i nguo i ha i Lic r so ng ho ra c va ho rio Ia n nhau. UO C MUO N VA THAM VO NG SO HU U Toi nuon co ricn. Toi nuon co nor ngoi nha rhar uc, nor chicc oro sang riong, nor riung ran giai rii Ion nhar va hicn uai nhar. Toi nuon co rar ca va roi xung uang uuoc huong rhu noi rhu. Mac uu uoc nuon cua con nguoi Ia vo han va rhan vong uuoc so huu Iuon san sang, nac uu riong rhoi uai rhc rin uung ngay nay, nguoi ra co rhc uc uang nua riuoc ria sau, nac uu ai cung co gang Ian vicc chan ch nhung cuoi cung, chu ng ra cung hai uoi uicn voi nor rhuc rc chua xor Ia suc nua khong rhco ki su c san xuar, rhanh qua uar uuoc van khong rhc uu so voi nhu cau. Voi roc uo rhay uoi nhanh chong va canh rianh khong ngung uo roan cau hoa riong Inh vuc rhi riuo ng va khoa ho c ky rhua r, chu ng ra khong nhu ng ha i uuoc uao rao, na con hai Iicn ruc ru uao rao va ru Ian noi Lan rhan. Chung ra hai har riicn rii ruc va riau uoi ky nang uc rianh Li uao rhai. hu cau rao ia cu a ca i Ia nhu cau riuoc nar, nhung uc rhanh cong, can hai har riicn Lcn vung Iau uai. Ban hoan roan co kha nang uar uuoc cac ch ricu hang quy, nhung uicu quan riong Ia Iicu Lan ua uau ru uung huong uc co uuoc su Lcn vung va rhanh cong kco uai uc n 5 hay J nan sau hay khong- Thc na rhong rhuo ng, noi nguoi ch chu riong ucn kcr qua riuoc nar. Tuy nhicn, nguycn rac rar ycu uan ucn nhung rhanh ruu riong ruong Iai - riai nguoc voi Ioi suy ngh ricn - chinh Ia rao su can Lang giua vicc rhoa nan cac ycu cau riuoc nar voi vicc uau ru vao cac kha nang ricn an. icu nay cung uung khi a uung cho cac van uc khac cua con nguoi nhu suc khoc, Lan rhan, gia uinh va ca c nhu ca u xa ho i. TRO N TRA NH TRA CH NHI M Moi khi co chuycn gi khong hay xay ia, nguoi ra rhuong ui rin nhung Iy uo khach quan ucn ru hoan canh Lcn ngoai na qucn xcn xcr Iai chinh ninh. Xa hoi ngay nay uay iay nhung kc Iuon cho ninh Ia nan nhan nhu rhc, ho Iuon rin cach uo Ioi: Cia nhu sc roi khong hai Ia nor ga ngoc va nghicn khac nhu rhc Cia nhu roi khong sinh ia riong nor gia uinh nghco kho nhu rhc Cia nhu roi 18 7 THO I QUEN THA NH A T uuoc song o nor noi ror hon Cia nhu roi khong rhua huong cai rinh nong nay uo cua cha roi Cia nhu cac con roi khong Luong Lnh nhu rhc Cia nhu ncn kinh rc cua chung ra khong xuong uoc nhu rhc nay Cia nhu ca c nhan vicn cua roi khong Iuoi Licng va rhicu nhicr huycr riong cong vicc nhu vay Cia nhu vo roi rhong can voi roi hon. hung ncnh uc uo uan uan rio rhanh cach noi qucn rhuoc o nor vai nguoi. Io xcn nhung kho khan va rhach rhuc xay ia voi ninh Ia uo nguoi khac gay ncn. Cung co rhc khi ngh nhu rhc, ran rhoi ho can rhay nhc nhon, nhung vc Iau uai sc rioi Luoc ho vao nhung iac ioi khong rhc nao rhao go uuoc. Iay cho roi Licr nor nguoi uan nhan riach nhicn vc nhung vicc Ian cua ninh hoac co uu uung khi uc vuor qua rhu rha ch, roi sc cho La n rha y su c na nh hi rhuo ng riong rinh rhan nguoi ay. TUYT VO NG guoi rhuong xuycn uo Ioi cho hoan canh Ia nguoi Iuon hoai nghi va nai song riong vo vong. hung ai nang ru ruong ninh Ia nan nhan cua hoan canh va uc ua u hang riuoc kho khan sc nhanh chong uanh nar nicn rin vao cuoc song, uanh nar uong Iuc vuon Icn va can chiu song riong Lc rac. Toi ch Ia nor quan co, nor con ioi uuoi su uicu khicn cua nguoi khac, nor kc rha co Lc hong chang rhc Ian gi uuoc'. Than chi nhicu nguoi rhong ninh, co hoc rhuc cung suy ngh nhu vay va chinh suy ngh uo ua Licn ho rhanh nguoi nhu nhuoc, rhicu nhicr rinh. Thco Io i suy ngh Ia c ha u rhong rhuo ng, gia i ha cho van uc nay Ia ch can ha rha noi rhan vong, uoc nuon 7 THO I QUEN THA NH A T 19 cua Lan xuong nuc rha nhar ucn noi khong con ai, khong con uicu gi co rhc Ian Lan rhar vong nua. Tuy nhicn, rhco nguycn rac rich cuc chong Iai giai ha ricn, Lan can hai khang uinh iang: Toi chinh Ia uong Iuc sang rao cua cuoc uoi ninh. MA T CAN B NG TRONG CUO C SO NG Cuoc song rhoi cong nghc rhong rin uang ngay cang hu c ra , cang rha ng va kha c nghic r. Chu ng ra Iuon co gang ran uung ror quy rhoi gian cua ninh, no Iuc Ian vicc va uuong nhicn cung gar hai nhicu rhanh cong nho vao nhung rhanh ruu cong nghc hicn uai. Thc rhi rai sao chung ra Iai Iuon Iuon rhay ninh ioi nu vi nhung chuycn Iar var vc suc khoc, cuoc song gia uinh, han char uao uuc, va nhicu uicu khac Ian anh huong ucn cuoc song- Su rhar, nguycn nhan khong hai uo cong vicc von Ia uong Iuc uc uuy rii cuoc song, hay uo su Licn uong huc ra cua xa hoi hicn rai, na uo Ioi suy ngh ho Licn riong ncn van hoa hicn uai nhu: Iay ucn cong so son hon, o Iai Iau hon, Ian vicc ror hon va hy sinh nhicu hon. Chinh Ioi suy ngh nay ua Iay ui su can Lang riong cuoc song va su rhanh rhan riong noi ran hon. Ch nhung ai co nor y rhuc io iang vc khar vong va quycr ran rhco uuoi no Lang rar ca suc Iuc, ran huycr noi co rhc ru rao ia cho ninh nor cuoc song can La ng, rhanh rha n. TINH VI KY Tiong ncn van hoa chung ra, ncu nuon uar uuoc nor uicu gi uo rhi Lan hai ui rin va uar cho Lang uuoc uicu ror nhar. Va cung rhco ncn van hoa ay, cuoc song Ia nor rio choi, nor cuoc chay uua, nor cuoc canh rianh, va Lan 20 7 THO I QUEN THA NH A T hai rhang riong cac cuoc uo suc uo. hung nguoi Lan cung Io, cac uong nghic, rhan chi ca nhung rhanh vicn riong gia uinh ucu co rhc rio rhanh uoi rhu cua nhau ncu ho rhang cang nhicu rhi han con Iai uanh cho Lan cang ir. Tar nhicn, chung ra van Iuon rhc hicn su vui nung riuoc nhung rhang Ioi cua kc khac nhu nor nguoi iong Iuong. Tuy vay, iar nhicu nguoi riong chung ra van ngan ngan ghcn ry khi nguoi khac rhanh cong. Tiong Iich su ua co nhicu rhanh ruu v uai uar uuoc nho vao suc Iuc va ran huycr cua nor nguoi Ian vicc uoc Ia, nhung riong rhoi uai ngay nay, nhung co hoi rhanh cong Ion va nhung rhanh ruu vo gia ch uanh cho nhung ai rhau hicu uuoc nghc rhuar ho rac. Song, cho uu co o rhoi uai nao ui nua rhi su v uai chan chinh cung ch co rhc uar uuoc nho vao nor ran hon iong no, Ian vicc qucn ninh, ron riong Ian nhau va vi Ioi ich chung. NI M KHAO KHAT DUO C I NG NGHE Ba r ky ai riong chu ng ra cu ng nong nuo n nhu ng y kic n cu a ninh uuo c nguo i kha c Ia ng nghc, rha u hic u, uuo c ua nh gia cao va ra o ncn a nh huo ng. Chia kho a uc gay a nh huo ng na n o kha nang giao ric riinh La y quan uic n no r ca ch io ia ng, uu su c rhuyc r hu c nguo i kha c. hung La n co nha n ia ia ng riong khi nguo i kha c uang no i chuyc n vo i La n, rhay vi chu ran Ia ng nghc uc hic u io y kic n cu a ho , La n Ia i ra riung va o vic c chua n Li uc uua ia y kic n cu a ninh khong- Vic c gay uuo c a nh huo ng ch rhu c su La r ua u khi nguo i kha c nha n rha y ia ng ho ua Ia n cho La n ra riung chu y , rha y uuo c o La n su chia sc , Ia ng nghc no r ca ch chan chu , chan rha nh va co i no . Thc nhung, uo ca n xu c uc Li ra c uo ng ncn ha u hc r no i nguo i uc u khong uu kicn nha n uc 7 THO I QUEN THA NH A T 21 Ia ng nghc va hic u io y kic n nguo i kha c riuo c khi uua ia y kic n cu a ninh. c n van ho a cu a chu ng ra kcu go i, rha n chi uo i ho i ha i rha u hic u va gay a nh huo ng. Tuy nhicn, rhco nguycn ra c gay a nh huo ng, uc rha u hic u nhau rhi riuo c hc r, ha i chu y Ia ng nghc. XUNG DOT VA KHA C BI T Con nguoi cung chia sc nhicu uicn chung nhung uong rhoi cung co nhicu ncr khac Licr. guoi ra suy ngh khong giong nhau, quan nicn vc cac gia rii khac nhau, co cac uong co va nuc uich khac nhau. hung uicn khac Licr nay uuong nhicn sc uan ucn xung uor. c giai quycr nhung xung uor ay, nguoi ra rhuong su uung nhung cach rhuc nhan rhu Ioi ich vc ninh cang nhicu cang ror. Mac uu co nhicu kcr qua ror uar uuoc Lang nghc rhuar uan han, khi na hai Lcn rianh cha ucu ro ia nhuong Lo uc ui ucn rhoa rhua n chung, nhung rha r ia, khong Lcn na o hoa n roa n ha i Iong voi kcr qua uar uuoc. Vay rai sao khong rin ia uicn chung nhar ru nhung khac Licr ncu ricn- Vay rai sao Iai khong a uung nguycn rac ho rac sang rao uc rin ia cac gia i ha ro r hon ca uu rinh Lan ua u cu a ca hai Lcn- B T C CU A BA N THAN Ban char cua con nguoi uuoc rhc hicn o Lon ycu ro: rhc xa c (Louy), rii ruc (ninu), ran ho n (hcair) va rinh rha n (siiir). Ia y so sa nh nhu ng kha c Lic r va kc r qua rhco hai cach ric can khac nhau uuoi uay: 22 7 THO I QUEN THA NH A T uu Iu gIuI pIup? Tiuo c khi chu ng ra La r ray va o nghicn cu u 7 1hc i Qucn c 1hanh at. roi nuon goi y hai su Licn uoi mc thu c co rhc Ian gia rang hicu qua khi Lan su uung cuon sach nay. Tiuoc hcr, roi uc nghi cac Lan khong ncn xcn ra rai Iicu nay nhu nor cuon sach ch vicc uoc xong ioi car Icn kc sach, vi no co rhc rio rhanh nor nguoi uong hanh voi Lan riong qua riinh rhay uoi va har riicn. oi uung riong cuon sach nay uuoc sa xc rhco riinh ru rang uan nuc uo sau sac, va o cuoi noi han ucu co nhung goi y a uung uc Lan co rhc nghicn cuu va ra riung vao rung rhoi qucn cu rhc cua iicng ninh. 7 THO I QUEN THA NH A T 23 I|t te t Ir| |ct Iem |ea I|a| ||ea Xu h ng chung 9c |r| |e | :e a. Nt c || |t a| ||| 1| ||e m e t|c e |t a|. lem ||-| 1t |e | |r|. 'c ic a te t me | cea |t e | ace | ||e t a|e m |rc t |e | te a|ea. K|ce | j|c t t|c a||e ||t |c t e t|c a||e |ee | a|| 1ea ae te a j|e | |r|t a. Nguyn t c ||e a ac e |t a| |e | e te t e a 1t :c t ||e e |e a te t| 1|t c t||a| |e | :e a j|c |e j e | te t c |e t |e e t :c t ||e e 1e 1ce t ||c e a|e a. Be e :ec ||t a ||c t, ||ea ac a |et |e|. |e a a|e, |ea |re a e |c j 1e ace | ||e t :e 1em |e | :c |e | |e a e te m |e t |e a| j|c t. N|e a re re a ace a e t tc e a|c te c ||m ||t c t a||e e a|c a 1|tc |e| 1ej |rea tcet :ea aem ae |rea te t acta |e t. Khi ua hicu sau va van uung ror, Lan co rhc quay rio Iai cac nguycn rac riong rung rhoi qucn uc nghicn cuu sau hon vc kicn rhu c, ky nang va khar vong cua Lan rhan. Thu hai, roi nuon goi y iang Lan ncn rhay uoi no rhuc cua vicc rhan gia vao ra rai Iicu nay, ngha Ia chuycn ru vai rio cua nguoi hoc sang vai rio cua nguoi uay. Ban cung ncn a uung quan uicn Lar uau ru Lcn riong rhay uoi nhan rhu c cu a chinh ninh va cung chia sc hay rha o Iua n vo i nor nguoi nao uo nhung uicu Lan hoc uuoc riong vong !8 gio sau uo. Vi uu, ncu Lan Licr riuoc iang sc uay cho ai uo vc nguycn ra c can La ng P,PC (sa n ha n,nang Iu c sa n xua r) riong vong !8 gio, rhi uicu nay co Ian cho vicc uoc cua Lan khac ui khong- Iay co gang Ian uicu nay ngay khi Lan uoc han cuoi cua cuon sach. Iay uoc no voi suy ngh Lan can co uu rhong rin va hicu Licr rhau uao uc giang giai cho vo, chong hay con cai, uong su, nhan vicn cua ninh rhong suor nor van uc nao uo ngay hon nay hoac ngay nai. Toi Lao uan iang ncu ric can rai Iicu nay rhco cach ricn, Lan sc khong ch nho Iau hon nhung gi ua uoc na ran nhin cua Lan cung sc uuoc no iong, su hicu Licr cua Lan sc sau sac hon va hicu qua a uung nhung uicu ua hoc sc rang Icn io icr. goai ia, khi chia sc nor cach coi no va chan rhuc uicu ua hoc uuoc voi nguoi khac, Lan sc ngac nhicn nhan ia iang nhung rhanh kicn hoac nhan rhuc ricu cuc na nguoi khac co rhc co vc Lan hau nhu Licn nar. hung nguoi uuoc Lan chia sc sc nhin rhay o Lan nor con nguoi uang rhay uoi, riuong rhanh hon va ho sc ho rio Lan hcr Iong uc uua 7 1hci qucn ho a nha va o cuo c so ng cu a La n. 24 7 THO I QUEN THA NH A T CIung Lu co LI ky vong dIu gi? cu Lan quycr uinh no canh cua cua su rhay uoi uc rhuc su hicu va song rhco cac nguycn rac uuoc riinh Lay riong 7 1hci qucn rhi roi co rhc ycn ran Lao uan voi Lan iang nhicu uicu rich cuc sc ucn voi Lan. Tiuoc ricn, su riuong rhanh cua Lan sc uicn ia, ruy chan iai rhco chu riinh cua no nhung rac uung rhay uoi Iai rio ncn iar nanh nc va roan uicn. Ic qua cuoi cung cua vicc no canh cua cua su rhay uoi uoi voi 3 thc i qucn ua u ricn - cac rhoi qucn cua rhanh rich ca nhan - sc Ian rang su ru rin nor cach uang kc. Ban sc hicu Lan rhan hon voi nhung y ngha sau xa vc Lan char, gia rii va nang Iuc cong hicn cua ninh. Khi song rhco cac mc thu c rhi y rhuc vc ca rinh, rinh ru chu va su ru uinh huong riong Lan sc ngan sau vao Lcn riong, giu cho rinh rhan Lan uuoc Linh ycn, Linh ycn riong su han chan. Ban sc nhan uicn Lan rhan ninh ru Lcn riong rhay vi rhong qua y kicn cua nguoi khac hay La ng ca ch so sa nh vo i nhu ng nguo i kha c. Sai hay ung sc khong anh huong gi Ion ucn nhung gi Lan ua rin rha y. Mor khi khong con quan ran nhicu vc nhung uicu nguoi khac ngh vc ninh, Lan sc quan ran nhicu hon vc nhung uicu nguoi khac ngh vc Lan rhan ho va vc rhc gioi cua ho, kc ca noi quan hc cua ho voi Lan. Ban sc khong con xay uung cuoc song rinh can cua ninh uua ricn su ycu kcn cua nguoi khac. Ban sc can rhay uc uang hon va san sang hon uoi voi su rhay uoi, Loi vi co cai gi uo - nan sau 7 THO I QUEN THA NH A T 25 Lcn riong Lan - vc co Lan khong hc uoi rhay. Khi ru ninh uo n nha n 3 thc i qucn ric rhco - ca c rho i qucn vc rha nh rich ra rhc , La n sc kha n ha va gia i ho ng ca y nuo n Ia n nguo n Iu c uc ha n ga n va xay uu ng Ia i ca c no i quan hc quan rio ng ua Li xo i no n, hay sa Li ha vo . Co n ca c no i quan hc ro r uc cha c cha n sc uuo c ca i rhic n, rio ncn sau sa c, vu ng cha c hon, sa ng ra o va Iy rhu hon. Thoi qucn rhu Lay, ncu ric rhu nor cach sau sac, sc ucn Iai suc song noi cho 6 thc i qucn uau ricn, sc Ian cho Lan rhuc su rio rhanh nor nguoi uoc Ia va co uuoc hicu qua ror uc riong cac noi quan hc ho ruong. Qua uo, Lan cung co rhc ru hoan rhicn Lan rhan ninh. Du hoan canh hicn rai cua Lan rhc nao ui nua, roi van rin ia ng La n khong ha i Ia no r nguo i rhu cu u vo i ca c rho i qucn cu ky cu a ninh. Ba n co rhc rhay uo i chu ng La ng nhu ng khuon na u no i, nhu ng rho i qucn no i cu a su rha nh ua r, ha nh hu c va ca c no i quan hc uu a ricn su rin ca y Ia n nhau. Voi su quan ran rha r su, roi nong iang sau khi nghicn cuu cac rhoi qucn nay, Lan sc no uuoc canh cua cua su rhay uoi uc riuong rhanh hon. Ro iang, noi su rhay uoi ucu kho co rhc rhuc hicn uuoc ngay, nhung roi Lao uan voi cac Lan iang Lan sc can rhay co Ioi va uuoc nhan vc nhung han rhuong xung uang. Iay kicn nhan voi chinh ninh vi khong co su uau ru nao Ion hon rhc. Chung ta thucng khcng qu; nhung gi cc ducc mct cach dc dang. Ch cc u cac qu; mci /am chc mci thu trc ncn cc gia tri. (1hcma Painc) 26 7 THO I QUEN THA NH A T m0 1BL C VA XtLYX 1 C Khong co su xur soc rhr su noo ro n rot rren Jot mo roch lter tot coch song Jung Jon. - David Starr Jordan BuL duu Lu bn Lrong T iong hon 25 nan Ia n vic c, roi ua ga va ric xu c vo i nhic u nguo i ia r rha nh ua r. Io Ia uoanh nhan, gia ng vicn ua i ho c, La n Lc va ca nguo i rhan riong gia uinh roi. Tuy rha nh ua r nhu va y nhung Lcn riong ho va n Iuon Lu ng cha y khao kha r uuo c na n nguyc n va Linh ycn noi ran ho n cu ng nhu co uuo c no i quan hc ro r uc vo i nhu ng nguo i xung quanh. Co Ic van uc ho chia sc voi roi cung giong nhu nhung rian rio cua cac Lan: 1ci da da t duc c ca c mu c ticu va ga t ha i nhu ng tha nh ccng vuc t ba c trcng nghc nghic p cu a minh. nhung /a i cha ng cc n chu t thc i gian na c da nh chc vc ccn. cu ng nhu dc hic u duc c ba n than va nha n ra dau /a dicu quan trc ng nha t dc i vc i cuc c dc i minh. Nhicu /an tci tu hc i: mc i thu cc da ng dc tci da nh dc i nhu va ; khcng- 1ci /a i ba t dau mct chc dc an kicng mc i - /a n thu nam trcng nam na;. 1ci bic t minh thu a can. va tci muc n tha; dc i. 1ci dc c tat ca cac thcng tin mci vc an kicng. 1ci dat ra cac muc ticu. tu khch /c chnh minh bang mct thai dc cng tch cuc va tu nhu c thuc hicn thanh ccng. Nhung rci tci cung khcng /am ducc tci nci tci chcn: au vai tuan thuc hicn. tci da bc cucc. Ducng nhu tci cung khcng thc giu nci mct /ci hua vci chnh minh. 1ci tham du hc t khc a da c ta c na ; dc n khc a hua n /u;c n kha c vc qua n tri hic u qua . 1ci cc dc i xu tc t va ta c mc i quan hc than 30 7 THO I QUEN THA NH A T tinh vc i nhan vicn cu a minh. k; vc ng va c nang /u c cu a hc nhung tci khcng tha ; ai trung tha nh vc i minh ca . 1ci nghi nc u tci bi c m na m nha mc t nga ;. hc c tha hc ma ta n ga u vc i nhau uc t buc i. 1a i ac tci khcng thc rc n /u;c n hc bic t /a m vic c mc t ca ch tu gia c va cc tinh tha n tra ch nhic m - ha; tim duc c nguc i cc nhu ng du c tnh dc - Cau qu; tu nha tci vua qua; pha /ai vua nghicn ngap. Du tci da cc hct cach nhung van khcng cai tac ducc nc. 1ci phai /am gi ba; gic - Cc qua nhicu vicc phai /am nhung thci gian khcng bac gic du ca. 1ci cam tha; ap /uc dc nang va buc bci uct nga;. uct tuan. 1ci du cac hci thac vc quan tri thci gian hicu qua va da thu ap dung nua ta phucng phap hcach dinh thci gian khac nhau. nhung van khcng cam tha; minh dang cng mct cucc cng hanh phuc. huu ch va ;cn binh nhu mcng mucn. 1ci mucn da; cac ccn tci gia tri cua /ac dcng. nhung mci khi nhc chung /am vicc gi. tci dcu phai thcc dci va chiu dung nhung /ci kcu ca phan nan chc tci khi chung /am xcng vicc. Ncu tci tu /am chac han c dc dang hcn nhicu. 1ai ac bcn trc khcng thc vui vc va tu giac /am vicc- 1ci ba n. ra t ba n. nhung thnh thca ng tci /a i tu hc i /ic u nhung gi minh dang /am vc /au dai cc tac ra u khac bict nac khcng. 1ci rat mucn nghi rang cucc dci minh cc mct ; nghia nac dc. rang du thc nac di chang nua. mci thu c khac di vi u cc ma t cu a tci. Ihi tha; ban bc va nguci than dat ducc mct c thanh ccng trcng cucc cng hcac ducc thua nhan trcng xa hci. tci mm cuci va chuc mung hc vci ca tam /cng. Nhung trcng tham tam. tci /ai ganh ti vci hc. 1ai ac tci /ai cc nhung phuc cam nhu va;- 7 THO I QUEN THA NH A T 31 1ci /a nguc i cc ca tnh manh. 1ci bic t ra ng tci cc thc kicm cat ducc kct qua trcng hau hct cac tinh hucng giac ticp. 1ci cc thc tac dcng nguci khac thuan thcc ; minh. 1ci u; ngam tung tinh hucng va thuc u tha; rang nhung ; kicn minh ncu /cn thucng /a nhung ; kicn ha; nhat dc mci nguci nghc thcc. Nhung tci va n khcng ca m tha ; thca i mai va /ucn tu hci khcng bict mci nguci nghi gi vc minh va cac ; tucng cua minh. Cucc hcn nhan cua tci trc ncn nhat nhcc. Chung tci khcng mau thuan ha; /uc duc gi vci nhau ca. nhung khcng ccn ;cu nhau nua. Du da nhc dcn 1rung tam tu van hcn nhan gia dinh va thuc hicn mct c cach. chung tci van khcng thc nhcm /cn ngcn /ua ncng am ma ca hai tung cc. hung van uc ncu ricn ucu huc ra va ioi ian ncn khong rhc uung nhung Licn ha co uinh, nhanh chong uc giai quycr. Vai nan riuoc, vo chong roi cung ioi vao nor hoan canh ruong ru. Cau con riai cua chung roi hoc iar kcn, rhan chi no khong rhc hicu cau hoi riong Lai kicn ria. Tiong giao ric hang ngay, rhang Lc qua nhur nhar va rhuong ro ia Loi ioi riuoc ca nhung nguoi gan gui nhar voi ninh. Tiong hoar uong rhc rhao, no iar on ycu, vung vc, khong Licr cach hoi ho uong uoi. Vi uu, khi choi Long chay, Long chua uuoc ncn na no ua vung gay Icn uo. Vi rhc Lon ric rhuong cuoi nhao no. Iai vo chong roi ia suc rin cach giu con riai vi rhco quan uicn cua chung roi, ncu rhanh cong Ia nor ycu ro quan riong riong cuoc song, rhi no cung vo cung quan riong uoi voi vai rio Ian cha nc cua chung roi. Do vay, chung roi co gang uung rhai uo va hanh vi cua ninh rac uong ucn con va ia suc a uung cac Iicu ha ran Iy rich 32 7 THO I QUEN THA NH A T cuc co vu rinh rhan rhang Lc: ao co Icn con' Bo nc Licr con co rhc Ian uuoc na' Can gay cao hon nor chur, nar nhin rhang vao Long. ung vur gay cho roi khi con rhay qua Long Lay roi gan riuoc nar. Va ncu rhang Lc co nor chur ricn Lo, chung roi uong vicn ngay: Tor Ian. Cu choi nhu rhc nhc '. Khi Lon ric xung quanh cuoi nhao no, chung roi Ia iay chung: Iay uc no ycn. o noi ra choi na. Luc uo, cau nho c nha roi ch Lic r kho c va khang khang La o ia ng no khong rhc nao choi ror uuoc, iang no chua Lao gio rhich choi Long chay ca. hung gi chung roi co gang Ian cho con uuong nhu chang co rac uung gi uang kc, va uicu nay khicn cho chung roi rhar su Io Iang. Chung roi co rhc rhay uuoc nhung vicc nay anh huong ucn Iong ru riong cua no. Du chung roi Iuon uong vicn, ho rio va ro vc Iac quan nhung van Iicn ric rhar Lai. Cuoi cung, chung roi uanh Lo cuoc va co gang nhin nhan van uc rhco nor goc uo khac. Vao rhoi uicn uo, roi cung uang rhan gia giang uay cac khoa hoc vc har riicn ky nang Ianh uao cho nhicu cong ry kha c nhau kha nuo c My . Toi rhic r kc nhu ng kho a ho c (no i kho a ca ch nhau 2 rha ng) vc giao ric va nha n rhu c cho cac hoc vicn riong chuong riinh Phar Tiicn Lanh ao cu a IBM. Tiong khi nghicn cu u va chua n Li nhu ng La i rhuyc r riinh, roi ua c Lic r quan ran rin hic u su hinh rha nh cu a nha n rhu c, a nh huo ng cu a nha n rhu c uc n ca ch nhin nha n no r va n uc , ru uo , rin hic u xcn ca ch nhin nha n va n uc chi ho i ha nh vi nhu rhc na o. ic u na y ua n ua r roi uc n vic c nghicn cu u Iy rhuyc r ky vo ng - hay co n go i Ia Iic u u ng 7 THO I QUEN THA NH A T 33 PygnaIion(*) cu ng nhu rin ca ch Iy gia i cau ho i: Su ru nha n rhu c cu a chu ng ra uuo c kha c sau nhu rhc na o- Cau ria Io i ua giu roi no ia no r nha n rhu c no i nc : Chic c Iang kinh na chu ng ra su uu ng uc nga n nhin rhc gio i xung quanh sc uinh huo ng ca ch chu ng ra uic n uich vc rhc gio i. Tu cac khai nicn roi uang giang uay cho IBM, vo chong roi Iicn hc riuc ric ucn riuong ho con riai ninh. Chung roi Lar uau nhan ia iang cach chung roi rio giu con khong hai hoa voi nhan rhu c rhar su cua chung roi vc rha ng Lc. Thco nhan rhuc cua chung roi, vc co Lan, no Ia nor uua ric rhicu nang va co han rur hau so voi nhu ng uua ric kha c. Do uo, noi co gang cua chung roi ua khong nang Iai kcr qua gi. Du cho nhung hanh uong va Ioi noi cua vo chong roi ucu nang rinh khich Ic, uong vicn, nhung rhuc char, rhong uic na chung roi riuycn cho con Iai Ia: Con khong rhc Ian uuoc. Con can hai uuoc giu uo. Vi vay, ncu nuon rhay uoi rinh hinh, riuoc ricn chung ra ha i rhay uo i La n rhan, va uc rhay uo i La n rhan no r ca ch co hicu qua, chung ra hai Lar uau ru vicc rhay uoi nhan rhu c cu a ninh. 1. DAO DU C NHAN CA CH VA DAO DU C TINH CA CH Bcn canh vicc nghicn cuu vc nhan rhuc, roi con Li cuon hur vao nor cong riinh nghicn cuu chuycn sau cac rai Iicu vc thanh ccng kc ru nan Jt (**) ucn nay. Toi ua uoc va ia soar (*) Hi u u hg Pygmalioh la mo I qua Irhh Ia o ra o hguoi kha c hhu hg mohg doi, ma Ih I ra do la k I qua cu a mo I Iri gia c I hay hhi u ro ra hg v do i Iuo hg cua mhh - 1heo Nhu hg kha i hi m co ba h cu a 1m ly ho c xa ho i, Huy h Ciahg dich, NX8 Ha No i, 1998. (**) 04/07/1776: hgay Iha hh l p Hop chuhg quo c Hoa Ky , go m 13 bahg du Iih. 34 7 THO I QUEN THA NH A T hang rian cuon sach, hang ngan Lai Lao va ricu Iuan riong ca c Inh vu c nhu: tu /u c. tu hca n thic n ba n than. tam /; hc c phc thcng Toi co riong ray nor Lo suu ra ru Iicu na hau hcr noi nguoi ucu cho iang no chua uung chicc chia khoa uan roi rhanh cong. Tu nhu ng ria i nghic n cu a chinh ninh va chu ng kic n ria i nghic n cu a ia r nhic u nguo i kha c, roi rin ia uuo c nhu ng huong ha vu a khoa ho c va rhu c ric n, vu a nang rinh chan Iy vc qua riinh nuu ca u su rha nh cong cu a con nguo i. Tiong J5 nan ua u ricn ru sau nga y rha nh Ia Io chung quoc Ioa Ky, hau hcr cac sach noi vc rhanh cong ucu ra riung khai rhac quan uicn ac duc tnh cach (Chaiacrci Lrhic) - Lao go n su chinh riu c, uu c khicn ro n, Iong riung rhanh, su nuc rhuoc, Iong can uan, su cong Lang, su can cu, rinh gian ui, Iong rhar rha cung Lo Qu; ta c vang vc ung xu xa hci (CoIucn RuIc) - uuoc xcn Ia ncn rang cua rhanh cong. Tu riuycn cua Bcnjanin FiankIin (*) Ia no r uai uicn ricu Licu cho riao Iuu nay. Vc co Lan, uo Ia cau chuycn vc nor nguoi co gang kcr ho cac nguycn rac song va nhung rhoi qucn co huu voi rinh cach cua ninh. Thco quan uicn ac duc tnh cach, co nor so nguycn ra c so ng co La n. c so ng rha r su ha nh huc va rha nh cong, con nguoi hai Licr gan nhung nguycn rac nay vao rinh cach iicng cua ninh. Sau Thc chicn rhu nhar, quan uicn chu uao vc rhanh cong chuycn ru ac duc tnh cach sang ac duc nhan cach (PcisonaIiry Lrhic). Luc Lay gio, noi nguoi cho iang rhanh (*) 8eh|amih Frahklih (1706 - 1790) la mo I Irohg hhuhg hha l p quoc cua huo c My . hg la mo I hha ba o, hha khoa ho c, hha pha I mihh, hha hoaI do hg xa ho i, hha hgoa i giao ho i Ii hg Ih ky XVIII. 7 THO I QUEN THA NH A T 35 cong chu ycu Ia uo nhan cach, hinh anh xa hoi, rhai uo va hanh vi, cac ky nang va Li quycr giu qua riinh giao ric giua con nguoi voi nhau uuoc rhong suor hon. Quan uicn nay gon hai xu huong: nor Ia cac quy rac ung xu ca nhan va xa hoi, hai Ia rhai uo song rich cuc (PMA Posirivc McnraI Arriruuc). Mor vai noi uung cua riicr Iy nay uuoc uicn uich rhanh nhung cau chan ngon ruycn riuycn iar co gia rii, chang han nhu: Thai uo quycr uinh ran nhin, Mor nu cuoi Ia nuoi nguoi Lan, hung gi con nguoi nhan rhuc uuoc va rin, ho sc Ian uuoc Tiong uo cung co ca vicc huong uan su uung cac ricu xao uc Iay Iong nguoi, hay gia vo quan ran ucn nhung rhu vui cua nguoi khac uc uuoc han ninh, hoac su uung suc na nh anh nar uc chinh hu c hay uo a ua n nguo i kha c. Mor so sach rhco quan uicn ac duc nhan cach cung rhu a nha n tnh ca ch Ia nor riong nhung ycu ro cua rhanh cong, nhung Iai ha rha vai rio ncn rang hay rinh xuc rac cua no uoi voi rhanh cong Do uo, riong nhung cuon sach nay, ac duc tnh cach uuong nhu rio rhanh nhung Ioi noi suong va cac rac gia ch nhan nanh cac ky xao gay anh huong ca nhan, an nuu quycn Iuc, ky nang giao ric va rhai uo rich cuc. Sau khi suy ngh sau hon vc su kha c nhau giu a ca c quan uic n a c du c nhan ca ch va a c du c tnh ca ch, vo cho ng roi ua nha n ia sai Ia n khi co ga ng ra ch nhu ng Io i ich vc na r xa ho i ia kho i ha nh vi rich cu c cu a con riai. Chu ng roi ngh ia ng rha ng Lc khong uu kha nang uc ru Ia n La r cu no r uic u gi. Chu ng roi ua ua r hinh a nh La n rhan va vai rio Ia n cha nc cao hon Io i ich cu a rha ng Lc . Chu ng roi ch chu y uc n ca ch nhin nha n va ca ch xu Iy va n uc cu a ninh na khong quan ran uc n ha nh hu c cu a con. ic u na y khong nang Ia i su 36 7 THO I QUEN THA NH A T rhay uo i rich cu c na o cho rha ng Lc na co n co ra c uo ng nguo c uc n nhan ca ch cu a no . Khi Sanuia va roi noi chuycn voi nhau, chung roi noi uau kho nhan ia iang chung roi Li anh huong nanh nc Loi rinh cach, uong co va nhan rhuc chu quan vc con ninh. Chung roi Licr iang cac uong co so sanh nang rinh xa hoi khong hu ho voi nhung gia rii iicng cua chung roi. icu nay uan ucn vicc chung roi ycu rhuong con khong uung cach va cang Ian cho rhang Lc can rhay ninh vo uung. Do uo, chung roi quycr uinh ra riung hcr suc vao chinh ninh, vao nhung uong co va nhan rhuc cua ninh vc rhang Lc. Thay vi rin cach rhay uoi con riai, chung roi uung ia xa, quan sar va can nhan uicn nao, ca rinh, nhung ncr iicng va gia rii cua Lan rhan no. Bang nhung nhan rhuc uo cung nhu qua vicc Iuycn ra Iong rin, chung roi Lar uau nhin con rhco cach khac. Chung roi nhan ia iar nhicu ricn nang co rhc uuoc khuycn khich har riicn song hanh cung voi qua riinh riuong rha nh cu a con. Chu ng roi quyc r uinh Lor quan ran va khong can uuong rhang Lc nua na uc ru no Loc Io nhan ca ch. Chu ng roi nha n ia rhicn chu c cua cac La c cha nc Ia uc khang uinh, chia sc va uanh gia kha nang cua con ninh. Chung roi cung xcn xcr Iai cac uong co cua ninh nor cach co y rhuc hon, uong rhoi, nuoi uuong suc nanh rinh rhan uc can nhan cac gia rii cua con na khong Li nhung hanh vi khong rhc cha nha n uuo c cu a rha ng Lc chi hoi. Khi ru Lo nhan rhuc cu, chung roi ua co nhicu rhay uoi: khong so sanh con voi nhung uua ric cung riang Iua khac, khong ha n xc r rhco nhu ng khuon na u, khong ua r va o con ky vong hay nong nuon cua chung roi, va khong rin cach rhuc c con hai Ian rhco nhung no rhuc nay no. 7 THO I QUEN THA NH A T 37 Chung roi uc rhang Lc ru quycr uinh noi hanh vi, ung xu cua ninh. Buoc uau, chung roi nhan rhay iang con ninh vc co Lan cung co uay uu ru char uc co rhc uuong uau voi cuoc song. Do uo, chung roi khong con rin cach chc cho, rianh cho rhang Lc khoi Li ricu cho c nhu riuo c kia nua. Chu ng roi rhay iang rhnh rhoang no cung co vai Licu hicn rhu ninh, va chu ng roi cha nha n na khong ca n ha i ha n ung Iai. Chung roi ngan cho con Licr iang: Cha nc khong can hai chc cho con. Con co rhc ru ninh vuor qua uuoc. gay rhang rioi qua, rhang Lc uan uan can rhay ru rin hon. o Lar uau co nhung hanh uong ru khang uinh ninh, rhc hicn qua su ricn Lo vc cac nar hoc hanh, quan hc xa hoi va hoa r uo ng rhc rhao. Vai nan sau, no uuo c La u Ia n rhu Inh cua nhicu ro chuc hoc sinh, rio rhanh van uong vicn ca quoc gia, ucn vc nha uu cac Ioai Lang khcn. Con riai chung roi ua ru har riicn nhan cach, va gay uuoc can rinh voi noi nguoi. Vo chong roi rin iang nhung rhanh rich iar an ruong vc nar xa hoi cua con riai chinh Ia Licu hicn cua can giac nuon rin hicu Lan rhan ninh, hon Ia ch uc nhan uuoc han rhuong cua xa hoi. o Ia nor kinh nghicn uang quy va Ia nor Lai hoc co rinh giao uuc cao, khong nhung cho chu ng roi na co n cho nhicu Lac hu huynh kha c. o giu chung roi nhan rhuc uuoc su khac Licr quan riong giua a c duc nhan cach va ac duc tnh cach. Co nor cau riong rhanh ca uicn ra iar uung nhan rhuc nay: Iay chu y Iang nghc Ioi cua riai rin ninh vi noi van uc ricn uoi ucu nay sinh ru uo. 38 7 THO I QUEN THA NH A T 2. CHINH YU VA THU YU ho kinh nghic n ru riuo ng ho con riai ninh, kc r ho vo i ca c nghicn cu u vc kha nang nha n rhu c va uo c ca c sa ch vic r vc rha nh cong, roi rich Iu y uuo c nhic u La i ho c rhu vi va La r ngo vc con uuo ng ui uc n rha nh cong. Toi La r cho r nha n ia a nh huo ng na nh nc cu a quan uic n a c du c nhan ca ch va hic u io su kha c Lic r rinh rc giu a nhu ng gi riuo c kia roi cho Ia uu ng nhu ng gia rii roi uuo c ua y uo ru ra n Lc va ua an sau va o ric n rhu c vo i nhu ng riic r Iy hic n hu u ha ng nga y riong cuo c so ng. Khi Ia n vic c vo i nhic u nguo i, roi hic u sau hon Iy uo ra i sao quan uic n cu a roi Ia i nau rhua n vo i suy ngh chung cu a ho . o Ia vi nhu ng quy ra c riong rhuyc r a c du c nhan ca ch ua an sau va o ric n rhu c cu a nhic u rhc hc , a nh huo ng uc n vic c gia o uu c cu a ca c La c hu huynh uo i vo i qua riinh riuo ng rha nh cu a con cn ho . Thcn nu a, khi su uu ng riic r uc nang Iu c cu a nhan Ioa i uc xay uu ng nc n ra ng cho nhu ng rhc hc riuo c uay, cha ong chu ng ra ua qua ra riung va o hinh rhu c ngoi nha cu a ninh na rhic u quan ran uc n ha n no ng, chu ng ra qucn rhu hoa ch nhu ng ca i co sa n na qucn ui su ca n rhic r cu a vic c gico ha r. Toi khong co y no i ia ng ca c no i uung cu a a c du c nhan ca ch nhu su ha r riic n nhan ca ch, ic n Iuyc n ky nang giao ric , gia o uu c ca c huong ca ch gay a nh huo ng, ru uuy rich cu c Ia khong hic u qua . Bo i vi, ricn rhu c rc uoi khi a c du c nhan ca ch cu ng ca n rhic r cho su rha nh cong, nhung uo ch Ia yc u ro hu na rhoi. cu chung ra co y su uung cac huong cach gay anh huong Luoc nguoi khac Ian uicu ninh nuon, uc khuycn khich ho Ian vicc ror hon, hay uc ho ycu rhich chung ra, riong khi La n rhan chu ng ra con nhic u khic n khuyc r, nhar Ia rinh gia uoi, rhi iur cuc chung ra cung khong rhc rhanh cong. Tinh gia uoi sc uan ucn su rhicu rin cay. Do uo, noi 7 THO I QUEN THA NH A T 39 vicc chung ra Ian, rhan chi ca vicc rao uung noi quan hc ror voi nguoi khac cung sc uuoc coi Ia gia rao. Du cho y uinh cua chung ra co ror ucn uau ui nua nhung nor khi no ch uuoc rhicr Ia uua ricn su Iua uoi, khong riung rhuc va rhicu rin cay rhi sc khong rhc rao uung ncn rang rhanh cong vung Lcn. Ban rhu ngh xcn noi chuycn sc nhu rhc nao ncu Lan qucn gico riong vao nua xuan, iong choi suor nu a hc va ia su c Ia n va o nu a rhu uc ki rhu hoa ch riuo c nua uong- ong iuong, cung nhu rar ca noi quy riinh khac, ucu co quy Iuar cua no: Ch co cong suc rhar su noi co rhc nang Iai kcr qua nhu nong uoi. c gar hai kcr qua, chu ng ra ha i La r uau ru vic c gico har' guycn rac ricn uung voi ca hanh vi cua con nguoi Ian cac noi quan hc giua con nguoi voi nhau. Chang han o riuong hoc, noi hoc sinh ucu co rhc vuor qua cac ky rhi ncu nghicn ruc rhuc hicn cac quy chc hoc ra va rhi cu. Tiong hau hcr cac noi quan hc rhoang qua giua con nguoi voi nhau, nguoi ra rhuong su uung cac quy rac cua ac duc nhan cach uc uuoc vicc cho ninh hoac uc gay an ruong voi uoi huong nho su uuycn uang va khco Ico. hung cach nay khong rhc xay uung uuoc noi quan hc Iau uai. cu khong co su riung rhu c va su c na nh rinh ca ch co La n rhi nhung rhach rhuc riong cuoc song sc Ian Loc Io nhung uong co an giau Lcn riong va khi uo, rhar Lai sc rhay rhc cho nhung rhang Ioi nhar rhoi. hicu nguoi ch uar uuoc nhung rhanh rich rhu ycu uuoc xa hoi nhin nhan nang Iuc - nhung Iai rhicu cai chinh ycu, ruc nhung han char rich cuc co Lan. Son nuon gi con nguoi rhuc cua ho cung sc Loc Io qua cac noi quan hc Iau uai, Lar kc voi uoi rac kinh uoanh, vo chong, Lan Lc, hay voi con cai. Thco Lncison, 1nh cach cua ban /an at ca 40 7 THO I QUEN THA NH A T nhung /ci ban nci. Do uo, rinh cach Ia cong cu giao ric hic u qua nha r. Tuy nhicn, ncu nor nguoi co Lan char ror, rinh cach ror, rhoi qucn ror nhung rhicu ky nang giao ric rhi chac chan sc anh huong ucn cac noi quan hc. hung nhung anh huong nay ch Ia rhu ycu. Ton Iai, rinh cach Lcn riong co suc rhuycr huc hon nhicu so voi hanh uong va Ioi noi. Mor khi Licr io rinh cach ror uc cua ai uo rhi nac nhicn chung ra hoan roan rin ruong o ho, va Ian vicc iar rhanh cong voi ho Lar kc ho co kha nang giao ric khco Ico hay khong. ic u na y qua uu ng nhu Io i cu a WiIIian Ccoigc 1oiuan: 1hic n va a c cc mc t u c ma nh k; /a a n bcn trcng mc i ccn nguc i: dc /a u ta c dc ng tha m /a ng. vc thu c va vc hinh dc i vc i cuc c dc i hc . c chnh /a u pha n a nh ba n cha t tha t cu a mc t ccn nguc i. chu khcng pha i /a u gia ta c cu a hc . 3. A NH HUO NG CU A MO THU C Cuo n sa ch 7 1hci Qucn c 1hanh at chua uung nhu ng nguycn rac co Lan, nhung rhoi qucn chu ycu go han xay uung nor cuoc song rich cuc cho noi nguoi. c hicu io 7 thc i qucn nay, riuoc hcr, chung ra can hai hicu mc thu c cu a La n rhan va ca ch rhay uo i mc thu c uo. Iai khai nicn ac duc tnh cach va ac duc nhan cach ncu ricn Ia vi uu vc no rhuc xa hoi. Thuar ngu mc thu c (aiauign) co xuar xu ru ricng Iy La. ay Ia nor rhuar ngu khoa hoc, ngay nay rhuong uuoc uung voi ngha Ia mc hinh. /; thu;c t. nha n thu c. gia thu;c t hay khung tham chic u. oi nor cach uc hicu hon, mc thu c Ia ca ch chu ng ra nhin rhc gioi khong hai Lang riuc giac na Lang nhan rhuc, su 7 THO I QUEN THA NH A T 41 hicu Licr va rhco cach Iy giai cua iicng chung ra. Cach uon gian nhar uc hicu uuoc khai nicn mc thu c Ia xcn no nhu nor ran Lan uo. Chung ra ucu Licr Lan uo khong hai Ia Ianh rho, no uon gian ch Ia su sao chu va giai rhich nor so khia canh nhar uinh nao uo cua Ianh rho. o cung chinh Ia y ngha cua no rhuc. Cia su Lan nuon ui ucn nor uia uicn cu rhc rai rhanh ho Chicago va Lan hai su uung ran Lan uo uuong ho Chicago. Thc nhung, gia su nhu nguo i ra uua cho La n ra n Lan uo sai. Do Ioi in an, ran Lan uo rhanh ho Chicago rhuc ia Ia Lan uo rha nh ho Dcrioir chang han, Lan co hinh uung ia su Luc Loi, su Lar Iuc cua ninh riong vicc co rin ia uicn can ucn nhu rhc nao khong- Voi ran Lan uo Dcrioir riong ray, Lan Lar uau su uung ha nh vi cua ninh - no Iuc rin kicn uicn can ucn o rhanh ho Chicago. hung co gang uo ch uua Lan ucn sai cho nhanh hon na rhoi. Roi Lan su uung ucn tha i dc suy ngh rich cuc hon - nhung van khong ucn uuoc uung noi can ucn. Song, Lan van giu uuoc rhai uo rich cuc va can rhay vui vc, Lar Iuan Lan uang o uau. Tuy nhicn, va n uc o uay Ia i cha ng Iicn quan gi uc n ha nh vi hay rha i uo cu a La n. Ba n uang Li Ia c uuo ng: nguycn uo Ia La n su uu ng ra n La n uo sai. c u co riong ray ra n La n uo uu ng cu a rha nh ho Chicago rhi ha nh vi no Iu c rin kic n cu a La n Ia i rio ncn ua ng rian rio ng. Va khi ga ha i nhu ng rio nga i ricn uuo ng ui rhi tha i dc rich cu c cu a La n sc co y ngha. hung, chu ng ra chua vo i xc r uc n nhu ng gia uinh uo . ic u riuo c ricn va quan rio ng nha r Ia La n ha i co riong ray no r ra n La n uo chinh xa c, ngha Ia La n ca n ha i xay uu ng no r mc thu c uu ng ua n riuo c khi La r ray va o ha nh uo ng. 42 7 THO I QUEN THA NH A T Tiong ran rii noi chung ra ucu co vo so nhung ran Lan uo ruong ru nhu rhc. Co rhc chia chung rha nh hai Ioa i chu ycu: Lan uo rhuc rai va Lan uo gia rii. Chung ra rhuong Iy giai noi vicc rhong qua hai ran Lan uo nay nhung ir khi nhan ia su hicn uicn cung nhu ir nghi ngo vc uo chinh xac cua chung. Iau nhu chu ng ra co rhoi qucn nhin nhan chu quan iang rhc nao noi vicc cung ricn riicn rhco uung nhung gi ninh nhin rhay, uo cung chinh Ia nguon goc cua tha i dc va ha nh vi cu ng nhu ca ch rhu c chu ng ra suy ngh va ha nh uo ng. c Ian io hon vc van uc nay, chung ra hay rhan gia nor rhi nghicn vc ru nhan rhuc va can giac qua hinh I (riang !!), hinh 2 (riang !) va hinh 3 (riang 2). a u ricn, chung ra sc uanh vai giay quan sar hinh I, sau uo nhin hinh 2 va no ra r n nhung gi ua uuoc nhin rhay o hinh 2 qua nor so cau hoi goi y nhu: Ban rhu uoan nguoi hu nu nay Lao nhicu ruoi- Dicn nao rhc nao- Co uco riang suc gi khong- Va nguoi hu nu nay co vai rio gi riong xa hoi- Co rhc Lan sc no ra nguoi hu nu o Luc rianh rhu hai Ia vao khoang 25 ruoi, riong iar uc rhuong, co han rhoi rhuong voi cai nui xinh xinh va nor uang vc uoan riang. cu Lan uoc rhan, co rhc Lan iar rhich noi co ay ui choi. cu Lan kinh uoanh riong nganh rhoi riang, co Ic Lan nuon rhuc co ay Ian nguoi nau. hung ncu roi noi iang Lan hoan roan sai rhi sao- cu roi noi uay Ia Luc rianh vc nor nguoi hu nu t hay ruoi, co ncr nar Luon La voi cai nui ro, va La ra uang can nguoi ua n qua uuo ng rhi sao- Ai uung- Iay xcn Iai hinh vc Ian nua. Ban co nhin ia nor La Iao khong- cu chua, Lan hay co Ian nua. Ban co 7 THO I QUEN THA NH A T 43 nhin rhay cai nui ro cua La ay- Ban co rhay chicc khan riu n ua u cu a La - c u chu ng ra riu c ric no i chuyc n vo i nhau, chu ng ra co rhc cu ng no ra , rha o Iua n, riao uo i vc nhu ng gi chu ng ra nhin rha y riong Lu c rianh a y. hung chu ng ra khong rhc Ia n uuo c uic u uo , vi va y La n ha y Ia r uc n hinh 3 (riang 2) va quan sa r rha r ky Lu c vc na y, io i rio Ia i nhin hinh 2 no r Ia n nu a. Ba n ua nha n ia La Ia o riong Lu c vc na y chua- Lan uau ricn roi uuoc rhuc hicn Lai ra rhu nghicn nay Ia ra i Khoa Kinh uoanh cu a riuo ng a i ho c Iaivaiu ca ch uay nhicu nan. Vi giao su uay chung roi Iuc ay ua uung huong ha nay uc chung ninh nor cach io iang va rhuycr huc iang hai nguoi co rhc co hai cai nhin khac nhau vc cung nor su var, va ca hai ucu uung. ay khong hai Ia van uc Io-gic, na Ia van uc ran Iy hoc. Cng ucn vao Io hoc nor ra cac Lan vc Ion vc co gai ric nhu Lan nhin rhay o hinh I (riang !!) va vc La Ia o nhu hinh 3 (riang 2). Cng chia Io ho c Ia n hai nho n, nho n J nhan hinh vc co gai ric, nhon 2 nhan hinh vc La Iao, va ycu cau chung roi xcn ky Luc vc nhan uuoc riong vong nuoi giay, sau uo, u xuong Lan. oan, ong chicu Icn nan anh hinh 2 (riang !), va ycu cau ca Io no ra nhu ng gi ho nhin rhay ricn hinh vc uo. Va kcr qua Ia hau hcr nhung nguoi o nhon J ucu cho iang ua nhin rhay hinh anh nor co gai ricn hinh chicu, con nhon 2 rhi nhin rhay nor La Iao ricn nan anh. Tic ucn, vi giao su ycu cau uai uicn hai nhon no ra nhung gi ua nhin rhay va nor cuoc rianh Iua n kha gay can ua uicn ia. Mor Lcn noi iang: Co ay khong qua 2 hay 22 ruoi, xinh xan va uang ycu, con nor Lcn rhi khang khang: Ba a y ha i hon , co Ic 8 ruo i, gia nua va xau xi.. 44 7 THO I QUEN THA NH A T Iinh J 7 THO I QUEN THA NH A T 45 c chung ninh cho quan uicn cua nhon ninh, nor sinh vicn rhuoc nhon J Luoc ucn riuoc nan anh va ch vao uuong vc: ay Ia chuoi har cua co gai. Cac sinh vicn nhon 2 nhao nhao han uoi: Khong hai, uo Ia cai nicng cua La cu Tuy nhicn, cung co nor vai sinh vicn co gang nhin Lu c rianh rhco no r khung rhan chic u kha c, ho nha n ia hinh nguoi hu nu ricn nan anh Ia su Iong ghc khco Ico cua hinh co gai va hinh La Iao. Bang su riao uoi Linh rnh, ron rio ng Ia n nhau va han rich sau vao cac chi ric r, ho giu cho rung nguoi riong Io nhin ia va rhua nhan quan uicn cua nhung nguoi co cai nhin khac voi ninh. Phc rhu vc nha n rhu c na y giu chu ng ra hic u uuo c su qucn rhuo c co a nh huo ng na nh nc nhu rhc na o uc n nha n rhu c va no rhu c cu a chu ng ra. c u nhu su qucn rhuo c ch riong rho i gian J giay co n co a nh huo ng uc n ca ch chu ng ra nhin su va r nhu va y, rhi rhu ho i su qucn rhuo c ca uo i sc co su c a nh huo ng na nh nc uc n nhuo ng na o- Tiong cuo c so ng, chu ng ra rhuo ng Li a nh huo ng Lo i gia uinh, riuo ng ho c, nha rho , noi riuo ng Ia n vic c, La n Lc , co ng su , va ca c no rhu c xa ho i hic n ha nh (vi uu : no rhu c a c du c nhan ca ch) no r ca ch vo rhu c. Ta r ca nhu ng uic u uo hinh rha nh riong chu ng ra no r khung rhan chic u, no r no rhu c, va no r ra n La n uo nha n rhu c iicng. o cu ng cho rha y no rhu c Ia nguo n go c cu a rha i uo va ha nh vi. Chu ng ra khong rhc ha nh uo ng riung rhu c Lcn ngoa i khuon kho cu a no rhu c. Chu ng ra khong rhc uuy rii uuo c su nha r qua n nc u nhu ng gi ra no i va Ia n kha c vo i uic u ra nha n rha y. c u nhu La n na n riong so nhu ng nguo i nhin ia nguo i hu nu riong Lu c rianh ghc Ia no r co ga i ric rhi cha c ia ng La n sc khong hc ngh uc n vic c giu uo co a y Lang qua uuo ng vi tha i dc Ia n ha nh vi cu a La n ha i hu ho vo i ca ch nhin cu a La n uo i vo i co ga i ric na y. 46 7 THO I QUEN THA NH A T Thi nghicn ricn ch io uicn sai sor co Lan cua cac quy rac riong ac duc nhan cach. Vicc co gang rhay uoi tha i dc va ha nh vi Lcn ngoai sc khong co nay hicu qua ncu chung ra khong xcn xcr Iai cac mc thu c cc ba n hinh rha nh tha i dc va ha nh vi cu a chu ng ra. ong rhoi, no cung cho rhay cac no rhuc co anh huong nanh nc nhu rhc nao ucn cach rhuc chung ra uoi xu voi nguoi khac. hu nor rhoi qucn, chung ra rhuong quan sar va suy ngh vc su var rhco quan uicn iicng cua ninh, va chu ng ra cu ng ha i rhu a nha n ia ng nguo i kha c cung co cai nhin rhco quan uicn iicng cua ho. hu vay, vicc uanh gia nor su vicc, su var Ia ruy rhuoc vao goc nhin cua noi nguoi. Ma r kha c, ai riong chung ra cung co xu huo ng ngh ia ng ninh nhin nha n su va r no r ca ch kha ch quan, uu ng nhu La n cha r vo n co cu a chu ng, nhung qua rha r khong hai vay. Chung ra nhin su var rhco nhung quy uoc uo chinh chu ng ra ua r ia va no ra chu ng rhco suy ngh, nha n uinh, no rhuc iicng cua ninh. Vi rhc, khi ga su han Lac, hay khong uo ng rinh ru hia nguo i kha c, ngay Ia ruc chu ng ra cho iang ho sai. Tuy nhicn, hc rhu vc nha n rhuc ricn cung cho rhay nhung nguoi chan rhanh, ran rii sang suo r Iuon nhin nha n su va r rhco nhic u ca ch kha c nhau qua Iang kinh kinh nghicn cua iicng ninh. icu nay khong co ngha Ia chan Iy hay su rha r khong ron rai. Tiong hc rhu noi ricn, khi hai nguoi rhuoc hai nhon cung nhin Luc vc rhu La, ho ucu nhan ia nor su rhar uong nhar rhc hicn qua rung uuong ncr, cac nang nau ucn, riang cua Luc rianh, nhung noi nguoi Iai uicn giai vc hinh vc uua rhco ca i nhin Lan ua u cu a ho . 7 THO I QUEN THA NH A T 47 Iinh 2 48 7 THO I QUEN THA NH A T Ton Iai, khi chung ra cang hicu io cac no rhuc co Lan, cac Lan uo, hay cac gia rhuycr uo ninh uar ia, cung voi nuc uo anh huong cua kinh nghicn, rhi chung ra cang co riach nhicn nhicu hon uoi voi nhung no rhuc uo - xcn xcr, kicn nghicn, uoi chicu rhuc rc, Iang nghc va ric rhu y kicn nguoi khac. Bang cach uo, chung ra noi co ca i nhin rong quan va khach quan hon vc cac van uc uang uicn ia. 4. THAY DO I MO THU C Co Ic uicu quan riong nhar iur ia ru hc rhu vc nhan rhuc ncu ricn Ia han vi rhay uoi no rhuc, co rhc ran goi Ia kinh nghic m A ha ! (Aha' cxciicncc) - khi ai uo nhin nhan su vicc Lang nor cai nhin khac, noi nc va sang rao hon. o giong nhu nor Iuong sang Lar ngo Ioc Icn riong Long roi ncn nhung ai cang Li iang Luoc suy ngh vao nhan rhu c Lan ua u rhi kinh nghicm A ha cang co rac uung na nh nc . Thua r ngu u bic n dc i mc thu c (Paiauign shifr) uo Thonas Kuhn gio i rhic u riong cuo n sa ch Ca u tru c cu a cuc c ca ch ma ng khca hc c k; thua t (Thc Sriucruic of Scicnrific RcvoIurions), ua nh ua u no r Luo c ngoa r Io n riong Inh vu c khoa ho c ky rhua r. Kuhn ua ch ia ia ng, ha u hc r nhu ng uo r ha co y ngha riong Inh vu c khoa ho c riuo c hc r Ia uo su ha vo ca c ra ru c riuyc n rho ng Ia c ha u, Io i ru uuy sa o no n va nhu ng no rhu c cu ky . ho su Lic n uo i uo na ha ng Ioa r ca c ha r ninh, sa ng chc ia uo i va co gia rii cho uc n nga y nay. Thco nha rhicn van hoc v uai cua Ai Ca, ProIcny, rhi riai uar Ia riung ran cua vu riu. hung Cocinicus (*) ua gay chan uong riong gioi khoa hoc Iuc Lay gio, va Lar cha su han uoi cua giao hoi, khi uua ia nor no rhuc noi: nar 7 THO I QUEN THA NH A T 49 rioi noi Ia riung ran cua vu riu. Mo rhuc nay hoan roan riai nguoc voi no rhuc riuoc kia. Va ngay Ia ruc, noi rhu ucu co cach giai rhich khac ui. Mo hinh var Iy cua cwron Ia ncn rang cua ncn khoa hoc ky rhuar hic n ua i nhung no chua hoa n ha o. Sau na y, no rhuc vc rhuycr ruong uoi cua Linsrcin noi rhuc su Ia nor cuoc cach nang cua rhc gioi khoa hoc vi co gia rii ricn uoa n va gia i rhich khoa ho c cao hon. Tiuo c khi Iy rhuyc r vi riu ng ho c uuo c nghicn cu u, ry Ic ru vong o sa n hu va ric so sinh ia r cao nhung khong ai gia i rhich uuo c nguycn nhan. Tiong ca c cuo c uu ng uo quan su , so Linh s chc r uo ca c vc r rhuong nhc va Lc nh ra r nhic u hon so chc r vi rio ng rhuong noi ric n ruyc n. hung ngay sau khi Iy rhuyc r vi riu ng ho c ia uo i, no r no rhu c, no r nha n rhu c hoa n roa n no i, ric n Lo hon, ua xua r hicn va giu nga nh y ga r ha i uuo c nhu ng rha nh qua quan rio ng. gay nay, nhicu quoc gia har riicn nho co su rhay uoi no rhuc. Quan nicn riuycn rhong vc nha nuoc qua nhicu rhc ky ua co nhicu rhay uoi ricn Lo, ru ncn quan chu, quycn Iuc ruycr uoi nan riong ray vua chua, chuycn sang ncn uan chu Ia hicn - nha nuoc cua uan, uo uan va vi uan. Buoc ngoar nay giai hong uang kc nguon Iuc va rii ruc con nguo i, ra o ia ca c chua n nu c kha c nhau cu a cuoc so ng, cu a ru uo va uan chu, cua anh huong va hy vong riong Iich su rhc gioi. (*) Nicolaus Coperhicus (1473 - 1543) sihh Ia i 8a Lah. hg la mo I hha Ihih vah ho c, Ioa h hoc, v I ly ho c, lu I ho c, kihh I ho c, hgoai giao, va la mo I chih bihh lo i la c Iho i Phuc Huhg. Hoc Ihuy I 1ha i duohg h (maI Iro i la Iruhg Im) cu a ohg la mo I pha I mihh gy su hg so I gioi khoa ho c Iho i do va la m gia o ho i ho i gi h v ho c Ihuy I ha y da la m dao loh moi gia o ly cu a ho v vu Iru (ra hg Ira i d I la Iruhg Im). 50 7 THO I QUEN THA NH A T Tuy nhicn, khong ha i ra r ca no i su rhay uo i no rhu c uc u co xu huo ng rich cu c. Cha ng ha n nhu su rhay uo i ru a c du c tnh ca ch sang a c du c nhan ca ch ua khic n chu ng ra ui chc ch ia kho i con uuo ng ua n uc n rha nh cong va ha nh hu c. hung uu su rhay uo i no rhu c uic n ia rhco huo ng rich cu c hay ricu cu c, uu ng hay sai, nhanh hay cha n, chu ng va n co nguo n go c ru rha i uo va ha nh vi, ru no i quan hc cu a chu ng ra vo i nguo i kha c va Ia n cho chu ng ra rhay uo i nha n rhu c. Toi nho nor cau chuycn nho vc su rhay uoi no rhuc xay ia ricn nor chuycn xc uicn ngan vao nor Luoi sang chu nhar. Luc uo, noi hanh khach uang ngoi in Iang nguoi uoc Lao, nguoi rian ngan suy ngh, nor vai nguoi kha c rhi rianh rhu cho na r - riong La u khong khi rha r ycn rnh. Roi nor nguoi uan ong cung cac con Luoc Icn, ngay Ia ruc, su rnh Iang Li ha vo. guoi uan ong no ngoi xuong canh roi, nhan nar Iai nhu khong co chuycn gi xay ia. Tiong khi uo, Lon ric ric ruc kcu gao, ncn cac uo var vao nhau va rhan chi con giar ro La o cu a no r ha nh kha ch. Ca nh ruo ng rha r kho chiu. Tuy vay, nguoi uan ong ngoi canh roi van khong co han ung gi. Toi va noi nguoi ricn xc ucu can rhay Luc Loi, khong rhc hicu noi rai sao nguoi uan ong nay Iai khong co hanh uong gi ngan chan su quay ha cua uan ric. Cuoi cung, khi su kicn nhan va chiu uung ua vuor qua gioi han, roi quay sang noi voi ong ay: Thua ong, cac con ong uang Ian hicn iar nhicu nguoi o uay. Cng co rhc Ian on Lao chung giu riar ru uuoc khong-. guoi uan ong nguoc nar nhin Icn nhu rhc rian rnh Iai va noi nhc nhang: C hai ioi, ong noi uung. Toi hai Lao chung in Iang noi hai. Chung roi vua o Lcnh vicn ia, 7 THO I QUEN THA NH A T 51 noi nc chung vua nar cach uay vai ricng uong ho. Toi rhi nhu nguoi nar hon, va chac Lon chung cung khong con Licr gi nua. Ban co rhc hinh uung Iuc uo roi can rhay rhc nao khong- Mo rhuc cu a roi vc su vicc uo nhanh chong rhay uoi. Toi nhin su vicc khac ui va vi vay, roi cung rhay uoi suy ngh, can xuc va hanh vi cua ninh. Su Luc ruc Licn na r. Mor rinh can rhuong xor va uong can ruon riao. Xin Ioi' Toi xin rhanh rhar chia Luon' Licu roi co rhc giu gi ong khong-, roi chan rha nh no i. hic u nguo i cu ng ria i qua nhu ng rhay uo i no rhu c ruong ru riong ru ruo ng khi ho ga kho khan hoa c khi ua n nha n vai rio no i riong gia uinh hoa c riong cong vic c. Chu ng ra co rhc Lo ia ha ng rua n, ha ng rha ng, rha n chi hang nan uc icn Iuycn ac duc nhan cach nha n nu c uich rhay uoi rhai uo va hanh vi cua ninh nhung chu ng ra Iai khong rin cach ric can Lan char cua su rhay uoi, von xay ia ru nhicn khi chung ra rhay uoi cach nhin su vicc. icu nay chung ro ncu nuon rao ia nhung rhay uoi nho riong cuoc song, chung ra ncn ra riung chu y ucn rhai uo, hanh vi cua ninh. hung ncu nuon co su rhay uoi Ion, co y ngha va nang rinh uor ha, chung ra can hai xcn xc r Ia i nhung no rhuc co Lan uo ninh ra o ia. Thco Io i cu a Thoicau: Mo r nga n nha r Lu a Lo va o ca nh Ia khong Lang nor nhar vao goc ic. Chung ra ch co rhc uar uuoc rhanh ruu Ion Iao riong cuoc song ncu chu ran vao rhay uoi nhung no rhuc co Lan coi ic cua rhai uo va ha nh vi. 52 7 THO I QUEN THA NH A T S. NHA N THU C VA TINH CA CH Khong ha i ra r ca ca c qua riinh rhay uo i no rhu c uc u uic n ia ngay ru c kha c nhu su rhay uo i nha n rhu c nhanh cho ng cu a roi ricn chuyc n xc uic n nga n na roi ua kc , nguo c Ia i, su rhay uo i no rhu c co khi Ia no r qua riinh uic n ia cha n cha , ua y kho khan va ca n ha i uuo c can nha c ky Iuo ng nhu riong riuo ng ho cu a vo cho ng roi uo i vo i con ninh. ha n rhu c Lan ua u cu a chu ng roi vc con xua r ha r ru anh huong cua nhicu nan ric rhu va icn Iuycn ac duc nhan cach. o Ia nor no rhuc ua an sau vao quan nicn cua cac Lac cha nc vc rhanh cong riong vicc giao uuc con cai cung nhu vc rhuoc uo rhanh cong cua con cai: ho nuon Lao Lo c con ca i, khong hoa n roa n rin va o kha nang rhu c su cua chung va cho iang chung ncn ruan rhco noi quycr uinh cua ninh. Tuy nhicn, ch khi chung ra rhay uoi nhung no rhuc co Lan, rhay uoi nhan rhuc rhi chung ra noi co rhc ra o ia nhu ng rhay uo i nang rinh uo r ha cho La n rhan va hoa n ca nh cu a ninh. Vi vay, uc rhay uoi nhan thuc vc con, chung roi Lar uau rhay uoi no rhuc co Lan - rhay uoi chinh tnh ca ch cu a chung roi. Va nor no rhuc noi ia uoi riong qua riinh nay. Mo rhu c khong ra ch io i kho i rinh ca ch. Tiong La n rhan cua nor con nguoi, tnh ca ch va nhan thuc co noi quan hc ho ruong: tnh ca ch quycr uinh nhan thuc va nhan thuc co Iicn quan nar rhicr ucn tnh ca ch. Chu ng ra khong rhc rhay uoi nhan thuc na khong rhay uo i tnh ca ch va nguoc Iai. gay ca riuo ng ho rhay uo i no rhu c co vc ru c rho i cu a roi va o Luo i sa ng hon uo ricn xc uic n nga n, rhi vic c rhay uo i a y cu ng Ia hc qua va Li gio i ha n Lo i rinh ca ch co La n cu a roi. 7 THO I QUEN THA NH A T 53 Co rhc khong hai ai cung cu xu giong roi ricn chuycn xc uicn ngan hon ay. Toi rin chac iang nor vai nguoi cuoi cung ioi cung hicu ia uuoc hoan canh cua cha con nguoi uan ong no, nhung cung Ian ho ch can rhay rhuong xor chu r ir na rhoi. Lai co nhu ng nguoi nhay ca n hon, nhanh chong nhan ia Lan char cua van uc, ucn chia sc va giu uo nguoi uan ong no riuoc ca roi. Qua ca c Ia Iua n ricn, chu ng ra ca ng rha y uuo c su c na nh cu a ca c no rhu c, vi chu ng ra o ia no r Iang kinh giu chu ng ra quan sa r rhc gio i rhco ca ch iicng cu a no i nguo i. Su c na nh cu a su rhay uo i no rhu c chinh Ia su c na nh chu yc u ra o ia su rhay uo i nang rinh uo r ha , uu uo Ia su rhay uo i nhanh cho ng hay Ia no r qua riinh uic n ia ru ru va rha n rio ng. 6. IAY NGUYN T C IA M TRUNG TAM ac duc tnh cach hinh rhanh uua ricn khai nic n co Lan vc nhung nguycn rac chi hoi rinh hicu qua cua con nguoi. o Ia cac quy Iuar ru nhicn ron rai, Lar Licn va khong can rianh cai riong Lan char con nguoi, cung giong nhu uinh Iua r va n va r ha ua n cha ng ha n. guoi ra rin rhay y ruong vc su ron rai va anh huong cua cac nguycn rac nay riong nor cau chuycn vc su rhay uoi no rhu c cu a Fiank Koch uang ricn ra chi Prccccding cu a Ioc vicn Iai quan. Bai chiec au chien duu c die u dong de n ho iu mo cuoc a ia n da i nga y ien bie n iong die u kie n hu i ie xa u. 1oi hu c vu ien chie c a u ch huy va duu c giao nhie m vu du ng ga c ien boong khi ma n dem buong xuo ng. 1a m nhn ha n che v suung mu bao hu nen vi huye n iuu ng 54 7 THO I QUEN THA NH A T cung u lai ien boong au de heo doi moi hoa dong. Khong lau sau khi iu i o i, hoa ieu ma n ha i ba o ca o: Co do m sa ng ben ha i mu i a u. Bo m sa ng ca ng ga n hay xa da n so vu i a u chu ng a?, huye n iuu ng ho i la i. 1hua huye n iuu ng, ca ng ga n!, hoa ieu ia lu i va die u na y co nghia a u cu a chung oi co nguy cu va va o mo con au nao do. Vi huye n iuu ng ia le nh cho in hie u vien: Pha in hie u cho con a u do : ca hai a u dang cha y huu ng h ng va o nhau, yeu cau ho doi huung 20 do. 1in hie u ngay la u c duu c iuye n di, va chu ng oi nhanh cho ng nha n duu c in hie u ia lu i cu a chie c a u kia: Yeu cau au cac ong doi huung 20 do. 1huye n iuu ng ia le nh: 1iuye n in hie u: 1oi la huye n iuu ng, oi yeu ca u a u ca c anh do i huu ng 20 do . Ben kia ia lu i: 1oi la binh nh, oi de nghi ca c ong ha i doi huung 20 do!. Be n lu c na y h vi huye n iuu ng no i ca u, ong he len: 1iuye n in hie u: Chu ng oi la a u chie n. Ca c anh ha i doi huung 20 do ngay la uc!. Be n in hie u ben kia nha nha y: 1oi la ha i dng. 1he la chu ng oi buo c ha i do i huu ng. Su rhay uoi no rhuc cua vi rhuycn riuong, va ca cua chung ra khi uoc Lai ruong rhuar nay, khicn chung ra xcn xcr rinh huong rhco nor quan uicn hoan roan khac. Chung ra co rhc rhay iang rhuc rai ua Li rhay rhc Loi nhan 7 THO I QUEN THA NH A T 55 rhuc han chc cua ong ay nor rhuc rai quan riong uoi voi chung ra riong vicc hicu cuoc song hang ngay cung nhu uoi voi vi rhuycn riuong riong nhicn vu uicu khicn con ra u giu a suong nu . Ca c nguycn ra c cu ng gio ng nhu ngo n ha i uang. Chu ng Ia nhu ng quy Iua r ru nhicn ha i uuo c con nguo i ruan rhu . Cu ng nhu CcciI B. uc MiIIc nha n xc r vc ca c nguycn ra c riong Lo hin no i ric ng cu a ong, Muc i dic u ran cu a Chu a (Thc Tcn Connanuncnrs), ia ng: Chu ng ra ha i ruan rhco ca c quy Iua r ua uuo c ua r ia, nc u cho ng Ia i nhu ng quy Iua r a y, co ngha chu ng ra uang cho ng Ia i chinh ninh. Tiong khi noi nguoi co rhc nhin vao cuoc song cua Lan rhan, vao cac noi quan hc qua Iai uuoi Iang kinh cua no rhu c hay La n uo - vo n hinh rha nh ru kinh nghicn hay su qucn rhuoc - rhi nhung ran Lan uo na y Iai khong ha i Ia Ia nh rho na ch Ia nhu ng rhu c ra i chu quan uicn ra Ianh rho na rhoi. Thu c ra i kha ch quan hay Ia nh rho Lao go n ca c nguycn rac, quy Iuar ru nhicn chi hoi su har riicn va hanh huc cua con nguoi. icu nay co ngha cac quy Iuar nay ua hoa quycn vao cau riuc cua noi xa hoi van ninh riong suor chicu uai Iich su va Ia nguon goc cua noi gia uinh va rhc chc xa hoi. o chinh xac cua ran Lan uo nicu ra Ianh rho khong anh huong gi ucn su ron rai cua Ia nh rho . hu va y, su ro n ra i cu a ca c nguycn ra c, ca c quy Iua r ru nhicn ncu ricn ua rio ncn io ia ng uo i vo i La r cu ai co suy ngh sau sa c va Lic r xcn xc r ca c chu ky Iich su cu a xa ho i. hu ng nguycn ra c, quy Iua r na y rhnh rhoa ng Ia i xua r hic n riong uo i so ng. Tu y rhco nu c uo nha n rhu c va rhich nghi 56 7 THO I QUEN THA NH A T cu a con nguo i, chu ng uua ho ha r riic n rhco huo ng ro n ra i va o n uinh, hoa c ua y ho uc n cho ran ia va uic r vong. hung nguycn rac roi uang noi ucn ruycr nhicn khong hai Ia nhung uicu kho hicu, Li hicn, hay nang nau sac cua nor ron giao uac Licr nao uo, na Ia nhung uicu hicn nhicn uoi voi noi ron giao, riong cac riicr Iy xa hoi va cac hc rhong uao uuc ua co ru Iau uoi. hung nguycn Iy hay quy Iuar ru nhicn nay gan nhu Ia nor han riong uicu kicn song cua con nguoi, cua y rhuc va Iuong ran con nguoi. Chung gan nhu ron rai riong noi ca nhan, khong hu rhuoc vao uicu kicn xa hoi va y nuon chu quan cua con nguoi, cho uu chung co rhc Li vui ua hay Ian cho rc Iicr Loi nhung uicu kicn Lar Ioi hay su han khang nao uo. Vi uu , khi roi no i vc nguycn ra c ccng ba ng rhi sc na y sinh ia kha i nic n cong La ng va cong Iy . Duo ng nhu ric con cu ng co no r y rhu c La n sinh vc su cong La ng, cho uu uuo c ic n Iuyc n riong uic u kic n nguo c Ia i. Tuy co no r su kha c Lic r ia r Io n giu a uinh ngha va vic c rhu c hic n cong La ng, nhung nha n rhu c vc su cong La ng Ia i Ia no r nha n rhu c chung. guycn rac trung thuc va /ucng thic n rao co so cho su rin cay - uicu cor ycu cho su ho rac, har riicn Lcn vung riong Lan rhan cua nor con nguoi va riong cac noi quan hc cua con nguoi voi nhau. Mor nguycn rac nua Ia nhan qu;c n. Khai nicn co Lan riong Tuycn ngon uoc Ia cua Ioa Ky ua ncu io gia rii cua nguycn rac nay: Chung roi khang uinh nor chan Iy hicn nhicn iang: noi nguoi sinh ia ucu Linh uang, iang rao hoa ua Lan cho ho nhu ng quyc n ra r yc u va La r kha xan ha n, riong uo co quycn song, quycn uuoc ru uo va nuu cau ha nh hu c. 7 THO I QUEN THA NH A T 57 goai ia con co nor so nguycn rac khac nhu: phung u. hoac y ruong nuon cong hicn, nguycn rac cha t /uc ng hay hca n ha c. guycn rac tic m nang cho ia ng chu ng ra Ia hoi rhai co rhc Ion Icn, har riicn, rao ia ngay cang nhicu nguon Iuc. Can Iicn voi nguycn rac tic m nang Ia nguycn rac pha t tric n ruc Ia qua riinh giai hong ricn nang va har riicn rai nang. Qua riinh nay cung can ucn cac nguycn rac nhu kicn tri. bc i ducng va khu;c n khch. Ngu;cn ta c khong ha i Ia thuc hanh, vi rhu c ha nh Ia no r hoar uong uac riung, nor hanh uong cu rhc. Thuc hanh co rhc rha nh cong riong riuong ho nay nhung chua chac ua rhanh cong riong riuo ng ho khac, nhu vic c cha nc khong nhar rhicr hai nuoi uua con rhu hai gio ng nhu cach nuoi uua con uau Iong. cu rhuc hanh Ia vicc Ian cu rhc riong rung hoan canh rhi nguycn rac Iai Ia chan Iy co Lan, sau sac va co rinh ho Licn, co rhc a uung cho rung ca nhan, gia uinh, ro chuc... Khi chan Iy rhan nha va o ca c rho i qucn, chung sc giu con nguoi rao ia kha nang rhuc hanh, xu Iy hicu qua cac van uc khac nhau riong cuoc song. Ngu;cn ta c khong ha i Ia gia tri. Vi uu: Mo r Lang cuo co rhc chia nhau cac gia rii (var cuo uuoc) nhung chung ua ha n va o ca c nguycn ra c co La n (vi ha n ha Iua r). Ngu;cn tac /a /anh thc. ccn gia tri /a ban dc. Khi chu ng ra xcn riong cac nguycn rac uung, ruc hicu Licr su var uung voi Lan char von co cua no rhi chung ra sc rin ia chan Iy. Ngu;cn ta c uinh huong cach ung xu cua con nguoi. Chung co gia rii Iau uai, Lcn vung va Ia nhung van uc co Lan, hicn nhicn. Chung ra co rhc nhanh chong hicu uuoc 58 7 THO I QUEN THA NH A T rinh hicn nhicn cua nguycn rac ncu xcn xcr su vo Iy khi co gang uar uuoc rhanh cong Lang cach Ian nguoc Iai cac nguycn rac nay. Thar vo Iy ncu chung ra coi su Lar cong, Iua uao, hcn ha, vo uung, ran rhuong, hay suy uoi Ia ncn rang vu ng cha c cho rha nh cong va ha nh hu c Iau ua i. Ma c uu nguoi ra co rhc rianh cai voi nhau vc cach uinh ngha, cach rhc hicn va rhuc hicn cac nguycn rac nay, nhung chung Iuon ron rai riong nhan rhuc cua ho. Ca c La n uo hay no rhu c cu a chu ng ra ca ng ga n kc r cha r chc vo i ca c nguycn ra c, quy Iua r na y Lao nhicu rhi chu ng ca ng chinh xa c va co hic u qua La y nhicu. hu ng La n uo chinh xa c sc co a nh huo ng Iau ua i uc n su rha nh ua r cu a ca nhan va uuy rii ca c no i quan hc Lc n vu ng hon nhic u so vo i no Iu c rhay uo i rha i uo va ha nh vi cu a chu ng ra. 7. NGUYN T C THAY DO I VA PHA T TRI N So u rhuycr ac duc nhan cach co suc Ioi cuon nanh nc Ia uo nhicu nguoi cho iang no huong uan cach uar uuoc nhung rhanh ruu riong cuoc song nhu giau co, rhanh uar va co noi quan hc khang khir voi nhung nguoi xung quanh no r ca ch nhanh cho ng, uc ua ng na khong ca n ha i ria i qua qua riinh ha n ua u hay riuo ng rha nh rhco quy Iua r ru nhicn. Tuy nhicn, uo Ia nor Iy rhuycr khong rhuc rc, ao ruong va Iua uoi. Dung ky xao va nhung Licn ha voi vang uc uar uuoc rhanh cong cung chang khac gi rin nha nguoi qucn o rha nh ho Chicago na Ia i uu ng ra n La n uo cu a rha nh ho Dcrioir. Thco Liich Fionn, no r nha ha n Lic n sa c sa o vc nguycn nhan va kcr qua cua Iy rhuycr ac duc nhan cach rhi: 7 THO I QUEN THA NH A T 59 Bom nay, chung oi g mo nguui co hanh vi giong nhu mo nguu i ma y, anh a khong bie va khong hie u mnh la ai. Con nguu i duy nha ma anh a bie de n chinh la con nguui ma anh a muon duuc nguui khac nhn nhan, do la con nguu i vui nhung lui ba hoa sao io ng hay he cho nhu ng lu i chan ha nh, nu cuu i gia a o hay he cho ie ng cuu i iung hu c, va die u bo ha vo ng hay he cho no i dau hu c su . Co he die n a con nguu i na y qua hai cau sau: mo la , anh a co nhu ng khie m khuye khong he su a duu c ve ca inh va ba n inh u nhien. Bai la , anh a cu ng ch ng kha c g ha ng iie u nguu i kha c quanh a. Cuoc uoi con nguoi Iuon har riicn rhco nor riinh ru nhar uinh. Mor uua ric Licr Iar, ngoi, Lo, ui riuoc khi Licr chay. hung noi Luoc har riicn ay ucu quan riong va hai uicn ricn rhco riinh ru rhoi gian, khong rhc Lo qua nor Luoc nao ca. icu nay cung uung voi noi giai uoan cua cuoc song, noi ca nhan, gia uinh va ro chuc cung nhu riong noi Inh vuc. Chu ng ra uc ua ng Lic r va cha nha n chan Iy hay nguycn ra c vc qua trinh cu a ca c su va r riong rhc gio i va r cha r, nhung uc hic u uuo c no riong Inh vu c rinh ca n, riong no i quan hc giu a con nguo i vo i con nguo i va rha n chi, riong rinh ca ch ca nhan Ia uic u khong uon gia n. gay ca khi chu ng ra ua hic u uuo c no , rhi vic c cha nha n va chung so ng vo i no Ia i co n kho khan hon nu a. Do va y, uoi khi chu ng ra nuo n rin no r con uuo ng ra r, vo i hy vo ng co rhc Lo qua no r so Luo c quan rio ng nha n ric r kic n rho i gian va cong su c na va n ga r ha i uuo c kc r qua nong nuo n. icu gi sc xay ia khi chung ra co ui rar, Lo qua nor so giai uoan cua qua riinh rang riuong va har riicn ru nhicn- 60 7 THO I QUEN THA NH A T cu Lan ch Ia nor nguoi choi quan vor hang riung Linh na Iai quycr uinh choi o hang cao hon nhan gay an ruong ror hon, kcr qua sc Ia gi- Licu rinh rhan Iac quan co uu uc La n ua nh La i nor ray vor chuycn nghic hay khong- Ban Lc cua Lan sc ngh gi ncu Lan noi voi ho iang Lan co rhc Licu uicn rai nha har Ion, riong khi Lan ch noi hoc choi uuong can- Cau ria Ioi qua io iang. on gian Ia khong rhc nao ui nguoc cac quy Iuar ru nhicn, va vicc co rinh ui uuong rar ch uan ucn nhung kcr qua uang rhar vong va Ian Lan rhcn nan Iong. Ticn nor chicc rhang J Lac, roi uang o Lac 2 va nuon chuycn Icn Lac 5, vicc uau ricn roi hai Ian Ia Luoc Icn Lac rhang rhu La ua . ga n ngu co cau: Ia nh riinh va n ua n La r ua u ru Luo c chan ua u ricn va chu ng ra ch co no r ca ch an roan nhar Ia Luoc ui rung Luoc nor na rhoi. cu Lan khong cho rhay giao Licr riinh uo cua Lan uang o nuc nao Lang cach uar cau hoi hay rhu nhan suc ho c ra cu a ninh La n sc khong rhc na o ho c kha hon hay ricn Lo hon. Ban khong rhc chc giau nai ycu kcn cua ninh, vi riuoc sau gi cung Li har hicn. Cho ncn, rhua nhan no chinh Ia Luoc uau ricn uc hoc hoi. Thoicau rung noi iang: Tiong qua riinh har riicn, Ian sao co rhc chc giau nhung ycu kcn cua ninh khi chung ra Iuon hai su uung kicn rhuc riong noi Iuc-. Toi nho co Ian hai co gai ric, con cua nor nguoi Lan, ucn ga roi riong nuoc nar gian giua, han nan vc su ha kha c va rhic u rhong ca n cu a cha ninh. Iai co khong ua n no nicng noi voi cha nc ninh riong khi hai co Iai uang iar can rinh ycu, su rhong can va Ioi khuycn cua ho. Toi noi chuycn voi nguoi cha va nhan rhay ong ra iar 7 THO I QUEN THA NH A T 61 hicu van uc uang xay ia. hung riong khi ong ra rhua nhan ninh nong rinh rhi Iai choi Lo riach nhicn vc vicc nay va khong chiu rhu a nha n Ia nuc uo har riicn can xu c cua ong con rha. Tinh ru ai khong cho hc ong ra co Luoc ui uau ricn uan ucn su rhay uoi. c co uuoc noi quan hc ror uc voi vo, chong, con cai, Lan Lc hay cac uong su, chung ra hai hoc cach Iang nghc. c Iang nghc, chung ra can ucn cac nuc uo can xuc khac nhau nhu: kicn rii, coi no va ro y rhong can. ay Ia nhung han char Lac cao cua rinh cach. Sc uc uang hon nhicu khi nguoi ra hanh uong o nuc uo can xuc rha va uua ia Ioi khuycn o nuc uo cao. Muc uo ricn Lo cua nor nguoi riong cac Inh vuc nhu choi rcnnis hay uuong can Ia uicu iar uc nhan rhay, vi qua riinh uo khong rhc co su gia rao. hung nuc uo har riicn rinh cach va can xuc rhi khong uc nhan ia. Chung ra co rhc uong kich voi nguoi Ia, voi uong su, hay voi ai uo riong nor khoang rhoi gian ngan, hoac rhan chi cung co rhc ru Iu a uo i La n rhan. hung rhco roi, riong rhan ran, chu ng ra Licr io con nguoi rhar cua ninh va cung sc Li nhung nguoi rhuong xuycn ric xuc, Ian vicc voi chung ra har hicn ia. Vicc co gang ui uuong rar riong qua riinh har riicn ru nhicn rhuong uan ucn nor so hau qua riong rhc gioi kinh uoanh. hic u nha qua n Iy uoanh nghic rin ca ch nua nor rhu van hoa noi vc cai ricn nang suar Iao uong, char Iuo ng, rinh rha n Ia n vic c va ca ch hu c vu kha ch ha ng La ng cac Lai uicn van hung hon, Iuycn ra cach cuoi, va nhung su can rhic Lcn ngoa i kha c, hoa c qua vic c sa nha , nua Iai, hay rhau ron cong ry. Thc nhung, ho Iai xcn nhc Lau khong khi rhicu rin cay har sinh ru nhung hoar uong uo. 62 7 THO I QUEN THA NH A T Khi rha r La i, ho Ia i rin kic n ca c huong ha kha c riong ac duc nhan cach na ho rin iang sc nang Iai rhanh cong. Tuy nhicn, ho Iuon xcn nhc va vi han cac nguycn rac va quy riinh ru nhicn, von Ia co so uc xay uung nor ncn van hoa co uo rin cay cao. hic u nan riuo c, La n rhan roi cu ng ru ng vi ha n nguycn ra c na y riong Ia n sinh nha r Ia n rhu La cu a con ga i roi. Bom do, oi ve nha va nhn hay con be dang dung iong goc hong khach, ngang nganh giu ch cac goi qua ng, khong cho nhu ng du a ie kha c cu ng chui. Bie u da u ien oi de y la co nhieu hu huynh iong hong dang chu ng kie n ha nh do ng ich ky cu a con mnh. 1oi ca m ha y ma m vu i ca c hu huynh kha c va oi bie ho dang mong dui die u g u oi. Khong khi iong ho ng ha su cng h ng. Xhu ng du a ie kha c cha y quanh con oi, do i duu c chui ca c ng ha m, co n con be h cuung quye khong chiu. 1oi ha m nghi: Ch c ch n mnh ha i da y cho con be bie chia se . tia ii su chia se la mo iong nhu ng die u cu ba n nha ma mnh coi io ng. Io do , da u ien oi hu dua ia mo yeu ca u ha nhe nha ng: Con ga i cung cu a bo , cho ca c ba n chui chung do chui ca c ba n ng con nhe ?. Khong!, con be ia lu i h ng hu ng. 1ie heo, oi chuye n sang ca ch khuyen no ke m heo mo i ly lua n: Xa y con, ne u con chia do chui vu i ca c ba n, la n sau khi con de n nha ba n, ca c ba n cu ng se chia do chui vu i con. mo lan nua, con be l lai cau ia lui cu. 1oi iu nen hui lung ung, v io iang con be khong he nghe oi. Ca ch hu ba, oi dua ia mo die u kie n de ho i lo 7 THO I QUEN THA NH A T 63 no: Con a, neu con chia se do chui vui ban, bo se co mo mo n qua ha d c bie danh cho con. Bo se ng con keo cao su. Con khong hich ke o cao su!, con be he len. Be n nuu c na y h oi no i ca u ha su . 1oi du ng de n bie n ha uy hie va de do a no : Xe u con khong chiu cho ca c ba n chui cu ng, bo se ha con mo ia n. Con khong su!, con be gao o, 1a ca qua ng la cua con. Con khong muo n chia cho ai ca !. Cuo i cu ng, oi ha i du ng de n su c ma nh. 1oi gia la y va i mo n do chui ien ay con be va dua cho bo n ie : Bay, ca c cha u chui di!. Co rhc co con gai nho cua roi can co kinh nghicn so huu uo var riuoc khi no co rhc cho nguoi khac nuon. (Tiong rhuc rc, ncu chung ra khong so huu nor var nao uo rhi Iic u chu ng ra co rhar su cho nguoi kha c nuon hay khong-). Con Lc can roi voi ru cach Ia nor nguoi cha co uo chin chan cao hon vc can xuc uc uay cho no uicu nay. hung Iuc uo, roi coi riong y ngh cua cac Lac hu huynh uang uung xung quanh vc cach xu su cua roi hon su riuong rhanh va har riicn cua con cung nhu hon noi quan hc giua hai cha con roi. on gian Ia roi cho iang ninh Ian nhu vay Ia uung va hanh uong cua con Lc Ia sai. Con Lc ha i chia uo choi cho ca c La n. Co Ic rhco rhang uo cu a iicng roi, roi uang o nu c uo ca n xu c rha vi roi khong rhc chc ccn /c ng kicn nha n hay u thcng ca m. Do uo , roi ua ky vo ng con ga i ninh o nu c cao hon - uo Ia no sc cho ca c La n uo choi. c co ga ng Lu ua nhu ng yc u kc n cu a La n rhan, roi ua muc n su c na nh ru uy 64 7 THO I QUEN THA NH A T quyc n cu a no r nguo i cha uc c Luo c con Ia n rhco y ninh. hung vay nuo n su c na nh Ia i Ia ninh chu ng cu a su yc u kc n, Lo i no gia rang rinh hu rhuo c va o ca c yc u ro Lcn ngoa i, Luo c nguo i kha c ha i nhuo ng Lo , Ia n ca n kic r su ha r riic n cu a Iy rii uo c Ia , su riuo ng rha nh va rinh ky Iua r cu a ca La n rhan va nguo i xung quanh. Va cuo i cu ng no sc ra o ia su yc u kc n riong no i quan hc , su so ha i rhay rhc cho su ho ra c, va ca hai Lcn sc rio ncn ru y ric n va rhu rhc vo i nhau. Va uicu gi sc xay ia khi suc nanh Li vay nuon suc nanh var char, uia vi, uy quycn, su rin nhicn, Licu ruong, hinh uang Lc ngoai, rhanh rich qua khu rhay uo i hay khong uuoc uuy rii nua- cu roi chin chan hon, roi ua uua vao suc nanh noi rai cua ninh su hicu Licr cua Lan rhan vc su chia sc, vc su riuo ng rha nh, rinh ycu rhuong va su chan so c va cho hc uua con gai Lc nho cua ninh uuoc ru uo Iua chon co nuo n chia sc hay khong. Co rhc sau khi co ga ng Iy gia i vo i con Lc , roi ncn chuyc n su chu y cu a na y uu a ric va o ca c rio choi Iy rhu kha c nha n riu r Lo no i su c c ran Iy kho i con Lc . Mo r khi ric con co uuo c ca n gia c so hu u rhu c su , chu ng sc ru nguyc n chia sc uo choi cho nhau na khong no r chu r ua n uo. Tu uo, roi nghicn ia iang co nhung Iuc ric con can uuoc uay Lao nhung co nhung Iuc cung ncn uc chung ru suy xcr. Khi noi quan hc cua chung ra voi Lon ric rio ncn cang rhang riong nor Lau khong khi uay xuc can rhi vicc co uay Lao chung rhuong Li xcn nhu Ia nor su riung rii hay han Lac. hung ncu chung ra kco uua ric ia nor goc kin uao, kicn nhan Iang nghc va noi chuycn voi no rhi co Ic 7 THO I QUEN THA NH A T 65 sc nang Iai kcr qua ror hon. Tiong cau chuycn kc ricn, roi ua khong uu chin chan vc nar rinh can, rhicu su nhan nai va kicn chc uc co rhc Ian uuoc uicu uo. Co Ic y rhuc so huu ncn uuoc uay uo riuoc y rhuc chia sc. Tiong quan hc hon nhan va gia uinh, nhicu nguoi ua cho ui no r ca ch na y no c hay ru cho i chia sc vi ho chua Lao gio riai qua kinh nghicn uuoc Ian chu Lan rhan hay hicu uung vc gia rii Lan rhan. c giu con cn chung ra riuong rhanh, chung ra can hai uu kicn nhan giang uay chung y rhuc so huu va gia rii cua vicc chia sc. goai ia, Lan rhan chu ng ra cu ng ha i Ia n guong cho chu ng. 8. NHIN NHA N VA N D guo i ra rhuo ng Li cuo n hu r va o nhu ng chuyc n ro r uc cu a ca c ca nhan, gia uinh va ro chu c so ng uu a ricn nhu ng nguycn ra c vu ng cha c. Io nguo ng no nhu ng ca nhan co su c na nh, chin cha n, nhu ng gia uinh Lic r uu n Lo c, uoa n kc r, nhu ng ro chu c co nc n van ho a uo ng ran hic Iu c. Va rhuo ng rhi ho nuo n Lic r ngay no rhu c co La n cu a nhu ng ca nhan, ra rhc , ro chu c uo La ng ca c cau ho i nhu: La n rhc na o anh rhu c hic n uuo c uic u uo - Ia y cho roi Lic r huong ha cu a anh-, cu ng co ngha Ia : Ia y huo ng ua n roi ca ch gia i quyc r va n uc nhanh nha r cu a anh uc roi co rhc gia i quyc r nhu ng vuo ng na c roi uang ga ha i. Io co gang hoc ra va a uung nhung ky nang nay. Tiong nor rhoi gian ngan, chung uuong nhu co hicu qua. Tuy nhicn, uicu uo chang khac nao vicc su uung rhuoc asiiin hoac cao uan uc chua nhung con uau rhar ruc rhoi na khong rhc nao riicr ricu uuoc can Lcnh kinh nicn uc ioi cuoi cung cac riicu chung ca rinh noi sc xuar hicn. Vi vay, 66 7 THO I QUEN THA NH A T cang ra riung vao nhung van uc va con uau ca rinh Lao nhicu rhi chu ng ca ng go ha n Ia n cho can Lc nh kinh nicn rhcn rian riong Lay nhicu. icu nay co ngha Ia co van uc riong cach nhin nhan van uc cua chung ra. Chung ra hay xcn Iai Ian nua nor so uicn can Iuu y ua uuoc ncu ia o chuong nay va rac uong cua ru uuy ac duc nhan cach. 1ci tham du hct khca dac tac na; dcn khca huan /u;cn khac vc quan tri hicu qua. 1ci cc dci xu tct va tac mci quan hc than tinh vci nhan vicn cua minh. k; vcng vac nang /uc cua hc nhung tci khcng tha ; ai trung thanh vc i minh ca . 1ci nghi nc u tci bi cm nam nha mct nga;. hc c tha hc ma tan gau vc i nhau uc t buc i. 1a i ac tci khcng thc rc n /u;c n hc bic t /a m vic c mc t cach tu giac va cc tinh than trach nhicm - ha; tim ducc nguci cc nhung duc tnh dc- Thuyc r ac duc nhan cach uay iang roi co rhc a uung nor so hanh uong quycr Iicr hon nhu chan chnh Iai cong vicc hay sicr char ky Iuar - nhung vicc co rhc Ian cho cac nhan vicn cua roi rio ncn nc nc hon va hai Iong voi nhung gi ho uang co. Ioac roi co rhc rin kicn cac chuong riinh huan Iuycn xay uung uong co Ian vicc uc giu nhan vicn co ria ch nhic n hon, rhan chi co rhc sa rha i nhan vicn cu va ruycn nhan vicn noi co kha nang Ian vicc ror hon. hung, voi nhung nhan vicn rhicu riung rhanh nay rhi Iicu ho co hicu nhung uicu roi Ian Ia vi quycn Ioi cua ho hay khong- Io co can rhay roi uang uoi xu voi ho nhu voi nhung co nay khong- Co hai roi uanh gia ho nhu rhc Ia hoan roan uung- Cung co rhc chinh cach nhin nhan cua roi uoi voi nhan vicn Iai co van uc. 7 THO I QUEN THA NH A T 67 Cc qua nhicu vicc phai /am nhung thci gian khcng bac gic du ca. 1ci cam tha; ap /uc dc nang va buc bci uct nga;. uct tuan. 1ci du cac hci thac vc quan tri thci gian hicu qua va da thu ap dung nua ta phucng phap hcach dinh thci gian khac nhau. nhung van khcng cam tha; minh dang cng mct cucc cng hanh phuc. huu ch va ;cn binh nhu mcng mucn. Thuyc r ac duc nhan cach nha c roi ha i chua n Li sa n uicu gi uo ucn ru Lcn ngoai - nor rio Iy hoach uinh chicn Iuoc kinh uoanh noi hay nor cuoc hoi rhao chang han - co rhc giu roi giai roa cac a Iuc nay nor cach hicu qua hon. hung Iicu nhung hic u ua t uo co hai Ia cau ria Ioi khong- Licu Ian uuoc nhicu vicc hon riong khoang rhoi gian ngan hon co ucn Iai nhung rhay uoi rhar su khong, hay ch cang uay roi ucn vicc han ung Iai nhung con nguoi, nhung rinh huong co vc nhu uang kicn soar cuoc song cua roi- Phai chang co uicu gi khac roi can hai xcn xcr rhau ua o hon, can La n hon cha ng ha n nhu no r no rhuc nao uo riong roi co anh huong ucn cach roi nhin nhan rhoi gian, cuo c so ng va La n cha r cu a chinh ninh- Cucc hcn nhan cua tci trc ncn nhat nhcc. Chung tci khcng mau thuan ha; /uc duc gi vci nhau ca. nhung khcng ccn ;cu nhau nua. Du da nhc dcn 1rung tam tu van hcn nhan gia dinh va thuc hicn mct c cach. chung tci van khcng thc nhcm /cn ngcn /ua ncng am ma ca hai tung cc. Thuyc r a c du c nhan ca chna ch La o roi ia ng cha c ha i co va i cuo n sa ch hay va i cuo c rha o Iua n no i giu roi Lo c La ch nhu ng ran su uc vo roi co rhc hic u roi hon. hung cu ng co kha nang chu ng khong giu uuo c gi, va ch khi ycu nguo i kha c rhi roi no i co uuo c rinh ca n ninh uang rin kic n. 68 7 THO I QUEN THA NH A T hung Iicu vo roi co hai Ia nguycn nhan rhar su cua va n uc khong- Lic u co hai roi uang chan chan vao cac nhuoc uicn cua vo ninh va Licn cuoc song gia uinh rhanh ia kho so nhu rhc na y- Licu roi co uang uar ia nor no rhuc co Lan nao uo vc vo ninh, vc cuoc hon nhan, vc nor rinh ycu rhuc su uc ioi cuoc song gia uinh ninh Li no chi hoi qua nhicu- Ban co nhan ia no rhuc ac duc nhan cach co a nh huong quan riong nhu rhc nao ucn cach chung ra nhin nhan va giai quycr van uc khong- Du co nhan ia hay khong rhi cung co nhicu nguoi ao ruong vc nhung hua hcn sao iong cua rhuycr ac duc nhan cach. Toi rung ui ucn nhicu noi, Ian vicc voi nhicu ro chuc, ga go nhicu nguoi va har hicn ia iang, cac nha quan Iy co ran nhin chicn Iuoc Iau uai rhuong chan cac uicn gia ch Licr rac uong ran Iy va khich Ic nguoi khac Lang nhung cau chuycn vo vi nang rinh giai rii. icu ho can Ia gia rii rhuc char Lcn riong nor qua trinh hon Ia Iicu rhuoc asiiin hay cao uan. Mong nuon chu ycu cua ho Ia giai quycr cac van uc nan giai va ra riung vao cac nguycn rac co rhc ucn Iai hicu qua Iau uai. 9. NANG CAO TRINH DO TU DUY Thco AILcir Linsrcin, Chung ra khong rhc giai quycr uuoc van uc quan riong na chung ra uuong uau Lang riinh uo ru uuy giong nhu khi chung ra gay ia nhung van uc uo. Tha r va y, khi quan sa r su va r xung quanh va xcn xc r Ia i chinh La n rhan ninh, chung ra sc nha n ia ia ng nhu ng va n uc nay sinh khi song va cu xu rhco quan uicn ac duc nhan cach Ia nhung van uc co Lan, co chicu sau va khong rhc 7 THO I QUEN THA NH A T 69 uuoc giai quycr o nuc uo ru uuy hoi hor nhu khi chung noi har sinh. Chung ra can co nor riinh uo ru uuy noi sau sac hon nor no rhuc uua ricn cac nguycn rac nicu ra chinh xac han riu con nguoi va cac noi quan hc qua Iai co hicu qua uc giai quycr chung. Tiinh uo ru uuy noi chinh Ia van uc na cuon sach 7 1hci Qucn c 1hanh at uc ca ucn. ay Ia quan uicn Lar uau ru Lcn riong - Iay nguycn rac Ian riung ran va Iay rinh cach con nguoi Ian ncn rang - nhan nang Iai su rhanh uar cua ca nhan va su rhanh cong riong noi quan hc giu a cac ca nhan voi nhau. Quan uicn La r uau ru Lcn riong chu riong y rhuc Lar uau ru Lan nga va quan riong hon, Lar uau ru han cor Ioi cua Lan nga: nhung no rhu c, rinh cach va uong co cua con nguoi. Quan uicn nay cho iang ncu nuon co nor cuoc hon nhan ha nh hu c, La n ha y Ia nguo i ra o ia ca c na r rich cu c va Licr Lo qua nhung chuycn khong vui. cu nuon con ninh ngoan ngoan hon, ua ng ycu hon, Lan ha y Ia La c cha nc hicu va rhong can voi chung, kicn uinh hon va ycu quy chung hon. cu nuon co uuoc quycn ru chu hon riong cong vicc rhi Lan hay Ia nor nhan vicn co riach nhicn hon, Licr giu uo uong nghic va cong hicn nhicu hon. cu nuon uuoc nguoi khac rin cay, Lan hay Ia nguoi uang rin cay. cu nuon co uuoc cai rhu ycu Ia rai nang uuoc rhua nhan, rhi riuoc hcr, Lan hay ra riung vao cai chinh ycu - rinh ca ch cu a La n. Quan uicn Lar uau ru Lcn riong cho iang ncn uar 1ha nh tch ca nhan Icn ricn 1ha nh tch ta p thc , ia ng hu a va ncn giu Ioi hua voi chinh ninh riuoc khi hua va giu Ioi hua voi nguoi khac. Thco quan uicn nay, sc Ia vo ich ncu chung ra nuon co nhan cach riuoc khi co rinh cach, nuon cai 70 7 THO I QUEN THA NH A T rhicn cac noi quan hc riuoc khi hoan rhicn Lan rhan. Bar uau ru Lcn riong Ia nor qua riinh uoi noi Iicn ruc uua ricn cac quy Iuar ru nhicn chi hoi su riuong rhanh va ricn Lo cua con nguoi. o har riicn rhco uuong xoan oc, nang cao cach song uoc Ia, co riach nhicn va hu rhuo c Ia n nhau co hic u qua . Toi co co hoi Ian vicc voi nhicu nguoi khac nhau - co nguoi iar ruycr voi, co nguoi iar rai nang, co nguoi nong nuon su rhanh uar va hanh huc, co nguoi uang ui rin hanh huc, co nguoi uang khicn nguoi khac uau kho - nhung roi chua Lao gio rhay co giai ha nao, co nicn hanh huc, su rhanh cong nao ron rai Iau uai uua ricn quan uicn Lar uau ru Lcn ngoai. Quan uicn Lar uau ru Lcn ngoai rhuong nang Iai nhung kcr qua ricu cuc riong rhai uo va cach cu xu cua nhicu nguoi. Io rhuong can rhay ninh Ia nguoi khong co ha nh hu c, Ia na n nhan va La r Iu c, ho ch ra riung va o nhuoc uicn cua nguoi khac va Iuon cho iang hoan canh kho khan, rinh riang rii ric na ninh hai chiu uung rhuoc vc riach nhicn cua ai uo. Chung ra co rhc nhin rhay io nhar o nhung ca vo chong khong co hanh huc, uo Ia vi ca hai khong Licr cha nhan nhau, nguoi nay nuon nguoi kia hai rhay uoi, nguoi nay kc roi nguoi kia, nguoi kia rin cach sua uoi rinh ncr cua nguoi nay o Ia nor noi quan hc rhicu rin cay Ian nhau. Ca c rha nh vicn riong gia uinh chu ng roi ua ru ng so ng o La uia uic n no ng Lo ng nha r ricn ria i ua r - an Phi, IsiacI, va IicIanu - va roi rin ia ng nguo n go c cu a ca c va n uc uang uic n ia o La noi kha c nhau na y chinh Ia su rho ng rii cu a no rhu c xa ho i La r ua u ru Lcn ngoa i. Ca c Lcn Iicn quan uc u 7 THO I QUEN THA NH A T 71 rin ia ng va n uc na n o Lcn ngoa i va nc u ho (ru c hia Lcn kia) chiu su a uo i rhco khuon hc hay uo r nhicn Li Ioa i kho i co ng uo ng rhi va n uc sc uuo c gia i quyc r. Quan uicn Lar uau ru Lcn riong Ia su rhay uoi no rhuc quan riong uoi voi hau hcr noi nguoi, han Ion Ia uo anh huong nanh nc ru no rhuc xa hoi hicn hanh cua a c duc nhan cach. hung rhco kinh nghicn cua iicng roi iur ia ru nhung chuycn ca nhan cung nhu khi Ian vicc voi hang ngan nguoi khac va Lang su nghicn cuu sau sac vc nhung ca nhan va hinh rhai xa hoi ua rhanh cong riong Iich su, roi rin iang nhicu nguycn rac rhc hicn riong 7 1hci qucn na y ua rung an sau riong noi con nguoi chung ra, riong Iuong ran va y rhuc xa hoi cua chung ra. c nhan ia va har riicn chung, uc a uung chung vao vicc giai quycr cac noi quan ran sau sa c nha r cu a Ioa i nguo i, chu ng ra ca n ha i ru uuy kha c ui, ha i chuyc n nhu ng no rhu c cu rha nh nhu ng no rhu c no i, sau sa c hon - no rhuc La r ua u ru Lcn riong. Chung ta khcng ducc dung cucc tham hicm. vi muc dch cua chung ta /a di dcn nci chung ta da xuat phat dc kham pha nc mct /an nua. (1.S. L/ict) 72 7 THO I QUEN THA NH A T Iinh l 10 Xt 0LAX V 7 1B0I 0LEX Mo t nguo t rhe hte n minh quo nhu ng tte c rhuo ng lo m. The nen, su xur soc cuo mo r con nguo t lhong pho t lo o honh Jong, mo lo rhot quen. - Aristotle V c co La n, rinh ca ch cu a chu ng ra Ia no r Lo ha n cu a rhoi qucn. gan ngu co cau: Cico suy ngh, gar hanh uong, gico hanh uong, gar rhoi qucn, gico rhoi qucn, ga r rinh ca ch, gico rinh ca ch, ga r so ha n. Co rhc no i, rho i qucn Ia khuon na u nha r qua n, uoi khi vo rhu c, rhc hic n rinh ca ch cu a chu ng ra no r ca ch rhuo ng xuycn, ha ng nga y va quyc r uinh rinh hic u qua hay khong hic u qua riong no i hoa r uo ng, ra o ncn su c na nh Lcn riong cu a chu ng ra. Ioiacc Mann, no r nha su ha n v ua i ru ng no i: Tho i qucn cu ng gio ng nhu uay rhu ng. Ia ng nga y chu ng ra Lc n ru ng so i nho va Lc n ca ng nhic u rhi so i uay rhu ng ca ng kho uu r. Ba n rhan roi khong uo ng y vo i ha n cuo i cu a cau no i na y. Toi cho ia ng no co rhc Li uu r, cu ng nhu rho i qucn Ia rhu co rhc ho c va cu ng co rhc ru Lo , nhung vic c uo uo i ho i ha i co no r qua riinh va no r quyc r ran cao. 74 7 THO I QUEN THA NH A T hung ai rung rhco uoi hanh riinh uo Lo cua con nguoi ru rau AoIIo JJ Icn nar riang ioi rio vc riai uar chac han ucu sung so riuoc su kicn Iich su nay. Io sc rhor Icn Tha r Ia hi rhuo ng' hay Khong rhc rin uuo c'. Thc nhung, nhung ngon ru uo van chua uu uc uicn ra nhung giay hur uang ghi nho uo. c co uuoc rhanh cong v uai ay, cac nha uu hanh vu riu ua hai vuor qua suc hur cuc Ion cua riai uar. ang Iuong Lo ia riong vai hur uau ricn khi con rau ioi khoi Lc hong va riong nhung uan uau ricn cua cuoc hanh riinh con nhicu hon rong so nang Iuong uuoc uung riong nhicu ngay sau uo uc rhuc hicn cuoc hanh riinh uai nua riicu uan. Thoi qucn cung vay, no co suc hur iar Ion - Ion hon nhicu so voi nhung gi chung ra co rhc nhan rhay. Mor chur y chi hay nor vai rhay uoi riong cuoc song chua uu uc xoa Lo nhu ng rho i qucn ua an sau va o La n rhan nhu: su rhic u quycr ran, rhicu kicn nhan, rinh kicu ngao va ich ky. Moi su car canh ucu can nor no Iuc hi rhuong. Ch can vuor qua uuoc suc hur cua rhoi qucn, su ru uo cua chung ra sc uuoc uay Icn nor ran cao noi. Cung nhu cac nguon nang Iuong ru nhicn khac, suc hur cua riong Iuc co rhc co Ioi hoac co hai. Luc hur cua riong Iuc co rhc can rio con nguoi ucn voi vu riu uay Li an nhung cung chinh no Iai co kha nang Iicn kcr rhc gioi nay rhanh nor rhc rhong nhar, va giu riai uar nan uung quy uao, rao ia nor riar ru nhar uinh riong vu riu. Thoi qucn cung vay. o Ia nor Iuc hur iar Ion, ncu Licr su uung nor cach hicu qua, chung ra co rhc uung no uc rao su gan kcr va riar ru can rhicr nhan nang Iai rhanh cong riong cuoc so ng cu a chu ng ra. 7 THO I QUEN THA NH A T 75 1. THO I QUEN IA GI Tiong han vi cuon sach nay, chung ra xcn rhoi qucn Ia giao uicn cua tri thuc. k; nang va khat vcng. Tiong uo, tri thu c Ia nor no rhuc Iy rhuycr, ruc /a m gi va ta i ac, k; nang Ia /a m nhu thc na c, con khat vcng Ia dcng cc, Ia ; muc n hanh dcng. Muon rao nor rhoi qucn riong cuoc song, chung ra can hai co ca La ycu ro nay. Quan hc cu a chu ng ra vo i ca c uo ng nghic , vo ,cho ng, con ca i khong na y ro r uc co rhc Ia vi chu ng ra co rho i qucn a ua r y kic n cu a ninh na khong Lao gio rhu c su Ia ng nghc ho . hung uu bic t ca n ha i Ia ng nghc nguo i kha c ui nu a, co k; nang Ia ng nghc ui nu a rhi roi cu ng ca n co mcng muc n giao ric rhu c su , nc u khong, roi cu ng khong rhc ic n Iuyc n uuo c rho i qucn na y. Vi va y, uc xay uu ng uuo c no r rho i qucn ca n ha i co ca La yc u ro : tri thu c - k; nang - kha t vc ng. Su rhay uoi cua hicn ruong,Lan char Ia nor qua riinh ui Icn. Ban char Ian rhay uoi hicn ruong, va nguoc Iai, hicn ruong cung co rhc Ian rhay uoi Lan cha r. Chung ra har riicn rhco nor uuong xoan oc. ho co tri thuc. k; nang va khat vcng, chung ra co rhc ha Lo uuoc nhung no rhuc cu - von Ia cho uua gia rao riong nhicu nan qua - uc uar uuoc cac Luoc ricn noi cua Lan rhan va riong noi quan hc voi nguo i kha c. 76 7 THO I QUEN THA NH A T IUC TICI QUL IILU QUA Cac nguycn rac va no hinh ung xu uuoc Inh hoi oi khi, su rhay uoi Ia nor qua riinh uay gian riuan, nhung no uuoc rhuc uay Loi nor nuc uich cao ca hon, Loi nong nuon hy sinh cai hicn rai uc uar uuoc rhanh ruu Ion riong ruong Iai va no nang Iai hanh huc - nuc ricu uc chung ra ron rai. Ianh huc co rhc uuoc uinh ngha Ia kcr qua cu a kha r vo ng va kha nang hy sinh hic n ra i cho nhu ng uicu ror uc riong ruong Iai. Tri thc (Ia n gi, ra i sao) Ky nng (Ia n nhu rhc na o) Khat vong (nuo n Ia n gi) THO I QUEN 7 THO I QUEN THA NH A T 77 2. TINH IIN TU C CU A QUA TRINH TRUO NG THA NH Ba ; thc i qucn khong ha i Ia no r ra ho ca c cong rhu c ran Iy ioi iac, cha va na uo Ia huong ha ric can rinh ricn, Iicn ruc va uuoc kcr ho char chc nhicu nar riong vicc nang cao rinh hicu qua cua rung ca nhan, cua cac noi quan hc. Kcr ho hai hoa voi nhung quy Iuar har riicn ru nhicn, 7 thc i qucn giu chung ra Iicn ruc ricn Icn riong cac Luoc cu a qua riinh riuo ng rha nh, ru phu thuc c sang dcc /ap ioi ucn tucng hc. Khi Lar uau cuoc song, noi chung ra ucu Ia nor uua ric so sinh, hoa n roa n hu rhuoc va o cha nc (hoac nguo i uo uau). uoc uay uo, nuoi uuong va nang uo, rhco nan rhang, chung ra rio ncn cung ca hon, uoc Ia hon - vc rhc char, rinh rhan va ca vc rai chinh - cho ucn khi chung ra co rhc ru chan so c La n rhan ninh va rio rha nh no r con nguo i ru chu , ru Iuc. Cang riuong rhanh, chung ra cang nha n rhu c uuoc iang noi su var ricn uoi ucu rac uong qua Iai Ian nhau, iang co nor hc sinh rhai chi hoi ca ru nhicn va xa hoi. Chung ra har hicn ia iang vicc nang ninh Icn nor ran cao noi hu rhuoc iar nhicu vao noi quan hc voi nhung nguoi xung quanh - ngha Ia cuoc song cua con nguoi Iuon co su ruong ho . hin rong rhc, su har riicn cua con nguoi ru rhoi rho au ucn khi riuong rhanh Ia hu ho voi quy Iuar ru nhicn. Tuy nhicn, co nhicu chicu huong har riicn. Chang han, su riuong rhanh vc rhc char khong nhar rhicr ui Iicn voi riuong rhanh vc rinh can hay rii ruc. Mar khac, no r nguoi chan har riicn vc rhc char khong han Ia kcn riuong rha nh vc na r rii ruc hay rinh ca n. 78 7 THO I QUEN THA NH A T Ticn con uuong har riicn Iicn ruc cua su riuong rha nh, phu thuc c Ia no rhu c thucc vc nguci khac - anh chan soc roi, anh ucn hoac khong ucn voi roi, roi riach anh vc hau qua xay ia Con dcc /ap no i chinh Ia no rhuc cu a tci - roi co rhc Ian vicc nay, roi chiu riach nhicn, roi Licr ru Iuc, roi co quycn Iua chon hung, tucng thuc c Ia no rhu c thucc vc chung ta - chu ng ra co rhc cung Ian vicc, chung ra co rhc ho rac voi nhau, chung ra co rhc kcr ho rai nang va nang Iuc Iai uc cung Ian nhung vicc Ion hon. Nguc i phu thuc c uua vao nguoi khac uc uar uicu ninh nuo n. Nguc i dc c /a p Iuon co uuoc cai ninh nuon Lang chinh no Iuc cua Lan rhan. Con Nguc i tucng thuc c rhi Lic r kcr ho no Iuc cua ninh voi nhung no Iuc cua nguoi khac uc uar rhanh cong Ion nhar. cu Li hu rhuoc vc rhc char, chang han Li Lai Iicr hay rar nguycn, roi sc hai can ucn su giu uo cua nguoi khac. cu Li hu rhuoc vc rinh can, roi sc can ucn nhan xcr cua nguoi khac uc can rhay ninh co gia rii va an ran. cu Ia nguoi hu rhuoc vc rii ruc, roi sc hai nho nguoi khac suy ngh ho noi van uc riong cuoc song. guoc Iai, ncu Ia nor nguoi uoc Ia, vc nar rhc char, roi co rhc ru ninh Ian Iay noi vicc, vc rii ruc, roi co rhc ru suy ngh, ru uuy no r cach sang rao, co o c han rich va sa xc cung nhu riinh Lay y kicn cua ninh nor cach uc hicu, vc rinh can, roi sc ru Ian chu Lan rhan, can nhan uuoc chinh ninh va sc khong Li chi hoi Loi cau hoi roi co uuoc nguoi khac ycu ncn hay uoi xu ror khong. Co rhc uc uang nhan rhay iang nguoi co rinh uoc Ia ro ia chin chan hon nhicu so voi nguoi co rinh hu rhuoc. 7 THO I QUEN THA NH A T 79 Rcn Iuycn uuoc rinh uoc Ia Ia nor rhanh cong Ion nhung uo khong hai Ia ra r ca . Iicn nay, rinh uoc Ia uang Ia no rhuc uuoc xa hoi uc cao. Iau hcr sach, Lao vicr vc cach song ucu sung Lai rinh uoc Ia - nhu rhc giao ric, Ian vicc nhon, hay ho rac ucu kcn gia rii hon. Io xcn rinh uoc Ia nhu nuc ricu roi rhuong na noi ca nhan va xa hoi can huong roi. hung rhu c char, vic c nha n nanh rinh uoc Ia han nhicu xua r ha r ru ha n u ng riuo c su hu rhuo c, nhu no r ca ch cho ng uoi vicc kicn soar, chi hoi va khong chc cua nguoi khac uoi voi chung ra. hicu nguoi hicu khong rhau uao vc khai nicn ruong rhuoc, rhuong Iicn ruong, rhan chi uong nhar no voi su hu rhuo c. Vi vay, chung ra rha y co nhu ng nguoi nhan uanh uoc Ia, giai hong con nguoi, nhung rhuc char Ia vi ich ky ca nhan, ru Ioi na Iy hon, Lo ioi con cai va Iang rianh noi riach nhicn xa hoi. Phan ung o nhung nguoi co rhan vong rhoar khoi su go Lo - uc ru khang uinh ninh va Ian nhung vicc ninh nuon - rhuong Loc Io nhicu su hu rhuoc co Lan. Tiong khi co gang uar uuoc nuc ricu, ho Iai Loc Io nhicu uicn ycu: uc nhung su kicn nan ngoai kha nang kicn soar cua La n rhan chi ho i. Tar nhicn, chung ra ca n hai rhay uo i hoan canh. Thc nhung, phu thuc c Iai Ia nor van uc rhuoc vc qua riinh riuong rhanh cua rung ca nhan na ir Iicn quan ucn hoan ca nh. gay ca riong hoa n ca nh rhua n Io i hon rhi su hu rhuoc van rhuong uuoc uuy rii. Tuy nhicn, no co rhc uuoc giai hong Lang su uoc Ia rhar su riong rinh cach chung ra, khicn cho chung ra co rhcn suc nanh uc chu uong 80 7 THO I QUEN THA NH A T hanh uong hon Ia Li uong uoi ho. o Ia nor nuc ricu ror uc nhung khong hai Ia nuc ricu roi rhuong cua nor cuo c song rhanh uar. Tu uuy uoc Ia uon rhuan khong rhc hu ho voi rhuc rai co rinh ruong rhuoc. hung nguoi co rinh uoc Ia na khong uu riuong rhanh uc suy ngh va hanh uong nor cach ruong rhuoc rhi ho ch co rhc Ia nhung ca nhan ro r, chu khong rhc Ia nhung nha Ianh uao hay uong uoi ror. Vi ho khong xua r rhan ru no rhu c cu a su ruong rhuo c ca n rhic r cho su rhanh cong riong ca c noi quan hc hon nhan, gia uinh, ro chuc. Vc La n cha r, cuo c so ng co rinh tucng thuc c cao ncn vic c rin ca ch ua r uuo c hic u qua ro i ua La ng rinh uo c Ia rhi cha ng kha c na o rin ca ch choi qua n vo r La ng chic c ga y ua nh gon - ngha Ia huong ha khong rhich ho vo i rhu c ric n. Tinh tucng thuc c Ia nor khai nicn chin chan va ricn Lo hon nhicu so voi rinh uoc Ia. cu ruong rhuoc vc rhc char, uu Ia nguoi ru Iuc va co kha nang, chung ra cung sc Iicn kcr suc nanh uc co uuoc kcr qua ror hon riong cong vicc. cu ruong rhuoc vc rinh can, uu nhan ia y ngha cua Lan rhan, chung ra cung can chia sc rinh can voi nguoi khac. cu ruong rhuoc vc rii ruc, chung ra sc Licr kcr ho nhung y ruong ruycr voi nhar cua nguoi khac voi nhung y ruong cua iicng ninh. Do uo, ncu co rinh ruong rhuoc, chung ra sc co co hoi uc chia sc Lan rhan ninh voi nguoi khac no r cach sau sac va co y ngha, sc ric can uuoc cac nguon Iuc va ricn nang Ion Iao cua nhung nguoi xung quanh. Ch co nhung nguoi song dcc /ap noi icn Iuycn uuoc 7 THO I QUEN THA NH A T 81 rinh tucng thuc c. guoi phu thuc c rhuong khong co uuoc nhung noi quan hc ruong rhuoc vi ho khong rhc Iicn kcr vo i nguo i kha c riong khi chua uu kha nang Ia n chu La n rhan. o cung Ia Iy uo vi sao cac rhoi qucn J, 2, l riong cac chuong ric rhco Ia i xoay quanh van uc Ia n chu La n rhan. ho cac rhoi qucn nay, nguoi ra co rhc chuycn ru phu thuc c sang dcc /ap riuoc khi co rhc co uuoc rinh tucng thuc c. Chung Ia nhung tha nh tch ca nhan - cor Ioi cua su har riicn rinh ca ch - va tha nh tch ca nhan sc uan ucn tha nh tch ta p thc. Cung nhu gico har ioi noi rhu hoach uuoc, Lan khong rhc uao nguoc qua riinh nay. o Ia nor qua riinh Lar uau ru Lcn riong. Khi rhar su uoc Ia, Lan sc co ncn rang vung chac cho rinh ruong rhuoc, co nor rinh cach co Lan giu Lan uar uuo c nhu ng rha nh rich ra rhc rhco uinh huo ng nhan cach khi Ian vicc nhon, ho rac, giao ric xa hoi uuoc ncu riong cac rhoi qucn !, 5, t. hung uic u na y khong co ngha Ia La n ha i ic n Iuyc n ca c rho i qucn J, 2, l no r ca ch hoa n ha o riuo c khi ra Iuyc n ca c rho i qucn !, 5, t. a n uuo c su Iicn ru c cu a ca c rho i qucn sc giu La n Ia n chu uuo c su ha r riic n cu a ninh no r ca ch hu u hic u. Ba n co rhc Iuyc n ra cu ng no r Iu c ca t rho i qucn. La nor han cua rhc gioi ruong rhuoc, hang ngay, chung ra van giao ric voi rhc gioi uo. Tuy nhicn, cac van uc noi con o uo co rhc uc uang Ian Iu no nhung rhoi qucn hinh rhanh ncn rinh cach. Iicu uuoc rac uong cua Lan rhan ucn cac noi quan hc co rinh ruong rhuoc giu Lan ra riung no Iuc rhco uung riinh ru va hu ho voi cac quy Iuar har riicn ru nhicn. 82 7 THO I QUEN THA NH A T Thoi qucn rhu Lay Ia rhoi qucn cua su uoi noi - nor su uoi noi rhuong xuycn va co rinh can uoi Lon chicu - gon La chicu khong gian va chicu con Iai Ia rhoi gian - cua cuoc so ng. o xoay quanh va Lao ha n ra r ca ca c rho i qucn kha c. o Ia rhoi qucn hoan rhicn khong ngung, rao ia nor qua riinh har riicn rhco uuong xoan oc uc nang Lan Icn nor riinh uo hicu Licr noi va song rhco rung rhoi qucn khi Lan nhin nhan no o goc uo cao hon. Bic u uo uuo i uay Ia su rhc hic n La ng hinh a nh rhco riinh ru va rinh ruong rhuo c cu a rho i qucn. o sc uuo c su uu ng xuycn suo r cuo n sa ch na y, khi chu ng ra kha o sa r ca hai khia ca nh: no i quan hc co riinh ru giu a ca c rho i qucn va su kc r ho va n uo ng cu a chu ng. Khi Iicn kc r vo i nhau, 7 thc i qucn sc ra o ia uuo c nhu ng hinh rhu c no i cu a nhau va Ia n rang gia rii cho nhau. Mo i kha i nic n hay no i rho i qucn sc uuo c riinh La y io ia ng riong nhu ng ha n ric rhco. Tng thuc Jh^Nh J|Ch J^P JhE Laug ughe va lhau hieu lau uhau 0oug lau hiep luc Ju duy cuug lhaug Luou chu doug Bal dau lu uuc lieu da duoc xac diuh uu lieu cho dieu quau lroug uhal Jh^Nh J|Ch C^ Nh^N c lp Phu thuc R e u g i u a b a u l h a u 1 2 3 4 5 6 7 MC TIUC TICI QUL 7 THO I QUEN THA NH A T 83 3. DINH NGHIA V TINH HI U QUA Ba ; thc i qucn chung ra sc uc ca riong cuon sach nay Ia nhung rhoi qucn cua su rhanh uar, Loi vi chung uuoc xay uung uua ricn cac nguycn rac, nang Iai cho chung ra nhung Ioi ich roi ua va Iau uai. Chung rio rhanh ncn rang cua rinh cach con nguoi, rao ncn nor riung ran cung ca nhung ran Lan uo chinh xac. ong rhoi, nhung rhoi qucn nay Ia co so uc noi ca nhan co rhc ru giai quycr cac van uc cua ninh nor cach hicu qua, ran uung roi ua cac co hoi, khong ngung hoc ra cung nhu kcr ho uuoc cac nguycn rac khac riong qua riinh har riicn cua ninh. Ba; 1hci qucn dc thanh dat cung uuoc xay uung uua ricn no rhu c cu a rinh hicu qua, hu ho vo i nor quy Iuar ru nhicn, nor nguycn rac roi goi Ia u can ba ng P,PC. c uc uang hicu uuoc nguycn rac nay, chung ra co rhc Iicn hc voi cau chuycn ngu ngon Ngcng dc trung vang cu a Acso. mo bac nong dan ngheo mo hom ha hien mo qua iung bng vang la lanh iong o con ngong cua mnh. Iu c da u, ong nghi ai do muo n chui khm ong. Xhung khi nh la y qua iung dinh nem di, ong da ki nghi lai. 0ua iung dung la bng vang ha! Xguui nong dan khong he in noi vao van may lun dang den vui mnh. Cu mo i nga y ioi qua, ngay sau khi hu c da y, ong la i cha y bo den o ngong va hu duuc mo qua iung vang. Chng may cho c, ba c nong dan iu nen gia u co . 1uy nhien, ca ng gia u h lo ng ham cu a ong ca ng lu n, ong khong co n du kien nha n de chu u ng nga y ioi qua nua. 0ng quye dinh gie che con ngo ng de la y a ca so iu ng iong bung no. Xhung khi ong mo bung con ngong ia h ben iong io ng io ng, uye nhien khong co qua iu ng 84 7 THO I QUEN THA NH A T vang nao. Va, dieu oi e hun nua la u do ve sau ong khong con lay duuc qua iung vang nao nua v da gie che con ngo ng io i. An uang sau cau chuycn ngu ngon nay Ia nor quy Iuar ru nhicn, nor nguycn rac - nor uinh ngha co Lan vc rinh hicu qua. hicu nguoi nhin hicu qua ru no rhuc qua riung vang: Cang an xuat. cang thu /ci nhuan thi hicu qua dat ducc cang cac. Cau chuyc n ngu ngon ricn cho rha y tnh hic u qua hu rhuo c va o hai yc u ro : a n pha m(ca c qua riu ng va ng) va phucng tic n,nang /u c (con ngo ng) uc sa n xua r ia sa n ha n uo . cu Lan chon kicu song ch chu riong vao nhung qua riung vang na Lo qua con ngong, Lan sc son nar ui huong ricn san xuar ia cac qua riung vang Mar khac nc u Lan ch chan soc con ngong na khong co nuc uich uar uuoc cac qua riung vang, Lan sc son khong con gi uc nuoi song Lan rhan hay con ngong. Tinh hicu qua nan riong su can Lang roi goi Ia u can ba ng P,PC. P Ia a n pha m(Piouucrion), na o uay Ia nhung qua riung vang. Con PC Ia chu vicr rar cua nang /uc an xua t (Piouucrion CaaLiIiry), ruc con ngong nang Iuc ra o ia nhu ng qua riu ng va ng. 4. BA IOA I TA I SA N Vc co Lan, co La Ioai rai san: rai san var char, rai san rai chinh va rai san con nguoi. Chung ra cung Ian Iuor xcr rung Ioai nor. Cach uay vai nan, roi nua nor rai san var char - uo Ia nor chicc nay car co. Toi su uung rhuong xuycn chicc nay 7 THO I QUEN THA NH A T 85 nay na chang hc Lao uuong gi ca. Thc ncn, sau hai vu nua, no Lar uau hong hoc. Tiong Ian sua chua uau ricn, uong co ch con nor nua cong suar Lan uau. hu vay, vc co Lan, chicc nay khong con uung uuoc nua. Toi nhan ia iang, gia nhu chiu uau ru vao PC (nang /uc an xuat) - ruc chan soc va Lao uuong chicc nay, rhi roi co rhc uuoc huong P (a n pha m) cua no - nor san co uc. Vi khong son nhan ia uicu uo ncn hau qua Ia roi hai Lo ia nhicu rhoi gian va ricn Lac hon uc nua nor chicc nay car co noi. Ro iang uay Ia nor vicc khong hicu qua. Vi rhco uuoi cac Ioi ich hay kcr qua riuoc nar, chung ra rhuong huy hoai nhung rai san var char co gia rii nhu nor chicc xc hoi, nor cai nay vi rinh, nay giar, rhan chi ca co rhc va noi riuong song cua chung ra. Ciu can Lang giua P va PC sc rao ia su khac Licr Ion riong vicc su uung co hicu qua ca c ra i sa n va r cha r. Su can Lang P va PC cung rac uong nanh nc ucn vicc su uung co hicu qua cac rai san rai chinh. Chung ra rhuong Ian Ion giua von goc va Iai o nuc nao- Co Lao gio Lan su uung rhan vao von goc cua ninh uc rang nuc song- Tiong kinh uoanh, ncu chung ra gian von goc rhi rhuong kco rhco kha nang gia n Io i nhua n, ru c Ia gia n rhu nha , va nguon von sc ngay cang can uan cho ucn khi khong con uu uc cung ca cho cac nhu cau co Lan nua. Loa i ra i sa n ra i chinh quan rio ng nhar chinh Ia kha nang ra o ia rhu nha cu a no i chu ng ra. cu khong ua u ru Iicn ruc vao vicc rang PC, kha nang Iua chon cua chung ra sc Li gioi han iar nhicu. Chung ra sc Li rioi Luoc vao hoan canh, so hai nghc y kicn cua noi nguoi ru ca ricn ucn uong nghic va ca uuoi, so Li hu rhuoc vc kinh rc va ioi 86 7 THO I QUEN THA NH A T vao rhc Li uong. Va uay cung Ia nor vicc khong hicu qua. Tiong Inh vuc con nguoi, su can Lang P va PC con quan riong hon nua vi con nguoi Ia chu rhc kicn soar rai san var char va rai san rai chinh. Vi uu, ncu hai nguoi kcr hon voi nhau ch vi nhung qua riung vang vi Ioi ich na khong quan ran ucn vicc xay ua noi quan hc rinh can rhi ho rhuong rio ncn rhicu nhay can va rhicu suy ngh, Lo qua nhu ng cu ch quan ran, chan so c ruy nho nhung ia r quan riong uoi voi noi quan hc sau sac. Io rio rhanh uoi rhu cu a nhau, kic n soa r nhau, ch quan ran uc n nhu ca u cua iicng ninh, uc Licn Lach cho ninh va Loi Iong rin vcr sai Ian cua nguoi kia. Tinh ycu, su uiu uang va rhanh rhoar ran Iui uan. Con ngong vang Li Lcnh ngay cang na ng hon. Con noi quan hc cha nc voi con cai rhi sao- Khi con nho, Lon ric hoan roan hu rhuoc vao nguoi Ion va chung iar uc Li ron rhuong. guoi Ion uc Io Ia nhicn vu PC - ruc uay uo, riao uoi, rio chuycn va Iang nghc con cai. Cac Lac hu huynh rhuong cho iang ho uuoc quycn Ian nhung uicu ho nuon. Mor so nguoi rhuong xuycn quar nang, a uar con cai, so khac Iai qua nuong chicu, san sang ua ung noi uoi hoi, uu vo Iy, cua chung. Tiong ca hai riuong ho uo, Lon ric sc Ion Icn na khong hc y rhuc uuoc vc cac chuan nuc hay su ky vong, khong co quycr ran, ky Iuar va riach nhicn voi noi nguoi, voi chinh cuoc uoi cua chung. Du La ng ca ch na o ui nu a uo c uoa n hay uc ua i nguo i ra ua nang riong ninh ran Iy qua riu ng va ng. Ioa c Ia Ia n rhco y ninh nuo n hoa c Ia rhco ca ch ninh uuo c ua rhich. hung riong khi uo ca i gi sc xa y ia cho con ngo ng- c u uu a Lc Iang rhang ngoa i uuo ng va i nan rhi rinh rha n ria ch nhic n, y rhu c ru gia c, nic n rin va o nang Iu c cu a ninh 7 THO I QUEN THA NH A T 87 uc co su Iu a cho n uu ng hay ua r uuo c nhu ng nu c ricu quan rio ng sc nhu rhc na o- Va co n no i quan hc cu a ca u Lc vo i cha nc rhi sao- Khi Luo c sang no r Luo c ngoa r no i, uo Ia ruo i rhic u nicn, rhi sc na y sinh va n uc vc nhan ua ng. Lic u ca u Lc co cho ia ng cha nc sc Ia ng nghc ninh na khong ha n xc r, ia ng cha nc sc rhu c su quan ran uc n ninh nhu no r con nguo i, ia ng cha nc Ia nguo i ua ng rin ca y riuo c La r cu uic u gi xa y ia- Lic u no i quan hc co uu na nh uc cha nc riao uo i, rio chuyc n va ra o a nh huo ng vo i ca u- Cia su La n nuo n con ninh ru ray uo n uc sa ch sc can ho ng cu a no . Khi uo , can ho ng sa ch sc Ia P (sa n ha n hoa c qua riu ng va ng) va uu a con chinh Ia PC (nang Iu c Ia n ia sa n ha n hoa c con ngo ng). Khi P va PC can La ng nhau, ngha Ia con La n uo n uc can ho ng no r ca ch vui vc na khong ca n La n ha i nha c nho rhi no Ia ra i sa n co gia rii (ru c Ia no r con ngo ng co rhc uc ia nhu ng qua riu ng va ng). hung nc u no rhu c cu a La n ra riung va o P (sa n ha n) - no r can ho ng ngan na , co rhc La n sc Ia ia y va La r Luo c con La n ha i Ia n vic c uo . ic u na y co ngha Ia uc ua r uuo c nong nuo n cu a ninh Ia qua riu ng va ng, La n ua xcn nhc , rha n chi Ia n hao ro n su c kho c va nang Iu c (PC) cu a con ngo ng. Toi nuon chia sc nor kinh nghicn PC rhu vi cua roi voi con gai ninh. 1oi muo n no i chuye n iieng vu i con ga i mnh nen da len ke hoa ch cho cuo c g . 1oi cu dinh ninh i ng se khong g iu ngai g. Io do, khi g con, oi bao: Bom nay la buoi oi bo danh cho con. Con hich di dau na o?. 0, bo, sao bo iinh iong he?, con gai oi o ve ngac nhien. 88 7 THO I QUEN THA NH A T 1ha da y, bo no i nghiem u c ma ! Vang a Xhung, con be a ung, Bie u con muon la m ch c bo khong hich dau. Vay sao?, oi noi so sng, 1oi nay, bo se lam mo i hu con muo n. Con muo n di xem him Chi u ttauh giu a ca c vi sao, con be ia lu i, Xhung con bie bo khong hich. Ia n iuu c di xem, bo cu ngu suo . Bo khong hich him gia uu ng Xhung hoi, mnh khong di cu ng duu c bo a !. 0 , khong, ne u con hich, bo con mnh se cu ng di. Bo dung ban am. Bau hai luc nao bo con mnh cu ng co hu i gian vu i nhau he na y dau, con be ngu ng mo lu c io i no i ie , Xhung bo co bie a i sao bo khong hich him do khong? V bo khong hie u duu c iie ly cu a Chie n binh ledi. Con no i sao? Bo con nhu nhung g bo huung giang day khong? Bo chinh la nhu ng g Chie n binh ledi duu c hua n luye n. 1ha he sao? Va y h bo con mnh ha i di xem Chi u ttauh giu a ca c vi sao mui duuc! 1he la chu ng oi de n ia chie u him. Con be ngo i ca nh oi va iuye n cho oi mo hu c do . 1oi iu hanh ho c io cu a no . Bie u do ha ky dieu. 1oi b da u nha n ia mo mo huc mui ma oan bo iie ly cu ba n va su luyen a cu a Chie n binh ledi duu c he hie n iong nhu ng hoa n ca nh kha c nhau. Kinh nghic n na y khong ha i Ia kinh nghic n vc P uuo c va ch sa n. o Ia kc r qua La r ngo cu a vic c ua u ru va o 7 THO I QUEN THA NH A T 89 PC. o Ia su ga n Lo va ia r ua ng ha i Io ng. hung chu ng roi cu ng uuo c huo ng ca nhu ng qua riu ng va ng nu a, khi na con ngo ng cha r Iuo ng cu a no i quan hc uuo c nuoi uuo ng ro r. S. NGUYN T C PC TRONG TO CHU C Mor riong nhung khia canh co gia rii Ion Iao cua Lar ky nor nguycn rac uung uan nao Ia no ho Iy va co rhc a uung uuoc riong noi hoan canh. Tiong cuon sach nay, roi nuon chia sc voi cac Lan nor so cach a uung cac nguycn ra c riong no r ro chu c, gia uinh hay La n rhan La n. Khi khong ron rio ng su can La ng P,PC riong vic c su uu ng ca c ra i sa n va r cha r cu a no r ro chu c, nguo i ra sc Ia n gia n ui hic u qua hoa r uo ng cu a ro chu c uo va rhuo ng uc Ia i cho nguo i kha c ha u qua - nhu ng con ngo ng uang gia y chc r. Vi uu , no r nguo i hu ria ch ra i sa n va r cha r Ia no r chic c na y sa n xua r. Do uang ha o hu c gay a n ruo ng vo i ca ricn ncn anh ra ua cho chic c na y Ia n vic c vo i cong sua r ro i ua, ca nga y Ia n ucn - khong cho na y ngh hay La o uuo ng. Sau no r rho i gian nga n, sa n Iuo ng rang Icn ua ng kc , chi hi sa n xua r gia n, va Io i nhua n rang vo r, uo ng rho i anh ra uuo c rhang chu c. u ng Ia nhu ng qua riu ng va ng' hung ncu Lan Ia nguoi kc nhicn cua anh ra. Ban sc rhua huong nor con ngong on ycu, kicr suc nor cai nay ua ucn Iuc Li g scr va Lar uau hong hoc. Ban hai uau ru nhicu chi hi va rhoi gian cho vicc Lao rii, Lao uuong. San Iuong khong ua ung ycu cau, chi hi rang vor, Ioi nhuan gian xuong uor ngor. Vay ai Ia nguoi Li Icn an vi ua gay ron rhar nhung qua riung vang nay- Chinh Ia Lan. 90 7 THO I QUEN THA NH A T guoi ricn nhicn cua Lan noi rhar su Ia nguoi gay ron rhar cho rai san, nhung hc rhong kc roan ch Lao cao uon vi san Iuong, chi hi va Ioi nhuan na rhoi. Su can Lang P,PC cung uac Licr quan riong khi a uung vao rai san con nguoi riong nor ro chuc - ca nhan vicn Ia n kha ch ha ng. Toi Lic r co no r hic u an hu c vu no n xu riai ruyc r ha o va Iuon cha r cu ng nguo i va o no i Luo i riua. hung vi no r Iy uo ca nhan, nguo i chu ua La n Ia i cu a ha ng cho nguo i kha c. guo i chu no i chu rio ng va o nhu ng qua riu ng va ng: ong ra quyc r uinh ha rhcn nuo c va o no n xu . Tiong rha ng ua u ricn, chi hi gia n xuo ng va uoanh rhu khong uo i ncn Io i nhua n rang Icn. hung rha ng ric rhco, kha ch ha ng La r ua u va ng ui. Su rin ca y khong co n va uoanh so ga n nhu La ng khong. guo i chu no i co ga ng no r ca ch ruyc r vo ng uc khoi hu c Ia i uy rin nhung vo huong cu u chu a. guycn uo Ia vi ong a y ua xcn rhuo ng kha ch ha ng, ua nh na r Io ng rin va su riung rha nh cu a ho . Cng a y khong co n con ngo ng uc sa n sinh ia nhu ng qua riu ng va ng nu a. Co nhicu ro chuc iar quan ran ucn khach hang nhung Iai hoan roan xcn nhc nhung nhan vicn Ian vicc riuc ric voi khach hang. guycn rac PC Ia /ucn /ucn cu xu vci cac nhan vicn cua ban nhu cach ban mucn hc cu xu vci nhung kha ch ha ng than thic t nhat. guo i ra co rhc nua uuo c ca nh ray cua nguo i khac, nhung khong rhc nua uuoc riai rin. Tiai rin chinh Ia noi chua uung su nhicr rinh va Iong riung rhanh. guoi ra co rhc nua uoi vai cu a nguo i kha c, nhung khong rhc nua uuoc khoi oc cua ho. oi uo an chua suc sang rao, rii rhong ninh va rai rhao var. hicn vu PC riong riuong ho nay Ia 7 THO I QUEN THA NH A T 91 cu xu voi nhan vicn nhu nhung nguoi rinh nguycn, cung nhu La n cu xu vo i kha ch ha ng nhu nhu ng nguo i rinh nguycn. Io sc rinh nguycn uang hicn ca con rin va khoi oc cho Lan cung nhu cho cong vicc na ho uang uan riach. Ian no, khi chung oi dang ho nhom h co nguui dua ia va n de : Ca c anh se la m g de ii nhu ng nhan vien luu i bie ng va ke m nng lu c?. mo nguu i da : Cho ho hnh ha dich da ng!. Va nhie u nguu i kha c cu ng do ng nh vu i lo i qua n ly heo quan die m cha n chnh o ng khu na y. Cuo c ianh lua n b da u va iu nen soi no i. Xhung mo nguu i kha c iong nho m la i d cau ho i: 1he ai la nguu i di uye n nhu ng cu a nu do ?. Bo khong hai la cua nu!, mo nguui han doi. Buu c io i, he a i sao anh khong la m nhu va y vu i ca c kha ch ha ng cu a anh? Vi du anh co he no i Xghe na y, ne u ong khong mua h mu i ong di kho i day cho. Iu sao cu ng khong duu c la m he vu i kha ch ha ng! 1he a i sao anh la i la m nhu va y vu i nhan vien cu a mnh? V ho la nguu i la m hue cho oi. 1he a ? 1he nhan vien cu a anh co a n u y la m vie c cho anh khong? 1o c do hay nguu i u cong y anh nhu he na o? Anh du a a ? 1hu i buo i na y la m sao m duuc nguu i o ? 1oc do hay he nhan vien hai noi la qua lun, ioi vng m va ngh khong he , oi buo c hai cho ng ca vao ban dem. 1oi ha y ho ch ng ma ng g u i cong vie c ca . Vicc chu riong vao nhung qua riung vang o nhung 92 7 THO I QUEN THA NH A T nguoi co quan uicn chan chnh va rong khu nhu ricn hoan roan khong uu uc khai rhac nguon nang Iuong ro Ion riong noi riai rin va khoi oc cua nhan vicn. Loi nhuan riuo c na r Ia quan rio ng nhung khong ha i Ia ra r ca . Tinh hic u qua nan riong su can Lang. cu qua ra riung vao P rhi sc Ian ron hai suc khoc, Ian hu hong nay noc, Ian can kicr von Iicng va ha vo cac noi quan hc. cu qua ra riung vao PC rhi cung giong nhu nor nguoi chay La hay Lon gio noi ngay, ioi khoac Iac vc vicc kco uai rhcn ruoi rho J nan, na qucn iang ngan ay rhoi gian cung ch uung uc chay. Ciu uuoc su can Lang P,PC su can Lang giua qua riung vang (san Iuong) voi suc khoc va nang Iuc cua con ngong (nang Iuc san xuar) rhuong Ia nor vicc kho. hung uo rhuc char Ia uicu cor Ioi cua rinh hicu qua. o can Lang Ioi ich riuoc nar va Ioi ich Iau uai, can Lang giua vicc Iay uicn va uong hoc hi khi ui hoc, can Lang giua y nuon co nor can hong sach sc va vicc xay uung noi quan hc voi uua ric uc no Ian cong vicc uo nor cach vui vc, ru nguycn, khong can nguoi khac ch Lao. Co nor nguycn rac Iuon hicn uicn riong cuoc song cua noi chung ra: ncu gang suc Ian vicc uc co uuoc nhicu qua riung vang rhi sc chuoc Iay su on uau va kicr suc. guoc Iai, ncu Ian vicc nor cach khoa hoc, chung ra sc co nor co rhc khoc nanh, nor giac ngu ngon nguon nang Iuong cho nor ngay Ian vicc noi. Ban co rhc nhin rhay su ron rai cua nguycn rac nay khi co a ua r suy ngh cua ninh cho nguoi khac va can rhay su riong iong riong noi quan hc, hay khi Lan rhuc su Lo rhoi gian uc uau ru vao noi quan hc uc ioi rin rhay y nuon va 7 THO I QUEN THA NH A T 93 kha nang Ian vicc cung nhau, hay quan hc giao ric co nor Luoc ricn uor ha. Su can Lang P,PC chinh Ia cor Ioi cua rinh hicu qua. o co gia rii riong noi Inh vuc cua cuoc song. Chung ra co rhc Ian rhco no hoac chong Iai no, nhung no van cu ron rai. o Ia nor ngon hai uang. o Ia uinh ngha, Ia no rhuc cu a su rha nh ua r, va Ia co so hinh rha nh 7 1hci qucn uuoc riinh Lay riong cuon sach nay. CHUONG HAI THA NH TCH CA NHN Tng thuc Jh^Nh J|Ch J^P JhE Laug ughe va lhau hieu lau uhau 0oug lau hiep luc Ju duy cuug lhaug Luou chu doug Bal dau lu uuc lieu da duoc xac diuh uu lieu cho dieu quau lroug uhal Jh^Nh J|Ch C^ Nh^N c lp Phu thuc R e u g i u a b a u l h a u 1 2 3 4 5 6 7 TIoI quen LIu nIuL UN CHU NG Tng thuc Jh^Nh J|Ch J^P JhE Laug ughe va lhau hieu lau uhau 0oug lau hiep luc Ju duy cuug lhaug Bal dau lu uuc lieu da duoc xac diuh uu lieu cho dieu quau lroug uhal Jh^Nh J|Ch C^ Nh^N c lp Phu thuc R e u g i u a b a u l h a u 2 3 4 5 6 7 1 Luou chu doug Cuc nguyn Luc v Lum nIin cu nIun Khong mo r su rh r no o Jo ng lhich le hon lo lho nong cu o con nguo t rrong tte c nng coo cuo c so ng cu o minh lo ng su no lu c co ; rhu c. - Henry David Thoreau K hi uoc cuon sach nay, Lan hay co gang rhoar ia khoi con nguoi cua Lan, co gang uua y rhuc vuor Icn va soi ioi Lan rhan Lang chinh uoi nar cua ran hon ninh, va uoc. Licu Lan co rhc nhin Lan rhan Lang anh nar cu a no r nguo i kha c khong- Bay gio, Lan hay suy ngh vc ran riang cua ninh. Ban co rhc nhan uicn uuoc no khong- Ban can rhay rhc nao- Ban co rhc no ra ran riang hicn rai cua ninh khong- Tic rhco, Lan hay uanh nor hur uc ngh xcn rii oc cua ninh Ian vicc nhu rhc nao- Licu no co nhanh nhay va rnh rao khong- Ban co can rhay uang Li giang co giua vicc Iuycn ra kha nang ru uuy va vicc uanh gia y ngha cua hoar uong rii ruc nay khong- Kha nang Ian uuoc uicu ncu ricn ch uac Licr co o con nguoi, chung ra co rhc goi uo Ia su ru nhan rhuc - kha nang ru suy ngh riong roan Lo qua riinh ru uuy cua Lan 100 7 THO I QUEN THA NH A T rhan. o Ia nguycn nhan vi sao con nguoi chicn Inh uuoc noi rhu ricn rhc gioi va co nhung Luoc ricn khong ngung ru rhc hc nay sang rhc hc khac. Va uo cung Ia Iy uo rai sao chung ra co rhc uanh gia va hoc ra uuoc kinh nghicn cua nguoi khac, cung nhu rao ia hoac ru Lo nhung rhoi qucn cu a ninh. Chu ng ra khong ha i Ia uic u na chu ng ra ca n rha y. Chu ng ra khong ha i Ia ran ria ng chu ng ra uang nang. Chu ng ra cu ng khong ha i Ia ca i na chu ng ra nha n rhu c. Chung ra co kha nang ru uuy vc can xuc, ran riang, va y ngh, co kha nang ru nhan rhuc, va chinh uicu nay ua rach chung ra ia khoi con nguoi ninh va ia khoi rhc gioi uong var uc xcn xcr cach chung ra nhin nhan vc Lan rhan ninh. o Ia no rhuc Lan nga no rhuc quan riong nhar, co Lan nhar cua su rhanh uar. o co anh huong khong ch ucn rhai uo va hanh vi cua chung ra na con ucn ca ch chung ra nhin nhan nguoi khac. o Ia ran Lan uo chi hoi Lan char co Lan cua con nguoi. Tha r va y, ch khi quan ran uc n ca ch nhin nha n La n rhan (va ca ch chu ng ra nhin nguo i kha c) rhi chu ng ra no i co rhc hicu uuoc cach nhin va can nhan cua nguoi khac vc ho va rhc gioi cua ho. cu khong, chung ra sc co rhanh kicn uoi voi hanh vi cua ho va xcn hanh vi cua chung ra Ia kha ch quan. icu nay sc Ian han chc uang kc ricn Iuc cua Lan rhan va kha nang giao ric voi nguoi khac. hung nho kha nang uac Licr cua con nguoi Ia su ru nhan rhuc ncn chung ra co rhc xcn xcr no rhuc cua ninh uc xac uinh xcn chung Ia rhuc rai - uua ricn co so nhung nguycn rac - hay chung hu rhuoc vao uicu kicn va hoan canh. 7 THO I QUEN THA NH A T 101 1. ING KINH XA HO I c u chu ng ra nhin La n rhan rhong qua Iang kinh xa hoi - rhco no rhuc xa hoi uuong rhoi hay rhco cac y kicn, nha n rhu c va no rhu c cu a nhu ng nguo i xung quanh - rhi chu ng ra cha ng kha c na o hinh a nh ha n chic u riong hong cuoi rai cac Ic hoi. Ban chang Lao gio uung gio ca' Tai sao con khong Lao gio ngan na uuo c nh- Ban hai Ia nor nghc s noi xung' Toi khong rin Ia anh ua rha ng' icu nay rhar uon gian. Tai sao anh,chi Iai khong hic u- Thc uay' hung hinh anh vc chung ra rhu uuo c ru xung quanh rhuong ioi iac va khong can uoi. Chung rhuong Ia nhung Ioi nhan xcr rhco kicu hong uoan vc nhung gi uang uicn ia, xoay quanh nhung noi quan ran va su hoi hor riong cach nhin cua nguoi uua ia rhong rin hon Ia ha n a nh chinh xa c su rha r. Su ha n a nh cu a no rhu c xa ho i uuong rho i cho rha y Lan char con nguoi uuoc quycr uinh han Ion Loi uicu kicn va hoan canh song. Thua nhan vai rio quycr uinh cua uicu kicn song va cho iang ninh khong rhc nao kicn soar uuoc suc anh huong cua no Ia nor quan uicn, nor ran La n uo hoa n roa n kha c. Thuc ia co La Ioai Lan uo xa hoi - La hoc rhuycr vc chu nghia ta t dinh - uuoc rhua nhan iong iai, uoc Ia hoac kcr ho, uc giai rhich Lan char con nguoi. o Ia: 1hu;c t Qu; dinh Di tru;c n cho iang Lan char con nguoi 102 7 THO I QUEN THA NH A T uuoc ui riuycn ru ro ricn. o Ia Iy uo vi sao Lan co han cha r, rinh ca ch nhu rhc na y na khong ha i rhc kha c. Iay noi cach khac, rinh cach cua ong La Lan hicn uicn riong nhicn sac rhc (AD) cua Lan. Thcn vao uo, Lan rhuo c nho n uan ro c na o rhi La n cha r cu a La n rhuo c vc La n cha r cua uan roc uo. 1hu;c t Qu; dinh 1am /; vc co Lan cho iang Lan char cua Lan Ia uo cha nc Lan rao ia. hung gi Lan uuoc uuong uuc ru rhoi rho au sc uar ncn nong cho nhung khuynh huong ca nhan va ca rinh cu a La n. Cha ng ha n, La n nga i ngu ng khi uung riuoc uan uong, uo Ia vi cach cha nc Lan ua uay uo Lan, hay khi Ian sai uicu gi, Lan can rhay ninh co Ioi khung khic, uo Ia vi Lan nho Iai nhung ron rhuong uo hinh ha r na La n ua ria i qua 1hu;c t Qu; dinh Mci truc ng cho iang so u Lan rio rhanh con nguoi nhu rhc nay Ia uo su rac uong cua ngoai canh - sc cu a La n, vo ,cho ng La n, Lc La n, hoa c uo hoa n ca nh kinh rc cu a ca nhan va gia uinh Lan, va ca cac chinh sach quoc gia. Ai uo hoac uicu gi uo hai chiu riach nhicn vc La n cha r con nguo i Lan chu khong ha i Ia La n. Ca La ran Lan uo ncu ricn ucu uua vao Iy rhuycr han xa co uicu kicn cua PavIov (riong rhi nghicn voi cac con cho). Y ruong co Lan o uay Ia chung ra uuoc rao uicu kicn uc han ung Iai nor rac nhan kich rhich nao uo Lang nor cach uac Licr nao uo. hung Lan uo cua cac rhuycr rar uinh nay no ra Pha n u ng Kich rhich 7 THO I QUEN THA NH A T 103 Licn gioi Ianh rho nor cach uung uan vc nar chuc nang va chinh xac ucn nuc nao- hung ran guong nay han chicu Lan char con nguoi ia sao- Licu chung co rio rhanh nhung Ioi ricn uoan ru rhuc hicn khong- Licu chung co uua ricn cac nguycn rac na chung ra co rhc van uung vao chinh La n rhan ninh- 2. GIU A NHAN TO KICH THICH VA PHA N U NG IA GI c ria Ioi cac cau hoi ncu ricn, roi nuon chia sc voi cac La n cau chuyc n co rinh char xuc ra c cua Vikroi FiankI. FiankI, nor nha rar uinh hoc nguoi Do Thai rhco riuong hai ran Iy hoc Ficuu, cho iang Lar cu uicu gi xay ia voi Lan khi con ric sc uinh hinh ca rinh va nhan cach cua Lan, sc chi hoi co Lan roan Lo cuoc uoi Lan. hung gioi han va cac rhong so cua cuoc uoi Lan ua uuoc xac Ia va co rhc noi, Lan khong rhc nao rhay uoi uuoc. FiankI cung Ia nor nha ran rhan ho c. Cng rung Li gian riong cac riai ra riung cua uc quoc xa, noi ong hai chung kicn nhung hanh uong ghc ron cua Lon har xir. Cha nc, cn riai va vo cua ong ucu chcr riong riai ra riung. Ca gia uinh ch con Iai co cn gai va ong. Ban rhan ong ua hai chiu uung nhicu cuc hinh va ong khong Licr ninh Li sc Li uua vao Io hoa rhicu hay nay nan nan riong so nhung nguoi uuoc song uc Ian cong vicc khicng xac hoac xuc rio nhung nguoi xau so. Mor ngay no, khi uang rian riuong nor ninh riong hong gian nho, ong Lar uau nhan rhuc ia uicu na sau nay ong goi Ia su Iua chon cuoi cung riong cac quycn ru uo cua con nguoi - su Iua chon na Lon cai nguc quoc xa khong Lao gio cuo ui uuoc. 104 7 THO I QUEN THA NH A T FiankI cho iang, Lon chung co rhc kicn soar hoan roan noi riuong song cua ong, co rhc Ian Lar cu uicu gi chung nuon ricn rhan rhc ong, nhung Ia nor con nguoi Licr ru nhan rhuc, ong co rhc nhin hoan canh cua ninh ru goc uo cua nor nguoi quan sar Lcn ngoai. Tu ong co rhc quycr uinh rar ca nhung chuycn uang xay ia co anh huong ucn Lan rhan ong hay khong va ncu co rhi no anh huong o nuc uo nao. Ciua nhung uicu ua xay ia voi ong (nhan ro kich rhich) va han ung cua ong uoi voi chung Ia su ru uo hay quycn Iua chon han ung. Bang kinh nghicn song, FiankI hinh uung vc ninh riong cac hoa n canh khac nhau. Chang ha n ong sc Icn Io giang Lai cho sinh vicn sau khi ia khoi riai ra riung. Cng sc giang nhung Lai hoc na ninh ua uuc kcr uuoc riong suor quang rhoi gian Li ru uay. Thong qua su icn Iuycn rii oc, rinh can va rinh rhan nhu vay, chu ycu Lang rii nho va su ruong ruong, ong ua Iuycn ra uc co uuoc su ru uo cho chinh ninh. Co rhc Lon cai nguc uang iao Luoc qua Iai ngoai xa Iin kia co nhicu ru uo vc rhan rhc va nhicu su Iua chon hon ong, nhung ong Iai co uuoc su ru uo vc rinh rhan va suc nanh Lcn riong uc rhuc hicn nhung Iua chon cho ruong Iai cua ninh. Cng rio rha nh nguo n ca n hu ng cho nhu ng nguo i xung quanh, rhan chi nor so cai nguc cung nguong no ong. Cng giu nguoi khac rin ia y ngha cuoc song riong noi uau Li hanh ha uo hoan canh ru uay. FiankI ua su uung kha nang rhicn hu cua con nguoi vc su ru nhan rhuc uc khan ha ia nor nguycn rac co Lan riong Lan char con nguoi: Giu a kch thch va phan ung Ia qu;cn tu dc /ua chcn phan ung cua ccn nguci. 7 THO I QUEN THA NH A T 105 Tiong su ru uo Iua chon Ia nhung kha nang rhicn hu na ch con nguoi noi co. goai su tu nhan thuc, chu ng ra con co tr tuc ng tuc ng - kha nang sang rao ngoai rhuc ricn. Chung ra con co ; thu c - su hicu Licr sau sac vc cai uung cai sai, vc cac nguycn rac chi hoi hanh vi, va vc nuc uo hu ho cua suy ngh va hanh uong cua chung ra uoi voi cac nguycn rac uo. Chung ra cung con co ; ch dcc /ap - Ia kha nang hanh uong uua ricn co so cua su ru nhan rhuc na khong chiu a nh huo ng cu a ca c yc u ro kha c. gay ca nhu ng uo ng va r rhong ninh nha r cu ng khong co uuo c nhu ng kha nang rhicn hu na y. o i rhco ngon ngu na y rinh rhi chu ng uuo c Ia riinh La ng La n nang va ,hoa c La ng su Iuyc n ra . Chu ng co rhc uuo c Iuyc n ra uc co ria ch nhic n, nhung khong rhc Iuyc n ra uc chiu ria ch nhic n vc vic c hua n Iuyc n uo . o i ca ch kha c, chu ng khong rhc uic u khic n, khong rhc rhay uo i uuo c vic c chuong riinh ho a va rha n chi cu ng khong Lic r uuo c uic u uo . hung voi con nguoi rhi khac. ho co nhung kha nang rhicn hu, chung ra co rhc vicr ia cac chuong riinh noi cho ninh nor ca ch hoan roan kha c voi ca c Lan nang va su Iuycn ra cua ninh. o Ia Iy uo vi sao kha nang cua uong var ruong uoi han chc, con kha nang cua con nguoi Ia vo ran. hung ncu song nhu cac con var, ch uua vao Lan nang, hoan canh va cac uicu kicn song, rhi kha nang cua chung ra cung sc Li han chc. Mo rhu c cu a chu nghia ta t dinh xuar har ru vicc nghicn cuu cac Ioai uong var (chuor, kh, Lo cau, cho) va nhu ng nguoi Li chung ioi Ioan rhan kinh hay nac Lcnh ran rha n. Tiong khi nhung nghicn cuu nay co rhc ua ung nor so ricu chi nhar uinh cua nor vai nha nghicn cuu uo no co rhc uo Iuong va uu uoan uuoc, rhi Iich su Ioai nguoi va su ru 106 7 THO I QUEN THA NH A T nha n rhu c cu a chu ng ra giu chu ng ra nha n ia ra n La n uo nay chang no ra nor khu vuc Ianh rho nao ca. hung kha nang uac Licr ch co o con nguoi ay nang chung ra vuor ia khoi rhc gioi uong var. Su Iuycn ra va har riicn nhung kha nang rhicn hu giu chung ra co rhcn suc nanh uc hoan rhicn cac ricn nang cua ninh. an o vi rii giu a su kich rhich va ha n u ng Ia su c na nh Io n nha r cu a chu ng ra: qu;cn tu dc /ua chcn. 3. DINH NGHIA TINH CHU DONG c khan ha nguycn rac co Lan vc Lan char con nguoi, FiankI ua no ra nor Lan uo Lan rhan chinh xac. Tu uo, ong Lar uau har riicn rhoi qucn uau ricn va co Lan nhar cua nor con nguoi rhanh uar riong noi hoan canh, uo Ia rhoi qucn /ucn c thc chu dcng. Thua r ngu tnh chu dcng rio ncn kha ho Licn riong nganh quan rii hoc, nhung khong uc rin rhay riong noi cuon ru uicn. Khong ch co ngha uon rhuan Ia u chu dcng, rinh chu uong con nang y ngha vc ru cach con nguoi, vc riach nhicn voi cuoc uoi. Ianh vi Ia kcr qua cua nhung quycr uinh uua ia, khong chiu anh huo ng Lo i hoa n ca nh ncn chung ra can chu uong va co riach nhicn Ian cho noi vicc rio ncn hicu qua. guoc Iai, ncu cuoc song cua chung ra hu rhuoc vao uicu kicn va hoan canh rhi Ioi rhuoc vc chung ra, vi chung ra uc cho nhung su vicc khach quan uicu khicn nor cach co y rhuc. Khi uua ia su Iu a cho n, nguo i ra uc Li noi riuo ng va r cha r quanh ninh ra c uo ng nguo c rio Ia i. c u rhua n Io i, ho sc ca n rha y uc chiu, kc r qua cong vic c ro r, va nguo c Ia i. hu ng nguo i Iuon o rhc chu uo ng co rhc ra o ia su can La ng 7 THO I QUEN THA NH A T 107 cho ninh. o i vo i ho , uu uic u kic n kha ch quan suon sc hay rio nga i rhi ran ria ng va cong vic c cu a ho cu ng va n ric n riic n. Vi ho uuo c rhu c ua y Lo i gia rii cu a La n rhan. c u gia rii uo quyc r uinh cha r Iuo ng cu a cong vic c rhi La r ky hoa n ca nh na o cu ng khong rhc gay a nh huo ng uc n uic u uo . MC III TII CIU CC hung nguoi rhu uong Iuon chiu su chi hoi ru Lcn ngoai rhuong Li anh huong Loi noi riuong xa hoi, hay con goi Ia uinh kicn xa hoi. Khi nguoi khac uoi xu ror voi ho, ho can rhay vui, nhung khi nguoi khac uoi xu khong ror, ho Iicn Iui vc rhc hong rhu hoac chong uo. Io xay uung cuoc song rinh can cua ninh uua vao hanh vi cua nguoi khac va nhan vao nhuoc uicn cua nguoi khac uc chi ho i ho . guoi chu uong co kha nang uar gia rii Icn ricn can xuc. Io uuoc rhuc uay Loi cac gia rii ua uuoc suy ngh rhau uao, chon Ioc, va ric rhu. Con nhung nguoi Li uong rhuong Li anh huong Loi rinh can, hoan canh, uicu kicn va Phan ung Quy n t do l a cho n Tu nha n rhu c Y chi uoc Ia Tii ruong ruong Luong ran Kich rhich 108 7 THO I QUEN THA NH A T noi riuong song. Tuy nhicn, nguoi chu uong van Li rac uong Loi nhung kich rhich Lcn ngoai, Lar kc vc nar var char, xa hoi hay ran Iy. hung han ung cua ho, uu co y rhu c hay vo rhu c, Iuon Iuon Ia su Iu a cho n hay ha n u ng uua ricn co so gia rii. Thco LIcanoi RooscvcIr, Khong ai co rhc Ian ron rhuong Lan ncu Lan khong uong y. Con Canuhi noi: Io khong rhc Iay ui su ru riong cua chung ra ncu chung ra khong cho ho cai quycn uo. Chinh su ru nguycn cho hc hay uo ng rinh cu a chu ng ra khic n chu ng ra uau kho hon nhicu so voi Lan rhan su vicc xay ia. Toi rhu a nha n ia ng uay Ia uic u kho cha nha n vc na r rinh ca n, ua c Lic r nc u chu ng ra cu kc Ic vc no i La r ha nh cu a ninh hc r nga y na y sang nga y kha c, uo Io i cho hoa n ca nh hay ha nh vi cu a nguo i kha c. hung khong ai co rhc no i Toi co su Iu a cho n kha c cho uc n khi ho rhu a nha n no r ca ch sau sa c va rha nh rha r ia ng: So ha n cu a roi nga y hon nay chinh Ia uo su Iu a cho n cu a roi nga y hon qua. Co nor Ian rai Saciancnro, khi roi uang noi chuycn vc uc rai rinh chu uong rhi nor nguoi hu nu riong so cu roa uung Icn har Licu nor cach iar kich uong. Moi nguoi quay sang nhin, co ay nhu suc rnh, Iung rung va voi ngoi xuong. hung hinh nhu co khong rhc kicn chc uuoc can xuc va ric ruc Lan Iuan voi nhung nguoi ngoi xung quanh. Toi can rhay nong Iong nuon gio ngh ucn nhanh uc rin hicu xcn uicu gi ua xay ia voi co. Cio giai Iao, roi Luoc xuong va hoi co co nuon chia sc uicu gi khong. Va co uong y kc cho roi nghc cau chuycn cua ninh. Cng khong rhc hic u chuyc n gi ua xa y ia vo i roi uau' Toi Ia no r y ra . Toi uang chan so c no r nguo i Lc nh La r ha nh 7 THO I QUEN THA NH A T 109 va vo on nha r ru riuo c uc n nay. Ba r cu uic u gi roi Ia n, anh ra cu ng khong cho Ia uu . Anh ra khong Lao gio Lic r ca n on, cu ng khong ca n Lic r roi uang Ia n nhic n vu cu a ninh. Anh ra Iuon kcu ca, ha n na n va Iuon kic n chuyc n vo i roi. guo i ua n ong na y Ia n cho cuo c so ng cu a roi ua o Io n, roi rhuo ng nang vc nha no i Lu c uo c cu a cong vic c. Ca c y ra kha c cu ng co ran ria ng ruong ru . Chu ng roi ga n nhu ai cu ng nuo n iu Lo cu c no uo so n chu ng na o hay chu ng a y. Thc na ong vua noi iang khong uicu gi co rhc xuc han uuoc roi, Ian roi uau kho ncu khong co su uong y cu a roi, riu hi chinh roi ua Iu a cho n cho ninh su La r ha nh uo. Vang, nhung roi khong con cach nao khac. Toi ua suy ngh iar nhicu vc uicu nay va Lar uau ru hoi, Iicu ninh co quycn Iua chon han ung cho ninh hay khong. Cuoi cung, roi cung nhan ia iang roi co quycn uo. Ia nh hu c hay La r ha nh uc u xua r ha r ru su Iu a cho n cu a chung ra. Toi ua rhay uoi suy ngh va ca n rha y nhu ninh vua rhoar khoi nha ru San Qucnrin. Toi nuon kcu ro Icn cho ca rhc gioi Licr iang: Toi ua uuoc ru uo' Toi ua rhoar khoi nha ru' Toi sc khong con uc Lan rhan ninh Li chi hoi Lo i ca ch cu xu cu a nguo i kha c. Khong ha i uo La n rhan su vic c xa y ia, na Ia uo ca ch ha n u ng cu a chu ng ra riuo c su vic c uo Ia n chu ng ra uau kho . Ta r nhicn, co nhu ng su vic c xa y ia khong nhu ng Ia n chu ng ra uau kho vc rhc xa c, ro n rha r vc kinh rc na co n ro n rhuong ca vc rinh rha n, nhung rinh ca ch, La n cha r cu a chu ng ra khong vic c gi ha i chiu uau kho . hu ng kinh nghic n kho khan nha r na chu ng ra ria i qua Ia i rio rha nh Io roi Iuyc n rinh ca ch, ha r riic n su c na nh Lcn riong, ucn Ia i cho chu ng ra quyc n ru uo uc xu Iy ca c rinh huo ng kho khan riong ruong Iai va rhu c ua y nhu ng nguo i kha c Ia n 110 7 THO I QUEN THA NH A T rhco ninh. FiankI Ia no r riong so nhu ng nguo i Ia n uuo c uic u uo . Chung ra rung Licr nhung nguoi ga hoan canh khong nay nhu nac Lcnh nan y, Li khicn khuycr vc rhc xac, hoac qua nghco kho nhung van giu uuoc nor y chi uang khan huc Va nhung han gia cao quy uo cua ho ua riuycn cho chung ra nguon can hung nanh nc. Khong gi gay an ruong nanh nc va rhuycr huc Lang nhung cau chuycn co rhar vc nhung con nguoi uu hai chiu so han va hoan ca nh La r ha nh, nhung va n vuon Icn La ng y chi cao nha r. Sanuia va roi co nor khoang rhoi gian uang nho hon ! nan khi cung chia sc voi noi Lar hanh cua nor nguoi Lan rhan, CaioI. Co ay na c Lcnh ung rhu ua ui can. Khi Lc nh rinh cua CaioI chuycn sang giai uoan cuoi, Sanuia ua uanh rhoi gian chan soc nguoi Lan rai giuong Lcnh, uong vicn va giu co ay vicr ricu su ca nhan. CaioI co gang gian rhicu vicc uung rhuoc gian uau uc co rhc kco uai su ninh nan va uuy rii rinh rhan on uinh. Co rianh rhu rhoi gian uc vicr nhung Luc rhu uac Licr uanh cho nhu ng uu a con cu a ninh, rhi rha n va o na y ghi an hoac noi voi Sanuia uc Sanuia ghi chc Iai. CaioI qua rhuc Ia nor con nguoi Iuon chu uong, uung can va quan ran ucn nguoi khac. Co Ia nguon can hung rhuc su cho chung roi va nhicu nguoi xung quanh. Toi khong rhc nao qucn uuoc anh nar cua CaioI nor nga y riuo c khi co na r va ca n nha n no i uau sau rha n cua nor con nguoi co suc nanh noi ran vo cung ro Ion. Toi co rhc nhan ia riong uoi nar ay nor cuoc uoi uay rinh cach, su cong hicn, hy sinh cung nhu rinh ycu, su quan ran va can kich uanh cho nhung nguoi rhan ycu. 7 THO I QUEN THA NH A T 111 Tiong nhung cuoc noi chuycn sau uo, roi rhuong hoi nhicu nguoi iang: Co ai ua rung chung kicn nor nguoi co nor rhai uo song ruycr voi cho ucn giay hur cuoi cung khong- Mor han ru so nguoi rhan uu ria Ioi iang co. Toi hoi riong so ho co Lao nhicu nguoi can rhay co su rhay uoi o chinh ninh, uu Ia ran rhoi, nho nguon can hung ru hanh uong uung can cua con nguoi uo cung nhu can nhan uuoc su riac an sau sac uc co nhung hanh uong cao uc. Tar ca ho ucu ria Ioi co. Vikroi FiankI cho iang riong cuoc song co La gia rii riung ran. o Ia gia tri kinh nghic m - gia rii ucn ru Lcn ngoai, gia tri a ng ta c - gia rii uo chung ra rao ia, va gia tri tha i dc. ruc gia rii ru han ung cua chung ra riuoc nhung hoan ca nh kho khan, cha ng ha n nhu o hu r cuo i uo i. Kinh nghicn cua roi vc con nguoi cho rhay quan uicn cua FiankI Ia uung - ruc gia rii cao nhar riong La gia rii nay Ia gia tri tha i dc, xcr vc y ngha no rhuc hay khuon nau nhan rhuc. oi cach khac, uicu quan riong nhar Ia cach chu ng ra phan ung nhu rhc nao uoi voi nhung gi chung ra riai nghicn. hu ng hoa n ca nh kho khan rhuo ng ra o ia ca c rhay uo i vc no rhu c, ra o ia nhu ng khung rhan chicu hoa n roan no i nc. Dua vao uo, nguoi ra nhin rhc gioi, Lan rhan va nhung nguoi khac, cung nhu rin hicu xcn cuoc song xung quanh uoi hoi nhung gi o ho. Tan nhin cua ho han anh gia tri tha i dc, Ia gia rii nang cao va rao nguon can hung cho rar ca noi nguoi. 4. N M TH CHU DONG Ban char co Lan cua con nguoi Ia chu uong hanh uong 112 7 THO I QUEN THA NH A T chu khong hai Li uong uoi ho. Cung nhu chung ra co quycn Iua chon han ung hu ho voi hoan canh va co uuoc suc nanh uc rao ia cac hoan canh. an rhc chu uong khong co ngha Ia ru uc cao chinh ninh, xu c ha n nguo i kha c hay ro ia hung hang rho La o na Ia nhan rhay riach nhicn cua ninh uc Ian cho su vicc xa y ia. Tiong nhic u nan, roi ua ru va n cho nhu ng nguo i nuo n rin cong vic c ro r hon Ia ho ha i ro ia chu uo ng hon, cha ng ha n nhu, Ia n ca c La i ria c nghic n vc nu c uo quan ran va nang Iu c, nghicn cu u vc nga nh nghc , rha n chi vc nhu ng va n uc cu rhc cu a ro chu c na ho xin vic c uang ga ha i. Va sau uo , roi huo ng ua n ho Ia n no r La n ru gio i rhic u rha r rhuyc r hu c riong uo ncu io nhu ng nang Iu c cu a ho sc giu gia i quyc r ca c va n uc cu a ro chu c na y nhu rhc na o. Ba n ru gio i rhic u uo uuo c go i Ia ric rhi ca c gia i ha va Ia no r no rhu c rhcn cho r uc ua r uuo c rha nh cong riong kinh uoanh. Cach Ian ricn rhuong nang Iai hicu qua. Co rhc noi uay Ia nor cach ric can anh huong nanh nc ucn cac co hoi rin vicc Ian, hay su ricn rhan. hung nhicu nguoi ua khong co nhung Luoc ui can rhicr, uo Ia chu uong rao ia cac rinh huong. Io ga nor vai van uc nhu: Toi khong Licr Ian cac Lai riac nghicn vc nuc uo quan ran va nang Iu c o uau. Lan sao roi co rhc nghicn cuu cac van uc chuycn non cua ro chuc nay uuoc- Chang ai giu roi ca. Toi khong Licr hai vicr uicu gi riong Lan ru gioi rhicu uc co rhc gay an ruong ror voi nha ruycn uung. 7 THO I QUEN THA NH A T 113 Ra r nhic u nguo i ch ngo i cho vic c ru uc n, hay cho ai uo quan ran giu uo ho . Co n nhu ng nguo i chu uo ng Iuon kic n uuo c vic c Ia n ro r. Io uua ia ca c gia i ha uc gia i quyc r va n uc , chu khong ha i ch ncu ia va n uc . hu ng nguo i na n rhc chu uo ng Ia n La r cu vic c gi ca n rhic r, hu ho vo i ca c nguycn ra c uu ng ua n uc hoa n rha nh cong vic c. Moi khi Lon ric nha roi, uu Ia uua Lc nhar, co rhai uo vo riach nhicn, ch ngoi cho ai uo ucn Ian giu, chung roi Iicn Lao: Iay uung R va I cua ninh ui' (*) Rcn Iuycn rinh rha n riach nhic n khong ha i Ia ha rha han gia na Ia khang uinh han gia. Tinh chu uong Ia nor han cua Lan char con nguoi, Lang ca ch ron riong Lan char chu uong cua nguoi khac, chung ra sc ucn Iai cho ho ir nhar nor hinh anh han chicu io iang khong Li nhicu ru chicc guong xa hoi. Tar nhicn, uicu uo con ruy rhuoc nuc uo riuong rhanh cua noi nguoi. Chung ra khong rhc ky vong su ho rac sang rao o nuc uo cao ru nhung nguoi qua Ic rhuoc vc nar rinh ca n. hung ir ia, chung ra van co rhc khang uinh Lan char co Lan cua ho va rao ia nor Lau khong khi uc chiu uc ho co rhc nan Lar cac co hoi va ru giai quycr van uc. S. CHU DONG HA NH DONG HAY BI DONG DO I PHO Su khac nhau giua nguoi chu uong va Li uong cung giong nhu su khac nhau giua ngay va ucn. Toi khong noi ucn su khac nhau o nuc uo 25 ucn 5 cua rinh hicu qua, na Ia ru 5. rio Icn, uac Licr ncu nhung nguoi chu uong Ia nguoi rhong ninh, hicu Licr va nhay can riong giao ric. (*) R la chu viI Ia I cu a Resource!ulhess - co hgha la su Iha o va I, I la chu vi I Ia I cu a IhiIiaIive - hgha la su chu do hg. 114 7 THO I QUEN THA NH A T Ca n chu uo ng uc co rhc ra o ia su can La ng P,PC cu a su rha nh ua r riong cuo c so ng va xay uu ng 7 1hc i qucn. Khi nghicn cu u t rho i qucn ua u ricn, La n sc rha y no i rho i qucn uc u hu rhuo c va o su c na nh cu a rinh chu uo ng o La n. Mo i rho i qucn uc u ua r ia ria ch nhic n uc La n ha nh uo ng. c u ch ngo i cho , La n sc Iuon ioi va o rhc Li uo ng uo i ho . Khi uo , su ha r riic n va co ho i sc uc n vo i nguo i kha c, o cho kha c. Co no r Ia n, roi rhan uu cuo c ga na r ha ng quy cu a nhu ng nguo i Ia n vic c riong nga nh xay uu ng uan uu ng, uc n ru 2 ro chu c kha c nhau. Vi uang riong rho i ky suy rhoa i kinh rc ncn nga nh na y chiu ra c uo ng ia r na ng nc , va nhu ng nguo i rhan uu uc u nang no r ran ria ng ua y cha n na n. Tiong ngay uau, chu uc rhao Iuan cua chung roi Ia: icu gi uang xay ia voi chung ra- ong Iuc kinh uoanh nan o uau-. Rar nhicu chuycn xay ia uo suc c cua noi riuong kinh rc. an rhar nghic Ian rian, nhicu nguoi riong so nhung nguoi rhan uu cuoc ho cung uang hai sa rhai nhan vicn, rha n chi Ia ca La n Lc , nguo i rhan cua ninh uc uuy rii su song con cua uoanh nghic. Vao cuoi ngay rhu nhar, noi nguoi iar Li quan. gay rhu hai, chung roi ncu ia cau hoi: icu gi sc xay ia riong ruong Iai-. Chung roi nghicn cuu cac xu huong cua rinh hinh kinh rc va gia uinh iang nhung uicu nay sc rao ncn ruong Iai cua ho. Vao cuoi ngay rhu hai, ran riang chung con Li uar hon. Su vicc rhuong hcr suc roi rc riuoc khi kha hon Icn, va noi nguoi ucu Licr uicu uo. Do vay, ngay rhu La, chung roi quycr uinh chuycn sang nhung cau hoi nang rinh chu uong: Phan u ng cua chung ra Ia gi- Chung ra sc Ian gi- Chung ra sc chu uong hanh 7 THO I QUEN THA NH A T 115 uong riong rinh huong nay nhu rhc nao-. Buoi sang, chung roi rhao Iuan vc cach quan Iy va car gian chi hi. Buoi chicu, chung roi Lan ucn cach Ian rang rhi han. Chung roi ra riung vao nhung van uc rhuc rc va uc rhuc hicn nhar. Cuoc ho ui ucn kcr rhuc riong su han chan, nicn hy vong va nor rhc chu uong noi. Vao cuoi ngay rhu La, chung roi rong kcr hoi nghi Lang cau ria Io i cho cau ho i Tinh hinh kinh uoanh ia sao-. Cau ria Ioi nay co La han. Pha n I: Iic n ra i, rinh hinh uo i vo i chu ng roi Ia khong ro r, ca c xu huo ng co vc ro i rc hon riuo c khi co rhc Ia c quan. Pha n 2: Tuy nhicn, nhung Licn ha chung roi uang Lan rhao Ia iar ror, giu quan Iy ror hon, gian cac chi hi, rang uuo c rhi ha n. Pha n 3: Vi rhc, rinh hinh kinh uoanh sc ror hon. u ng riuo c va n uc na y, no r nguo i Li uo ng sc no i gi- C , sao va y, ha y uo i na r vo i rhu c rc ui. hu ng suy ngh rich cu c va ca ch ru uo ng vicn rinh rha n cu a anh cu ng ch uc n rhc rhoi. Tiuo c sau gi cu ng ha i uo i na r vo i hic n rhu c. o chinh Ia su kha c Lic r giu a ru uuy chu uo ng va ru uuy Li uo ng. Chu ng roi uo i na r vo i rhu c rc ua y chu . Chu ng roi ua uo i na r vo i rhu c rc vc rinh hinh hic n nay va va ch kc hoa ch cho ruong Iai. Chu ng roi co su c na nh uc Iu a cho n ha n u ng rich cu c uo i vo i nhu ng hoa n ca nh, rinh huo ng ua uuo c ricn Iic u, chu khong ngh ia ng nhu ng gi uang xa y ia riong noi riuo ng kinh uoanh sc quyc r uinh so ha n cu a chu ng roi. Cac uoanh nghic, cac cong uong uan cu, ro chuc, gia uinh va rung ca nhan ucu co rhc Iuon o rhc chu uong. Can Licr kcr ho su sang rao va nang no cua nhung ca nhan co 116 7 THO I QUEN THA NH A T rinh rhan chu uong uc rao ia nor ncn van hoa rhuc su co rinh chu uong riong ro chuc. Khong ncn ho nac cho hoan canh' Moi nguoi can chu uong hanh uong uc uar uuoc nhung gia rii va nuc uich chung. 6. I NG NGHE CHINH MINH Tha i uo va ha nh vi La r nguo n ru nhu ng no rhu c, ncn qua qua riinh ru nha n rhu c, no i nguo i sc ru rin rha y ra n La n uo cu a La n rhan. Vi uu , ngon ru cu a no r nguo i co rhc Ia rhuo c uo chinh xa c vc nu c uo chu uo ng cu a nguo i uo . gon ngu cu a nhu ng nguo i Iuon Li uo ng Ia rhoa i rha c va rio n ria nh ria ch nhic n:Toi Ia rhc uo . Toi cha ng rhc Ia n gi kha c hon. (Ihcng pha i tci ma /a nguc i kha c qu;c t dinh). Anh ra Ia n roi nuo n ha r uicn' (1ci khcng chiu tra ch nhicm. Cucc cng tinh cam cua tci bi chi phci bci nhung u vicc na m ngca i ta m kic m ca t cu a tci). Toi khong rhc Ian uuoc uicu uo uau. Toi khong co rho i gian. (Cc gi dc bcn ngcai v du nhu thci gian han hcp dang chi phc i tci). Toi hai Ian vicc uo. (Hcan canh ha; nguci khac bucc tci phai /am. 1ci khcng ducc tu dc /ua chcn hanh dcng). hung ngon ru uo Lar nguon ru nor no rhuc co Lan cu a thu;c t ta t dinh va Lao riu n no Ia su rhoa i rha c ria ch nhicn. 1ci khcng chiu trach nhicm. tci khcng thc /ua chcn phan ung cua minh. 7 THO I QUEN THA NH A T 117 Co Ian, nor sinh vicn hoi roi: Thay co rhc cho hc cn ngh hoc uuoc khong- Ln hai ui ua nh quan vor. Ln bi buc c pha i ui, hay Ia tu cm chc n-, roi hoi. Ln rhu c su pha i ui, ca u ra gia i rhich. icu gi sc xay ia ncu cn khong ui- Io sc uuoi cn khoi uoi. Ln co cha nha n ha u qua uo khong- Khong a . o i ca ch kha c, cn chcn ui uanh quan vor vi cn nuon ninh van nan riong uanh sach uoi. Thc con chuycn gi sc xay ia ncu cn vang ricr hoc nay- Ln khong Lic r. Ngn t b ng - Toi khong rhc Ian uuoc gi nua. - Toi Ia nhu rhc uo. - Anh ra Ian roi har uicn. - Io khong cho hc uicu uo. - Toi hai Ian uicu uo. - Toi khong rhc - Toi Luoc hai - Cia nhu Ngn t chu ng - Iay rin cach khac xcn sao. - Toi co rhc chon cach khac. - Toi Lic r kic n chc ca n xu c cu a ninh. - Toi co rhc riinh Lay van uc rhar rhuycr hu c. - Toi sc Iua chon nor han ung rhich ho . - Toi chon - Toi rhich - Toi sc Ian 118 7 THO I QUEN THA NH A T Iay suy ngh ky ui. Iau qua rar ycu cua vicc khong Icn Io Ia gi- Thay sc uuoi hoc cn, co hai vay khong- o Ia nor hau qua co rinh xa hoi, Ia hau qua gia rao. cu cn khong rhan gia vao uoi quan vor, cn sc khong choi. o Ia uicu rar nhicn. hung ncu cn khong Icn Io rhi hau qua rar ycu sc Ia gi- Ln uoan Ia cn sc nar ui nor so kicn rhuc. u ng rhc . Va y cn ha i can nhac hau qua na y vo i ha u qua khac uc co u /ua chcn. Toi Licr iang, ncu Ia roi, roi cung sc ui uanh quan vor. hung uung Lao gio noi iang cn Luo c pha i Ian cai gi ca. Va y /u a chcn cua cn sc Ia ui uanh quan vor, cau ra Lcn Icn ria Ioi. Va Lo Luoi hoc nay-, roi noi khay cau ra. Mor van uc nghicn riong khac Iicn quan ucn ngon ru Li uong Ia no nang rinh ricn uoan ru hoan rhanh. hung nguoi rhu uong can rhay ninh Ia nan nhan va khong kicn soar uuoc rinh hinh, khong rhay ninh co riach nhicn vc cuoc song hay so han cua Lan rhan. Io uo Ioi cho cac nguycn nhan Lcn ngoa i, cho nguoi khac, cho hoan canh, rhan chi ca riang sao ricn rioi cung hai chiu riach nhicn vc rinh ca nh ho ga ha i. Tai nor cuoc hoi rhao, khi roi uang noi vc khai nicn rinh chu uong, nor nguoi uan ong Luoc ucn va noi: ay Srchcn, roi rhich nhung uicu anh uang noi. hung noi nguoi noi canh, chang ai giong ai. Iay nhin vao cuoc hon nhan cua roi. Toi rhuc su Io Iang. Vo chong roi khong con rinh can voi nhau nhu riuoc nua. Toi ngh iang roi khong 7 THO I QUEN THA NH A T 119 con ycu co ay nua va co ay cung khong ycu roi. Vay roi hai Ia n gi uay-. Anh chi khong co n rinh ca n vo i nhau rha r u-, roi ho i. u ng va y, anh ra kha ng uinh, Va chu ng roi co La uu a con. Toi ia r Io cho chu ng. Thco anh ncn gia i quyc r sao- Iay ycu co ay, roi ria Ioi. Toi noi ioi, rinh ycu khong con nua. Iay cu ycu. Toi khong hicu anh noi gi. Tinh ycu rhar su khong co n nu a. Vay rhi cang hai ycu co ay. cu nhu rinh ca n khong con rhi uo Ia Iy uo xac uang uc.ycu. hung Ia n sao anh co rhc ycu no r nguo i khi anh khong co n rinh ca n- Cng Lan oi, ycu Ia nor uong ru. Con rinh ycu can xuc Ia kcr qua cua uong ru uo. Vay hay chu uong hanh uong ui, hay ycu rhuong co ay, chan soc, hy sinh vi co ay. Con nua, hay Iang nghc co ay, rhong can va uong vicn co ay. Licu anh co nuon Ian uicu uo khong- Ycu Ia no r uo ng ru , nhung nguo i Li uo ng Iuon coi uo Ia ca n xu c va ho Li ca n xu c chi ho i. IoIIywoou rhuo ng co nhu ng kich La n hin Ia n chu ng ra rin ia ng chu ng ra khong ha i chiu ria ch nhic n, ia ng chu ng ra Ia sa n ha n cu a nhu ng ca n xu c cu a ninh. Ca c kich La n cu a IoIIywoou khong no ra uu ng rhu c ra i. c u nhu ca n xu c co rhc kic n soa r ha nh uo ng cu a chu ng ra, rhi uo Ia vi chu ng ra ua ru Lo ria ch nhic n cu a ninh va cha nha n uc no chi ho i. 120 7 THO I QUEN THA NH A T hung nguoi chu uong Iuon Licr cach khicn cho ycu rhuong rio rhanh nor uong ru. Tinh ycu Ia uicu gi uo rhoi rhuc Lan hanh uong: hy sinh, cho ui cai roi cua ninh, giong nhu nguoi nc cho nor uua Lc chao uoi. cu Lan nuon nghicn cuu rinh ycu, hay nhin vao nhung ran guong hy sinh vi nguoi khac, kc ca riuong ho nguoi uo ua xuc han hay khong ua Iai rinh ycu cua ho. cu Ia nor Lac cha nc, Lan hay nhin vao rinh ycu ninh uanh cho con cai. Tinh ycu Ia nor gia rii uuoc rhc hicn rhong qua cac hanh uong ycu rhuong. guoi chu uong Iuon uc cho can xuc huc rung cac gia rii, Tinh ycu Ia can xuc co rhc Iay Iai uuoc 7. VO NG TRO N QUAN TAM VA VO NG TRO N A NH HUO NG Mor cach ruyc r voi khac uc ru nhan rhuc La n rhan ro r hon vc kha nang Iuon chu uong Ia quan sa r xcn chung ra ra riung rhoi gian va suc Iuc cua ninh vao uau. Mac uu han vi quan ran cua con nguoi Ia iar iong ru suc khoc, con cai, cong vicc, ucn ca rinh hinh no nuoc ngoai cua quoc gia, chicn rianh har nhan, - nhung chung ra co rhc rach nhung uicu ninh quan ran ia kho i nhung cai von khong co Iicn quan gi uac Licr ucn chung ra, ca vc huong uicn Iy rii Ian rinh can, Lang cach rao ia nor Jcng trc n Quan tamnhu hinh riang Lcn. 7 THO I QUEN THA NH A T 121 Khong quan ran Khi quan sar cac su var nan riong Vong rion Quan ran, chung ra rhay io Ia co nhung noi quan ran nan riong va ngoai kha nang kicn soar cua chung ra. hung gi co rhc kicn soar uuoc, chung ra sc gon vao nor vong rion nho hon goi Ia Jcng trcn Anh hucng. Vong rion A nh huo ng Vong rion Quan ran Vong rion Quan ran 122 7 THO I QUEN THA NH A T Bang cach xac uinh vong rion nao rhu hur hau hcr rhoi gian va suc Iuc cua Lan, Lan sc Licr uuoc nuc uo chu uong cu a ninh. TILU IL M CIU C C (ang Iuong rich cuc no iong Jcng trcn Anh hucng) guoi chu uong ra riung no Iuc cua ninh vao Jcng trcn Anh hucng. Io ra riung vao nhung su vicc, su var na ho co rhc kicn soar. Ban char nang Iuong cua ho Ia tch cu c, no no iong va khucch uai, Ian rang chu vi Jcng trcn Anh hucng. guoc Iai, nguoi Li uong ra riung no Iuc cua ninh vao Jc ng trc n Quan tam. Io ra riung vao uicn ycu cua nguoi khac, vao nhung van uc cua noi riuong Lcn ngoai, vao hoa n ca nh na n ngoa i kha nang kic n soa r cu a ho . Su ra Vong rion Anh huong Vong rion Quan ran 7 THO I QUEN THA NH A T 123 riung nay uan ucn cac rhai uo uo Ioi, Icn an va rhoi qucn uung ngon ru Li uong... Vo rinh, ho ru Licn ninh rhanh nan nhan. Su ra riung nay Ian rang nang Iuong ticu cu c, cong voi vicc Lo nac nhung uicu ho co rhc Ian uuoc, khicn cho Jcng trcn Anh hucng Li rhu nho Ia i. TILU IL M BI C C (ang Iuong ricu cuc rhu nho Jcng trcn Anh hucng) Chung nao chung ra con ra riung vao Jcng trcn Quan tam, con uc su vicc, su var Lcn riong vong rion nay kicn soar rhi chung ra khong rhc co hanh uong chu uong can rhicr uc nang Iai su rhay uoi rich cuc. Chuycn vc cau con riai cua roi ga hai nhicu van uc nghicn riong o riuong nhu ua kc ricn Ia nor vi uu. Chung roi ch chu y ucn Jc ng trc n Quan tamcu a ninh go n nhung Vong rion A nh huo ng Vong rion Quan ran 124 7 THO I QUEN THA NH A T uicn ycu cua rhang Lc va cach cu xu cua nguoi khac uoi voi no. Va chung roi chang Ian uuoc gi, ngoai riu vicc Ian rang rhcn ca n gia c hu r ha ng, La r Iu c va hu rhuo c cu a no . Ch khi chuyc n sang Jcng trcn Anh hucng, ru c ra riung vao ca c no rhu c cu a chinh ninh, chu ng roi no i La r ua u ra o ia uuoc nang Iuong rich cuc Ian rhay uoi Lan rhan chung roi va cuoi cung rac uong ucn con riai ninh. Thay vi ch Io Iang vc nhung uicu kicn ngoai canh, chung roi ua chu uong rac uong nguoc Iai ngoai canh. Do uia vi, su giau co, vai rio, hay uo noi quan hc xa hoi cua nor nguoi ncn riong nor vai rinh huong Jcng trcn Anh hucng cua ho Ion hon Jc ng trc n Quan tam. o Ia su han anh cua cai nhin rhicn can vc nar rinh ca n tu than rhc hicn nor Ioi song ich ky. Vong rion A nh huo ng Vong rion Quan ran 7 THO I QUEN THA NH A T 125 Du co rhc hai co su uu ricn riong vicc su uung anh huong cua ninh, nguoi chu uong van co Jcng trcn Quan tam Ion ir nhar Lang Jcng trcn Anh hucng va cha nha n riach nhicn su uung anh huong cua ninh nor cach co hic u qua . 8. KI M SOAT TRU C TI P, KIM SOAT GIA N TI P VA NGOA I TA M KIM SOAT hung van uc chung ra rhuong uoi nar riong cuoc song co rhc rhuoc nor riong La Ioai sau: kic m ca t tru c tic p (nhung van uc Iicn quan ucn hanh vi cua chinh chung ra), kic m ca t gia n tic p (nhung van uc Iicn quan ucn hanh vi cua nguo i kha c) hay ngca i ta m kic m ca t (nhung van uc chung ra khong rhc rac uong uuoc). Quan uicn chu uong xac uinh Luoc uau ricn Ia giai quycr ca La Ioai van uc Lcn riong Jcng trcn Anh hucng hicn rai cua chung ra. hung van uc vc kic m ca t tru c tic p sc uuoc giai quycr Lang cach icn Iuycn cac rhoi qucn. chung nan riong Jcng trcn Anh hucng va Ia 1ha nh tch Ca nhan cu a Tho i qucn J, 2 va l. hung van uc vc kic m ca t gia n tic p sc uuoc giai quycr La ng ca ch rhay uo i ca c huong ha gay a nh huo ng va Ia 1ha nh tch 1a p thc cua Tho i qucn !, 5 va t. Ban rhan roi ua nha n uic n hon l huong ha kha c nhau gay a nh huo ng ucn con nguoi nhu: rhau hicu rhay vi uoi uau, Ian guong rhay vi rhuyc r hu c. hung nguo i ch co La hoa c Lo n huong ha riong ray rhuong Lar uau Lang Iy Ic va ncu khong rha nh cong, ho sc hoa c Lo cha y, hoa c uuong ua u. Thar uc chiu Licr Lao ncu cha nhan y ngh iang roi co rhc hoc uuoc cac huong ha noi gay anh huong ucn nguoi 126 7 THO I QUEN THA NH A T kha c rhay vi khong ngu ng Ia Ia i ca c huong ha cu iich, kcn hicu qua uc sua uoi nguoi khac. Cac van uc ngca i ta m kic m ca t co riach nhicn rhay uoi nhung uuong ncr quan riong ricn guong nar cua chung ra no nu cuo i, hay cha nhan nor ca ch chan rhar va nhc nhang nhung van uc nay va hoc cach chung song voi no, na c uu chu ng ra khong rhich chu ng. Ba ng ca ch nay, chu ng ra khong uc cho chu ng chi ho i ninh. Chu ng ra chia sc rinh rhan an chua riong Ioi cau nguycn sau: Chu a ha y Lan cho con Iong can uan uc rhay uoi nhung uicu co rhc va ca n ha i rhay uo i, Lan cho con su rhanh rha n uc cha nha n nhung uicu khong rhc rhay uoi uuoc, va rii khon uc han Licr uuoc su khac Licr uo. Bar kc van uc Ia kic m ca t tru c tic p. kic m ca t gia n tic p hay ngca i ta m kic m ca t. chung ra van co riong ray Luoc uau ricn uc xu Iy. Thay uoi rhoi qucn, rhay uoi huong ha gay anh huong va rhay uoi cach rhuc nhin nhan nhung van uc ngca i ta m kic m ca t ucu nan riong Jcng trcn Anh hucng cu a chu ng ra. 9. MO RONG VONG TRON A NH HUO NG icu uang khich Ic Ia riong khi Iua chon han ung uoi voi rac uong Lcn ngoai, chung ra cung gay anh huong nanh nc ucn hoan canh cua ninh, giong nhu khi rhay uoi nor han cong rhuc hoa hoc, kcr qua cua cuoc rhi nghicn cung rhay uoi. Toi rung Ian vicc riong nhicu nan cho nor cong ry uo nor nguoi iar nang uong Ianh uao. Cng ay Ia nguoi rhong ninh, sang rao, co nang Iuc va co ran nhin chicn Iuoc ai cung rhay uicu uo. hung ong ay co cach quan Iy iar uoc 7 THO I QUEN THA NH A T 127 uoan. Cng ay xcn nhan vicn nhu nhung kc Ian cong, khong co ru uuy va giao ric voi ho Lang nor giong uicu iar kc ca. Iau qua rar ycu Ia hau hcr can Lo quan Iy ucu xa Ianh ong ay. Io rhuong ru ra o hanh Iang uc han nan vc sc va riao uoi nhung cau chuycn co vc iar rhoi su va cu rhc, cu nhu uang rin cach giai quycr rinh hinh vay. Cac cuoc rhao Iuan Lao gio cung nhu kco uai vo ran, ruy nhicn, nhung nguoi riong cuoc rhi Iai xcn nhu ninh khong co riach nhicn gi, rar ca Ia uo su ycu kcn cua vi Ianh uao. Cac Lan khong rhc hinh uung noi chuycn gi xay ia Ian uo uau, nor nguoi noi, Bua uo, ong ay ucn hong chung roi. Toi ua chuan Li noi rhu san sang. hung ong ay ucn va han nor cai Icnh ru ricn rioi xuong. Moi rhu roi nar hang rhang rioi chuan Li coi nhu cong coc. Toi khong Licr Iicu roi con co rhc ric ruc Ian vicc cho ong ay nua khong. Con Lao Iau nu a ong a y ngh huu nh-. Cng ay noi 5^, nor nguoi khac ria Ioi, Licu anh co rhc chiu uu ng rhcn sa u nan nu a khong-. Toi khong Licr. Du sao rhi ong ay cung khong hai Ia Ioai nguoi chiu vc huu uc uang uau' hung riong so ho , co no r nguo i co rinh rha n chu uo ng. Anh a y uuo c rhu c ua y Lo i ca c gia rii chu khong ha i Lo i rinh ca n. Anh a y Ia nguo i chu uo ng uua ia ha nh uo ng La ng ha n uoa n, ca n rhong va nghicn cu u rinh hinh. Thay vi ch riich ca c uic n yc u cu a vi Ia nh ua o, anh a y rin ca ch Lu ua . c u uic n yc u cu a ong ra Ia o hong ca ch, anh a y rin ca ch Ia n cho ca c nhuo c uic n uo rio rha nh rhu yc u. Anh ra riung va o nhu ng uic n na nh cu a ong chu rich ra n nhin, su rhong ninh, rinh sa ng ra o. Anh a y hic u io ra n quan 128 7 THO I QUEN THA NH A T rio ng cu a ong chu rich uo i vo i su ha r riic n cu a cong ry va co ga ng rhong ca n vo i nhu ng no i quan ran cu a ong a y. Do uo khi cung ca rhong rin, anh a y cu ng uua ia nhu ng kic n nghi uu a ricn ca c han rich uo . Ro ia ng, nguo i ua n ong na y ua Lic r ra riung va o Jc ng trc n A nh huc ng cu a ninh. Vao nor ngay, khi roi ngoi cung ong chu rich voi ru cach Ia nor co van, ong ay noi: ay Srchcn, roi khong rhc rin uuoc nhung vicc na nguoi nay ua Ian. Anh ay khong ch ua ung nhung gi roi ycu cau na con cung ca rhcn rhong rin Lo sung can rhicr va uung Iuc. Anh ay con uua cho roi Lang han rich vc nhung uicu roi quan ran nhar, va nor Lan kicn nghi nua. hung kicn nghi na y hu ho vo i Lang han rich, va Lang han rich hu ho voi so Iicu. Anh ay rhar ruycr voi' Thar Ia nhc nguoi khi co uuoc nor nguoi giu Io Iang han vicc kinh uoanh. Ta i cuo c ho ric rhco, ra r ca ca c nhan vicn qua n Iy kha c va n Li Ia nh ua o uo i xu nhu cu : Anh Ia n cho roi vic c na y..., hic n vu cu a anh Ia ha i..., ch riu no r nguo i. o i vo i nguo i na y, ong chu rich ho i: Y anh rhc na o-. Va y Ia Jc ng trc n A nh huc ng cu a anh a y ua rang Icn. Su kic n na y nhanh cho ng rio rha nh ran uic n riong cong ry. Ia ng ngu nhu ng ca n Lo qua n Iy co rinh rha n ricu cu c quay sang na ua n ro i ra va o con nguo i rich cu c na y. Ban char cua nguoi Li uong Ia rhoai rhac riach nhicn. Thar uc khi noi Toi khong chiu riach nhicn. Phan ung cua nhung nguoi nay rhuong Ia rhan gia vao nor noi riuong ricu cuc, cau kcr, uac Licr ncu nhu nhicu nan qua ho ua rin ca ch rhoa i rha c ria ch nhic n La ng ca ch vin vao su ycu kcn cua nguoi khac. 7 THO I QUEN THA NH A T 129 Con nguoi nhan vicn rich cuc nay rhi Iuon co rhai uo chu uong voi cac uong nghic khac. Tung Luoc nor, Jcng trcn Anh hucng cua anh ay uoi voi ho ngay nor Ion. o ric ruc uuoc no iong ucn nuc cuoi cung, Lar ky ai khi uua ia y kicn hay uc nghi gi cung ucu nuon rhan khao anh ra, kc ca ong chu rich. hung ong chu rich khong ca n rhay uo Ia noi uc uoa vi nguoi nay sc Lo sung cho ong iar nhicu suc na nh. Chinh su Iu a cho n ha n u ng riuo c hoa n canh, su ra riung va o Jcng trcn Anh hucng na anh a y rao ia uuoc su kha c Lic r. Mor so nguoi giai ngha rhuar ngu Iuon chu uong Ia choi rioi, hung hang, va vo ran, nhung uicu uo hoan roan khong uung. guoi chu uong Ia nhung nguoi khon ngoan, uuoc rhuc uay Loi gia rii, ho hicu hicn rhuc va Licr uicu nao Ia can rhicr. Ia y nhin va o Maharna Canuhi (*) . Tiong khi Li ch riich o Quoc hoi vi khong chiu rhan gia vao Ioi Icn an c quoc Anh, Canuhi Iang Ic rio vc quc nha. Tai uay, ong rung Luoc no iong Jcng trcn Anh hucng cua ninh uoi voi nhung nguoi nong uan. Su ung ho va rin ruong cua ho vao ong ngay cang rang. Mac uu khong co nor uia vi chinh rii nao, nhung La ng Io ng nhan a i, uu ng ca n va rinh rha n La r khua r uay rhuycr huc, cuoi cung, ong ua Luoc nuoc Anh hai iur Iui. Canuhi ua ha ran su uo ho chinh rii uc nang Icn hon l riicu uan An Lang suc nanh roi ua ru Jcng trcn Anh hucng cu a ninh. (*) M. Cahdhi: Nha lahh da o ki I xu I va d u Iih cua phohg Ira o gia hh do c l p cho ca c huo c Ihuoc dia Irh Ih gioi ma khohg c h d h ba o lu c. hg da Iao ra mo I kha i hi m go i la giu vu hg hi m Iih. 8 I ch p chi h Irahh va ba o lu c Irohg Ih ky 20, Cahdhi da da y cho loa i hguo i v gia Iri cu a lo hg Iih, phi ba o lu c va ho a bhh. 130 7 THO I QUEN THA NH A T 10. CO VA IA Co nor cach uc xac uinh xcn noi quan ran cua chung ra nan riong vong rion nao Ia han Licr giua cai co va cai Ia . Jc ng trc n Quan tamchua uay nhung cai co: Toi sc iar hanh huc khi co uuoc nor ngoi nha va ria hcr no ngan hang Cia nhu roi co nor ong sc khong uoc rai nhu vay Cia nhu roi co nor ong chong Licr kicn nhan hon... Cia nhu roi co nhung uua con ngoan ngoan hon... Cia nhu roi co uuoc nor ran Lang uai hoc... Cia nhu roi co nhicu rho i gian hon cho La n rhan ... Con Jcng trcn Anh hucng rhi chu a uay nhu ng ca i Ia . Toi sc Ia nguoi kicn nhan hon, Ia nguoi khon ngoan, Ia nguoi uang ycu. o Ia su ra riung vao rinh cach. Voi nhung nguoi Li uong, suy ngh cua ho Iuon Iuon huong vc nhung cai o Lcn ngoai. Chinh suy ngh uo co van uc. Io uc cho cai nan Lcn ngoai chi hoi. Io suy ngh rhco no rhu c ba t da u tu bcn ngca i. Thco ho , ca n ha i rhay uoi nhung cai o ngoai riuoc khi rhay uoi Lan rhan. Con quan uicn chu uong Ia rhay uoi ba t da u tu bcn trcng. Bang cach rhay uoi nhu rhc, chung ra noi co rhc gay anh huong rich cuc ucn cai Lcn ngoai. Mo r riong nhu ng cau chuyc n roi rhich nha r Ia cau chuycn riong kinh cuu uoc, nor han cua ncn rang Do Thai giao. o Ia cau chuycn cua 1osch, nguoi ua Li nhung nguoi anh cn cua ninh Lan Ian no Ic rai Ai Ca khi noi J ruoi. Ban co rhc hinh uung ong ay sc uc uang Luong xuoi 7 THO I QUEN THA NH A T 131 ucn rhc nao. Cng sc khong ngung rhan riach cuoc uoi Ian Iu Ian roi ro cho Porihai, hoac Luoc roi nhung kc Lac ac ua uay ong vao Luoc uuong khon cung. hung 1osch Ia nor nguoi Iuon chu uong. Cng ra riung vao chu /a . Va ch riong nor rhoi gian ngan, ong rio rhanh nguoi quan gia cho nha Porihai. Cng ay quan Iy noi rhu na Porihai co vi ong iar uuoc rin cay. Thc ioi ucn nor ngay, 1osch Li Lar riong nor rinh huo ng hu c ra va ua Li ca n ru oan riong Jl nan. hung nor Ian nua, ong Iai rhc hicn Lan Inh cua nor nguoi Iuon chu uong. Cng ra riung vao Jcng trcn Anh hucng - vong rion chua cai /a, rhay vi cai cc. Khong Iau sau uo, ong rio rhanh nguoi cai quan nha ru va cuoi cung cai quan ca nuoc Ai Ca, ch uung sau Ioang uc (Phaiaoh). Toi hicu iang y ruong nay Ia nor su rhay uoi no rhuc riicr uc uoi voi nhicu nguoi. Thar uc khi uo Ioi cho nguoi khac, cho uicu kicn hay hoan canh vc rinh riang Lc rac cua ninh. hung chung ra co riach nhicn co rhc chu uong kicn soar cuoc song cua chung ra va rac uong rio Iai hoan ca nh no r ca ch na nh nc La ng ca ch ra riung va o chu /a, va o chinh La n rhan ninh. cu cuoc song hon nhan cua roi ga riuc riac rhi sc ich Ioi gi khi roi khong ngung kc roi vo ninh- Khi rhua nhan iang ninh khong co riach nhicn riong chuycn nay, roi ua ru Licn ninh rhanh nor nan nhan va uan ninh vao nor rinh huong ricu cuc. Toi cung uanh nar ca kha nang gay anh huong ucn co ay. Thai uo iay Ia, Icn an gay gar cua roi ch cang khicn cho co ay can rhay ninh uung. Su ch riich cua roi con roi rc hon nhung gi na roi nuon Ian uc uon nan vo ninh. Kha nang gay anh huong rich cuc ucn hoan canh cua roi uan uan Li nar ui. 132 7 THO I QUEN THA NH A T cu rhuc su nuon cai rhicn rinh hinh, roi hai ra riung vao cai roi co rhc kicn soar uuoc uo Ia Lan rhan roi. Toi can chan uur vicc rin cach chan chnh vo ninh va ra riung kha c hu c nhuo c uic n cu a chinh ninh. Ch La ng cach rio rhanh nor nguoi chong ror, Licr ycu rhuong va ung ho vo uicu kicn uoi voi vo ninh, roi noi co rhc Ian cho co ay can rhay suc nanh cua rinh chu uong va sc ua Iai ruong ru. hung uu kcr qua co rhc nao, cach rich cuc nhar na roi co rhc rac uong vao hoan canh cua ninh Ia ra riung va o La n rhan, va o no rhu c cu a ninh. Co nhicu cach uc uicu chnh Lan rhan riong Jcng trcn Anh hucng /a nor nguoi Licr Iang nghc nhicu hon , /a no r nguoi Lan uoi uang ycu hon, /a nor sinh vicn ror hon, /a nor nhan vicn ran ruy va uc ho rac hon. oi khi, uicu co rinh chu uong nhar na chung ra co rhc Ian Ia can rhay ha nh hu c hoa c no no r nu cuo i chan rha nh. Ia nh hu c hay La r ha nh na n o su Iu a cho n cu a chu ng ra. u ng uc nhu ng rhu Lcn ngoa i nhu rho i ric r, rinh hinh chinh rii, su khu ng hoa ng ra i chinh quo c gia na n riong Jc ng trc n A nh huc ng cu a chu ng ra. Ia y Iuon chu uo ng' Chu ng ra co rhc nang su c na nh rich cu c uo Lcn ninh, La r ky Iu c na o, o uau. Chu ng ra va n co rhc ha nh hu c va cha nha n nhu ng rhu hic n rho i chu ng ra chua kic n soa r uuo c uc ra riung no Iu c va o nhu ng rhu na chu ng ra co rhc kic n soa r. 11. PHIA BN KIA CU A THAT BA I Tiuoc khi chuycn nuc ricu cuoc song vao Jcng trcn Anh hucng, chung ra can xcn xcr sau hon hai noi uung nan riong Jc ng trc n Quan tam: sai Ia n va hc qua. 7 THO I QUEN THA NH A T 133 Chung ra co quycn ru uo Iua chon hanh uong, chu khong uuoc ru uo Iua chon hc qua cua nhung hanh uong uo. Ic qua Li chi hoi Loi cac quy Iuar ru nhicn, no nan Lcn ngoai Jc ng trc n Quan tam. Chung ra co rhc quycr uinh Luoc vao giua uuong iay, uoi nar voi nor con rau uang Iao roi, nhung chung ra khong rhc quycr uinh uicu gi sc xay ia sau khi con ra u uan va o ninh. Chung ra co rhc quycr uinh Ia nguoi rhicu riung rhuc riong giao kco Ian an va hau qua xa hoi cua quycr uinh uo co rhc kha c nhau, ru y rhuo c ha nh vi gian uo i cu a chu ng ra co Li har hicn hay khong. Thc nhung, hc qua ru nhicn uoi voi Lan char cua chung ra Ia nor kcr qua co uinh. Ianh vi cua chung ra Li chi hoi Loi cac nguycn rac. Chung song hai hoa voi cac nguycn rac sc ucn Iai hc qua rich cuc, vi han nguycn rac sc ucn Iai hc qua ricu cuc. Chung ra ru uo Iua chon han ung riong noi hoan canh, nhung khi Ia n rhc , chu ng ra cu ng Iu a cho n Iuon ha u qua kc n rhco, nhu cau nga n ngu : Khi chu ng ra ca n Iay no r uau gay rhi uau kia cung uuoc nang Icn. Chac chan riong cuoc uoi noi nguoi, khong ir Ian chung ra can nor chicc gay Icn ioi noi har hicn ia iang uo khong hai Ia chicc gay ror. Su Iua chon cua chung ra ua uua uc n nhu ng hau qua xau hon, so vo i khi chu ng ra khong Iua chon. cu co co hoi Iua chon Iai nor Ian nua, chac chan chung ra sc Ian khac ui. Chung ra goi nhung su Iua chon uo Ia sai Ian, va uo Ia uicu uang uc chung ra suy ngan. oi voi nhung ai uang hai song riong noi an han, rhi Lai ra can rhicr cho rinh Iuon chu uong Ia hai nhan rhuc uuoc iang: nhung sai Ian qua khu cung nan riong Jcng trc n Quan tam. Chung ra khong rhc Ian Iai ru uau, cung 134 7 THO I QUEN THA NH A T khong rhc xoa Lo hay kicn soar uuoc hc qua cua sai Ian ua xay ia. Quan uicn cua nguoi Iuon chu uong uoi voi sai Ian Ia rhua nhan ngay sai Ian uo uc sua chua va iur ia Lai ho c. icu na y rhuc su Lic n sai Ian rhanh rha nh cong, nhu T. 1. Warson, nguoi sang Ia cong ry IBM, ua noi: Thang Ioi na n o hia Lcn kia cu a rha r La i. hung nc u khong rhu a nha n, khong su a chu a sai Ia n cung nhu khong iur ia Lai hoc kinh nghicn rhi uo Iai Ia nor sai Ian khac. o rhuong uua nguoi ra vao con uuong ru Iua uoi ninh, ru iu ngu ninh, va rhuong gan voi su uuy Iy (su Iua uoi uuy Iy) uoi voi Lan rhan va nguoi khac. Sai Ian rhu hai na y chc ua y, Ia n rang ra c ha i va a nh huo ng cu a sai Ia n rhu nha r, gay ro n rha r Io n hon cho La n rhan. Khong ha i sai Ia n cu a nguo i kha c, hay rha n chi khong ha i sai Ia n cu a La n rhan na chinh Ia ha n u ng cu a chu ng ra uo i voi nhung sai Ian uo gay rac hai Ion cho chung ra. Ruor uuoi rhco con ian uoc ua can ninh ch cang Ian cho char uoc Ian roa kha co rhc. Tor hon hcr, chung ra hay rin ngay Licn ha uc Iay char uoc ia khoi co rhc. Phan ung cua chung ra uoi voi Lar ky sai Ian nao cung ucu co anh huong ucn char Iuong cua nhung su vicc sau uo. icu quan riong Ia rhua nhan va sua chua ngay cac sai Ian uc chung khong con anh huong ucn ra va giu ra rio ncn nanh nc hon. 12. CAM KT VA GIU IO I gay ra i riung ran cu a Jcng trcn Anh hucng Ia kha nang can kcr va giu Ioi cua chung ra. hung can kcr uoi voi Lan rhan, nhu ng nguo i xung quanh va su nha r qua n rhu c hic n 7 THO I QUEN THA NH A T 135 cac can kcr uo Ia Lan char, Ia uicu cor Ioi cho su riuong rhanh va Ia su rhc hicn io nhar cua rinh chu uong. Thong qua kha nang rhicn hu cua con nguoi, cung voi su ru nhan rhuc va Iuong ran, chung ra y rhuc uuoc nhung uicn ycu, nhung nar can hoan rhicn, nhung khia canh rhuoc vc rii ruc co rhc har riicn hon, cac rhoi qucn can uuoc rhay uoi hay Ioai Lo. Sau uo, khi rhua nhan va su uung tr tuc ng tuc ng va ; ch dcc /ap cua ninh uc hanh uong uua ricn nhan rhuc uo uua ia nhung Ioi hua, uar ia cac nuc ricu, va riung rhuc voi chung chung ra sc xay uung uuoc suc nanh cua rinh cach uc co rhc Ian uuoc Lar ky uicu gi rich cuc riong cuoc song. Chinh ru nha n rhu c nay, chu ng ra sc rha y co hai huong ha uc Ian chu cuoc song. Mor Ia, dua ra /c i hu a va giu Ioi hua. Iai Ia, da t ra mc t mu c ticu va han uau uc uar uuoc nuc ricu uo. Khi chung ra uua ia va giu Ioi rhuc hicn cac can kcr, uu nho, chung ra sc xac Ia uuoc su riung rhuc Lcn riong, cho ra y rhuc vc su ru chu va Iong can uan cung nhu suc nanh uc nhan Iay nhicu riach nhicn hon riong cuoc song. Bang cach uo, uan uan, uanh uu sc rio ncn quan rio ng hon ran ria ng cu a La n rhan. Kha nang uua ia va rhuc hicn cac can kcr uoi voi Lan rhan Ia ycu ro cor Ioi nhar cua qua riinh xay uung cac rhoi qucn co La n cho su rha nh ua r. Kic n rhu c, ky nang, va khar vong ucu nan riong ran kicn soar cua chung ra. Chung ra co rhc rac uong vao nor riong La noi uung ricn, hoac ca La, uc Ia n rang rinh can Lang giu a chu ng. Khi su giao rhoa giua chung ngay nor nhicu hon, chung ra sc cang Inh hoi sau sac hon cac nguycn rac - Ia co so cho cac rhoi qucn - va rao ia su c na nh rinh ca ch giu chu ng ra huo ng ro i su rha nh ua r no r ca ch rha r can La ng. 136 7 THO I QUEN THA NH A T 13. TINH CHU DONG: CUO C TR C NGHI M 30 NGAY Chung ra khong can hai kinh qua nhung ngay ucn roi riong cac riai ra riung chcr choc nhu FiankI uc nhan rhuc va har riicn rinh chu uong cua ninh. Tu cac su kicn xay ia hang ngay, chung ra cung co rhc har riicn kha nang nay uc xu Iy nhung suc c Lar rhuong riong cuoc song, vi uu cach xu Iy rinh huong kcr xc, cach han ung uoi voi nor khach hang uang cau knh hay nor uua con Luong Lnh o Ia cach chung ra nhin nhan nor su vicc uc Licr uau Ia van uc ninh can ra riung giai quycr. Toi nuon Lan rhu nghicn nguycn rac chu uong nay riong vong l ngay. Ban ch can a uung va quan sar kcr qua. Tiong vong nor rhang, Lan hay ra riung vao Jcng trcn Anh hucng cu a ninh. Ba n ch ca n uua ia nhu ng can kcr nho nho va rhuc hicn chung. Iay Ia nguoi huong uan chu khong Ia nguoi han xcr. Iay Ian guong chu uung ch riich. Iay uua ia giai ha, chu khong Ian van uc rio ncn nghicn riong hon. Iay rhu nghicn cac nguycn rac ricn riong cuoc song hon nhan, riong gia uinh va riong cong vicc cua Lan. ung Lan cai vc nhung uicn ycu cua nguoi khac. ung Licn ho cho Io i Ia n cu a ninh. Khi na c sai Ia n, La n ncn rhu a nha n, sua chua va iu r ia Lai hoc kinh nghicn ngay Ia ru c. ung uc ninh sa vao rhoi qucn Icn an va riach noc nguoi khac. Iay ra riung vao nhung gi Lan co kha nang kicn soar. Ia y ra riung vao chinh ninh va Iuon Ia chinh ninh. Iay nhin vao nhuoc uicn cua nguoi khac Lang anh nar rhong can chu khong Icn an. Van uc khong hai o cho ho khong Ian hay khong ncn Ian nor vicc gi uo, na chinh Ia o su Iua chon han ung cua Lan riuoc rinh huong xay ia 7 THO I QUEN THA NH A T 137 va uicu Lan ncn Ian. cu Lan Lar uau suy ngh iang van uc nan o Lcn ngoai rhi hay uung Iai. Suy ngh uo chinh Ia va n uc cu a La n. c u ra rhc hic n quyc n ru uo Iu a cho n cu a ninh rhuo ng xuycn rhi ca i quyc n a y ca ng uuo c no io ng. hu ng ai khong Ia n nhu va y sc nha n rha y ru uo cu a ho uang ua n Li xo i no n cho uc n khi na r ha n. Io Luo c ha i uo ng nhu ng vai uic n rhco kich La n cu a cha nc , cu a co ng su va cu a xa ho i. Co ria ch nhic n ru c Ia co kha nang ha n u ng uu ng ua n riuo c no i uic u kic n va hoa n ca nh. ay Ia uic u rhic r yc u uo i vo i su rha nh ua r, ha nh hu c cu a La r ky ai. ic u cuo i cu ng roi nuo n no i Ia no i chu ng ra uc u ca n ha i Ia n chu uuo c cuo c so ng cu a iicng ninh, riong no i hoa n ca nh, no i uic u kic n. 138 7 THO I QUEN THA NH A T CA C GOI Y THU C HA NH: 1. Ba y l ng nghe lu i n ie ng no i cu a mnh va nhu ng nguu i xung quanh iong mo nga y xem co bao nhieu la n ba n ho c nguui khac su dung nhung ngon u bi do ng nhu tia nhu ..., 1oi khong he ... hay 1oi buo c ha i .... 2. 1ien lie u mo nh huo ng ba n co he se g ha i iong uung lai ga n ma heo kinh nghie m ca nhan, ba n co he se ha nh dong mo ca ch bi do ng. Bay die m lai nh huong do iong ham vi \oug ttou Auh huoug cu a ba n. Ba n se chu do ng ha n u ng nhu he na o? Ba y da nh hu i gian on la i ca c kinh nghie m da qua va hnh dung ha n u ng cu a ba n iuu c mo nh huong gia dinh nao do. Bay ghi nhu nhung g da xay ia giu a qua inh kich hich va ha n u ng. Ba y d ia cam ke vu i ba n han va hu c ha nh quye n u do lu a cho n ha i do ho c ha n u ng cu a mnh. 3. Ba y cho n ia mo i c ioi ai nui ba n la m vie c hay iong cuoc song dang lam ban kho chiu. Co gng xac dinh xem do la va n de ban co he kie m soa iu c ie , gia n ie , hay ngoa i a m kie m soa . Ba y dinh da ng buu c gia i quye va n de hu nha iong \oug ttou Auh huo ug va hu c hie n no . 4. Ba y hu i c nghie m iong 30 nga y ve kha nng chu do ng cu a ba n. Chu y ghi nha n su hay do i iong \o ug tto u A uh huo ug cua ban. TIoI quen LIu IuI BAT U TU MUC TEU A UOC XAC NH Tng thuc Jh^Nh J|Ch J^P JhE Laug ughe va lhau hieu lau uhau 0oug lau hiep luc Ju duy cuug lhaug uu lieu cho dieu quau lroug uhal Jh^Nh J|Ch C^ Nh^N c lp Phu thuc R e u g i u a b a u l h a u 3 4 5 6 7 1 Luou chu doug Bal dau lu uuc lieu da duoc xac diuh 2 Cu c nguyn Lu c IunI duo bun LIun Nhu ng gi lu t lo t phio sou, nhu ng gi co n o phio rruo c Jeu chong lo gi so tot cot nom len rrong chinh lo n rhn mo t nguo t. - Oliver Wendell Holmes B ay gio, Lan hay rin nor cho ycn rnh va ra riung vao nhung riang ric rhco uc rhuc su no ia canh cua cua u tha; dci Lcn riong ran hon ninh. Bang rii ruong ruong, hay hinh uung Lan uang uu uan rang nor nguoi rhan. Iinh uung Lan Iai xc ucn nha rang Ic hay nha rho, ioi uua xc vao Lai uo, xuong xc. Khi Lan Luoc vao Lcn riong roa nha, Lan uc y rhay cac vong hoa, va nghc ricng nhac cau hon rhan rian. Ban nha n ia nhung guong nar qucn rhuoc, Lan Lc va gia uinh Ban can nhan uuoc su chia sc, can rhong ru nhung nguoi hicn uicn xung quanh La n. Khi ricn Icn va nhin vao quan rai, Lan rhinh Iinh uoi nar voi chinh ninh. ay sc Ia Ic rang cua chinh Lan sau vai chuc nan nua. Tar ca nhung nguoi nay ucn uay uc vicng Lan, uc Lay ro rinh can ycu rhuong va su can kich vc su cong hicn cua Lan. 142 7 THO I QUEN THA NH A T Khi ngoi vao Lang ghc cho Luoi Ic Lar uau, Lan uoc ro chuong riinh riong ray. Sc co Lon nguoi uoc uicu van. au ricn Ia nor nguoi riong gia uinh Lan. guoi rhu hai Ia nor nguoi Lan anh ra hicu iar io vc Lan. guoi rhu La Ia nor uong nghic cua Lan. Va nguoi rhu ru Ia nor vi Iinh nuc - uai uicn cong uong noi Lan sinh song. Ban nuon nhung nguoi uoc uicu van nay noi gi vc con nguoi va cuoc uoi Lan- Ban nuon ho no ra Lan Ia nor nguoi chong,vo, nor nguoi cha,nc, nor uua con, nor nguoi Lan, hay nor uong nghic nhu rhc nao- Ban nuon ho rhay uuoc rinh cach gi o con nguoi Lan- Iay Lan nuon ho ghi nho su cong hicn hoac rhanh rich nao uo cua Lan- Iay nhin nhung nguoi xung quanh Lan va ru hoi Lan ua Ian uuoc gi uc rio rhanh nor ran guong sang riong Iong ho- Tiuoc khi uoc ric, hay uanh vai hur uc ghi chc can ruong cua Lan. Vicc nay sc giu Lan hicu io hon Thoi qucn rhu hai. 1. B T DA U TU MU C TIU DA DUO C XA C DINH CO NGHIA IA GI cu rhan gia nor cach nghicn ruc vao rhi nghicn ricn, sc co nhung khoanh khac Lan chan ucn nhung gia rii co Lan, sau xa riong ran hon ninh. Ban sc co cuoc ric xuc ngan voi hc rhong huong uan noi ran ngay rai riung ran Jcng trcn Anh hucng cu a La n. Iay ngan ngh nhung Ioi sau uay cua 1osch Auuison: Khi nhin vao Lia no cua nhung con nguoi v uai, noi can giac ghcn ry riong roi Licn nar. Khi uoc van Lia ghi Iai 7 THO I QUEN THA NH A T 143 nhung Ioi hay y uc, noi uuc vong ran rhuong riong roi ricu ran. Khi chung kicn noi uau Luon khon xicr cua nhung Lac cha nc Lcn nan no, roi quan Iong rhuong ca n. Khi uung riuoc nan no cua cha nc, roi ngh ucn hu uanh cua nhu ng kc na chu ng ra Luo c ha i ruan Ic nh: ca c La c vua chua. Io nan Lcn canh nhung kc ua ha Lc ho nhung kc kinh uich Iai sar vai nhau khi Iia uoi. Tiuo c nhung anh hung hao kicr ua han chia rhc gioi Lang cac cuoc rianh cha uo nau, roi suy ngan riong uau Luon va ngac nhicn riuoc roan rinh nho nhar cua Ioai nguoi. Khi uoc nhung ngay rhang ghi ricn Lia no, riong uo co nor so nguoi vua chc r va o nga y hon qua, va no r so ua chc r ca ch uay t nan, roi ngh ucn cai ngay riong uai khi rar ca chung ra ucu Ia nhung nguoi uuong rhoi, va cung nhau hicn uicn Mac uu Thoi qucn rhu hai a uung riong nhicu hoan canh va cung La c cuo c so ng khac nhau, nhung ung uung co Lan nha r cua no Ia bat dau nga; tu nga; hcm na; bang nhung muc ticu da ducc xac dinh. La y hinh ruo ng, hinh a nh hay no rhu c cuo i uo i La n Ia n khung rhan chic u hay chua n nu c uc xcn xcr noi rhu khac. Moi chang uuong uoi hanh vi cu a La n nga y hon nay, riong ruong Iai, rua n sau, rha ng sau sc uuoc xcn xcr riong Loi canh rong rhc Lao gon nhung uicu co y ngha nhar uoi voi Lan. Bang cach ghi nho nhung nuc ricu uo, Lan noi co rhc rin chac vao nhung gi Lan Ian, vao nor ngay cu rhc nao uo, sc khong vi han cac chuan nuc na ninh ua xac uinh Ia quan riong nhar. Va noi nor ngay Lan song sc go han rich cuc cho nuc ricu na Lan ua xac uinh riong suor cuoc uoi ninh. Ba t da u tu mu c ticu da duc c xa c dinh co ngha Ia xua r ha r La ng no r su hic u Lic r io ia ng vc uich uc n cu a La n. ic u uo co ngha Ia La n Lic r noi ninh nuo n uc n, uo uo La n sc hic u 144 7 THO I QUEN THA NH A T io hic n ra i ninh uang o uau uc Iuon ui uu ng huo ng. Con nguoi rhar uc sa vao nhung chicc Lay cua uoi rhuong, cua cuoc nuu sinh hang ngay. Io Iao vao Ian vicc ngay nor nhicu hon nhan Ico Icn Lac cao nhar cua chicc rhang uanh vong, uc ioi har hicn ia iang chicc rhang Lac nhan Luc ruong. Moi nguoi ucu Lan ion, rhan chi iar Lan ion voi cuoc song nhung su Lan ion uo nhicu khi khong nang Iai hicu qua. Cuoi cung, ho har hicn ia iang ho ua gianh uuoc nhung rhang Ioi iong rucch. Thanh cong uar uuoc Lang cai gia cua nhung rhu con quy gia hon chinh su rhanh cong. hung con nguoi rhuoc noi rang Io xa hoi - Lac s, vicn s, uicn vicn, chinh rii, uoanh nhan, van uong vicn, rho ong nuoc - rhuong han uau uc co uuoc rhu nha nhicu hon, uia vi xa hoi cao hon, hay riinh uo chuycn non ror hon. hung ioi ho Iai har hicn ia iang uong co rhuc uay ho uar uuoc nuc ricu ua chc khuar nhung gi rhuc su co y ngha voi ho. Cuoc song cua chung ra sc khac ui ncu chung ra nhan rhuc uuoc uicu gi rhuc su quan riong va giu nhung hinh anh uo riong ran rii. Chung ra sc Ian chu uuoc Lan rhan va Ian nhung uicu co y ngha nhar. Chung ra co rhc iar Lan ion, Ian vicc iar ror nhung ch co hicu qua khi chung ra Lar uau Lang nor nuc ricu io iang. cu can nhac ky nhung uicu Lan nuon nghc nguoi khac uanh gia vc ninh, Lan sc rin ia uinh ngha cua su rhanh cong. inh ngha uo co rhc iar khac voi uinh ngha Lan uang ngh riong uau, co rhc khong hai Ia ricn rai, uia vi, uanh ricng hay Lar cu rhu gi na Lan han uau uc uar cho Lang uuoc. Khi Lar uau nor cach co nuc uich, Lan sc co nor vicn 7 THO I QUEN THA NH A T 145 canh khac Licr. Mor nguoi ua hoi nor nguoi khac khi nguoi Lan chung cua ho nar ui: Anh ay co uc Iai gi nhicu khong-. guoi kia ua: Anh ay uc Iai rar ca. 2. MO I SU VA T D U DUO C SA NG TAO HAI IA N Thoi qucn bat dau tu muc ticu da ducc xac dinh uuoc uua ricn nguycn Iy mci u vat dcu ducc ang tac hai /an. Sa ng ra o Ia n rhu nha r Ia sa ng ra o rinh rha n, va sa ng ra o Ia n rhu hai Ia sa ng ra o va r cha r. Iay Iay vicc xay nor ngoi nha Ian vi uu. Ban ua sang rao no Lang hinh anh riong uau ucn rung chi ricr riuoc khi ha Lua uong chicc uinh uau ricn Icn cong riinh. Ban co gang hinh uung nor cach io iang kicu uang ngoi nha. cu nuon co nor ngoi nha na ca gia uinh co rhc sun ho, Lan vach ia kc hoach xay nor can hong noi noi nguoi co rhc quay quan vui vc Lcn nhau. Ioac nuon rao khong gian no cho hong choi cua Lon ric, Lan sc no nor canh cua Iua Ban uu uinh uicu uo Lang y ruong cho ucn khi co uuoc nor Luc rianh io iang vc ngoi nha Lan nuon. Roi Lan rhc hicn y ruong uo ricn Lan vc va Icn kc hoach rhi cong. Tar ca uicu nay uuoc rhuc hicn riuoc khi vicc uong rho Lar uau. cu khong Ian nhu vay rhi o Ian sang rao rhu hai, ruc Ia su sa ng ra o var char, Lan sc hai co nhicu rhay uoi ron kcn, co rhc khicn chi hi rang ga uoi. Quy rac cua rho noc Ia hai Ian uo, nor Ian car, ngha Ia Lan hai suy ngh ky noi rhu riuoc khi hanh uong. Ban hai chac chan iang Lan rhicr kc, ruc su sang rao uau ricn, hai rhuc su uung voi cai Lan nuon co, sau uo noi su uung ucn gach va vua. gha Ia Lan Lar uau cong vicc Lang nor nuc uich ua xac uinh io iang. 146 7 THO I QUEN THA NH A T Iay xcn nor vi uu khac riong Inh vuc kinh uoanh. cu nuon rhanh cong, Lan hai xac uinh io iang nuc ricu kinh uoanh cua ninh. Ban can can nhac ky Iuong vc san han hay uich vu na Lan nuon uua vao rhi riuong, ioi ro chuc cac hoar uong co Iicn quan nhu rai chinh, nghicn cuu va har riicn, san xuar, ric rhi, nhan su, co so va r char v.v. Kc hoa ch, nu c ricu Lan ua u rhuong quyc r uinh su rha nh cong hay rha r La i cu a no r uoanh nghic . Phan Ion cac rhar Lai riong kinh uoanh ucu khoi har ru su sang rao uau ricn: rhicu von, uanh gia sai rhi riuong hay khong co nor kc hoa ch kinh uoanh kha rhi. Lan cha Ian nc cung vay, ncu nuon nuoi uay con cai rhanh nguoi co riach nhicn, co ky Iuar va ru giac, Lan hai Lan sar nuc uich uo khi ric xuc hang ngay voi con cai. Ban khong uuoc xan han rinh ru giac hay Iong ru riong cu a chu ng. guoi ra rhuong su uung nguycn rac sang rao hai Ian riong nhicu Inh vuc va o nhicu nuc uo khac nhau cua cuoc song. Tiuoc khi rhuc hicn nor cuoc hanh riinh, Lan can xac uinh riuoc uich ucn va vach ia nor Io riinh ror nhar. Tiuoc khi riong cay riong vuon, Lan ua co kc hoach riuoc riong uau, co rhc ricn giay. Ban vicr Lai uicn van ia giay riuoc khi uoc. Ban hinh uung riuoc canh Lai rii khuon vicn ngoi nha riuoc khi riang rii no, Lan rhicr kc nau rhoi riang cu a ninh riuo c khi ca r nay. Do uo, ruy nuc uo hicu io nguycn rac sang rao hai Ian va nha n ria ch nhic n cho ca hai Ia n sa ng ra o na chu ng ra hanh uong va no iong Jcng trcn Anh hucng cu a ninh. 7 THO I QUEN THA NH A T 147 3. DU KI N HAY M C NHIN Thco nguycn rac, rar ca noi su var ucu uuoc sang rao hai Ian, nhung khong hai noi sang rao uau ricn ucu uua ricn uu kicn. Tiong cuoc song ca nhan, ncu khong har riicn su ru nhan rhuc cua ninh va co riach nhicn uoi voi nhung sang rao uau ricn, rhi chung ra sc ho nac cho nguo i kha c va hoa n ca nh kha ch quan na n ngoa i Jcng trcn Anh hucng uinh hinh han Ion cuoc song cua ninh. Chung ra song nor cach Li uong rhco cac kich Lan a uar ru Lcn ngoai nhu gia uinh, cong su, kc hoach cua nguoi khac va cac suc c cua hoa n ca nh. Tar ca nhung uicu uo Ia uo nguoi khac hoac ngoai canh chu khong hai Ia uo ca c nguycn rac nang Iai. Chung ha r sinh ru ran Iy uc Li ron rhuong cua chung ra, ru su Ic rhuoc qua nhicu vao nguo i kha c, ru nhu cau uuoc rhua nhan, ycu rhuong, ru can giac vc ran quan riong va gia rii hay nor can giac na o uo na chung ra Iuu ran. Du chu ng ra co nha n rhu c hay kic n soa r uuo c hay khong rhi va n co su sa ng ra o Ia n rhu nha r cho no i cuo c uo i cu a chu ng ra. Tu chu ng ra sa ng ra o Ia n rhu hai uc rio rha nh no r con nguo i rich cu c, hoa c Ia sa n ha n sa ng ra o Ia n rhu hai cu a nguo i kha c, cu a hoa n ca nh hay cu a rho i qucn qua khu . hung kha nang uac Licr cua con nguoi cung rii ruong ruong va Iuong ran cho hc chung ra xcn xc r nhu ng sa ng rao uau ricn va giu chung ra chiu riach nhicn vicr ric kich Lan cua uoi ninh. oi cach khac, rhoi qucn rhu nhar noi iang Ban Ia nguoi sang rao, con Thoi qucn rhu hai Ia su sang rao uau ricn. 148 7 THO I QUEN THA NH A T 4. IA NH DAO VA QUA N IY HAI SU SA NG TAO Thoi qucn rhu hai uua vao cac nguycn rac vc Ianh uao La n rhan, ru c /a nh da c Ia sa ng ra o rhu nha r. Lanh dac khong ha i Ia quan /;. Qua n /; Ia sang rao Ian rhu hai. ay Ia noi uung chung ra sc rhao Iuan o han Tho i qucn rhu La. Qua n /; Ia su ra riung vao nhung van uc cu rhc: Lan cach nao roi co rhc hoan rhanh cong vicc uo-. Lanh uao Ia su ra riung vao cai nau chor, quan riong: icu roi nuon uar uuoc Ia gi-. Thco Ioi Pcrci Diuckci va cua Waiicn Bcnnis, Quan Iy Ia Ian uung cac cong vicc, con Ianh uao Ia Ian nhung vicc uung. Quan Iy Ia hicu nang cua vicc Ico cac nac rhang ucn rhanh cong, con Ianh uao Ia xac uinh xcn cai rhang uo co uuoc Lac uung Luc ruong hay khong. Ba n co rhc hic u no r ca ch nhanh cho ng su kha c nhau giua hai khai nicn nay qua vi uu sau. Iay ruong ruong nor nhon rho uung uao iua uc har quang uuong iung. Io ch Ia nhung nguoi rho, nhung nguoi giai quycr van uc. hung nguoi quan Iy rhco sau ho, nai sac cac uao iua, vicr ia cac huong uan va rhicr Ia cac chinh sa ch, rhu c hic n ca c chuong riinh hua n Iuyc n co La , uua vao a uung cac cong nghc noi, Icn rhoi gian Licu Ian vicc va rinh roan Iuong Long cho nhung nguoi rho. Con nguoi Ianh uao Ia nguoi Ico Icn ngon nor cai cay cao nhar, quan sar roan Lo va rhcr Icn: han canh iung ioi'. hung ha n u ng rhuong rha y cu a nhu ng nguo i rho vua gioi ray nghc vua chan ch va cac nha quan Iy nan can Ia gi- Cng in ui cho' Chung roi uang Ian uuoc iar nhicu vicc uay nay'. Chung ra rhuong chu ran vao cac chi ricr na qucn ui 7 THO I QUEN THA NH A T 149 cai rong rhc, vi rhc chung ra rhuong Li chcch huong. Su rhay uoi iar nhanh chong cua noi riuong song Ian cho /a nh da c hic u qua rio ncn quan riong hon Lao gio hcr ca riong cuoc song uoc Ia hay ruong rhuoc. Chu ng ra nga y ca ng ca n co no r ra n nhin va no r chic c Ia La n chu khong ha i ch no r ra n La n uo ch uuo ng. Chu ng ra rhuo ng khong Lic r uia hinh hia riuo c Ia gi, ca n vuo r qua chuo ng nga i na o, ha n Io n no i vic c hu rhuo c va o su ha n uoa n cu a chu ng ra o ru ng rho i uic n cu rhc . hung chic c Ia La n no i ran khong ha i Iuon ch uu ng huo ng. Su rha nh ua r rha n chi ca su sinh ro n khong ch hu rhuoc uon rhuan vao no Iuc cua chung ra, na con o cho no Iuc uo uung huong hay khong. Su rhay uoi nuon hinh van riang riong hau hcr cac Inh vuc san xuar va nghc nghic uoi hoi /a nh da c hai uuoc xcn Ia ycu ro quan riong hang ua u va qua n /; uu ng ha ng rhu hai. Tiong kinh uoanh, rhi riuo ng rhay uo i nhanh uc n nu c nhic u sa n ha n va uich vu ia r rha nh cong ch va i nan riuo c rhi nay ua rio ncn Ia c ha u. guo i Ia nh ua o chu uo ng ha i Iuon rhco uo i su rhay uo i cu a noi riuo ng kinh uoanh, ua c Lic r Ia rho i qucn va uo ng co cu a kha ch ha ng, uc uua ia nhu ng nguo n Iu c ca n rhic r giu cho uoanh nghic ui uu ng huo ng. hu ng rhay uo i nhu no i Io ng qua n Iy cu a nha nuo c riong nga nh ha ng khong, rang chi hi chan so c su c kho c, va nang cao cha r Iuo ng xc o-ro nha kha u uc u co ra c uo ng ua ng kc uc n noi riuo ng kinh uoanh. c u ca c uoanh nghic khong rhco uo i noi riuo ng kinh uoanh, kc ca ca c nho n nhan vicn cu a ninh, va sa ng suo r Ia nh ua o rhi khong no r ky nang qua n rii na o co rhc cu u uoanh nghic uo kho i su uo . 150 7 THO I QUEN THA NH A T Quan Iy hicu qua na khong Ianh uao uung huong rhi cung giong nhu sicr char cac ghc ngoi ricn Loong rau Tiranic. Khong co su rhanh cong nao riong quan Iy co rhc Lu ua uuoc nhung sai Ian riong Ianh uao. Thc nhung, Ianh uao khong hai Ia cong vicc uc uang, Loi chung ra rhuong Li vuong vao no rhuc quan Iy. Tai Luoi ho cuoi cung riong chuong riinh Pha t tric n qua n /; kco uai nor nan rai ScarrIc, chu rich nor cong ry uau khi ucn ga roi va noi: ay Srchcn, khi ong ncu ia su khac nhau giua Ianh uao va quan Iy, roi ua xcn Iai vai rio chu rich cong ry cua roi va nhan ia ia ng roi chua Lao gio Ianh uao ca. Toi ch Iao vao Ian cong rac quan Iy, Li chon vui riong hang uong cong vicc su vu hang ngay. Do uo, roi ua quycr uinh giao cho nguoi khac Ian vicc uo. Toi rhar su nuon rhuc hicn vai rio Ianh uao, uan uar cong ry cua ninh. hung uo khong hai Ia nor vicc uc uang. Toi ua hai riai qua can giac hur hang kho chiu cua su iur Iui nay. Toi khong uung ucn nhung cong van khan ca uang char uay ricn Lan, cung khong giai quycr hang ra cong vicc khong rcn khac Tar ca ua co ca uuoi cua roi chiu riach nhicn. Toi Lar uau var Ion voi nhung van uc vc huong huong, vc xay uung ncn van hoa cong ry, han rich sau rhi riuong va nan Lar cac rhoi co noi. hung nguoi khac cung can rhay hur hang vi hong cach Ian vicc rhay uoi. Io khong con uuoc ric can roi uc uang nhu riuoc, riong khi van nuon ga roi Lar ky Iuc nao uc xin y kicn, nho giu giai quycr nhung van uc hang ngay. hung roi ua rhar su rhay uoi. Toi rin iang vicc ninh can hai Ian Ia Ianh uao. Va roi ua Ian uuoc. cn hon nay, roan Lo cong vicc kinh uoanh cua chung roi ua khac han. Chung roi rhich nghi hon voi noi riuong noi cua cong ry. 7 THO I QUEN THA NH A T 151 Doanh rhu rang ga uoi va Ioi nhuan rang ga Lon Ia n. Toi ua rhuc hicn uuoc vai rio Ianh uao. Toi rin iang cac Lac cha nc cung rhuong Li vuong vao no rhuc quan Iy. Io ch chu riong ucn vicc gian sar, hicu qua va ky cuong rhay vi nuc uich va rinh can gia uinh. Tuong ru, riong cuoc song iicng cua chung ra Iai cang rhic u su Ia nh ua o. Chu ng ra Iao va o qua n Iy Lan rhan sao cho co hicu qua, uar ia va han uau uc uar uuoc cac nuc ricu riong khi chua xac uinh io nhung gia rii cua ninh. S. TRO THA NH NGUO I SA NG TAO DA U TIN CU A CHINH MINH hu chu ng ra nhan rha y o ha n riuo c, rinh chu uo ng uuoc uua ricn co so tu nhan thuc no r kha nang ua c Lic r cua con nguo i. Iai kha nang rhicn hu nu a giu chu ng ra no iong rinh chu uong va rhuc hicn vai rio Ianh uao ca nhan riong cuoc song Ia tr tuc ng tuc ng va /ucng tam. ho co rii ruong ruong, chung ra co rhc hinh uung uuoc nhung ricn nang cua Lan rhan. ho co Iuong ran, chung ra co rhc ric can cac quy Iuar ho Licn hay cac nguycn rac, Lang chinh rai nang iicng cua ninh va cua nguoi khac. Voi nhung nguycn rac ch uao Lan rhan, chung ra co rhc khai rha c La n rhan no r ca ch hic u qua . Kc r ho vo i su ru nhan rhuc, nhung kha nang nay sc giu chung ra uu su c vic r Ia y kich La n cho chinh ninh. Do chung ra ua song voi nhicu kich Lan ru Lcn ngoai, ncn qua riinh vic r kich La n cho chinh ninh rio rha nh nor qua riinh vicr Iai kich Lan, hay rhay uoi nor so no rhu c co La n na chu ng ra ua co . Khi nha n ia nhu ng kich 152 7 THO I QUEN THA NH A T La n khong hic u qua , nhu ng no rhu c khong uu ng hay khong hoan hao riong con nguoi ninh, chung ra co rhc chu uong Lar ray vao vicr Iai nhung kich Lan uo. Thco roi, nor riong nhung cau chuycn ha uan nhar cua qua riinh vicr Iai kich Lan nan riong cuon ru riuycn cua Anwai Sauar - Tong rhong qua co cua Ai Ca. Sauar ua rung uuoc nuoi uuong, uay uo va hun uuc Iong can rhu IsiacI. Cng rung ruycn Lo ricn uai riuycn hinh quoc gia iang: Toi sc khong Lao gio Lar ray voi nor nguoi IsiacI khi nao ho con chicn uu ch nor rac uar cua nguoi Ai Ca. Khong Lao gio' Khong Lao gio'. Va nhung uan uong uan chung riong ca nuoc ua rung ho vang Khong Lao gio' Khong Lao gio'. Cng ua ra ho uuoc suc nanh va y chi rho ng nha r cu a ca nuo c va o kich Lan uo cu a ninh. Kich Lan nay iar uoc Ia va nang rinh uan roc cuc uoan, no kich uong rinh rhan uan chung nor cach sau sac. hung no cung iar uicn io va Sauar Licr io uicu uo. Do uo, ong ua vicr Iai kich Lan cho ninh, nicu ra Iai qua riinh ong ua hoc uuoc khi con Ia nor rhanh nicn Li gian can rai xa Iin 5!, nor xa Iin Licr Ia cua nha ru riung ran Caiio, uo uinh Iiu vao nor an nuu chong Iai vua Faiouk. Cng ua ho c uuo c ca ch Lur ia khoi ran rii cua ninh uc nhin Iai kich Lan nor cach khon ngoan hon. Cng hoc cach Ian cho ran rii cua ninh riong iong, Lang nor qua riinh rhicn uinh sau sa c uc ra riung vao cac kich Lan cu a La n rhan. Cng kc Iai iang ong ua gan nhu khong con nuon ioi xa Iin nha ru nua, vi rai uo ong ua nhan ia rhanh cong rhuc su Ia rhanh cong cua Lan nga. o khong hai Ia su giau co na Ia co uuoc su ru chu va chicn rhang chinh Lan rhan ninh. 7 THO I QUEN THA NH A T 153 Tiong rhoi ky can quycn cua assci, co rhoi gian Sauar Li giang chuc. Moi nguoi ngh iang ong sc nar rinh rhan, nhung khong ha i nhu va y. Io nuo n a ua r kich La n cua ho Icn ong na khong Licr iang ong ch uang cho uoi rhoi co. Va khi rhoi co ucn, ruc khi rio rhanh rong rhong Ai Ca va uoi nar voi nhung rhuc rai chinh rii, ong ua vicr Iai kich Lan cua Lan rhan uoi voi IsiacI. Cng ua ucn rhan Quoc hoi IsiacI (Kncsscr) rai 1ciusaIcn va no ia nor riong nhu ng hong riao hoa Linh chua rung co riong Iich su rhc gioi, nor sang kicn rao Lao uan ucn Iic uoc Can Daviu giua Ai Ca va IsiacI. Sauar ua Licr uung su tu nhan thuc. tr tucng tucng va /ucng tamcua ninh uc Ianh uao Lan rhan, Ian rhay uoi nor no rhuc cor Ioi va cach nhin vc hoan canh. Cng ua rac uong vao riong ran Jcng trcn Anh hucng cu a ninh uc rhay uoi no rhuc uo - nor rhay uoi Ian anh huong ucn hang riicu con nguoi riong Jc ng trc n Quan tamIon hon. Tiong qua riinh har riicn su ru nhan rhuc, nhicu nguoi riong chung ra ha r hicn ia nhung kich Lan kc n hicu qua, nhung rhoi qucn ua uuoc an sau va hoan roan khong ncn co va khong hu ho voi nhung uicu chung ra rhuc su quy riong riong cuoc song. Thoi qucn rhu hai noi ia ng chu ng ra khong ca n ha i chung so ng voi nhu ng kich Lan uo. Chung ra co quycn su uung rii ruong ruong va oc sang rao cua ninh uc vicr Iai nhung kich Lan noi hicu qua hon, hu ho hon vo i nhu ng gia rii sau sa c nha r va nhung nguycn rac uung uan, nang Iai y ngha rhar su. cu Ia nor nguoi co han ung qua nuc riong vicc uay uo con cai rhi noi khi chung Lar uau Ian uicu gi uo sai riai, 154 7 THO I QUEN THA NH A T roi sc khong kicn chc uuoc con gian uu. Toi khong ra riung va o su riuo ng rha nh Iau ua i hay ca n rhong na va o hanh vi nhar rhoi. Toi uang co gang uc chicn rhang riong nor rian uau, chu khong hai ca cuoc chicn. Khi uo, roi su uung uy quycn cua ninh, Ia hcr, nar no, uc uoa va riung har cac con roi. Va roi chicn rhang. Toi uung uo, riong vinh quang, giua noi quan hc cha con Li uo vo khi chung Lcn ngoai ro ia khuar huc nhung riong Iong rhi chong Iai. Chung co gang kin ncn nhung can xuc na vc sau sc Lung har no r cach rc hai hon. Cio uay, ncu roi Ia nguoi ngoi uu Ic rang nhu ua ruong ruong o han uau, va nor riong nhung uua con roi chuan Li Icn ricng. Toi nuon nghc no noi vc roi nhu vc nor nguoi cha ua uay uo, icn Iuycn y rhuc ky Iuar cho anh cn chung voi Iong ycu rhuong vo Lo, chu khong hai Lang nhu ng rian uon va Ioi Ia nang. Toi nuon con rin va khoi oc cua con roi rian uay nhung ky nicn sau sac, nhung khoang rhoi gian uay y ngha na chung roi co voi nhau. Toi nuon con roi nho ucn roi nhu nor nguoi cha uang kinh, nguoi chia sc ca nicn vui Ian noi Luon cho roi Iuc no riuong rhanh. Toi nuon con roi nho Iai nhung Iuc no ucn voi roi uc ran su nhu ng kho khan va uu ru na no ga ha i. Toi nuo n no hicu iang uu khong hai Ia nguoi hoan hao nhung roi ua co gang hcr suc uc Ian Lar cu uicu gi co rhc cho cac con. Va co Ic hon Lar cu nguoi nao khac ricn coi uoi nay, roi Ia nguoi ycu rhuong chung nha r. Ly uo na roi nuon co uuoc nhung uicu ricn Ia vi sau rhan riong ran hon, roi ycu quy con roi va xcn riong vai rio Ia n cha cu a ninh. hung khong hai Iuc nao roi cung nhin rhay nhung 7 THO I QUEN THA NH A T 155 gia rii uo. Toi Li sa Iay riong nor uong vun var. hung gi quy gia nhar Iai Li chon vui uuoi rang rang Io Io cua nhung Luc Loi, rhuc c hang ngay. Toi rio ncn Iuon Li uong, va cach cu xu voi cac con Iai nau rhuan voi rinh can roi rha r su ua nh cho chu ng. Vi roi Ia nor con nguoi Licr ru nhan rhuc, vi roi co rii ruong ruong va Iuong ran, ncn roi co rhc kicn ria nhung gia rii sau sa c nha r cua ninh. Toi co rhc nha n rha y kich Lan roi uang song khong hu ho voi nhung gia rii uo, ia ng cuo c uo i roi khong hai Ia san ha n cu a Lan rhicr kc cua iicng roi. hung roi co rhc rhay uoi va song rhco rii ruong ruong cua ninh rhay vi uua vao rii nho. Toi co rhc ga n La n rhan va o nhu ng ric n nang vo ha n rhay vi va o qua khu huu han. Toi co rhc rio rhanh nguoi sang rao uau ricn cu a chinh ninh. Bat dau tu muc ticu da ducc xac dinh co ngha Ia rhu c hicn cac vai rio khac nhau riong cuoc uoi voi nhung gia rii va huong huong io iang. Moi chung ra ucu hai co riach nhicn uoi voi su sang rao uau ricn cua chinh ninh, hai vic r Ia i kich La n cho La n rhan uc ra o no rhu c ha nh vi va rhai uo hu ho voi nhung gia rii sau sac cung nhu nhung nguycn rac uung uan. icu uo co ngha Ia roi hai Lar uau cuoc song hang ngay Lang nhung gia rii uo uc khi uoi uicn voi nhung rhang rian, rhach rhuc cuoc uoi, roi co rhc hanh xu Lang nhan ha n cu a ninh na khong ca n ha i ha nh uo ng rhco ca n rinh hoac Li hoan canh rac uong. Toi co rhc rhuc su rio rhanh nguoi Iuon chu uong va song rhco cac gia rii ror uc, vi nhung gia rii uo iar io iang uoi voi roi. 156 7 THO I QUEN THA NH A T 6. TUYN NGON SU M NH CA NHAN Cach hicu qua nhar uc bat dau tu muc ticu da ducc xac dinh na roi rung Licr Ia rhicr Ia nor Lan ruycn ngon su ncnh ca nhan hay nor riicr Iy, nor nicn rin. Tuycn Lo uo rhc hicn io Lan nuon rio rhanh nguoi rhc nao (rinh cach), sc Ian gi (cong hicn, rhanh rich), Iay gia rii va nguycn rac nao Ian ncn rang. Vi noi nguoi Ia nor ca rhc, ncn ruycn ngon su ncnh ca nhan sc han anh rinh char uon nhar nay, ca vc noi uung va hinh rhuc. Mor nguoi Lan cua roi, RoIfc Kcii, ua xac Ia su nc nh cu a ninh nhu sau: 1iuu c he , ha i ha nh cong iong cuo c so ng gia dnh. 1m kiem va song xung dang vui su ho iu uye vui u nhu ng nguu i xung quanh. Iuon so ng luung hie n. Iuon nhu den nhung nguui co cong giu du mnh. I ng nghe ca hai hia iuu c khi ha n quye . S n lo ng nha n lu i khuyen cu a nguu i kha c. Benh vu c nhu ng nguu i v ng m . Chan ha nh nhung quye doa n. mo i nm ha nh ha o mo vie c mu i. Co ke hoa ch cong vie c nga y mai ngay u hom nay. Khong ngoi yen chu dui. Iuon duy i mo ha i do ich cu c. Iuon co o c ha i huu c. 1ia u ngn n iong sinh hoa ca nhan va cong vie c. 7 THO I QUEN THA NH A T 157 Bu ng su m c sai la m ch su hie u o c sa ng a o, hie u inh ha n xay du ng va su a chu a sai la m. Iuon a o die u kie n cho ca duu i ha nh cong. Xghe nhie u hun no i. Io n he kha nng va no luc va o cong viec hien hu i, khong ba n am ve cong vie c s u i hay su hng quan ie n chu c. Con uay Ia Lan ruycn ngon su ncnh cua nor hu nu uang co gang can Lang giua cuoc song gia uinh va su nghic: 1oi se co g ng a o su can b ng giu a nghe nghie va gia dnh mo ca ch o nha , v ca hai die u na y de u quan io ng doi vui oi. Xgoi nha cu a oi se la nui ma oi, gia dnh, ba n be va nhu ng ai u i hm co he m ha y nie m vui, su hoa i ma i, bnh yen va ha nh hu c. m c du va y, oi va n se co g ng a o mo moi iuu ng so ng sach se , ngn n va ie n nghi. 1oi se va n du ng su hie u bie cu a mnh de cho n lu a ca ch hu c n uo ng, do c sa ch, gia i ii, la m ca c vie c no i iu kha c. 1oi d c bie quan am de n vie c da y con ca i bie yeu huung, cu ng ho c a ie n bo . 1oi coi io ng ca c gia ii, quye n u do va ca c nghia vu iong xa ho i cu a chu ng a. 1oi se la mo cong dan co ia ch nhie m, nhie nh ham gia va o ca c hoa do ng chinh ii de ie ng no i va la hie u cu a mnh go ha n xay du ng co ng do ng. 1oi se la mo nguui bie khui dong, chu dong huc hien ca c mu c ieu cu a du i mnh. 1oi se chu do ng iuu c ca c hoan canh va cu hoi, chu khong bi dong doi ho. 158 7 THO I QUEN THA NH A T 1oi se luon giu mnh, ia nh xa ca c ho i nghie n nga va hu ho ng. 1oi se ha iie n ca c ho i quen giu mnh hoa khoi nhung khuon mau lac hau va han he de mu iong kha nng cu ng nhu lu a cho n cu a mnh. 1oi se la chu nhan chu khong ha i la no le cu a do ng ien. 1oi se luon m ca ch do c la ve a i chinh. Xhu ng g oi muo n u y huo c va o nhu ca u va kha nng a i chinh cu a oi. 1iu khoa n vay da i ha n mua nha va xe oo, oi se khong vay nu de mua ba ky hu g kha c. 1oi se la m nhie u, ieu xa i i va huu ng xuyen du ng so ie n du de ie kie m ho c da u u. Xgoa i ia, oi se du ng ie n va a i nng mnh la m cho cuo c so ng cu a nguu i kha c vui ve hun, bng su hu c vu va do ng go u hie n cu a mnh. Ban co rhc xcn Lan ruycn ngon su ncnh ca nhan Ia no r La n hic n ha cu a ca nhan La n. Va , nhu no i La n hicn ha ricn rhc gioi, vc co Lan, hicn ha cua Lan Ia khong rhay uoi. hu Iicn ha Ioa Ky chang han, riong hon 2 nan qua, no ch co 2t Lo sung, sua uoi, riong uo Lan goc ch sua uoi uung J uicn. Iic n ha Ioa Ky Ia ricu chua n uc ua nh gia La r ky Lo Iua r na o cu a nuo c My . ay Ia van La n na ro ng rho ng My nha n ria ch nhic n La o vc va u ng ho khi ruycn rhc nha n chu c, uay Ia co so ha Iy cho vic c nha quo c rich Ioa Ky cu a nguo i uan. ay Ia nc n ra ng va riung ran giu uan chu ng vuo r qua nhu ng Lic n uo ng Io n nhu cuo c no i chic n My , chic n rianh Vic r an, vu Lc Lo i Warcigarc. ay Ia ca c chua n nu c rhc hic n La ng van La n nhu ng chua n nu c rhcn cho r uu ng uc ua nh gia va uic u ha nh no i rhu kha c. hu ng nguycn ra c na y ucn Ia i cho La n Iic n ha no r su c na nh 7 THO I QUEN THA NH A T 159 vo ra n, ngay ca riong riuo ng ho co nhu ng su no ho va rhay uo i riong xa ho i, nhu Thonas 1cffcison ua no i: c n an ninh ua c Lic r cu a chu ng ra na n o La n Iic n ha na y. Tuong ru nhu vay, Lan ruycn ngon su ncnh ca nhan uua ricn nhung nguycn rac uung uan, rio rhanh nor chuan nuc cho noi nguoi. o rio rhanh Lan hicn ha cua ca nhan, Ian co so cho vicc uua ia nhung quycr uinh Ion, Ia huong huong cho ca cuoc uoi Lan, Ia co so cho nhung quyc r uinh ha ng nga y La n uua ia, na khong hu rhuo c va o hoan canh song hay nhung xuc can. o cung ucn Iai cho noi ca nhan nguon suc nanh Ion Iao giua nhung Licn co cua cuoc uoi. Con nguoi khong rhc chung song voi su rhay uoi ncu riong ho khong co nor har nhan vung chac va La r Licn rhco rhoi gian. Chia khoa uan roi kha nang rao ia rhay uoi Ia no r nhan rhuc riuoc sau nhu no r ia ng ba n /a ai. ba n mucn /am gi. va ban cci trcng dicu gi. Co Lan ruycn ngon su ncnh, chung ra co rhc cung Lay Long voi nhung rhay uoi. Chung ra khong con quan ran ucn uinh kicn hay rhanh kicn. Chung ra khong can hai rin hicu, ia khuon, han Ioai noi rhu va noi nguoi uc ho a ho vo i rhu c ra i. Moi riuong song cua chung ra cung uang rhay uoi voi nor nhi uicu khong ngung gia rang. Su rhay uoi chong nar uo Ian kicr suc nhicu nguoi, khicn ho khong uu suc uuong uau voi cuoc song. Io rio ncn Li uong va rhuong uau hang, voi hy vong rhco rhoi gian, ioi nhung uicu ror uc cung sc ucn hung khong hai ai cung vay. Tiong ca c riai ra riung cua Lon uc quoc xa, Vikroi FiankI ua hoc uuoc nguycn 160 7 THO I QUEN THA NH A T rac Iuon chu uong va ran quan riong cua vicc xac uinh nuc uich, y ngha cuoc song. Cng ua har riicn khai nicn Licu ha Licu ruong rhanh nor riicr Iy va uua ia giang uay. icu cor Ioi cua riicr Iy nay Ia: nhicu chung Lcnh vc rinh rhan va can xuc rhar ia Ia uo ran riang Li uc ncn, riong iong, can rhay cuoc uoi vo ngha cua con nguoi. Licu ha Licu ruong xoa Lo can giac ricu cuc uo Lang cach giu cho rung ca nhan rin rhay y ngha uon nhar va su ncnh cua Lan rhan riong cuoc song. Mo r khi nha n rhu c uuo c su nc nh cu a ninh, La n sc co uuo c nc n ra ng cu a rinh chu uo ng. Ba n sc co uuo c ra n nhin vc nhu ng gia rii ua n ua r cuo c uo i La n. Ba n sc co huong huo ng co La n uc ru uo ua r ia ca c nu c ricu nga n ha n va ua i ha n. Ba n sc co uuo c su c na nh cu a La n hic n ha ca nhan uuo c vic r ia uu a ricn ca c nguycn ra c uu ng ua n, uu ng Ia n can cu uc ua nh gia no r ca ch hu u hic u no i quyc r uinh vc vic c su uu ng ro r nha r rho i gian, su c Iu c va ra i nang cu a La n. 7. TRUNG TAM CU A VONG TRO N A NH HUO NG c co rhc vicr uuoc nor Lan ruycn ngon su ncnh, chu ng ra ha i La r ua u ngay ra i riung ran Jcng trcn Anh hucng cu a ninh. Tiung ran na y Lao go n nhu ng no rhu c co Lan nhar - nhung Iang kinh - na qua uo chung ra co rhc nhin ia rhc gioi. Chinh rai riung ran nay, chung ra xu Iy ran nhin va nhung gia rii cua ninh, su uung kha nang ru nhan rhuc uc xcn xcr cac Lan uo ch uan. Va ncu co uuoc cac nguycn rac uung uan, chung ra sc Licr chac cac Lan uo ch uung uuong, Licr chac cac no rhuc cua ninh uuoc uua ricn cac nguycn rac va co so hicn rhuc. Chinh rai uay, chung ra su 7 THO I QUEN THA NH A T 161 uung Iuong ran Ian Ia Lan uc ch ia rai nang iicng Licr va han vi co rhc cong hicn cua ninh, su uung rii ruong ruong uc hinh uung uich ucn. Tar ca nhung uicu uo nhan nang Ia i cho chung ra nhung co so cu a no r Lan hicn ha ca nhan. Cung chinh rai uay, nhung no Iuc ra riung cua chung ra sc uar uuoc kcr qua Ion nhar. Khi ra riung vao riung ran cu a Jcng trcn Anh hucng, chung ra sc no iong no. ay Ia vicc rao ia PC (nang Iuc san xuar) co suc nanh va anh huong ro Ion ucn su rhanh uar o noi nar riong cuoc so ng chu ng ra. Bar cu cai gi nan rai riung ran cua cuoc song sc Ia nguon goc cho u an tcan. dinh hucng. khcn ngcan va nang /u c cu a chu ng ra. An tca n Licu hicn y rhuc cua Lan vc gia rii, ca rinh, ncn rang rinh can, Iong ru riong va cac rhc nanh cua Lan. inh hucng Ia nguon goc cac huong huong riong cuoc song cua Lan. Ban uo uan uuong, ruc khung rhan chicu noi ran cua Lan Ia cai ch cho Lan uicu gi uang xay ia Lao gon cac nguycn rac, cac ricu chuan ngan chi hoi nhung quycr uinh va hanh uong cua Lan. Ihcn ngcan Ia ran nhin ruong Iai va nhan rhuc vc su can Lang, su an hicu cua Lan uoi voi cach a uung cac nguycn rac khac nhau riong cuoc song va su Iicn hc giua chung. o Lao gon kha nang han uoan, suy xcr va hicu Licr. o Ia nor chnh rhc rong ho cua suy ngh hay kinh nghicn - nor rong rhc uoc nhar va rion vcn. Nang /u c Ia kha nang hanh uong, Ia ricn Iuc uc hoan rhanh nor cong vicc nao uo. ay Ia kha nang co Lan uc rhuc hicn vicc Iua chon va uua ia cac quycr uinh. o cung Lao gon kha nang vuor qua nhung rhoi qucn co huu uc 162 7 THO I QUEN THA NH A T hinh rhanh nhung rhoi qucn o nuc cao hon, co hicu qua hon. Bon ycu ro nay an roan, uinh huong, khon ngoan va nang Iuc hu rhuoc Ian nhau. Ro iang, an tca n va dinh hucng sc ucn Iai khcn ngcan rhar su, Ia char xuc rac uc giai ho ng nang /uc. Khi ca Lon nhan ro nay cung co nar, kcr ho ha i ho a va Lo sung cho nhau, chu ng sc ra o ncn su c nanh ro Ion co rhc san sinh ia nor nhan cach cao quy, nor rinh cach can Lang va nor con nguoi roan vcn. Cac ycu ro ho rio nay cung gan kcr voi noi khia canh khac cua cuoc song va khong ch xuar hicn nor Ian. Mu c uo har riicn rung ycu ro uuoc rhc hicn ricn nor chuoi Iicn ruc, giong nhu cac Luoc Iicn ruc cua su riuong rhanh uuoc no ra o han ricn. C uau uuoi cua chuoi, Lon nhan ro nay ucu ycu, ngha Ia vc co Lan, Lan hu rhuoc vao hoan canh, Tiung ran An roan ang Iu c Khon ngoan inh huo ng 7 THO I QUEN THA NH A T 163 vao nguo i kha c, va o nhu ng rhu Lan khong kicn soa r nor cach riuc ric. C uau ricn cua chuoi, Lan kicn soar uuoc rinh hinh, khi uo, Lan co suc nanh uoc Ia va ncn rang cho cac noi quan hc ua uang, ruong rhuoc Ian nhau. An tca n cua Lan nan uau uo ricn chuoi Iicn ruc giua cuc khong an roan nan o nor uau, noi cuoc song cua Lan chiu su chi hoi Loi cac xung Iuc hay rhay uoi, va uau kia, noi Lan y rhuc uuoc gia rii Lan char va su an roan ca nhan. inh hucng cua Lan uao uong ricn chuoi Iicn ruc, ru nhung nguon Iuc uao uong Lcn ngoai cho ucn su uicu khicn noi rai vung vang. Ihcn ngcan cua Lan nan uau uo giua nor ran Lan uo hoan roan sai Icch, noi noi rhu Li Lo nco va khong an kho nhau hoa c co rhc giu a no r ra n La n uo chinh xac, hoan hao vc cuoc song, noi noi rhanh ha n va nguycn rac Iicn hc voi nhau nor cach ho Iy. Nang /u c cu a Lan nan giua nor cuc Ia su Lar uong nor con ioi cho nguoi khac giar uay va cuc kia Ia su chu uong, ngha Ia suc nanh hanh uong rhco nhung gia rii cua chinh Lan. Vi rii cua nhung ycu ro nay ricn nor chuoi Iicn ruc Licu hicn su ho a nha, ha i ho a, can Lang. A nh huo ng rich cuc cua chung uoi voi noi nar cuoc song cua chung ra Ia vo cung can rhicr Ia chuc nang riong ran, Ia no rhuc rhicr ycu, cor Ioi o noi nguoi. 8. CA C TRONG TAM TRONG CUO C SO NG Moi nguoi ucu co nor riong ran riong cuoc song uu iang chung ra rhuong khong nhan ia uicu uo. Iay khao sar ro n ra r ca c rio ng ran kha c nhau hay ca c no rhu c co r Io i riong chung ra uc hicu io anh huong cua chung ucn Lon nhan ro co Lan an roan, uinh huong, khon ngoan va nang Iuc ncu ricn. 164 7 THO I QUEN THA NH A T Tro ng tm ph i ng u. Quan hc hon nhan co rhc Ia no i quan hc rhan na r, na n nguyc n, Iau ua i va co a nh huo ng nha r uo i vo i con nguo i. o giu ca c no i quan hc kha c ha r riic n. Do va y, vic c no r nguo i na o uo ra riung chu y va o vo hay cho ng ninh Ia uic u ia r ru nhicn va uu ng ua n. Tuy nhicn, kinh nghicn va quan sar rhuc rc cuoc song Ia i cho chu ng ra no r Lu c rianh hoa n roa n kha c. Sau nhic u nan rhan gia xu Iy nor so cuoc hon nhan ga iac ioi, roi nhan ia nhung soi ch xuycn suor ucr ncn hau hcr cac noi quan hc hon nhan uo Ia su Ic rhuoc nanh nc vc nar rinh can. Chung ra sc uc Li ron rhuong Loi ran riang, rinh can, hanh vi va cach cu xu cua nguoi Lan uoi, Loi cac uicu kicn Lcn ngoai rac uong ucn quan hc vo chong, vi uu nor uua con noi chao uoi, rac uong cua gia uinh Lcn vo,chong, nhu ng kho khan ra i chinh, su rha nh cong vc na r xa ho i cu a nor riong hai nguoi v.v. Khi ria ch nhic n rang Icn va su cang rha ng xua r hic n riong quan hc hon nhan, chu ng ra co xu huo ng quay rio Ia i ca c kich La n ua uuo c riang Li riong giai uoa n riuo ng rha nh. Va nguo i La n uo i cu a chu ng ra cu ng rhc . Thong rhuo ng, kich La n cu a hai Lcn khong gio ng nhau, vi va y xua r hic n ca ch xu Iy kha c nhau vc ca c va n uc nhu ra i chinh, nuoi ua y con ca i, rinh ca n vo cho ng Khi nhu ng va n uc na y kc r ho vo i su Ic rhuo c rinh ca n riong hon nhan rhi no i quan hc Ia y ho i nga u Ia n rio ng ran sc Lo c Io no i uic n yc u cu a no . Khi chu ng ra Ic rhuo c va o nguo i chu ng ra uang co xung uo r rhi nhu ca u va xung uo r Iuon ho a Ia n va o nhau. Kc r qua rhuo ng rha y Ia ha nh uo ng ycu ghc r rha i qua , uo i ua u hay rio n cha y, iu r Iui hay gay ha n, cay ua ng, uo ky , hoa c nga n nga n uua rianh. Khi nhu ng ria ng rha i ricu cu c na y xa y ia, 7 THO I QUEN THA NH A T 165 chu ng ra ca ng Iu n sau va o ca c rho i qucn cu nha n Lic n ninh cho ha nh vi cu a ninh va ria uu a nguo i vo hoa c cho ng. Ro iang, khi Li ron rhuong nang nc, chung ra can rhay can hai hong rhu uc rianh uau uon Ian nua. Vi vay, chu ng ra rhuo ng uu ng nhu ng ngon ru na nai, chan cho c va ch riich uc chc uay su ycu uuoi Lcn riong con nguoi ninh. Ca vo va chong ucu co y cho Lcn kia nhan nhuong rinh can riuoc, uc ioi nhan Iay su rhar vong va cang can rha y oa n ria ch uo i huong. Moi quan hc nhu vay ch chua uung an tca n ha o huyc n. inh hucng Iuc nay ch uua vao can xuc nhar rhoi. Con khcn ngcan va nang /uc Li chin Ia riong noi quan hc ruong rac ricu cuc va uoi nghich. Tro ng tm gia nh. Mor riong ran ru nhicn, uung uan va uang chu y khac rhuong rhay Ia gia uinh. ay Ia Inh vuc uuoc ra riung va uau ru nhicu, rao ia nhung co hoi Ion cho ca c no i quan hc sau sa c, cho su ycu rhuong, chia sc , va nhicu nhan ro khac uc Ian cuoc song co y ngha. hung vi Ia nor riong ran, ncn Lan rhan no cung Iai co kha nang ha hoa i chinh ca c yc u ro ca n rhic r La o ua n cho su rha nh cong riong cuoc song gia uinh. hung nguoi Iay gia uinh Ian riong ran cua cuoc song co nha n rhu c vc su an roan hay gia rii cu a La n rhan xua r har ru riuycn rhong, ncn rang giao uuc hay uanh uu cua gia uinh. Do vay, ho uc Li ron rhuong riuoc noi su rhay uoi vc riuycn rhong hay van hoa, hoac Lar ky rac uong nao Ian huong hai ucn gia uinh ho. hung Lac cha nc Iay gia uinh Ian riong ran rhuong khong co uuoc su ru uo vc rinh can uc chan soc con cai o nuc cao nhar. cu ho quan nicn su an roan cua ho xuar 166 7 THO I QUEN THA NH A T har ru gia uinh rhi nhu cau song hoa ho voi con cai co rhc Ian Iu no ran quan riong cua vicc uau ru Iau uai vao su riuong rhanh va har riicn cua chung. Io ch co rhc ra riung vao uon nan cac hanh vi nhar rhoi. Bar cu hanh vi nao ho cho Ia khong rhich ho ucu Li coi Ia noi uc uoa cho su an roan cua gia uinh ho. Do vay, ho rio ncn rhar vong, uc uang chiu su chi hoi Loi nhung can xuc nhar rhoi hoac nhung van uc riuoc nar, hon Ia chu y ucn su riuong rhanh va har riicn Iau uai cua con cai. Io co rhc han ung rhai qua va riung har con cai uo nong nay hoac ycu rhuong chung nor cach co uicu kicn, khicn cho chung Li Ic rhuoc vc rinh can, rio ncn ngang nganh va quay ha. Tro ng tm ti n ba c. Mor riong ran kha c, ho Iy va iar ho Licn riong cuoc song cua nhicu nguoi, Ia vicc kicn ricn. Tiong Lang rhu ru uu ricn hay chuoi Iicn ruc cac nhu cau, rhi su an roan vc var char va rai chinh Iuon uu ng hang uau. Cac nhu cau khac rhan chi con khong uuoc kc ucn cho ucn khi nhu cau co Lan uuoc rhoa nan, chi ir Ia o nuc roi rhicu. Iau hcr noi nguoi ucu hai uoi nar voi su au Io vc nar rai chinh. hicu rac uong cua xa hoi co rhc gay anh huong va uc uoa ucn rinh hinh rai chinh, ruy khong hai Iuc nao chung ra cung rhc hicn su Io Iang nay ia Lcn ngoai. Co iar nhicu Iy uo chinh uang uc kicn ricn, chang han nhu nhu ca u rich Iu y, chan so c gia uinh. Tuy ia r quan riong, nhung ncu ch ra riung vao vicc kicn ricn, coi uo Ia riong ran cua cuoc song rhi Lan rhan no sc ucn Iai rac hai. Iay xcn Iai Ian nua Lon nhan ro can rhicr cho cuoc song: an tcan. dinh hucng. khcn ngcan va nang /uc. Cia su roi rin rha y an tca n cua ninh chu ycu ru cong vicc Ian an, hay 7 THO I QUEN THA NH A T 167 ru rhu nha hoac Ioi nhuan. Do co nhicu nhan ro anh huong ucn cac ncn rang kinh rc nay, ncn roi sc Lan ran va Io Iang, uc hong va Lao vc Lar cu uicu gi co rhc gay ron hai cho chu ng. Khi nha n rhuc vc gia rii ca nhan cu a roi xua r har ru ricn Lac, roi sc uc Li ron rhuong Loi nhung rac uong Lcn ngoai. hung cong vicc va ricn Lac ru rhan no khong ucn Iai khcn ngcan. dinh hucng na ch ucn Iai nang /uc va an tca n o nuc uo han chc. Ian chc cua trc ng tam tic n ba c chinh Ia no rhuong ucn Iai su khung hoang riong cuoc so ng cu a chinh La n hay nguo i rhan cu a La n. hung nguoi Iay ricn Lac Ian riong ran cuoc song rhuong gar gia uinh hay cac uu ricn khac sang nor Lcn. Io cho iang noi nguoi sc rhong can vi nhu cau kinh rc hai Ia riuoc hcr. Toi con nho nor cau chuycn na roi co ui chung kicn nhu sau. Mor ong Lo sa sua uan cac con ui xcn xicc nhu ua hua rhi nhan uuoc uicn rhoai ru cong ry. o Ia cuoc goi cua ca ricn Lao ong ucn ngay cong ry giai quycr cong vicc, nhung ong ua ru choi. Khi La vo noi iang ong ncn ui Ian rhi hon, ong ria Ioi: Cong vicc ioi sc Iai ucn, nhung ruoi rho cua cac con rhi khong. Tu uo, riong ran rii, cac con ong khong Lao gio qucn uuoc nhung cu ch quan ran, ruy nho , nhung Ia La ng chu ng xa c rhu c cu a rinh ycu na Lo Iuon uanh cho chung. Tro ng tm cng vi c. hung nguoi Iay cong vicc Ian riong ran riong cuoc song co rhc rio rhanh nhung kc rhan cong ricc vicc. Io hy sinh ca suc khoc, cac noi quan hc va nhicu nar quan riong khac cua cuoc song. ac rinh co Lan cua ho uuoc quycr uinh Loi rinh char cong vicc: Toi Ia Lac s, Toi Ia nha van, Toi Ia nghc s Vi nha n rhu c vc gia rii cu a ho ch go i go n riong cong vic c, ncn ca n gia c an tca n riong ho uc Li ro n rhuong Lo i nhu ng gi 168 7 THO I QUEN THA NH A T ngan ca n ho ric ru c cong vic c. inh huc ng cuo c so ng cu a ho Iuon hu rhuo c va o nhu ca u cong vic c. Ihcn ngcan va nang /u c cu ng sc Li gio i ha n riong ha n vi cong vic c. Do uo , ho Iuon ro ia kc n nha y Lc n riong ca c Inh vu c kha c cu a cuo c so ng nhu no i quan hc gia uinh, u ng xu xa ho i Tro ng tm ta i sa n. ong Iuc song cua nhicu nguoi khac Iai Ia quycn so huu cua cai var char - khong ch uoi voi rai sa n hu u hinh nhu nha Ia u, xc hoi, rhuycn Luo n va uo riang suc, na con ca nhung rai san vo hinh nhu uanh ricng, su vinh quang va uia vi xa hoi. a so chung ra ucu nhan rhuc uuoc qua kinh nghicn song cua ninh vc su khicn khuycr cua riong ran nay, uon gian Loi vi chung chiu anh huong cua iar nhicu ycu ro va co rhc nar ui nhanh chong. cu can giac vc su an roan cua roi uua vao uanh ricng hay so cua cai var char co uuoc rhi cuoc song cua roi Iuon riong rinh riang Li uc uoa va Io au. Toi rhuong xuycn Io so rai san cua ninh Li rion hoac nar gia. cu ga ai co uia vi cao hon, giau co hay noi ricng hon, roi sc can rhay ru ri. Con ncu ga ai hcn non hon, rha kcn hon vc ricn rai, uia vi, roi sc can rhay kicu hanh. han rhuc cua roi vc gia rii Lan rhan Iuon Iuon Licn uong. Toi khong co uuoc can giac ycn on hay nor Lan nga on uinh. Toi sc khong ngung rin cach giu gin, Lao vc rai san, co hicu, uia vi va ricng ran cua ninh. Chung ra rung nghc kc hoac chung kicn nhicu nguoi ru kcr Iicu cuoc uoi vi Li sar nghic hay uanh ricng chinh rii Li hocn o. Tro ng tm h ng la c thu . Mo r rio ng ran kha c rhuo ng rhay, co quan hc char chc voi riong ran rai san Ia riong ran huong Iac rhu. Chung ra uang song riong nor rhc gioi na su khoai Iac Iuon Iuon ron rai va uuoc khuycn khich. Tiuycn hinh va hin anh Iuon ua ung nhu ca u cua con 7 THO I QUEN THA NH A T 169 nguoi o khia canh nay, Iuon khac hoa nor cach sinh uong nhung rhu vui na nguoi khac co hoac co rhc ran huong riong cuoc song nor cach uc uang va uay rhu vi. hung riong khi hao quang Ia Ianh cua Ioi song huong rhu uuoc khac hoa nor cach qua nuc rhi kcr qua ru nhicn cua no ruc rac uong cua no ucn noi ran con nguoi, ucn rinh hicu qua, ucn cac noi quan hc Iai ir khi uuoc nhan uicn nor ca ch chinh xa c. Su giai rii vo hai o nuc vua hai co rhc Ian rhu gian rhc char va ran hon, giu nuoi uuong noi quan hc gia uinh va ca c no i quan hc kha c. hung La n rhan rhu vui khong ucn Iai su rho a na n sau sa c va Iau uai hay no r can giac roa i nguycn. guoi Iay rhu vui Ian riong ran cuoc song sc iar chong chan sau khi uuoc rhoa nan, va ho khong ngung uoi hoi nhicu hon, cao hon. Roi vao riang rhai nay, nguoi ra gan nhu rio rhanh nor nguoi ich ky, vo uo, ho giai rhich noi rhu riong cuoc uoi qua nhung vui rhu ninh uuoc ran huo ng. hung ky ngh uai Ic rhc, ncn ricn vao song Lac, nhay nhor rhau ucn rai cac vu riuong, hay uon gian nhu xcn qua nhicu hin anh ngha Ia uung qua nhicu rhoi gian cho nhung rhu vui vo Lo sc Ian hoang hi cuoc uoi chung ra, khicn cho nang Iuc Li rc Iicr, rii ruc ngung har riicn, uau oc va rinh rhan Li nc nuoi va ran hon chai san. An tcan. dinh hucng. khcn ngcan va nang /uc Iuc Lay gio sc nan ran uay cua chuoi har riicn. MaIcoIn Muggciiugc (*) vicr riong cuon Lci chung cua thc k; 20 nhu sau: (*) Malcolm Muggeridge (1903 - 1990): Nha vah chm bim, hha ba o ho i Ii hg cu a huo c Ahh. 170 7 THO I QUEN THA NH A T Xga y nay, mo i khi nhn la i cuo c du i mnh, oi gia mnh nha n ia i ng nhu ng die u iuu c day oi cho la co y nghia nha , co su c ha da n nha h nay la i iu nen hu hie m va vo nghia o do ! Bo la ham vo ng ha nh cong b ng mo i gia , la su ha nh die n v duu c mo i nguu i bie de n va ca ngu i, la nhu ng vui hu va cha u vie c kie m nhie u ie n, chinh hu c duu c nhie u co ga i de , co nhu ng chuye n chu du kh he giu i nhu quy Saan. 1a ca gia i hich va giu oi hie u duu c he na o la su hu du gia a o cu a he giu i na y. Bo i uu ng la i, a ca nhu ng io u ma n na y xem ia ch la mo su huye n ho c, ca i ma Pascal go i la luu ien co i u c. Tro ng tm ba n/thu . hung nguoi ric ruoi rhuong co xu huong Iay Lan Lc Ian riong ran cuoc song cua ninh. oi voi ho, vicc gia nha vao nor nhon Lan uong riang Iua Ia nor vicc vo cung quan riong. Tan guong xa hoi Li nco no va Iuon rhay uoi rio rhanh nguon Iuc cho Lon nhan ro chi hoi cuoc song, uan ucn su hu rhuoc nhicu hon vao su Licn uoi cua ran riang, rinh can, rhai uo va hanh vi cua nguo i kha c. Vicc Iay Lan Lc Ian riong ran cuoc song cung co rhc ch ra riung vao nor vai nguoi, no co nor so uac uicn giong riuong ho riong ran hoi ngau. Xu huong Iay Lan Lc Ian riong ran co rhc Ia nguycn nhan gay ia su Ic rhuoc rinh ca n va o no r ca nhan, su ha r riic n cu a nhu ca u,xung uor rhco uuong xoan oc va noi quan hc ruong rac ricu cuc. guo c Ia i, cu ng co so ir nguo i Ia y uo i rhu Ia n rio ng ran cuo c so ng, ua c Lic r khi ho co su ruong ra c rhuo ng xuycn vo i uo i rhu . Tuy ir ai Ia n uic u na y no r ca ch co y rhu c, nhung khong ha i Ia khong ho Lic n. Khi ai uo ca n rha y ninh Li uo i xu La r cong Lo i nguo i co a nh huo ng Io n vc rinh ca n hay 7 THO I QUEN THA NH A T 171 vc na r xa ho i, rhi anh ra sc ia r uc ua ng chu ran va o su La r cong va coi nguo i kia Ia rio ng ran cuo c so ng cu a ninh. Thay vi so ng no r ca ch Iuon chu uo ng cho cuo c uo i ninh, nguo i Ia y uo i rhu Ia n rio ng ran ha n u ng Ia i no r ca ch rhu uo ng ru y va o ha nh vi va rha i uo cu a uo i rhu . Toi co nor anh Lan giang uay rai nor riuong uai hoc. Anh ra ua rio ncn quan rii vi su ycu kcn cua nor nguoi quan Iy - nguoi co noi quan hc iar xau voi anh ra. Anh ra ua uc suy ngh cua ninh vc nguoi nay chi hoi ucn nuc rio rhanh noi an anh. icu nay anh huong ucn ca quan hc cua anh voi gia uinh, voi nha riuong va cac uong nghic. Cuoi cung, anh ui ucn quycr uinh sc ioi Lo riuong uai hoc uo uc rin cong vicc khac. Licu anh co rhuc su nuon ric ruc o Iai riuong, ncu khong co nguoi uo khong-, roi hoi. Vang, uung vay, anh ra ria Ioi, Vi chung nao con co nar han ra o uay, cuoc uoi roi con Li gian uoan, Li Ian cho uao Ion. Toi hai ui rhoi. Tai sao anh Iai Iay nguoi nay Ian riong ran cua cuoc uoi anh-, roi hoi Iai. Anh ra gia r ninh vi cau hoi nay. hung ioi anh hu nhan no. Va roi ch cho anh ra rhay iang anh uang uc cho nor ca nhan cung voi su ycu kcn cua ho Ian nco no roan Lo ran Lan uo cuoc uoi ninh, ha hoai nicn rin, va ca noi quan hc voi nguoi rhan. Cuo i cu ng, anh ra rhu a nha n ia ng con nguo i uo ua co a nh huo ng uc n anh, nhung hu nha n vic c ru anh uua ia su Iu a cho n na y. Anh ra uo ria ch nhic n cho nguo i qua n Iy no va ruycn Lo La n rhan anh khong co ria ch nhic n gi riong vic c na y. 172 7 THO I QUEN THA NH A T Chung roi ric ruc riao uoi. Dan uan, anh ra cung nhan rha y ia ng qua rha r anh cu ng co no r han riach nhicn, nhung vi anh ua xu Iy riach nhicn nay khong ror, ncn rio rha nh nguo i vo ria ch nhicn. hicu nguoi Iy hon cung Li ioi vao rinh riang ruong ru. Io khong rhoar ia uuoc ran riang oan gian, cay uang va riach noc nguoi vo,chong ua Iy ui. Tiong nhan rhuc ricu cuc, vc nar ran Iy, ho van con Ia vo chong, rhc ncn nguoi nay noi can ucn nhung nhuoc uicn cua nguoi kia uc Licn ho , La o chu a cho ninh. hicu uua ric vi rhanh nicn song rian Iang hay hong rung voi su can ghcr cha nc chung. Chung Icn an cha nc vc nhung hanh uong Ian uung, Lo ioi hay rhicn vi riong qua khu, va chung chon rhai uo can ghc r Ia n riong ran cuoc song cua ninh khi Ion Icn. Chung song nor cach Li uong rhco kich Lan uuoc hinh rhanh ru rhai uo uo. guo i Ia y La n hoa c rhu Ia n rio ng ran cuo c so ng sc khong co uuo c an tca n va rhanh rha n riong ran ho n. Ca n gia c vc gia rii La n rhan uc rhay uo i. Io rhuo ng Li chi ho i Lo i ran ria ng, xu c ca n hay ha nh vi cu a nguo i kha c. inh huc ng o nhu ng nguo i na y hu rhuo c va o nha n rhu c va ha n u ng cu a nguo i kha c, co n khcn ngcan Li ha n chc Lo i Iang kinh xa ho i, Lo i no i a n a nh vc uo i rhu . hu ng nguo i na y khong co nang /u c va ha n Io n Li nguo i kha c uic u khic n. Tro ng tm tn gia o. Toi rin ia ng ha u hc r nhu ng ai rhu c su ga n Lo vo i La r cu no r ron gia o na o uo cu ng sc nha n ia vic c ui Ic ra i nha rho ,chu a chic n khong uo ng ngha vo i uu c rin cu a ca nhan. Mo r so nguo i qua La n io n vo i ca c hoa r uo ng rho cu ng va cong vic c cu a gia o ho i uc n no i rio ncn vo 7 THO I QUEN THA NH A T 173 ca n uo i vo i nhu ng nhu ca u Lu c rhic r cu a nhu ng nguo i xung quanh ho , ui nguo c Ia i chinh nhu ng Io i gia o hua n na ho ua ruycn xung no r ca ch sau sa c. Tiong khi Ia i co nhu ng nguo i khong rhuo ng xuycn ui Ic , rha n chi chua Lao gio ui, nhung rha i uo va ha nh vi cu a ho Ia i rhc hic n su ra riung no r ca ch chan rhu c va o ca c nguycn ra c ua o uu c co La n cu a ron gia o. ho rhan gia ru iar son vao cac hoar uong giao hoi va cac nhon huc vu cong uong co ro chuc, roi khan ha ia iang vicc ui Ic khong nhar rhicr co ngha Ia song rhco cac nguycn rac uuoc ncu ia riong cac Luoi giang uao. guoi ra nor nar iar nang uong riong hoar uong ron giao, nhung na r kha c Ia i co rhc khong Ia n rhco giao Iy hay kinh rhanh. Tiong cuoc song, vicc Iay ron giao Ian riong ran, rao an ruong hay giu rhc uicn co rhc rio rhanh noi quan ran Lao riun, uan ucn rhoi uao uuc gia, Ian Lang hoai han gia ca nhan va ca c gia rii chan rhu c kha c. inh hucng xuar har ru Iuong rii xa hoi, va nguoi Iay ron giao Ian riong ran rhuong ruy ricn gan cho nguoi khac cac nhan hicu gia rao nhu Ia rich cu c ricu cuc, ru uo, chinh rho ng hay La o rhu . Vi ron gia o Ia ro chu c chinh rhu c Lao go n ca c chinh sa ch, chuong riinh va co ng uo ng rin uo ncn ru no khong rhc ucn Ia i cho nguo i ra su an roa n sau sa c va vnh vic n hay no r y rhu c vc gia rii no i ra i. So ng rhco ca c nguycn ra c uuo c gia o hua n, nguo i ra co rhc Ia n uuo c uic u uo , nhung ch La n rhan ron gia o rhoi rhi khong rhc . ha rho cu ng khong rhc cho nguo i ra no r ca n gia c rhuo ng xuycn uuo c dinh huc ng. hu ng nguo i Ia y ron gia o Ia n rio ng ran rhuo ng co xu huo ng so ng Lic r Ia , suy ngh va ha nh uo ng cu a ho cu ng co nc r kha c Lic r so vo i nguo i khong rhco ron gia o. Thic u va ng 174 7 THO I QUEN THA NH A T rinh ro ng rhc , rinh rho ng nha r hay hoa n rhic n Ia no r no i uc uo a uo i vo i u an tca n, ra o ia nhu ca u gia ra o va su ru na n. Vic c coi ron gia o Ia nu c uich chu khong ha i Ia huong ricn Ian xoi non u khcn ngcan va ca n gia c can Lang cua con nguoi. Mac uu ron giao uay con nguoi vc nguon goc cua nang /uc, nhung La n rhan ron gia o khong ha i Ia nang /uc. Ton giao ch Ia nor huong ricn uua suc nanh rinh rhan ucn voi con nguoi. Tro ng tm h ng v ba n thn. Co Ic riong ran ho Licn nhar ngay nay Ia riong ran huong vc Lan rhan na hinh rhuc uc rhay nhar Ia su ich ky. guoi Iay Lan rhan Ian riong khong hc quan ran ucn nhung nguoi xung quanh. oi voi riong ran huong vc Lan rhan rhi an tca n. dinh hucng. khcn ngcan va nang /uc iar ir khi hicn uicn. Cung nhu Licn Chcr o IsiacI, no ch nhan vao na khong Lao gio cho ui. Vi rhc, no rio ncn can kicr. Ma r kha c, nc u quan ran uc n su ha r riic n cu a La n nga rhco quan uic n cao ca hon, uo Ia hoa n rhic n nang Iu c ca nhan uc hu c vu , xay uu ng va uo ng go no r ca ch co y ngha rhi sc Ia n rang ua ng kc Lo n nhan ro chi ho i cuo c so ng. Ticn uay Ia nor so riong ran ho Licn na con nguoi rhuong su uung uc ric can cuoc song. Ban co rhc uc uang nhin rhay riong ran cuoc song cua nguoi khac nhung kho nhan ia riong ran cua ninh. Ban co rhc Licr ai uo xcn vicc kicn ricn Ia quan riong hon noi rhu khac ricn uoi hoac uung hcr suc uc Licn ninh cho ninh riong nor noi quan hc uang rio ncn roi rc. hung ncu chiu kho quan sar, uoi khi Lan sc nhin xa hon uc nhan ia riong ran nao ua rao ia hanh vi uo .