You are on page 1of 26
 
Bé tµi nguyªn vµ m«i tr-êng Côc b¶o vÖ m«i tr-êng dù ¸n th«ng tin vµ b¸o c¸o m«i tr-êng
x©y dùng chØ thÞ m«i tr-êng ®èi víi lÜnh vùc « nhiÔm kh«ng khÝ theo h×nh DPSIR
Biªn so¹n : GS.TSKH. Ph¹m Ngäc §¨ng
Hµ néi 01-2005
I. M« h×nh DPSIR
 
Mét chØ thÞ lµ mét th«ng sè ®−îc sö dông ®Ó ®¬n gi¶n ho¸, l−îng ho¸ vµ truyÒn ®¹t mét vÊn ®Ò. Trong lÜnh vùc m«i tr−êng, mét lÜnh vùc v« cïng phøc t¹p, râ rµng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¸c chØ thÞ ®Ó cã thÓ ®Þnh l−îng c¸c khÝa c¹nh quan träng cña m«i tr−êng nh»m ®¬n gi¶n ho¸ nh÷ng khÝa c¹nh nµy. Theo ®ã, b¹n cã thÓ truyÒn ®¹t
 
 1 nh÷ng th«ng tin m«i tr−êng ®èi víi mäi ®èi t−îng vµ cung cÊp th«ng tin ®Ó lËp b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr−êng. Râ rµng lµ cµng ¸p dông nhiÒu chØ thÞ (víi chÊt l−îng ë møc chÊp nhËn ®−îc), ta cµng cã kh¶ n¨ng m« t¶ chi tiÕt h¬n vÒ c¸c diÔn biÕn cña m«i tr−êng. Tuy nhiªn, tuú thuéc vµo tõng hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh, mµ viÖc ¸p dông qu¸ nhiÒu c¸c chØ thÞ sÏ cã thÓ lµm cho bøc tranh trë nªn rèi m¾t trong khi c¸i ®ang cÇn lµ mét bøc tranh tæng qu¸t. M« h×nh DPSIR ®−îc lùa chän lµm m« h×nh ®Þnh h−íng cho ho¹t ®éng x©y dùng chØ thÞ m«i tr−êng. M« h×nh nµy rÊt m¹nh trong viÖc cung cÊp mét c¸i nh×n tæng quan bèi c¶nh vÊn ®Ò m«i tr−êng vµ còng nh− minh ho¹ vµ lµm râ nh÷ng mèi quan hÖ nh©n - qu¶ nãi chung. Nh÷ng mèi quan hÖ nh©n - qu¶ nµy th−êng mang tÝnh kh¸i niÖm vµ vÒ b¶n chÊt mang tÝnh ®Þnh tÝnh chø kh«ng ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng tr×nh to¸n häc. Mèi quan hÖ nh©n - qu¶ nµy cã thÓ ®−îc nhiÒu ng−êi biÕt tíi nh−ng l¹i khã cã thÓ ®Þnh l−îng ®−îc. ChØ cã rÊt Ýt tr−êng hîp cô thÓ mµ trong ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc mét tËp hîp c¸c ph−¬ng tr×nh to¸n häc cã thÓ x©u chu«Ü/ liªn hÖ ®−îc c¸c yÕu tè/thµnh phÇn víi nhau ®Ó m« t¶ toµn c¶nh theo m« h×nh DPSIR. Tuy nhiªn, ®èi víi tõng phÇn riªng lÎ trong mèi liªn hÖ nh©n - qu¶ th× c¸c chØ thÞ th× l¹i cho phÐp x¸c ®Þnh vµ gióp ta hiÓu ®−îc vÒ c¸c thµnh phÇn phô thuéc lÉn nhau riªng lÎ cña chóng mµ trªn c¬ së ®ã cã thÓ ph©n tÝch c¸c xu h−íng.
1.1. M« t¶ chung
 L−îc ®å vÒ DPSIR (h×nh 2.1) m« t¶ mèi quan hÖ t−¬ng hç gi÷a hiÖn tr¹ng m«i tr−êng (S), nh÷ng ¸p lùc do con ng−êi g©y ra (P) vµ nh÷ng ®éng lùc quan träng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp (D). Ngoµi ra, m« h×nh cßn bao gåm c¶ nh÷ng t¸c ®éng (I) cña sù thay ®æi hiÖn tr¹ng m«i tr−êng vµ nh÷ng ®¸p øng (R) tõ x· héi chèng l¹i nh÷ng t¸c ®éng kh«ng mong muèn nµy. M« h×nh DPSIR minh ho¹ c¶ nh÷ng ho¹t ®éng x· héi ¶nh h−ëng ®Õn hiÖn tr¹ng m«i tr−êng vµ nh÷ng ®¸p øng tõ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng tíi x· héi d−íi h×nh thøc nh÷ng ®éng th¸i vÒ chÝnh s¸ch m«i tr−êng cho tõng lÜnh vùc riªng (n«ng nghiÖp, giao th«ng, c«ng nghiÖp,...). Nh÷ng ®¸p øng nµy bao gåm nh÷ng môc tiªu vµ biÖn ph¸p mµ x· héi ®Æt ra ®Ó chèng l¹i nh÷ng thay ®æi kh«ng mong muèn vÒ t×nh tr¹ng m«i tr−êng vµ t¸c ®éng tiªu cùc cña nh÷ng thay ®æi nµy lªn hÖ sinh th¸i còng nh− ®iÒu kiÖn sèng cña con ng−êi.
HiÖn tr¹ng m«i tr−êng
 th−êng ®−îc miªu t¶ theo hiÖn tr¹ng vËt lý vµ ho¸ häc còng nh− hiÖn tr¹ng sinh häc cña m«i tr−êng. HiÖn tr¹ng vËt lý gåm nh÷ng vÊn ®Ò thuû v¨n, khÝ t−îng häc, thuû lùc häc, c¶nh quan thiªn nhiªn vµ dù tr÷ tµi nguyªn thiªn nhiªn. HiÖn tr¹ng ho¸ häc gåm chÊt l−îng kh«ng khÝ, n−íc vµ ®Êt tÝnh theo thµnh phÇn vµ nång ®é nhiÒu chÊt kh¸c nhau trong c¸c m«i tr−êng nµy. C¸c hîp chÊt nh©n t¹o còng nh− tù nhiªn sÏ t¹o ra c¸c chÊt h÷u c¬, chÊt dinh d−ìng vµ «xy hoµ tan. HiÖn tr¹ng sinh häc bao gåm sù tuyÖt chñng cña mét sè loµi, hÖ sinh th¸i còng nh− nh÷ng tr¹ng th¸i : sù ®a d¹ng vµ thÓ tr¹ng cña c¸c yÕu tè sinh häc liªn quan : VÝ dô c©y cèi, ®éng vËt, c¸, chim chãc,...
 
 2
§éng lùc
Ph¸t triÓn nãi chung vÒ mÆt d©n sè. C¸c ngµnh t−¬ng øng, vÝ dô:
 
N«ng nghiÖp
 
Giao th«ng vËn t¶i
 
Nguån n−íc
 
N¨ng l−îng bao gåm c¶ thuû ®iÖn
 
C«ng nghiÖp
 
DÞch vô
 
C¸c hé gia ®×nh
 
N«ng nghiÖp
 
Thuû s¶n
¸p lùc
 
Th¶i c¸c chÊt g©y « nhiÔm vµo n−íc, kh«ng khÝ vµ ®Êt Khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn Nh÷ng thay ®æi trong viÖc sö dông ®Êt C¸c rñi ro vÒ c«ng nghÖ
HiÖn tr¹ng
m«i tr−êng
 
 HiÖn tr¹ng vËt lý :
 
L−îng n−íc vµ dßng ch¶y
 
L−u chuyÓn trÇm tÝch, l¾ng ®äng bïn
 
H×nh th¸i häc
 
NhiÖt ®é, khÝ hËu
 HiÖn tr¹ng ho¸ häc :
 
Nång ®é chÊt « nhiÔm trong n−íc, kh«ng khÝ, ®Êt
 
Hµm l−îng chÊt h÷u c¬, «xy hoµ tan, d−ìng chÊt trong n−íc
 HiÖn tr¹ng sinh häc :
 
MÊt c©n b»ng hÖ sinh th¸i, tuyÖt chñng mét sè loµi
 
HiÖn tr¹ng thùc vËt, c«n trïng, ®éng vËt, loµi thuû sinh, c¸c loµi chim,v.v...
T¸c ®éng
 ®èi víi
§a d¹ng sinh häc HÖ sinh th¸i Tµi nguyªn thiªn nhiªn; Con ng−êi :
 
Søc khoÎ
 
Thu nhËp
 
Phóc lîi/chÊt l−îng cuéc sèng
 
M«i tr−êng sèng NÒn kinh tÕ :
 
C¸c lÜnh vùc kinh tÕ
§¸p øng
 
C¸c hµnh ®éng gi¶m thiÓu
 
C¸c chÝnh s¸ch m«i tr−êng nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu quèc gia vÒ m«i tr−êng (VÝ dô : c¸c chuÈn mùc vµ tiªu chÝ ®Ó ®iÒu chØnh ¸p lùc)
 
C¸c chÝnh s¸ch ngµnh (c¸c giíi h¹n vµ kiÓm so¸t viÖc ph¸t triÓn cña ngµnh ®Ó gi¶m/thay ®æi c¸c ho¹t ®éng hay c¸c ¸p lùc do c¸c ho¹t ®éng nµy g©y ra)
 
NhËn thøc vÒ m«i tr−êng
 
C¸c biÖn ph¸p gi¶m nghÌo cô thÓ
H×nh 1.1.
M« h×nh DPSIR
 

Reward Your Curiosity

Everything you want to read.
Anytime. Anywhere. Any device.
No Commitment. Cancel anytime.
576648e32a3d8b82ca71961b7a986505