T NG QUAN V BI N T N

I.Khi ni m chung
1.Khi ni m Bi n t n l m t thi t b i n t t h p cc linh ki n i n t th c hi n ch c n ng bi n i t n s v i n p m t chi u hay xoay chi u c t n s f1 nh t nh thnh dng i n xoay chi u c t n s i u khi n c nh cc kha i n t 2.Ph m vi s d ng c a b bi n t n V i s pht tri n nhanh chng v ch ng lo i v s l ng cc lo i bi n t n,ngy nay cng c nhi u thi t b i n i n t s d ng cc b bi n t n, trong m t b ph n ng k ph i k n chnh l b bi n t n i u khi n t c ng c i n .so v i ph ng php thay i t c ng c i n b ng cch bi n i cc thng s c a b ph n c kh, th ph ng php dng b bi n t n c nhi u u i m h n h n, l:

Trong b bi n t n s d ng cc linh ki n i n t c tnh n ng thng minh, linh ho t nh t ng nh n d ng ng c , tnh n ng di u khi n t ng, kh ng ch dng kh i ng gip qu trnh kh i ng m i,gi m ti ng n, gi m thi u chi ph l p t, g n nh , ti t ki m khng gian l p t,h s khuch i cng su t l n, c qun tnh nh , cc ch ti t ki m n ng l ng, S d ng cc bi n php b o v qu t i, qu nhi t, qu p, th p p, l ch pha,c a bi n t n lm cho ng c lm vi c tin c y h n Tuy nhin bn c nh bi n t n c ng c m t s h n ch nh : Vi c s d ng cc linh ki n bn d n nn r t nh y c m v i i u ki n mi tr ng, khng th lm vi c ngoi tr i, n i lm vi c ph i thng gi, kh ro, khng c b i b n, kh ga,

3. ngh a:

C th i u ch nh v c p t c s chng ta c th i u ch nh t c r ng

ng c , t c l thng qua vi c i u ch nh t n ng c thay i theo mu n trong m t d i

II.Phn lo i bi n t n
Bi n t n chia lm hai lo i l bi n t n tr c ti p v bi n t n gin ti p

1.Bi n t n tr c ti p (hnh 2.1)

U~ f1 M ch van

U~ f2

Hnh 2.1 c u trc bi n t n tr c ti p Cn g i l bi n t n ph thu c. L b bi n i m t n s c a b bi n t n c t o ra b ng cch ng c t b ng m t s chu k thch h p c a i n p l i, th ng g m cc nhm ch nh l u i u khi n m c song song ng c, m i b ch nh l u m nh n m t d u c a i n p ra v cho hai b ch y l n l t s t o ra i n p xoay chi u u ra . T i n p xoay chi u u1 c t n s f1 ,ch c n qua m t m ch van l chuy n ngay ra t i c t n c f2. Bi n t n d c s d ng v i ph m vi i u ch nh f2<f1 u i m: Hi u su t cao do n ng l ng bi n i ch qua m t m ch van,c th trao i n ng l ng v i l i m t cch lin t c. nh t l i v i cc ng c cng su t l n v c l n t hng tr m KW n vi MW Nh c i m:T n s ra ph thu c t n s ngu n, i u ch nh t n s tr n kh kh kh n,s l ng van l n, n u mu n t ch tiu ch t l ng t t th ton h th ng (c l c v i u khi n) u ph c t p.

2.Bi n t n gin ti p (hnh 2.2)

Cn g i l bi n t n c l p, trong lo i bi n t n ny i n p xoay chi u t n s f1 bi n thnh m t chi u nh b ch nh l u, sau qua b l c r i m i tr l i thnh dng xoay t n s f2 nh b ngh ch l u c l p. u i m: Vi c s d ng ng ch l u c l p lm b bi n i t n s u ra nn cho php bi n t n lo i ny c kh n ng thay i t n s trong ph m vi r ng v c l p. Nh c i m:Hi u su t khng cao do qu trnh bi n i nhi u b c

Tuy nhin do vi c ng d ng h i u khi n s nh k thu t vi x l nn ta pht huy t i a c u i m c a bi n t n ny ,do o c s d ng nhiu trong th c t .

U~ f1

Ch nh l u B l c

Ngh ch l u cl p

U~ f2

Hnh 2.2: c u trc c a bi n t n gin ti p. o Bi n t n gin ti p c chia lm 2 lo i: Bi n t n gin ti p ngu n dng v bi n t n gin ti p ngu n p

a)Bi n t n gin ti p ngu n p(hnh 2.3)

Ch nh l u Diode

B l c (C;LC)

Ngh ch l u c l p p

L ct ns

M ch i u khi n

Hnh 2.3. c u trc c a b bi n t n ngu n p i h i ngu n m t chi u c p m ch nh v n nh, v v y th ng dng ch nh l u i t v b l c C ho c LC.ch nh l u i u khi n t dng v p m ch i n p x u i nhi u (t ng m ch) khi i u ch nh gi m i n p m t chi u. V i c u trc m ch nh trn m ch i u khi n ch tc ng duy nh t vo kh i ngh ch l u c l p i n p m b o yu c u v c n s v i u p ra t i ,do m ch i u khi n kh ph c t p.v i t i c cng su t trung bnh v l n th ph i dng ch nh l u c u nhi u pha m=6,12 mb oh s p m ch v khng c n t l c l n, v a c i thi n ng k h s mo c a dng i n tiu th t l i i n xoay chi u. V i t i cng su t khng l n ,nhi m v i u ch nh v n nh i n p ra c th thng qua i u khi n i n p m t chi u nh a thm vo b b m xung m t chi u sau ch nh l u dioots v l c. i khi b m xung m t chi u cn dng t ng i n p (b m xung ki u song song) trong tr ng h p ngu n xoay chi u th p h n gi tr cn c.

b)Bi n t n gin ti p ngu n dng(hnh 2.4)

Ch nh l u U1,f1 i u khi n

B l c L

Ngh ch l u c l p dng

T i U2,f2

M ch i u khi n

Hnh 2.4: c u trc c a b bi n t n ngu n dng - i h i c ngu n dng m t chi u, trong khi sau ch nh l u ch cho php nh n c i n p ch khng ph i dng i n , v v y chuy n i thnh ngu n dng bu c ph i th c hi n ng th i hai bi n php : +S d ng b l c i n c m v i gi tr l n lm p m ch c a dng i n nh , t ng ng dng i n khng i t c l ngu n dng. Tuy nhin i n c n l c khng cho php n nh v i u ch nh do c n bi n php th hai + Dng ch nh l u i u khi n t ng i u ch nh i n p ch nh l u theo cc bi n ng t i v ngu n b ng h th ng kn v i ph n h i dng i n mb ov a i u ch nh dng theo yu c cng ngh v a n nh dng ch ng cc bi n ng ny . - Bi n t n ny ch c ho t ng khi n it i

B

i u khi n ngh ch l u g m 3 ph n:

- Khu pht xung ch o: l khu t dao ng t o ra xung i u khi n a n b ph n phn ph i xung i u khi n n t ng tranzito. Khu ny m nh n i u ch nh xung m t cch d dng, ngoi ra n c th m nh n lun ch c n ng khu ch i xung. - Khu phn ph i xung lm nhi m v :.phn ph i xung vo cc khu pht xung ch o - Khu khu ch S c ab i xung :khu ch i u khi n
Phn ph i xung Khu h i xung
Van

i xung c hnh d ng v cng su t

m van

Pht xung ch o

III. C u trc b bi n t n
Dng bi n t n gin ti p ngu n p .B bi n t n ngu n p c 2 b ph n ring bi t, l b ph n ng l c v b ph n i u khi n:
B BI N I (M ch ng l c)

U1,f1

U2,f2

B I U KHI N (M ch i u khi n)

1.B bi n

i:

a.B ch nh l u Ch c n ng c a khu ch nh l u l bi n i i n p xoay chi u thnh i n p m t chi u. Ch nh l u c th l khng i u ch nh ho c c i u ch nh. Ngy nay a s ch nh l u l khng i u ch nh, v i u ch nh i n p m t chi u trong ph m vi r ng s lm t ng kch th c c a b l c v lm gi m hi u su t b bi n i.B ch nh l u bao g m cc nhm van i u ch nh v my bi n p: Van c tc d ng ng m t o thnh dng m t chi u My bi n p c tc d ng bi n i i n p ngu n ph h p v i yu c u c n thi t c a ph t i.Cch ly ph t i v i l i i n v n hnh an ton, c i thi n d ng sng ngu n i n l i. - So snh ch nh l u khng i u khi n hnh tia v i ch nh l u c u c cc +C i n p t ln van nh h n 2 l n so v i hnh tia c i m sau:

+ i n p u ra c a ch nh l u c nh p nh th p,ch t l ng i u ch nh t t h n +C i n p ngu n nh h n so v i hnh tia,my bi n p t n d ng tri t h n,li thp ko b t ha Nh ng s hnh c u s d ng nhi u iot h n 3 van so v i ch nh l u hnh tia nn gi thnh t h n. - S d ng sng v nguyn l:

K
D1 Va A Vb B C Vc U2c D4 D6 D2 U2b U2a D3 D5

T i

U U2a U2b U2c

t
1 2 3 4 5 6 7

Ud
t

ia ib

ic
t

Nguyn l lm vi c : Cc van ch nh l u 3 pha g m 2 nhm : +Nhm catot chung g m 3 van: D1,D3,D5 +Nhm Anot chung g m 3 van:D2,D4,D6 Cc van trong nhm Anot chung van no c th bn Catot m nh t th van d n,cn trong nhm Catot van no c th bn Anot d ng nh t th van d n. Trong b t c th i i m no c ng c 2 van d n dng,1 van nhm catot chung s d n dng t ngu n n t i ,1 van nhm Anot chung s d n dng t t i v ngu n. Ta xt trong kho ng 1 2, van D1, D6 d n. Khi , i n p U2a i n p U2b i qua van D6 v t vo u cn l i c a t i, do : t vo u c a t i cn

Ud=U2a-U2b=U2ab= 6 U2f sin( +300)

T i th i i m 2 lc Ub = Dc nn van D2 m v sau Vc m h n Vb nn D2 v D6 b kho l i T ng t , trong kho ng 2 3 th D1 v D2 m nn: Ud=U2a-U2c=U2ac

3 4 5 6

D3,D2 d n D4,D5 d n

4 5 6 7

D3,D4 d n D6,D5 d n

Gi tr trung bnh c a i n p ch nh l u :
Ud ! 6 2T

T 2

T 6

6U 2 f Sin(U  30 0 )dU !

3 6 U 2 f ! 2.34U 2 f T

i n p ng

c l n nh t d t ln m i Diod l:

U ng max ! 6U 2 f ! 2.45U 2 f
Gi tr trung bnh c a dng t i :
Id ! 6 2T

T 2

T 6

U2 f R

Sin(U  30 0 )dU !

3 6 U2f TR

Gi tr trung bnh c a dng ch y trong m i Diod : U2 f I 2 T2 6 6 Id ! Sin(U  30 0 ) dU ! U2f ! d T 6 2T TR 3 R

b.B l c i n p ra c a kh i ch nh l u l i n p m t chi u nh ng khng b ng ph ng m nh p nh g i l p m ch .Do o cho dng i n it thay d i ta c n c kh i l c .Kh i l c dng t m t tn hi u p h c t p thnh nh ng thnh ph n n m trong m t d i nh t nh va lo i i nh ng thnh ph n n m ngoi di o .Di t n s m ch l c cho tn hi u i qua g i l di thong c a n. Hi n t ng p m ch t o ra cc thnh ph n sng hi gy nn s tiu ph n ng l ng m t cc v ch ,lm gi m hi u su t c a m chch nh l u . nh gi ch t l ng c a m ch l c ta xt h s p m ch c a m ch l c:

Kp=

Bin sng hi l n nh t Ud ( Id) Gi tr trung bnh c a Ud ( Id) ng l c cng cao

Kp: cng nh th ch t l -L c b ng t C

T c m c song song v i t i .t khng cho thnh ph n m t chi u i qua m ch cho thnh ph n xoay chi u i qua v 1 it sng hi b c th p . i n dung cng l n th dng v p trn t i cng it p m ch v hi u qu l c cng cao:

-L c b ng cu n c m L: Cu n c m c m c n i ti p v i t i Rt no c tc d ng cho dng i n m t chi u i qua ,ng n c n thnh ph n xoay chi u i qua v do c th gi m c p m ch dng v p

-L c b ng t C v cu n c m L B ny s d ng t ng h p cc tc d ng c a cu n c m L v t C l c.Do cc sng gi cng c gi m nh ra t i v nh v y dng i n ra t i v i n p t ln cng it nh p nh .Theo yu c u thi t k ng c co cng su t t ng i nh gi m kch th c l p rp v gi thnh c a m ch thi t k ta ch c n dng b l c t di n. t ng ch t l ng cung c p i n p cho t i c ng nh t o s an ton cho b ngh ch l u lm vi c ta s d ng b l c t ng h p L v C c.Kh i ngh ch l u p: Dng bi n i n p 1 chi u sau b l c thnh xoay chi u cung c p cho ng c khng ng b 3 pha .Cc van d n dng trong b ngh ch l u c th l Mosfet,thyristor, ho c tranzitor

Dng Thyristor trong b ngh ch l u p th c n ph i c b ph n chuy n m ch cho Thyristor .M ch g m cc t i n v cu n c m nn gi thnh cao v kh n ng ng c t t n s th p km. Dng Tranzito l ng c c chuy n m ch nhanh h n Thyristo nh ng c n m ch tr khi lm vi c trong i u ki n f>50Hz, VCEO> 50 gip

T1 Ud Co T4

D1

T3

D3

T5

D5

D4

T6

D6

T2

D2

Za

Zb

Zc

Nguyn l ho t

ng c a b ngh ch l u :

Cc tranzito c m l n l t theo cc th t T1,T2,T3,T4,T5,T6 v i gc l ch pha gi a 3 tranzito l /3.M i van l n l t d n trong 1 n a chu k = T Co c nhi m v m b o i n p ngu n t b thay ph n khng v i cun c n i, m t khc n trao i n ng l ng

Ph ng php i u khi n cc van tranzitor thng th ng nh t l i u khi n cho gc m c a van l = .Ta xt gc d n v i t i u sao nh thi t k b ng cch xc nh i n p trn t i trong t ng kho ng th i gian 600 i n v i nguyn t t van no d n coi l thng m ch .Nhn chung s ny c d ng m t pha t i n i ti p v i 2 pha song song v i nhau.Do v y i n p trn t i s ch c gi tr |Ud/3| ho c l |2Ud/3| (V i gi thuy t t i i x ng. Nguyn t c chuy n m ch Cho gc m c a m i tranzito l 180o v c 60o th tranzito ti p theo s m .Nh v y trong cng m t th i gian s lun c 3 tranzito m

T T 1 T 2 T 3 T 4 T 5 T 6

0 z 60 o 1 0 0 0 1 1

60 o z 120 o 120 o z 180 o 180 o z 240 o

1 1 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 1 1 1 0 0

240 o z 300 o
0 0 1 1 1 0

300 o z 360 o
0 0 0 1 1 1

B ng tr ng thi qu trnh m cc tranzito

Xt qu trnh chuy n m ch t t5 sang t2 t ( 60 o z 120 o )

ng ng kho ng t ( 0 o z 60 o ) sang

Trong kho ng ( 0 o z 60 o ) th T1, T5, T6 d n. Chi u dng i n trn t i c xc o nh theo chi u m i tn, n th i i m 60 th o tr ng thi t T5 sang T2. Do trn t i Zc mang tnh c m nn dng i n khng o ngay l p t c m n ng l ng tch lu trong Zc duy tr theo chi u c m t th i gian, lc bu c dng di n duy tr ph i thot qua it D2, qua t i v m ngu n n lc dng i n i chi u s mang dng i n duy tr th D2 kho. Qu trnh chuy n m ch k t thc. C ng l lu n t ng t ta c chuy n m ch h.b n h e.

-D ng sng ngh ch l u :
U

U U U U U U

Ta tnh i n p trn t ng pha t i, tr Trong kho ng 0o 60o (h a) Trong kho ng 60o 120o (h b) Trong kho ng 120o 180o (h c) Trong kho ng 180o 240o (h d) Trong kho ng 240o 300o (h e) Trong kho ng 300o 360o (h f) T ng t ta tnh

c tin l pha a

1 U fA ! U d 3 2 U fA ! U d 3 1 U fA ! U d 3 1 U fA !  U d 3 2 U fA !  U d 3 1 U fA !  U d 3

c cho pha b v pha c

-B ng chuy n tr ng thi c a iot

D1 D2 D3 D4 D5 D6 0o 1 0 0 0 0 0 60o 120o 180o 240o 300o 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1

2.B i u khi n: L b ph n dng quy t nh s lm vi c c a m ch ng l c m b o yu c u t n s , i n p ra c a b bi n t n. a.Khu pht xung ch o: L khu t o ra xung i u khi n a n b ph n phn ph i xung i u khi n n t ng tranzitor .Khu ny m b o nh n i u ch nh xung m t cch d dng, ngoi ra n cn c th m nh n lun ch c n ng khu ch i xung .Dng IC555 lm vi c ch phi n c tc d ng t o ra dy xung c t n s mong mu n Vi m ch IC555 g m 2 khu ch i thu t ton OA1 v OA2 th c hi n ch c n ng so snh m t Trig , m t Tranzitor v 3 i n tr 5k Vi m ch c 8 chn + Chn s 1: N i vo c c m c a ngu n nui l y dng c p cho IC hay chn cn g i l chn chung. + Chn s 2(TRIGGER): Kch l t tr ng thi, khi V(2)=2Vcc/3 th kch V(3)=0 + Chn s 3(OUTPUT ): C ng ra,V(3)min=0.1V, V(3)max=(Vcc-0.5)V, I(3)max=0.2A

+ Ch n s n i 4 vo 8 +Chn s v chn 5 + Chn s + Chn s ngoi + Chn s

4(RESET):Chn kho, khi V(4)=0 th V(3)=0. N u khng c n khoa th 5(CONTROL VOLTAGE): L c nhi u ,dng t di n 10nF u gi a chn 1

6(THRESHOLD) : Ng ng l t khi V(6) =2E/3 th V(3) =0 7(DISCHAGER) : Chn phng i n th ng dng n i t i n C c a m ch 8 (Vcc): N i v i d ng ngu n nui
Vcc
8 4

Ra
5k

Rb
5 6

&
OA1
5k

2 OA2

&

0.01 F
5k

vi m ch IC555

m ch
Vcc (5-15v)

8
Ra

Vc

LM
7

555
Rb

6 5 2 1

0.01uF

Nguyn l lm vi c: tr ng thi ban u m i c p di n, i n p trn t Uc=0 Do v y i n p t i chn 2 m c cao v ban d u chn 7 m c th p.T C b t u n p t Vcc qua Ra ,Rb i n p trn t cng t ng .Khi i n p trn t Uc=2Vcc/3 th chn 3 s chuy n tr ng thi v m c th p cn chn 7 s m c cao ,lc ny t C phng i n , i n p trn t gi m d n .Khi i n p trn t gi m n gi tr Vcc/3 th u 3 i m c tr ng thi ln cao cn chn 7 chuy n m c th p ,t i n C l i n p i n tr l i ,qu trnh dao ng c ti p di n, u ra chn 3 nh n c dy xung i u khi n v sau a n khu phn ph i xung

Dy xung ra nh sau:

b.Phn ph i xung: Lm nhi m v phn ph i xung i u khi n vo khu pht xung ch Vi c i u khi n t n s nh s d ng m ch k thu t s o

ng m cc van T trong b ngh ch l u m t cch d dng khi

Yu c u phn ph i xung t o ra i u khi n m tranzitor theo quy lu t ng m ng c , t cc b ng tu n t d n i n cc van Tranzitor ta c nh n xt sau: + Khi T1 d n th t4 kho t c l T1 c xung i u khi n th t4 hon ton khng c xung i u khi n +Khi t3 c xung i u khi n th T6 hon ton khng c xung i u khi n +Khi t5 co xung i u khi n th T6 hon ton khng c xung di u khi n => t os phn ph i xung nh v y c n s d ng cc Trig v i u ra o v khng o .Theo nh phn tch trn th c 3 trig ( m t i a c 8 tr ng thi t c co 8 xung u ra nh n c 1 xung ra,nh ng trong chu k i n p ch c 6 xung (m i xung cch nhau 600) nn ch c xy d ng b m modul 6 m thi t c l u ra c 1 xung c cung c p t u ra c a khu pht xung ch o IC555. B m c xy d ng trn c s c a Trig D(FlipFlop D)

B ng ch c n ng c a FLipFlop D

V i Qn+1= D

Qn 0 0 1 1

D 0 1 0 1

Qn+1 0 1 0 1

T b ng trn ta c b ng

u vo kch c a Fliplop D

Qn 0 0 1 1

Qn+1 0 1 0 1

D 0 1 0 1

T i m i th i i m b ngh ch l u lun c 3 Tranzito m nn ta c n ph i phn ph i xung n cc tranzitor ph h p v i yu c u.Tr ng thi c a FF_D c n c nh sau
1 2 3 4 5 6 7 8 t

Ck Q1 Q2 Q3 Q 1 Q 2 Q 3 0 1 0 0 1 1 0 0 1 1 1 0 1 1 1 0 0 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0

1
t

0 0

0
t

B ng tr ng thi c a FlipFlop D
M M1 M2 M3 M4 M5 M6 xung 1 2 3 4 5 6 Tr ng th i hin t i Qn 1 Qn 2 Qn 3 0 0 1 0 1 1 1 1 1 1 1 0 1 0 0 0 0 0 Tr ng th i k tip Q 3 Qn+12 Qn+11 0 1 1 1 1 1 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
n+1

u vao Flip Flop D D3 D2 D1 0 1 1 1 1 1 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1

D a vo b ng tr ng thi xho cc FLipFlop D ta tm c s lien h gi a cc u vo v ra c n t i gi n theo ph ng trnh Karnaugh: 00 0 1 0 0 01 0 x D3=Q2

00 0 1 1 0 01 1 0 11 1 0 10 x 0
3

il

ng

11 1 1

10 x 1
0 1

00 0 0

01 1 x

11 1 1

10 x 0

D2=Q1

D1=Q

D1

Q1

D2

Q2

D3

Q3

CK1 Q 1

CK2 Q 2

CK3 Q 3

C.Khu khu ch

Khu khu ch i dng cc linh ki n bn d n, trong s d ng cc ph n t ghp quang (optocoptcur) nh m cch ly gi a m ch ng l c v m ch i u khi n S khu ch i xung cho m t t ng cng su t thu c nhm ch n
Ngu n t o xung + 5v Ngu n ph +Ua 12v

R5

R6

4 TPL-521

i n ng c v tranzitor cng su t l ik

T cc FlipFlop t i

2
R4 Q2

3
Q1 T

Tranzitor cng su t ngh ch l u nhm ch n

-E Ngu n m ngh ch l u

khu ch

i xung cho m t t n cng su t th c nhm l :

Ngu n ph -Ub

Ngu n t o xung 5V

R5

R6

ng ngu n ch nh l u

4 TPL521

+E

T cc Flipflop t i

2
R4 Q2

3
Q1 T

Tranzitor cng su t ngh ch l u nhm l

i n d ng c v tranzitor nhm ch n i k

Nguyn l lm vi c:Khi tn hi u a vo chn B c a tranzitor Q1 t cc trig m c logic 0 th Q1 ng ng d n , u vo v u ra c a Opto ko c dng,do Q2 ng ng d n v tranzitor T khng c kch thch c c B.Khi tn hi u u vo c a chn B cua Q1 t cc Trig m c logic 1 th Q1 d n dng,lm cho Q2 d n dng v kch thch cng su t d n