You are on page 1of 13

Tc gi: R.H.P Mason & J.G.

Caiger Ngi dch: Nguyn Vn S Nh xut bn Lao ng, 2003 Phn I Nht Bn thi xa

Chng 1: Mi trng v vn nh c ngy u Nht Bn ngy xa cng nh nhng dn tc khc to nn nhng cu chuyn thn thoi gii thch ngun gc t quc h. T thi xa xa, trong qu kh, c mt cu chuyn thn thoi k rng c hai v thn ng trn Cu Ni trn Thin nh nhn xung h gii, khng bit di chn mnh c t hay khng, hai v bn ly mt cy gio nm ngc chc thng xung bin. Git nc bin t mi gio r xung to thnh mt hn o. Hai v thn bay xung o, mt nam, mt n, dng nn mt ct tr. Sau khi hai v nhy ma v chuyn tr vi nhau (v thn nam ni trc) h to ra c tm hn o chnh ca nc Nht. Gn y, ngi Nht khng thin v thuyt to dng nc Nht ca hai v thn Izanagi v Izanami, m ngi ta tm n cng vic ca cc nh kho c cng cc ng nghip, cc nh khoa hc ca h, tm cch gii thch hp l hn v s hnh thnh t nc cng nh vn nh c y t thu ban u... Tuy nhin, nhng cu chuyn c vn khin ngi ta ch n s kin t nc ny gm mt chui nhng hn o, v hnh thi ny l mt ci g nh hng n ngi dn y trong sut chiu di lch s. Nht Bn c hnh th mt chui cc hn o r cch y khong 20000 nm. Nhng sc mnh thin nhin d di ct khi lc a chu bn o ln nht ca Nht cng hng my trm nhng hn o to thnh mt vng cung tri di hn 2400 cy s. Thi xa, nhng hn o ny v phng Nam ni lin vi Siberi, to bin Nht Bn thnh mt ci h mnh mng. Do nc bin ngy mt nng cao, thot tin l nhng cu t ni phng Nam b dm xung, sau n nhng cu t phng Bc. Chnh trong thi a hnh thay i nh vy m con ngi bt u di chuyn n sinh c lp nghip ti y. c thi nhng nh kho c hc Nht cho l con ngi n sng y sm nht cng ch l trong nhng nm 5000 trc Cng nguyn v nhng ngi dn u tin bit dng gm. Gi y h tin chc nhng ngi dn khng dng gm n c ng Nht t thi xa xa hn nhiu, v tuy khng bit ch xc, nhng hu ht h cho l khong 30000

nm v trc. V ngi ta cng khng bit h t chu qua Nht nh th no, nhng c l l qua nhng cu t. Nhng c dn ban u ti Nht c bit n ch yu do nhng dng c bng nh nhng mi dao, mnh li gm, nhng ci no, nhng li dao, ru tay... qua nhng di vt li trong nhng hang hc con ngi v nhng b xng ngi tm thy.

Hnh gia l mt bnh dy v d v l hnh ti to ca mt bnh gm thi c xa xa Nht, on chng dng vo nhiu vic; hnh bn tri l mt ci l vo gia thi Jomon, c c im trang tr cu k (hoa vn vn thng); hnh bn phi l ci bnh ng, cho thy in hnh n gin ca cc bnh l thi Yayoi. Ngh gm, mt minh chng v mt thi gian ca mt dn tc pht trin, c lm Nht Bn t th k th X trc Cng nguyn, thi im ny l thi im sm nht trn th gii; nhng khi c nhng k thut tin tin c s dng rng ri trong vic khm ph, kho st v s c tr sm ti nhng khu vc ln cn Triu Tin, Trung Quc v Siberi th s pht trin ca nhng ngy u ca ngh gm Nht Bn c th c nhn theo cch khc. Tuy nhin, nhng c tnh v ngh thut ca ngh gm thay i theo cch dng mi tin trin v t c nhiu tc dng trang tr, t n trnh bc cao v cng l mt nt quan trng v s thay i theo vng. Ngh thut c tn Jomon (vn thng) v cng ci tn c ngi ta t tn cho nn vn ha c lin quan n ngh thut gm ny. Nhng g chng ta bit v cch sng ca ngi Jomon xut pht t nhng vt liu c tm thy trong nhng hang ng h v nhng ng ph thi cn li. H sng bng ngh lm hi, sn bn v nh c, nhng v sau h cng thc hin vic cy cy vo khong th k V trc Cng nguyn. Khi lm ch c mi trng xung quanh, trong mt thi, h nh c sinh sng, cm tri ven sng, sui, trn ni v gn bi bin. Nhng m m, ng v s hn m ngi dn Jomon li l nhng bng chng y v cch sng ca h v cho ta thy h tng sn hu nai, ln li v nhiu th vt khc bng cung tn v dng lao mc hay cc li cu bng xng c nh c. Rt nhiu hi ct ca

ngi Jomon c bo ton nhng nm m nh c cht vi ca cc v s tc ng ln xc cht nh mt cht trung ha (v kh hu m t v cht axit c trong t Nht Bn nn nhng hi ct chn nhng nm m khng c v s, v hn b tiu hy rt nhanh). Tht kh ni rng bng cc hi ct ca ngi Jomon m cho rng h l t tin ca ngi Nht hin i; chng ta khng th bit r ngi Jomon c phi t tin ca nhng ngi dn to ra s bin i sau ny v cng l s thay i ln nht trong lch s ca nc Nht.
S thay i ny l a nhng hnh thc lm nng nghip kh phc tp vo mt mi trng thun li. V ma ng, do gn lc a chu nn Nht Bn c kh hu khng khc lm vi nhng vng ven Siberi mc d gi t Siberi sau khi thi qua bin Nht bn khng cn kh v lnh na. V mu h, vi gi mang hi m nng m thi v lc a, nhn Nht Bn cng thy r y l mt chui cc hn o Thi Bnh Dng. Nhng t gi ma thi t i dng s mang li ma nhiu vo ma h gip cho cy la pht trin tt. Ngh lm la nc c hnh thnh min Ty Nht Bn t lu sau th k V trc Cng nguyn, c l l do nhng ngi di c t lc a chy sang trnh lon lc xy ra trong nc. Nhng mnh t trong cc thung lng v trn cc cnh ng, b bin c san phng, ti tiu, cng vic i hi phi c s phi hp ca c mt cng ng. Tng t nh vy, vic trng la, cy, gt cng i hi s chung sc ca c mt cng ng. Con s nhng ngi dn di c v cc kin thc ca h lan rng nhanh chng t ty sang ng gip cho c th cng mt ch sng c mt s dn ng c hn nhiu. Nhng lng mc n nh bt u xut hin. Theo cch , Nht cng nh cc ni kahcs, ngh nng but s dng mt cch hiu qu hn t ai xung quanh. Ngoi nhng bng chng gin tip v vic trng la nh lim bng , cuc g, nhng ht go rang v tru c tm thy trong cc chum l, hay c in trn cc bnh. QUa nhng pht hin ta c th ni vic trng la bt ngun t min ng Trung Quc, tuy cng c th l t min Bc Trung Quc v Triu Tin. Li mt ln na, ngh gm c t tn cho nn vn ha ca nhng ngi sng to ra n. Ci tn Yayoi, theo tn mt huyn ca Tokyo, ni ln u tin loi bnh gm n gin, cn i c tm thy vo nm 1884, c dng gi tn mt thi kz trong lch s Nht Bn khi vic trng la, lm dng c kim loi v lm qun o cng nh ngh lm gm c a vo t lc a chu sang.

Cui cng th nhng dng c, v kh v cc thanh gm bng ng, bng thp c ch to ti Nht Bn. Nhng vt bng ng (kim, gm v mt vt ging nh chung m ngi Nht thng gi l dotaku) dng nh ch c s dng nh biu tng ca uy quyn v trong nhng l nghi tn gio, cn st thp th c nh nng v ngi xy dng s dng. Li thp s lm tng rt nhiu hiu qu ca nhng dng c thng nht lm nhng vic nh o g, lm mai, co, cuc v ch nhng thanh g cng c cc li i gia nhng cnh ng la. Nhng dng c bng g dng trong nng nghip thi Yayoi v

cn nguyn vn c lp trong bn, trng rt ging nhng dng c cch y hn 100 nm. Ch n th k XX lao ng mt nhc ca con ngi mi c gim nh do vic s dng my mc, iu to nn nhng tc ng su sc trong x hi.

Chic v kh dt bng ng l mi gio (bn tri) ca dn a phng lm, bt chc mu ca lc a. Nht thi c khuynh hng bt chc to nn nhng vt lm trong nghi thc l lt (huy hiu cng s) hn l dng lm v kh chin tranh. Ton b ci gng ( gia) bt ngun t Trung Quc, nhng cc hnh v bn di cho thy phn trung tm chic gng lm v sau Nht Bn c trang tr hnh mt nh kho c xy dng thi Yayoi. Nhng chic chung ng (bn phi) vi thit k mang tnh c trng ca dn tc Nht Bn, cho thy trnh iu luyn m ngi dn Nht t ti trong thi Yayoi. Mc d c nhng pht trin k trn, ngi Nht vn cha c vn minh nh ngi Trung Quc, v h cha c ch vit, h vn cn l nhng ngi tin s trc nhng nm 400 sau Cng nguyn. Tuy nhin, nhng sch v Trung Quc, chc hn hu ht da trn nhng iu thut li ca nhng ngi i du lch, cho ta v nn mt bc tranh v cuc sng ngi Nht thi . on sau y trch t cun s Trung Quc th k III c bao gm mt phn ni v vng t Wa (Nht Bn): Trch: "Tp tc x hi ca ngi Wa rt k thi dm dc. n ng qun mt ci khn vi ln u h chm. Qun o ca h qun quanh ngi vi mt t mi khu. Ph n tc qun quanh u. Qun o ca h ging nh tm nm tri ging, khng c lt, khi mc th chui qua mt ci l gia mnh vi. Ngi dn y trng ng, la, cy gai, trng du nui tm. H quay t v dt thnh nhng tm vi, la rt p. y khng c tru b, nga, h, bo, cu, chim c l. V kh ca h l nhng gio, khin v cung bng g vi hnh dng:

phn di ngn, phn trn di. Mi tn bng tre i khi c u bt thp, hoc xng... Kh hu Wa m v d chu. Ma ng cng nh ma h, ngi dn sng bng cc th rau v i chn t. Nh ca h c nhiu bung; cha m, ngi gi, ngi tr ring phng. H t v trn ngi vi mu hng v cng nh ngi Trung Quc dng phn. Trong ba n, tht c ng trn nhng ci a bng tre, bng g v h dng tay bc thc n. Khi c ngi cht, h chun b mt ci o quan khng c quch ngoi. H lp m bng ct to thnh mt nm m. Trong nh c m tang, ngi nh khc hn 10 ngy, trong thi gian h khng n tht. Nhng ngi tang khc lc, than vn, trong khi bn b ca h ht, nhy ma v ung ru. Khi l tang xong tt c thnh vin trong gia nh xung ch c nc tm cho ngi tinh khit. Khi vt bin sang Trung Quc, h thng chn mt ngi n ng tc b x, mc cho rui rn bm, qun o bn thu, khng n tht v cng khng gn ph n. Ngi n ng ny sng nh mt ngi tang v ngi ta coi anh l ngi gi ca. Khi chuyn i thun li, h s cho ngi ny nhiu n l v nhiu ca ci. Trong trng hp xy ra bnh tt hoc gp chuyn khng may, ngi n ng ny s b git v h cho rng anh ta khng lm ht bn phn".

Qua nhng chuyn k trn, ta thy Nht Bn thi r rng thuc mt phn ca nn vn minh la nc, s dng kim loi min ng , nhng cha t c trnh cao, ngi Nht Bn cn xa mi t c thng nht ca mt quc tp trung hng cng nh i khi Trung Quc c c. Tuy nhin, cui cng, v theo cch ring ca h, Nht Bn t lu sau cng t c n mc thng nht ng k v mt chnh tr v vn ha. Nhng giai on sm ca trnh pht trin ny nhng vng trung tm min Bc Kyushu, min ng v trung tm Honshu, v min Bc Shikoku u khng c s sch chp li sau nhiu nm qua, nhng cc nh kho c gi y pht hin cng ngy cng nhiu chi tit v nhng giai on u tin tr thnh mt quc gia vn minh ca Nht Bn. Ngi ta khai qut c di ch ca ngi dn thi Yayoi, cho thy c mt s ngi c u i c lc sng cng nh lc cht. S pht hin ny cng to nn nim phn khch v s phn bit ny c coi l mt bc quan trng trong qu trnh chn lc x hi, to nn mt s gia nh nm c quyn hnh ln hn trong cc cng ng nng nghip. Chng hn nh vic tip tc khai qut Yoshinogari cho thy c c mt tp th cng trnh kin trc Yayoi vi nhng cng trnh bo v v s phn ha tng lp x hi r rng. Tuy t trc c nhng vng di ch cha c khai qut trn mt din rng nh vy, nhng nhng ni tng t nh Yoshinogari, thng cng thy nhiu vng min Ty ca qun o Nht bn trong thi kz Yayoi.

C nhiu huyn thoi Nht Bn tr li c th cu hi... Quc gi Nht c hnh thnh t bao

gi ? Jimmu, v hong u tin ca Nht ln ngi ngy 11 thng 2 (ngy u xun) nm 660 trc Cng nguyn ti cung in ca nh vua Yamato. Cc nh vit huyn thoi c th ni chc chn, nhng cc s gia hin i ni khng chc chn lm rng mt trung tm quyn lc chnh tr Yamato bt u c thnh lp vo cui th k III hoc cui th k IV sau Cng nguyn. H coi nm 660 trc Cng nguyn l qu sm khong 1000 nm. Giai on bt u thng nht chnh tr Cc s gia hin i gii quyt vn tm nin i cho thi bt u thng nht chnh tr nh th no ? H phn tch, ph phn nhng cu chuyn c ca Nht Bn l c nhiu t liu huyn thoi, v gii thch nhng g h pht hin thy. Cc s gia khng bc b nin i 660 trc Cng nguyn ch v n l mt nin i do tr tng tng ca nhng ngi thi xa ty tin t ra, nhng theo nhng tnh ton hp l cho thy nin i c t ra da trn cc gi thuyt m ta khng th chp nhn c. Cc hc gi u tin t ra nin i u da trn cc khi nim v chu k thi gian cu Trung Quc. Nhng chu k ko di 60 nm (ta gi l mt gip) v nm th 58 ca mi chu k thng c ni l s c mt s thay i ng k.Nm 601 sau Cng nguyn l nm th 58 ca mt trong nhng chu k v thc t thi im c nhng thay i rt quan trng. Ngi Trung Quc tin rng vo nm th 58 ca mi ln 21 gip ngha l c sau 1260 nm li c mt s kin ht sc to ln xy ra. Tnh ngc li t nm 601 sau Cng nguyn th trc 1260 nm, nin i ln ngi ca v hong u tin, mt s kin ht sc quan trng l nm 660 trc Cng nguyn.

C s gia hin i thay nin i 660 trc Cng nguyn, nhng khng cho rng nhng huyn thoi v nhng cu chuyn ngy xa l v ngha, m bng cch xem xt li nhng cu chuyn lch s ngy xa thm ch c nhng sch v c t nm 25 sau Cng nguyn v mt kho phong ph ngy cng c rt nhiu nhng pht hin v kho c hc. y chnh l nhng cu chuyn Trung Quc k v cuc sng chnh tr ca Nht Bn nhng nm thot u thi cn i xa xa. Ngi Trung Quc k rng gia th k III, ngi Nht sng khng thnh mt quc gia thng nht m thnh hn mt trm cng ng nh v sau thu gn li thnh 30 tiu quc. Mt tiu quc m s sch Trung Quc quan tm n nht l tiu quc c thng tr bi mt n hong. Trch: Ngi thng tr tiu quc ny trc kia l mt ngi n ng. Sau 70-80 nm, t nc ri lon v c chin tranh, do ngi dn tn mt ngi ph n ln ngi, tn b l Pimiko.

N vng ny dng ma thut m hoc dn chng. Tuy nhiu tui nhng b ta vn sng c thn v c mt ngi em trai ph t trong vic cai qun t nc. Sau khi tr thnh N hong, c rt t ngi c gp b. B c mt nghn n t, nhng ch c mt ngi n ng c hu h. Ngi ny va hu h b trong vic n ung, va l s gi truyn mnh lnh. N hong sng trong mt cung in xung quanh c nhiu thnh ly che ch vi nhiu qun lnh canh gc ngy m. N hong Pimiko (Himiko) c miu t nh mt ni c nm quyn chnh tr v tn gio. B cai qun vng Yamatai. Phi chng vng Yamatai nh ngi Trung Quc ngh, l trung tm ca c t nc Nht Bn ? iu khng c g l chc chn. Nu theo ng s sch ca Trung Quc th Yamatai ch c th min Nam Nht bn, trong Thi Bnh Dng. Tuy nhin, nu chnh l theo nhng khong cch c nu trong s sch Trung Quc, th Yamatai nm b bin pha ty ca hn o Kyushu. Nu iu chnh theo hng ch khng theo khong cch th Yamatai li c t trung tm Nht Bn, c tn l Yamato, ni y theo truyn thng v nhng chng minh ca kho c th qu l ni c mt phn thng nht v chnh tr. Vic bn ci v a im ch thc ca Yamatai tip din trong nhiu th k v hin nay vn cn ang tip din. Nhng ti liu Trung Quc thi khng miu t mt cch ht sc chc chn v triu nh Yamato, l ni trong truyn thuyt cng nh cc s gia hin i u tha nhn l ci ni pht sinh ra nh nc Nht Bn. Nhng ti liu nhn mnh, cng nh nhng nh bc hc Trung Quc vit, l Nht Bn hi cn cha phi l mt n v chnh tr thng nht t 221 n 265 trc Cng nguyn, v s tht nhng vng nh Izumo (huyn Shimane) v Kibi (huyn Okayama) c th cng nh Yamatai - Yamato u l nhng nh nc mi phi thai.

iu khng may l s giao tip, tip xc ca Trung Quc vi Nht Bn khng phi l thng xuyn, cho nn tt c nhng s thay i v sau ny, v vn tp trung quyn lc, khng c nhng s gia cn i vit ra, phi bn hoc nm th k sau Nht Bn mi c ti liu vit v vn Hong tc. Tt c nhng ti liu ca ngi bn x u ni trung tm ln v quyn lc chnh tr u t vng Yamato v nh hng ca Yamato lan rng ra nhng ni khc. Nhng nhng ti liu ny khng c chnh xc v thng c nhng sai st; nhim v ca cc nh kho c hin i l cung cp nhiu thng tin chnh xc hn na, trn ht l v vn cc nin i. Vic qun l cai tr cc tnh min ng cng dn dn c thit lp, nh hng ca Yamato thot tin l min ty t nc, tri rng cho n vng Mimana st Triu Tin. Thm ch vng ny rt rng v cc nh thng tr Yamato li nhiu cng trnh nguy nga v quyn chim lnh t ai ca h di hnh thc

nhng lng m m ngi ta gi l kofun (m c). Thot u, vo cui th k III hoc u th k IV, cc lng m cn tng i nh v c xy dng trn nhng khu i t nhin. Vo th k V, quyn lc ca cc nh thng tr Yamato ln mnh, xt qua qui m ln ca cc phn m ca h. Nhng lng m vn c xy trn nhng cnh ng nh nhng khu i nh. Kch thc o c, k thut xy dng v cc vt trang tr u c tiu chun ha v xung quanh phn m l nhng ho su c hnh dng c bit hnh l kha. Nhn t di t ln, lng m ln qu khng thy c r, phi c nhng nh chp t trn khng mi thy nhng lng m cng ln nh cc kim t thp, tuy khng cao c nh th. Lng m ln nht l ca Thin hong Nintoku, nm vng Osaka hin nay, trn mt khong t 32 ha v di l 821 mt k c cc ho xung quanh.

Nhng lng m hnh "l kha" cng nhng ha ly xung quanh gi y thy c ri rc gn nhng khu dn c gn Osaka. Lng m ln nht ca Hong Ojin c chiu di 415 mt v chiu cao 35 mt.Qui m ca nhng m nh hn c nh du bng mt hnh cy cm trn mt khu m trong min ng bng Kantoveef pha ng khu chnh ca cc phn m.

Tng truyn vic xy lng m ny phi mt 20 nm mi hon thnh. Cc nh thng tr Yamato c quyn lc mnh huy nh c mt lc lng lao ng rt ln lm vic ny. Vic xy lng m theo kiu ca nh thng tr Yamato chng my lan truyn n cc lnh cha a phng. Tng s khp nc Nht hin nay cn st li khong 20000 ngi m nh vy, vi mt s rt ln nhng vng t ca triu nh Yamato. Nhn qui m ca lng m cc nh thng tr Yamato ta thy nhng ngi xy dng ln n c quyn lc huy ng c rt nhiu lao ng trong nc, nhng cc v lnh cha a phng cng c th xy dng c nhng lng m kh ln. Ti vng Kibi pha ty Yamato, dc bin Inland (Ni a), ngi ta pht hin 140 m hnh l kha ca cc lnh cha. Ngi ln nht cao 27 mt v di 335 mt. Tnh trung bnh, phi cn n hng ngn ngi xy dng trong 4 nm mi xong ngi m , khng k nhng gian phng m v nhng trang tr bn trong. Nhng cng vic k trn i hi gii cm quyn phi c mc qun l cao i vi tng lp lao ng v nh du bc u quyn lc chnh tr ca nhng ngi ch c th gi l nhng nh thng tr.

Nhn nhng trang tr b ngoi ca cc ngi m, mt mt, thy c phn no nh hng li kin trc ca Trung Quc, nhng t u c nhng nt c bit Nht Bn, nhng phn dc ca cc ngi m, cc th gm c dng nhng hnh tr t st khng trng men, mu nu hng gi l Haniwa. Nhng hnh tr ny cao 1,5 mt nhng ngi hnh hng v khch qua ng trng thy t rt xa, t nht l qua nhng ho vy xung quanh m. Cc Hinawa cm thnh tng hng hn l nhng hng ro nh du ni th phng tn nghim v, khi trn u cc ct c cc hnh dng nhng ngi nh th l ni ca linh hn lnh cha. Thot u, Haniwa n gin ch l cc hnh tr. V sau chng c t im thm vi nhng hnh tng cu k, khng nhng ch l nhng ngi nh m c nhng vt dng trong i sng hng ngy: Nhng con nga c c bit a thch v nhng sc vt khc, nhng con thuyn, nhng rm che th cng v nhng v kh ca cc chin binh nh khin, ng t, bao c tay, gio, mc v m st. Nhng hnh ngi bao gm: nhng n tu s n mc l phc nh thng h mc khi lm ch l m tang, nhng chin binh vi y v kh, nhng nng dn v nhng ngi v n. V h c miu t chi tit cho nn ta thy c cch sng ca ngi dn thi Yamato, cng nh thc thm m ca cc nh sng to ra Hinawa v nhng ng ch ca h. Nhng Haniwa c sng to ra bi mt nhm nhng th th cng c ngh truyn thng nn t st. C mt s ngi chuyn lm lao ng hi l Be (n l) trong cng ng, nhiu ngi trong s h chuyn lm v rung. Mt s khc sn xut ra nhng hng ha v dch v nh cng c chin tranh, vi vc, c v c ngi xung vo qun i. Nhng n l phi ph thuc vo nhng gia nh cm quyn hoc l Uji, nhng nhm ngi ny thng c quan h huyt thng ch khng phi cng mt ngh. R rng v cng vic ca h l chuyn nghip v cng do t chc nng n, nn h ng mt vai tr quan trng trong pht trin kinh t v ha nhp chnh tr ca nh nc Yamato. Hn mt trm nm sau, khi lng m bt u c xy dng vo cui th k III hoc u th k IV, c mt s thay i ng k trong cc vt phm chn cng cc lnh cha, iu ny cng biu l s phn bit tng lp ny vi tng lp nhn dn mt cch r rng hn nhiu.

Con thuyn Haniwa c tm thy Kyushu nhc nh tm quan trng ca s tip xc ca cc lc a vi Nht Bn trong thi k xy dng nhng lng m. Ngi nh th hin phong

cch m cc nh quyn qu a thch. Con nga l biu tng thng thng trong cc Haniwa v c tng lp thng tr rt a thch.
Dng nh cc lnh cha nhim thi xa hoa v c nhng thi quen ging nh cc chin binh lc i chu , do kt qu sp nhp min bc Kyushu vo nh nc Yamato, vi vic giao tip gia qun i Nht Bn v qun i Triu Tin trong mt thi gian vo th k IV. Nhng s pht trin k trn a tng lp qu tc Yamato st cnh vi cuc sng trong lc a v od , nhng vt phm chn theo lnh cha v sau ny thng c nhng trang thit b, nhng huy hiu ca tng lp qu tc ci nga: gio mc st, mt n nga, giy ng m vng, trang sc vng bc v m min. Vic trng by nhng ca ci nh th cho thy trong khi nhng ngi lm rung v nhng ngi nh c sng n gin vi nhng sn phm h lm ra thi ngi nm c quyn hnh giu c hn li sng khc hn. Li sng da theo nh hng ca lc a chu . Nhng lnh cha ln nht hoc l cc nh lnh o Uji sng trong triu nh Yamato, quyn hnh ca nhng ngi ny thng ln hn ngi lnh o Yamato. Mt l{ do l do cc nh lnh o Uji trc tip cai qun nhng vng t sn xut rng ln v dn chng lm vic trong . Mt l do quan trng khc na, l khi Thin hong triu Yamato cht th cc lnh cha s hp bn tm ngi ni ngi trong s nhng thnh vin ca gia nh nh vua. Nh vy, di thi Yamato, Nht Bn cha phi l mt n v chnh tr thng nht m l mt nhm phc tp, nhng tp on Uji v Be, l nhng tp on mt phn nm v t ai, mt phn nm v cng vic. Tuy nhin, gia nh s khi v ch Yamato cng ngy cng c nh hng ln, chng t r rng nht qua nhng quy m lng m ca h. Quyn lc ca Thin hong nh nc Yamato phn no ph thuc vo sc mnh qun s, v nhng s liu truyn thng ca Nht Bn miu t vic chim lnh v nhng k hoch chinh phc nhng hn o Nht Bn ca triu nh Yamato. mt mng li quan h gia nh qua hn nhn gip nh vua c uy quyn p o mt s lnh cha mnh nhng vng khc trong t nc. Vi thi gian, nhng quan h huyt thng tr thnh khch quan lnh lng hn, gn ging nh l mi rng buc gia Thin hong v triu thn. S giu cso ca gia nh hong gua cng l mt nhn t quan trng nng cao triu nh Yamato, iu ny c thy r nhiu ni trong t nc, nhng ni c n l hong gia cc loi. c bit quan trong l trong s c nhng ngi nc ngoi nhp c c ti nng kho lo. Nhng th th cng gii ngh nc ngoi thng l nhng ngi ca triu nh Triu Tin em sang cng np. S vic nhng nh vua nc ngoi tha nhn uy quyn ca triu nh Yamato lm tng thm uy quyn ca triu nh ny trong t nc. Uy quyn ca Thin hong tuy c s ph t ca sc mnh tn gio, qun i, gia tc, kinh t v ngoi giao, cng cha cho triu nh Yamato cai tr t nc c hiu qu. Tuy nhin triu nh Yamato vi ng u l Thin hong t ra gii hn cc lnh cha trong ngh thut cai tr nhng phn xa xi ho lnh ca t nc. Tuy v bn cht th vic cai tr ca triu nh Yamato

vn cn th s,, nhng n c nhng tin b hn vic cai tr ca nhng cng ng nh thi Yayoi. V triu nh Yamato cng ngy cng tinh vi hn, nn h nh gi cao, mn phc nhng k thut tin tin v qun l{ t nc ti Trung Quc. Ch trong mt thi gian khng lu, h thng thn bt chc nhng th ch cai tr ca Trung QUc a t nc nm chc chn hn di quyn ca Thin hong.

Nh nc v tn gio
Thin hong u tin ca Nht Bn khng phi ln ngi nm 660 trc Cng nguyn, nhng ch Nht Bn vn l ch cha truyn con ni c nht th gii. Ngi ta ni t thi c i, ch k trn truyn qua thnh vin ca gia nh, dng nh khng c qung t no v thon ot hoc chuyn nui ngi dng h khc. Chnh nim tin tn gio gip cho tnh trng c bn vng. Ngi ng u gia nh hong tc Yamato, t tin ca v Thin hong Nht Bn hin nay cho mnh l con ca N hong mt tri (Amaterasu Omikami) v ngi ta cho rng v ny l ngi duy nht c kh nng cu xin n thn. Vi tng li nhn dn nng nghip, th vai tr nh vua l ngi trung gian trc tip vi n thn mt tri l mt iu ht sc quan trng. Chnh ngay t ng c "chnh ph" Nht Bn l Matsurigoto c ngha l "cng vic th cng". Chnh ci tnh cht thing ling ca vic lm gip cho ch Nht Bn c bo tn qua nhiu th k v nhiu thi im hn lon. Tuy chnh ph (vic qun l thu m, binh lc v.v...) c th c lc ri vo tay mt gia nh ln c th lc mnh no , nhng vai tr thing ling ca Thin hong khng bao gi b tc ot. T Kami (thn) rt quan trng hiu ti sao Nht Bn ch hong vn tn ti c. Mt cch gii thch ngha ni ting nht ca t Kami c nh bc hc ln Motoori Norinaga vo th k 18 a ra: Ti vn cha hiu ht ngha ca t Kami. Tuy nhin, ni chung th c th ni Kami, trc ht c ngha l cc v thn trn tri v di t, c thy ni n trong cc sch v c v k c cc thn linh trong n i miu mo ni h c th cng. Cng ch cn phi ni Kami bao hm c nhng con ngi. N cng bao gm c nhng vt nh chim, th, cy to, cy nh, bin, ni... Theo cch dng thi c, bt c ci g ngoi s bnh thng m c cht quyn lc cao hoc lm cho ngi ta s hi u c gi l Kami. Vt tri y khng ch ni n cao qu phi, tt p hay nhng vic lm xng ng. Ngay nhng s xu xa v nhng vt b him, nu n phi thng v gy s hi th cng c gi l Kami. Cng khng cn phi ni trong nhng con ngi c gi l Kami bao gm nhng th h tip ni ca cc v hong thn thnh. S vic m cc v Hong c ngi ta gi l Kami cao xa v theo quan im ca ngi dn thng, th cc v y sng cch bit vi h. Nhng v y uy nghi v ng knh trng, mt cp nh hn chng ta thy hin nay cng nh thi xa c nhng ngi l Kami. Tuy h khng c chp nhn trong ton quc, nhng ti mi tnh thnh, mi lng mc v mi gia nh c nhng ngi l Kami, ty theo v tr ca h. Kami ca thi i thn thnh hu ht l con ngi thi v v nhn dn thi u l nhng Kami nn ngi ta gi thi l thi i cc thn Kami. Kami no michi (con ng ca cc thn) hoc l Shinto (Thn o) nh tn gi ca tn gio ny theo thuyt vn vt hu linh, khng c ngi sng lp v khng c kinh thnh.

Mun hiu v thn o thi c cn nghin cu nhng sch vit v sau ni v cc cng trnh kin trc th cng, nhng l nghi v nhng bi vn t v xt k nhng ni c s th phng dc tin hnh sut nhiu th k. Theo nghi thc c th tn gio c ngh l nhn mnh v nhng l nghi trong sch, nhng phng thc ty sch nhng u pht sinh t bnh tt, cht chc, chy mu v nhng vic lm tri vi o c vi o c x hi. Th cng l t lng mong mun v hi vng (vo thi cy la chng hn) v t lng bit n (khi gt hi xong), c mc ch cu xin s bo h ca thn linh. Nhng vng thnh a ni t chc th cng thng c nh du, nhng chic dy thng treo vi nhng mnh giy cun xung quanh nhng ci cy v nhng hn , hoc treo ngang cc ca n. Thi xa, nu c cng trnh lm nh cho Kami th y cng ch l mt ci nh n gin, thm ch tm b. Nhng v sau, n th miu mo tr thnh nhng ni vnh vin v c th l nhng cng trnh kin trc phc tp. C thm nhiu cng trnh khc : n th, ni cu cng, ni ra ti v cng c th l nhng ni nhy ma trong nghi l. Gi y, khp nc Nht Bn, c n my vn ci n, nhiu n ni ting trong c n thn Ise. Tnh cht n gin ca cng trnh n Ise khng chng thc c ti nng ca nhng ngi th mc trong vic s dng g v lm tng v p bn trong n th. Vi vic s dng g thng thng vi mi che rm r, l kh, cng a im xy dng gia m cy cao, cc n th ny l nhng v d ln nht v truyn thng c xy dng n hin cn st li. Nhng cng trnh k trn c tm quan trng cp quc gia v n thn mt tri c th trong nhng ngi n ln nht v nhng n c bo tn do vic ngi ta thng xy dng li qua tng thi k, theo cch ging cc kho thc thi c i. Nhng cng trnh ngy nay, ni cc v hong thng n l cng c nin i t nm 1993. y l th h th 60 ca nhng kin trc dng nn t cui th k VII sau cng nguyn v c nhng cng trnh c phong cch n gin hn t nhiu th k trc. Nhng a im xy dng nhng cng trnh mi vn c trng bn cnh nhng cng trnh hin c. Vic tip ni th phng c xa trong nhng n i c u n tn to li v c xy dng nhng ni sng, rng, ni vn cn gi c v s khai, rt n tng. Cng n tng hn khi vic th phng c cc tng lp qu tc Nht Bn thc hin ngy cng phc tp theo nhiu cch khc nhau, nht l khi h chp nhn Pht gio.

Chng III

You might also like