Projekt

USTAWA z dnia 2012 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Art. 1. W ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z pn. zm.1) art. 23 ust. 2 otrzymuje brzmienie: 2. Zakres wasnego uytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworw przez krg osb pozostajcych w zwizku osobistym, w szczeglnoci pokrewiestwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego, zarwno bezporedniego, jak i poredniego, istniejcego pomidzy osobami w ramach ich kontaktw przy uyciu rodkw komunikacji elektronicznej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o wiadczeniu usug drog elektroniczn (Dz.U. Nr 144, poz. 1204 z pn. zm.)2, w tym za porednictwem Internetu.. Art. 2. Ustawa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia.

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostay ogoszone w: Dz.U. z 2006 r. Nr 121, poz. 843, Dz.U. z 2006 r. Nr 21, poz. 164, Dz.U. z 2006 r. Nr 94 poz. 658, Dz.U. z 2007 r., Nr 99 poz. 662, Dz.U. z 2007 r. Nr 181, poz. 1293, Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1241, Dz.U. z 2010 r. Nr 152, poz. 1016. 2 Zmiany wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz.U z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Dz.U. Nr 173 poz. 1808, Dz.U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331, Dz.U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1056, Dz.U. Nr 216, poz. 1371, Dz.U. Nr 216, poz. 1371, Dz.U. z 2009 r. Nr 201, poz. 1540, Dz.U. z 2011 r. Nr 85, poz. 459, Dz.U. Nr 134, poz. 779.
1

UZASADNIENIE 1) Potrzeba i cel zmiany ustawy Projekt ustawy jest odpowiedzi na konieczno dokonania nowelizacji ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z pn. zm.), zwanej dalej: Ustaw, uwarunkowan zmieniajcymi si moliwociami technicznymi komunikowania si za pomoc rodkw komunikacji elektronicznej, w tym za porednictwem Internetu oraz rozwojem mediw spoecznociowych. Celem projektowanej nowelizacji jest dostosowanie regulacji prawnych do istniejcego otoczenia oraz stworzenie odpowiedniej przestrzeni prawnej do funkcjonowania polskiego spoeczestwa w globalizujcym si wiecie, ktrego jednym z gwnych czynnikw rozwojowych jest Internet. Brak takiej przestrzeni jest obecnie niezwykle odczuwalnym zjawiskiem i budzi powszechn spoeczn dezaprobat. 2) Obecny stan regulacji prawnych W obecnie stanie prawnym, normowanym art. 23 Ustawy, wprowadza si wyjtek od generalnej zasady jak jest zgoda twrcy na wykorzystanie utworu, w postaci korzystania z utworu w zakresie wasnego uytku. Wyjtek motywowany jest interesami ogu, jak rwnie dostosowaniem prawa do rzeczywistoci. Interes twrcw jest jednak rwnowaony kilkoma warunkami wykorzystania przedmiotowego wyjtku. Po pierwsze, warunkiem skorzystania z wyjtku, bdcego dozwolonym uytkiem chronionych utworw vide tytu Oddziau 3 Ustawy jest sam charakter utworu, tj. rozpowszechnienie utworu, wczeniejsze wzgldem wykorzystania. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 3 Ustawy utworem rozpowszechnionym jest utwr, ktry za zezwoleniem twrcy zosta w jakikolwiek sposb udostpniony publicznie. Po drugie, dozwolony uytek wasny wycza upowanienie do budowania wedug cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych speniajcych cechy utworu, chyba e dotyczy to wasnego uytku naukowego niezwizanego z celem zarobkowym. Oddzielne zasady uytku osobistego dotycz rwnie programw komputerowych (art. 74 oraz art. 75 Ustawy). Po trzecie, zapewnieniu rwnowagi pomidzy interesem ogu, a interesem twrcy su postanowienia art. 20 i 211 Ustawy. W ich ramach statuuje si instytucj wynagrodzenia

z tytuu masowego zwielokrotniania na uytek prywatny. Zgodnie z nimi organizacjom radiowym i telewizyjnym wolno nadawa opublikowane drobne utwory muzyczne, sowne i sowno-muzyczne wycznie na podstawie umowy zawartej z organizacj zbiorowego zarzdzania prawami autorskimi albo z twrc, ktry zrzek si porednictwa tej organizacji, chyba e prawo do nadania utworw zamwionych przez organizacj radiow lub telewizyjn przysuguje jej na podstawie odrbnej umowy. Operatorom sieci kablowych wolno natomiast reemitowa w sieciach kablowych utwory nadawane w programach organizacji radiowych i telewizyjnych wycznie na podstawie umowy zawartej z waciw organizacj zbiorowego zarzdzania prawami autorskimi. Po czwarte, w Ustawie, w art. 23 ust. 2, wprowadza si ustawowo sprecyzowany krg osb, wchodzcych do zakresu wasnego uytku osobistego. W obecnym stanie prawnym zakres wasnego uytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworw przez krg osb pozostajcych w zwizku osobistym, w szczeglnoci pokrewiestwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Interes autora jest wreszcie chroniony generaln zasad wyraon w art. 35 dozwolony uytek nie moe narusza normalnego korzystania z utworu lub godzi w suszne interesy twrcy. W doktrynie prawa autorskiego podkrela si, i ma on wrcz kapitalne znaczenie dla interpretacji przepisw o dozwolonym uytku (tak publicznym, jak i prywatnym). Z uwagi na te okolicznoci, jak podnosi si w literaturze przedmiotu, regulacje prawne o dozwolonym uytku, wprowadzajce wyjtki w sferze bezwzgldnych praw autorskich, podlegaj cisej interpretacji i nie mona ich stosowa w drodze analogii. Ewentualne wtpliwoci naley rozstrzyga na korzy autora i uzna, e okrelona sfera eksploatacji, ktra nie jest wyranie wyczona, wymaga jego zezwolenia. Nie jest te moliwe przyjcie tu oglnej reguy interpretacji na korzy swobodnego dostpu do informacji. 3) Rnice pomidzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym Przywoane uwarunkowania dotyczce osb objtych zakresem dozwolonego uytku osobistego jest zakresem do szerokim. Obejmuje on nie tylko osoby pozostajce w krgu stosunkw bliszych zwizek osobisty, w szczeglnoci pokrewiestwo, powinowactwo, jak rwnie dalszych stosunek towarzyski. W obecnej rzeczywistoci spoecznej, w ktrej coraz wiksze znaczenie odgrywaj nowoczesne rodki komunikacji, w tym Internet, spektrum moliwych form podtrzymywania wizw spoecznych zasadnych dla istnienia stosunkw towarzyskich znaczco si rozszerza. Chodzi tu przede wszystkim o

powszechnie internetowe.

wykorzystywane

portale

spoecznociowe,

jak

rwnie

komunikatory

Rozpowszechniona wymiana plikw muzycznych w Internecie wywouje jednak wiele kontrowersji zwizanych take z granicami dozwolonego uytku prywatnego. W literaturze przedmiotu podkrela si, i w przypadku gdy plik jest przesany poczt elektroniczn w ramach indywidualnej komunikacji osobie pozostajcej z wysyajcym w stosunkach rodzinnych lub towarzyskich, mamy do czynienia z uytkiem prywatnym. Jeli natomiast uytkownik Internetu umieci plik muzyczny na serwerze w taki sposb, aby dostp miay osoby, z ktrymi nie cz go adne zwizki personalne, to takie korzystanie przekracza ramy art. 23. Dotyczy to m.in. przypadkw wymiany plikw pomidzy internautami za pomoc programw umoliwiajcych kojarzenie osb o podobnych zainteresowaniach (tzw. programw peer to peer). W doktrynie prawa autorskiego wskazuje si take, e dla przyjcia istnienia stosunkw towarzyskich pomidzy osobami niezbdne jest podtrzymywanie wizw przez pewien czas. W tej kategorii z pewnoci nie bdzie si mieci przypadkowy, jednorazowy kontakt. Wtpliwoci pojawiaj si jednak w odniesieniu do kwestii przywoanych ju portali spoecznociowych, w ramach ktrych stosunek towarzyski z powodzeniem moe zaistnie w Internecie. Dodatkowo udostpniane na nich pliki umoliwiaj skorzystanie z nich wycznie uytkownikom, ktrzy znaleli si w krgu osb akceptowanych przez uytkownika i niejednokrotnie klasyfikowanych za pomoc funkcjonalnoci portali spoecznociowych na rodzin, przyjaci, znajomych itp. Tworzy to zatem podstawy do zakwalifikowania tych osb do krgu personalnego, w ktrym istnieje stosunek towarzyski. Niemniej jednak w obecnym stanie prawnym, z uwagi na przywoan ju zasad wyraon w art. 35, nakazujc interpretacj Ustawy in favorum twrcy, sytuacja korzystania z prawa, jakim jest dozwolony wasny uytek w Internecie, budzi moe niepokj jego uytkownikw, w tym uytkownikw portali spoecznociowych. Powoduje to konieczno dokonania odpowiedniej nowelizacji, dookrelajcej granice dozwolonego wasnego uytku oraz ramy stosunku towarzyskiego. Zasadnym jest zatem dookrelenie jego formy, poprzez wprowadzenie kategorii stosunku towarzyskiego bezporedniego, rozumianego w tradycyjny sposb kontaktw towarzyskich istniejcych pomidzy danymi osobami, jak rwnie poprzez wprowadzenie kategorii stosunku towarzyskiego poredniego. Ma ona szczeglne znaczenie dla uytkownikw Internetu, gdy znowelizowanym ust. 2 art. 23 w sposb literalny ustanowiona zostanie moliwo jego zaistnienia w ramach kontaktw interpersonalnych przy uyciu rodkw komunikacji elektronicznej, w tym Internetu. Pojcie

rodkw komunikacji elektronicznej wystpuje w ustawie z dnia 18 lipca 2002 r. o wiadczeniu usug drog elektroniczn (Dz.U. Nr144, poz. 1204 z pn. zm.). Zgodnie z art. 2 pkt 5 rodki komunikacji elektronicznej to rozwizania techniczne, w tym urzdzenia teleinformatyczne i wsppracujce z nimi narzdzia programowe, umoliwiajce indywidualne porozumiewanie si na odlego przy wykorzystaniu transmisji danych midzy systemami teleinformatycznymi, a w szczeglnoci poczt elektroniczn. Uycie tego pojcia umoliwia szersz kwalifikacj narzdzi komunikacji midzyludzkiej pozwalajc wykorzystywa w tym zakresie najnowsze moliwoci technologiczne. By podkreli rol jak w dzisiejszym wiecie peni Internet, do ustawy wprowadza si go w sposb nominalny. Samo pojcie Internetu nie jest pojciem nowym dla systemu polskiego prawa autorskiego i ma ju w nim swoje ugruntowanie. Wymieni tu trzeba jego konotacj, ktra funkcjonuje w Ustawie w art. 104 ust. ust. 34. 4) Przewidywane skutki spoeczne, gospodarcze, finansowe i prawne Nowelizacja ustawy spowoduje, i korzystanie z kategorii dozwolonego uytku wasnego, w ramach kontaktw towarzyskich, znajdzie swoje literalne unormowanie w Ustawie. W rezultacie zlikwiduje to ramy naduywania interpretacji dozwolonego uytku wasnego przez uytkownikw i twrcw. Stworzy ona moliwoci swobodnego i legalnego wykorzystywania plikw w Internecie, w ramach okrelonego krgu osb, jak rwnie nie bdzie narusza uzasadnionych praw twrcw, chronionych za pomoc licznych regulacji Ustawy, w tym art. 35. Dostosuje to take polski system prawny do zmieniajcych si warunkw ycia i realiw spoeczno-gospodarczych, jak rwnie uwydatni i podkreli wag przywizywan przez ustawodawc do wykorzystania Internetu w przestrzeni spoecznej oraz wzmocni wolno uytkownika w sieci. 5) Wskazanie rde finansowania, jeeli projekt ustawy pociga za sob obcienie budetu pastwa lub budetw jednostek samorzdu terytorialnego Nowelizacja nie powoduje zmiany wydatkw budetu pastwa, ani nie niesie za sob dodatkowych wydatkw samorzdw.

6)

Zaoenia projektw podstawowych aktw wykonawczych Ustawa nie wymaga wydania aktw wykonawczych.

7)

Owiadczenie o zgodnoci projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo owiadczenie, e przedmiot projektowanej regulacji nie jest objty prawem Unii Europejskiej Projektowana regulacja nie jest objta prawem Unii Europejskiej.