Vi Sinh y Hoc

L I GI I THI U
Page 1 of 118
NH XU T B N GIO D C
H N I 2008
Ch o bin so n: V KHOA H C V O T O B Y T Ch bin:
file://C:\Windows\Temp\pswwdbvmpj\content.htm
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 2 of 118
PGS. TS. L H NG HINH Nh ng ng i bin so n: PGS. TS. L H NG HINH ThS. V VN THNH Tham gia t ch c b n th o: ThS. PH VN THM ThS. NGUY N TH BNH TS. NGUY N M NH PHA
L I GI I THI U
Th c hi n m t s i u c a Lu t Gio d c, B Gio d c & o t o v B Y t ban hnh chng trnh khung o t o C nhn i u d ng. B Y t t ch c bin so n ti li u d y h c cc mn c s v chuyn mn theo chng trnh trn nh m t ng b c xy d ng b sch t chu n chuyn mn trong cng tc o t o nhn l c y t . Sch VI SINH Y H C c bin so n d a vo chng trnh gio d c c a tr ng Tr ng i h c Y H N i trn c s chng trnh khung c ph duy t. Sch c PGS.TS. L H ng Hinh, ThS. V Vn
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 3 of 118
Thnh bin so n theo phng chm: Ki n th c c b n, h th ng; n i dung chnh xc, khoa h c; c p nh t cc ti n b khoa h c, k thu t hi n i v th c ti n Vi t Nam. Sch VI SINH Y H C c H i ng chuyn mn th m nh sch v ti li u d y h c chuyn ngnh C nhn i u d ng c a B Y t th m nh nm 2007. B Y t quy t nh ban hnh ti li u d y h c t chu n chuyn mn c a ngnh trong giai o n hi n nay. Trong th i gian t 3 n 5 nm, sch ph i c ch nh l, b sung v c p nh t. B Y t chn thnh c m n cc tc gi v H i ng chuyn mn th m nh gip hon thnh cu n sch; C m n TS. Tr n nh Bnh, PGS. TS. Nguy n Thanh B o c v ph n bi n cu n sch s m hon thnh, k p th i ph c v cho cng tc o t o nhn l c y t . L n u xu t b n sch kh trnh kh i thi u st, chng ti mong nh n c ki n ng gp c a ng nghi p, cc b n sinh vin v cc c gi l n xu t b n sau sch c hon thi n hn. V KHOA H C V O T O B Y T
L IM
Cu n sch Vi sinh Y h c dnh cho i t ng C nhn i u d ng h chnh quy, c bin so n theo cc bi v i s ti t h c tng ng trong quy nh c a chng trnh gio d c B Y t . Cu n sch g m 3 ph n: 1. i cng Vi sinh Y h c 2. Cc vi khu n gy b nh th ng g p 3. Cc virus gy b nh th ng g p m i ph n u c m c tiu h c t p, n i dung bi h c v cc cu h i l ng gi, gip sinh vin bm st vo n i dung c b n v cng t ki m tra c ki n th c c b n c a mnh vi c t h c c t t hn. Trong qu trnh bin so n chng ti c g ng bm st m c tiu h c t p, c p nh t nh ng ki n th c m i n i dung ph h p v i i t ng h c t p. V l n u tin xu t b n nn ch c ch n cn nhi u thi u st, chng ti mong nh n c nh ng ki n ng gp qu bu c a cc ng nghi p, cc th y c gio v cc b n sinh vin cu n sch ny ngy cng hon thi n trong nh ng l n ti b n sau. Xin chn thnh c m n. Ch bin PGS.TS. L H NG HINH
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 4 of 118
I T NG NGHIN C U V L CH S C A VI SINH Y H C
PHT TRI N
1. I T NG NGHIN C U
Vi sinh v t h c (Microbiology) l mn h c nghin c u v nh ng sinh v t nh b, m t th ng khng nhn th y c; bao g m nhi u phn mn nh: vi sinh v t th nh ng, vi sinh v t th y, vi sinh v t th c v t, vi sinh v t cng nghi p v vi sinh v t y h c. Vi sinh v t y h c (Medical Microbiology) chuyn nghin c u v cc vi sinh v t nh h ng t i s c kho c a con ng i, c v m t c l i v c h i cho s c kho . Vi sinh v t y h c l i bao g m cc ti u phn mn nh: Vi khu n h c (Bacteriology): l khoa h c nghin c u v nh ng vi sinh v t n bo khng c mng nhn. Virus h c (Virology): l khoa h c nghin c u v nh ng vi sinh v t khng c c u trc t bo, kch th c b hn vi khu n. Cc v n ny s c trnh by c th trong cc m c sau.
2. L CH S
PHT TRI N
C th s l c l ch s pht tri n c a Vi sinh Y h c b ng m t s m c v m t s nhn v t n i b t nh: Antoni Van Leewenhoek (1632 1723) ng i H Lan, nm 1676 lm ra c knh hi n vi c phng i quan st c cc hnh th c a vi khu n. Louis Pasteur (1822 1895): Nh bc h c l i l c ng i Php. ng c coi l ng i sng l p ngnh
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 5 of 118
Vi sinh v t h c v Mi n d ch h c. L. Pasteur l ng i u tranh ch ng l i thuy t t sinh v ging n quy t nh nh thuy t ny. Nm 1881 ng tm ra phng php tim phng b nh than. Nm 1885 ng thnh cng trong vi c s n xu t vacxin phng b nh ch d i.
Hnh 1.1. Louis Pasteur (1822 1895)
V i nh ng ng gp xu t s c cho ngnh vi sinh v t h c v mi n d ch h c, Louis Pasteur c x p vo danh sch nh ng nh khoa h c v i c a loi ng i. Robert Koch (1843 1910) l bc s th y ng i c, c nhi u ng gp quan tr ng cho ngnh Vi sinh v t h c: Nm 1876 pht hi n ra vi khu n than (B.anthracis). Nm 1882 phn l p c vi khu n lao (M.tuberculosis). Nm 1884 phn l p c vi khu n t (V.cholerae). Nm 1890 tm ra ph n ng tuberculin v hi n t ng d ng lao. A.J.E. Yersin (18631943) l ng i Thu S pht hi n ra vi khu n v dy chuy n d ch t c a vi khu n d ch h ch H ng Kng, m t b nh t i nguy hi m th i by gi , nhi u l n gy ra i d ch ton c u, c p i hng tri u sinh m ng. Nm 1902, Yersin l Hi u tr ng u tin c a Tr ng i h c Y D c ng Dng, nay l Tr ng i h c Y H N i. ng m t t i thnh ph Nha Trang v c an tng t i . Dimitri Ivanopxki (1864 1920) l m t nh Th c v t h c ng i Nga. ng l ng i c cng u trong vi c pht hi n ra virus. Nm 1892, v i cch gy nhi m cho nh ng l cy thu c l cha b b nh b ng n c l c c a l thu c l b b nh m (qua l c gi l i vi khu n), ng ch ng minh c c m t tc nhn gy b nh b hn vi khu n, sau ny c g i l virus.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 6 of 118
Hnh 1.2. Dimitri Ivanopxki (1864 1920)
Ngoi nh ng b c ti n b i trn, cn r t nhi u cc nh khoa h c c nh ng ng gp ng k trong lnh v c vi sinh y h c nh: Nm 1873, Hansen tm ra tr c khu n phong. Nm1905, Schaudin v Hoffman tm ra vi khu n giang mai. Nm 1929, Fleming tm ra penicillin, lo i khng sinh u tin c dng ch ng l i vi khu n. Nm 1957, Isaacs v Lindeman tm ra interferon. Nm 1964, Epstein v Barr tm ra virus gy ung th vm h ng (EBV). Nm 1983, Montagnies tm ra virus HIV. V r t nhi u cc nh khoa h c khc trong nh ng nm k ti p.
HNH TH , C U TRC V SINH L C A VI KHU N
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 7 of 118
1. HNH TH V KCH TH C C A VI KHU N

B ng cc phng php nhu m v soi trn knh hi n vi, ng i ta c th xc nh c hnh th v kch th c c a cc vi khu n. M i lo i vi khu n c hnh d ng v kch th c nh t nh. Cc hnh d ng v kch th c ny l do vch c a t bo vi khu n quy t nh Kch th c vi khu n c o b ng micromet (1m = 103mm). Kch th c c a cc lo i vi khu n khng gi ng nhau, ngay m t lo i vi khu n kch th c cng thay i theo i u ki n t n t i c a chng. Hi n nay ng i ta chia vi khu n lm 3 lo i chnh: c u khu n, tr c khu n v xo n khu n (hnh 1.3).
Hnh 1.3. Cc lo i hnh th chnh c a vi khu n A. C u khu n; B. Tr c khu n; C. Xo n khu n
1.1. C u khu n (Cocci)

C u khu n l nh ng vi khu n c hnh c u, ho c g n gi ng hnh c u, m t c t c a chng c th l nh ng hnh trn, nhng cng c th l hnh b u d c, ho c ng n n n. ng knh trung bnh kho ng 1m. Theo cch s p x p c a vi khu n, c u khu n c chia lm nhi u lo i nh: n c u, song c u, t c u v lin c u. n c u l nh ng c u khu n ng ring r . Song c u l nh ng c u khu n ng v i nhau t ng i m t. T c u l nh ng c u khu n t l i v i nhau thnh t ng m. Lin c u l nh ng c u khu n n i v i nhau thnh t ng chu i.
1.2. Tr c khu n (Bacteria)

Tr c khu n l nh ng vi khu n hnh que, u trn hay vung, kch th c c a cc vi khu n gy b nh th ng g p l chi u r ng 1m, chi u di 2 5m. Cc tr c khu n khng gy b nh th ng c kch th c l n hn. M t s lo i tr c khu n gy b nh th ng g p nh cc vi khu n lao, thng hn, l ,...
1.3. Xo n khu n (Spirochaetales)

Xo n khu n l nh ng vi khu n c hnh s i l n sng nh l xo, kch th c kho ng 0,2 x (10 15)m, c loi chi u di c th t i 30m. Trong xo n khu n ng ch nh t l: xo n khu n giang mai (Treponema pallidum) v Leptospira. Ngoi nh ng vi khu n c hnh d ng i n hnh trn cn c nh ng lo i vi khu n c hnh th trung gian: Trung gian gi a c u khu n v tr c khu n l c u tr c khu n, nh vi khu n d ch h ch; trung gian gi a tr c khu n v xo n khu n l ph y khu n m i n hnh l ph y khu n t (Vibrio cholerae). Hi n nay ng i ta x p hai lo i ny thu c v tr c khu n. Hnh th l m t tiu chu n r t quan tr ng trong vi c xc nh vi khu n, m c d ph i k t h p v i cc y u t khc (tnh ch t sinh h c, khng nguyn v kh nng gy b nh). Trong m t s tr ng h p nh t nh, d a
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 8 of 118
vo hnh th vi khu n k t h p v i d u hi u lm sng, ng i ta c th ch n on xc nh b nh, v d nh b nh l u c p tnh.
2. C U TRC V CH C NNG C A T BO VI KHU N
Hnh 1.4. S c u trc t bo vi khu n 1. Vch mng phn bo; 2.Ribosom; 3. Mng bo tng; 4. Vch; 5. M c th ; 6. Nhi m s c th ; 7. Lng; 8. Bo tng; 9. V ; 10. Pily chung; 11. Pily gi i tnh.
Vi khu n l nh ng sinh v t n bo, khng c mng nhn i n hnh (procaryote). Chng c c u trc v ho t ng n gi n hn nhi u so v i cc t bo c mng nhn (eucaryote).
2.1. Nhn (Nuclear body)

Vi khu n thu c lo i khng c nhn i n hnh, v khng c mng nhn ngn cch v i ch t nguyn sinh, nn g i l procaryote. Nhn c a t bo vi khu n l m t phn t ADN xo n kp di kho ng 1mm (g p 1000 l n chi u di c a t bo vi khu n ng tiu ho), khp kn thnh vng trn d ng x p g p. Nhn l ni ch a thng tin di truy n c a vi khu n.
2.2. Bo tng (Cytoplasm)

Bo tng c bao b c b i mng bo tng bao g m cc thnh ph n nh: N c chi m t i 80%, d i d ng gel. Bao g m cc thnh ph n ho tan nh protein, peptit, acid amin, vitamin, ARN, ribosom, cc mu i khong (Ca, Na, P,...) v c m t s nguyn t hi m. Protein chi m t i 50% kh i l ng kh c a vi khu n v kho ng 90% nng l ng c a vi khu n t ng h p protein. Cc enzym n i bo c t ng h p c hi u v i t ng lo i vi khu n. Ribosom c nhi u trong bo tng. Ribosom l ni tc ng c a m t s lo i khng sinh, lm sai l c s t ng h p protein c a vi khu n, nh aminozid, chloramphenicol,... ARN c t nh t 3 lo i l ARN thng tin, ARN v n chuy n v ARN ribosom. Cc h t vi: y l nh ng khng bo ch a lipit, glycogen v m t s khng bo ch a cc ch t c tnh c trng cao v i m t s lo i vi khu n. Trong bo tng c a vi khu n cn c thng tin di truy n l cc lo i plasmid v transposon. N u so snh v i t bo c a sinh v t c nhn i n hnh (eucaryote) ta th y bo tng c a vi khu n khng c: ty th , l p th , l i n i bo v c quan phn bo.
2.3. Mng bo tng (Cytoplasmic membrane)

Mng bo tng bao quanh bo tng v n m bn trong vch t bo vi khu n. C u trc: l m t l p mng m ng, tinh vi v chun gin. Mng bo tng c a vi khu n bao g m 60% protein, 40% lipit m a ph n l phospholipid.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 9 of 118
Ch c nng: Mng bo tng th c hi n m t s ch c nng quy t nh s t n t i c a t bo vi khu n: + L c quan h p th v o th i ch n l c cc ch t. + L ni t ng h p cc enzym ngo i bo. + L ni t ng h p cc thnh ph n c a vch t bo. + L ni t n t i c a h th ng enzym h h p t bo, ni th c hi n cc qu trnh nng l ng ch y u c a t bo thay cho ch c nng c a ty, l p th . + Tham gia vo qu trnh phn bo nh cc m c th (mesosome). M c th l ph n cu n vo bo tng c a mng bo tng, th ng g p vi khu n Gram dng, cn vi khu n Gram m ch th y nh ng n p nhn n gi n. Khi t bo phn chia, m c th ti n su vo bo tng.
2.4. Vch (Cell wall)

Vch c m i vi khu n tr Mycoplasma. Vch vi khu n c quan tm v c u trc c bi t v ch c nng c a n. C u trc: Vch t bo l b khung v ng ch c bao bn ngoi mng bo tng. Vch c c u t o b i i phn t glycopeptit (peptidoglycan, mucopeptit, murein), n i v i nhau t o thnh m ng l i ph c t p bao bn ngoi mng bo tng. Vch t bo c a cc vi khu n Gram dng khc Gram m: Vch vi khu n Gram dng: bao g m nhi u l p peptidoglycan. Ngoi l p peptidoglycan, a s vi khu n Gram dng cn c acid teichoic l thnh ph n ph thm. Vch c a cc vi khu n Gram m: ch bao g m m t l p peptidoglycan, nn vch ny m ng hn vch vi khu n Gram dng; do v y, chng d b ph v b i cc l c c h c hn. Ch c nng c a vch: + Ch c nng quan tr ng nh t c a vch l duy tr hnh d ng vi khu n. + Vch t bo quy nh tnh ch t nhu m Gram. + Vch vi khu n Gram m ch a ng n i c t , quy t nh c l c v kh nng gy b nh c a cc vi khu n gy b nh b ng n i c t . + Vch vi khu n quy t nh tnh ch t khng nguyn thn c a vi khu n. y l lo i khng nguyn quan tr ng nh t xc nh v phn lo i vi khu n. + Vch t bo vi khu n cng l ni mang cc i m ti p nh n (receptor) c hi u cho th c khu n th (bacteriophage). V n ny c ngha trong vi c phn lo i vi khu n, cng nh phage v cc nghin c u c b n khc.
2.5. V c a vi khu n (Capsul)

V c a vi khu n hay l m t l p nhy l ng l o, s n s t, khng r r t bao quanh vi khu n. Ch m t s vi khu n v trong nh ng i u ki n nh t nh v m i hnh thnh. V c a cc vi khu n khc nhau c thnh ph n ho h c khng gi ng nhau. V c a nhi u vi khu n l polysaccarit, nh v c a E. coli, Klebsiella, ph c u,... Nhng v c a m t s vi khu n khc l polypeptit nh vi khu n d ch h ch, tr c khu n than, do m t vi acid amin t o nn. V vi khu n ng vai tr b o v cho m t lo i vi khu n d i nh ng i u ki n nh t nh. Chng c tc d ng ch ng th c bo.
2.6. Lng (Flagella)

C u trc v v tr: Lng l nh ng s i protein di v xo n t o thnh. N l c quan v n ng v khng ph i c m i lo i vi khu n. V tr lng c a cc vi khu n c nh ng khc nhau: m t s ch c lng m t u (ph y khu n t ), nhi u vi khu n l i c lng quanh thn (Salmonella, E. coli), m t vi vi khu n l i c m t chm lng u (tr c khu n Whitmore). C ch c a s chuy n ng: Lng l c quan di ng. M t lng vi khu n khng di ng c.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 10 of 118
2.7. Pily
Pily cng l c quan ph c a vi khu n nh lng. N c th m t i m khng nh h ng t i s t n t i c a vi khu n. Pily c nhi u vi khu n Gram m v m t s lo i vi khu n Gram dng. C u trc: Pily c c u trc nh lng nhng ng n v m ng hn. Ch c nng: D a vo ch c nng, ng i ta chia pily lm 2 lo i: Pily gi i tnh hay pily F (fertility) ch c cc vi khu n c, dng v n chuy n ch t li u di truy n sang vi khu n ci. M i vi khu n c ch c m t pily ny. Pily chung: l nh ng pily dng bm. V th ng i ta cn g i pily l c quan bm c a vi khu n. M i t bo vi khu n c th c t i hng trm pily.
2.8. Nha bo
Nhi u lo i vi khu n c kh nng t o nha bo khi i u ki n s ng khng thu n l i. M i vi khu n ch t o c m t nha bo. Khi i u ki n s ng thu n l i, nha bo vi khu n l i n y m m a vi khu n tr l i d ng sinh s n, nh nha bo u n vn,... Nha bo c s c khng r t cao, t n t i c r t lu trong t v mi tr ng xung quanh. S t n t i lu (c th 150.000 nm) lin quan n s m t n c v khng th m n c nn khng c s chuy n ho c a nha bo.
3. SINH L C A VI KHU N
3.1. Dinh d ng c a vi khu n

3.1.1. Nhu c u dinh d ng Trong qu trnh sinh s n v pht tri n, vi khu n i h i ph i c nhi u th c n v i t l tng i cao so v i kh i l ng c a c th . Ng i ch c n m t l ng th c n b ng 1% kh i l ng c a c th , cn vi khu n c n m t l ng th c n b ng kh i l ng c th n, v vi khu n sinh s n pht tri n r t nhanh, chng c n nh ng th c n t o ra nng l ng v nh ng th c n t ng h p. Nh ng th c n ny bao g m cc nit ho h p (acid amin, ho c mu i amoni), cacbon ho h p th ng l cc ose, n c v cc mu i khong d ng ion nh PO4H2, Cl, SO42, K+, Ca2+, Na+ v m t s ion kim lo i hi m n ng r t th p (Mn2+, Fe2+, Co2+). R t nhi u vi khu n phn l p trong t nhin c th t ng h p c m i enzym t m t h p ch t cacbon c nh t hnh thnh nh ng ch t chuy n ho c n thi t tham gia trong qu trnh chuy n ho. 3.1.2. C ch dinh d ng c a vi khu n Nh s h p thu v o th i cc ch t qua mng.
3.2. H h p c a vi khu n
H h p l qu trnh trao i ch t, t o ra nng l ng c n thi t t ng h p nn cc ch t m i c a t bo. Cc lo i h h p c a vi khu n: 3.2.1. H h p hi u kh hay l oxy ho Nhi u lo i vi khu n dng oxy c a kh tr i oxy ho l i coenzym kh , ch t nh n i n t cu i cng l cc ch t v c. 3.2.2. H h p k kh M t s vi khu n khng th s d ng oxy t do lm ch t nh n i n t cu i cng. Chng khng th pht tri n c, ho c pht tri n r t km khi mi tr ng c oxy t do v oxy c i v i chng. 3.2.3. H h p hi u k kh tu ti n M t s vi khu n hi u kh c th h h p theo ki u ln men, ta g i chng l hi u k kh tu ti n.
3.3. Chuy n ho c a vi khu n
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 11 of 118
Vi khu n r t nh b nhng sinh s n pht tri n r t nhanh chng, do chng c h th ng enzym ph c t p. M i lo i vi khu n c m t h th ng enzym ring, nh c h th ng enzym ny m vi khu n c th dinh d ng, h h p v chuy n ho sinh s n v pht tri n. Chuy n ho ng: ng l m t ch t v a cung c p nng l ng, v a cung c p nguyn li u cho vi khu n. Chuy n ho ng tun theo m t qu trnh ph c t p, t polyozit n ozit qua glucose r i n pyruvat. Chuy n ho cc ch t m: Cc ch t m cng c chuy n ho theo m t qu trnh ph c t p t albumin n acid amin: Albumin protein pepton polypeptit acid amin. Cc ch t c h p thnh: Ngoi nh ng s n ph m chuy n ho trong qu trnh ng ho trn v cc ch t l thnh ph n c a b n thn vi khu n, cn c m t s ch t c hnh thnh: + c t : Ph n l n cc vi khu n gy b nh trong qu trnh sinh s n v pht tri n t ng h p nn c t . + Khng sinh: M t s vi khu n t ng h p c ch t khng sinh, ch t ny c tc d ng c ch , ho c tiu di t cc vi khu n khc lo i. + Ch t gy s t: M t s vi khu n c kh nng s n sinh ra m t ch t tan vo n c, khi tim cho ng i hay sc v t gy nn ph n ng s t. + S c t : M t s vi khu n c kh nng sinh ra cc s c t nh mu vng c a t c u, mu xanh c a tr c khu n m xanh,... + Vitamin: M t s vi khu n c bi t ( c bi t l E. coli) c a ng i v sc v t c kh nng t ng h p c vitamin (C, K,...).
3.4. Pht tri n c a vi khu n

Vi khu n mu n pht tri n i h i ph i c mi tr ng v nh ng i u ki n thch h p. 3.4.1. S pht tri n c a vi khu n trong mi tr ng l ng Trong mi tr ng l ng, vi khu n c th lm c u mi tr ng, l ng c n, ho c t o thnh vng. S pht tri n trong mi tr ng l ng c a vi khu n c th chia lm 4 giai o n: Thch ng: ko di kho ng 2 gi , s l ng vi khu n khng thay i, vi khu n chuy n ho m nh chu n b cho phn bo. Tng theo hm s m: ko di kho ng 10 gi , s l ng vi khu n tng theo b i s , chuy n ho c a vi khu n m c l n nh t. Cu i giai o n ny ch t dinh d ng gi m xu ng, cc ch t c do s o th i c a vi khu n tng ln nn t c sinh s n gi m d n. D ng t i a: ko di t 3 n 4 gi . S sinh s n c a vi khu n ch m, s gi nua v ch t c a vi khu n tng ln. T ng s vi khu n h u nh khng tng. Suy tn: s sinh s n c a vi khu n d ng l i, s ch t tng ln nn s l ng vi khu n s ng gi m xu ng. S pht tri n c a vi khu n trong mi tr ng l ng c th bi u di n theo s sau:
Hnh 1.5. S v giai o n pht tri n c a vi khu n trong mi tr ng l ng
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 12 of 118
1. Thch ng; 2. Tng theo hm s ; 3. D ng t i a; 4. Suy tn
3.4.2. S pht tri n c a vi khu n trong mi tr ng c Trn mi tr ng c, m i vi khu n s pht tri n thnh m t khu n l c ring r . Khu n l c (clon) l m t qu n th vi khu n sinh ra t m t vi khu n. Cc lo i vi khu n khc nhau th c khu n l c khc nhau v kch th c, c v nh t l v hnh d ng. C ba d ng khu n l c chnh: D ng S (Smooth = nh n nh i): khu n l c xm nh t, ho c trong, b u, m t l i u v bng. D ng M (Mucous = nhy): khu n l c c, trn l i hn khu n l c S, qunh, ho c dnh. D ng R (Rough = x x): khu n l c th ng d t, b u, ho c nhn nheo, m t x x, kh (d tch thnh m ng hay c kh i).
3.5. Sinh s n
Vi khu n sinh s n theo ki u song phn, t m t t bo m tch thnh hai t bo con. S phn chia b t u t nhi m s c th c a vi khu n; sau mng bo tng v vch ti n su vo phn chia t bo lm hai ph n, hnh thnh hai t bo con. Th i gian phn bo c a cc vi khu n th ng l 20 pht n 30 pht, ring vi khu n lao kho ng 30 gi l m t th h .
L NG GI
Tr l i ng n cc cu h i t 1 n 7. 1. K tn 3 lo i hnh th chnh c a vi khu n. A. ...................................................................................................................... B. ...................................................................................................................... C. ...................................................................................................................... 2. B n thnh ph n c u trc b t bu c ph i c t bo vi khu n l A. ...................................................................................................................... B. ...................................................................................................................... C. ...................................................................................................................... D. ...................................................................................................................... 3. m t s vi khu n, ngoi thnh ph n c u trc c b n cn c cc thnh ph n A. ...................................................................................................................... B. ...................................................................................................................... C. ...................................................................................................................... 4. B n giai o n pht tri n c a vi khu n trong mi tr ng l ng l A. ...................................................................................................................... B. ...................................................................................................................... C. ...................................................................................................................... D. ...................................................................................................................... 5. C u khu n l nh ng vi khu n gi ng nh...,... A ...... c kch th c kho ng ......B..... 6. Tr c khu n l nh ng vi khu n gi ng nh ....... A ...... c kch th c kho ng ....B...... 7. Vi khu n sinh s n theo ki u..... A ...... m t t bo phn chia thnh..... B ..... m i. Phn bi t ng, sai t cu 8 n cu 15 b ng cch nh d u vo cho cu ng, S cho cu sai.
TT 8 N i dung Vi khu n l nh ng vi sinh v t n bo h nhn. ng khng c mng S
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 13 of 118
9 10 11 12 13 14 15
Nhn c a t bo vi khu n l m t phn t ADN xo n khp kn. Vch c m i vi khu n tr Mycoplasma. T bo vi khu n no cng c v . Khu n l c l m t t p on vi khu n, sinh ra t m t vi khu n. Vi khu n no cng c lng. Pily gi i tnh ch c cc vi khu n c. Khi g p i u ki n thu n l i, vi khu n c kh nng t o nha bo.
Khoanh trn ch ci u tr l i ng nh t cho cc cu t 16 n 20. 16. T bo c a m i vi khu n u khng c A. vch. B. lng. C. l i n i bo. D. mng bo tng. E. nhi m s c th . 17. Bnh th ng t bo vi khu n u c A. b my phn bo. B. ribosom. C. l i n i bo. D. ty th . E. l p th . 18. M t trong nh ng ch c nng c a lng vi khu n l gip cho vi khu n A. gy b nh. B. bm vo t bo. C. di ng. D. tng c l c. E. giao ph i. 19. Nha bo c hnh thnh khi vi khu n A. c y ch t dinh d ng. B. g p i u ki n khng thu n l i, m t n c bo tng. C. g p nhi t cao qu. D. g p nhi t th p qu. 20. mi tr ng l ng, vi khu n pht tri n lm cho mi tr ng A. c vng. B. c. C. l ng c n. D. c vng, ho c c, ho c l ng c n.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 14 of 118
THU C KHNG SINH V S KHNG KHNG SINH C A VI KHU N
Nm 1928, Fleming pht hi n n m Penicillium di t c vi khu n t c u vng (Staphylococcus aureus). Nm 1940, nhm nghin c u Oxford (Flory, Chain v Hartley) tinh ch c penicillin v m ra k nguyn dng khng sinh i u tr b nh nhi m khu n.
1. NH NGHA
Khng sinh (antibiotic) l nh ng ch t ngay n ng th p c kh nng c ch , ho c tiu di t vi khu n m t cch c hi u, b ng cch gy r i lo n ph n ng sinh h c t m phn t (n ng th p: n ng s d ng i u tr nh hn nhi u l n so v i li u c i v i c th ng i; c hi u: m i khng sinh ch c tc d ng trn m t lo i vi khu n hay m t nhm vi khu n).
2. X P LO I
Ng i ta c th x p lo i khng sinh theo tnh ch t ho h c, ho c theo ngu n g c, ho c theo ph tc d ng. i v i Vi sinh Y h c th cch s p x p theo ph tc d ng kh nng ch ng vi khu n v cch tc d ng c a khng sinh ln t bo vi khu n c gi tr th c t hn.
2.1. Theo ph tc d ng
2.1.1. Thu c khng sinh c ho t ph r ng Ho t ph r ng ngha l m t khng sinh c th tc d ng trn nhi u lo i vi khu n (c Gram dng v Gram m), bao g m: Nhm aminoglycosid (aminozit): g m c streptomycin, kanamycin, gentamicin, amikacin,... Nhm tetracyclin: Tetracyclin, doxycyclin,... Nhm chloramphenicol. Nhm sulfamid v trimethoprim. Nhm quinilon m i (flouroquinolon): g m c ciprofloxacin, norfloxacin,... 2.1.2. Thu c khng sinh c ho t ph ch n l c Ho t ph ch n l c, ngha l m t khng sinh ch c tc d ng trn m t, ho c m t s lo i vi khu n nh t nh. Cc d n xu t c a acid isonicotinic, nh INH ch dng ch a lao. Nhm macrolid nh erythromycin, spiramycin c tc d ng ln vi khu n Gram dng v m t s vi khu n Gram m. Nhm polymyxin ch c tc d ng trn tr c khu n Gram m.
2.2. Theo cch tc d ng, khng sinh c x p thnh 2 d ng

2.2.1. Di t khu n (bactericid)
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 15 of 118
Di t khu n l s ph hu khng h i ph c cc ch c nng c a t bo vi khu n d n t i ch t. Cc khng sinh di t khu n g m polymyxin, aminoglycosid, betalactam, rifampicin, vancomycin,... Duy nh t polymyxin c tc d ng di t khu n tuy t i (absolute bactericid) di t c c t bo tr ng thi ngh ; nhm betalactam v cc khng sinh cn l i ch di t c vi khu n ang nhn ln (degenerative bactericid). 2.2.2. Ch khu n (bacteriostatic) Ch khu n l c ch s nhn ln c a t bo vi khu n. Cc khng sinh c tc d ng ch khu n bao g m chloramphenicol, clindamycin, erythromycin, sulfamid, tetracyclin, trimethoprim. Trong th c t , di t khu n v ch khu n th ng khng phn tch r rng; thu c c tc d ng ch khu n (tr sulfamid v trimethoprim) nhng n ng cao l i c tc d ng di t khu n. i u ny ph thu c vo nhi u y u t , v d s l ng v ch ng lo i vi khu n, li u l ng t i nhi m khu n,... V n ng cao l bao nhiu th khng sinh pht huy tc d ng v c th con ng i cn ch u ng c (li u c) th tu theo t ng lo i thu c (kh nng khu ch tn n nhi m khu n cc thng s d c ng h c) v c a t ng ng i b nh c th . V v y, vi c s d ng khng sinh ph i c bc s k n v theo di c n th n.
3. C CH TC NG C A THU C KHNG SINH
3.1.
c ch sinh t ng h p vch
Khng sinh c ch qu trnh sinh t ng h p b khung peptidoglycan (murein) lm cho vi khu n sinh ra s khng c vch v do d b tiu di t, v d khng sinh nhm betalactam, vancomycin.
3.2. Gy r i lo n ch c nng mng nguyn tng

Ch c nng quan tr ng nh t c a mng sinh ch t i v i t bo l th m th u ch n l c; khi khng sinh tc ng vo mng sinh ch t s lm cho cc thnh ph n trong bo tng c a vi khu n b thot ra ngoi v n c t bn ngoi o t vo trong, d n n ch t; v d polymyxin, colistin.
3.3.
c ch sinh t ng h p protein
Ni tc ng l riboxom 70S trn polyxom c a vi khu n. Khng sinh g n vo ti u ph n 30S (nh streptomycin) s ngn c n ho t ng c a ARN thng tin, ho c c ch ch c nng c a ARN v n chuy n (nh tetracyclin). Khng sinh g n vo ti u ph n 50S nh erythromycin, chloramphenicol, lm c n tr s lin k t, hnh thnh cc chu i acid amin t o phn t protein c n thi t cho t bo s ng.
3.4.
c ch sinh t ng h p acid nucleic
Khng sinh c th ngn c n s sao chp c a ADN m t o ADN con nh nhm quinolone, ho c g n ARN polymerase ngn c n sinh t ng h p ARN nh rifampicin, ho c b ng cch c ch sinh t ng h p cc ch t chuy n ho c n thi t ngn c n hnh thnh nn cc nucleotit nh sulfamid v trimethorpim. Nh v y, m i khng sinh ch tc ng ln m t i m nh t nh trong thnh ph n c u t o, nh h ng n m t khu nh t nh trong cc ph n ng sinh h c khc nhau c a t bo vi khu n, d n n ng ng tr s sinh tr ng v pht tri n c a t bo. N u vi khu n khng b ly gi i, ho c b n m b t (th c bo) tiu di t, th khi khng cn tc ng c a khng sinh (ng ng thu c) vi khu n s c th h i ph c tr l i (reversible).
4. S
KHNG KHNG SINH C A VI KHU N
V i c ch tc d ng nh trn, khng sinh c ch c s pht tri n c a vi khu n, nhng m t khi trong mi tr ng c khng sinh m vi khu n v n pht tri n th c coi l s khng khng sinh. Tr c h t c n phn bi t khng th t v i khng gi .
4.1. khng gi
khng gi ngha l ch c bi u hi n bn ngoi m b n ch t khng ph i l s khng, t c l khng do ngu n g c di truy n quy t nh. V d bi u hi n khng c a vi khu n: Khi vi khu n gy b nh n m trong cc p xe nung m l n, ho c c t ch c ho i t bao b c, ng i b nh
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 16 of 118
c dng khng sinh nhng do b cc t ch c vim, t bo ho i t ngn c n, khng sinh khng th m t i c vim v t i vi khu n gy b nh nn khng pht huy c tc d ng; ho c khi vi khu n tr ng thi ngh (khng c chuy n ho v nhn ln) th khng ch u tc d ng c a nh ng thu c c ch qu trnh sinh t ng h p ch t, v d khi vi khu n lao n m trong hang lao. V th , trong nh ng tr ng h p ny, n u gi i phng cc t ch c vim hay t bo ho i t (v d b ng ti u ph u), khng sinh th m t i c vi khu n th s pht huy tc d ng; ho c khi vi khu n lao tr l i tr ng thi ho t ng (c chuy n ho, sinh s n) th s l i ch u tc d ng c a khng sinh.
4.2. khng th t
khng th t c chia lm 2 nhm: 4.2.1. khng t nhin M t s vi khu n khng ch u tc ng c a m t s khng sinh nh t nh, v d t c u khng ch u tc d ng c a colistin, ho c Pseudomonas khng ch u tc d ng c a penicillin. Cc vi khu n khng c vch nh Mycoplasma s khng ch u tc d ng c a khng sinh c ch sinh t ng h p vch nh betalactam. 4.2.2. khng thu c Do m t bi n c di truy n l t bi n, ho c nh n c gen khng m vi khu n ang t khng tr nn c gen khng. Cc gen khng c th n m trn nh ng thnh ph n khc nhau mang ch t li u di truy n trong t bo vi khu n, l nhi m s c th hay plasmid, ho c trn transposon (xem thm bi Di truy n vi khu n). Cc gen khng c th lan truy n c t vi khu n n sang vi khu n kia thng qua cc hnh th c v n chuy n di truy n khc nhau nh bi n n p (khi vi khu n khng b ly gi i), t i n p (nh phage), ti p h p (khi vi khu n khng ti p xc v i vi khu n nh y c m), ho c chuy n v tr (nh y nh transposon). i u ng quan tm l vai tr ch n l c c a khng sinh: Khi khng sinh c dng r ng ri v nh t l khng li u l ng th chnh khng sinh l i l y u t ch n l c, lo i tr (tiu di t) cc vi khu n nh y c m v gi l i nh ng vi khu n khng khng sinh. Nh ng c th (t bo) khng s pht tri n thnh nh ng dng vi khu n khng trong qu n th vi sinh v t. Khi khng sinh c dng r ng ri v nh t l khng li u l ng th chnh khng sinh cng l i l y u t ch n l c vi khu n, gy ra nh ng thay i ( t bi n c m ng) thch ng v i mi tr ng. i u ny c th l gi i: V sao vi khu n gy b nh phn l p c trong b nh vi n c kh nng khng khng sinh cao hn vi khu n phn l p c ngoi c ng ng. Ph i h p gi a s xu t hi n cng nhi u kh nng lan truy n gen khng v ch n l c vi khu n khng nh nu trn, s l ng v m c vi khu n khng khng sinh trong c ng ng ngy cng gia tng.
5. BI N PHP H N CH GIA TNG VI KHU N KHNG KHNG SINH

S khng khng sinh c a vi khu n ngy cng nhi u, nh h ng r t l n t i vi c i u tr cc b nh nhi m khu n. h n ch s gia tng c a vi khu n khng khng sinh chng ta ph i: Ch dng khng sinh i u tr nh ng b nh nhi m khu n (nh ng khng sinh khng khu n khng c tc d ng trn virus). Ch n khng sinh theo k t qu khng sinh ; nn u tin khng sinh c ho t ph h p, tc d ng c hi u trn vi khu n gy b nh v khu ch tn t t nh t n vi khu n. Dng khng sinh li u l ng v th i gian (cho m t t i u tr ). cao cc bi n php kh trng v ti t trng, ngn ng a s lan truy n vi khu n khng. Lin t c gim st s khng khng sinh c a vi khu n c chi n l c s d ng khng sinh h p l.
6. PH I H P KHNG SINH
Trong m t s tr ng h p nh t nh, th y thu c ph i ph i h p khng sinh i u tr m t b nh nhi m khu n. Vi c ph i h p khng sinh d a trn c s l thuy t sau y:
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 17 of 118
Nh m i u tr nhi m khu n do nhi u lo i vi khu n gy ra, c vi khu n hi u kh v k kh; v d vim phc m c, apxe no, vim ph i, Nh m lm tng kh nng di t khu n, th ng p d ng cho nh ng ng i b nh n ng, ho c suy gi m s c khng; v d ph i h p m t betalactam v i m t aminoglycosid, sulfamid v i trimethoprim, Nh m lm gi m kh nng xu t hi n m t bi n ch ng khng nhi u khng sinh; v d trong i u tr b nh lao.
7. KHNG SINH
Mu n ch n c khng sinh v li u l ng khng sinh thch h p nh t i u tr cho t ng ng i b nh c th , c n ph i th c hi n k thu t khng sinh .
7.1. nh ngha
Khng sinh l k thu t xc nh nh y c m v i khng sinh c a vi khu n, gip th y thu c ch n c khng sinh v li u l ng thch h p dng trong i u tr .
7.2. Cc k thu t lm khng sinh

C hai k thu t khng sinh l: K thu t khng sinh khu ch tn v khng sinh pha long trong mi tr ng. Ph bi n nh t l k thu t khoanh gi y khng sinh khu ch tn. Khi c k t qu khng sinh , th y thu c s ch n nh ng khng sinh cho k t qu nh y c m = S i u tr (tu theo tnh tr ng c a b nh, c a ng i b nh v cc thng s d c ng h c c a t ng khng sinh m ch n ra thu c thch h p nh t). Ngoi ra, cng c th s d ng n khng sinh cho k t qu trung gian = I nhng ph i nng li u i u tr ; tuy v y, khng c qu li u c v i c th . Khng dng nh ng khng sinh cho k t qu khng = R i u tr .
L NG GI
Tr l i ng n cc cu h i t 1 n 4. 1. Theo ph tc d ng, khng sinh c chia thnh 2 lo i l A. B. 2. B n v tr tc ng c a thu c khng sinh trn t bo vi khu n l A. B. C. D. 3. Hai k thu t khng sinh l A. B. 4. Ch dng khng sinh i u tr nh ng b nh.................................................... Phn bi t ng, sai t cu 5 n cu 8 b ng cch nh d u vo cho cu ng, S cho cu sai.
TT 5 6 N i dung Khng sinh l nh ng ch t ngay n ng th p c kh nng ch , ho c tiu di t vi sinh v t m t cch c hi u. c S
Khng sinh c ho t ph r ng, ngha l c th tc d ng trn nhi u lo i vi khu n.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 18 of 118
7 8
Vi khu n khng pht tri n c trong mi tr ng c khng sinh g i l s khng khng sinh. Khng sinh l k thu t xc nh nh y c m v i khng sinh c a vi khu n.
Khoanh trn ch ci u tr l i ng nh t cho cc cu 9 v 10. 9. Cc nhm khng sinh sau y nhm no c ho t ph ch n l c ? A. Nhm aminoglycosid. B. Nhm tetracyclin. C. Nhm chloramphenicol. D. Nhm polymyxin. 10. M t trong nh ng bi n php h n ch gia tng vi khu n khng khng sinh l A. khi c s t dng khng sinh ngay. B. dng khng sinh n khi h t s t th d ng. C. dng ng th i nhi u khng sinh. D. ch n khng sinh theo k t qu khng sinh .
I CNG VIRUS
Virus l vi sinh v t v cng nh b, n v o l nano met (nm), cha c c u t o t bo, m i ch l m t n v sinh h c, bi u th nh ng tnh ch t c b n c a s s ng trong t bo c m th , c nh ng i u ki n c n thi t cho s nhn ln.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 19 of 118
Hnh 1.6. Cc ki u c u trc c a virus A. C u trc i x ng hnh kh i; B. C u trc i x ng hnh xo n
1. C I M SINH H C C B N
1.1. Hnh th
Virus c nhi u hnh th khc nhau: Hnh c u, hnh s i, hnh que, hnh chy, hnh kh i,... Ph i nh knh hi n vi i n t m i quan st c. Hnh th virus tuy r t khc nhau nhng lun n nh i v i m i lo i virus.
1.2. C u trc c b n
C u trc c b n cn c g i l c u trc chung c a virus. C u trc c b n bao g m hai thnh ph n chnh m m i virus u ph i c: 1.2.1. Acid nucleic (AN) M i lo i virus u ph i c m t trong hai acid nucleic:, ho c ARN (acid ribonucleic), ho c ADN (acid deoxyribonucleic), n m bn trong virus, th ng g i l li. Nh ng virus c c u trc ADN ph n l n u mang ADN s i kp. Ng c l i, virus mang ARN th ch y u d ng s i n. Cc acid nucleic (AN) c a virus ch chi m t 1 t i 2% kh i l ng c a h t virus nhng c ch c nng c bi t quan tr ng: AN mang m i m t m di truy n c trng cho t ng virus. AN quy t nh kh nng gy nhi m c a virus trong t bo c m th . AN quy t nh chu k nhn ln c a virus trong t bo c m th . AN mang tnh bn khng nguyn c hi u c a virus. 1.2.2. Capsid Capsid l c u trc bao quanh acid nucleic. B n ch t ho h c c a capsid l protein. Capsid c t o b i nhi u capsomer. M i capsomer l m t n v c u trc c a capsid, s p x p i x ng c trng cho t ng virus. Cn c vo cch s p x p i x ng c a cc capsomer, ng i ta c th chia virus thnh 2 ki u c u trc khc nhau: Virus c c u trc i x ng hnh xo n. Virus c c u trc i x ng hnh kh i. Ngoi 2 ki u c u trc trn, virus chuyn gy b nh cho vi khu n (phage) ph n u c c u trc i x ng hnh kh i, ph n ui c c u trc i x ng hnh xo n, do v y ng i ta ni phage c c u trc h n h p. Capsid c a virus c ch c nng quan tr ng: B o v AN khng cho enzym nuclease v cc y u t khc ph hu . Tham gia vo s bm c a virus vo nh ng v tr c hi u c a t bo c m th (v i cc virus khng c bao envelop).
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 20 of 118
Mang tnh khng nguyn c hi u c a virus. Gi cho hnh thi v kch th c c a virus lun c n nh. 1.2.3. Enzym Trong thnh ph n c u trc c a virus c m t s enzym, l nh ng enzym c u trc nh: ADN polymerase, ho c ARN polymerase. M i enzym c u trc c nh ng ch c nng ring trong chu k nhn ln c a virus trong t bo c m th v chng cng mang tnh khng nguyn ring, c hi u m i virus. T t c cc virus u khng c enzym chuy n ho v h h p. V khng c enzym chuy n ho v h h p, nn: Virus ph i k sinh tuy t i vo t bo c m th pht tri n v nhn ln. Virus khng ch u tc d ng c a khng sinh, hay ni cch khc khng sinh khng c tc d ng tiu di t virus.
1.3. C u trc ring

C u trc ring cn c g i l c u trc c bi t, ch c m t s loi virus nh t nh th c hi n nh ng ch c nng c trng cho virus . Ngoi 2 thnh ph n c a c u trc chung, m t s virus cn c thm m t s thnh ph n nh: 1.3.1. Bao ngoi (envelop) M t s virus bn ngoi l p capsid cn bao ph m t l p bao ngoi, c g i l envelop. B n ch t ho h c c a envelop l m t ph c h p: protein lipid cacbohydrat, ni chung l lipoprotein, ho c glycoprotein. Ch c nng ring c a envelop: Tham gia vo s bm c a virus trn cc v tr thch h p c a t bo c m th . V d : gp120 c a HIV, ho c hemaglutinin c a virus cm. Tham gia vo hnh thnh tnh n nh kch th c v hnh thi c a virus. T o nn cc khng nguyn c hi u trn b m t virus. M t s khng nguyn ny c kh nng thay i c u trc. 1.3.2. Ch t ngng k t h ng c u Ch t ngng k t h ng c u hay cn g i l ngng k t t h ng c u, c kh nng gy k t dnh h ng c u c a m t s loi ng v t, l m t khng nguyn m nh. Tnh ch t ny c ng d ng pht hi n v chu n virus. V d virus cm c khng nguyn ngng k t h ng c u hemaglutinin (H) v neuraminidase (N). 1.3.3. Enzym m t s virus nh virus HIV cn c thm enzym sao chp ng c (Reverse transcriptase).
2. S
NHN LN C A VIRUS TRONG T BO C M TH
Virus khng sinh s n theo ki u tr c phn nh vi khu n. S sinh s n c a virus g n li n v i s t ng h p acid nucleic v protein c a t bo khi virus a xm nh p vo nn ng i ta g i l s nhn ln. S nhn ln c a virus l qu trnh nhn ln trong t bo c m th , xu t hi n nhi u virus m i c y tnh ch t nh virus ban u. Qu trnh nhn ln c th chia thnh 5 giai o n:
2.1. S h p ph c a virus trn b m t t bo

S h p ph c th c hi n nh s v n chuy n c a virus trong cc d ch gian bo gip virus tm t i t bo c m th . Cc th th (receptor) c hi u trn b m t t bo c m th s cho cc v tr c u trc c hi u trn b m t h t virus g n vo th th . V d : gp120 c a HIV h p ph vo CD4 c a cc t bo c m th .
2.2. S xm nh p c a virus vo trong t bo

Virus xm nh p vo bn trong t bo b ng m t trong hai cch: Theo c ch m bo: Virus lm cho mng t bo lm d n r i xm nh p vo bn trong t bo. Bm acid nucleic qua vch t bo: Sau khi enzym c a virus lm th ng vch t bo, v capsid co bp
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 21 of 118
bm acid nucleic vo bn trong t bo c m th .
2.3. S t ng h p cc thnh ph n c u trc c a virus

Sau khi virus vo bn trong t bo, acid nucleic c a virus i u khi n m i ho t ng c a t bo, b t t bo t ng h p nn acid nucleic v v capsid (protein) c a chnh virus y. y l giai o n ph c t p nh t c a qu trnh nhn ln c a virus v n ph thu c lo i AN c a virus.
2.4. S l p rp (assembly)
Nh enzym c u trc c a virus, ho c enzym c a t bo c m th gip cho cc thnh ph n c u trc c a virus c l p rp theo khun m u c a virus gy b nh t o thnh nh ng h t virus m i.
2.5. S gi i phng cc h t virus ra kh i t bo

Sau vi gi t i vi ngy tu chu k nhn ln c a t ng virus, virus c n gi i phng ra kh i t bo ti p t c gy nhi m cho cc t bo khc b ng 2 cch: Ph v t bo gi i phng hng lo t ra kh i t bo. Virus cng c th c gi i phng theo cch n y ch i t ng h t virus ra kh i t bo sau chu k nhn ln.
3. H U QU C A S
TNG TC VIRUS V T BO
3.1. Hu ho i t bo ch
Sau khi virus xm nh p v nhn ln trong t bo th h u h t cc t bo b ph hu . Ng i ta c th nh gi s ph hu t bo b ng hi u qu gy b nh cho t bo (cytopathic effect = CPE), ho c cc t bo b ho i t . C nh ng t bo b nhi m virus cha n m c b ch t, nhng ch c nng c a t bo ny b thay i. Bi u hi n c a s nhi m virus thnh cc b nh nhi m trng c p, ho c m n tnh l do s hu ho i t bo c a virus.
3.2. Lm sai l c nhi m s c th c a t bo

Sau khi virus nhn ln bn trong t bo, nhi m s c th c a t bo c th b g y, b phn m nh, ho c c s s p x p l i v gy ra cc h u qu nh: 3.2.1. D t t b m sinh, thai ch t lu S sai l c nhi m s c th th ng gy nh ng tai bi n c bi t ph n c thai trong nh ng thng u, chu k gy b nh c a virus trn ph n c thai c th bi u hi n b i d t t thai, ho c thai ch t lu. 3.2.2. Sinh kh i u Do virus lm thay i khng nguyn b m t c a t bo, lm m t kh nng c ch do ti p xc khi t bo sinh s n.
3.3. T o h t virus khng hon ch nh (DIP: Defective interfering particle)

Khi l p rp, v l do no y h t virus ch c ph n v capsid m khng c acid nucleic; nh ng h t virus nh v y g i l h t virus khng hon ch nh. Do v y, cc h t DIP khng c kh nng gy nhi m trng cho t bo.
3.4. T o ra ti u th n i bo
m t s virus (s i, u ma, d i,...) khi nhi m vo t bo lm t bo xu t hi n cc h t nh trong nhn, ho c trong bo tng c a t bo. B n ch t cc ti u th c th do cc h t virus khng gi i phng kh i t bo, c th do cc thnh ph n c u trc c a virus cha c l p rp thnh h t virus m i, cng c th l cc h t ph n ng c a t bo khi nhi m virus. Cc ti u th ny c th nhu m soi th y d i knh hi n vi quang h c v d a vo c th ch n on gin ti p s nhi m virus trong t bo.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 22 of 118
3.5. Chuy n th t bo (transformation)

Do genom c a virus tch h p vo genom c a t bo, lm t bo th hi n cc tnh tr ng m i. V d : Phage E15 tch h p vo genom c a Salmonella lm Salmonella tr thnh vi khu n c kh nng ln men ng lactose.
3.6. Bi n t bo tr thnh t bo ti m tan (t bo c kh nng sinh ly gi i)

Cc virus n ho xm nh p vo t bo, genom c a virus s tch h phn chia v i t bo. Cc t bo mang gen virus n ho , khi g p nh h c, ho h c v l h c th cc genom c a virus n ho tr thnh virus nh ng t bo ti m tan c kh nng b ly gi i, ng i ta cn g i chng l t p vo nhi m s c th c a t bo r i ng kch thch c a cc tc nhn sinh c l c c th gy ly gi i t bo. V y bo mang provirus (ti n virus).
3.7. S n xu t interferon
Khi virus xm nh p vo t bo, virus s kch thch t bo s n xu t ra interferon. B n ch t interferon l protein c th c ch s ho t ng c a mARN trong t bo, do v y interferon c s d ng nh m t thu c i u tr khng c hi u cho m i nhi m trng do virus.
L NG GI
Tr l i g n g n cc cu h i t 1 n 7. 1. Thnh ph n c u trc c b n c a virus bao g m A. . B. . C. . 2. Ngoi thnh ph n c u trc c b n, m t s virus cn c A. . B. . C. . 3. Nm giai o n nhn ln c a virus trong t bo c m th l A. . B. . C. t ng h p cc thnh ph n c u trc c a virus. D. . E. . 4. Hai h u qu chnh khi virus lm sai l c nhi m s c th c a t bo l A. . B. . 5. Hai d ng c u trc i x ng th ng g p c a virus l A. . B. . 6. Virus khng c enzym....A.....v......B...... 7. Capsid c a virus c c u t o t cc n v ....... Phn bi t ng, sai, t cu 8 n cu 15 b ng cch nh d u vo cho cu ng, S cho cu sai.
TT 8 N i dung Virus l m t n bo c kh nng gy b nh. S
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 23 of 118
9 10 11 12 13 14 15
M i virus ch ch a ADN, ho c ARN. Kch th c c a virus c tnh b ng n v m. Thu c khng sinh khng c tc d ng v i virus. Virus c th nhn ln bn ngoi t bo c m th . Ph n c thai trong 3 thng u, n u b nhi m virus cm thai c th b d t t. Khi nhi m m t s virus t bo c th hnh thnh cc ti u th n i bo. Sau khi virus xm nh p v nhn ln trong t bo th h u h t cc t bo b ph hu .
Khoanh trn vo ch ci u tr l i ng nh t cho cc cu t 16 n 20. 16. Ch c nng gi cho virus c hnh thi, kch th c n nh do A. capsomer. B. acid nucleic. C. capsid. D. enzym c u trc. 17. B n ch t ho h c c a v capsid virus l A. lipid. B. protein. C. glucid. D. cacbohydrat. 18. V bao ngoi c a virus (envelop) c ch c nng A. mang khng nguyn c hi u typ. B. n nh hnh th virus. C. mang m t m di truy n. D. truy n tin. 19. B n ch t v bao ngoi c a virus (envelop) l A. lipid. B. protein. C. cacbohydrat. D. c A, B, C. 20. Interferon tiu di t virus b ng cch A. c ch s ho t ng c a ARN thng tin. B. c ch s ho t ng c a ADN. C. tc ng ln capsid. D. tc ng ln envelop.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 24 of 118
VI SINH V T TRONG T NHIN V K SINH NG TRUY N B NH
NG I, CC
1. VI SINH V T TRONG T
NHIN
1.1. Vi sinh v t trong t

t l mi tr ng quan tr ng i v i m t s vi sinh v t v t c m t s i u ki n c n thi t cho vi sinh v t pht tri n, do ng i ta g i t l kho ch a vi sinh v t. Trong cc h t b i t l i c c n c, khng kh, ch t v v v c ch t h u c t o thnh m t lo i mi tr ng thin nhin cho s pht tri n c a vi sinh v t. N c trong t l nh ng dung d ch mu i long trong c ch a nh ng th c n c nit, nh ng th c n v c c n thi t cho s pht tri n c a vi sinh v t, ng th i cng ch a m t s ch t h u c tan trong n c, cc ch t h u c ny lun lun phn gi i t o thnh cc ch t c n thi t cho vi sinh v t pht tri n. Tu theo tnh ch t c a t t ng a phng khc nhau m thnh ph n vi sinh v t cng khc nhau. t cn b nhi m phn v cc ch t bi ti t c a ng i v ng v t v i m c khc nhau nn s l ng v thnh ph n vi sinh v t cng khc nhau. T t, vi sinh v t gy b nh c th ly sang c th ng i v ng v t. ng ly ch y u l gin ti p do s nhi m c a t b n nh t l vng c lin quan n ch t th i cng nghi p, ch t th i sinh ho t, ch t th i t cc l m , b nh vi n,...
1.2. Vi sinh v t trong n c

N c cng l mi tr ng thin nhin trong vi sinh v t c th pht tri n, b i v vi sinh v t ch sinh s n trong i u ki n m t. Vi sinh v t trong n c c th t t m ra, ho c t khng kh theo b i chm xu ng n c. N c sng, ao, h l nh ng ngu n ch a vi sinh v t r t nguy hi m, nh t l ngu n n c b nhi m vi sinh v t gy b nh c kh nng ly lan theo ng tiu ho nh vi khu n Salmonella, Shigella, Vibrio cholerae,... N u m t ngu n n c b nhi m phn th th ng th y xu t hi n E. coli vi khu n ny th ng c dng trong vi c nh gi s nhi m phn c a n c.
1.3. Vi sinh v t trong khng kh

Khng kh l mi tr ng khng c ch t dinh d ng cho vi sinh v t pht tri n, thm vo l i c nh sng m t tr i cng lm cho vi sinh v t t c kh nng nhn ln v t n t i lu trong khng kh. Trong khng kh ngoi b i ra cn c vi khu n, virus, k sinh trng,... M t s vi sinh v t gy b nh ng h h p nh vi khu n lao, tr c khu n b ch h u, lin c u tan mu nhm A, t c u vng, virus cm, virus s i,... t b nh nhn, t ng i b nh khng tri u ch ng bi ti t ra khng kh v lm ly lan t ng i ny sang ng i khc ch y u l hnh th c gin ti p.
2. CC VI SINH V T TH NG K SINH
C TH NG I
Cc vi sinh v t th ng k sinh trn c th ng i cn g i l vi h : Normal flora.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 25 of 118
2.1. Cc vi sinh v t trn da v nim m c

Ch ng lo i vi sinh v t s ng trn da v nim m c r t thay i, chng ph thu c vo hon c nh, tnh hnh v sinh c nhn v ngh nghi p. da ch y u l c u khu n Gram dng, i n hnh l cc t c u khng gy b nh c m t s vng nh t nh c a c th , ph n l n da u, h ng,... Ngoi ra cn c cc tr c khu n Gram dng nh Corynebacterium hoffmanii, Corynebacterium xerosis, Corynebacterium minussinum. S l ng vi khu n da cng khc nhau theo vng, nhng chng t bi n i v sinh l v sinh thi.
2.2. Cc vi sinh v t k sinh

2.2.1. Vi sinh v t k sinh trong mi sinh v t pht tri c u, lin c u, tr nh c a ng i l
ng tiu ho
mi ng
ng khi c b th c n, km theo c nhi t thch h p l i u ki n thu n l i cho m t s vi n. Tr m i sinh c vi gi th trong mi ng c nh ng vi sinh v t c a ng i m , nh t c khu n s a, tr c khu n E. coli,... Sau khi sinh t 2 n 5 ngy th tr c vi khu n gi ng n. Trong mi ng cn c m t s xo n khu n.
2.2.2. Vi sinh v t trong d dy Trong d dy bnh th ng pH r t th p (pH = 2) nn c r t t vi sinh v t, l nh ng vi khu n t mi ng vo. V d dy c pH l acid nn vi khu n lao c th s ng c. G n y nhi u cng trnh nghin c u ch ng minh c m t lo i xo n khu n c tn g i l Helicobacter c kh nng pht tri n trong mi tr ng acid c a d dy, c bi t l vng hang v . Trong gi ng ny, c Helicobacter pylori l vi khu n c kh nng gy vim lot d dy, t trng. 2.2.3. Vi sinh v t ru t
Tr em sau khi sinh c vi gi c vi sinh v t trong ru t. Tr em nui b ng s a m , vi sinh v t th ng l Bifidobacterium bifidum sau l E. coli. i v i tr em nui b ng s a b th vi sinh v t th ng ru t c nh ng lo i nh ng i l n. Do c u trc v ch c nng c a t ng o n ru t c khc nhau nn s l ng cng nh ch ng lo i vi sinh v t cng khc nhau. ru t gi c kho ng 70% l E. coli r i n tr c khu n Proteus, c u khu n ng ru t; tr c khu n c v , sinh hi nh Klebsiella, Enterobacter v m t s vi khu n k kh.
2.3. Vi sinh v t k sinh

2.3.1. Vi sinh v t mi
ng h h p
mi c nhi u tr c khu n gi b ch h u v t c u, ng ch l t c u vng. C n 20 50% ng i lnh mang t c u vng trong mi v t l ny cn cao hn n a nh ng ng i lm vi c trong b nh vi n. 2.3.2. Vi sinh v t h ng mi
h u th vi sinh v t v ch ng lo i v s l ng kh phong ph do t mi ng lan truy n nh ph c u, S. viridans, H. influenzae, Nesseria ho i sinh,... 2.3.3. Vi sinh v t kh qu n v ph qu n ng h h p d i th ng khng c vi sinh v t.
Do c u t o sinh l c nim d ch, i th c bo nn
2.4. Vi sinh v t
b my sinh d c, ti t ni u
Trong i u ki n bnh th ng, ch c bn ngoi b my sinh d c, ti t ni u m i c vi sinh v t. Nam gi i th ng c Mycobacterium smegmatis; l ni u o c t c u, tr c khu n Gram m. N gi i, c th c t c u, tr c khu n gi b ch h u, c u khu n ng ru t, tr c khu n E. coli v th ng khng c vi sinh v t gy b nh. Trong m o c a thi u n khi d ch ti t ra hi ki m th c t c u v tr c khu n gi b ch h u. n tu i
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 26 of 118
c kinh nguy t, d ch ti t ra l acid th vi sinh v t th ng g p l tr c khu n Lactobacillus hay tr c khu n Doderlein.
2.5. Vi sinh v t 2.6. Vi sinh v t
nim m c m t b my tu n hon v ph t ng
Nim m c m t th ng th y tr c khu n nim m c, ho c t c u da (S. epidermidis).
Bnh th ng trong b my tu n hon v cc ph t ng khng c vi sinh v t.
3. CC NG TRUY N B NH
Vi sinh v t gy b nh t mi tr ng bn ngoi hay t c th b b nh ly truy n sang c th lnh c th b ng 3 ng:
3.1. Qua n u ng v dng

Do n u ng ph i th c n, n c u ng b nhi m vi sinh v t t ng i b nh, ho c ng i lnh mang m m b nh bi ti t ra, ho c s d ng nh ng dng, d ng c y t ,... nhi m vi sinh v t.
3.2. Tr c ti p ti p xc v i ngu n b nh
Do ng i lnh ti p xc v i ng i b nh qua cc hnh th c c xt, giao h p, b, hn,... nh b nh l u, giang mai, AIDS,..., ho c ng i lnh b ng v t m c n, co,... nh b nh d i. y l con ng ng n nh t.
3.3. Thng qua cn trng ti t tc

Ly b nh b ng con ng thng qua cn trng ti t tc, t c l vi sinh v t t v t ch hay mi tr ng bn ngoi qua cn trng ti t tc (b cht, ch y, r n, mu i,...), r i t cn trng ti t tc, vi sinh v t m i xm nhi m vo ng i lnh m gy b nh nh d ch h ch, s t xu t huy t,... ng xm nh p c a vi sinh v t vo c th r t quan tr ng i v i s pht tri n c a b nh truy n nhi m.
Hnh 1.7. Cc ng truy n b nh nhi m trng 1. Qua th c n v dng; 2. Tr c ti p gi a ng i v i ng i; 3a. Qua cn trng, vi sinh v t sinh s n bn trong cn trng; 3b. Qua cn trng nhng vi sinh v t khng sinh s n bn trong cn trng; 4. T ng v t sang ng i.
L NG GI
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 27 of 118
Tr l i ng n cc cu h i t 1 n 4. 1. K 3 vi khu n gy b nh th ng g p trong n c. A. . B. . C. . 2. K 3 vi sinh v t gy b nh th ng g p trong khng kh. A. . B. . C. . 3. K 3 vi sinh v t gy b nh th ng g p trong t. A. . B. . C. . 4. Ba lo i ng truy n b nh c a vi sinh v t l. A. . B. . C. . Phn bi t ng, sai t cu 5 n cu 8 b ng cch nh d u vo cho cu ng, S cho cu sai.
TT 5 6 7 8 N i dung Trn da ng i th ng g p cc c u khu n Gram dng. Trong mi ng c r t nhi u vi khu n nh t c u lin c u. Trong d dy ng i khng c vi khu n. mi c nhi u tr c khu n gi b ch h u v t c u vng. S
Khoanh trn ch ci u tr l i ng nh t cho cc cu 9 v 10. 9. Ly b nh b ng con ng tr c ti p l A. vi khu n l u. B. virus s t xu t huy t. C. vi khu n d ch h ch. D. virus d i. 10. Ly b nh b ng con ng thng qua cn trng ti t tc l A. vi khu n l u. B. HIV. C. vi khu n d ch h ch. D. virus d i.
NHI M TRNG B NH VI N
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 28 of 118
1. KHI NI M
Nhi m trng b nh vi n l nhi m trng x y ra trong th i gian ng i b nh n m i u tr b nh vi n (do khm, ch a, chm sc,...), nhi m trng ny khng bi u hi n v cng khng c th i k b nh lc ng i b nh vo vi n. V d , ng i th y thu c khm v i u tr cho b nh nhn SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) t i b nh vi n, v sau , b m c b nh SARS, ho c ng i nh n chm sc b nh nhn SARS r i m c b nh SARS; ho c m t b nh nhn vo vi n v i m t l do gy xng i kn, sau khi vo vi n c ti n hnh ph u thu t v b nhi m trng, l nhi m trng m c ph i trong b nh vi n. Nh ng nhi m trng m c ph i b nh vi n nhng l i bi u hi n lm sng sau khi ng i b nh r i b nh vi n cng c g i l nhi m trng b nh vi n, b i v c nh ng b nh sau khi b nh nhn ra vi n hng thng m i pht ra, v d , m t b nh nhn b vim xng do s ti n tri n m c a vi c ng inh n i tu , sau khi ra vi n m t vi thng m i bi u hi n vim xng do nguyn nhn ng inh khng v khu n, ho c m t b nh nhn sau khi n m i u tr b nh vi n v i m t b nh khc, sau khi ra vi n v nh xu t hi n vim gan, tr ng h p ny cng c coi l nhi m trng b nh vi n. B i v th i gian b nh c a b nh vim gan c th t 3 tu n n 3 thng. T t c nh ng ng i th ng xuyn c m t trong b nh vi n nh y t, h l, nhn vin vn phng c a b nh vi n, ngay c cc bc s,... u c th mang m m b nh t ni khc n. Cc b nh d ly b nh vi n g m cc b nh ng h h p (vim h ng, vim xoang, vim ph i, lao,...), b nh ngoi da, s t pht ban, s t sau v cc b nh ng ru t,... Nhi m trng b nh vi n th ng g p l nhi m trng ngo i khoa, nhi m trng b ng v cc b nh truy n nhi m (HIV, HBV).
2. NH NG I T NG C NGUY C NHI M TRNG B NH VI N

Nh ng i t ng c nguy c nhi m trng b nh vi n l nh ng b nh nhn b suy gi m mi n d ch lm gi m kh nng khng c a c th b i cc l do chnh sau y: B cc b nh c a c quan mi n d ch. Dng cc thu c gi m mi n d ch, v d dng cc thu c i u tr b nh ung th. Sau ph u thu t, ho c sau m c m t b nh n ng, ho c ang m c m t b nh m n tnh. Ng i c tu i n m i u tr b nh vi n lu ngy, ho c tr em ci xng, suy dinh d ng, b b nh a ch y ko di. Nhn vin b nh vi n th ng xuyn ti p xc v i vi sinh v t gy b nh, trong khi c th c s c khng km, tnh tr ng v sinh v b o h lao ng cha c c i thi n.
3. M T S
VI SINH V T TH NG G P TRONG NHI M TRNG B NH VI N
3.1. Vi khu n
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 29 of 118
M i loi vi khu n u c th gy nhi m trng b nh vi n v i t l khc nhau v hay g p nh t l cc loi sau y: H vi khu n ng ru t (Enterobacteriaeae): H vi khu n ng ru t ng hng u trong nhi m trng b nh vi n v hay g p nh t l E. coli v nhm KES (KlebsiellaEnterobacterSerratia). H c u khu n: Trong s cc c u khu n th t c u l th ng hay g p hn c trong cc lo i b nh nhi m trng b nh vi n nhng th ng chi m t l cao nh t l t c u vng (S. aureus), r i n t c u da (S. epidermidis) v t c u ho i sinh (S. saprophyticus). H Pseudomonadaceae: Trong h Pseudomonadaceae th loi Pseudomonas aeruginosa th ng chi m t l cao nh t trong cc lo i b nh nhi m trng b nh vi n. Ngoi ra c th g p nhi m trng b nh vi n do Acinetobacter (i n hnh l loi A. baumannii), H. influenzae v Listeria (Listeria c t l g p cao nh t l L. monocytogenes).
3.2. Virus
Virus cng c th gy nn nhi m trng b nh vi n, i n hnh nh t l virus HIV, virus vim gan (A, B, C); virus cm, virus s i, virus thu u,...
3.3. Vi n m
Vi n m cng c th g p trong nhi m trng b nh vi n, loi hay g p nh t l Candia albicans. Ngoi nhi m trng b nh vi n do vi khu n, virus, vi n m, ng i ta cn g p nhi m k sinh trng trong b nh vi n. Thng th ng c 2 d ng: b nh nhn, ho c th y thu c, ho c ng i chm sc b nh nhn l nh ng i t ng mang k sinh trng v b m c b nh k sinh trng trong th i gian khm, ch a b nh, chm sc b nh nhn v n m i u tr t i b nh vi n. Lo i th hai l lo i k sinh trng ng ru t. Loi hay g p l Entamoeba histolytica gy b nh ki t l (cn g i l l amip). Amip vo ng i, k sinh ru t d i d ng bo nang, khi s c khng c a c th gi m st chng s bi n thnh d ng ho t ng c th xm nh p vo t bo gy b nh.
4. PHN LO I NHI M TRNG B NH VI N

Ngu n vi sinh v t d n n nhi m trng b nh vi n r t phong ph, do nhi u nguyn nhn khc nhau. C ng i b nhi m trng b nh vi n khi n m vi n, ho c khi khm, ch a b nh v chm sc b nh nhn do cc vi sinh v t t bn ngoi c th (nhi m trng ngo i sinh), ho c b nhi m trng do cc vi sinh v t c ngay bn trong c th (nhi m trng n i sinh) gy nn.
4.1. Nhi m trng ngo i sinh

Nhi m trng ngo i sinh l lo i nhi m trng do cc vi sinh v t xm nh p vo b nh nhn t mi tr ng bn ngoi, ho c c vi sinh v t do th y thu c em l i, v d khi b nh nhn n m vi n, ho c khi th y thu c khm, ch a b nh v chm sc b nh nhn.
4.2. Nhi m trng n i sinh

Nhi m trng n i sinh l lo i nhi m trng do cc vi sinh v t k sinh s n ng i b nh gy ra. Chng l nh ng vi sinh v t gy b nh c h i, ho c vi sinh v t c t m t vng nhi m trng trn c th b nh nhn m c t tr c.
5. CC D NG LM SNG TH NG G P TRONG NHI M TRNG B NH VI N

Nhi m trng ngo i khoa. Nhi m trng b ng. Nhi m trng cc c quan: Ti t ni u, tiu ho, h h p.
6. NG XM NH P
ng xm nh p c a vi sinh v t gy nn hi n t ng nhi m trng b nh vi n tu thu c vo r t nhi u y u
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 30 of 118
t c lin quan. i v i nhi m trng n i sinh do cc vi sinh v t s ng trn da v nim m c c a c th . Chng th ng gy nhi m c quan m chng k sinh, ho c th ng gy nn nhi m trng v t m . Cc vi khu n th ng th y l cc c u khu n Gram dng, tr c khu n ng ru t, c u khu n ng ru t, m t s vi khu n y m kh nh Clostridium, ho c cc c u khu n y m kh. Trong b nh vi n, nh t l nh ng b nh nhn gi m b ch c u, suy gi m mi n d ch, n m i u tr lu ngy th kh nng m c cc b nh v ng h h p d i r t hay g p. Nguyn nhn l do ht ph i cc ch t d ch nhy vng mi, h ng c nhi u loi vi khu n c kh nng gy b nh khi c i u ki n thu n l i nh Hemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, Klebsiella. i v i nhi m trng ngo i sinh, cc vi sinh v t c th xm nh p vo c th theo t t c cc ng nh cc nhi m trng khc; nhng ng tim, truy n, ph u thu t v ng truy n tr c ti p qua khng kh, bn tay l r t quan tr ng.
7. NGUYN T C PHNG NG A
phng ng a nhi m trng b nh vi n, ni chung nn d a vo m y nguyn t c chnh sau y:
7.1. Tiu di t cc ngu n vi sinh v t c kh nng gy nhi m trng

y l m t cng vi c r t kh khn pht hi n v di t tr chng. V v y, h n ch n m c t i a cc vi sinh v t c th xm nhi m vo c th , ng i ta tm m i bi n php, tu t ng cng vi c c th . V d : h n ch nhi m khu n ng ti t ni u do ph u thu t a n, nn dng cc bi n php sau y: Cho khng sinh d phng khi n i soi, sinh thi t ti n li t tuy n, thm d ng h c vng ti t ni u, ho c m x trn nh ng thng t n do t c, u, s i,... Ch thng ni u o khi th t c n thi t. Khng t ng thng qu th i h n, c n t ng k thu t v trng b ng d ng c ti t trng. C nh ng thng trnh ng di ng hay ko trng vo ni u o, h th ng d n lu ph i kn v v trng.
7.2. Nng cao th tr ng cho i t ng c m th

Cng c n c ch , vi c v nh v n vi c ny r t c n thi t c a b nh vi n v gia nh. c bi t i v i b nh nhn suy gi m mi n d ch, n u ng v i u tr thch h p c th c kh nng ch ng l i b nh nhi m trng. Bn c nh n ng v t p luy n cho b nh nhn lm m t s ng tc tng thm hi u l c trong phng b nh ng v t p th , ho sau khi m ,... phng vim ph i do n m lu.
7.3. Th c hi n nguyn t c v trng

Lm t t cng tc ti t trng cc phng m , phng h u ph u v m i khi ti n hnh cc k thu t h tr , thm d cng nh trong cc thao tc tim, truy n d ch.
7.4. Qu n l ch t ch hi n t ng nhi m trng b nh vi n

C quy ch theo di hng thng, hng qu, hng nm v ti n tri n nhi m trng b nh vi n trong t ng khoa, phng v trong t ng b nh vi n.
L NG GI
Tr l i ng n cc cu h i t 1 n 4. 1. K 2 lo i nhi m trng b nh vi n. A. . B. . 2. Cc d ng lm sng th ng g p trong nhi m trng b nh vi n l
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 31 of 118
A. . B. . C. . 3. K 4 nguyn t c chnh phng ng a nhi m trng b nh vi n. A. . B. . C. . D. . 4. Nhi m trng b nh vi n l nhi m trng m c ph i............................................. Phn bi t ng, sai t cu 5 n cu 8 b ng cch nh d u vo cho cu ng, S cho cu sai.
TT 5 6 7 8 N i dung Nh ng i t ng c nguy c nhi m trng b nh vi n l nh ng b nh nhn b suy gi m mi n d ch. Nhi m trng b nh vi n th ng g p l nhi m trng ngo i khoa, nhi m trng b ng v cc b nh truy n nhi m (HIV, HBV). Nhi m trng ngo i sinh do vi sinh v t k sinh ng i gy nn. ng i gy nn. Nhi m trng n i sinh do vi sinh v t c h i k sinh S
Khoanh trn ch ci u tr l i ng nh t cho cc cu 9 v 10. 9. i v i nhi m trng n i sinh, vi sinh v t ch y u xm nh p c th qua ng A. tiu ho. B. da v nim m c. C. h h p. D. mu. 10. i v i nhi m trng ngo i sinh, vi sinh v t xm nh p c th qua ng A. tiu ho. B. h h p. C. mu. D. t t c cc ng trn.
TI T TRNG, KH
TRNG
1. TI T TRNG
1.1. nh ngha
Ti t trng (sterilization) l tiu di t t t c cc vi sinh v t (k c nha bo), ho c tch b chng hon ton ra kh i v t c n ti t trng. T t c cc v t li u a vo trong c th ng i b nh u ph i m b o l c ti t trng, v d bm kim tim, thu c tim, ch khu v t m , catheter, d ch truy n, m nh ghp.
1.2. Bi n php k thu t

T t c cc bi n php u ph i m b o ho t tnh tiu di t vi sinh v t c bn trong v bn ngoi v t c n
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 32 of 118
ti t trng. Cc bi n php c p d ng nhi u nh t ti t trng l dng nhi t , cc tia b c x giu nng l ng v ethylenoxid, 1.2.1. Kh nng kh Khng kh c s y nng ti t trng, b ng cch dng t s y (sterilizer, drying oven) duy tr nhi t 160180C trong 1 gi . M i vi sinh v t, k c nha bo u b tiu di t v cc thnh ph n h u c b hu ho i. Kh nng kh th ng c p d ng ti t trng cc v t dng ch u nhi t nh kim lo i, g m, thu tinh, tuy t i khng c dng ti t trng cc v t dng d chy nh: cao su, nh a, Khi ti t trng khng c x p cc v t dng st y l, ho c st thnh l, v nh ng ni nhi t r t cao s gy h ng, chy. Lun lun ph i ki m tra ch t l ng ti t trng b ng cc ch i m chuyn bi t, th ng xuyn b ng ch i m ho h c v nh k b ng ch i m sinh h c. 1.2.2. Hi n c cng Ti t trng b ng cch s d ng n i h p (autoclave). Tc d ng di t vi sinh v t l nh hi n c cng v bo ho nhi t trn 100C; nh hi n c m tc d ng di t vi sinh v t tng ln (cng: Hi n c p su t cao tng ng v i nhi t t c; bo ho: Pha hi cn b ng v i pha l ng c a n c). Thng th ng ti t trng cc v t nhi m vi sinh v t c n ph i duy tr 110C (0,5 at) duy tr trong 30 pht, ho c 120C trong 15 pht. Tu t ng lo i v t dng m chng ta s d ng p su t v th i gian khc nhau. Ti t trng b ng l h p th ng c p d ng cho cc d ng c d chy, d bi n d ng b i nhi t nh: v i, cao su, m t s ch t d o v dung d ch l ng, Khi v n hnh l h p l lm vi c v i thi t b t o p su t cao, d gy n r t nguy hi m nn ph i nghim ch nh ch p hnh quy nh b o m an ton lao ng. C n ki m tra ti t trng th ng xuyn b ng ch i m ho h c v nh k b ng ch i m sinh h c chuyn bi t (nha bo c a m t ch ng vi khu n). 1.2.3. Tia gama B c x ion ho giu nng l ng c th gi t ch t vi sinh v t. Tia gama c p d ng ti t trng ch katgt v cc v t d ng nh y c m v i ethylenoxid, hay nhi t nh cathether v cc m nh ghp. Ngoi ra cn dng ti t trng cc d ng c v bng bng trong nh ng ti ng s n. 1.2.4. Ethylenoxid v formaldehyd Ethylenoxid l m t ch t c, gy d ng, kch thch nim m c m nh v d chy, ngoi ra n cn l ch t gy ung th. V v y, khi s d ng ph i h t s c th n tr ng v phng n . 1.2.5. L c v trng (Sterile filtration) Nh ng ch t kh v l ng ph i l c v trng n u nh khng th dng nhi t c, v d nh vacxin, s n ph m huy t thanh, cc dung d ch nh y c m nhi t , khng kh v cc ch t khc; trong m t ch ng m c nh t nh, c n c u ng. So v i cc bi n php v t l ti t trng th l c v trng c nhi u y u t khng ch c ch n, nn ch dng cho khng kh, ho c nh ng s n ph m sinh h c khng th p d ng c cc bi n php ti t trng khc.
2. KH
TRNG
2.1. nh ngha
Kh trng (disinfection) l lm cho v t c kh trng khng cn kh nng gy nhi m trng (ch tiu
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 33 of 118
di t m m b nh m khng ph i t t c cc vi sinh v t). Kh trng ph i t yu c u b t ho t khng h i ph c l i (irreversible inactivating) cc m m b nh; do v y tc d ng ch khu n (bacteriostatic, v d khng sinh) khng p ng yu c u ny. Kh trng c vai tr quan tr ng khi cc tc nhn gy b nh c th t n t i nhi u ni m vi c ti t trng v nhi u l do kinh t v th c t khng th p d ng r ng ri c.
2.2. Bi n php kh trng

2.2.1. Hi n c nng Hi n c nng 80100C th ng c dng nhi u nh t v n gi t c cc t bo sinh tr ng thi t do trong vi pht. Bi n php ny th ng c p d ng: Kh trng qu n o, chn mn, cc d ng c dng c a ng i b nh. Pasteur ho s a 72oC/15 giy, ho c Pasteur ho u ng khc 62oC/30 pht. 2.2.2. Tia c c tm (Ultraviolet UV) Sng i n t v i b c sng 13,6 400 nm (g i l tia c c tm UV), nh t l 257 nm, c tc d ng kh trng. Li u s d ng 100 500 Wsec/cm2 di t c 90% h u h t cc loi vi khu n, nhng khng di t c nha bo v bo t n m. Tc d ng c a tia c c tm d a trn c ch : C u trc c a cc phn t c a vi sinh v t nh acid nucleic b bi n i khi h p th b c x ny, d n n t bi n lm h ng ch t li u di truy n v ch t. Tia UV ch dng kh trng khng kh trong cc phng m , t v trng hay n c s ch; n c th gy vim k t m c v gic m c. Cc bng n UV ch c tu i th 1 2 nm. C ng chi u x (Wsec/cm2) c n c theo di ki m tra hi u l c v ngn ng a nh h ng n con ng i. Trong i s ng hng ngy, vi c phi n ng cc d ng c (nh chn, mn) l m t cch s d ng tia UV trong nh sng m t tr i. Cc phng c a ng i b nh nn c nhi u nh sng t nhin, nh t l ng i b nh lao. 2.2.3. C n C n c tc d ng lm bi n tnh protein v ph hu c u trc mng t bo. C n khng di t c nha bo. Tc d ng di t virus c nhi u ki n khc nhau. Th ng c dng l dung d ch ethanol 80%, isopropanol 70% v npropanol 60%. Nh ng dung d ch c hn do ht n c trong t bo ra m nh nn hi u qu km hn. C n c p d ng: Kh trng da, nh t l kh trng bn tay trong ph u thu t v v sinh phng b nh. u i m l th i gian tc d ng ng n, c kh nng th m vo da k c l chn lng v tuy n m hi, nhng nh c i m l bay hi v d chy. 2.2.4. Phenol v d n xu t c a n Phenol c tc d ng ph hu mng sinh ch t, b t ho t enzym v bi n tnh protein. Phenol c th "n" da, nim m c v cn c th gy c th n kinh. Th ng s d ng dung d ch 0,5 4%; khng di t c nha bo v virus nhng v ng b n hn so v i cc ch t st khu n khc. Ng i ta dng ch s phenol nh gi tc d ng st khu n c a m t ho ch t. Ch s phenol l t s gi a n ng phenol th p nh t v n ng ch t st khu n th p nh t cng c tc d ng nh nhau ln m t loi vi khu n trong m t th i gian nh t nh. 2.2.5. Nhm halogen Tc d ng st khu n do ph n ng oxy ho v halogen ho cc ch t h u c. Ph n ng oxy ho x y ra nhanh v khng quay tr l i c, cn halogen ho th ch m hn v khng m nh b ng; chng lm cho mng t bo b ph hu v enzym c a vi khu n b b t ho t. Nh ng ph n ng ny cng x y ra v i nhi u ch t h u c khc nhau, do s lm gi m ho t tnh st khu n trong nh ng dung d ch c nhi u ch t b n h u c hay cc tr ng
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 34 of 118
ch t oxy ho v halogen ho khc, nh t l amoniac. Halogen c ph tc d ng r ng v th i gian tc d ng ng n. Clo c s d ng nhi u c d ng kh nguyn ch t v d ng h p ch t h u c hay v c. Clo dng thanh khu n n c n (n ng 0,1 0,3 mg/L), n c b bi (0,5 mg/L). Cl2 + H2O HCl + HClO 2HClO 2HCl + O2 (HClO c ho t tnh gi i phng oxy, nhng khng gi t c cc vi khu n lao v virus ng ru t). Chlorua vi th ng c s d ng nh t kh trng ch t nn, ch t th i v d ng c th (pha 1/15 v i n c), ho c r c h x. Chloramin tinh khi t pha long 1% c kh nng kh trng bn tay trong 5 pht tc d ng; kh trng cho d ng c ph i ngm 20 pht. Kh trng v i v t y u , dng dung d ch 1,5 2,5% trong th i gian 2 12 gi . Chloramin th c dng t y u nh chlorua vi. I t: Dung d ch i t v dung d ch c n i t (g m 7% I, 3% KI, 90% c n) c s d ng nhi u st trng da. Hi n nay cc s n ph m ph i h p c a i t v i phn t h u c (iodophor), ho c v i polymer (nh polyvinylpyrrolidone) c s d ng nhi u st khu n da tr c m . Cc iodophor kch ng da t hn i t v khng gi mu trn da. Nh c i m c a halogen l ph n ng khng c hi u x y ra r t nhanh v i nhi u ch t h u c khc nhau v kh clo cn c tnh c, c th c d ng v i i t. 2.2.6. Mu i kim lo i n ng Ho t tnh khng khu n theo th t Hg, Ag, Cu, Zn. Cc ion kim lo i n ng c th ph n ng v i g c sulfhydryl (SH) c a protein v lm b t ho t chng. Ch y u c tc d ng ch khu n, khng di t c nha bo, virus v kh nng di t cc vi khu n khng acid y u. Trong y h c, cc h p ch t h u c c a Hg (v d phenolboratthu ngn) c dng st trng v t thng, da v nim m c, ho c dng trong lu tr sinh ph m (vacxin, khng huy t thanh) ; h p ch t h u c c a thu ngn c tc d ng c ch vi khu n (bacteriostatic) nn hi u qu i u tr th p. Nitrat b c c pha ch lm dung d ch nh m t cho tr s sinh; b c k t h p v i protein v ph hu c u trc mng t bo. Sulfat k m, ho c kem/ m oxid k m th ng c dng i u tr b nh ngoi da do nhi m vi khu n, ho c n m. 2.2.7. Aldehyd Quan tr ng nh t l formaldehyd. Dung d ch 0,5 5,0% v kh 5 gam/cm3 th ng c dng v c tc d ng tiu di t c c vi khu n, n m v virus; n u th i gian v nhi t cao cn di t c c nha bo. p d ng: Dung d ch n c lau chi sn nh v dng; kh dng kh trng khng kh v my mc l n. Formaldehyd kch thch da v vim m c, c th d n t i d ng v nghi ng c th gy ung th. Do lm t a protein nn khng dng kh trng ch t th i. trung ho formadehyd, dng amoniac, sulfit, ho c histidin. 2.2.8. Cc ch t oxy ho (H2O2, KMnO4) v thu c nhu m vi khu n (xanh methylen, tm tinh th ) Cc ch t ny c pha thnh dung d ch l ng dng lm ch t st khu n; c tc d ng c ch , ho c gi t ch t (bacteriocid) vi khu n. 2.2.9. Acid v baz Acid v baz c tc d ng di t khu n v tnh i n phn thnh H+ v OH m nh. Ch t st khu n l nh ng ch t ho h c khc nhau, ph hu vi khu n nhanh ch m khc nhau, b ng cch tc ng tr c ti p ln ton b c u trc t bo vi khu n, thng qua qu trnh l h c hay l ho lm cho vi khu n v ra hay bo tng ngng t l i, ho c enzym b b t ho t. N ng ch t st khu n c s d ng r t g n v i li u c cho c th con ng i, v v y ch dng thu c st khu n i u tr t i ch .
2.3. Cc y u t
nh h ng tc d ng c a ch t st khu n
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 35 of 118
C nhi u y u t nh h ng n hi u qu kh trng nhng quan tr ng nh t l: N ng ho ch t. Th i gian tc d ng. Ngoi ra, c n ch t i m t s y u t khc l: + M t vi sinh v t t i ni kh trng. + Nhi t (c lin quan t i th i gian tc d ng). + Mi tr ng xung quanh c th c n tr thu c ng m t i vi sinh v t, ho c lm b t ho t thu c (v d : vi khu n lao trong m). + Kh nng khng c a vi sinh v t (v d : virus c l p v lipid s nh y c m v i ch t ho tan nh c n, phenol hn l nh ng virus khng c v ). V v y, pht huy hi u qu c a cc ch t st khu n, c n s d ng ng lo i thu c, n ng v th i gian c n thi t tu theo t ng lo i d ng c , ho c v t c n kh trng.
L NG GI
Tr l i ng n cc cu h i t 1 n 4. 1. K tn 5 bi n php k thu t ti t trng. A. . B. . C. . D. Ethylenoxid v formaldehyd E. . 2. K tn 2 bi n php v t l dng kh trng. A. . B. . 3. Hai y u t quan tr ng nh t nh h ng n vi c kh trng l A. . B. . 4. ti t trng b ng hi n c cng p su t cao, chng ta ph i dng ............... Phn bi t ng, sai t cu 5 n cu 8 b ng cch nh d u vo cho cu ng, S cho cu sai.
TT 5 6 7 8 N i dung Ti t trng l tiu di t t t c cc vi sinh v t, ho c tch b chng hon ton ra kh i v t c n ti t trng. Kh trng l lm cho v t c kh nhi m trng. trng khng cn kh nng gy S
Khng khi c s y nng ti t trng, b ng cch dng t s y duy tr nhi t 150oC /1gi . Kh nng kh c p d ng ti t trng cc v t: cao su, gi y.
Khoanh trn ch ci u tr l i ng nh t cho cc cu t 9 n 10. 9. Ti t trng b ng cch s d ng l h p, th ng duy tr 30 pht nhi t A. < 1000C. B. 1000C. C. 1200C.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 36 of 118
D. 1400C. 10. Tia c c tm (UV) th ng dng kh trng A. thu tinh. B. khng kh. C. v i v cao su. D. da.
MI N D CH VI SINH V T
1. KHI NI M V KHNG NGUYN V KHNG TH
1.1. nh ngha khng nguyn

Khng nguyn l nh ng ch t m khi vo c th th kch thch c th hnh thnh khng th v khi g p khng th tng ng c s k t h p c hi u. V d khi ta b nhi m vi khu n l , vi khu n l ng vai tr l m t khng nguyn s kch thch c th hnh thnh khng th l gip c th ch ng l i vi khu n l . i u ki n sinh mi n d ch c a khng nguyn: M t ch t b t lu n b n ch t ho h c nh th no, mu n gy c mi n d ch cho c th th ph i: Ngo i lai i v i c th , t c l khng c gi ng b t c m t phn t no c a c th . Ph n t ph i c kh i l ng l n. C th ph i c gen pht hi n c kh nng pht hi n c cc c i m c a khng nguyn m hnh thnh c khng th tng ng.
1.2. nh ngha khng th

Khng th l nh ng ch t do c th t ng h p ra d i s kch thch c a khng nguyn. M i khng th ch k t h p c hi u c v i m t khng nguyn tng ng. Cc l p globulin mi n d ch:
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 37 of 118
B n ch t c a khng th l protein, c g i l globulin mi n d ch. ng i c 5 l p globulin mi n d ch: IgG, IgM, IgA, IgD v IgE. Trong IgG c vai tr quan tr ng nh t trong mi n d ch v n chi m a s trong c th (70 80%), c th i gian bn phn hu lu nh t (20 28 ngy) v truy n qua c rau thai.
2. S
KHNG C A C TH V I VI SINH V T GY B NH
2.1. H th ng phng ng t nhin

H th ng ny g m nhi u hng ro v n c c a c th . N ch ng i v i s xm nh p c a VSV, m khng c n c s ti p xc tr c v i vi sinh v t. Nn ng i ta g i n l mi n d ch t nhin hay mi n d ch khng c hi u. 2.1.1. Hng ro da v nim m c y l hng ro u tin ch ng l i s xm nh p c a cc VSV b ng cc c ch sau: C ch v t l: V i l p da g m nhi u l p t bo v l p nim m c c ph b i l p mng nhy ngn c n s xm nh p c a nhi u VSV. S bi ti t cc ch t nh m hi, n c m t v cc d ch trn nim m c, tng c ng kh nng b o v c a l p o ny. C ch ho h c: pH: pH = 3 c a d dy l hng ro l n nh t trn ng tiu ho. Ph n l n cc VSV theo th c n v n c u ng b di t t i y. pH trong m o kho ng 4 cng l mi tr ng khng thch h p cho ph n l n cc VSV gy b nh pht tri n. Lysosym l m t enzym c kh nng ph hu glycopeptit c a vch vi khu n. Enzym ny c bi ti t nhi u t cc tuy n c a nim m c, n c m t v n c mi ng. Spermin c trong tinh d ch n cng c tc d ng di t khu n. Trn da cn c m t s acid bo khng bo ho, chng c tc d ng ch ng l i m t s vi sinh v t gy b nh. C ch c nh tranh: Trn da v nim m c c nhi u vi sinh v t c tr v chng t o thnh cc h sinh thi. Cc h sinh thi ny c s khc nhau gi a cc vng da v cc khoang c a c th , do s phn b c a cc vi sinh v t khc nhau gi a cc vng. Khi cc vi sinh v t gy b nh xm nh p vo da v nim m c, chng s b s c nh tranh ch bm (receptor) c a cc vi sinh v t t i ch v chnh i u ny t o nn s b o v cho c th . 2.1.2. Hng ro t bo Hng ro ny bao g m cc t bo th c bo (n nhn, i th c bo v b ch c u trung tnh) v t bo di t t nhin: B ch c u c nhn a hnh (b ch c u a nhn trung tnh cn g i l ti u th c bo). Chng l i qun c ng c trong mu v h b ch huy t. Nhi m v c a n l b t v tiu ho cc vi sinh v t. Cn s tiu ho c a cc vi sinh v t l nh cc enzym c trong cc lysosom v cn c th do m t s anion c sinh ra do qu trnh h h p t bo. N ch b t v tiu ho c cc v t l c kch th c b nn g i l ti u th c bo. Cc t bo n nhn th c bo v i th c bo: Lo i t bo ny khi trong mu th g i l t bo n nhn (monocyte), nhng chng trong cc t ch c th g i l i th c bo (macrophage). S d g i l i th c bo v n c th b t c cc d v t l n nh b i than. Lo i t bo ny cng c vai tr b t v tiu ho cc vi sinh v t (gi ng b ch c u a nhn trung tnh). T bo di t t nhin (Natural killer NK): Lo i t bo ny tm th y mu ngo i vi c a a s ng i. Chng khc v i t bo lympho B, T, i th c bo v b ch c u trung tnh. Cc t bo ch c th l t bo b nhi m virus, ho c t bo ung th. N tiu di t
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 38 of 118
t bo ch v cc virus c trong t bo ny. Ho t tnh ny tng ln khi NK b kch thch b i interferon. 2.1.3. Hng ro th d ch Cc y u t b o v s n c trong mu v cc d ch c a c th l b th , propecdin, interferon v cc khng th t nhin. B th : B th khi c ho t ho b i khng th v khng nguyn c th lm tan cc vi khu n Gram m, Rickettsia, virus v tiu di t cc vi khu n Gram dng. B n thn b th khi cha ho t ho cng c th lm tan cc virus. Propecdin: Propecdin l m t h th ng protein c trong huy t thanh. Propecdin c cc tc d ng nh m t khng th t nhin. Interferon (IFN): IFN l nh ng polypeptit c kh i l ng phn t th p (20.000 30.000 dalton) c c th sinh ra khi c s kch thch c a virus v m t s ch t khc, n c th ngn c n s nhn ln c a vrus trong t bo. Khng th t nhin (natural antibody): Khng th t nhin l nh ng khng th c s n trong mu, m khng r c s ti p xc v i khng nguyn tng ng. Tuy v i m t s l ng r t t, nhng khng th ny lm tng s khng ng k v i khng nguyn tng ng, ho c khng nguyn cho. V v y khng th ny s n c v n lm tng kh nng mi n d ch. 2.1.4. Mi n d ch ch ng lo i Cc loi ng v t khc nhau c kh nng khng khng gi ng nhau v i cc vi sinh v t. Ngay trong cng m t loi ng v t, s khng cng c s khc bi t. Th c ch t mi n d ch ch ng lo i l ph thu c vo tnh di truy n c a ch ng lo i .
2.2. H th ng phng ng a c hi u
H th ng phng ng a c hi u c c khi c th ti p xc v i m t vi sinh v t gy b nh no (do nhi m trng, ho c do dng vacxin), sau c c s khng v i vi sinh v t . Chnh v v y m ng i ta g i l mi n d ch thu c hay mi n d ch c hi u. Mi n d ch c hi u c 2 lo i l mi n d ch d ch th (khng th ) v mi n d ch t bo (lympho T). 2.2.1. Mi n d ch d ch th Khng th ng vai tr chnh trong mi n d ch d ch th . V i cc vi sinh v t k sinh ngoi t bo th khng th , BT v cc t bo th c bo c th hon ton lm m t c l c c a vi sinh v t v lo i tr chng ra kh i c th . T t c cc c ch c a khng th trong ch ng nhi m trng u xu t pht t ch c nng c b n c a khng th l k t h p c hi u v i khng nguyn c a cc vi sinh v t. S k t h p c hi u ny bi u hi n theo cc c ch sau: Ngn c n s bm c a cc vi sinh v t vo cc nim m c. Trung ho c l c c a virus, Rickettsia, ngo i c t v enzym. Lm tan cc vi sinh v t. Ngng k t cc vi sinh v t, k t t a cc s n ph m ho tan c a cc vi sinh v t. Lm tng s th c bo do s opsonin ho. 2.2.2. Mi n d ch t bo V i cc vi sinh v t k sinh bn trong t bo (m m b nh n i t bo), khng th ch c tc d ng giai o n vi sinh v t cha chui vo t bo. Khi cc vi sinh v t trong t bo, c th c n c mi n d ch t bo
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 39 of 118
m i ch ng l i c chng. V khng th khng th chui vo trong t bo k t h p v i cc vi sinh v t. Cc m m b nh n i t bo c chia lm 2 lo i: K sinh n i bo b t bu c nh cc virus, Rickettsia, Chlamydia. K sinh n i bo khng b t bu c (c th sinh s n c c trong v ngoi t bo) nh vi khu n lao, phong, Brucella, Salmonella,... ng vai tr quy t nh trong mi n d ch t bo l t bo Lympho T (Ly T). C hai lo i Ly T tham gia vo mi n d ch t bo. + Ly Tc, TCD8 (LyT c st t bo: cytotoxic cell): Ly Tc c kh nng tiu di t cc t bo ch, khi n ti p xc tr c ti p cc t bo ch. + TCD4 (tr c y g i l TTDH): Ph n ng qu m n mu n ch ng l i cc m m b nh n i t bo, nh tc d ng c a cc lymphokin do t bo TCD4 s n xu t. Nh v y c th c b b nh nhi m trng hay khng l ph thu c vo s tng quan gi a vi sinh v t gy b nh v s khng c a c th . S khng c a c th g m hai h th ng c hi u v khng c hi u (t nhin v thu c). Hai h th ng ny b sung, h tr nhau v khng th tch r i nhau. Nhng s khng c hi u ng vai tr quy t nh hn. S khng c a c th ph thu c vo tnh tr ng sinh l (ch y u l tu i tc), vo i u ki n s ng v lm vi c c a con ng i.
L NG GI
Tr l i ng n cc cu h i t 1 n 10. 1. ng i c 5 l p globulin mi n d ch (khng th ) l A. IgA B. . C. . D. . E. . 2. B n hng ro v n c c a c th trong h th ng phng ng t nhin l A. . B. . C. . D. mi n d ch ch ng lo i. 3. Trong h th ng phng ng c hi u c a c th c 2 lo i mi n d ch, l A. . B. . 4. Ba c ch ch ng l i s xm nh p c a cc vi sinh v t hng ro da v nim m c l A. . B. . C. . 5. Hng ro t bo trong h th ng phng ng t nhin c a c th bao g m A. . B. . C. .
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 40 of 118
6. Hng ro d ch th trong h th ng phng ng t nhin c a c th bao g m A. . B. . C. . D. . 7. Hai lo i t bo lympho T tham gia vo mi n d ch t bo l A. . B. . 8. H th ng phng ng c hi u c c khi c th .........................vi sinh v t, sau c c s khng v i vi sinh v t . 9. Khng nguyn l nh ng ch t m khi vo c th th................A............... hnh thnh khng th v khi g p khng th tng ng c s .............B.................... 10. Khng th l nh ng ch t do.......A........... t ng h p ra d i s B.. c a khng nguyn. Phn bi t ng, sai t cu 11 n cu 17 b ng cch nh d u vo cho cu ng, S cho cu sai.
TT 11 12 13 14 15 16 17 18 N i dung M i khng th ch k t h p c hi u c v i hai khng nguyn. H th ng phng ng t nhin l h th ng c th ch ng i s nhi m c a VSV m khng c n ti p xc tr c v i VSV. ng vai tr quy t nh trong mi n d ch t bo l t bo lympho B. Khng th ng vai tr chnh trong mi n d ch d ch th . B th khi c ho t ho c th tiu di t c cc vi sinh v t. Interferon l ch t c th ngn c n s bo. nhn ln c a virus bn ngoi t xm S
i th c bo l nh ng t bo tiu di t c vi sinh v t b ng c t .
S c khng c a c th ph thu c vo tnh tr ng sinh l v i u ki n s ng lm vi c c a c th .
Khoanh trn ch ci u tr l i ng nh t cho cc cu 19 v 20. 19. i u ki n sinh mi n d ch c a khng nguyn l A. ngo i lai v i c th . B. phn t ph i c kh i l ng l n. C. c th ph i c gen pht hi n. D. c A v B. E. c A, B, C. 20. Trong cc l p globulin mi n d ch, l p no c nhi u nh t trong c th v truy n qua c rau thai A. IgA. B. IgE. C. IgD. D. IgG. E. IgM.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 41 of 118
NG D NG CC PH N NG K T H P KHNG NGUYNKHNG TH TRONG VI SINH Y H C
1. M C CH S
D NG CC PH N
NG K T H P KNKT
Cc ph n ng k t h p KNKT th ng c s d ng ch n on cc b nh nhi m trng, c th l: Xc nh, ho c nh l ng khng th c trong huy t thanh, d a vo nh ng khng nguyn m u bi t. Thng qua khng th m ng i ta bi t c s c m t c a tc nhn vi sinh gy b nh. Xc nh, ho c chu n khng nguyn, d a vo nh ng khng th m u bi t. Trn c s ng i ta c th xc nh c tn vi sinh gy b nh.
2. CC PH N
NG K T H P KNKT
C r t nhi u ph n ng k t h p KNKT c dng trong vi sinh v t, cn c vo cch quan st nh n nh k t qu , c th x p thnh 3 nhm: Cc ph n ng t o thnh h t; cc ph n ng d a vo ho t ng sinh h c c a KT; cc ph n ng dng KT, ho c KN nh d u.
2.1. Cc ph n ng t o thnh h t
L cc ph n ng m ph c h p KNKT hnh thnh d i d ng nh ng "h t" c th quan st c b ng m t th ng, ho c nh s tr gip c a knh lp. 2.1.1. Ph n ng k t t a 2.1.1.1. Nguyn l Ph n ng k t t a l s k t h p gi a KN ho tan v i KT tng ng, t o thnh cc h t c th quan st tr c ti p b ng m t th ng, ho c nh s tr gip c a knh lp. 2.1.1.2. Ph n ng k t t a trong mi tr ng l ng Khi dung d ch KN v dung d ch KT c tr n v i nhau theo m t t l thch h p, ph c h p KNKT s hnh thnh d i d ng nh ng h t k t t a. L ng t a hnh thnh khng ch ph thu c vo s l ng tuy t i c a KN v KT, m cn ph thu c vo m i tng quan v l ng gi a KN v KT. V i m t l ng khng huy t thanh (KT) h ng nh, n u cho tng d n l ng KN th ban u l ng t a tng d n, nhng n m t lc no l ng t a khng tng n a m c d l ng KN v n ti p t c tng. Khi KN qu nhi u, l ng t a hnh thnh l i t l ngh ch v i l ng KN 2.1.1.3. Ph n ng k t t a trong gel th ch C nhi u k thu t k t t a trong gel th ch, d i y l k thu t th ng c s d ng: K thu t khu ch tn kp (Ouchterlony): Ph m t l p m ng u gel th ch nng ch y ln phi n knh. Sau
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 42 of 118
khi th ch ng, t o 2 l ; m t l cho KN, l cn l i cho KT. KN v KT u khu ch tn ra xung quanh. Ni KT v KN g p nhau v i n ng tng ng s t o thnh ng k t t a.
Hnh 1.8. K thu t khu ch tn kp trong gel th ch
2.1.2. Ph n ng ngng k t 2.1.2.1. Nguyn l L s k t h p gi a KN h u hnh (t bo, ho c t m t bo) v i KT, t o thnh ph c h p KNKT d i d ng nh ng h t ngng k t c th quan st c b ng m t th ng. 2.1.2.2. Ph n ng ngng k t tr c ti p (ngng k t ch ng) Trong ph n ng ngng k t tr c ti p, thnh ph n KN trn t bo vi khu n (ho c t bo khc), k t h p v i KT c hi u t o thnh m ng l i ngng k t. Cc t bo gp m t ph n l n t o ln kch th c c a h t ngng k t. V d ph n ng Widal dng ch n on b nh thng hn. 2.1.2.3. Ph n ng ngng k t gin ti p (ngng k t th ng) Trong ph n ng ngng k t gin ti p, KN d ng ho tan c g n ln n n m n h u hnh (th ng l h ng c u, ho c h t latex). Khi KN g p KT c hi u, hi n t ng ngng k t s x y ra do n n m n t t p l i m t cch "th ng". V d ph n ng ngng k t h ng c u th ng dng ch n on d ch h ch.
2.2. Cc ph n ng d a vo ho t ng sinh h c cu KT
2.2.1. Ph n ng trung ho 2.2.1.1. Nguyn l KT c hi u c kh nng trung ho c t , c l c c a vi sinh v t, ho c lm m t i m t tnh ch t no c a vi sinh v t, ho c s n ph m c a n. 2.2.1.2. Ph n ng trung ho in vitro Bao g m nh ng ph n ng trung ho c ti n hnh trn d ng c th nghi m. V d : Ph n ng ASLO dng ch n on nhi m lin c u, ph n ng ngn ngng k t h ng c u dng ch n on virus, 2.2.1.3. Ph n ng trung ho in vivo Bao g m nh ng ph n ng trung ho c ti n hnh trn c th s ng, th ng l trn sc v t th nghi m: chu t, th , V d ph n ng trung ho trn chu t lang xc nh vi khu n b ch h u hay gi b ch h u. 2.2.1.4. Ph n ng trung ho virus Virus c xc nh tr n v i huy t thanh b nh nhn r i gy nhi m cho t bo s ng c m th , n u t bo v n pht tri n t t, t c l trong huy t thanh b nh nhn c khng th tng ng v i khng nguyn bi t. Tng t v y ta c th ti n hnh trn ng v t th nghi m. 2.2.2. Cc ph n ng gy ly gi i t bo Trong cc ph n ng gy ly gi i t bo, ph n ng k t h p b th c s d ng nhi u hn c . p d ng nguyn l b th khi k t h p v i ph c h p khng nguyn, khng th s khng cn kh nng gy ly gi i t bo h ng c u, h ng c u s l ng. Ph n ng k t h p b th th ng dng ch n on m t s b nh do virus.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 43 of 118
2.3. Cc ph n ng dng KT, ho c KN nh d u

Khng th , ho c khng nguyn c xc nh nh ch t nh d u c g n v i khng nguyn, ho c khng th . Cc ch t c dng nh d u khng c lm thay i ho t tnh mi n d ch c a khng nguyn v khng th . Cc ph n ng ny ang c dng nhi u ch n on cc b nh do virus nh: HIV, vim gan B, C, 2.3.1. Mi n d ch hunh quang (MDHQ) Nguyn l: Ph c h p KNKT c pht hi n nh KT, ho c KN g n ch t mu hunh quang, k t qu c c nh knh hi n vi hunh quang. 2.3.1.1. MDHQ tr c ti p KN c pht hi n nh KT m u g n hunh quang. 2.3.1.2. Phng php MDHQ gin ti p KT c pht hi n nh KN m u v khng KT (KKT) m u g n hunh quang. 2.3.2. Ph n ng mi n d ch phng x (RIARadioimmunoassay) Nguyn l: Ph c h p KNKT c pht hi n nh KT, ho c KN g n ch t ng v pht x . C th pht hi n ni pht x (ni x y ra ph n ng k t h p KNKT), ho c o c ng pht x (m c hnh thnh ph c h p KNKT). 2.3.3. Ph n ng mi n d ch enzym ELISA (EnzymeLinked Immunosorbent Assay) Nguyn l: Ph c h p KNKT c pht hi n nh enzym g n v i KT, ho c KKT tc ng ln c ch t c hi u xu t hi n mu. 2.3.4. S c k mi n d ch Nguyn t c k thu t c th tm t t nh sau: Ph c h p khng KT (KKT) g n ch t mu c phn b u trn b n s c k. KN c th c a vi sinh v t c g n c nh t i v ch ph n ng. Khi nh HT c n xc nh KT ln b n s c k, KT c hi u (n u c) trong HT s k t h p v i KKT g n mu, ph c h p KTKKT g n mu ny di chuy n trn gi y s c k s b gi l i t i v ch ph n ng do KT k t h p v i KN vi sinh v t, k t qu v ch ph n ng hi n mu. N u trong HT khng c KT c hi u, v ch ph n ng KN khng th gi c KKT g n mu, v v y khng hi n mu.
3. NH N NH K T QU CC PH N
NG K T H P KNKT
3.1. Ph n ng nh tnh
K t qu nh tnh ch cho bi t trong m u xt nghi m c hay khng c KT, ho c KN. C nh ng tr ng h p ch c n nh tnh c gi tr ch n on. l cc tr ng h p xc nh nh ng KN, ho c KT m bnh th ng khng c trong nh ng m u xt nghi m l y t ng i kho m nh.
3.2. Ph n ng nh l ng
i v i nh ng lo i KT c th tm th y c ng i b nh v ng i bnh th ng th ch nh l ng m i c gi tr ch n on. Ng i ta ph i xc nh c hi u gi KT. Hi u gi KT: Hi u gi KT l n ng huy t thanh pha long nh t m ph n ng cn dng tnh. Trong m t s tr ng h p, hi u gi KT cn c tnh b ng n v KT c trong m t n v th tch HT. Sau khi xc nh hi u gi KT, vi c nh gi k t qu ph i d a vo hi u gi ranh gi i (ng ng) gi a bnh th ng v b nh l. Hi u gi KT cng cao hn ng ng th kh nng m c b nh cng l n, cng th p hn ng ng th kh nng m c b nh cng t. Vi c xc nh hi u gi KT m t th i i m th ng cha c k t lu n ch c ch n, c n ph i ti n hnh 2 l n 2 th i i m cch nhau t 7 n 10 ngy tm ng l c KT.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 44 of 118
ng l c KT: ng l c KT l thng s gi a hi u gi KT l n th hai v l n th nh t. M c d v l thuy t khi ng l c KT l n hn 1 l ang c KN kch thch c th hnh thnh KT, nhng trn th c t ng l c KT t nh t ph i b ng 4 (t c l tng 2 b c khi HT c pha long b c 2) m i c gi tr ch n on ch c ch n l b nh nhn ang m c b nh nhi m trng. Khi xt nghi m l n th hai, n u hi u gi KT ch tng hn l n th nh t 1 b c th cha ch c ph i l KT tng th c s hay ch do sai s k thu t.
L NG GI
Tr l i ng n cc cu h i t 1 n 5. 1. Hai m c ch s d ng cc ph n ng k t h p khng nguynkhng th l A. . B. . 2. Ba nhm ph n ng k t h p khng nguynkhng th trong Vi sinh Y h c l A. . B. . C. . 3. Nhm ph n ng t o thnh h t bao g m cc ph n ng A. . B. . 4. Hi u gi KT l n ng huy t thanh m ph n ng cn dng tnh. 5. ng l c KT l gi a hi u gi KT l n th hai v l n th nh t. Phn bi t ng, sai t cu 6 n cu 8 b ng cch nh d u vo cho cu ng, S cho cu sai.
TT 6 7 N i dung Ph n ng k t t a l s k t h p gi a khng nguyn h u hnh v i khng th tng ng. Nguyn l c a ph n ng trung ho l khng th c hi u c kh nng trung ho c t , c l c c a vi sinh v t, ho c lm m t i m t tnh ch t no c a vi sinh v t, ho c s n ph m c a n. Nguyn l c a ph n ng hunh quang l ph c h p KNKT c pht hi n nh KT, ho c KN g n ch t mu hunh quang. S
Khoanh trn ch ci u tr l i ng nh t cho cc cu 9 v 10. 9. Trong ph n ng ELISA nh t thi t ph i c A. h ng c u. B. c ch t. C. hunh quang. D. huy t thanh. 10. Ph n ng trung ho thu c nhm ph n ng A. t o thnh h t. B. d a vo ho t ng sinh h c c a khng th . C. dng khng th , ho c khng nguyn nh d u. D. s c k mi n d ch.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 45 of 118
VACXIN V HUY T THANH
1. VACXIN
1.1. Nguyn l s d ng vacxin

S d ng vacxin l a vo c th khng nguyn c ngu n g c t vi sinh v t gy b nh, ho c vi sinh v t c c u trc khng nguyn gi ng vi sinh v t gy b nh, c bo ch m b o an ton c n thi t, lm cho c th t t o ra tnh tr ng mi n d ch ch ng l i tc nhn gy b nh.
1.2. Nguyn t c s d ng vacxin

1.2.1. Ph m vi dng vacxin Ph m vi dng vacxin c a m i n c, m i khu v c c quy nh tu theo tnh hnh d ch t c a b nh nhi m trng. Nh ng quy nh ny c th thay i theo th i gian do s thay i v d ch t h c c a b nh nhi m trng. 1.2.2. T l dng vacxin S ng i dng vacxin ph i t trn 80% i t ng cha c mi n d ch m i c kh nng ngn ng a c d ch; n u d i 50% d ch v n c th x y ra. 1.2.3. i t ng dng vacxin i t ng c n c dng vacxin l t t c nh ng ng i c nguy c nhi m vi sinh v t gy b nh m cha c mi n d ch. Tr em c n c dng vacxin r ng ri. i v i ng i l n, vacxin th ng ch dnh cho nh ng nhm ng i c nguy c cao. Di n ch ng ch nh dng vacxin c h ng d n ring i v i m i vacxin. Ni chung khng c dng vacxin cho cc i t ng sau y: Nh ng ng i ang b s t. Nh ng ng i ang c bi u hi n d ng. Vacxin s ng gi m c l c khng c dng cho nh ng ng i b thi u h t mi n d ch, nh ng ng i
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 46 of 118
ang dng thu c n p mi n d ch, ho c nh ng ng i m c b nh c tnh. Vacxin virus s ng gi m c l c khng c dng cho ph n ang mang thai. 1.2.4. Th i gian dng vacxin Ph i ti n hnh dng vacxin n tr c ma d ch, c th c th i gian hnh thnh mi n d ch. i v i nh ng vacxin khi t o mi n d ch c b n ph i dng nhi u l n, kho ng cch h p l gi a cc l n l 1 thng. Th i gian dng nh c l i tu thu c vo th i gian duy tr c tnh tr ng mi n d ch cn hi u l c b o v c a m i lo i vacxin. 1.2.5. Li u l ng dng vacxin Li u l ng vacxin tu thu c vo lo i vacxin v ng a vo c th . Li u l ng qu th p s khng kh nng kch thch c th p ng mi n d ch. Ng c l i, li u l ng qu l n s d n n tnh tr ng dung n p c hi u. 1.2.6. ng a vacxin vo c th Ch ng: L ng c i n nh t, ngy nay v n cn c s d ng cho m t s t vacxin. Tim: Tu lo i vacxin c th tim trong da, tim d i da, ho c tim b p. U ng: ng u ng kch thch mi n d ch ti t t i ng ru t m nh hn nhi u so v i ng tim. Vacxin cn c a vo c th theo m t s ng khc nh ng m, t, th t,... nhng t c s d ng. 1.2.7. Cc ph n ng sau khi dng vacxin T t c cc vacxin u c th gy ra ph n ng khng mong mu n (ph n ng ph ) m t s ng i tu theo m c . Ph n ng t i ch : Ni tim c th hi au, m n , hi sng, ho c n i c c nh . Nh ng ph n ng ny s m t i nhanh chng sau m t vi ngy, khng c n ph i can thi p g. Ph n ng ton thn: S t hay g p nh t, th ng h t sau m t vi ngy. Co gi t c th g p nhng v i t l r t th p, h u h t kh i khng l i di ch ng g. S c ph n v cng c th g p nhng v i t l h t s c th p. 1.2.8. B o qu n vacxin Vacxin ph i c b o qu n t t ngay t lc s n xu t cho t i khi c tim ch ng vo c th . Th ng quy b o qu n cc vacxin khng gi ng nhau, nhng ni chung u c n c b o qu n trong i u ki n kh, t i v l nh t 2oC n 8oC. Cc ho ch t st trng u c th ph hu vacxin. N u d ng c tim ch ng c kh trng b ng ho ch t th ch c n m t l ng r t nh dnh l i cng c th lm h ng vacxin.
1.3. Tiu chu n c a vacxin

Hai tiu chu n c b n nh t c a vacxin l an ton v hi u l c. 1.3.1. An ton Sau khi s n xu t vacxin ph i c c quan ki m nh Nh n c ki m tra ch t ch v m t v trng, thu n khi t v khng c. V trng: Khng c nhi m cc vi sinh v t khc. Thu n khi t: Khng c l n cc thnh ph n khng nguyn khc c th gy ra cc ph n ng ph . Khng c: Li u s d ng ph i th p hn r t nhi u so v i li u gy c. 1.3.2. Hi u l c
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 47 of 118
Vacxin c hi u l c l n l vacxin gy c mi n d ch m c cao v t n t i lu. Hi u l c gy mi n d ch c a vacxin tr c h t c nh gi trn ng v t th nghi m, sau trn th c a.
1.4. Cc lo i vacxin
Vacxin c th chia thnh 3 lo i: vacxin gi i c t , vacxin ch t, ho c khng nguyn tinh ch v vacxin s ng gi m c l c. 1.4.1. Vacxin gi i c t c s n xu t t ngo i c t c a vi khu n b ng cch lm m t tnh c nhng v n gi c tnh khng nguyn. Vacxin gi i c t kch thch c th s n xu t ra khng c t , c kh nng trung ho ngo i c t . V d : b ch h u, u n vn,... 1.4.2. Vacxin ch t, ho c khng nguyn tinh ch Sau khi vi sinh v t b gi t ch t c th l y ton b huy n d ch, ho c tinh ch l y cc thnh ph n khng nguyn quan tr ng. Cc khng nguyn ny ch y u kch thch p ng mi n d ch d ch th . 1.4.3. Vacxin s ng gi m c l c c s n xu t t vi sinh v t gy b nh c lm gi m c l c khng cn kh nng gy b nh. Vacxin ny c hi u l c mi n d ch cao hn vacxin ch t.
1.5. L ch tim ch ng
1.5.1. i v i tr s sinh v tr nh T ch c Y t Th gi i a ra chng trnh tim ch ng m r ng v i m c tiu lm gi m t l tr em m c v t vong do cc b nh nhi m trng. Vacxin BCG phng lao dng cho tr s sinh. Cc vacxin: b ch h u, ho g, u n vn, b i li t dng cho tr t 2 n 4 thng tu i. Vacxin s i dng cho tr 9 11 thng tu i. Hi n nay Chng trnh tim ch ng m r ng n c ta b sung thm vacxin vim gan B dng cho tr s sinh v vacxin vim no Nh t B n dng cho tr t 1 5 tu i. 1.5.2. i v i ng i l n Tu t ng i t ng v c th cng vi c m dng vacxin cho thch h p. Ni chung vacxin khi c nguy c nhi m b nh cao. ng i l n ch dng
2. HUY T THANH
2.1. Nguyn l s d ng
Dng huy t thanh l a vo c th khng th c ngu n g c t ng i hay ng v t, gip cho c th c ngay khng th c hi u ch ng l i tc nhn gy b nh.
2.2. Nguyn t c s d ng
2.2.1. i t ng s d ng Huy t thanh c s d ng i u tr cho nh ng b nh nhn ang nhi m vi sinh v t gy b nh hay nhi m c c p tnh, c n c ngay khng th ch ng l i tc nhn gy b nh nh: huy t thanh khng u n vn (SAT) v huy t thanh khng b ch h u (SAD). Trong m t s tr ng h p, huy t thanh c dng v i m c ch d phng: huy t thanh khng d i (SAR). Ngoi ra n cn c s d ng cho m t s m c ch khc nh i u tr thi u h t mi n d ch, d ng v d phng b nh tan mu s sinh.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 48 of 118
2.2.2. Li u l ng Li u l ng huy t thanh s d ng tu thu c vo tu i v cn n ng c a b nh nhn, li u l ng c tnh b ng ml, ho c n v /kg cn n ng tu theo lo i huy t thanh v m c ch s d ng. 2.2.3. ng a huy t thanh vo c th Huy t thanh th ng c a vo c th b ng ng tim b p. i v i nh ng lo i huy t thanh c tinh ch t tiu chu n cao, c th tim tnh m ch nhng cng r t nn h n ch . Tuy t i khng tim tnh m ch nh ng huy t thanh c ngu n g c t ng v t. 2.2.4. phng ph n ng C n ph i th c hi n t t cc vi c sau: H i xem b nh nhn c tim huy t thanh l n no cha. R t th n tr ng khi ph i ch nh tim huy t thanh l n th hai v t l ph n ng cao hn nhi u so v i l n th nh t. Lm ph n ng thot m n (ph n ng Besredka) tr c khi tim: Pha long huy t thanh 10 l n b ng dung d ch NaCl 0,85%, tim trong da 0,1 ml. Sau 30 pht, n u ni tim khng m n th c th tim huy t thanh. N u ni tim m n , ni chung khng nn tim, tr khi tnh tr ng nhi m trng nhi m c c a b nh nhn i h i b t bu c ph i tim. Trong tr ng h p , c n chia nh t ng li u tim d n, cch nhau 20 n 30 pht. Trong qu trnh tim truy n huy t thanh ph i theo di lin t c c th x tr k p th i n u c ph n ng x y ra, c bi t l ph i chu n b y cc i u ki n x tr s c ph n v . 2.2.5. Tim vacxin ph i h p Khng th do tim huy t thanh s pht huy hi u l c ngay sau khi tim, nhng khng th ny gi m nhanh trong m y ngy u, sau b lo i tr h t sau kho ng 10 n 15 ngy, do ph n ng v i cc khng nguyn vi sinh v t v do b c th chuy n ho. Vi c tim vacxin ph i h p nh m kch thch c th t o ra khng th thay th nh ng khng th b gi m.
2.3. Cc ph n ng do tim huy t thanh

T l ph n ng do tim huy t thanh cao hn nhi u so v i ph n ng do tim ch ng vacxin. C 2 lo i ph n ng x y ra l: 2.3.1. Ph n ng t i ch Ni tim c th b au, m n . Nh ng ph n ng ny th ng nh , khng gy nguy hi m v s h t sau m t t ngy. 2.3.2. Ph n ng ton thn B nh nhn c th b s t, rt run, kh th , au cc kh p; m t s tr ng h p c th b nh c u v nn. S c ph n v l ph n ng nguy hi m nh t. Ngoi ra cn g p cc tri u ch ng do ph c h p khng nguyn khng th ng l i trong cc ti u ng m nh nh vim c u th n, vim c tim, van tim, vim kh p,...
L NG GI
Tr l i ng n g n cc cu t 1 n 7. 1. Hai tiu ch n c b n c a vacxin l A. . B. . 2. Cc vacxin c x p thnh 3 lo i l
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 49 of 118
A. . B. . C. . 3. C n s d ng ngay huy t thanh cho nh ng b nh nhn ang b A. . B. . 4. Hai ph n ng c th x y ra khi tim huy t thanh l A. . B. . 5. Khng c tim ch ng vacxin................... cho ph n c thai. 6. Dng huy t thanh l a vo c th c ngu n g c t ng i hay ng v t. 7. Huy t thanh bo ch t .......A.......... t gy ph n ng hn bo ch t ...... B............ Phn bi t ng, sai t cu 8 n cu 15 b ng cch nh d u vo cho cu ng, vo S cho cu sai.
TT 8 9 10 11 12 13 14 15 N i dung Khng bao gi c tim ch ng vacxin cho tr c c a d M t s vacxin c th tim ch ng cho ph n c thai. C th tim t t c cc lo i vacxin cho tr s sinh. Ph n l n vacxin c b o qu n trong i u ki n kh, t i v mt. C th tim t t c cc lo i huy t thanh cho ng i. Huy t thanh c a vo c th b ng ng tnh m ch. T l ph n ng do tim huy t thanh cao hn so v i ph n ch ng vacxin. ng do tim ng. S
L ng huy t thanh a vo c th ph thu c vo tnh tr ng c a b nh.
Khoanh trn vo ch ci u tr l i ng nh t cho cc cu t 16 n 20. 16. c th ngn ng a c d ch x y ra, t l tim ch ng ph i t t nh t A. 60%. B. 70%. C. 80%. D. 90%. 17. Kho ng cch thch h p gi a 2 l n tim ch ng m t lo i vacxin t o mi n d ch c b n l A. 1 tu n. B. 2 tu n. C. 3 tu n. D. 1 thng. E. 2 thng. 18. C n tim vacxin cho A. t t c tr em. B. t t c ng i l n. C. nh ng ng i c nguy c nhi m vi sinh v t gy b nh m cha c mi n d ch. D. nh ng ng i ang b s t. 19. Huy t thanh c n c s d ng cho i t ng A. t t c tr em.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 50 of 118
B. t t c ng i l n. C. nh ng ng i ang nhi m vi sinh v t gy b nh. D. nh ng ng i ang b s t. 20. Huy t thanh th ng c a vo c th b ng ng A. tnh m ch. B. tim b p. C. u ng. D. ch ng.
T C U VNG
(Staphylococcus aureus)
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 51 of 118
T c u vng thu c lo i d nui c y, pht tri n c nhi t 10 45oC v n ng mu i cao t i 10%. Thch h p c i u ki n hi u v k kh. Trn mi tr ng th ch th ng, t c u vng t o thnh khu n l c S, ng knh 1 2mm, nh n, khu n l c th ng c mu vng chanh, nn g i l t c u vng. Trn mi tr ng th ch mu, t c u vng pht tri n nhanh, t o tan mu hon ton. Trong mi tr ng canh thang: t c u vng lm c mi tr ng, lu n c th l ng c n.
1.3. Kh nng khng

T c u vng c kh nng khng v i nhi t v ho ch t cao hn cc vi khu n khng c nha bo khc. N b di t tr ng. 80oC trong m t gi . T c u vng cng c th gy b nh sau m t th i gian di t n t i mi
1.4. Tnh ch t sinh ho h c

T c u c h th ng enzym phong ph, nh ng enzym c dng trong ch n on l: Coagulase c kh nng lm ng huy t tng ng i v ng v t. y l tiu chu n quan tr ng nh t phn bi t t c u vng v i cc t c u khc. Coagulase c 2 lo i: m t lo i ti t ra mi tr ng g i l coagulase t do v m t lo i bm vo vch t bo g i l coagulase c nh. Catalase dng tnh. Enzym ny xc tc gy phn gi i H2O2 O + H2O. Ln men ng mannitol. Desoxyribonuclease l enzym phn gi i ADN. Phosphatase.
2. KH NNG GY B NH
T c u vng th ng k sinh mi h ng v c th c da, l vi khu n gy b nh th ng g p nh t v c kh nng gy nhi u lo i b nh khc nhau. Cc b nh th ng g p l:
2.1. Nhi m khu n ngoi da

T c u gy nn cc nhi m khu n sinh m : m n nh t, u inh, cc p xe, inh ru,...
2.2. Nhi m khu n huy t

T c u vng l vi khu n th ng gy nhi m khu n huy t nh t.
2.3. Vim ph i
Vim ph i do t c u vng th ng x y ra sau vim ng h h p do virus (nh cm), ho c sau nhi m khu n huy t. Tuy v y cng c vim ph i tin pht do t c u vng, tr em, ho c nh ng ng i suy y u.
2.4. Nhi m c th c n v vim ru t c p

Ng c th c n t c u c th do n, u ng ph i c t c a t c u, ho c do t c u vng v n c tr ng ru t chi m u th v s l ng.
3. CH N ON VI SINH V T
3.1. L y b nh ph m
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 52 of 118
Dng tm bng l y m cc m n nh t, v t thng h c m , ch t nn, th c n,... Dng bm tim l y m kn, l y mu c a nh ng b nh nhn nhi m trng huy t. B nh ph m c b o qu n chu o a v phng xt nghi m.
3.2. Xt nghi m tr c ti p
B nh ph m c ph t ln phi n knh lm tiu b n nhu m Gram: quan st cc t bo vim v hnh th tinh c t b t mu c a vi khu n. Xt nghi m tr c ti p c gi tr nh h ng cho nui c y.
3.3. Nui c y phn l p v xc nh vi khu n

C y b nh ph m vo a mi tr ng th ch mu v ng mi tr ng canh thang. trong t m 360C, sau 24 gi khu n l c th ng c, d ng S, th ng lm tan mu v c s c t vng chanh. Ch n khu n l c nghi ng xc nh: C men coagulasa (men lm ng huy t tng). Ln men ng manitol. Ho i t da th . Lm c mi tr ng canh thang.
4. NGUYN T C PHNG B NH V I U TR
4.1. Nguyn t c phng b nh

Phng b nh nhi m khu n t c u ch y u l v sinh mi tr ng, qu n o v thn th v t c u c r t nhi u nh ng ni ny. c bi t l v sinh mi tr ng b nh vi n ch ng nhi m khu n b nh vi n.
4.2. Nguyn t c i u tr
Lm khng sinh , ch n khng sinh thch h p i u tr . Dng vacxin gy mi n d ch ch ng t c u vng cng l m t bi n php c n thi t dng khng sinh t k t qu . nh ng b nh nhn
LIN C U
(Streptococci)
1. C I M SINH H C
Trn mi tr ng c, vi khu n pht tri n thnh nh ng khu n l c nh , trn, l i, bng, kh, mu hi xm.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 53 of 118
Lin c u pht tri n trn mi tr ng th ch mu c th g p 3 d ng tan mu: , , tu thu c t ng nhm lin c u. Tan mu (): vng tan mu trong su t, h ng c u b ph hu hon ton. Tan mu (): tan mu khng hon ton, xung quanh khu n l c c vng tan mu mu xanh. Tan mu (): xung quanh khu n l c khng nhn th y vng tan mu. H ng c u trong th ch v n gi mu h ng nh t.
1.3. Kh nng khng

Lin c u d b tiu di t b i nhi t v cc ho ch t thng th ng.

Lin c u khng c men catalase, chng c kh nng pht tri n trong mi tr ng c m t, mu i m t, ho c ethylhydrocuprein. Lin c u nhm A nh y c m v i bacitracin.
2. KH NNG GY B NH
Lin c u c kh nng gy ra nhi u b nh ng i, c bi t lin c u nhm A. Kh nng gy b nh ph thu c vo ng xm nh p, tnh tr ng c a c th v cc nhm lin c u khc nhau. M t s b nh th ng g p l:
2.1. Nhi m khu n t i ch

Vim h ng, eczema, ch c l , vim qu ng ng i l n, nhi m khu n cc v t thng, vim tai gi a, vim h ch, vim ph i, nhi m trng t cung sau ,...
2.2. Cc nhi m khu n th pht

T nh ng nhi m khu n t i ch , b nh nhn c th b nhi m khu n huy t, vim mng trong tim c p.
2.3. B nh tinh h ng nhi t

B nh th ng g p tr em trn hai tu i v cc n c n i.
2.4. Vim c u th n sau nhi m lin c u nhm A

B nh th ng xu t hi n sau khi nhi m lin c u nhm A h ng, ho c da hai n ba tu n.
2.5. B nh th p tim
B nh th ng x y ra sau nhi m lin c u nhm A h ng hai n ba tu n v tng ng v i giai o n tm th y khng th ch ng lin c u tng cao trong mu.
3.1. Ch n on tr c ti p
3.1.1. B nh ph m Tu t ng th b nh m chng ta l y cc b nh ph m t ng v tr khc nhau. V d nh: b nh ph m h ng mi ng, mu, n c no tu , d ch p xe, ho c m . T t c cc lo i b nh ph m u ph i c y ngay vo mi tr ng nui c y thch h p, ch m nh t cng khng c qu 3 gi . 3.1.2. Nhu m soi tr c ti p
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 54 of 118
Nhu m Gram: Trn tiu b n nhu m Gram, vi khu n c hnh c u, b t mu Gram dng, x p thnh chu i. 3.1.3. Phn l p v xc nh lin c u B nh ph m mu, ho c n c no tu c c y vo bnh canh thang glucose nhi t 37oC, theo di trong vng 15 ngy, khng th y vi khu n m c th k t lu n m u b nh ph m m tnh. N u bnh nui c y c vi khu n m c th xc nh tnh ch t sinh ho h c xc nh vi khu n. Cc b nh ph m khc c c y vo mi tr ng th ch mu, xc nh vi khu n. Tiu chu n xc nh lin c u nhm A: C u khu n, Gram dng, x p thnh chu i. Tan mu . Th nghi m optochin (). Trong mi tr ng canh thang m c l ng c n. Th nghi m bacitracin (+). Catalaze (). nhi t 37oC, sau 24 gi ch n khu n l c
3.2. Ch n on gin ti p
Dng ph n ng ASLO tm khng th antistreptolysin O c trong mu b nh nhn nghi th p tim v vim c u th n c p tr em do lin c u nhm A.
4.1. Phng b nh
Hi n nay cha c vacxin phng b nh h u hi u, v v y ch y u v n l phng b nh chung. C n pht hi n s m nh ng nhi m khu n da, h ng do lin c u nhm A gy nn i u tr k p th i, trnh nh ng nhi m trng th pht.
4.2. i u tr
D a vo khng sinh , ch n khng sinh thch h p i u tr .
PH C U
(Streptococcus pneumoniae)
1. C I M SINH H C
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 55 of 118
Vi khu n thch h p 37oC, hi u kh v k kh tu ti n. Vi khu n m c d dng trong cc mi tr ng c nhi u ch t dinh d ng. Trn th ch mu, khu n l c trn, l i, bng, trong nh gi t sng, xung quanh c vng tan mu typ . Nh ng khu n l c c v th ng l n, hi nhy v c mu xm nh . C th c d ng khu n l c trung gian M.
1.3. Kh nng khng

D b tiu di t b i ho ch t thng th ng v nhi t (60oC/30 pht). Nhi t gi ch ng thch h p l 18oC 30oC.

Ph c u b ly gi i b i m t, ho c mu i m t (th nghi m Neufeld), khng c catalase. Vi khu n khng pht tri n c trong mi tr ng c ethylhydrocuprein (test optochin dng tnh).
2. KH NNG GY B NH
Ph c u khng c n i v ngo i c t . Chng gy b nh ch y u do v c a vi khu n. Ph c u c th gy nn b nh vim ng h h p, i n hnh l vim ph i. Vim ph i do ph c u th ng x y ra sau khi ng h h p b t n thng do nhi m virus (nh virus cm), ho c do ho ch t. Ngoi ra, ph c u cn gy vim tai, vim xoang, vim h ng, vim mng no, vim mng b ng, mng tim, vim th n, vim tinh hon, nhi m khu n huy t v vim mng no tr em.
B nh ph m c th l y t h ng, mi b ng tm bng m m, ho c mu (n u nghi nhi m khu n huy t), ho c ch t ht t ph i,... B nh ph m c c y vo mi tr ng th ch mu c gentamicin (5g/ml). Ph c u c khu n l c: S, nhy, ng knh 12mm, c chp v tan mu . Sau 18 gi nui c y, hnh chp c a khu n l c b m t i v khu n l c tr nn lm xu ng. Ch n nh ng khu n l c nghi ng xc nh ph c u d a vo: Song c u hnh ng n n n, b t mu Gram (+). Test optochin (+). Catalase ().
3.2. Ch n on huy t thanh

Ch n on huy t thanh khng c ngha trong ch n on ph c u.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 56 of 118
4.1. Phng b nh
Phng b nh chung b ng cch cch ly b nh nhn. Phng b nh c hi u b ng vacxin polysaccarid c a v ph c u c tc d ng ngn c n nh ng nhi m ph c u n ng (vim mng no m , ho c nhi m khu n huy t).
4.2. i u tr
Ni chung ph c u v n cn nh y c m v i cc khng sinh thng th ng. Ng i ta th ng dng penicillin, ho c cephalosporin i u tr .
L UC U
(Neisseria gonorrhoeae)
Hnh 2.4. L u c u
1. C I M SINH H C
1.1. Hnh th v tnh ch t b t mu

Vi khu n l u l nh ng song c u hnh h t c ph hai m t p vo nhau, b t mu Gram m. Trong cc tr ng h p l u i n hnh, vi khu n l u th ng n m trong t bo b ch c u a nhn trung tnh b ph hu . Trong tr ng h p l u m n tnh, vi khu n ph n l n n m ngoi t bo. Kch th c kho ng 1 m.
1.2. Tnh ch t nui c y

Vi khu n l u kh nui c y. Khi ra kh i c th , vi khu n l u r t d ch t. Vi khu n l u khng pht tri n c trong cc mi tr ng thng th ng m i h i giu ch t dinh d ng nh mu, huy t thanh v cc y u t dinh d ng khc. Cc mi tr ng c s d ng l th ch chocolat, MartinThayer, MartinLewis. Cc mi tr ng ny th ng c cc khng sinh nh colistin, vancomycin, nystatin, lincomycin c ch cc vi khu n khc nhng khng nh h ng t i vi khu n l u. i u ki n nui c y l u c u: Vi khu n l u i h i kh tr ng 310% CO2, 35 37 C v i 70% m, pH 7,3. Hnh d ng khu n l c: Sau 24 gi kch th c khu n l c t 0,4 1mm, xm tr ng, m c, l i, l p lnh
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 57 of 118
sng. N u 48 72 gi , khu n l c t i 3 mm.
1.3. Kh nng khng

Vi khu n l u d b b t ho t khi i u ki n ngo i t bo: 55C vi khu n l u ch t sau 5 pht; trong i u ki n kh v giu oxy, vi khu n l u ch t sau 1 2 gi . Nhi t l nh v kh, vi khu n l u ch t nhanh, do v y khng bao gi gi b nh ph m i u ki n l nh. V i ho ch t: phenol 1%, mercuric chloric 0,01%, formol 0,1%, sublime 0,1% vi khu n ch t sau 1 5 pht ti p xc.

Test oxidase dng tnh: Cho khu n l c l u c u ti p xc v i N tetramethylPphenylene diamindihydrochlorid 1%, khu n l c s cho mu tm s m n en. Test catalase dng tnh. Chuy n ho ng: Ng i ta c th s d ng tnh ch t ln men ng phn bi t l u c u v i no m c u: Vi khu n L uc u No m c u Glucose + + Maltose + Lactose
Chuy n ho peptid: Vi khu n l u c kh nng phn gi i prolin do chng c men hydroxyprolinaminopeptidase. V i nitrat v nitrit: Vi khu n l u khng kh nitrat nhng c kh nng kh nitrit sinh nit.
2. KH NNG GY B NH
Vi khu n l u gy b nh l u cho ng i m i l a tu i. B nh lin quan ch t ch v i ho t ng tnh d c. Vi khu n l u gy: Vim ni u o cho c nam v n . Tri u ch ng i n hnh l i m , i kh, ch y m ni u o. Nhng cng c kho ng 1/5 s ng i khng c tri u ch ng i n hnh. ph n , tri u ch ng ph c t p hn: ti t d ch ni u o, m o. V tr b nh ph n th ng c t cung, tuy n Skene, tuy n Bartholin, c khi t i c t cung, vi tr ng, bu ng tr ng. Vim tr c trng: th ng g p nh ng ng i ng tnh luy n i nam. Tri u ch ng vim tr c trng do l u th ng khng i n hnh. Nhi m l u c u h ng: g p ng tnh luy n i c hai gi i, ho c khc gi i. L u m t: bi u hi n tr em do ly vi khu n t m trong th i k chu sinh, ph bi n nh t l ch y m k t m c sau 1 7 ngy. N u khng c i u tr k p th i, c th d n t i m. Nhi m l u c u lan to : b nh th ng g p nh ng ng i b l u nhng khng c i u tr , h u h t x y ra ph n . Bi u hi n c a b nh: vim kh p, vim gan, vim c tim, vim n i tm m c, vim mng no.
3.1.1. B nh ph m Nn l y b nh ph m vo cc bu i sng tr c khi i ti u. Nam gi i: l y m quy u b ng tm bng, k t h p v i n n ni u o. N gi i: l y m d ch c t cung, m ti cng m o. 3.1.2. Nhu m soi tr c ti p
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 58 of 118
T b nh ph m nhu m n v Gram xem hnh th , tnh ch t b t mu, cch s p x p ( ng trong hay ngoi t bo). Phng php ny c gi tr ch n on cao l u c p tnh. 3.1.3. Nui c y C y vo mi tr ng chocolat, Martin Thayer c ch t tng sinh v ch t c ch . Kh tr ng 310% CO2, m 70%, pH 7,3; nhi t 3537C. Sau khi nui c y, ti n hnh xc nh vi khu n b ng cc th nghi m: oxidase, catalase, chuy n ho ng.
Tm khng th khng l u b ng khng th n dng g n hunh quang. K thu t PCR. Tm IgM b ng ELISA ch n on l u ngoi ng sinh d c.
4.1. Nguyn t c phng

Ch y u l gi i quy t n n m i dm. Dng bao cao su khi quan h tnh d c. Ngoi ra, c n i u tr tri t cho ng i b nh, nh t l ph n c thai trnh ly sang tr s sinh.
C n ph i lm khng sinh , l a ch n khng sinh thch h p cho vi c i u tr b nh. C th dng ceftriaxon v cefotaxim i u tr .
VI KHU N THNG HN
(Salmonella)
Hnh 2.5. Vi khu n thng hn
1. C I M SINH H C

Salmonella l tr c khu n Gram m, di 0,6m n 0,8m, c kh nng di ng, c nhi u lng xung
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 59 of 118
quanh thn, khng c v , khng sinh nha bo. D a vo c u trc khng nguyn, Salmonella c chia thnh 2 nhm: Salmonella typhi. Salmonella paratyphi A, B, C.

Salmonella l tr c khu n hi u k kh tu ti n, pht tri n c trn cc mi tr ng nui c y thng th ng, nhi t thch h p l 37C, lm c mi tr ng canh thang sau 18 gi . Trn mi tr ng th ch th ng, khu n l c trn, l i, tr ng xm, trong, b u, ng knh kho ng 11,5mm.
1.3. Kh nng khng

Salmonella c th t n t i trong phn b nh nhn v trong n c c 23 thng, trong n c 23 tu n. Nhng c th b tiu di t khi un 50C /1gi , un si 5 pht, ho c khi ti p xc v i phenol 5% v clorua thu ngn 1/500.

Salmonella khng ln men lactose; ln men glucose, th ng sinh hi. oxidase (), catalase (+), H2S (+), urease (), simmons ().
2. KH NNG GY B NH
Salmonella l cn nguyn gy b nh thng hn, nhi m khu n v nhi m c th c n. Vi khu n xm nh p vo c th theo ng tiu ho do th c n, n c u ng b nhi m vi khu n. B nh nhn b b nh thng hn th ng s t cao, c d u hi u li b, c th hn m, tru tim m ch, t vong. Vi khu n c o th i qua phn. Sau khi n ph i th c n b nhi m Salmonella t 10 n 48 gi , b nh nhn b nhi m c th c n v i tri u ch ng: s t, nn v a ch y.
3.1.1. B nh ph m B nh ph m c th l mu, phn, ch t nn, th c n, n c u ng,... 3.1.2. C y mu C y mu c ti n hnh lc b nh nhn ang s t cao, c n l y mu tr c khi i u tr khng sinh. C y mu dng tnh cho php xc nh ch c ch n b nh nhn m c b nh thng hn. 3.1.3. C y phn C y phn c th ti n hnh vo b t k giai o n no c a b nh. Tuy nhin ch ring c y phn dng tnh khng cho php ch n on ch c ch n, v ng i lnh cng c th mang vi khu n thng hn.
Lm ph n ng Widal xc nh khng th trong huy t thanh. Ph n ng c n c lm 2 l n xc nh ng l c khng th : l n u l y mu tu n th nh t, l n hai l y mu tu n th hai c a b nh. N u ng l c khng th t hai l n tr ln m i cho php k t lu n.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 60 of 118
4.1. Nguyn t c phng b nh khng c hi u

Th c hi n v sinh n u ng. Cung c p v s d ng n c s ch. Qu n l, x l phn. Pht hi n ng i lnh mang vi khu n, c bi t lu nh ng ng i c lin quan tr c ti p n n u ng t p th . Ch n on s m, cch ly k p th i, x l ch t th i c a b nh nhn.
4.2. Nguyn t c phng b nh c hi u

Dng vacxin phng thng hn a vo c th b ng ng tim. Hi n nay trn th gi i ang nghin c u vacxin s ng, gi m c l c, a vo c th b ng ng u ng.
C th dng chloramphenicol v ampicillin i u tr Salmonella. T t nh t l lm khng sinh , l a ch n khng sinh thch h p i u tr .
VI KHU N L
(Shigella)
1. C I M SINH H C

Shigella l tr c khu n m nh, di kho ng 1 3m, r ng 0,5 0,6m, b t mu Gram m, khng c v , hng c lng v khng sinh nha bo.
Kh nng khng c a Shigella km, b tiu di t pht, trong phenol 5% b ch t ngay.
58C 60C/10 30 pht, ho c d i nh n ng 30
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 61 of 118
Shigella ln men glucose, h u h t khng sinh hi; khng ln men lactose, tr S. sonnei c kh nng ln men lactose ch m; khng sinh H2S v citrat khng sinh indol, khng phn gi i ure.
1.5. Phn lo i
Shigella c chia thnh 4 nhm: Nhm A (S. dysenteriae). Nhm B (S. flexneri). Nhm C (S. boydii). Nhm D (S. sonnei).
2. KH NNG V C CH GY B NH
Shigella l tc nhn gy b nh l tr c khu n. Ch c ng i v kh m c b nh ny. B nh r t hay g p n c ta, c th r i rc, ho c gy thnh cc v d ch a phng. Vi khu n theo th c n n c u ng vo ng tiu ho, cng c th ly tr c ti p do bn tay b n. Ch c n t 102 n 103 vi khu n c th gy b nh. Shigella gy t n thng i trng nh kh nng xm nh p v n i c t . N i c t gy sung huy t, xu t ti t, t o thnh nh ng lot v m ng ho i t . N i c t cn tc ng ln th n kinh giao c m gy co th t v tng nhu ng ru t. Nh ng tc ng lm b nh nhn au b ng qu n, bu n i ngoi v i ngoi nhi u l n, phn c nhy l n mu. B nh l tr c khu n th ng c p tnh. M t t l nh c th tr thnh m n tnh, nh ng b nh nhn ny th nh tho ng l i b a ch y v th ng xuyn th i vi khu n ra ngoi theo phn. n c ta, a s tr ng h p b l tr c khu n do S. dysenteriae v S. flexneri.
3.1.1. B nh ph m B nh ph m c th l y sau khi b nh nhn i ngoi ra b s ch, ch phn c nhy l n mu, ho c l y tr c ti p t tr c trng. 3.1.2. Nhu m soi Lm tiu b n nhu m n v Gram soi xc nh m t b ch c u a nhn v hnh th tnh ch t b t mu c a vi khu n. 3.1.3. Nui c y xc nh C y phn l phng php t t nh t ch n on b nh l tr c khu n. B nh ph m ph i c c y ngay vo mi tr ng MacConkey, DCA (Deoxycholate Citrate Agar) v EMB (Eosin Methylene Blue). Trong i u ki n 37oC kh tr ng bnh th ng sau 24 gi ch n khu n l c c trng xc nh vi khu n.
Ph n ng huy t thanh r t t c lm ch n on b nh l tr c khu n v cho k t qu ch m v tnh c hi u khng cao do S. flexneri (m t cn nguyn chi m t l cao) c y u t khng nguyn chung v i m t s vi khu n ng ru t khc.
4. Nguyn t c phng b nh v i u tr 4.1. Nguyn t c phng
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 62 of 118
Th c hi n cc bi n php phng b nh khng c hi u: v sinh n u ng, s d ng n c s ch, qu n l x l phn, di t ru i; ch n on s m v cch ly b nh nhn. Hi n nay n c ta cha c vacxin phng b nh l tr c khu n.
Shigella l m t trong cc vi khu n c t l khng khng sinh r t cao, v v y ph i lm khng sinh , ch n khng sinh thch h p i u tr .
1. C I M SINH H C

Escherichia coli (E. coli) l tr c khu n Gram m, kch th c trung bnh 0,5 x (23)m, khng sinh nha bo. R t t ch ng E. coli c v , nhng h u h t c lng, di ng c.

E. coli l vi khu n hi u, k kh tu ti n; pht tri n d dng trn cc mi tr ng nui c y thng th ng. Nhi t thch h p 37C.

Ln men nhi u lo i ng v c sinh hi; cc E. coli u ln men lactose v sinh hi tr EIEC; indol (+), H2S (), simmons v urease ().
2. KH NNG GY B NH
Trong ng tiu ho, E. coli chi m kho ng 80% cc vi khu n hi u kh, E.coli c ng sinh v i c th , gp ph n tiu ho th c n, s n xu t m t s vitamin v gi cn b ng sinh thi cc vi khu n. Nhng E. coli cng l vi khu n gy b nh c h i quan tr ng trong cc vi khu n gy tiu ch y tr em d i 2 tu i, vim ng ti t ni u, vim ng m t; ng hng u trong cc cn nguyn gy nhi m khu n huy t. E. coli cn c th gy nhi u b nh khc nh vim ph i, vim mng no, nhi m khu n v t thng.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 63 of 118
Tu t ng lo i m kh nng v c ch gy b nh c khc nhau: EPEC (Enteropathogenic E. coli): E. coli gy b nh ng ru t. ETEC (Enterotoxigenic E. coli): gy b nh do ngo i c t LT, l lo i c t ru t gi ng c t ru t c a V. cholerae. EIEC (Enteroinvasive E. coli): E. coli xm nh p ng ru t, gy b nh do kh nng xm nh p vo nim m c i trng, c ch gy b nh gi ng vi khu n l . EAEC (Enteroadherent E. coli): E. coli bm dnh ng ru t, gy b nh do bm vo nim m c v lm t n thng ch c nng ru t. EHEC: c ch cng cha hon ton r, nhng ng i ta xc nh c m t lo i c t c c u trc khng nguyn v c ch tc ng gi ng v i ngo i c t c a S. shiga. Trong qu trnh gy b nh, EHEC lm t n thng xu t huy t ru t.
i v i E. coli ng i ta ch dng phng php ch n on tr c ti p: B nh ph m khc nhau tu b nh: l phn v i nhi m khu n ng tiu ho, n c ti u v i nhi m khu n ng ti t ni u, mu n u l nhi m khu n huy t. C th lm tiu b n soi tr c ti p i v i m t s lo i b nh ph m nh c n ly tm n c ti u, ho c n c no tu . Phng php ch n on ch y u nh t l nui c y phn l p. i v i vim mng no, hi n nay cn s d ng k thu t ngng k t latex xc nh khng nguyn c a E. coli trong d ch no tu .
4.1. Nguyn t c phng

Hi n nay cha c phng php phng b nh c hi u. phng nhi m khu n ng tiu ho do E. coli, th c hi n cc bi n php phng b nh chung khng c hi u gi ng nh i v i cc vi khu n ng ru t khc. phng nhi m khu n ng ti t ni u do E. coli: th c hi n v sinh vng h u mn v b ph n sinh d c ngoi, th c hi n nghim tc nguyn t c v trng khi ph i ti n hnh thm d, ho c t thng ng ti t ni u.
E.coli thu c vo cc vi khu n c t l khng thu c cao, nh t l cc ch ng phn l p c t n c ti u, v v y c n ph i lm khng sinh ch n khng sinh thch h p. Ngoi vi c s d ng khng sinh, m t s vi c khc r t c gi tr trong i u tr nh b i ph n c, i n gi i trong tr ng h p a ch y, gi i quy t cc c n tr trn ng ti t ni u, rt ng thng s m n u c th c.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 64 of 118
1. C I M SINH H C

V. cholerae l lo i vi khu n hnh que hi cong nh d u ph y di kho ng 13m, r ng 0,30,6m, b t mu Gram m, khng c v , khng sinh nha bo, c m t lng u v c kh nng di ng r t m nh

Vi khu n t r t hi u kh, c th pht tri n t t trong mi tr ng ki m (pH 8,59,5) v n ng NaCl cao (3%). Nhi t thch h p 37OC nhng v n pht tri n c 540OC. Trong mi tr ng pepton ki m, sau 3 4 gi m c, sau 68 gi thnh vng trn m t mi tr ng. Trn mi tr ng th ch ki m cao, mu i m n, sau 18 gi khu n l c m c to trng nh gi t n c, b u m t bng.
1.3. Kh nng khng

V. cholerae c s c khng y u v i cc tc nhn l ho, tr pH ki m, b ch t 56oC /10 pht, 1%/5 pht; tuy nhin c th s ng m t s gi trong phn v m t s ngy trong n c. phenol

V. cholerae ln men c ng: glucose, sacarose, manose, khng ln men ng lactose, arabinose, khng sinh H2S, khng sinh hi, oxidase (+), indol (+), urease().
1.5. Tnh ch t khng nguyn

D a vo thnh ph n khng nguyn, V. cholerae c chia thnh 3 typ (serotyp): Ogawa, Inaba v Hikojima.
2. KH NNG V C CH GY B NH
Trong i u ki n t nhin, vi khu n t ch gy b nh cho ng i, m i l a tu i. Vi khu n xm nh p vo c th b ng ng n u ng. Sau khi v t qua d dy xu ng ru t non, vi khu n
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 65 of 118
pht tri n nhanh chng nh pH thch h p, ti t ra c t ru t. c t ru t g n vo nim m c ru t non lm cho t bo nim m c ru t gi m h p th Na+, tng ti t n c v Cl gy ra a ch y c p tnh. N u khng c i u tr tch c c b nh nhn s ch t v ki t n c v m t cc ch t i n gi i.
3.1.1. B nh ph m B nh ph m l phn v ch t nn. C n ph i xt nghi m trong vng 2 gi , n u mu n hn th ph i c y vo mi tr ng b o qu n. 3.1.2. Nhu m soi, ho c soi ti Ti n hnh soi ti, quan st tnh di ng c a vi khu n t . Nhu m soi, m b ch c u trong phn: trong b nh t th ng th y s l ng r t t, kho ng 5 b ch c u trong m t vi tr ng ( phng i x 400). 3.1.3. K thu t khng th hunh quang tr c ti p Phng php ny cho k t qu r t nhanh v c tnh c hi u cao, th ng c p d ng trong ki m d ch cc c a kh u. 3.1.4. Nui c y phn l p B nh ph m c c y vo cc mi tr ng: pepton ki m, th ch ki m, TCBS. 37oC, theo di th ng xuyn, mi tr ng pepton ki m c 46 gi n u c vng th c y truy n. Ch n khu n l c nghi ng xc nh vi khu n, cn c vo tnh ch t c a vi khu n t .

Trn th c t khng lm ch n on huy t thanh v cho k t qu ch m.

4.1.1. Khng c hi u p d ng cc bi n php: v sinh n u ng, s d ng n c s ch, di t ru i; ch n on s m, cch ly b nh nhn, x l phn v ch t nn c a b nh nhn. Khi c d ch t , ph i thng bo ngay v k p th i th c hi n cc bi n php bao vy d p d ch. 4.1.2. c hi u Hi n nay c 2 lo i vacxin s d ng theo ng u ng: vacxin s ng gi m c l c v vacxin ch t, dng cho m i i t ng, nh t l nh ng ng i s ng trong vng c d ch t lu hnh.
B n c v i n gi i c t m quan tr ng hng u c u s ng b nh nhn. i u tr b nh t th ng dng tetracyclin, chloramphenicol, ho c bactrim. Tuy nhin cng c ti li u cng b pht hi n c vi khu n t khng thu c khng sinh.
VI KHU N HELICOBACTER PYLORI
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 66 of 118
1. C I M SINH H C

Helicobacter pylori (H. pylori) l vi khu n hnh xo n, hi cong, Gram m, ng knh t 0,3 1,0m, di 1,5 5m. H. pylori di ng trong mi tr ng l ng nh m t chm lng m t u, thng th ng chng c t 2 n 6 lng.

H. pylori l loi vi khu n r t kh nui c y. Khi nui c y, c n mi tr ng giu ch t dinh d ng v m t s y u t c bi t. Nhi t thch h p 37oC. Khu n l c trong, ho c xm nh t, i khi gy tan mu, ng knh c a khu n l c sau 48 72 gi kho ng 1mm.
1.3. Kh nng khng

H. pylori c kh nng s ng lu mi tr ng c acid cao c a d dy nhng khng ph i l vi khu n a acid nh m t s quan ni m tr c y. L do l H. pylori c kh nng bi ti t ure r t m nh, n phn gi i ure trong d dy t o thnh amoniac bao quanh vi khu n, khi n cho chng c th ch u ng c mi tr ng acid c a d dy.
1.4. c i m sinh ho h c
H. pylori khng phn gi i hydratcacbon, c men urease ho t ng r t m nh. y l c i m quan tr ng phn bi t H. pylori v i Campylobacter. H. pylori c th s ng lu trong mi tr ng acid nh s c m t c a urease. H. pylori cn c ho t tnh m nh v catalase, phosphatase ki m v acid, cytocrom oxidase, khng kh c nitrat cng nh khng phn gi i hippurat.
2. Kh nng gy b nh
H. pylori c th gy vim, lot v ung th d dy. H. pylori c kh nng ti t urease m nh, men ny c ho t tnh r t m nh phn gi i ure thnh amoniac. Amoniac c ph n ng ki m, t o thnh m t l p m bao quanh H. pylori, gip cho chng trnh c mi tr ng acid cao c a d dy. M t khc, amoniac sinh ra cng gy c tr c ti p i v i t bo nim m c d
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 67 of 118
dy. Cc men catalase, lipase v glycoproteinase c a H. pylori phn gi i ch t nhy gip cho chng xm nh p vo nim m c su hn v d n d n ph hu t bo. H. pylori cn ti t ra cc c t t bo, cc c t ny cng gy c v ph hu t bo. Ngu n truy n nhi m l ng i, c th g p kh nhng khng ng k . ng ly ch y u l ng i truy n sang ng i. Phng th c ly truy n l ng phnmi ng v ng mi ngmi ng. Trong , ng phnmi ng ng vai tr ch y u.
3.1. B nh ph m: l m nh sinh thi t t ni vim, ho c lot d dyt trng. 3.2. Ch n on tr c ti p

Nhu m soi: C th nhu m Gram quan st hnh th v tnh ch t b t mu c a H. pylori. Nui c y: Mi tr ng nui c y H. pylori c r t nhi u lo i, tu theo kinh nghi m c a t ng phng th nghi m m s d ng cc mi tr ng khc nhau, nh mi tr ng Pyloriagar, Skirows c i ti n, Columbia, Brucella, ho c BHIagar c thm 710% mu ng a, 37C v i 10% CO2 v m thch h p.
Xc nh men urease c m nh sinh thi t: y l k thu t cho k m t c a H. pylori trong b nh ph m hay khng (k thu t CLOtest). Xc nh khng th c hi u IgG, ho c IgA trong huy t thanh b trong nghin c u d ch t h c. PCR (Polymerase Chain reaction): y l k thu t c th pht hi pylori c m nh sinh thi t d dy, d ch d dy, n c b t v phn c a b t qu nhanh, ch n on s b xem c nh nhn. Phng php ny r t c ch n c cc o n gen c hi u c a H. nh nhn.
4.1. Nguyn t c phng

Phng b nh chung: V sinh mi tr ng ng vai tr quan tr ng, v b nh ly ch y u theo ng phnmi ng. Phng b nh c hi u: Hi n nay, vacxin phng b nh vim lot d dy t trng ang c nghin c u.
Ch ng tng ti t d ch d dy. Dng khng sinh tiu di t cn nguyn vi khu n H. pylori.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 68 of 118
1. C I M SINH H C

Vi khu n lao l nh ng tr c khu n m nh, kch th c kho ng 0,30,5 x 25 m. Chng khng c v , khng c lng v khng c nha bo. Nhu m ZielhNeelsen, vi khu n b t mu .

Tr c khu n lao thu c lo i hi u kh. Chng pht tri n r t ch m, th ng 1 2 thng m i t o c khu n l c trn mi tr ng. Trn mi tr ng c Loeweinstein, khu n l c d ng R, nhn nheo kh trng gi ng hnh sp l. Trong mi tr ng l ng Sauton, tr c khu n lao m c thnh vng nhn nheo dnh vo thnh bnh v l ng c n.
1.3. Kh nng khng

Tr c khu n lao thu c lo i khng c n, khng acid, c kh nng khng tng i cao v i cc y u t l ho so v i cc vi khu n khng nha bo khc. Trong m m, chng c th s ng c m t thng, trong s a chng c th s ng c nhi u tu n.
2. KH NNG GY B NH
Tr c khu n lao th ng xm nh p theo ng th qua cc gi t n c b t v gy nn lao ph i (90% t ng s lao). Chng v n c th xm nh p vo ng tiu ho (qua s a b ti) v gy nn lao d dy, ru t. Lao h ch g p nhi u th hai sau lao ph i. Nhi m vi khu n lao l n u g i l lao s nhi m. Kho ng 90% lao s nhi m s qua kh i v l i mi n d ch v i vi khu n lao. T 5 15% lao s nhi m pht tri n thnh lao b nh, do khng c i u tr v kh nng khng suy gi m. T cc c quan b lao ban u (ph i, ng ru t,... ), tr c khu n lao theo ng mu v b ch huy t n t t c cc c quan v gy lao cc b ph n khc nhau c a c th (lao h ch, lao mng no, lao th n, lao xng,... ).
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 69 of 118
3.1.1. B nh ph m B nh ph m l m n u nghi lao ph i, n c no tu n u nghi lao mng no, n c ti u n u nghi lao th n. 3.1.2. Nhu m soi tr c ti p ZiehlNeelsen l phng php nhu m c hi u Mycobacterium. Vi khu n b t mu v hi m nh, th ng ng n i u vo nhau. N u th y t 10 99 vi khu n trn 100 vi tr ng l dng tnh. 3.1.3. Nui c y B nh ph m c x l v nui c y trn mi tr ng Sauton, ho c Loeweinstein hay c hai, cho k t qu chnh xc hn, nhng r t ch m. 3.1.4. Tim truy n chu t lang Tim truy n chu t lang l phng php hi n nay t dng v nh y th p. Hi n nay c m t s k thu t c p d ng vo ch n on b nh lao nh k thu t PCR (Polymerase Chain Reaction). K t qu ch n on nhanh (kho ng 48 gi ) v chnh xc, r t t t cho ch n on lao ngoi ph i.

G n y, khng nguyn A60 c a M.Bovis c dng trong k thu t ELISA pht hi n khng th lao cho k t qu t t.

4.1.1. Phng b nh chung Pht hi n b nh s m, cch ly b nh nhn, kh khu n ch t th i. 4.1.2. Phng b nh c hi u Tim vacxin BCG (Bacillus Calmette Guerin) cho tr s sinh v tr nh . V i thi u nin v ng i tr ng thnh ch dng vacxin ny khi Mantoux m tnh.
Do tr c khu n lao ngy cng khng l i khng sinh, nn ng i ta th ng i u tr k t h p gi a khng sinh v ho tr li u.
VI KHU N B CH H U
(Corynebacterium diphtheriae)
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 70 of 118
Hnh 2.11. Vi khu n B ch h u
1. C I M SINH H C

Vi khu n b ch h u c kch th c kho ng 0,5 1 x 2 8 m, Gram dng; lun c h t nhi m s c hai u, l cc khng bo ch a polymer c a polyphosphoric. Trn mi tr ng nui c y, vi khu n b ch h u th ng a hnh thi (hnh chu, hnh v t).

Vi khu n b ch h u thu c lo i kh nui c y. Chng pht tri n t t trn mi tr ng c mu, ho c huy t thanh. Trn mi tr ng huy t thanh ng (Loffler), vi khu n pht tri n r t nhanh, t o nn khu n l c xm v d t. Trn mi tr ng th ch mu c tellurit kali (mi tr ng Schroer), vi khu n b ch h u t o thnh khu n l c mu en sau c y 48 gi .
1.3. Kh nng khng

Vi khu n b ch h u thu c lo i vi khu n c kh nng khng kh t t. Chng t nh y c m v i nh sng v nhi t . Vi khu n c th t n t i chi v qu n o t m t n vi tu n.

D a trn tnh ch t sinh ho h c phn bi t VKBH v gi vi khu n b ch h u (VKBH):
Ure VKBH Gi VKBH + Glucose + Maltose + Lactose
1.5. Phn lo i
D a vo c i m sinh h c, vi khu n b ch h u c phn thnh 3 typ l: gravis, mitis v intermedius. Gi a 3 typ sinh h c ny cng c s khc nhau v kh nng gy b nh. Gravis th ng gy d ch b ch h u l n, cn mitis th ng gy d ch b ch h u t n pht, nhng t n t i dai d ng. D ch b ch h u n c ta trong m y nm g n y l do typ mitis. Nhng gi a 3 typ khng khc nhau v ngo i c t .
2. KH NNG GY B NH
Vi khu n b ch h u ly lan theo ng th v xm nh p vo c th b ng cc gi t n c b t, c th qua
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 71 of 118
chi c a tr em. Vi khu n th ng k sinh ph n trn c a ng h h p, m th ng g p nh t l vng h u h ng. Chng t o nn cc mng gi mu tr ng xm, dai, kh bc v khi bc hay ch y mu. Mng gi c t o thnh do fibrin v t bo vim. Vi khu n s ng y v ti t ra ngo i c t , ngo i c t th m vo mu v tc ng t i ton thn. Mng gi b ch h u c th lan xu ng thanh kh qu n gy bt t c h h p. Cc c quan b t n thng n ng do ngo i c t b ch h u l tim (nn th ng gy bi n ch ng tim v t vong), th n kinh ngo i bin (nn c bi n ch ng li t), tuy n th ng th n v gan.
B ch h u l b nh nguy hi m v c p tnh nn c n ch n on nhanh.
3.1. B nh ph m
L mng gi b ch h u, ho c ngoy h ng b ng tm bng v trng khi ng i b nh c bi u hi n nhi m trng, nhi m c.
3.2. Nhu m tr c ti p
Th ng nhu m 2 tiu b n: 1 xanh methylen ki m (ho c Albert hay Neisser) xem h t nhi m s c c a vi khu n; 1 tiu b n nhu m Gram. N u th y tr c khu n hnh chy c h t nhi m s c th r t c ngha v i ch n on b ch h u.
3.3. Nui c y phn l p

Th ng c y trn mi tr ng tr ng v Schroer. Sau 18 24 gi xc nh: Tnh ch t sinh ho h c. Ngo i c t b ng ph n ng Elek, ho c ph n ng trung ho trong da th hay chu t lang.
4.1. Nguyn t c phng

Pht hi n s m, cch ly b nh nhn. Dng vacxin cho tr em t 2 thng tu i.
Ch ng kh th : m kh qu n n u c n thi t. Trung ho c t b ng khng c t b ch h u (SAD). Tiu di t vi khu n b ng khng sinh thch h p.
VI KHU N U N VN
(Clostridium tetani)
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 72 of 118
Hnh 2.12. Vi khu n u n vn
1. C I M SINH H C

Tr c khu n th ng v m nh, di t 3 4m, r ng kho ng 0,4m, khng c v , c lng v di ng, b t mu Gram dng. Khi g p i u ki n khng thu n l i th tr c khu n hnh thnh nha bo.

= 7. Tr c khu n u n vn k kh tuy t i, pht tri n t t trn mi tr ng thng th ng nhi t 37C v pH
1.3. Kh nng khng

120oC trong vng 30 pht m i ch t. Nha bo c th t n t i trong r t nhi u nm Tr c khu n u n vn c th ch t nhi t 56C nhng th nha bo th s t n t i c a n nhi t mi tr ng bn ngoi.
1.4. c i m sinh ho h c
Tr c khu n u n vn lm l ng gelatin ch m, khng lm ng s a, khng phn gi i protein, sinh indol, ln men y u cc lo i ng: arabinose, galactose, lactose v sucrose. Trong mi tr ng canh thang glucose, tr c khu n u n vn sinh ra axeton. N khng chuy n ho nitrat thnh nitrit, nhng c kh nng gy nn tan mu.
2. KH NNG GY B NH
Tr c khu n u n vn gy b nh cho ng i v ng v t. Th i gian b nh t 5 10 ngy, i khi lu hn. Tri u ch ng u tin l au v cng c ni b thng, s t cao sau xu t hi n c ng hm do c nhai b co c ng v cng c m t. V v y b nh nhn h m m kh, cc c m t co ko lm cho nt m t b nh nhn thay i h n. Ti p n l t n thng cc c gy, c lng, c thnh ng c, c b ng v cc c chi lm cho lng v c b nh nhn b u n cong, thn ch ti p xc v i gi ng b i gt chn, u v mng khi ln cn, v v y g i l b nh u n vn. Giai o n cu i c a b nh, s co th t c lan r ng ra c b ng v c honh lm cho b nh nhn nu t v th kh khn, ch c nng h h p v tu n hon b r i lo n. B nh nhn th ng ch t trong tnh tr ng suy h h p c p tnh.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 73 of 118
3.1. B nh ph m
B nh ph m th ng l m , ch t xu t ti t c a v t thng, i khi c th l y cc m u t ch c b gi p nt.
3.2. Nui c y v xc nh
B nh ph m c nui c y vo mi tr ng canh thang V.F (Viande Foie), ho c canh thang gan c c glucose, ho c mi tr ng Rosenow, m 37oC i u ki n k kh trong vng 4 5 ngy; quan st khu n l c, nhu m Gram xc nh hnh th v xc nh tnh ch t sinh ho h c.
3.3. Tim sc v t th nghi m

ng v t th nghi m t t nh t l chu t lang, ho c chu t nh t tr ng. B nh ph m tim vo d i da, sau 48 gi s xu t hi n hi n t ng u n vn i n hnh: co c ng cc c, sau con v t b ch t.
4.1. Nguyn t c phng

Phng b nh chung: V sinh mi tr ng, nh t l x l phn gia sc. Nh ng tr ng h p v t thng c kh nng nhi m tr c khu n u n vn c n ph i x l ngo i khoa c n th n nh r a s ch v t thng, r ch r ng, c t l c cc t ch c b gi p nt,... v tim khng huy t thanh ch ng u n vn (serum antitetani = SAT). Phng b nh c hi u: R a s ch v t thng v tim vacxin phng b nh u n vn. i v i cc n c cn c u n vn s sinh: ph n c thai, ph n tu i sinh u c tim vacxin u n vn. Ph n c thai c tim ba l n (ba mi) vo nh ng thng s m nh t, cc mi cch nhau 4 tu n.
i u tr u n vn th ng t p trung gi i quy t m t s v n c b n sau y: X l v t thng v trung ho c t u n vn cng s m cng t t. Thng th ng, ng i ta dng t 100.000 200.000 n v SAT. Ch ng co gi t b ng cc thu c an th n, gin c v trnh m i kch thch th n kinh b ng c h c nh cc thao tc tim truy n, cho n; cho b nh nhn n m phng yn tnh. phng b nh nhn b lot. Dng khng sinh di t m m b nh.
XO N KHU N GIANG MAI

(Treponema pallidum)
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 74 of 118
Hnh 2.13. Xo n khu n giang mai d i knh hi n vi n n en
1. C I M SINH H C
1.1.Hnh th v tnh ch t b t mu
Xo n khu n giang mai hnh l n sng u n, r t m nh, ng knh 0,2m, di 515m, khng c v , khng sinh nha bo. Nhu m FontanaTribondeau: vi khu n c mu nu en, sng hnh sin.

Cho n nay cha nui c y c trn mi tr ng nhn t o. Vi c gi ch ng T. palidum c th c hi n b ng cch c y truy n lin t c trong tinh hon th .
1.3. Kh nng khng

Vi khu n giang mai r t nh y c m v i i u ki n bn ngoi, nh t l kh v nng: nhi t >50oC b ch t trong vng 60 pht; nhi t phng ch s ng c vi gi , r t nh y c m v i ho ch t nh arsenic, thu ngn, bismuth, v i pH th p v khng sinh.
2. KH NNG GY B NH
Cc nhi m khu n t nhin xo n khu n giang mai ch x y ra kh , khng gy thnh b nh giang mai. ng i. Cc th c nghi m trn th , ho c
2.1. B nh giang mai m c ph i

C th ly qua nim m c m t, mi ng, ho c da b sy st, ho c d ng c b nhi m nhng nh ng tr ng h p ny hi m. Vi c ly truy n ch y u l do ti p xc tr c ti p qua ng sinh d c. B nh giang mai c di n bi n qua 3 th i k: Giang mai th i k 1: T 10 90 ngy sau khi nhi m vi khu n. D u hi u ch y u l v t lot sng (chancre) b ph n sinh d c. Trong d ch ti t c a v t lot v d ch trong h ch c nhi u xo n khu n. y l th i k ly lan m nh. C i u tr hay khng th v t lot cng kh i v khng l i s o. T h ch b ch huy t, vi khu n vo mu. Giang mai th i k 2: T 2 12 tu n sau khi c sng. Bi u hi n: a d ng, c th nh c u, s t nh , r ng tc,... v i n hnh l cc thng t n trn da nh cc n t h ng ban hay g p nh t l c . Trong n t h ng ban c r t t vi khu n, song v n l th i k ly lan m nh. Giang mai th i k 3: Sau th i gian ti m tng t vi nm cho n vi ch c nm. T n thng n su vo t ch c, t o nn cc gm (gumma) da, xng, gan, c bi t l t n thng tim m ch v th n kinh trung ng (li t). Hi m th y vi khu n trong gm.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 75 of 118
2.2. B nh giang mai b m sinh

Ph n c thai b b nh giang mai, xo n khu n c th qua rau thai vo thai nhi gy s y thai, thai ch t lu, non, ho c a tr sinh ra m c b nh giang mai.
Tm xo n khu n giang mai, ch p d ng c cho giang mai th i k 1. L y c n lau s ch v t lot, l y g c ch xt v t lot, ch n khi c d ch trong ti t ra; l y d ch ti t soi ti trn knh hi n vi n n en, ho c nhu m FontanaTribondeau. N u c h ch, dng bm tim ch c h ch, ht l y d ch tm vi khu n. Gi tr c a phng php ny: N u k t qu (+) r, k t h p v i ti n s v lm sng c th k t lu n c b nh.

Tm khng th trong huy t thanh b nh nhn, dng cho giang mai th i k 2 v 3. 3.2.1. Ph n ng khng c hi u Dng khng nguyn l ch t lipoid chi t xu t t tim b (cardiolipin) c c u trc g n gi ng ch t lipoid c a xo n khu n giang mai, c th ti n hnh cc ph n ng: VDRL (Veneral Disease Research Laboratories). RPR (Rapid Plasma Reaction). Gi t mu,... Gi tr : V ph n ng khng c hi u nn c th c nh ng tr ng h p (+) gi i v i m t s b nh khc nh s t rt, th n h nhi m m , ho c ph n c thai > 7 thng. Do v y gi tr khng cao. 3.2.2. Ph n ng c hi u Dng khng nguyn l xo n khu n giang mai. Cc ph n ng th ng dng l: TPI (Treponema Pallidum Immobilization): Ph n ng b t ng xo n khu n. FTA (Fluorescence Treponema Antibody): Ph n ng mi n d ch hunh quang gin ti p. TPHA (Treponema Pallidum Haemagglutination): Ph n ng ngng k t h ng c u th ng. Cc ph n ng ny c nh y v c hi u cao.
4.1. Nguyn t c phng

Gio d c n p s ng lnh m nh, thanh ton n n mi dm. Pht hi n b nh nhn s m, ngn ch n ti p xc, i u tr s m v i u tr tri t .
Dng penicillin (t tr c n nay cha th y xo n khu n khng khng sinh), ngoi ra cn c th dng tetracyclin (n u b d ng penicillin).
RICKETTSIA, CHLAMYDIA V MYCOPLASMA
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 76 of 118
Tr c y ng i ta x p cc vi khu n ny thu c trung gian gi a vi khu n v virus b i v Rickettsia, Chlamydia v Mycoplasma c nh ng c i m gi ng virus: K sinh n i bo. Pht tri n trn nui c y t bo. V m t s c i m gi ng vi khu n: u ch a ADN v ARN. C men chuyn ho. Sinh s n b ng hnh th c phn i. Nh y c m v i khng sinh. Hi n nay Rickettsia, Chlamydia v Mycoplasma c x p vo nhm vi khu n v chng c nhi u c i m gi ng vi khu n hn.
1. RICKETTSIA
Hnh 2.14. Rickettsia prowaseky
1.1. c i m sinh h c
1.1.1. Hnh th Rickettsia l nh ng vi khu n khng di ng, kch th c kho ng 0,5 1,0m, ng ring r , ho c thnh t ng i trong, ho c ngoi t bo. Rickettsia khng b t mu Gram. 1.1.2. Tnh ch t nui c y Rickettsia k sinh b t bu c trong t bo, v v y vi c nui c y chng ph i d a vo t bo s ng, c m th trong cc chi t xu t t bo. C th nhn chng b ng cc phng php sau y: Tim vo ng v t g m nh m nh chu t lang, chu t nh t tr ng. Gy b nh th c nghi m cn trng, ti t tc trung gian nh ve, b , r n ( c bi t l tim qua h u mn vo ru t r n). Tim vo lng c a bo thai g 7 ngy, nhi t 34 37C, Rickettsia pht tri n nhi u mng ni u m v nh t l ti non hong. Trong th c nghi m, Rickettsia c nhn ln trong t bo b ng cch phn i, c t ngang. 1.1.3. Kh nng khng Rickettsia l nh ng vi khu n r t y u, b tiu di t nhanh chng b i s c nng, m, kh v cc ch t ho h c, b b t ho t nhi t th ng nhng t n t i t t nhi t th p (25 n 70C).
1.2. Kh nng gy b nh
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 77 of 118
Cc Rickettsia gy b nh c th gy nhi m v i nh ng ti n tri n khc nhau, bi u hi n d i d ng c s t, th ng km theo pht ban i n hnh da. c bi t a s cc tr ng h p b nh u c t n thng m ch mu nh ki u vim, ho c vim t c mao m ch. S ly b nh gi a ng i b nh sang ng i lnh, ho c tng t , t ng v t m sang ng i lnh b i cn trng ti t tc thng qua phn, ho c n c b t c ch a Rickettsia. Vi khu n chui qua v t thng da, ho c nim m c b ng cch chui qua v t t c a cn trng ti t tc. M t s b nh th ng g p l: S t pht ban d ch t : M m b nh l R. prowaseki. Mi gi i truy n b nh l r n. ch a m m b nh l ng i b nh. Khu tr v sinh s n trong nguyn sinh ch t t bo. S t pht ban chu t: S t pht ban chu t cn g i l s t pht ban a phng ; m m b nh l R. mooseri. Mi gi i truy n b nh l b , r n, chu t, ve chu t. ch a m m b nh l chu t c ng, chu t nh t. Khu tr v sinh s n trong nguyn sinh ch t t bo. S t do ve truy n: Nhm ny th ng gy nn b i Dermacentroxenus. Khu tr v nhn ln trong nguyn sinh ch t v nhn t bo v gy b nh a phng, mi gi i truy n b nh l ve. S t m: S t m hay cn g i l s t pht ban r ng r ; m m b nh gy nn l do R. orientalis hay cn g i l R. tsutsugamushi. Ni khu tr v sinh s n c a m m b nh l trong nguyn sinh ch t c a t bo. Mi gi i truy n b nh l nhi u lo i m khc nhau (Trombicula) nh: T. akamushi, T. flecheri. T. deliensis v T. schneffneri. ch a l m v m t s lo i g m nh m nh chu t ng, chu t c ng,... n c ta, b nh ny g p kh nhi u, ch y u mi n ni v trung du. S t "Q" (Query): Nhm ny th ng gy t n thng ph i, b nh ny g p chu c, chu M v chu u. M m b nh gy nn s t "Q" l R. burnetii (cn g i l R. diapoprica, Coxiella burnetii). Ni khu tr v sinh s n c a m m b nh l nguyn sinh ch t t bo. Mi gi i truy n b nh r t phong ph: Ixodidae, Argasodae v Gamasoidae (mi gi i gi a ng v t v chim). ch a ch y u l Ixodidae. S t h m ho (Trench fever): S t t ng t cch nhau 4 ngy: M m b nh l R. quyntana. Mi gi i truy n b nh l r n. ch a l ng i, ng i c th mang m m b nh lu di.
1.3. Ch n on vi sinh v t
Ch n on vi sinh h c i v i Rickettsia cng gi ng nh ch n on cc vi sinh v t khc, ng i ta d a vo hai phng php chnh: 1.3.1. Ch n on tr c ti p B nh ph m: N u l ng i b nh th l y mu khi s t, ho c ch c h ch khi c h ch vim. L y n c no tu hay m nh t ch c khi m t thi. Trong tr ng h p i u tra d ch t h c, c th l y cc ph t ng c a g m nh m, ho c chnh b n thn ve, b , m, r n,... Nhu m b nh ph m v soi knh: Nhu m c bi t b ng Macchiavello, ho c b ng phng php m i Gimenez, ho c mi n d ch hunh quang. Nui c y: B nh ph m c nghi n nt cho vo n c mu i sinh l v khu n, ly tm l y n c trong, tim vo bo
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 78 of 118
thai g, ho c nui c y t bo v tim cho ng v t th nghi m. 1.3.2. Ch n on huy t thanh C th dng k thu t PCR ch n on tr c ti p Rickettsia. xc nh ng l c khng th khng Rickettsia trong mu b nh nhn, c n c l y mu hai l n. C nhi u phng php huy t thanh h c c hi u nh: ph n ng ngng k t c hi u, ph n ng k t h p b th , ph n ng c ch ngng k t h ng c u, ph n ng mi n d ch hunh quang gin ti p, ho c p d ng th nghi m k t t a v i ch t ng v phng x ch n on b nh s t "Q", k thu t ELISA, ho c ph n ng khng c hi u WeilFelix,...
1.4. Nguyn t c phng b nh v i u tr

1.4.1. Phng b nh chung Xua u i, ho c tiu di t cn trng ti t tc nh pht quang b i r m, dng ho ch t,... Cch ly b nh nhn khi c d ch s t pht ban, n u c i u ki n th cho nh ng ng i ti p xc th ng xuyn v i b nh nhn, ho c nh ng ng i vng d ch c nguy c m c b nh u ng ho d c d phng. 1.4.2. Phng b nh c hi u Dng vacxin gy mi n d ch ch ng Vacxin s ng ph i h p v i khng sinh: C s c a lo i vacxin ny l c m t s ch ng Rickettsia c khi x l b ng m t lo i khng sinh thch h p v i li u l ng c ch th ch ng Rickettsia tr nn v c cho sc v t c m nhi m v c tc d ng gy mi n d ch r t t t i v i sc v t. 1.4.3. Nguyn t c i u tr Ngy nay c nhi u lo i khng sinh nh aureomycin, biomycin, lincomycin, fluoroquynolon dng i u tr Rickettsiosis bn c nh chloramphenicol v tetracyclin. i v i tr em v ph n mang thai, ng i ta dng rovamycin (nhm macrolide). Khng sinh c tc d ng c ch Rickettsia nn c ngha l n trong vi c gi m t l t vong, rt ng n th i gian s t c a nhi u b nh Rickettsia khc nhau.
2. CHLAMYDIA
Hnh 2.15. Chlamydia trachomatis
2.1. c i m sinh h c
2.1.1. Hnh th L nh ng vi khu n nh , khng di ng, c d ng hnh c u, c th nhu m b ng xanh methylen, ho c macchiavello v quan st d i knh hi n vi quang h c. Vng i c a Chlamydia qua 2 d ng:
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 79 of 118
D ng c b n (elementary bodies): l nh ng t bo trn (0,3m), nhn m. Th ny xm nh p vo cc t bo theo ki u th c bo. D ng l i (reticulate bodies): Sau khi xm nh p vo t bo, Chlamydia chuy n ho nh t bo v t o thnh d ng l i (1m), sinh s n theo ki u song phn r i gi i phng ra cc d ng c b n, r i ti p t c xm nh p vo cc t bo m i. 2.1.2. Tnh ch t nui c y Chlamydia khng th nui c y trn cc mi tr ng nhn t o b i v chng k sinh b t bu c trong t bo s ng c m th . Chlamydia c nhn ln trong t bo c a sc v t th nghi m nh chu t nh t tr ng, trong bo thai g,... Chng cng c kh nng pht tri n t t trn cc t bo nui, t bo l y t t ch c ra (t bo th n kh ); trong tr ng g p, chng pht tri n mng ni u m, nh t l trong ti non hong. 2.1.3. Kh nng khng Chlamydia r t y u, d b tiu di t b i s c nng, tia c c tm v cc ch t st khu n. Glycerin khng b o t n c Chlamydia m ch c nhi t l nh trong my ng l nh m i c th b o t n c chng.
2.2. Kh nng gy b nh
Cc loi Chlamydia khc nhau v cc typ huy t thanh khc nhau c a m t loi th gy ra cc b nh khc nhau cho ng i: Chlamydia trachomatis typ A, B, Ba v C gy b nh m t h t (trachoma). Chlamydia trachomatis typ D, E, F, G, H, I, J v K gy b nh vim ng sinh d c. Chlamydia trachomatis typ L1, L2 v L3 gy b nh lympho h t, m t b nh vim h ch b ch huy t hoa li u b n. Chlamydia psittaci gy b nh s t v t. Ch n on vi sinh v t, phng b nh v i u tr tu t ng b nh m c cch x l khc nhau.
3. MYCOPLASMA 3.1. c i m sinh h c

3.1.1. Hnh th Mycoplasma l nh ng vi khu n r t nh , khng di ng, khng sinh nha bo. Hnh th r t a d ng (hnh thoi, hnh g y ng n, ho c hnh c u). Mycoplasma khng b t mu Gram, r t kh nhu m v d bi n d ng khi qua cc b c nhu m. Mycoplasma khng c vch t bo. 3.1.2. Tnh ch t nui c y Mycoplasma c th sinh s n v pht tri n trn nh ng mi tr ng c ho c khng c t bo s ng. mi tr ng khng c t bo, Mycoplasma i h i nh ng ch t dinh d ng c bi t nh huy t thanh ng a, chi t xu t men,... Nhi u loi Mycoplasma k kh, ho c hi u kh tuy t i nhng cng c loi Mycoplasma k kh tu ti n. Nhi t t t nh t Mycoplasma pht tri n l t 35 37oC v i pH t 7,0 7,8. 3.1.3. Kh nng khng Mycoplasma c th t n t i 56oC trong hai gi . Mycoplasma d b ph hu b i siu m v b tiu di t b i dung d ch c pH acid, ho c ki m cao. T t c cc loi Mycoplasma khng v i penicillin.
3.2. Kh nng gy b nh
Mycoplasma c th gy b nh ng h h p, ng sinh d c ti t ni u v bao kh p. B nh x y ra l a tu i nhng hay g p nh t l tr em vo ma xun v ma thu. Cc Mycoplasma gy b nh cho ng i th ng g p l: m i
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 80 of 118
M. hominis typ 1: gy b nh cho ng i. M. hominis typ 2: phn l p c ng sinh d c ti t ni u c a n ng. M. salivarium: phn l p c n c b t v ng h h p trn. M. fermentans: phn l p b ph n sinh d c n ng. M. pneumoniae: tc nhn gy vim ph i khng i n hnh.
3.3.1. B nh ph m Ch t ngoy h ng, ch t bi ti t c a cu ng ph i, ch t ti t c t cung, m m o, ni u o, th l y ch t m , ch t nhy gi ng nh a chu i ti t vo bu i sng s m c a ni u o. 3.3.2. Nui c y Nui c y b nh ph m vo mi tr ng giu ch t dinh d ng, sau 1848 gi xu t hi n khu n l c. Xc nh c th d a vo hnh d ng khu n l c v cc tnh ch t sinh ho h c. nh lo i, xc nh kh nng lm tan mu v h p th h ng c u, tnh ch t ln men glucose, tnh ch t kh oxy c a tetrazolium v b ng cc phng php mi n d ch h c khc ( c ch s pht tri n, c ch ngng k t h ng c u, mi n d ch hunh quang). 3.3.3. Ch n on huy t thanh C th dng ph n ng k t h p b th (khng nguyn th hay lipid tinh khi t) t l dng tnh t kho ng 80% cc tr ng h p, ho c cc ph n ng c ch ngng k t h ng c u (1/80), ngng k t h ng c u th ng,... nam gi i c

3.4.1. Phng b nh chung i v i b nh vim ph i khng i n hnh, khi pht hi n c n cch ly b nh nhn. i v i nh ng tr ng h p b b nh ng sinh d c ti t ni u, c n i u tr d t i m, trong th i gian i u tr c n c cch ly, khng quan h tnh d c. 3.4.2. Phng b nh c hi u C th dng vacxin: lo i vacxin b t ho t b ng formalin c hay khng c aluminum, ho c t d c d u u c k t qu phng ng a. 3.4.3. Nguyn t c i u tr Tr c y hay dng tetracyclin, chloramphenicol, spiramycin. Ngy nay c th dng doxycyclin, cefalotin, cefotaxim c hi u qu r t t t.
L NG GI
Tr l i ng n g n cc cu h i t 1 n 30. 1. Ba lo i b nh th ng g p ng i do t c u vng l A. . B. . C. . 2. Ba lo i b nh th ng g p ng i do lin c u l
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 81 of 118
A. . B. . C. . 3. Hai b nh n ng th ng g p ng i do ph c u l A. . B. . 4. K ba v tr vi khu n l u th ng gy b nh ng i. A. . B. . C. . 5. K hai b nh th ng g p ng i do Salmonella gy nn. A. . B. . 6. D a vo tnh ch t gy b nh, E.coli c chia thnh 5 lo i l A. . B. . C. . D. . E. . 7. Hai b nh hay g p nh t ng i do Chlamydia trachomatis l A. . B. . 8. T c u l c u khu n ng v i nhau thnh.........A..........b t mu......B........... 9. Lin c u l c u khu n ng v i nhau thnh.........A..........b t mu.....B......... 10. Ph c u c hnh ..A., khi nhu m Gram b t mu.B..... 11. Ph c u th ng c tr .................................................................................... 12. L u c u l song c u hnh..........A.........., b t mu.......B....... 13. Hnh th c a Salmonella l.......A........ khi nhu m Gram b t mu....B........... 14. Shigella l tc nhn gy b nh........................................................................... 15. Hnh th c a Shigella l.......A...........khi nhu m Gram b t mu....B.............. 16. Hnh th c a E.coli l.......A...........khi nhu m Gram b t mu....B.................. 17. Vi khu n t gy b nh theo ng..................................................................... 18. Hnh th c a vi khu n t l.......A...........khi nhu m Gram b t mu....B......... 19. Hnh th c a H.pylori l..A.. khi nhu m Gram b t mu....B............. 20. Vi khu n H.pylori gy b nh.. 21. Vi khu n lao ly truy n ch y u theo ng.................................................... 22. Hnh th c a vi khu n lao l.......A.........khi nhu m ZiehlNeelsen b t mu ....B.................................................................................................................... 23. Hnh th c a vi khu n b ch h u l......A.......... khi nhu m Gram b t mu.... B........................................................................................................................ 24. Hai u c a vi khu n b ch h u lun c h t. 25. Hnh th c a vi khu n u n vn l.......A........... khi nhu m Gram b t mu ....B................................................................................................................... 26. Khi g p i u ki n khng thu n l i vi khu n u n vn hnh thnh .... 27. Hnh th c a vi khu n giang mai l.......A......khi nhu m FontanaTribondeau b t
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 82 of 118
mu ....B........................................................................................ 28. Vi khu n giang mai ch y u ly truy n theo ng........................................ 29. Rickettsia l vi khu n k sinh b t bu c..t bo 30. R. tsutsugamushi l tc nhn gy nn b nh..................................................... Phn bi t ng, sai cc cu t 31 n 60 b ng cch nh d u vo cho cu ng, S cho cu sai.
TT 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 N i dung T c u khng di ng, khng sinh nha bo v th ng khng c v . L y b nh ph m t m ta c th phn l p c t c u. Lin c u nhm A th ng c tr h ng mi ng. tr em. Lin c u pht tri n lm c mi tr ng canh thang. Ph c u th ng gy b nh vim ph i Ph c u th ng c tr vng t h u. C th dng vacxin phng b nh do ph c u. Hi n nay c th dng vacxin phng b nh l u. L u c u pht tri n thch h p kh tr ng c 310% CO2. Vi khu n l u ch gy b nh cho ng i tr ng thnh. Salmonella di ng c. Salmonella l tc nhn gy b nh ng c th c n. Salmonella l tc nhn gy b nh l . Shigella di ng c. Shigella l vi khu n khng sinh nha bo. Shigella gy b nh theo ng tiu ho. E. coli ng u trong cc vi khu n gy a ch y, vim ng ti t ni u, vim ng m t. E. coli c th gy nhi m khu n huy t. Vi khu n t pht tri n c trong mi tr ng ki m cao, mu i m n. Vi khu n t ch gy b nh tr em. Vi khu n t pht tri n nhanh hn vi khu n lao. Vi khu n H.pylori khng di ng c. B nh ph m xt nghi m H.pylori l m nh sinh thi t t ho c lot d dy t trng. Vi khu n lao thu c lo i vi khu n khng c n v acid. Vi khu n lao l vi khu n k kh. B nh lao ph i chi m t l cao nh t trong cc b nh lao. Vi khu n b ch h u gy b nh b ng ngo i c t . Vi khu n u n vn gy b nh b ng n i c t . C th nui c y c vi khu n giang mai th ng. Vi khu n giang mai c th chui qua rau thai. mi tr ng thng ni vim, S
Khoanh trn vo ch ci u cho tr l i ng nh t t cu 61 n 80. 61. B nh ph m dng xt nghi m ch n on t c u l A. n c sc h ng. B. m . C. n c no tu .
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 83 of 118
D. phn. E. m. 62. xt nghi m ch n on lin c u, c th l y b nh ph m t A. n c sc h ng. B. ch t ngoy h ng mi ng. C. n c no tu . D. m. C. phn. 63. xt nghi m ch n on ph c u, c th l y b nh ph m t A. n c sc h ng. B. ch t ngoy h ng mi ng. C. ch t ngoy h ng mi. D. phn. E. m. 64. B nh ph m dng xt nghi m ch n on E. coli l A. n c sc h ng. B. m . C. n c no tu . D. phn. E. m. 65. B nh ph m dng xt nghi m ch n on vi khu n l u l A. n c sc h ng. B. m . C. n c no tu . D. phn. E. m. 66. B nh ph m dng ch n on Salmonella l A. ch t ch c h ch. B. m . C. n c no tu . D. phn. E. m. 67. B nh ph m dng ch n on Shigella l A. ch t ch c h ch. B. m . C. n c no tu . D. phn. E. m. 68. B nh ph m dng ch n on vi khu n t l A. ch t ch c h ch. B. m . C. n c no tu . D. phn. E. m. 69. Vi khu n H.pylori ly truy n ch y u theo ng
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 84 of 118
A. mu. B. phn mi ng. C. h h p. D. t ng v t sang ng i. 70. B nh ph m dng ch n on lao ph i l A. ch t ch c h ch. B. m. C. n c no tu . D. phn. 71. B nh ph m dng ch n on b nh b ch h u l A. ch t ch c h ch. B. m. C. ch t ngoy h ng. D. phn. 72. Vi khu n b ch h u gy b nh ch y u cho A. tr em. B. ng i tr ng thnh. C. ng i gi. D. m i i t ng. 73. Vi khu n b ch h u ly truy n ch y u theo ng A. mu. B. phn mi ng. C. h h p. D. t ng v t sang ng i. 74. Vi khu n u n vn ly truy n ch y u qua A. v t thng. B. n u ng. C. h h p. D. truy n mu. 75. Mu n phng b nh u n vn, cch t t nh t l A. v sinh mi tr ng s ch s . B. n chn u ng si. C. tim vacxin cho nh ng ng i b v t thng. D. tim vacxin cho t t c m i ng i. 76. B nh ph m dng ch n on tr c ti p b nh giang mai l A. mu. B. ch t ti t v t lot b ph n sinh d c. C. n c no tu . D. phn. 77. Vi khu n giang mai gy b nh A. ng i l n. B. tr em. C. ng i tr ng thnh. D. m i i t ng. 78. R.prowaseli l tc nhn gy nn b nh s t pht ban
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 85 of 118
A. d ch t . B. a phng. C. s t Q. D. r ng r. 79. C u t o t bo c a Mycoplasma khng c A. nhn. B. vch. C. mng nguyn sinh. D. v . 80. Mycoplasma l tc nhn gy nn cc b nh A. ng h h p. B. ng sinh d c ti t ni u. C. bao kh p. D. c A, B, C.
VIRUS B I LI T
(Poliovirus)
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 86 of 118
Hnh 3.1. Virus b i li t
1. C I M SINH H C
2.1. C u trc
Virus b i li t thu c nhm virus ng ru t (Enterovirus) c c u trc i x ng hnh kh i. Kch th c kho ng 20 30nm. Acid nucleic l ARN m t s i, capsid c h p b i 32 capsomer. Khng c v bao ngoi (envelop). Thnh ph n: acid nuleic chi m 20 30% kh i l ng h t virus, cn l i 70 80% l protein, khng c glucid, khng c lipid.
1.2. Kh nng khng

khng v i ether, c n, natri desoxycholat (cc dung mi ho tan lipid). B n v ng pH dao ng t 210. nhi t 50C b b t ho t nhanh chng. B b t ho t b i formol, ch t oxy ho m nh (Cl, KMnO4, H2O2).

C th nui c y virus trn cc t bo nguyn pht, ho c t bo th ng tr c c a ng i v kh nh: t bo bo thai ng i, t bo th n kh , t bo Hela,...
1.4. X p lo i
Cn c vo tnh ch t khng nguyn ng i ta chia virus thnh 3 typ: Typ 1: gi ng i n hnh l Brunhilde. Typ 2: gi ng i n hnh l Lansing. Typ 3: gi ng i n hnh l Leon.
2. KH NNG GY B NH
2.1. D ch t h c
Virus b i li t ly truy n ch y u b ng ng tiu ho. giai o n u c a b nh, virus c th ly truy n theo ng h h p khi ti p xc tr c ti p. i t ng m c b nh l tr em, cao nh t l a tu i d i 3 tu i, sau gi m d n l a tu i s p i h c. Ch y u vo ma cu i h u thu.
2.2. Th lm sng
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 87 of 118
2.2.1. Th
Th n chi m kho ng 90 95% s ng i b nhi m virus b i li t. Th ny khng nguy hi m cho b nh nhn nhng l i l ngu n ly lan r t l n trong c ng ng. 2.2.2. Th khng i n hnh C kho ng 4 8% s ng i b nhi m virus b i li t th ny. Tri u ch ng lm sng g n gi ng nh b nh cm. Th ny cng l ngu n ly lan r t l n trong c ng ng. 2.2.3. Th i n hnh Th i n hnh ch chi m kho ng 1 2% s ng i b nhi m. Th i k b nh kho ng 510 ngy. Th i k ny khng c tri u ch ng g r r t. Sau b nh nhn c th s t 38 40C nhng khng c co gi t v rt run. au vng s p b li t. Sau 2 ngy b nh nhn xu t hi n li t. B nh b i li t th ng l i di ch ng tu m c khc nhau: C thoi ho, teo nh ; xng nh khng pht tri n, ho c tn t t vnh vi n.
3.1. Phn l p v xc nh virus

3.1.1. B nh ph m Phn: L y phn tr c trng b nh nhn b ng xng Nelaton, ho c dng tm bng l y phn khi b nh nhn i ngoi ra b s ch. Th i gian virus c o th i ra phn tng i di, tuy nhin l y b nh ph m cng s m cng t t v nn l y vi ngy lin ti p th t l dng tnh s cao hn. T thi: L y no vng b thp. B nh ph m c b o qu n trong dung d ch m v gi trong i u ki n l nh chuy n v phng xt nghi m. 3.1.2. Phng php phn l p Hi n nay phng php c s d ng r ng ri nh t l phng php nui c y trn t bo. T bo nguyn pht: t bo th n kh (Macacus rhesus), t bo th n ng i, t bo mng i ng i. T bo th ng tr c: t bo Hela, t bo Hep2. Tiu chu n xc nh s c m t c a virus trong b nh ph m l nh ng m hu ho i t bo. nh typ virus b ng ph n ng trung ho trn nui c y t bo.
3.2. Ph n ng huy t thanh

3.2.1. B nh ph m L y mu tnh m ch b nh nhn v ch t huy t thanh. Mu ph i c l y 2 l n cch nhau 7 10 ngy tm ng l c khng th . 3.2.2. Cc ph n ng huy t thanh th ng dng Ph n ng k t h p b th , ph n ng trung ho v ph n ng ELISA.
4.1. Phng b nh khng c hi u

Cch ly b nh nhn v t y u , kh trng nh ng ch t th i, dng c lin quan t i b nh nhn b ng chloramin 1% trong 1 gi . Th c hi n n chn, u ng si, m b o cc ch tiu th c ph m, v sinh ngu n n c, v sinh c nhn, x
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 88 of 118
l ngu n ch t th i. Di t ru i, mu i,...
4.2. Phng b nh c hi u
C hai lo i vacxin phng b nh b i li t trn Th gi i: l vacxin Salk v vacxin Sabin. Hi n nay Vi t Nam ang s d ng vacxin Sabin cho tr s sinh u ng trong chng trnh tim ch ng m r ng. Vi t Nam thanh ton c b nh b i li t t nm 2000.
Nng cao th tr ng cho b nh nhi v i u tr cc di ch ng.
ROTAVIRUS
Hnh 3.2. Rotavirus
1. C I M SINH H C
1.1. C u trc
Virus c c u trc i x ng hnh kh i trn, ng knh trung bnh 65 70 nm. Acid nucleic l ARN hai s i ng knh 38 nm v c bao b c b i hai l p capsid. Cc capsomer c a l p trong x p theo hnh nan hoa v ko n i v i cc capsomer c a l p ngoi t o nn hnh vng. Do v y, cc virus ny m i c tn l Rota (rota = wheel: bnh xe).

Ng i ta c y truy n virus trn hng lo t cc lo i t bo tin pht nh: t bo ru t v bo thai ng i; th n, bo thai l n,... nhng t l virus gy nhi m gi m d n v b m t i sau 2 n 5 l n c y truy n.
1.3. Kh nng khng

Virus b b t ho t nhanh chng khi b x l b ng EDTA (ethylendiamintetracetic acid). Chng d b b t ho t 10 < pH < 3, nhng c s c khng t t i v i clo v ether; chng b n v ng sau nhi u ngy trong phn nhi t th ng.
2. KH NNG GY B NH
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 89 of 118
Rotavirus l cn nguyn th ng g p nh t trong b nh a ch y tr em d i 2 tu i, c bi t l d i 12 thng. Th i k b nh ng n, ch 12 ngy k t khi virus xm nh p vo c th . Virus c xm nh p vo c th qua ng tiu ho v nhn ln ch y u nim m c t trng, chng ph hu l p t bo tr , lm l p t bo ny b bi n d ng. V v y d n n qu trnh h p thu c a ru t b gi m, do lm ng cc ch t trong lng ru t, c bi t l cacbohydrat; lm p su t th m th u tng, ko n c ra ngoi, gy a ch y nhi u l n trong ngy v phn r t nhi u n c, gy m t n c n ng. Phn r t hi m khi c mu v y l c i m quan tr ng ch n on phn bi t v i a ch y do vi khu n. B nh nhn th ng s t nh , i khi c nn.
3.1. Xc nh virus
3.1.1. B nh ph m L y phn b nh nhn trong tu n l u c a b nh, ho c ht d ch t trng. 3.1.2. Phng php xt nghi m Quan st tr c ti p d i knh hi n vi i n t pht hi n l n, hnh thi v c u trc c a h t virus. pht hi n virus tr c ti p t b nh ph m, ng i ta dng cc k thu t mi n d ch nh mi n d ch enzym (ELISA), mi n d ch phng x , mi n d ch hunh quang, ngng k t h ng c u th ng, ngng k t h t latex.
3.2. Ch n on huy t thanh h c

3.2.1. B nh ph m L y mu tnh m ch b nh nhn v ch t l y huy t thanh. 3.2.2. Cc ph n ng th ng dng Ph n ng ELISA, ph n ng hunh quang, mi n d ch phng x v ph n ng k t h p b th c dng tm khng th trong mu b nh nhn. Tuy v y, b nh a ch y do Rotavirus l m t b nh c p tnh, n u khng ch n on v i u tr k p th i, b nh nhn c th t vong do m t n c v i n gi i. V v y, ch c phng php xc nh virus tr c ti p t b nh ph m l c gi tr nh t i v i b nh nhn.

V sinh n u ng: S a cho tr ph i m b o cc ch tiu v sinh. D ng c ng n c a tr ph i c kh trng c n th n, ng i m ph i gi gn v sinh t t trong th i k cho con b. X l v t y u nh ng ch t th i v dng c lin quan t i b nh nhn.
Ph i b i ph n c v i n gi i cho b nh nhn. Th ng sau m t tu n, b nh nhn h i ph c hon ton.
VIRUS CM
(Influenza virus)
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 90 of 118
1. C I M SINH H C
1.1. C u trc
Virus cm hnh c u, c u trc i x ng hnh xo n, c v bao ngoi, ch a ARN, ng knh kho ng 100 120 nm. V bao ngoi c a virus cm c c u t o b i l p lipid, c cc khng nguyn hemaglutinin (H) v neuraminidase (N). Khng nguyn hemaglutinin c ch c nng gip virus bm trn b m t t bo c m th v xuyn th ng mng t bo. Hai khng nguyn H v N l khng nguyn c hi u c a t ng th typ virus, hay thay i v c kh nng ngng k t h ng c u ng v t. Hi n nay c 13 c u trc khng nguyn H (H1 n H13) v 9 c u trc khng nguyn N (N1 n N9). M i khi H v N thay i l i t o thnh th typ virus cm m i v c th gy nn d ch m i nh H5 N1 gy b nh cho gia c m, H1 N1 gy b nh cho ng i v l n, Cc virus cm c phn chia thnh 3 typ khc nhau A, B, C do m t s c u trc khng nguyn b m t khc nhau, nhng ph n l n c c u trc khng nguyn gi ng nhau.

C th nui c y virus cm vo t bo th ng tr c Vero, t bo nguyn pht th n kh v phi ng i. Cng c th nui c y virus cm vo bo thai, ho c khoang ni u m tr ng g p 8 11 ngy.
1.3. Kh nng khng

Virus cm tng i v ng b n v i nhi t : 00C n 40C, s ng c vi tu n; 200C v ng kh virus cm s ng hng nm, v ng b n pH 4 9. Tuy v y virus cm cng b b t ho t 560C/30 pht, trong cc dung mi ho tan lipid: Ether, propiolacton, formol,... v tia c c tm.
2. KH NNG GY B NH
Virus cm lan truy n t ng i sang ng i qua ng h h p. B nh th ng x y ra vo ma ng xun t thng ging n thng 4. Virus cm typ A th ng gy i d ch v i chu k 7 n 10 nm; cm typ B th ng ch gy d ch nh hn v i chu k 5 n 7 nm. Sau th i gian b nh t 1 n 5 ngy, bi u hi n tri u ch ng lm sng: s t nh , h t hi, au u, ho, xu t ti t nhi u l n. V i tr em nh c th s t cao, co gi t, vim d dy ru t. B nh tr s sinh cn n ng hn v i
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 91 of 118
cc tri u ch ng: vim c tim, vim ph i v c th c nh ng bi n ch ng khc: vim tai, vim ph i, th m ch t i vim no d n t i t vong. Th ng b nh ng h h p do virus cm c km b i nhi m vi khu n, do b nh n ng ln g p b i. Sau nh ng th i gian thch h p, cc c u trc khng nguyn H, ho c N c th thay i, khng th mi n d ch cng khng cn tc d ng v i khng nguyn m i.
3.1.1. B nh ph m B nh ph m c l y vo nh ng ngy u c a b nh l n c xu t ti t ng mi h ng. 3.1.2. Nui c y v xc nh B nh ph m c nui c y trong t bo nh t bo bo thai g, th n kh v ph i ng i, ho c t bo th ng tr c Vero, LLCMK2. Xc nh s c m t c a virus cm b ng ph n ng ngng k t h ng c u. nh typ virus b ng ph n ng trung ho trong t bo, ho c c ch ngng k t h ng c u v i cc khng th m u. Cng c th ch ng minh s c m t c a virus b ng ph n ng mi n d ch hunh quang tr c ti p b ng khng th m u g n hunh quang.
L y mu 2 l n cch nhau 7 ngy. Tm khng th khng cm b ng ph n ng k t h p b th v c ch ngng k t h ng c u. Hi u gi khng th l n sau ph i tng g p 4 l n so v i l n u m i c xc nh l b nh nhn b b nh cm. Khng th cm th ng gi m m t m t n a sau vi tu n, do v y ph n ng ph i lm ng th i gian, nh t l v i ph n ng k t h p b th .
4.1. Nguyn t c phng

Trong v d ch c th dng amantadin hydrochlorid phng b nh c hi u qu , nh t l v i cm A. Cng c th dng Interferon phng b nh cm. Tim phng: Vacxin virus b t ho t typ A v typ B c s d ng cho nh ng ng i khng th m tnh. Tuy v y, khng th c hnh thnh ch khng l i virus vacxin, khng mi n d ch cho v i th typ m i.
Hi n nay cha c thu c i u tr c hi u. B nh nhn c n ngh ngi, tng s c khng.
VIRUS S I
(Measlevirus)
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 92 of 118
Hnh 3.4. Virus s i
1. C I M SINH H C
1.1. C u trc
Virus s i c c u trc gi ng cc Paramyxovirus khc. Virus s i hnh c u, ng knh 120 n 250nm, ch a ARN s i n, v capsid i x ng xo n v c bao ngoi. Virus s i l virus ng nh t, khng c s bi n d c a m i c u trc virus, do v y sau khi nhi m virus s i, khng th s i s duy tr su t i. Virus s i ch gy b nh cho ng i. Hemaglutinin c a virus s i mang tnh khng nguyn ngng k t h ng c u kh .

C th nui c y virus s i trn t bo ng i v kh . Khi virus pht tri n trong t bo xu t hi n cc ti u th , ho c t bo s tr nn kh ng l ch a nhi u nhn v nhi u khng bo.
1.3. Kh nng khng

Virus s i c kh nng khng cao: khng b b t ho t hon ton 560C trong vng 30 pht, s ng c nhi u ngy 360C. Tuy v y virus cng d b tiu di t b i tia c c tm v dung mi c a lipid.
2. KH NNG GY B NH
Virus s i gy b nh ch y u tr em d i 12 tu i, ly lan theo ng h h p do ti p xc v i d ch mi, h ng, k t m c c a ng i nhi m trng ngay t giai o n cu i th i k b nh. Virus nhn ln h b ch huy t ni xm nh p v t bo ng h h p trn r i i qua mu.
2.1. Th i n hnh
Th i gian b nh t 10 t i 12 ngy. Sau l th i k kh i pht v i cc d u hi u vim long c a ng h h p trn: ch y n c mi, ho, h t hi, mi m t,... km theo s t nh . Sau xu t hi n n t Koplik trong nim m c m. Ban xu t hi n theo th t t trn xu ng d i sau 57 ngy. R i t trn xu ng m t d n cc n t ban. Sau khi kh i, ng i b nh s c mi n d ch vnh vi n su t i.
2.2. Th khng i n hnh

Th ng x y ra nh ng tr em c tim vacxin s i ch t, ho c tr l n nhi m virus s i. Tri u ch ng c a nh ng ng i ny l s t cao, au u, au ng c, c v kh p. Sau 2 n 4 ngy, xu t hi n cc n t ban khng i n hnh t chi. i khi c bi u hi n vim ph i kh i km trn d ch mng ph i. Th khng i n hnh ny cng ch c th ch n on b ng cc ph n ng huy t thanh.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 93 of 118
2.3. Bi n ch ng c a b nh s i
S i c th gy nhi u bi n ch ng: Vim ph i do s i, vim no c p, vim tai gi a, vim x chai no bn c p Ngoi ra trong khi b s i, s c khng c a tr em suy gi m nhi u nn tr c th m c nhi u b nh nhi m trng c h i khc nh tiu ch y, vim gic m c d n t i m lo,...
Trong th i k ti n tri n, c th l y d ch mi h ng, ho c k t m c nui c y trong t bo nguyn pht hay th ng tr c m t l p c a ng i, ho c kh , c th tm th y ti u th trong t bo, ho c t bo tr thnh t bo kh ng l , t o cc ho i t (cc n v plaque). Cng c th ch n on tr c ti p b ng ph n ng mi n d ch hunh quang trn t bo nhi m virus.

Khng th c th tm trong huy t thanh ng i b s i b ng cc ph n ng k t h p b th , c ch ngng k t h ng c u kh , ho c ph n ng trung ho. Ngoi ra cn c th lm ph n ng ELISA tm khng th IgM, ho c IgG. Cch l y b nh ph m, th i gian l y, x l v c k t qu nh cc vius ng h h p khc.
4.1. Phng b nh chung

Pht hi n s m ng i b nh cch ly, x l ch t th i c a b nh nhn.
Hi n t i c hai lo i vacxin s i: Vacxin s i ch t v vacxin s i s ng gi m c. Vacxin s i s ng gi m c r t c hi u qu phng b nh s i, do v y n c tim cho tr em 12 thng tu i phng b nh s i.
Nng cao th tr ng cho b nh nhn, phng ch ng nhi m khu n c h i Dng khng th trung ho virus. ng h h p.
VIRUS QUAI B
(Mumps virus)
1. C I M SINH H C
1.1. C u trc
Quai b l virus c trng c a Paramyxovirus. Virus hnh c u, ng knh 100 n 300nm, ch a ARN s i n, v capsid i x ng xo n v c bao ngoi.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 94 of 118
Virus quai b nui c trn t bo bo thai g v c y truy n qua bo thai g th virus gi m kh nng gy b nh cho ng i, chnh l phng php c dng s n xu t vacxin quai b . Khi nui trong t bo, virus quai b t o nn t bo nhi u nhn (kh ng l ). Trn kh , virus quai b c th gy b nh g n gi ng v i ng i, b ng cch bm virus vo ng stenon, ho c tim tr c ti p vo tuy n.
1.3. Kh nng khng

Thnh ph n c u trc: hemaglutinin, hemolysin, ARN c a virus b ph hu 560C trong 20 pht. Ring khng nguyn test da v khng nguyn k t h p b th th v ng b n v i nhi t cao hn.
2. KH NNG GY B NH
Virus quai b ly lan theo ng h h p. B nh quai b x y ra quanh nm, nhng t l cao hn vo cu i ng v u ma xun, ph n l n tr em. Th i k b nh vo kho ng 18 n 21 ngy. Quai b l m t b nh nhi m trng c p tnh c c i m l khng lm m , lan r ng c a m t, ho c c hai tuy n n c b t mang tai, lm sng tuy n mang tai. Cc tuy n khc cng c th b t n thng: tinh hon, bu ng tr ng, tuy n tu , tuy n gip, ho c no. 20% tr em trai 13 tu i tr ln b quai b c vim tinh hon nhng th ng m t bn v nh v y khng ph i bao gi cng d n t i v sinh. Nguyn nhn l do thi u n h i c a v bao, khng cho php tinh hon vim sng, d n t i teo v ho i t tinh hon th pht. V sinh th pht t x y ra ph n v bu ng tr ng khng c v bao nh tinh hon, n c th sng khi vim.

nh ng b nh nhn i n hnh, c th l y b nh ph m l n c b t, mu, ho c n c ti u phn l p virus. V virus l lo i km v ng b n, do v y b nh ph m c n c b o qu n trong dung d ch ring. B nh ph m c phn l p trong bo thai g, ho c trong t bo nui (t bo s non bo thai g, ho c t bo th ng tr c vero). Dng khng th m u xc nh virus.

Cc ph n ng huy t thanh c dng trong xc nh khng th quai b l: k t h p b th , c ch ngng k t h ng c u, ho c trung ho. C th dng ph n ng ELISA tm IgM, ho c IgG c hi u khng quai b . Khng th k t h p b th gi m ngay trong th i k bnh ph c c a b nh; ng c l i, khng th c ch ngng k t h ng c u, khng th trung ho l i t n t i trong nhi u nm nn sau khi kh i b nh tr c mi n d ch b n v ng.
4. NGUYN T C PHNG B NH

Cch ly b nh nhn, x l cc ch t th i trnh ly lan. Phng b nh th ng b ng cch dng globulin khng quai b tim cho tr em trong v d ch. Tc d ng phng b nh ny ch t n t i ng n.
Dng vacxin ch t, ho c vacxin s ng gi m c tim cho tr em l a tu i m u gio, c p m t.
VIRUS DENGUE
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 95 of 118
Hnh 3.5. Virus Dengue
1. C I M SINH H C
1.1. C u trc
Virus Dengue hnh c u, c u trc i x ng hnh kh i, ch a m t s i ARN dng. V lipoprotein. ng knh c kch th c kho ng 35 50nm. Virus Dengue c 4 typ khc nhau, c k hi u l: D1, D2, D3 v D4. envelop l

C th nui virus Dengue trn cc t bo nui nh Hela, KB, c bi t l t bo mu i C6/36. Virus Dengue d dng nhn ln trong no chu t nh t tr ng 1 3 ngy tu i, virus pht tri n lm cho chu t b li t t ngy th 3 tr i. Ng i ta cn nui c y virus vo c th mu i Toxorhynchites, ho c Aedes aegypti.
1.3. Kh nng khng

Virus Dengue nh y c m v i cc dung mi ho tan lipid nh ether, natri desoxycholat, formalin,... d i tc d ng c a tia c c tm, virus b ph hu d dng. 60C, virus b tiu di t sau 30 pht, 4C b tiu di t sau vi gi , nhng n u trong dung d ch glycerol 50% hay ng l nh b o qu n 70C th virus c th s ng c vi thng t i vi nm.
2. KH NNG GY B NH
2.1. Dy chuy n d ch t
ch a virus Dengue l ng i v kh nhi m virus. Virus truy n sang ng i lnh qua mu i t. Mu i truy n b nh ch y u l Aedes aegypti c trong nh, Aedes albopictus c trong r ng. Sau khi ht mu nhi m virus t 8 n 11 ngy, ho c c th ko di hn, tu theo s l ng virus m mu i ht c v tu theo nhi t mi tr ng, mu i c kh nng gy nhi m. Chu trnh nhi m virus nh sau:
Virus Dengue lu hnh kh p Th gi i, c bi t m t s vng nh ty Thi Bnh Dng, New Guinea, Indonesia, n , vng Caribe v cc n c d c b bi n mi n nam Trung Qu c, trong c Vi t Nam.
2.2. Kh nng gy b nh cho ng i
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 96 of 118
Khi mu i mang virus Dengue th i gian nung b nh t ng i, virus xm nh p qua v t t vo mu gy b nh s t xu t huy t. Tu theo s l ng virus vo c th m th i gian b nh khc nhau (t 2 n 15 ngy). B nh kh i pht t ng t, n i cn rt run, s t cao 3940C, au u, au mnh m y, c bi t au nhi u vng lng, cc kh p xng, c v nhn c u,... ban dt s n, ho c th tinh h ng nhi t c th xu t hi n vo ngy th 3, ho c th 5, t ng c, thn, mnh r i lan ra cc chi v m t. B nh nhn t vong do chong (shock) ph n v . B nh s t xu t huy t dengue c th m c m i l a tu i, tuy t l khc nhau theo t ng vng.

3.1.1. B nh ph m L y 24 ml mu b nh nhn trong giai o n s t cha qu 4 ngy k t cn s t u, c ch t ch ng ng. t thi, l y t ch c gan, lch, h ch lympho,... c n l y ngay sau khi ch t cha qu 6 gi , c b o qu n b i glycerin 50%. Vect: B t 2040 con mu i A. aegypti. B nh ph m c b o qu n l nh, ring mu i gi cho s ng, g i ngay t i phng xt nghi m. 3.1.2. Phn l p virus Hi n nay ng i ta th ng dng 3 k thu t phn l p virus Dengue: K thu t phn l p trn chu t nh t tr ng t 13 ngy tu i: B nh ph m c tim vo no chu t t 13 ngy tu i, theo di h ng ngy. N u chu t b b nh, chu t s li t 2 chi sau. M no chu t xc nh virus. K thu t phn l p trn mu i s ng: B nh ph m tim vo ng c mu i Toxorhynchites. Sau khi tim, nui mu i trong l ng 28C trong 14 ngy, b t nh ng con mu i cn s ng, gi trong 70C xc nh virus. K thu t phn l p trn t bo nui: Cho b nh ph m vo t bo nui m t l p C6/36. Sau 7 ngy, thu ho ch t bo xc nh virus. 3.1.3. nh lo i virus Sau khi nui c y phn l p c virus, chng ta ph i nh lo i virus b ng cc k thu t: k t h p b th , trung ho gi m m ng ho i t , mi n d ch hunh quang tr c ti p v khu ch i ADN (PCR).

3.2.1. B nh ph m L y mu b nh nhn 2 l n cch nhau 7 ngy, mu ng, ch t l y ph n huy t thanh; huy t thanh c b o qu n 20C cho t i khi lm xt nghi m. 3.2.2. Cc k thu t ch n on Ng i ta th ng dng cc k thu t: ELISA, ngn ngng k t h ng c u, k t h p b th , trung ho v hunh quang gin ti p tm hi u gi khng th c trong huy t thanh b nh nhn. Tr k thu t MacELISA tm khng th IgM khng c n lm 2 l n, cc k thu t cn l i u ph i lm 2 l n trong cng i u ki n. Ch khi no hi u gi khng th c a mu 2 l n hn hi u gi khng th c a mu 1 b n l n tr ln, m i c coi l m c b nh.

4.1.1. Tiu di t cn trng ti t tc: l di t mi gi i trung gian truy n b nh b ng m i hnh th c nh:
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 97 of 118
Khi thng c ng rnh, pht quang b i r m mu i khng cn ni tr n v tr ng. Phun thu c di t mu i theo nh k. 4.1.2. Trnh v h n ch mu i t Khi ng ph i n m mn, nh ng ni c nhi u mu i c th th m mn b ng permethrin 0,2 g/m2.
Vacxin phng b nh s t xu t huy t dengue hi n nay v n cha c s d ng.
C n ch ch ng chong, ch ng h nhi t t ng t v xu t huy t t. Nng cao th tr ng b nh nhn, cho b nh nhn n nhi u m, hoa qu v tng l ng vitamin, nh t l vitamin C.
VIRUS VIM NO NH T B N
(Japanese Encephalitis Virus: JEV)
1. C I M SINH V T H C
1.1. C u trc
Virus vim no Nh t B n hnh c u, c u trc i x ng hnh kh i, ch a ARN m t s i dng chi m 6% kh i l ng c a virion, kch th c virus vo kho ng 40 50nm, c v bao ngoi.

C th nui c y virus vim no Nh t B n vo: T bo nui nh: t bo th n kh , t bo th n l n, c bi t virus pht tri n t t t bo mu i C6/36. No chu t nh t tr ng 1 3 ngy tu i, virus pht tri n lm cho chu t b li t. Lng tr ng g p c 8 9 ngy, sau 48 96 gi , virus pht tri n lm cho bo thai ch t.
1.3. Kh nng khng

Virus vim no Nh t B n nh y c m v i cc dung mi ho tan lipid nh ether, natri desoxycholat, formalin,... d i tc d ng c a tia c c tm, virus b ph hu d dng. 60C, virus b tiu di t sau 30 pht, 4C b tiu di t sau vi gi . Trong dung d ch glycerol 50% hay ng l nh b o qu n 70C th virus c th s ng c vi thng t i vi nm.
2. KH NNG GY B NH
2.1. Dy chuy n d ch t h c
Virus vim no Nh t B n lu hnh r ng ri Chu . Cc v d ch th ng x y ra vo ma h. Virus c duy tr ng v t c xng s ng hoang d i (VCXSHD), m t s loi chim (chim li u di u) v gia sc (GS) nh l n, ch b, ng a,... V t trung gian truy n b nh l mu i thu c gi ng Culex v Aedes, trong mu i Culex tritaeniorhynchus l vect chnh, truy n virus qua cc ng v t c xng s ng v t truy n sang ng i. Chu trnh nhi m virus nh sau:
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 98 of 118
2.2. Kh nng gy b nh cho ng i

B nh th ng m c tr em, t p trung l a tu i d i 10 tu i, ph n l n l th n, th i n hnh g p r t t, th i k b nh t 6 16 ngy. Bi u hi n lm sng: nh c u n ng, s t cao, c ng c v thay i c m gic, tr em c th b co gi t. B nh nhn th ng t vong trong giai o n ton pht. B nh nhn c th b di ch ng, th ng l bi n lo n tinh th n, gi m tr tu , thay i c tnh, cng c khi di ch ng sau 2 nm m i xu t hi n.
3.1. Phn l p v nh lo i virus

3.1.1. B nh ph m Mu: L y t 2 4ml mu b nh nhn sau khi pht b nh 1 3 ngy. N c no tu : L y 2 4ml n c no tu b nh nhn sau khi pht b nh 1 3 ngy. No t thi: L y tr c 6 gi k t khi ch t, l y cc ph n khc nhau c a no: i no, ti u no, cc nhn xm. Vect: B t 20 40 con mu i Culex tritaeniorhynchus cho vo ng nghi m. B nh ph m c b o qu n l nh, ring mu i gi cho s ng, g i ngay t i phng xt nghi m. 3.1.2. Cc k thu t phn l p Ng i ta th ng dng 2 k thu t phn l p virus vim no Nh t B n: K thu t phn l p trn chu t nh t tr ng 1 3 ngy tu i. K thu t phn l p trn t bo mu i C6/36. 3.1.3. Xc nh virus Thng th ng ng i ta xc nh virus vim no Nh t B n b ng 3 k thu t: ELISA, ngng k t h ng c u v mi n d ch hunh quang tr c ti p.
3.2. Ch n on huy t thanh: p d ng nh virus Dengue.

4.1. Phng b nh chung: p d ng nh virus Dengue. 4.2. Phng b nh c hi u

Hi n nay ng i ta dng vacxin tim phng cho tr em d i 10 tu i phng b nh, nh t l vng c d ch
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 99 of 118
lu hnh. Khi x y ra d ch, c n tim nh c l i cho tr em trong l a tu i c m th (d i 15 tu i).
Hi n nay cha c thu c i u tr c hi u. Trong th i k kh i pht v ton pht, ph i t p trung gi i quy t cc v n sau: Ch ng ph n no. Ch ng co gi t. B d ch, dinh d ng t t. Ch ng b i nhi m, nh t l ng h h p. H n ch di ch ng: th i k lui b nh c n xoa bp nhi u, v t l li u php, ho c chm c u, ng th i luy n t p l i ch c nng ni, vi t,...
CC VIRUS VIM GAN

(Hepatitis viruses) Cc virus vim gan l nh ng virus c i tnh v i t bo gan. Sau khi virus vim gan xm nh p vo c th th virus nhn ln, gy t n thng ch y u l t bo gan. Cc virus vim gan c c u trc, ng xm nh p, c ch lan truy n,... khc nhau. Cho n nay ng i ta bi t c 6 lo i l A, B, C, D, E, F trong 2 virus th ng ni n nhi u l vim gan A v vim gan B. Hai virus ny hai h khc nhau, c c u trc khc nhau v ng ly truy n cng khc nhau.
1. VIRUS VIM GAN A (Hepatitis A virus: HAV)
Hnh 3.6. Virus vim gan A
1.1. c i m sinh h c
1.1.1. C u trc Virus vim gan A c c u trc i x ng hnh kh i, ch a ARN m t s i, kch th c kho ng 27 nm, khng
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 100 of 118
c v bao ngoi. 1.1.2. Nui c y C th nui c y virus vim gan A trn t bo l ng b i c a ng i, v n tinh tinh, ho c kh mi nh . 1.1.3. Kh nng khng Virus vim gan A v ng b n n ng ether 20% v 4oC trong 18 gi , 37oC sau 72 gi , 60oC/1 gi . 20oC, virus vim gan A c th s ng h ng nm. Virus b b t ho t 100oC/5 pht, formalin n ng 1/4000 nhi t 37oC virus c th t n t i 3 ngy.
1.2. Kh nng gy b nh
Virus vim gan A ly truy n qua tiu ho, ch y u t phn b nh nhn nhi m vo th c n, n c u ng. i t ng nhi m trng ch y u l tr em v nh ng ng i s ng thi u v sinh, b nh nhn tm th n. Virus vim gan A cn g i l virus vim gan truy n nhi m. Th i k b nh th ng t 20 t i 30 ngy nhng s m nh t l 15 ngy, di nh t 45 ngy. Sau cc tri u ch ng th ng xu t hi n khng r m r v i s t nh , d b qua: vng da, m t m i, chn n, i ti u vng, phn nh t mu trong th i gian ng n hay khng r rng. Kho ng 60% cc tr ng h p HAV tri u ch ng khng i n hnh. B nh th ng gy thnh d ch. Virus o th i qua phn su t th i k ti n vng da v vng da. Virus vim gan A khng c tr ng thi ng i lnh mang virus v khng t o thnh b nh m n tnh. R t hi m gy b nh th c p tnh n ng. T l t vong th p.
1.3.1. B nh ph m B nh ph m l phn v m nh sinh thi t gan, c b o qu n chu o v a ngay t i phng xt nghi m. 1.3.2. Phn l p virus B nh ph m c nui c y trn t bo l ng b i c a ng i, ho c v n tinh tinh (chimpanzee), kh mi nh , nhng ch phn l p c trn 50% ng i b nh. Cng c th ch ng minh s c m t c a HAV b ng knh hi n vi i n t hay mi n d ch hunh quang, ho c mi n d ch phng x (radioimmunoassay RIA). 1.3.3. Ch n on huy t thanh C th tm th y IgM t giai o n ti n tri u ch ng b ng ph n ng ELISA v ngay t nh ng ngy u hi u gi khng th IgM cng r t cao. Tm khng th IgG b ng cc ph n ng k t h p b th , trung ho, mi n d ch phng x , mi n d ch i n di, ELISA,... d a vo khng nguyn bi t tr c.

1.4.1. Nguyn t c phng Cch ly b nh nhn, x l dng v phn c a b nh nhn b ng thu c st trng. Phng b nh th ng: Dng globulin ng i bnh th ng, ho c dng globulin khng HAV tim cho tr em vng c d ch: 0,02 0,12ml/kg cn n ng c th , pha long 16% v tim b p. Ch dng vo giai o n u v d ch, dng globulin khng c gi tr n u ng i dng nhi m HAV sau 15 ngy. Phng b nh c hi u: Vacxin phng b nh ang c nghin c u l vacxin s ng gi m c. 1.4.2. Nguyn t c i u tr Dng globulin khng HAV cho nh ng ng i nhi m giai o n u i u tr d phng. Globulin ch c gi tr b t ho t virus t 7 10 ngy. Chm sc b nh nhn c n th n, cho ch n u ng thch h p khng
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 101 of 118
m , giu vitamin v m l nh ng bi n php h tr quan tr ng.
2. VIRUS VIM GAN B (Hepatitis B virus = HBV)
Hnh 3.7. Virus vim gan B
2.1. c i m sinh h c
2.1.1. C u trc Virus vim gan B c u trc i x ng hnh kh i, ch a ADN hai s i khng khp kn, kch th c kho ng 28nm, v bao ngoi dy kho ng 7nm t o cho virus c hnh c u ng knh 42nm ( l h t Dane). 2.1.2. Kh nng khng HBV v ng b n v i ether 20%, ph n. HBV b b t ho t t n t i 20 nm. 4oC/18 gi , 50oC/30', 60oC/1gi nhng 60oC/10 gi ch b t ho t m t 20oC
100oC/5 pht, Formalin 1/4000 v tia c c tm. Ring khng nguyn HBsAg
2.1.3. c i m khng nguyn HBV c ba lo i khng nguyn chnh: HBsAg: l khng nguyn b m t, c s thay i gi a cc th typ. HBcAg: l khng nguyn li, n m trung tm h t virus. HBeAg: l khng nguyn v , c c u trc thay i cc th typ. Khng nguyn ny cng nh HBsAg c th tm c trong mu, huy t tng b nh nhn.
2.2. Kh nng gy b nh
HBV cn c g i l virus vim gan huy t thanh, gy b nh cho ng i m i l a tu i, ly truy n b i ng mu qua nhi u phng th c: truy n mu, tim chch, tnh d c, m truy n cho con,... HBV khng ly qua ng tiu ho.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 102 of 118
Th i gian b nh trung bnh l 50 t i 90 ngy, c th 30 t i 120 ngy. B nh c nh lm sng th ng c p tnh, nhng khng t o d ch m ch t n m n v i s t, vng da, vng m t, m t m i. B nh c th tr thnh m n tnh t 5 n 10%. T l t vong trong giai o n c p tnh kho ng 1% nhng tai bi n lu di l x gan hay ung th gan.
2.3.1. B nh ph m B nh ph m l mu v t ch c gan sinh thi t, c l y v trng b o qu n l nh cho t i khi lm xt nghi m. 2.3.2. K thu t ch n on Soi knh hi n vi i n t pht hi n virus trong t ch c gan sinh thi t. S d ng cc k thu t mi n d ch nh: i n di, phng x , hunh quang, ELISA,... pht hi n khng nguyn v khng th .

2.4.1. Nguyn t c phng b nh Tuyn truy n cho m i ng i dn bi t c cc ng ly truy n c a HBV c bi n php phng trnh thch h p. Dng vacxin HBsAg v globulin c hi u c anti HBV. 2.4.2. Nguyn t c i u tr i u tr tri u ch ng, nng cao th tr ng cho b nh nhn, ngh ngi v ch n h p l. C th dng interferon i u tr .
VIRUS GY H I CH NG SUY GI M MI N D CH NG I
(Human Immunodeficency virus: HIV)
Hnh 3.8. C u trc HIV
1. C I M SINH H C
1.1. C u trc
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 103 of 118
HIV hnh c u, c u trc i x ng hnh kh i, ch a ARN 1 s i, c v bao ngoi, ng knh kho ng 120nm, c men sao chp ng c. L p v ngoi (v envelop): L p ny l m t mng lipid kp. G n ln mng ny l cc gai nh. l cc phn t glycoprotein c kh i l ng phn t 160 kilodalton (vi t t t: gp 160), g m hai ph n: Glycoprotein mng ngoi c kh i l ng phn t l 120 kilodalton (gp 120). Gp120 l khng nguyn d bi n i nh t, gy kh khn cho ph n ng b o v c th v ch vacxin phng b nh. Glycoprotein xuyn mng c kh i l ng phn t 41 kilodalton (gp 41). V trong (v capsid), v ny bao g m 2 l p protein: L p ngoi hnh c u, c u t o b i protein c kh i l ng phn t l 18 kilodalton (p 18) v i HIV2 v p 17 v i HIV1. L p trong hnh tr khng u, c u t o b i cc phn t protein c kh i l ng phn t l 24 kilodalton (p 24). y l khng nguyn r t quan tr ng ch n on HIV/AIDS s m v mu n.

HIV nui c y t t trn t bo lympho ng i ( c kch thch phn bo) v t bo th ng tr c Hela c CD4+.
1.3. Kh nng khng

Cng gi ng nh cc virus khc c l p v ngoi l lipid, HIV d dng b b t ho t b i cc y u t v t l, ho ch t v nhi t . Trong dung d ch n b ph hu 56C sau 20 pht, d ng ng kh n b m t ho t tnh 68C sau 2 gi . V i cc ho ch t nh hypoclorit, glutaraldehyd, ethanol, hydrogen peroxid, phenol, paraformaldehyd, HIV nhanh chng b b t ho t (n d b m t kh nng gy nhi m hn HBV).
1.4. Phn lo i HIV

Theo typ huy t thanh: C 2 typ: HIV 1 v HIV 2. Hai lo i virus ny u gy nn AIDS. V i b nh c nh lm sng khng th phn bi t c v ng ly hon ton gi ng nhau, nhng chng khc nhau kha c nh sau y: Th i gian nung b nh c a HIV 2 di hn HIV 1. Hi u qu gy nhi m c a HIV 1 cao hn HIV 2. Vng lu hnh c a HIV 2 ch y u Ty v Nam Phi (ngoi ra cn xu t hi n m c th p nh ng vng khc c a Th gi i), cn HIV 1 lu hnh ton c u.
2. KH NNG GY B NH
HIV gy h i ch ng suy gi m mi n d ch m c ph i (Acquired Immunodeficiency Syndrome: AIDS) ng i.
2.1. ng xm nh p
HIV c th xm nh p vo ng i b ng 3 ng: ng mu: do tim chch khng v trng, do truy n mu, ho c cc s n ph m c a mu, do cc d ng c y t khng c ti t vi sinh v t,... ng tnh d c: g p nhi u nh ng ng i ng tnh luy n i v nh ng gi m i dm. T m sang con qua rau thai, qua s a v trong lc .
2.2. S xm nh p c a virus vo t bo v h u qu
HIV xm nh p vo t bo lympho T4, ph hu t bo lm cho s l ng t bo lympho T4 gi m gy nn hi n t ng suy gi m mi n d ch. (Do t bo lympho T4 c vai tr h tr t bo lympho B s n xu t ra khng
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 104 of 118
th v lympho Tc trong mi n d ch t bo). Vi c c th suy gi m mi n d ch gy nn cc h u qu : Nhi m trng c h i: b b nh tiu ch y, vim ph i, n m no, lao, herpes,... Ung th c h i: Sarcoma Kaposi, u lympho gi i h n no,... HIV cn xm nh p vo cc t bo c a no v tu s ng gy nn cc r i lo n nghim tr ng v v n ng v nh n th c. Th i k b nh c a HIV t 6 thng n 10 nm, c kho ng 10% ng i b nhi m HIV c d u hi u lm sng trong 5 nm, 50% c d u hi u lm sng trong 10 nm.
3.1.1. B nh ph m B nh ph m l mu c a nh ng ng i nghi nhi m HIV c b o qu n c n th n, a ngay t i phng xt nghi m. 3.1.2. Phn l p virus C th phn l p virus trn cc t bo lympho, ho c t bo th ng tr c Hela, sau pht hi n cc khng nguyn p 24 b ng cc ph n ng ELISA, ho c RIA. Cng c th xc nh ARN c a HIV b ng PCR.
3.2.1. Tm khng th khng HIV Ng i ta th ng dng cc ph n ng ngng k t latex nhanh (serodia) sng l c nh ng b nh nhn dng tnh, sau xc nh b ng cc k thu t ELISA, hunh quang gin ti p v Western Blot. 3.2.2. Xc nh cc thnh ph n c a mu C th ngh t i dng tnh khi: m s l ng t bo lympho T4, n u l ng t bo t hn 400/ml (bnh th ng 8001200/ml). T l lympho T4/lympho T8 d i 1 (bnh th ng b ng 2).
4.1. Nguyn t c phng

4.1.1. Phng c hi u y l h ng ang t p trung c a cc nh khoa h c v c m t s vacxin c th nghi m trn ng i. Hy v ng trong m t th i gian khng xa s c c m t vacxin h u hi u phng HIV/AIDS. 4.1.2. Phng b nh khng c hi u Hi n nay ng i ta r t coi tr ng v n ny v c coi y l nh ng bi n php c b n ngn ch n i d ch HIV/AIDS. y m nh tuyn truy n v HIV/AIDS v bi n php phng ch ng. Quan h tnh d c lnh m nh, dng bao cao su khi c n. An ton truy n mu v s n ph m c a mu. Ch ng s d ng ma tu, c bi t l khng tim chch ma tu. An ton tim chch thu c v s can thi p y t . V i cc b m nhi m HIV: c thai v khi r t c n v nn m .
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 105 of 118
Ch ng virus b ng cc lo i thu c nh Retrovir, AZT, Interferon. Tng c ng mi n d ch b ng dng gamma globulin v cc thu c kch thch mi n d ch. Ch ng cc b nh nhi m trng c h i.
VIRUS D I
(Rabies virus)
Hnh 3.9. C u trc virus d i
1. C I M SINH V T H C
1.1. C u trc
Virus d i gi ng nh hnh vin n, c u trc i x ng hnh xo n, ch a ARN m t s i, c v bao ngoi. Chi u di c a h t virus dao ng trong kho ng 140300nm, ng knh kho ng 70nm. Virus d i c nh ng n hn virus d i hoang d i, ng knh kho ng 60nm.
1.2. Nui c y
C th nui c y virus d i trn cc t bo nui tin pht nh: t bo th n chu t t, t bo x phi g v trn cc t bo th ng tr c nh: t bo vero, t bo th n chu t t BHK21. Cng c th c y virus vo phi, vo ti lng hay ti ni u m, c a tr ng g p 7 ngy. i v i nhi u ng v t mu nng nh chu t nh t, th , chu t lang,... ng i ta cng c th dng nui c y virus.
1.3. Kh nng khng

Virus c th b b t ho t b i dung mi ho tan lipid nh: ether, natri desoxycholat, trypsin, formalin. nh sng m t tr i, tia c c tm nhanh chng lm b t ho t virus. Virus b ch t nhi t 56C trong 30 pht, 80 C sau 3 pht. Tuy v y virus d i cng b n v ng mi tr ng c glycerol, phenol 0,5%. V i nhi t 40C trong cc m u no, virus t n t i vi thng v 70C c th t n t i hng nm m v n khng m t tnh ch t gy b nh.
1.4. Phn lo i
Theo tnh ch t sinh h c, c th chia thnh 2 lo i virus d i: 1.4.1. Virus d i hoang d i T n t i 3 d ng sinh h c: c i n, c ng c, nh c c.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 106 of 118
1.4.2. Virus d i c nh Nm 1884, L. Pasteur tim truy n virus d i t ch (virus d i hoang d i) cho th . Qua nhi u l n tim truy n, ng thu c m t ch ng virus d i khng c i v i ng i khi tim qua ng ngo i th n kinh, ng g i virus ny l virus d i c nh. Virus c th i k b nh ng n (7 ngy), b nh c nh. Virus c b o t n b ng nui c y trong phng th nghi m, khng th t n t i trong i u ki n t nhin b i virus khng o th i ra theo tuy n n c b t v khng th truy n qua v t c n. Trong t bo no c a sc v t b nhi m virus d i c nh, khng hnh thnh ti u th Negri. Virus d i c nh dng s n xu t vacxin phng b nh d i.
2. KH NNG GY B NH
Virus d i ch y u gy b nh ng v t mu nng nh ch v mo. Khi b ch, mo c n virus truy n sang ng i qua v t c n. Th i k b nh: thay i t 1 3 thng, nhng cng c tr ng h p ch c 10 ngy, ho c lu t i 8 thng. Th i k b nh di hay ng n l tu thu c vo v tr v m c v t c n: V t c n cng g n th n kinh trung ng, v t c n cng su th th i gian b nh cng ng n. Th i k ton pht: ng i b nh b kch thch trn m i gic quan d n n k t qu l s n c, s gi, s ti ng ng v nh sng. Cc c co th t m nh d n n au n, trong u b nh nhn c c m gic b nn, s hi, lo u sau hng ph n v cu i cng n giai o n li t. T t c cc b nh nhn d i khi ln cn u b ch t trong tnh tr ng b li t c h h p v tu n hon.
V ch n on vi sinh v t b nh d i i v i ng i, ng i ta t lm b i v vi c l y b nh ph m r t kh khn, m t khc n cng khng c ngha cho vi c i u tr . Ng i ta ch dng ch n on vi sinh v t trn sc v t b nghi d i.
4.1. Nguyn t c phng

C n tiu di t nh ng ng v t b d i, ho c nghi d i. Trong s nh ng ng v t mu nng th ch l ng v t b nhi m d i nhi u, m t khc ch l i s ng g n ng i, do c n: H n ch nui ch. Nui ch ph i xch, ho c nh t khng cho ch y rng ra ng. Tim vacxin phng d i cho ch, mo m i nm 1 l n vo ma xun tr c khi b nh d i c th pht tri n m nh.
4.2. i u tr d phng
i v i ng i b ch d i c n, ho c mo d i c n, co chng ta ph i: Tim khng huy t thanh ch ng d i (SAR) d i da, pha trn v t c n trong vng 72 gi v i li u l ng 0,20,5 ml, tng ng v i 40 n v cho 1 kg cn n ng. Sau 12 ngy, tim vacxin phng d i. Tu vacxin m c cch tim v li u l ng khc nhau. Hi n nay Vi t Nam ang dng vacxin Verorab i u ch t t bo th n kh .
4.3. Cch x l tr ng h p b ch nghi d i c n

Khi b ch nghi d i c n, chng ta ph i bnh tnh th c hi n y cc b c sau: Nh t ch l i cho n u ng y , theo di trong vng 10 ngy. X l v t c n ng i b ng cch: R a s ch v t thng b ng n c x phng c 20%, ho c dung d ch Bensal konium clorua 20%, ho c dung d ch propiolacton 20%. Khng khu v t thng. Gy t t i ch
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 107 of 118
b ng Procain. N u v t c n vo ch nguy hi m (g n u, su) th tim ngay huy t thanh khng d i r i ti p t c tim vacxin phng d i. N u v t c n bnh th ng (xa u, nng) th theo di ch: N u sau 10 ngy ch v n s ng, n u ng bnh th ng, th khng c n tim vacxin; n u trong vng 10 ngy, ch b ch t th ph i tim huy t thanh v vacxin ngay. Tr ng h p ch ch y m t tch, b nh ch t, ho c b ch con c n th ph i tim huy t thanh v vacxin ngay v d u hi u d i ch con khng r rng.
L NG GI
Tr l i ng n g n cc cu h i 1 n 26. 1. Virus b i li t g m ba typ l A. . B. . C. . 2. K 3 bi n ch ng quan tr ng c a b nh s i. A. . B. . C. . 3. Virus cm c chia thnh 3 typ l A. . B. . C. . 4. L p bao ngoi c a virus cm c 2 khng nguyn quan tr ng l A. . B. . 5. Virus Dengue c chia thnh 4 typ l A. . B. . C. . D. . 6. K 2 ng v t hay nhi m virus vim no Nh t B n nh t Vi t Nam A. . B. . 7. Virus vim gan B c ba lo i khng nguyn chnh l A. . B. . C. . 8. ng i c hai lo i HIV l A. . B. . 9. K 2 con v t Vi t Nam hay truy n virus d i sang ng i. A. .
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 108 of 118
B. . 10. Virus b i li t c c u trc i x ng.........A........acid nucleic l..........B............ 11. Hi n nay Vi t Nam ang dng vacxin..................... phng b nh b i li t. 12. Rotavirus c c u trc i x ng....A.....acid nucleic l....B..........??? 13. Rotavirus l cn nguyn gy...................... tr em. 14. Virus cm c c u trc i x ng....A.....acid nucleic l....B.........??? 15. Virus s i c c u trc i x ng.....A........acid nucleic l....B...... ....??? 16. Virus s i ly lan theo ng ....??? 17. Virus quai b c c u trc i x ng....A.........acid nucleic l....B................ 18. Hnh nh lm sng c trng c a b nh quai b l...................... 19. Virus Dengue l tc nhn gy nn b nh.......................................................... 20. Virus Dengue c c u trc i x ng....A.....acid nucleic l....B.......................... 21. Virus vim no Nh t B n c c u trc i x ng.........A.....acid nucleic l....B................................................................................................................ 22. Virus vim gan A c c u trc i x ng.....A..... acid nucleic l....B................. 23. Virus vim gan B c c u trc i x ng.....A..... acid nucleic l....B................. 24. HIV l tc nhn gy nn.................................................................................. 25. HIV c c u trc i x ng........A.....acid nucleic l....B..................................... 26. Virus d i c c u trc i x ng....A.....acid nucleic l....B................................. Phn bi t ng, sai t cu 27 n cu 50 b ng cch nh d u vo cho cu ng, S cho cu sai.
TT 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 N i dung Virus b i li t ly lan theo ng h h p Virus b i li t thu c h virus ng ru t. Virus b i li t khng c v bao ngoi (envelop). Rotavirus ly lan theo ng h h p. C th dng vacxin phng b nh Rotavirus. H i ph c n c v i n gi i l cch t t nh t i u tr Rotavirus. Virus s i l m t trong nh ng virus c kh nng khng cao. Sau khi b b nh s i, ng i b nh s c mi n d ch su t i. Virus quai b khng c v bao ngoi. Virus quai b c th gy t n thng tinh hon, ho c bu ng tr ng. Virus cm khng c v bao ngoi. C th dng vacxin phng b nh cm lu di. Virus Dengue c v bao ngoi. Cch phng b nh do virus Dengue t t nh t hi n nay l tiu di t mu i. Virus vim no Nh t B n ly lan do mu i Culex m i i t ng. Ch nn dng vacxin phng b nh vim no Nh t B n cho tr d i 10 tu i. Virus vim gan A c v bao ngoi. Virus vim gan B cn g i l virus vim gan huy t thanh. C th dng vacxin phng b nh vim gan B. HIV c th ly lan theo ng tnh d c. Khng tim chch ma tu l m t bi n php phng ly nhi m HIV. Virus d i ch gy b nh tr em. m i i t ng. S
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 109 of 118
49 50
Hi n nay cha c phng php i u tr b nh d i khi ln cn. Khi b ch c n ta ph i tim vacxin phng d i ngay.
Khoanh trn vo ch ci u tr l i ng nh t cho cu 51 n 80. 51. B nh ph m dng phn l p virus b i li t l A. d ch ti t h ng, mi. B. phn. C. n c no tu . D. mu. E. m. 52. Virus b i li t gy b nh ch y u i t ng A. ng i tr ng thnh B. tr em. C. ng i gi. D. m i i t ng. 53. B nh ph m dng phn l p Rotavirus l A. d ch ti t h ng, mi. B. n c no tu . C. phn. D. mu. E. m. 54. Rotavirus gy b nh ch y u i t ng A. tr em d i 12 thng tu i. B. tr em t 12 thng tu i n 3 tu i. C. t 4 tu i n 10 tu i. D. trn 10 tu i. 55. B nh ph m dng phn l p virus s i l A. d ch ti t h ng h u. B. phn. C. n c no tu . D. m. 56. Virus s i ly lan ch y u theo ng A. tiu ho. B. h h p. C. mu. D. tnh d c. 57. Cch phng b nh s i t t nh t l tim vacxin cho A. tr s sinh. B. tr 3 6 thng tu i. C. tr 9 12 thng tu i. D. tr 2 tu i. E. tr trn 3 tu i. 58. B nh ph m dng phn l p virus quai b l A. n c b t. B. mu.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 110 of 118
C. n c ti u. D. c A, B, C. 59. Virus quai b ly lan ch y u theo ng A. h h p. B. tiu ho. C. mu. D. tnh d c. 60. Virus quai b gy b nh ch y u i t ng A. ng i tr ng thnh. B. tr em. C. ng i gi. D. m i i t ng. 61. B nh ph m dng phn l p virus cm l A. d ch ti t h ng, mi. B. phn. C. n c no tu . D. mu. E. m. 62. Virus cm ly lan ch y u theo ng A. h h p. B. tiu ho. C. mu. D. tnh d c. 63. Virus cm gy b nh ch y u i t ng A. ng i tr ng thnh. B. tr em. C. ng i gi. D. m i i t ng. 64. B nh ph m dng phn l p virus Dengue l A. d ch ti t h ng, mi. B. phn. C. mu. D. n c no tu . E. m. 65. Virus Dengue ly lan ch y u theo ng A. h h p. B. tiu ho. C. mu. D. qua cn trng ti t tc. E. tnh d c. 66. Virus Dengue gy b nh ch y u i t ng A. ng i tr ng thnh. B. tr em.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 111 of 118
C. ng i gi. D. m i i t ng. 67. B nh ph m dng phn l p virus vim no Nh t B n l A. d ch ti t h ng, mi. B. phn. C. mu. D. m . E. m. 68. Virus vim no Nh t B n ly lan ch y u theo ng A. h h p. B. tiu ho. C. mu. D. qua cn trng ti t tc. E. tnh d c. 69. Virus vim no Nh t B n gy b nh ch y u i t ng A. ng i tr ng thnh. B. tr em. C. ng i gi. D. m i i t ng. 70. B nh ph m dng phn l p virus vim gan A l A. d ch ti t h ng, mi. B. phn. C. n c no tu . D. mu. E. m. 71. B nh ph m dng phn l p virus vim gan B l A. d ch ti t h ng, mi. B. phn. C. n c no tu . D. mu. E. m. 72. Virus vim gan A ly lan ch y u theo ng A. h h p. B. tiu ho. C. mu. D. qua cn trng ti t tc. E. tnh d c. 73. Virus vim gan A gy b nh ch y u i t ng A. tr em. B. ng i tr ng thnh. C. ng i gi. D. m i i t ng. 74. Virus vim gan B ly lan ch y u theo ng A. h h p. B. tiu ho.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 112 of 118
C. mu. D. qua cn trng ti t tc. 75. Virus vim gan B gy b nh ch y u i t ng A. ng i tr ng thnh. B. tr em. C. ng i gi. D. m i i t ng. 76. B nh ph m dng ch n on HIV l A. d ch ti t h ng, mi. B. phn. C. n c no tu . D. mu. E. m. 77. Virus HIV ly lan ch y u theo ng A. h h p. B. tiu ho. C. mu. D. qua cn trng ti t tc. 78. Virus HIV gy b nh ch y u i t ng A. ng i tr ng thnh. B. tr em. C. ng i gi. D. m i i t ng. 79. Virus d i ly lan ch y u qua ng A. h h p. B. tiu ho. C. qua ng v t. D. qua cn trng ti t tc. 80. Khi b ch nghi d i c n, vi c c n lm ngay l A. x l v t c n. B. nh t ch theo di. C. tim huy t thanh khng d i. D. tim vacxin d i. E. cho u ng khng sinh.
P N L NG GI
PH N M T: I CNG VI SINH Y H C
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 113 of 118
Hnh th c u trc v sinh l c a vi khu n

Cu 1: Cu 2: Cu 3: Cu 4: Cu 5: Cu 6: Cu 7: Cu: Cu: A. C u khu n; B. Tr c khu n; C. Xo n khu n. A. nhn; B. bo tng; C. mng bo tng; D. vch. A. v ; B. lng; C. pily. A. thch ng; B. tng theo hm s m; C. d ng t i a; D. suy tn. A. hnh c u; B. 0,81m. A. hnh que; B. 1 x 2 5m. A. song phn; B. 2 t bo. 8; 9; 10; 11S; 12; 13S; 14; 15S. 16C; 17B; 18C; 19B; 20D.
Thu c khng sinh v s khng khng sinh c a vi khu n

Cu 1: Cu 2: Cu 3: Cu 4: Cu: Cu: A. thu c khng sinh c ho t ph r ng. B. thu c khng sinh c ho t ph ch n l c. A. vch; B. mng bo tng; C. ribosom; D. acid nucleic. A. k thu t khu ch tn; B. k thu t pha long. nhi m khu n. 5; 6; 7S; 8. 9D; 10D.
i cng virus
Cu 1: Cu 2: Cu 3: Cu 4: Cu 5: Cu 6: Cu 7: Cu: Cu: A. acid nucleic; B. capsid; C. enzym c u trc. A. envelop; B. ngng k t t h ng c u; C. enzym sao chp ng c. A. h p ph ; B. xm nh p; D. l p rp; E. gi i phng ra kh i t bo. A. thai nhi b t th ng; B. sinh kh i u. A. hnh kh i; B. hnh xo n. A. chuy n ho; B. h h p. capsomer. 8S; 9; 10S; 11; 12S; 13; 14; 15 16C; 17B; 18A; 19D; 20A
Vi sinh v t trong t nhin v k sinh

Cu 1: Cu 2: Cu 3: Cu 4:
ng i, cc ng truy n b nh
Cu: Cu:
A. T ; B. L ; C. Thng hn. A. B ch h u; B. Lao; C. Cm. A. u n vn; B. l ; C. than. A. qua n u ng v dng. B. tr c ti p ti p xc v i ngu n b nh. C. qua cn trng ti t tc. 5; 6; 7S; 8. 9A; 10C.
Nhi m trng b nh vi n
Cu 1: Cu 2: A. Ngo i sinh; B. N i sinh. A. nhi m trng ngo i khoa. B. nhi m trng b ng.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 114 of 118
Cu 3:
Cu 4: Cu: Cu:
C. nhi m trng cc c quan. A. Tiu di t cc ngu n vi sinh v t c kh nng gy nhi m trng. B. Nng cao th trang cho i t ng c m th . C. Th c hi n nguyn t c v trng. D. Qu n l ch t ch hi n t ng nhi m trng b nh vi n. trong th i gian lm vi c, ho c n m vi n. 5; 6; 7S; 8. 9B; 10D.
Ti t trng, kh trng
Cu 1: Cu 2: Cu 3: Cu 4: Cu: Cu: A. Kh nng kh; B. Hi n c cng; C. Tia gama; D. Ethylenoxid v Formadehyd; E. L c v trng A. Hi n c nng; B. Tia c c tm. A. n ng ho ch t; B. th i gian tc d ng. n i h p (autoclave). 5; 6; 7S; 8S. 9C; 10B.
Mi n d ch vi sinh v t
Cu 1: Cu 2: Cu 3: Cu 4: Cu 5: A. IgA; B. IgE; C. IgD; D. IgG; E. IgM. A. da v nim m c; B. t bo; C. d ch th . A. d ch th ; B. t bo. A. v t l; B. ho h c; C. c nh tranh. A. b ch c u c nhn a hnh. B. cc t bo n nhn th c bo v i th c bo. C. t bo di t t nhin. A. b th ; B. propecdin; C. interferon; D. khng th t nhin. A. TCD4; B. TCD8. ti p xc v i. A. kch thch c th ; B. k t h p c hi u. A. c th ; B. kch thch. 11S; 12; 13S; 14S; 15; 16; 17S; 18. 19E; 20D. A. xc nh, ho c nh l ng khng th . B. xc nh, ho c chu n khng nguyn. A. cc ph n ng t o thnh h t. B. cc ph n ng d a vo ho t ng sinh h c c a khng th . C. cc ph n ng dng khng th , ho c khng nguyn nh d u. A. k t t a; B. ngng k t. pha long nh t. thng s . 6S; 7; 8. 9B; 10B.
Cu 6: Cu 7: Cu 8: Cu 9: Cu10: Cu: Cu: Cu 1: Cu 2:
ng d ng cc ph n ng khng nguynkhng th trong vi sinh y h c
Cu 3: Cu 4: Cu: 5. Cu: Cu:
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 115 of 118
Vacxin v huy t thanh

Cu 1: Cu 2: A. hi u l c; B. an ton. A. s ng gi m c l c; B. ch t, ho c khng nguyn tinh ch ; C. gi i c t . A. nhi m vi sinh v t; B. nhi m c c p tnh. A. t i ch ; B. ton thn. virus s ng gi m c l c. khng th . A. t bo ng i; B. ng v t. 8; 9; 10S; 11; 12; 13S; 14; 15S. 16C; 17D; 18C; 19C; 20B.
Cu 3: Cu 4: Cu 5: Cu 6: Cu 7: Cu: Cu:
PH N HAI: CC VI KHU N GY B NH TH NG G P
Cu 1: Cu 2: Cu 3: Cu 4: Cu 5: Cu 6: Cu 7: Cu 8: Cu 9: Cu 10: Cu 11: Cu 12: Cu 13: Cu 14: Cu 15: Cu 16: Cu 17: Cu 18: Cu 19: Cu 20: Cu 21: Cu 22: Cu 23: Cu 24: Cu 25: Cu 26: A. nhi m khu n huy t; B. nhi m khu n ngoi da; C. nhi m c th c n. A. vim h ng; B. tinh h ng nhi t; C. vim tai. A. vim ph i; B. nhi m khu n huy t. A. ng sinh d c; B. M t; C. H ng. A. Thng hn; B. Ng c th c n. EPEC; EIEC; ETEC; EAEC; EHEC. A. m t h t; B. nhi m trng ng sinh d c ti t ni u. A. t ng m; B. Gr (+). A. t ng chu i; B. Gr (+). A. ng n n n; B. tm (Gr+). h ng, mi. A. h t c ph; B. Gr (). A. tr c khu n; B. Gr ()( ). l tr c khu n. A. tr c khu n; B. Gr (). A. tr c khu n; B. Gr (). n u ng. A. tr c khu n cong; B. Gr (). A. tr c khu n; B. Gr (). vim lot d dy, t trng. h h p. A. tr c khu n m nh; B. . A. hnh chu; B. Gr (+). h t nhi m s c. A. tr c khu n; B. Gr (+). nha bo.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 116 of 118
Cu 27: A. hnh xo n u; B. nu en. Cu 28: tnh d c. Cu 29: bn trong. Cu 30: s t pht ban r ng r (s t m). Cu: 31; 32; 33; 34S; 35; 36; 37; 38S; 39; 40S; 41; 42; 43S; 44S; 45; 46; 47; 48; 49; 50S; 51; 52S; 53; 54; 55S; 56; 57; 58S; 59S; 60. Cu: 61B; 62B; 63C; 64D; 65B; 66D; 67D; 68D; 69B; 70B; 71C; 72A; 73C; 74A; 75C; 76B; 77D; 78A; 79B; 80B.
PH N BA: CC VIRUS GY B NH TH NG G P
Cu 1: A. typ 1; B. typ 2; A. typ 3. Cu 2: A. vim ph i; B. vim no c p; A. vim tai gi a. Cu 3: A. typ A; B. typ B; C. typ C. Cu 4: A. H; B. N. Cu 5: A. D1; B. D2; C. D3; D. D4. Cu 6: A. L n; B. Chim. Cu 7: A. HBsAg; B.HBeAg; C.HBcAg. Cu 8: A. HIV1; B. HIV2. Cu 9: A. Ch; B. Mo. Cu 10: A. hnh kh i; B. ARN. Cu 11: sabin. Cu 12: A. hnh kh i; B. ARN. Cu 13: tiu ch y. Cu 14: A. hnh xo n; B. ARN. Cu 15: A. hnh xo n; B. ARN. Cu 16: h h p. Cu 17: A. hnh xo n; B. ARN. Cu 18: sng tuy n n c b t. Cu 19: s t xu t huy t. Cu 20: A. hnh kh i; B. ARN. Cu 21: A. hnh kh i; B. ARN. Cu 22: A. hnh kh i; B. ARN. Cu 23: A. hnh kh i; B. AND. Cu 24: h i ch ng suy gi m mi n d ch (AIDS). Cu 25: A. hnh kh i; B. ARN. Cu 26: A. hnh xo n; B. ARN. Cu: 27S; 28; 29; 30S; 31S; 32; 33; 34; 35S; 36; 37S; 38S; 39; 40; 41S; 42; 43S; 44; 45; 46; 47; 48S; 49; 50S. Cu: 51B; 52B; 53C; 54A; 55A; 56B; 57C; 58A; 59A; 60B; 61A; 62A; 63D; 64C; 65D; 66D; 67C; 68D; 69B; 70B; 71D; 72B; 73A; 74C; 75D; 76D; 77C; 78D; 79C; 80B.
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 117 of 118
TI LI U THAM KH O
1. B mn Vi sinh, Tr ng i h c Y H N i. Bi gi ng Vi sinh Y h c. Nh xu t b n Y h c, 1993. 2. B mn Vi sinh, Tr ng i h c Y H N i. Th c t p Vi sinh v t Y h c. Tr ng i h c Y, H N i. 3. B mn Vi sinh, Tr ng i h c Y H N i. Vi sinh Y h c. Nh xu t b n Y h c, 2003. 4. B Y t . H ng d n s d ng khng sinh. Nh xu t b n Y h c, 2005. 5. V Tri u An, Homberg, J.C. Mi n d ch h c. Nh xu t b n Y h c, 1998. 6. Nguy n Ln Dng, Nguy n nh Quy n, Ph m Vn Ty. Vi sinh v t h c. Nh xu t b n Gio d c, 1997. 7. L H ng Hinh, V Vn Thnh, Nguy n Th Vinh. Vi sinh (sch o t o cao ng i u d ng). Nh xu t b n Y h c, 2007. 8. Patrick R. Murray, Ken S. Rosenthal, George S. Kobayashi, Michael A. Pfaller. Medical Microbiology Third Edition. 1998. Mosby.
Ch u trch nhi m xu t b n : Ch t ch HQT kim T ng Gim c NG TR N I Ph T ng Gim c kim T ng bin t p NGUY N QU THAO Ch u trch nhi m n i dung : Ch t ch HQT kim Gim c Cng ty CP Sch HDN TR N NH T TN
30/09/2009
L I GI I THI U
Page 118 of 118
Bin t p n i dung v s a b n in : NGUY N H NG NH Bin t p m thu t v trnh by ba : INH XUN DNG Thi t k sch : TR NH TH C KIM DUNG Ch b n : INH XUN DNG
30/09/2009

Vi Sinh y Hoc

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Vi Sinh y Hoc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

L I GI I THI U

Ch o bin so n: V KHOA H C V O T O B Y T Ch bin:

Hnh 1.1. Louis Pasteur (1822 1895)

Hnh 1.2. Dimitri Ivanopxki (1864 1920)

HNH TH , C U TRC V SINH L C A VI KHU N

1. HNH TH V KCH TH C C A VI KHU N

Hnh 1.3. Cc lo i hnh th chnh c a vi khu n A. C u khu n; B. Tr c khu n; C. Xo n khu n

1.1. C u khu n (Cocci)

1.2. Tr c khu n (Bacteria)

1.3. Xo n khu n (Spirochaetales)

vo hnh th vi khu n k t h p v i d u hi u lm sng, ng i ta c th ch n on xc nh b nh, v d nh b nh l u c p tnh.

2. C U TRC V CH C NNG C A T BO VI KHU N

2.1. Nhn (Nuclear body)

2.2. Bo tng (Cytoplasm)

2.3. Mng bo tng (Cytoplasmic membrane)

2.4. Vch (Cell wall)

2.5. V c a vi khu n (Capsul)

2.6. Lng (Flagella)

3.1. Dinh d ng c a vi khu n

3.3. Chuy n ho c a vi khu n

3.4. Pht tri n c a vi khu n

Hnh 1.5. S v giai o n pht tri n c a vi khu n trong mi tr ng l ng

1. Thch ng; 2. Tng theo hm s ; 3. D ng t i a; 4. Suy tn

THU C KHNG SINH V S KHNG KHNG SINH C A VI KHU N

2.2. Theo cch tc d ng, khng sinh c x p thnh 2 d ng

3. C CH TC NG C A THU C KHNG SINH

3.2. Gy r i lo n ch c nng mng nguyn tng

c ch sinh t ng h p acid nucleic

KHNG KHNG SINH C A VI KHU N

5. BI N PHP H N CH GIA TNG VI KHU N KHNG KHNG SINH

7.2. Cc k thu t lm khng sinh

Khng sinh c ho t ph r ng, ngha l c th tc d ng trn nhi u lo i vi khu n.

Hnh 1.6. Cc ki u c u trc c a virus A. C u trc i x ng hnh kh i; B. C u trc i x ng hnh xo n

1.3. C u trc ring

NHN LN C A VIRUS TRONG T BO C M TH

2.1. S h p ph c a virus trn b m t t bo

2.2. S xm nh p c a virus vo trong t bo

bm acid nucleic vo bn trong t bo c m th .

2.3. S t ng h p cc thnh ph n c u trc c a virus

2.5. S gi i phng cc h t virus ra kh i t bo

3.2. Lm sai l c nhi m s c th c a t bo

3.3. T o h t virus khng hon ch nh (DIP: Defective interfering particle)

3.5. Chuy n th t bo (transformation)

3.6. Bi n t bo tr thnh t bo ti m tan (t bo c kh nng sinh ly gi i)

VI SINH V T TRONG T NHIN V K SINH NG TRUY N B NH

1.1. Vi sinh v t trong t

1.2. Vi sinh v t trong n c

1.3. Vi sinh v t trong khng kh

Cc vi sinh v t th ng k sinh trn c th ng i cn g i l vi h : Normal flora.

2.1. Cc vi sinh v t trn da v nim m c

2.2. Cc vi sinh v t k sinh

2.3. Vi sinh v t k sinh

Do c u t o sinh l c nim d ch, i th c bo nn

c kinh nguy t, d ch ti t ra l acid th vi sinh v t th ng g p l tr c khu n Lactobacillus hay tr c khu n Doderlein.

2.5. Vi sinh v t 2.6. Vi sinh v t

Nim m c m t th ng th y tr c khu n nim m c, ho c t c u da (S. epidermidis).

Bnh th ng trong b my tu n hon v cc ph t ng khng c vi sinh v t.

3.1. Qua n u ng v dng

3.3. Thng qua cn trng ti t tc

2. NH NG I T NG C NGUY C NHI M TRNG B NH VI N

VI SINH V T TH NG G P TRONG NHI M TRNG B NH VI N

4. PHN LO I NHI M TRNG B NH VI N

4.1. Nhi m trng ngo i sinh