n nh t gi trong mi quan h vi n nh lm pht Vit Nam

ThS. Nguyn Huyn Diu* T gi l mt trong nhng knh truyn ti ca chnh sch tin t, truyn dn tc ng t cc cng c n mc tiu cui cng ca chnh sch tin t, trong , quan trng nht l mc tiu n nh gi c. i vi Vit Nam, mc tiu ny hin cng tr nn cp thit khi ch s gi tiu dng (CPI) tng cao lin tc trong nhiu nm tr li y. Thng 7/2011, Tng cc Thng k cng b CPI ca Vit Nam tng 22,2% so vi cng thi im ca nm 2010 v tng 14,6% so vi thi im u nm, cao hn nhiu so vi mc tiu khng qu 7% m Quc hi kha XII k hp th 8 t ra ti Ngh quyt 51/2010/QH12 v k hoch pht trin kinh t - x hi nm 2011. Cho d c so vi mc mc tiu c iu chnh l CPI nm 2011 tng t 15 - 17% ti Bo co tnh hnh kinh t x hi 6 thng u nm, gii php cho 6 thng cui nm ca Chnh ph th mc lm pht thc t dng nh cng kh t mc tiu. Vy u l gii php n nh lm pht ca Vit Nam v liu n nh t gi c th gip n nh lm pht? tr li c cu hi ny, trc tin cn hiu r t gi tc ng n lm pht theo c ch no. Chnh sch tin t, thng qua cc cng c ca mnh v qua cc knh truyn dn, tc ng n mc sn lng v gi c trong nn kinh t. Ti hu ht cc nc cng nghip c th trng ti chnh pht trin, c bit ti nhng nc theo ui khun kh mc tiu lm pht, cng c ph bin nht ca chnh sch tin t l li sut. Vic thay i li sut iu hnh ca ngn hng trung ng s tc ng n sn lng v gi c theo bn knh ch yu: li sut th trng, tn dng, gi ti sn v t gi. Trong knh truyn dn t gi, nu ngn hng trung ng tht cht chnh sch tin t bng cch tng cc mc li sut iu hnh, th s lm tng gi tr ng ni t, khin gi hng ha dch v trong nc t ln tng i so vi gi hng ha dch v nc ngoi tnh bng ni t. Kt qu l, mt mt, xut khu hng ha dch v gim v nhp khu hng ha dch v tng, qua gim mc sn lng ca nn kinh t, thu hp chnh lch sn lng thc t v sn lng tim nng v gim p lc lm pht t pha cu; mt khc, do gi nhp khu hng ha dch v tnh bng ni t gim, gim hiu

V Chnh sch tin t, Ngn hng Nh nc Vit Nam

ng nhp khu lm pht gp phn gim lm pht. C ch truyn ti chnh sch tin t c th c tm tt ti s sau: (Xem s 1) S 1. C ch truyn ti chnh sch tin t

Khi nhc n hiu ng nhp khu lm pht, ngi ta cng ni n khi nim hiu ng trung chuyn tc ng ca t gi (exchange rate passthrough effect (ERPT)), nm na c th hiu l tc ng ca vic tng 1% t gi (ph gi 1%) ln lm pht CPI thng qua tng gi ca nhm hng ha nhp khu. ERPT c xy dng da trn gi nh v lut ngang gi sc mua (PPP), rng gi ca mt loi hng ha giao dch ngoi thng (tradable goods) tnh trn cng mt loi tin t phi bng nhau tt c cc quc gia. Nh vy, nu c ch ERPT din ra hon ho th 1% tng ln ca t gi c th khin gi hng ha nhp khu tnh bng ni t ti quc gia nhp khu tng ln 1%, gi nh cc nhn t khc khng thay i. ng thi, nu coi l t l ca nhm hng nhp khu tnh trn tng gi tr r hng ha tiu dng ca mt nc, ta c cng thc tnh ch s gi ca mt quc gia nh sau:

R rng l gi hng nhp khu tng l mt yu t lm tng mc gi chung trong nn kinh t. C ch ERPT c th din ra mt cch hon ho,

khng hon ho v thm ch l khng xy ra ty vo c im kinh t ca tng quc gia. Khi c ch ny xy ra hon ho, 1% ph gi ni t cng s lm tng 1% gi nhp khu v ngc li. Nu ng ni t ph gi nhng khng lm thay i gi ca nhm hng nhp khu tnh bng ni t, ta ni rng c ch ERPT khng xy ra. Trng hp 1% ph gi lm tng gi hng nhp khu t hn 1% din ra khi c ch ERPT din ra khng hon ho. C nhiu nguyn nhn c ch ERPT din ra khng hon ho hoc khng din ra, tuy nhin, ni dung nm ngoi ch ca bi vit ny, tc gi mong mun s c tho lun trong mt dp khc. Song, mt kt qu nghin cu ng ch l tc ng ERPT c v mnh hn ti nhng nc mi ni v ang pht trin ni lm pht thng xuyn bin ng mc cao, trong khi tc ng ny thng kh thp nhng nc pht trin ni lm pht thp v n nh (Zorzi, Hahn, & Snchez, 2007 v Mishkin, 2008). y l mt kt qu th v, cho thy t gi v lm pht c mi quan h 2 chiu: Vic ph gi ng ni t c th lm gia tng lm pht, nhng s n nh ca lm pht vi k vng lm pht c neo chc chn c th l nn tng lm gim i tc ng ERPT ca t gi. Quay tr li ch mi quan h gia t gi v lm pht Vit Nam, trc ht, cn im qua mt vi nt v c ch iu hnh chnh sch tin t ca Vit Nam, nhn nhn vai tr ca t gi trong qu trnh truyn ti tc ng ca chnh sch tin t. Ngn hng Nh nc Vit Nam iu hnh chnh sch tin t theo c ch mc tiu tin t (Monetary Targeting Strategy), theo , Ngn hng Nh nc Vit Nam cn c vo k hoch tin cung ng b sung cho lu thng hng nm do Chnh ph ph duyt iu hnh cc cng c chnh sch tin t (gm d tr bt buc, ti cp vn, nghip v th trng m, li sut v t gi) nhm bm hoc ht tin theo mc tiu cung ng tin. Lng cung tin ca Ngn hng Nh nc qua cc knh truyn ti gm li sut, tin t v tn dng, t gi v gi ti sn s tc ng n mc tiu cui cng. S 2 th hin r hn c ch truyn ti chnh sch tin t ca Vit Nam. (Xem s 2) S 2. C ch truyn ti chnh sch tin t ti Vit Nam

Nh vy, c ch truyn ti chnh sch tin t ca Vit Nam c s bin tng cht t so vi c ch truyn ti truyn thng nh cp trn. l: th nht, mc tiu hot ng ca chnh sch tin t l khi lng tin cung ng do Chnh ph ph duyt thay v l li sut lin ngn hng; v quan trng hn, t gi va l mt trong nhng cng c ca chnh sch tin t, va l mc tiu trung gian. Vi vai tr l cng c ca chnh sch tin t, Ngn hng Nh nc Vit Nam hng ngy cng b t gi bnh qun lin ngn hng l mc t gi bnh qun trn th trng lin ngn hng ti thi im ng ca ca ngy giao dch trc . Theo , cc ngn hng thng mi cn c vo mc t gi ny cng vi bin giao dch theo quy nh quyt nh mc t gi giao dch vi khch hng. Ngn hng Nh nc cng c th thc hin cc can thip mua/bn ngoi t t c mc t gi bnh qun lin ngn hng v t gi th trng nh mong mun, khi t gi ng vai tr l mc tiu trung gian. c mt vi nghin cu thc nghim cho thy tn ti mi quan h gia t gi v lm pht Vit Nam. Camen (2006) trong nghin cu v cc yu t tc ng ln lm pht CPI ca Vit Nam vi chui s liu thng t 2/1996 - 4/2005 kt lun rng t gi danh ngha USD/VND ng gp kh quan trng vo tc tng CPI ca Vit Nam, gii thch khong 19% trong tng mc tng CPI sau 12 thng. Vo Van Minh (2009) trong nghin cu v tc ng ERPT ti Vit Nam vi chui s liu thng t 1/2001 - 2/2007 cng chng minh c vic ph gi ng Vit Nam to ra tc ng khng hon ho ln gi nhp khu v lm pht CPI, tuy nhin, mc tc ng khng

ln, 1% ph gi ca VND khin lm pht CPI tng 0,08% trong trong khong thi gian 1 nm u k t khi xy ra c sc ph gi. Tuy nhin, cng cn lu rng nghin cu ca Vo Van Minh (2009) s dng t gi hiu dng a phng danh ngha (NEER), vn khng phi l cng c t gi ca Ngn hng Nh nc. V gn y nht, trong mt nghin cu v cc yu t tc ng ln lm pht CPI ca Vit Nam giai on 2000 - 2010 ca Nguyen Thi Thu Hang va Nguyen Duc Thanh (2010), khi Ngn hng Nh nc tng 1% t gi chnh thc USD/VND s to p lc lm tng lm pht, v t gi gii thch khong 19% mc lm pht CPI sau 12 thng v khong 30% sau 17 thng. Nghin cu ny cho thy c v nh t gi l mt yu t kh quan trng gii thch bin ng ca lm pht, nhng cng cn lu rng nghin cu ny cn mt s im cn lm r hn nh kt qu kim nh nhn qu Granger gia t gi v lm pht, hm phn ng th hin tc ng t l nghch gia 2 bin ny, kt qu kim nh ng lin kt khng hon ton tt. Ti trang thng tin ca Ngn hng Nh nc, bi nghin cu ca tc gi Nguyn Phi Ln (2010) vi chui s liu t 1998 - 2009 v c ch truyn ti chnh sch tin t cng cho thy tng quan t l thun gia t gi v lm pht mc d kh nng gii thch ca t gi i vi lm pht l kh khim tn, 5% sau 12 thng v 8% sau 24 thng. Nhng kt qu nghin cu trn y phn no chng minh c mi quan h t l thun gia n nh t gi v n nh lm pht Vit Nam. Dng nh mi quan h ny trong vi nm gn y tr nn r rt hn khi m tc ph gi ca VND so vi USD k t nm 2008 n nay mc khong 28,5%, v tng ng tc gia tng CPI trong cng thi k cng mc khong 42%. S dng phng php thng k n gin l tnh ton h s tng quan gia tc mt gi ca VND (tnh theo t gi trn th trng phi chnh thc) v lm pht CPI ca Vit Nam, c th thy c s thay i r rt v tng quan gia hai bin ny. Nu nh trong giai on 1994 - 2011, mc tng quan gia t gi tr 2 qu v lm pht l khng ng k v c phn cn ngc chiu (h s tng quan bng -1%), giai on 2000 -2011 mc tng quan chuyn sang cng chiu v tng ln mc 12% v ch yu tp trung vo giai on 2008 - 2011 vi h s tng quan l 19%. Tt nhin, h s tng quan ch ni ln c mc cht ch v mi quan h gia cc bin s m khng cho bit bin no l nguyn nhn tc ng (bin c lp), bin no l kt qu (bin ph thuc), ng thi cng khng r mc tc ng ca bin c lp ln bin ph thuc. Tuy nhin, n cng phn no phn nh mt kt qu kh thng nht vi cc kt qu nghin cu hin hnh. Mi quan h t l thun gia t gi USD/VND vi lm pht CPI c th c l gii su hn khi xem xt c cu kinh t ca Vit Nam. Mc d

c nh gi l nn kinh t c mc tng trng n tng v nhiu tim nng, nhng nn sn xut ca Vit Nam c gi tr gia tng thp, ph thuc phn ln vo ngun my mc thit b, nguyn nhin vt liu nhp khu. n c nh ngnh hng dt may hin ang l ngnh hng xut khu ch lc ca nc ta th cng phi nhp khu n 90% nguyn liu. Hay thm ch nc ta l nc nng nghip, c th mnh v cc sn phm nng nghip nh la go, thy sn xut khu nhng t phn bn, thuc tr su n thc n chn nui cng u phi nhp t nc ngoi. Vi mt nn kinh t ph thuc vo bn ngoi ln nh vy, tc ng gin tip ca vic tng t gi n lm pht CPI thng qua tng chi ph sn xut do tng gi nhp khu nguyn nhin vt liu, my mc thit b tnh bng VND th c th s tng i ln. i vi tc ng trc tip ln gi nhm hng tiu dng c ngun gc nhp khu, kh c th xc nh do khng c s liu v c cu nhm hng tiu dng nhp khu trong r hng ha tiu dng ca Vit Nam, nhng dng nh s tc ng c chiu hng tng do xu hng nhp khu hng tiu dng, c bit l nhm hng tiu dng xa x nh t, xe my, in thoi, my tnh... ang tng nhanh. S 3: Tng quan gia t gi v lm pht CPI ca Vit Nam qua cc giai on

Ngun: Tnh ton ca tc gi Xem xt mi quan h gia n nh t gi v n nh lm pht nh trn, c th thy ch trng n nh t gi ca Ngn hng Nh nc trong bi cnh hin ti l hp l. N ph hp vi mc tiu n nh lm pht m Lut Ngn hng Nh nc nm 2010 t ra cho chnh sch tin t. Mt li

ch ln hn m n nh t gi (nu thnh cng) c th em li l c th phc hi lng tin ca cng chng v th trng vo iu hnh chnh sch tin t ca Ngn hng Nh nc mt cch nhanh chng. Ai cng bit y l u im chnh ca c ch iu hnh chnh sch tin t theo mc tiu t gi. Trong khi lm pht cha th gim xung mc thp nhanh chng, t gi n nh s gip ly li nim tin vo gi tr ng Vit Nam. Vic t mc tiu n nh t gi ca Ngn hng Nh nc cng c th l mt quyt nh khn ngoan khi m iu kin hin ti ca Vit Nam vn cha cho php thc hin khun kh mc tiu lm pht do ngn hng trung ng vn trc thuc Chnh ph, th trng ti chnh km pht trin, v cn nhiu yu t khc m Ngn hng Nh nc Vit Nam hin nay vn ang trong qu trnh i mi. Song, v lu di, n nh t gi c phi l la chn tt nht trn con ng hng ti mc tiu cui cng l n nh gi c hay khng? Th nht, nu nhn vo quy m tc ng ca t gi ln lm pht th cu tr li dng nh l Khng do mi quan h gia t gi l lm pht cha phi l cht ch, h s tng quan cho giai on 2008 - 2011, l giai on t gi bin ng nht cng ch t 20%, kh nng gii thch ca t gi i vi s gia tng ca CPI dao ng trong khong 5 - 30% v nu khng k nghin cu ca hai tc gi Nguyen Thi Thu Hang va Nguyen Duc Thanh (2010) do mt s nghi ng v mc tin cy ca m hnh th t gi ch gii thch c ti a 19% bin ng ca lm pht. Th hai, kinh nghim ca mt s nc tng theo ui c ch mc tiu t gi (mt cch chnh thc hoc khng chnh thc) thnh cng nh Trung Quc hoc Malaysia cho thy y u l nhng nc c cn cn thng mi thng d, ngun d tr ngoi t di do to iu kin thun li cho ngn hng trung ng thc hin can thip khi t gi bin ng. Trong khi , Vit Nam li l nc thm ht thng mi dai dng v quy m nhp siu ang ngy cng c xu hng tng, d tr ngoi hi mng. iu ny khin t gi lun chu p lc ph gi trong khi tim lc can thip ca ngn hng trung ng hn ch. Hn na, thc t cng cho thy nu t gi c neo mt mc qu cng nhc, khng phn nh ng quy lut th trng th tt n mt lc no s phi iu chnh. in hnh nh Trung Quc hin ti ang phi lin tc tng gi ng Nhn dn t ph hp vi cc iu kin th trng, hay Malaysia cng th ni t gi k t nm 2005. Th ba, n nh t gi v n nh lm pht khng phi lc no cng song hnh vi nhau m c lc li l mu thun. Theo l thuyt v b ba bt kh thi, khi lung vn di chuyn linh hot, mt quc gia ch c th chn hoc chnh sch tin t c lp hoc n nh t gi. Nhiu kin cho rng iu ny xy ra i vi Vit Nam giai on 2007 - 2008 khi Vit Nam n nhn mt lung vn ngoi ln t bn ngoi trc k vng v nn kinh t sau khi l thnh vin WTO. n nh t gi, Ngn hng Nh nc mua

mt lng ln ngoi t, qua , tng d tr ngoi hi, ng thi kim ch lm pht, Ngn hng Nh nc cng phi thc hin nghip v can thip trung ha (sterilize) trn th trng m. Ri ro chnh ca vic can thip trung ha l quy m can thip c th khng tng xng vi lng tin cung ng mua ngoi t, hu qu l lm pht tng mnh do cung tin tng cao. Nh vy, c v nh t c mc tiu cui cng l n nh gi c nh quy nh trong Lut Ngn hng Nh nc mi, Ngn hng Nh nc Vit Nam cn nghin cu thit lp khun kh mc tiu lm pht. Khi , quay tr li vi nhn nh ca Mishkin (2008), khi mt nn kinh t c mc lm pht thp v n nh, ERPT khng phi l vn ng lo ngi. V lm c iu ny, cn rt nhiu vn phi lm, khng ch l trch nhim ca Ngn hng Nh nc, m cn cn s ng h ca Chnh ph, v s chung tay ca cc B, ngnh. Ti liu tham kho: 1. Camen, U. (2006). Monetary Policy in Vietnam: A Case of a Transition Country. BIS paper No.31. 2. Mishkin, F.S. (2008). Exchange Rate Pass-through and Monetary Policy. A speech at the Norges Bank Conference on Monetary Policy in March 7, 2008. 3. Nguyn Phi Ln (2010). C ch truyn ti chnh sch tin t di gc phn tch nh lng. Tp ch Ngn hng s 18/2010. 4. Nguyen Thi Thu Hang & Nguyen Duc Thanh (2010). Macroeconomics Determinants of Vietnams Inflation 2000-2010: Evidence and Analysis. VEPR Working Paper WP-09. 5. Singh, S. (2011). Monetary Policy Framework in Malaysia. 6. Vo Van Minh (2009). Exchange Rate Pass-through and Its Implication For Inflation in Vietnam. VDF Working paper 0902. 7. Zorzi, M.C, Hahn, E. & Snchez, M. (2007). Exchange Rate Pass Through in Emerging Markets. ECB working paper No.739/March 2007.