Foto: Royal Haskoning

Mixed-in-place brengt revolutie in dijkenwereld

Tekst: Ton Ceelen Fotos: Ysbrand Makkink

Innovatieve dijkversterking voor het eerst in praktijk toegepast

Projectleider rivieren Herald Vervoorn van technisch adviesbureau Royal Haskoning.

Rijkswaterstaat stimuleert binnen Ruimte voor de Rivier het gebruik van innovatieve dijkversterkingsmethoden als daarmee het landschap gespaard blijft. Mixed-in-place grondverbetering - een winnend ontwerp van Inside - wordt nu voor het eerst in praktijk gebracht voor de aanleg van kwelschermen. Volgend jaar vindt waarschijnlijk de eerste dijkversterking plaats.

ehoud van het landschap en oude poldergebieden was in 2001 de reden waarom Rijkswaterstaat bij de sector een aantal innovatieve concepten voor dijkversterking bestelde, vertelt Herald Vervoorn, projectleider kust en rivieren bij het technisch adviesbureau Royal Haskoning. Dat speelde bijvoorbeeld bij de Diefdijk tussen Gorkum en Everdingen. Je zou kunnen zeggen dat ophogen met grond in principe altijd goedkoper is maar dat je zoiets in bepaalde gevallen niet wilt of kunt doen, bijvoorbeeld omdat er woonhuizen vlak langs de dijken staan.

Slappe zones
Het consortium Hakkers-Keller-Royal Haskoning won in 2002 de prijsvraag Inside met een op dijken gerichte toepassing van mixed-in-place (MIP), een techniek voor grondverbetering die in Scandinavi en Japan al meer dan dertig jaar gebruikt wordt. Mixed-in-place is een manier om de sterkte van natuurlijke grond te verbeteren door slappe zones te vermengen met cement, schetst Vervoorn. Dat vermengen gebeurt in de grond zelf, via een lange boormet-spuitkop aan een kraan. Er komt dus geen grondverplaatsing bij kijken. Dat laatste is het grote voordeel, want het vermindert de overlast voor

Schema dijkversterking door mixedin-place kolommen.

November 2008

33

Mixed-in-place heeft vooral zin als er te weinig ruimte is om de dijk op te hogen met grond. Regelmatig worden op drie niveaus monsters getrokken voor controle van het mengsel.

maak je van slappe veengrond een soort harde klei, legt Vervoorn uit, die deze oplossing bedacht. De cementkristallen houden de grond op zijn plaats en omdat het patroon in blokken gerangschikt is, worden de grondwaterstromen niet benvloed. Verder blijft er ruimte voor toekomstige uitbreidingen en ophogingen, wat gezien het klimaatprobleem best handig is. Voor een gedeeltelijke MIP-versterking van de noordelijke Lekdijk heeft Royal Haskoning onlangs een MERrapportage opgesteld. De Lekdijk kent veel lintbebouwing, dus mixedin-place dijkversterking komt daar hoogstwaarschijnlijk aan de orde, verklaart Vervoorn. Het aardige is namelijk dat je maatwerk kunt leveren: als een huis of een monumentale boom een beetje in de weg staat, maak je op die plek het blok van MIPkolommen half zo breed maar twee keer zo dik, of je doet alles net een metertje verderop. Dat maakt niets uit, zolang die massa er maar komt te liggen. De dijkverzwaring aan de Lek wordt in 2009 uitgevoerd en zal daarmee de eerste toepassing van Inside zijn. Deze techniek kost tussen de 2500 en 4500 euro per meter dijk.

Kwelscherm
De tweede toepassing is verwant aan het Inside-concept: een rij verticale MIP-kolommen als kwelscherm, om piping het meenemen van gronddeeltjes door grondwaterstroming - te voorkomen. Hiervoor wordt aan het cement een kleiachtig materiaal (bentoniet) toegevoegd. De staalprijs is de laatste tijd verdubbeld en dan wordt het natuurlijk interessant om alternatieve oplossingen voor De cementsilos van 10 ton elk worden twee keer per dag gevuld. Op de voorgrond het mengvat.

omwonenden. Verder kun je mixedin-place met relatief licht materieel uitvoeren. Mixed-in-place kent twee varianten: de droge methode, waarbij het cement in poedervorm wordt ingebracht, en de natte methode, waarbij het cement als slurry wordt ingebracht. Het is volgens Vervoorn een bewezen techniek die in het buitenland wordt toegepast voor grondlichamen onder spoorlijnen, tunnels, wegen en dergelijke. De cijfers voor onze rekenmodellen waren daardoor ruimschoots beschikbaar, maar we hebben toch praktijkonderzoek gedaan om de daadwerkelijke sterkte op Nederlandse grond te testen. Hoeveel cement heb je nodig en bindt het goed? Zijn er variaties in sterkte en hoe zit het met de schuifsterkte in verband met zijdelingse krachten die op de MIP-

kolommen worden uitgeoefend? Met klei heb je geen enkel probleem, maar met veen is dit moeilijker: dan heb je relatief veel cement nodig en werkt de ene cementsoort soms beter dan de andere. Het resultaat van ons proefveld in Schoonhoven is geweest dat we in veenlagen ook bij gebruik van droge cement een beetje water laten meelopen om het mengsel smeuger te maken tijdens het mixproces. Zo hebben we de puntjes op de i kunnen zetten.

Schuine blokken
Vervoorn ziet drie duidelijke toepassingen voor mixed-in-place bij dijkversterking. Op de eerste plaats afschuiven tegengaan door een patroon van schuin geplaatste MIP-kolommen in de binnenteen van de dijk aan te brengen en zo de onderlaag te verbeteren. Eigenlijk

34

November 2008

damwanden te bedenken, verklaart Vervoorn de snelle toepassing op dit gebied. Je hebt relatief weinig cement nodig en langere schermen - tot wel 18 meter - vormen geen enkel probleem. In het lopende dijkversterkingsproject langs de Waal bij Hellouw - vijf kilometer ophoging met grond en 240 meter piping-scherm op een stuk waar nauwelijks ruimte is - vroeg het Waterschap Rivierenland ons nadrukkelijk om een vergelijking van verschillende technische oplossingen. MIP bleek in dit geval het beste alternatief, qua prijs en qua mogelijkheden. We gebruiken daar trouwens de natte methode. Dat is het beste voor kwelschermen: je krijgt een sterkere vermenging van zandige grondlagen, wat de waterdichtheid vergroot.

Boezemkades
De derde toepassing waar Royal Haskoning actief mee bezig is, is het gebruik van mixed-in-place voor de verbetering van boezemkades in oude poldergebieden. Sinds Wilnis weten we dat veenkades niet onder alle omstandigheden veilig zijn, aldus Vervoorn. Je kunt ze alleen niet zomaar verhogen want dan krijg je zetting, en verder liggen ze vaak in moeilijk toegankelijke weidegebieden. Op zon moment lijkt de droge methode - met een kleine kraan van hooguit 20 ton - de aangewezen oplossing. Het cement voegt 300 kilo gewicht per kubieke meter grond toe, dus de dijk wordt veel zwaarder en daardoor stabieler. Daarna kun je hem ophogen zonder dat er zetting optreedt. Bovendien bindt het cement

het aanwezige water, zodat de kades niet meer uitdrogen en op gewicht blijven. Want uitdroging was in Wilnis de oorzaak van alle ellende. Voor een waterschap heeft Royal Haskoning een varianten nota opgesteld, waarin als alternatief voor grondophoging of damwanden een versterking met MIP-kolommen wordt voorgesteld. Als ze daar straks voor kiezen, is dat een belangrijke stap, schildert Vervoorn. Dan komt mixed-in-place in beeld voor alle Nederlandse boezemkades. Het materieel is standaard te koop en er zijn verschillende aannemers die dit soort materieel kunnen inzetten. Dan krijg je echt een revolutie in de dijkenwereld.

BORen en jetgROuten
buis mixen: dan hoef je geen grond af te voeren en wordt het zand dus opgenomen in de beton. In Hellouw is een klein deel van het trac uitgevoerd met buis in verband met ruimtegebrek voor de kraan. De rest van het trac wordt de buis weggelaten en is de avegaar voorzien van twee keramische spuitkoppen die bij het roterend optrekken van de boor onder 500 bar druk een paal uitsnijden. Extra spuitmonden brengen vloeibare cementslurry in de grond, zodat maximale vermenging plaatsvindt. Om sneller op te schieten boort Smet Keller met drie boorstangen naast elkaar drie palen van 55 centimeter doorsnee tegelijk, die elkaar tien procent oversnijden: het zogenaamde soil mixing. Op die manier kan het bedrijf circa 20 meter kwelscherm per dag aanleggen. Looij: Wij vinden het een prachtige techniek, die als enige nadeel heeft dat er vrij veel slurry vrijkomt. Je moet de natte methode dus alleen inzetten als dat geen bezwaar is. Volgens Looij is er geen afname van stabiliteit tijdens de uitvoering. Wel bedraagt de uithardingstijd ongeveer 28 dagen, maar je brengt veel gewicht in - hier in de klei 150 kilo per kuub en bij veengrond wel 250 tot 300 kilo per kuub - dus dat gaat echt niet schuiven. Controle op het werk geschiedt door op drie niveaus monsters te trekken, waarvan de druksterkte en doorlatendheid worden getest. Computers registreren tijdens het boren de hoeveelheid bindmiddel, druk, rotatie, optreksnelheid en verticaliteit van de boorstangen. De tolerantie voor scheefstand is minder dan een half procent in verband met de vereiste waterdichtheid, verklaart Looij. Van elke paal wordt een rapport opgemaakt. Zo weten we precies wat we doen en kunnen we het eindresultaat garanderen. Smet Keller blijft zijn technieken verder ontwikkelen, zegt Looij. We hebben net een soil-mixing frees gekocht, die tot twintig meter diep in n beweging een wand kan bouwen. Obstakels zijn er ook, vertelt hij erbij: Kabels en leidingen vormen een lastig probleem en vergunningverleners hebben soms vragen omdat we materiaal in de bodem inbrengen. Maar daar komen we altijd snel uit: cement is heel onschuldig materiaal en het houdt zelfs aanwezige bodemvervuiling vast.

uitvoerder Richard Looij van Smet Keller Funderingstechnieken Smet Keller Funderingstechnieken is de uitvoerder van het mixedin-place kwelscherm langs de Waaldijk in Hellouw. De natte MIP-methode die het bedrijf in Hellouw gebruikt, is afgeleid van grondkerende betonpalenwanden. Projectleider Richard Looij van Smet Keller: Die worden bijvoorbeeld bij het Centraal Station in Amsterdam - volledig trillingsvrij aangebracht door een combinatie van uitboren met een avegaar en jetgrouten binnen een stalen buis. Bij zandgrond kunnen we ook in de

November 2008

35

File: Lekkerkerker adv Nieuw. zwart wit

LEKKERKERKER ROTTERDAM
RijKSwateRStaat StiMuLeeRt VeRnieuwing
Tel.: 010 - 298 58 58 Fax: 010 - 415 16 17 E-mail: verhuur@lekkerkerker.com

VERHUUR EN HANDEL VAN Rijplaten, Stalen Damwand Balkstaal en Draglineschotten

AANNEMING VAN SLOOPWERKEN

Tel.: 010 - 298 58 59 Fax: 010 - 415 16 17 E-mail: sloopwerken@lekkerkerker.com
ERTIFICA MC TI O TE
N
ERTIFICA MC TI O TE
N

SY S

SY S

SY S

SY S

SY S

ERTIFICA MC TI O TE

ERTIFICA MC TI O TE

ERTIFICA MC TI O TE
N

0 IS O 9

4 IS O 1

SBC

VC A

:2 0 0 1 SGS SGS SGS 0 0 nabijgelegen Bij de Hondsbroeksche Pleij is mixed-in-place toegepast om eenSGS natuurgebied en een woonwijk te sparen.

Vareseweg 125

Rijkswaterstaat stimuleert het gebruik van innovatieve dijkversterkingsmethoden als middel om het draagvlak van dijkbouwprojecten te versterken. Wij zijn geen opdrachtgever maar brengen technieken als mixedin-place of dijkvernageling wel onder de aandacht van waterschappen en provincies, zegt programmadirecteur Ruimte voor de Rivier Ingwer de Boer bij de opening van

B RL

05

00

01

07

SGS

Rotterdam het regelwerk Hondsbroeksche Pleij in Westervoort, waar voor het eerst de mixed-in-place-methode is toegepast voor de aanleg van een kwelscherm. Het gaat hier om een nieuwe dijk aan de rand van een bestaand natuurgebied en een woonwijk, verklaart De Boer. Door mixed-inplace te gebruiken is er minder ruimtebeslag, minder grondtransport en ook nog een flinke kostenbesparing bereikt. Het kwelscherm in Westervoort aangebracht door Bauer Funderingstechnieken was 3 miljoen euro goedkoper dan brede dijken met kleibescherming.

LEKKERKERKER ROTTERDAM
Tel.: 010 - 298 58 58 Fax: 010 - 415 16 17 E-mail: verhuur@lekkerkerker.com

VERHUUR EN HANDEL VAN Rijplaten en Draglineschotten

De Boer vindt het gebruik van nieuwe technieken niet riskant: Veiligheid staat bij dijkenbouw altijd voorop. Alle nieuwe methoden zijn uitgebreid getest en dijkplannen worden standaard getoetst door het Expertise Netwerk Waterveiligheid. De Boer wijst op een positief aspect van mixed-in-place dat ingenieurs en uitvoerders zelden noemen: Ik heb de hoop dat het gebruik van innovatieve dijkversterkingstechnieken - samen met de aanleg van natuur- en recreatiegebieden - de medewerking van de bevolking vergroot, zodat we minder vertragingen en minder kostenoverschrijdingen oplopen. Als mixed-inplace daaraan kan bijdragen, hebben wij een probleem minder.

3047 AT

AANNEMING VAN SLOOPWERKEN

Tel.: 010 - 298 58 59 Fax: 010 - 415 16 17 E-mail: sloopwerken@lekkerkerker.com www.lekkerkerker.com
ERTIFICA MC TI O TE ERTIFICA MC TI O TE
ERTIFICA MC TI O TE

SY S

SY S

SY S

SY S

SY S

ERTIFICA MC TI O TE

ERTIFICA MC TI O TE
N

0 IS O 9

4 IS O 1

SBC

VC A

Vareseweg 125

36

November 2008

BRL

05

SGS

00

SGS

01 :2

000

SGS

07

SGS

SGS

3047 AT Rotterdam

Het werk in westervoort werd uitgevoerd door de combinatie Van den Biggelaar / Royal Haskoning. Het mixed-in-place kwelscherm werd aangebracht door Bauer Funderingstechnieken.

PMS300 PMS 021