Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

1.

KHI NIM CHUNG

Hnh chiu phi cnh da trn nguyn tc ca php chiu xuyn tm. Trong php chiu xuyn tm, cc tia chiu lun i qua mt im gi l tm chiu (tng t nh khi ta nhn vt th trong thc t, cc tia nhn lun xut pht t mt nhn v i n vt th). V vy, khi xem hnh biu din phi cnh, ta c cm gic gn ging vi thc t khi quan st vt th . Hnh chiu phi cnh ca mt hnh, l hnh chiu xuyn tm ca hnh ln mt mt. Mt ny c gi l mt phng chiu. C cc cch phn loi hnh chiu phi cnh nh sau:

1.1.
1.1.1.

Theo dng ca mt phng chiu

Hnh chiu phi cnh phng

Khi mt phng chiu l mt phng. Nu mt phng chiu thng ng, ta c phi cnh phng trn mt phng chiu thng ng. Nu mt phng chiu nghing vi phng ngang mt gc a, ta c phi cnh phng trn mt phng chiu nghing.

1.1.2.

Phi cnh tr Phi cnh cu

Khi mt phng chiu l mt tr hay lng tr

1.1.3.

Khi mt phng chiu l mt cu.

1.2.
1.2.1.

Theo phng php biu din

Phng php mt im Phng php hai im Phng php ba im

Mt chnh ca vt th song song vi mt phng chiu

1.2.2.

ng bao v cc cnh ca vt th thng ng, song song vi mt phng chiu

1.2.3.

Khng c ng bao v cc cnh ca vt th thng ng, song song vi mt phng chiu

-1-

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

1.2.4.

Phng php ta

Da vo t s n ca cc ta im.

2.

H THNG MT PHNG HNH CHIU PHI CNH

Trong khng gian, ngi ta chn mt h thng gm 2 mt phng vung gc nhau: Mt phng thng ng, k hiu: T, gi l mt phng chiu Mt phng nm ngang, k hiu: G, gi l mt phng c s Giao ca T v G, k hiu: X, gi l ng c s im O, nm ngoi mt phng chiu, tng ng vi mt ngi nhn vt th trong thc t, gi l tm chiu Mt phng HT i qua tm chiu O, v song song vi mt phng c s G gi l mt phng chn tri Giao tuyn gia HT v T (l mt ng thng song song vi ng c s) k hiu l h, gi l ng chn tri -2-

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG Hnh chiu thng gc ca tm chiu O ln mt phng c s G, k hiu Sp, gi l im chn Hnh chiu thng gc ca tm chiu O ln mt phng chiu T, k hiu C, gi l im chnh on OC gi l tia chiu chnh, k hiu l pL. Khong cch OC=d, gi l khong cch chnh

3. HNH CHIU PHI CNH CA IM

3.1. Cch thit lp
c th to c tng quan mt i mt gia mt im trong khng gian v hnh chiu phi cnh ca n, ta thc hin nh sau:

Chiu thng gc im A ln mt phng c s, ta c AG Chiu xuyn tm im A qua tm chiu M ln mt phng chiu T, ta c A Chiu xuyn tm AG qua tm chiu M ln mt phng chiu T, ta c A2 -3-

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG Mt phng chiu T c xem l mt phng bn v, v vy, ta c hnh chiu phi cnh ca im A trn bn v c th hin nh sau: H thng mt phng hnh chiu phi cnh c biu din bng ng c s X v ng chn tri h, hai ng ny song song vi nhau v cch nhau mt khong bng khong cch t tm chiu O n mt phng c s G. Hnh chiu phi cnh ca im A c biu din bng hai hnh chiu: phi cnh chnh A v phi cnh chn A2. Trong , A v A2 phi nm trn mt ng thng ng vung gc vi ng c s X

Hnh chiu phi cnh ca im A: A: phi cnh chnh ca A A2: phi cnh chn ca A

3.2.

Hnh chiu phi cnh ca cc im thng gp:

Khi v phi cnh, ta thng s dng phi cnh ca mt s im thng gp c th v c nhanh chng. V vy, hnh chiu phi cnh ca cc im ny cn c tm hiu v thuc cch v.

3.2.1.

im thuc mt c s G

Gi s c im B thuc mt c s G, khi hnh chiu vung gc ca B ln G cng chnh l B. V vy phi cnh chnh v phi cnh chn ca B s trng nhau. Trng hp im B l im v tn thuc mt c s G th phi cnh chnh v phi cnh chn ca B s trng nhau v thuc ng chn tri.

-4-

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

im BG: im BG:

B BG

B B2

B BG; B B2 h

3.2.2.

im thuc mt phng chiu T

Gi s c im D thuc mt phng chiu T, khi , phi cnh chnh D s trng vi D v phi cnh chn D2 s trng vi DX v thuc X. im DT: D D; D2 DX DG X

-5-

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

3.2.3.

im v tn trong khng gian

Gi E l mt im v tn bt k trong khng gian, khi hnh chiu vung gc ca E ln mt c s G s l im v tn thuc G. V vy, phi cnh chn ca E s thuc ng chn tri. im E bt k trong khng gian: E2 h Cu hi: 1) Sinh vin hy hon thnh hnh v phi cnh ca cc im thng gp trn hnh v di y:

-6-

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

2) Cho bit phi cnh ca im D trn bn v th hin c iu g? (khong cch gia phi cnh chnh D v phi cnh chn D2 c g c bit?)

4. HNH CHIU PHI CNH CA NG THNG

Do php chiu xuyn tm c tnh cht bo ton s lin thuc nn ta c th thnh lp hnh chiu phi cnh ca ng thng da vo hnh chiu phi cnh ca hai im thuc ng thng. Gi s ta c ng thng l cha hai im A v B th phi cnh chnh l ca l s i qua A, B; v phi cnh chn l2 ca l s i qua A2, B2. Cu hi 3) Gi D l giao im ca l vi T, hy v phi cnh ca im D. 4) Gi s c ng thng m//l trong khng gian. Nh vy c th ni l v m s ct nhau ti mt im E xa v tn. Hy v phi cnh ca im E.

5. V PHI CNH MT VT TH BNG PHNG PHP

KIN TRC
5.1. Chn mt phng chiu
biu din r rng mt chnh, mt phng chiu thng c chn hp vi mt chnh mt gc t 0 n 45 -7-

Bi ging PHI CNH PHNG TRN M NG MT PHNG CHIU THNG NG NG

5.2.

Chn tm chiu n

Hai tia chiu ngoi cng bao ly vt th s to th y thnh gc nhn. Gc nhn thng th c chn trong khong t 18 n 45, tt nht l 30. Ngoi ra, tia chnh nn l c 18 phn gic ca gc nhn. Nu khng l phn gic th chn ng vung gc h t u l ng im chn n ng c s cng cn nm trong khong 1/3 on gia ca on ng c s gii hn bi hai tia nh ngoi cng. nhn

5.3.

Chn cao tm chiu ( cao ng chn tri) n ng tri

Tng ng vi v tr mt ng i ng quan st vt th. Khi v phi cnh cho mt i ngi vt th ni chung, cao tm chiu c chn bng hay nh hn 1/3 cao vt th; hoc bng hay ln hn 2/3 cao vt th th.

5.4.

V phi cnh chn ca vt th

Phi cnh chn ca vt th chnh l phi cnh ca mt di vt th. Do mt di i l m vt th nm ngay trn mt phng c s nn s c phi cnh chnh v phi cnh chn t c i trng nhau. Cc im trn mt di ca vt th c xc nh bng hai chm t c ch ng thng song song nhau. Nu v phi cnh cho cng trnh th ph cnh chn chnh l phi cnh mt bng nh phi i cng trnh.

5.5.

Dng cao cho vt th ( cao ca cng trnh ng trnh)

T mt di ca vt th (mt bng ca cng trnh) c v xong, ta c th dng t c cao cho cc khi vt th (ca cng tr a trnh). Lu ch c nhng im thuc mt phng chiu mi c cao tht ng tht.

5.6.

V d

V phi cnh ca vt th cho bng hai hnh chiu thng gc sau: ho b

Hng dn thc hin:

5.6.1.

Chn mt c s n c

Mt c s chn trng vi mt phng h t hnh chiu bng (mt phng nm ngang) ca t h thng hai mt phng hnh chi thng gc. nh chiu -8-

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

5.6.2.

Chn mt phng chiu

Mt phng chiu ta chn s c th hin trn hnh chiu bng ca bi bng ng c s nh hnh v di y:

5.6.3.

Chn tm chiu

Tm chiu ta chn s c th hin trn hnh chiu bng ca bi bng im chn Sp

5.6.4.

Chn v tr ng chn tri

ng chn tri h c th hin trn hnh chiu ng, khong cch t h n x bng khong cch t tm chiu n mt di vt th

Nh vy, chng ta c cc yu t cn thit ca h thng hai mt phng hnh chiu phi cnh. Ta c th tin hnh dng phi cnh ca vt th:

-9-

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

5.6.5. V phi cnh ca mt di ca vt th (mt bng cng trnh)

Gn cc im ca mt di vo 2 chm tia song song nhau, mi tia ny lun ct ng c s ti mt im (ta c th gi tn cc giao im ca ng c s vi chm tia song song th nht ln lt l: 1,3, 5, v cc giao im ca ng c s vi chm tia song song th hai ln lt l: 2,4, 6) ;

Xc nh c phi cnh chn ca 2 im t thuc 2 chm tia song song;

t ng c s vi y cc im 1, 3,, 2, 4,, cng vi phi cnh chn ca 2 im t ln t giy v theo ng khong cch ca cc im (nu mun v hnh phi cnh c t l 1:1 so vi hnh chiu thng gc). Nh vy, bc ny, ta c th thay i t l ca hnh phi cnh so vi hnh chiu thng gc bng cch nhn t l vo khong cch gia cc im. V d: nu mun hnh phi cnh c phng to ln gp hai ln so vi hnh chiu thng gc (t l 2:1) th khong cch gia cc im phi c nhn ln 2 ln;

- 10 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

V ng chn tri cch ng c s 1 khong ng bng khong cch c th hin trn hnh chiu ng ca bi (nu mun v hnh phi cnh c t l 1:1 so vi hnh chiu thng gc). Nu c thay i t l ca hnh phi cnh so vi hnh chiu thng gc th cng phi nhn t l vo khong cch th hin trn hnh chiu ng ca ng chn tri (gi tr khong cch cng c nhn 2 nu t l l 2:1);

T phi cnh chn c trn ng c s, ta s xc nh c phi cnh chnh ca 2 im t (v cc im t phi thuc ng chn tri);

Cc im 1, 3,, 2, 4, thuc ng c s nn s c phi cnh chnh trng vi phi cnh chn v trng ngay chnh n; Cc chm tia song song phi i qua im t ng thi phi i qua cc im 1, 3,, 2, 4,V vy, ta s v c phi cnh ca cc chm tia song song nhau;

Da vo tnh cht bo ton s lin thuc ca php chiu xuyn tm, ta s v c phi cnh ca mt di vt th thng qua phi cnh ca cc chm tia.

- 11 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

5.6.6.

Dng cao cho vt th (dng cao cho cng trnh)

cao tht phi c dng t 1 im trn ng c s. T im 1, ta c th xc nh c cao tht ca 2 cnh thng ng thuc mt bn tri ca vt th. T im 3, ta c th xc nh c cao tht ca 2 cnh thng ng thuc mt bn phi ca vt th. T im 2, ta c th xc nh c cao tht ca 2 cnh thng ng thuc mt trc ca vt th. T im 4, ta c th xc nh c cao tht ca 2 cnh thng ng thuc mt sau ca vt th; V d, t im 1, ta dng ng thng ng, vung gc vi ng c s. Trn ng ny, ta ly 1 on bng vi chiu cao tht ca vt th c th hin trn hnh chiu ng. (Nu hnh phi cnh c v vi t l 2:1 so vi hnh chiu thng gc th cao tht trn hnh chiu ng cng phi c nhn i ri mi a ln hnh phi cnh)

- 12 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG Theo nguyn tc: hnh chiu phi cnh ca cc ng thng song song nhau phi i qua im t, ta s v c phi cnh ca ng thng i qua giao tuyn ca mt trn v mt bn tri ca vt th;

T phi cnh chn, ta xc nh c phi cnh ca cnh thng ng giao gia mt trc v mt bn tri;

Do v tr tm chiu cho thy ta ch nhn c mt trc v mt bn phi ca vt th, nn vi hnh phi cnh ca cnh giao gia mt trc v mt bn tri dng c, ta nn v tip phi cnh cho mt trc ca vt th; Theo phi cnh chn ca mt trc, ta s v c phi cnh ca cnh giao gia mt trc vi mt trn v cnh giao gia mt trc vi mt bn phi;

Theo phi cnh chn ca mt phi, ta s v c phi cnh ca cnh giao gia mt phi vi mt trn v cnh giao gia mt sau vi mt bn phi.

- 13 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

Ta dng c hnh phi cnh ca vt th. Trn hnh phi cnh ta ch th hin phn thy, khng th hin phn khut.

Trn y, ta tm hiu cch dng phi cnh ca mt vt th bng phng php hai im t. Trong thc hnh, ta c th b tr mt bng cng trnh nh hnh minh ha di y thun tin hn cho vic dng phi cnh:

- 14 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

Gn hai chm tia song song:

Dng tng ng cho cc im thuc ng c s x:

- 15 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

Dng phi cnh chm tia:

v tip tc dng hnh tng t nh trnh by phn 5.6.5 v 5.6.6

- 16 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG BI TP P DNG Cho hai hnh chiu thng gc ca mt vt th. Sinh vin hy v hnh phi cnh c t l 1:1 so vi hnh chiu thng gc. V tr ca ng c s, tm chiu cho trn bi

BI TP V NH Cho hai hnh chiu thng gc ca mt cng trnh. Sinh vin hy v hnh phi cnh c t l 2:1 so vi hnh chiu thng gc. V tr ca ng c s, tm chiu cho trn bi.

- 17 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

BI TP T RN LUYN Cho hai hnh chiu thng gc ca mt cng trnh. Sinh vin hy v hnh phi cnh c t l 2:1 so vi hnh chiu thng gc. V tr ca ng c s, tm chiu cho trn bi.

- 18 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

- 19 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

Cho ba hnh chiu thng gc ca mt cng trnh. Sinh vin hy v hnh phi cnh c t l 4:1 so vi hnh chiu thng gc. V tr ca ng c s, tm chiu cho trn bi.

- 20 -

Bi ging PHI CNH PHNG TRN MT PHNG CHIU THNG NG

- 21 -