CU HI N TP TRIT HC MARX LENIN

Cu 1: Trnh by cc tin , giai on pht trin ca trit hc Marx Lenin? Th nht: Cc tin ra i trit hc Marx Lenin:
-

Tin kinh t - chnh tr - x hi: Nhng nm 30 ca th k 19, Ch ngha t bn bt u i vo giai on pht

trin mi: phng thc sn xut t bn pht trin manh mn v tr thnh lc lng kinh t thng tr Anh Php v mt phn c. N th hin tnh vt tri hn hn so vi nn sn xut phong kin. Ch ngha t bn n gin ha mi quan h x hi, to ra khng gian thng thong cho c nhn, khai thng cho s pht trin ca lc lng sn xut, l lun, i hi cch mng ha khoa hc k thut. N thay i hnh thi kinh t x hi phong kin bng hnh thi kinh t x hi T bn l mt tt yu khch quan v n th hin s vn ng i ln ca x hi. Giai cp T sn ng vai tr ht sc quan trng trong lch s - Quan h sn xut thc y cc quan h x hi khc. Quan h sn xut T bn vi tinh thn cnh tranh, sn xut mi c tnh trng tm, ph v tnh trng ct c, b quan ta cng, tch t sn xut, khc phc tnh trng sn xut nh, manh mn. Cch mng T sn thc cht l thay th phng thc sn xut c bng phng thc sn xut t bn.
-

S pht trin ca phng thc sn xut t bn ch ngha lm bc l nhng

t tng i lp bn trong vn c ca n v biu hin v mt x hi l cuc u tranh ca giai cp cng nhn chng cc nh t bn. Nhiu cuc khi ngha ca cng nhn mang tnh cht ca khi ngha v trang T t ra nhu cu khch quan l phi c mt v kh l lun sc bn, phn nh c mt cch khoa hc qu trnh vn ng cch mng ca giai cp cng nhn l s chun b v t tng, l lun cho cuc cch mng v chnh tr Cc phong tro mang tnh t pht, thiu t chc. Do , i hi cp thit phi c mt v kh l lun khoa hc, cc hc thuyt X hi ch ngha khng tng ra i.

 S i lp ca phng thc sn xut T bn ch ngha ngy cng gay gt dn n phong tro u tranh cch mng ca giai cp cng nhn cng lc cng gay gt. V vy, vai tr lch s ca giai cp t sn v c bn kt thc, mt s hnh thi t sn trc y c nhng gi tr khoa hc nht nh gi khng cn tnh khch quan khoa hc na.
-

Trit hc Marx ra i phn nh ng lch s khch quan pht trin u

tranh Cch mng ca giai cp cng nhn ton th gii nh nguyn vng v li ch chn chnh ca n. Vi s ra i ca trit hc Marx, giai cp cng nhn tm thy sc mnh v v kh tinh thn ca mnh.

Tin l lun:
1. Tin su xa: l s k tha c chn lc tinh hoa, tinh thn ca nhn

loi c tch ly trong sut hn 2.000 nm. Di sn Karl Marx v Engels k tha l phong cch t duy phng ty khng chp nhn s khng nh mt chiu m tm kim chn l mi, tranh lun to nn thi i lch s k tip nhau mang phong cch t duy hai chiu, mc d mi thi i sau u c s k tha thi i trc.
2. Tin trc tip v c th: l trit hc c in c m c th l phng

php bin chng ca Hegel v ch ngha duy vt ca Feuerbach.

3. Cc tin khc: Truyn thng vn ha v khai sng trit hc Marx

tip thu v pht trin ln tm cao mi, nhng gi tr nhn vn ca cc thi i qua c pht trin ln tm cao mi hon thin hn
4. Tin khoa hc t nhin: Th k 18 19, khoa hc t nhin pht trin

nh v bo vi hng lot pht minh mang ngha vt thi i, a n s bin i trong phong cch t duy ca con ngi. Ni bt l 3 pht minh ln: - nh lut bo ton v chuyn ha nng lng - Thuyt t bo - Thuyt tin ha Th hai: Thi k pht trin ca trit hc Marx
-

Giai on 1837 1844:

Qu trnh chuyn bin t tng ca Marx v

Engels v mt th gii quan, t Ch ngha Duy tm sang Ch ngha Duy vt bin

2

chng, v mt nhn sinh quan t Ch ngha Dn ch sang Ch ngha Cng sn, tt c th hin qua hng lot tc phm.
-

Giai on 1844 1848:

L thi k lun im nn tng u tin ca Ch

ngha Duy vt bin chng v Ch ngha Duy vt lch s, xc nh c din mo ca Ch ngha Marx ni chung v trit hc Marx ni ring.
-

Giai on 1848 1871: trnh cch mng Dn ch T sn - Marx v Engels nh gi ni dung v thc cht cc cuc cch mng Dn ch t sn, vai tr ca giai cp nng dn trong cc cuc cch mng , rt ra nhng bi hc qu gi v lin minh cc lc lng trong x hi v nhng mc tiu chung, phc tho nhng vn t chc x hi tng lai.

Thi k 1848 1852: S pht trin ca quan nim duy vt v lch s trong qu

Thi k 1950 1960: S pht trin trit hc Marx trong qu trnh xy dng Kinh t - Chnh tr hc, ng ch nht l b T bn, n khng ch l mt tc phm Kinh t - Chnh tr m l mt h thng trit hc tht s, l s gii thch cc vn kinh t bng phng php trit hc.

Cu 2: Trit hc l g? Vn c bn ca trit hc, phng php nhn thc th gii ca trit hc? Trit hc l mt trong nhng hnh thi thc x hi v nhng nguyn tc chung nht ca tn ti v nhn thc, thi ca con ngi i vi th gii, l khoa hc v nhng quy lut chung nht ca s vn ng v pht trin ca t nhin, x hi v TD (?) 1. Khi nim trit hc: - Trit hc l h thng l lun chung nht ca con ngi v th gii v vai tr ca con ngi trong th gii y Tri thc trit hc mang tnh: h thng l lun khi qut - Trit hc ra i trong thi k chim hu n l ( phng ty), v trong thi k t chim hu n l sang phong kin ( phng ng) gn lin vi phn cng lao ng x hi, tch lao ng tr c ra khi lao ng chn tay. + giai on u, khi trit hc mi ra i, trit hc nghin cu mi th tri thc, trit hc l tri thc bao gm mi tri thc. y l giai on m trit hc l khoa hc ca mi khoa hc. Do iu kin sng, trit hc phng ng gi l trit hc hng ni ( cp n con ngi, x hi loi ngi), trit hc phng ty l trit hc hng ngoi (ch yu ni v v tr). + Thi k trung c, gio hi gi vai tr nhip chnh, quyn lc ca nh nc lc ny khng bng gio hi, khoa hc lc ny phc v cho thn hc, khoa hc nghin cu kinh thnh chng minh s ng n ca kinh thnh ( phng ty), cn phng ng trit hc vn pht trin nh thi k c i. + Thi k phc hng (Thi k khai sng) thi k khi phc nhng g hng thnh b vi dp em li nh sng tr tu. Khong th k 15, giai cp t sn ginh c chnh quyn nn rt mun y mnh qu trnh sn xut ra ca ci vt cht, nhn thy cn phi pht trin v khoa hc to iu kin cn thit khoa hc pht trin, nh du mt thi k mi v i tng nghin cu ca trit hc, ly t nhin con ngi x hi loi ngi lm i tng nghin cu. Vo khong th k 17, lng kin thc ca con ngi tng i nhiu. S pht trin ca sn xut lc ny i hi con ngi phi hiu tht su tng lnh vc ca th gii, phn cng lao ng i vo chi tit, t m, th hin sn xut pht trin, i
4

hi kin thc su ca con ngi, cc nh khoa hc phi chn tng lnh vc nghin cu. Mi mt lnh vc cc nh khoa hc nghin cu hnh thnh nn mt khoa hc c th, lc ny cc khoa hc tch khi trit hc tr thnh mt khoa hc c lp. 2. Vn c bn ca trit hc: Ngnh khoa hc no cng nghin cu rt nhiu vn , tt c cc vn gi l h thng cc vn (h vn ). Trong h thng vn th v tr v vai tr ca cc vn khng ging nhau. Trong cc vn s c nhng vn b tr, c nhng vn gi vai tr nn tng, nh hng ngnh khoa hc y gii quyt nhng vn cn li l vn c bn. Vy, vn c bn ca trit hc l g? l vn c bn, nn tng, ng vai tr nh hng da vo gii quyt nhng vn cn li. i vo c th th vn c bn ca trit hc l mi quan h gia vt cht v thc. Mi quan h ny cn th hin mi quan h gia tn ti v t duy, gia th gii v con ngi. V sao mi quan h gia vt cht v thc li l vn c bn ca trit hc? Bi v: 1. Khng c mt trng phi trit hc no khng bn n mi quan h v vn trong sut lch s trit hc. Mi quan h ny xuyn sut lch s trit hc, khng c tro lu trit hc no li khng gii quyt mi quan h gia vt cht v thc. Khi gii quyt vn ny ta s bit u l trit hc duy hc duy vt v u l trit hc duy tm. 2. Bi khi gii quyt c vn ny th cc vn khc s c gii quyt. 3. Trong php bin chng tha nhn bin chng khch quan v bin chng ch quan. Bin chng ch quan th hin di dng l lun nhn thc, php bin chng v logic bin chng. i mi t duy thc cht l tr v vi t duy bin chng. L lun nhn thc c khch th v ch th. Trit hc x hi c tn ti x hi v thc x hi. Vn c bn ca trit hc c hai mt: - Mt th nht: Xc nh ngi th gia vt cht v thc, xc nh ci no c trc, ci no c sau, ci no quyt nh ci no. C 3 cch xc nh: + Cch 1: Vt cht c trc thc c sau vt cht quyt nh thc, tha nhn tnh th nht ca vt cht, tnh th 2 ca thc.

+ Cch 2: thc c trc - vt cht c sau thc quyt nh vt cht, tha nhn tnh th nht ca thc, tnh th 2 ca vt cht + Cch 3: Vt cht v thc khng tn ti c lp, chng khng nm trong quan h sn sinh, cng khng nm trong quan h quyt nh ln nhau. Trong 3 cch gii quyt trn th: * Cch 1 v 2, tuy i lp v ni dung nhng ging nhau ch chng u tha nhn tnh th nht ca mt nguyn th vt cht hoc thc, nhng cch gii quyt ny thuc v trit hc nht nguyn. Trong trit hc nht nguyn, nhng ngi khng nh tnh th nht ca vt cht thuc trng phi nht nguyn duy vt, cn gi l ch ngha duy vt. Nhng ngi khng nh tnh th nht ca thc thuc trng phi trit hc nht nguyn duy tm, cn gi l ch ngha duy tm. Ch ngha duy vt gm: Ch ngha duy vt cht phc Ch ngha duy vt siu hnh Ch ngha duy vt bin chng Ch ngha duy tm gm: Ch ngha duy tm ch quan Ch ngha duy tm khch quan * Cch 3 thuc v trit hc nh nguyn. Trit hc nh nguyn c khuynh hng iu ha ch ngha duy vt v ch ngha duy tm, nhng v bn cht trit hc nh nguyn nghing v ch ngha duy tm - Mt th hai: cp n thuc kh nng nhn thc ca con ngi; Con ngi c kh nng nhn thc nhng iu mnh cha bit khng? * Phi kh tri cho rng con ngi c kh nng nhn thc nhng g mnh cha bit, phi ny khng nh con ngi c th hiu c i tng t rng n su, t t n nhiu. L lun ca phi ny gi l kh tri lun. * Phi bt kh tri cho rng con ngi khng c kh nng nhn thc nhng g mnh cha bit. Phi ny cho rng con ngi c phi theo ui cc sinh vt bi n lun thay i nn con ngi khng th hiu c i tng hoc t ra l nhn thc c bn cht ca n. 3. Phng php nhn thc th gii ca trit hc:
6

Phng php l h thng nhng nguyn tc, nhng yu cu m bt buc con ngi phi thc hin trong khi con ngi vn n mc ch ca mnh C 2 phng php:
-

Phng php siu hnh Phng php bin chng

Phng php siu hnh: Nhn thc i tng trng thi c lp, tch ri khi ci khc bit v gia nhng mt i lp nhau c mt ranh gii tuyt i. Nhn thc i tng trng thi bt bin, nu c s bin i th ch l s bin i v s lng v nguyn nhn ca s bin i nm ngoi i tng.

Phng php bin chng: nhn thc i tng trong mi lin h c s tc ng qua li, nh hng, rng buc nhau, c nhn thc trong trng thi ng, nm trong xu th thay i, vn ng v pht trin.

Kt lun: Trit hc da trn cc thnh tu khoa hc c th, rt ra nhng kt lun chung nht, v nhng kt lun chung y ng vai tr nh hng ca cc khoa hc c th.

Cu 3: Phn tch ni dung v ngha nh ngha vt cht ca Lenin? nh ngha:

1. Cc quan nim ca cc nh duy vt trc Marx: -

Quan nim thi c i: Xut hin nhng quan nim mang tnh trc quan cm tnh gii thch th gii theo lp trng duy vt. Theo h, th gii tn ti khch quan c cu thnh t vt cht, vt cht l bn nguyn ca th gii. Tuy nhin, nhng quan nim ny mang tnh trc quan, cm tnh, h ng nht vt cht vi vt cht c th. Nhng quan im ny cn th s, nhng n c u im l vt cht c xem l c s u tin ca mi s vt hin tng trong th gii khch quan. Quan nim hon ton i lp vi quan nim ca Ch ngha duy tm v c s u tin ca th gii l tinh thn.

Quan nim v vt cht ca trit hc duy vt thi k khai sng (TK 17 - 18) : Quan nim v vt cht thi k ny mang tnh siu hnh my mc. Ngoi vic khng nh ch ngha duy vt thi c i, cc nh trit hc thi k ny cn ng nht vt cht vi mt thuc tnh no ca vt cht - nh ng nht vt cht vi khi lng, nng lng

Quan nim v vt cht ca Trit hc duy vt thi cn i (cui TK 19 u 20): n cui TK 19 u 20, vt l c nhng pht minh rt quan trng, chnh n gp phn lm sp ch ngha duy vt c. Vic pht hin ra tia X, pht hin ra hin tng phng x, pht hin ra in t, hin tng khi lng in t tng khi vn tc ca n tng. Nhng pht hin i lp nhau vi quan nim vt cht v nguyn t hay l v khi lng. Ch ngha duy tm li dng tnh hnh gii thch cho quan im ca mnh v th gii, chng li ch ngha duy tm. V vy, thi k ny din ra mt cuc khng hong v th gii quan trong cc nh trit hc v khoa hc c quan im duy vt siu hnh v vt cht. Trc s khng hong ca trit hc, Lenin vit tc phm Ch ngha

duy vt v ch ngha kinh nghim ph phn, ng bc b nhng quan nim sai lm ca ch ngha duy tm v cho rng khng phi vt cht tiu tan m ch c
8

gii hn hiu bit ca con ngi v vt cht l tiu tan, ngha l ci mt i khng phi l vt cht m l gii hn ca s nhn thc v vt cht. Bng s k tha khoa hc t nhin, nhng quan im c chn lc ca ch ngha duy vt trc Marx, Lenin a ra mt nh ngha ton din v khoa hc v phm tr vt cht.
2. nh ngha ca Lenin v vt cht:

nh ngha: Vt cht l mt phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo cm gic. Phn tch:
a. Vt cht l mt phm tr trit hc: Phm tr l nhng khi nim c bn,

khng th thiu c trong mt ngnh khoa hc no , phn nh nhng c trng chung nht ca mt nhm i tng. - Phm tr trit hc l mt phm tr rng v khi qut nht khng th hiu theo ngha hp nh cc khi nim vt cht thng dng trong cc lnh vc khoa hc c th hoc i sng hng ngy. Vt cht c th nh ngha c bng cch t n trong quan h c lp vi thc xem ci no c trc, ci no quyt nh ci no. - Vi t cch l mt phm tr trit hc, vt cht phi th hin th gii quan v hng n gii quyt vn c bn ca trit hc.
b. Vt cht dng ch thc ti khch quan: Thc ti khch quan l nhng g

tn ti ngoi thc, khng ph thuc vo thc, thc khng th lm thay i hay quyt nh bt k ci g ca n. l tiu chun phn bit ci g l vt cht, ci g khng phi l vt cht, c trong t nhin v trong i sng x hi.
-

Vt cht l v cng, v tn, n c v vn cc thuc tnh khc nhau, rt a dng

v phong ph m khoa hc ngy cng tm ra v pht hin thm nhng thuc tnh mi ca n.
-

Trong tt c nhng thuc tnh ca vt cht th thuc tnh thc ti khch quan,

s tn ti bn ngoi c lp vi thc ca con ngi l thuc tnh chung nht, vnh hng vi mi dng, mi i tng khc nhau ca vt cht.
-

Tt c nhng g tn ti bn ngoi v c lp vi thc ca con ngi u l

nhng dng khc nhau ca vt cht. Nh nhng quy lut kinh t x hi, nhng quan
9

h sn xut ca x hi, tuy khng tn ti di dng vt th, khi lng, nng lng, cu trc phn t, nguyn t nhng chng tn ti khch quan, c trc thc v quyt nh thc. V vy chng chnh l vt cht di dng x hi - Thuc tnh tn ti khch quan cng l tiu chun khng nh th gii vt cht c tn ti thc s, tn ti do chnh n hay khng. Bi vy, n l c s khoa hc u tranh chng li ch ngha duy tm di mi hnh thc
c. Vt cht c em li cho con ngi trong cm gic: Vt cht tn ti

khch quan, nhng khng tn ti v hnh, tru tng, m l s tn ti hin thc, c th. Khi vt cht tc ng ln cc gic quan ca con ngi th gy ra cm gic ca con ngi, em li cho con ngi s nhn thc v chnh n. Nh vy, khi nim nhn thc ca con ngi i vi vt cht chnh l xut pht t thuc tnh tn ti cm tnh, tc tn ti c th nhn thc c bn thn vt cht. Con ngi c th nhn thc c khch quan nh cc gic quan ca mnh, n thuc v phi kh tri (con ngi c th nhn thc nhng ci mnh cha bit). N ni ln tm quan trng ca cc gic quan trong qu trnh nhn thc, khoa hc chng minh rng mi hot ng nhn thc ca con ngi u thng qua cc gic quan. Nu cc gic quan ny ngy cng hon thin th nhn thc ca con ngi ngy cng cao, nu cc gic quan ca con ngi khim khuyt th nhn thc ca con ngi cng khim khuyt. Trnh nhn thc ca con ngi ph thuc rt nhiu vo cc gic quan, l cu ni ca qu trnh nhn thc, iu khng nh thc ti khch quan l ci c trc, cn cm gic l ci c sau, vt cht tn ti khng l thuc vo thc.
d. c cm gic chng ta chp li, chp li: phn nh s hiu bit ca con

ngi ch l hnh nh v thc ti khch quan. N l kt qu ca qu trnh cc gic quan ca con ngi chp li, chp li, phn nh li thc ti khch quan s hiu bit ca con ngi thuc lnh vc thc, thc ti khch quan thuc v th gii vt cht. thc l hnh nh v th gii vt cht x hi trong qu trnh nhn thc ca con ngi. Chnh vt cht l ci c trc, thc l ci c sau, vt cht s quyt nh ni dung thc.
e. Khng ph thuc vo cm gic: cp n tnh cht quan trng nht ca

vt cht: s tn ti trong thc khng ph thuc vo thc, l tn ti khch

10

quan, l c s quan trng nht xc nh mt ci g c thuc v vt cht hay khng. Kt lun: Vt cht c nhiu thuc tnh, thuc tnh tn ti khch quan, thuc tnh phn nh nhng quan trng nht l tn ti khch quan. l c s quan trng nht xem xt, cn cc vn cn li cho ta hiu v thc, mi quan h gia vt cht v thc, kh nng nhn thc ca con ngi.
3. Rt ra t nh ngha:

S thng nht gia tnh tru tng ca phm tr v tnh hin thc ca vt cht c th hin: vt cht vi t cch l phm tr th n l kt qu ca qu trnh khi qut ha, tru tng ha ca con ngi. N l sn phm ca t duy trn vt cht, vi t cch l vt cht th n l nhng ci th hin c th qua cc s vt, cc qu trnh, cc quan h Trong th gii c rt nhiu cc s vt vi kch thc, thuc tnh khc nhau thuc v th gii vi m, v m chng c c tnh chung l tn ti khch quan bn ngoi thc ca con ngi. T , con ngi khi qut ha cc s vt c th thnh khi nim chung. l khi nim vt cht. Lenin c mt cch nh ngha mi l khng nh ngha vt cht theo cch thng thng m em vt cht i lp vi thc.
4. ngha: a. nh ngha khc phc c hn ch ca ch ngha duy vt trc Marx v

vt cht. Ch ngha duy vt trc Marx ly ci trong gii t nhin gii thch cho th gii. iu v c bn l ng nhng hn ch ch l ng nht vt cht vi vt th. nh ngha ca Lenin phn bit c vt cht vi vt th mt cch r rng. Ch ngha duy vt trc Marx: Vt cht = nc, la, khng kh tn ti khch quan Ch ngha duy vt bin chng: Vt cht = thc ti khch quan tn ti khch quan Khc nhau ch ch ngha duy vt trc Marx biu hin mt hoc mt s ci, cn ch ngha duy vt bin chng biu hin mi ci, chnh iu ny lm cho Ch ngha duy vt pht trin ln mt trnh mi tr thnh ch ngha duy vt bin
11

chng, to c s khoa hc cho quan nim duy vt trong lnh vc x hi, l ch ngha duy vt lch s, v ng thi to c s khoa hc cho s thng nht gia ch ngha duy vt bin chng v ch ngha duy vt lch s.
b. nh ngha bc b nhng quan im duy tm v vt cht, Ch ngha duy

tm tha nhn tnh th nht ca thc, nhng thc ch l hnh nh ca th gii khch quan.
c. Gii quyt c vn c bn ca trit hc trn quan im duy vt. d. Gp phn gii quyt khng hong v mt th gii quan din ra cui th k

XIX u XX, gp phn thc y khoa hc pht trin, v n cho rng con ngi c kh nng nhn thc th gii, cho con ngi thy rng qu trnh nhn thc y phi thng qua cc gic quan
e. c tnh khc phc tnh cht trc quan siu hnh my mc v nhng bin

tng ca n trong quan nim v vt cht ca cc nh trit hc t sn hin i.

f.

Khng nh th gii vt cht khch quan l v cng, v tn, lun vn ng

v pht trin khng ngng nn c tc ng c v, ng vin cc nh khoa hc i su nghin cu th gii vt cht, tm ta nhng kt qu mi, nhng thuc tnh mi, nhng thuc tnh mi v nhng quy lut vn ng ca vt cht lm phong ph thm kho tng tri thc ca nhn loi. Ngy nay, mc d khoa hc t nhin tin nhng bc rt di so vi thi im khi nhng nh ngha vt cht ca Lenin ra i, nhng n vn gi nguyn ngha cho n ngy nay. S tha nhn hay khng nh ngha ny vn l tiu chun phn bit th gii quan duy vt v th gii quan duy tm.

12

Cu 4: Ngun gc thc, bn cht ca thc, ngha? thc l phm tr trit hc ch mt dng hot ng dc bit din ra trong b c con ngi, phn nh th gii khch quan. thc l thuc tnh c bit ch c ring dng vt cht c t chc cao. thc c hnh thnh t thuc tnh phn nh v thng qua hot ng lao ng ci bin th gii t nhin v x hi ca con ngi. 1. Ngun gc thc: Ngun gc t nhin B no ang hot ng Cc s vt hin tng trong th gii khch quan tc ng n gic quan gy hin tng phn nh. Lao ng v ngn ng

Ngun gc x hi:
a. -

Ngun gc t nhin: Trn c s tip cn y hc, sinh hc, ta rt ra ngun gc thc trn c s tip nhn trit hc. B no con ngi c khong 17 t t bo thn kinh, c 2 loi t bo trng v xm. T bo trng thu nhn thng tin, hp th thng tin; t bo xm x l thng tin dn ra t chc sng to, lm cho kh nng x l thng tin cao. T l cht xm v cht trng trong no ngi v c bn l nh nhau, trn no b chia lm nhiu khu, mi khu lu gi nhng chc nng khc nhau, ch c no b ang hot ng mi sn sinh ra thc. B no ca con ngi l mt dng c th c bit ca vt cht, khc vi tt c cc dng vt cht khc v cu trc v thuc tnh.
-

Phn nh l thuc tnh chung ca mi dng vt cht. l nng lc gi li, ti

hin ca h thng vt cht ny i vi nhng c im ca h thng vt cht khc trong qutrnh tc ng qua li. VD: Tt c cc s vt hin tng trong v tr u c kh nng nhn thc qua li ln nhau. Khi A tc ng n B th B s tc ng tr li A, ng thi B vn gi li cc du vt ca A to ra. Phn nh l qu trnh, trong mt s vt ny khi nhn tc ng ca mt s vt khc, n c kh nng tc ng ngc tr li vt tc ng n n, ng thi vi qu trnh n gi li nhng du vt mang ni dung vt tc ng ln n. Qu trnh phn nh ny din ra khc nhau cc s vt hin tng khc nhau. S
13

khc nhau ny b quyt nh bi mc tc ng v cu trc ca cc dng vt cht trong khi tc ng qua li ln nhau. Cng vi s tin ha ca th gii vt cht, thuc tnh phn ca n cng pht trin t thp n cao, t n gin n phc tp, trong thc l hin tng phn nh cao nht ca th gii vt cht. thc l mt thuc tnh ca mt dng vt cht c t chc cao ca b no ngi, l s phn nh th gii khch quan vo b c con ngi.
b.

Ngun gc x hi: - Lao ng l s tc ng vo gii t nhin ca con ngi, lm gii t nhin thay i v tnh cht, hnh dng, cu trc cho ph hp vi nhu cu ca con ngi. Lao ng c vai tr to ln trong vic hnh thnh v pht trin thc:

Thay i cu trc c th ca vn ngi tr thnh c th ca con ngi: Hot ng lao ng lm cho cc gic quan ca con ngi ngy cng tr nn Nh qu trnh lao ng m ngn ng ra i, nh qu trnh lao ng ngn ng

gii phng 2 chi trc ca con ngi lm nhng vic tinh vi hn.

hon thin: ci bin ngun thc n (nhiu m) thm hon thin, lm cho con ngi lin kt li vi nhau, lm nn mi quan h khch quan trong x hi.

Hot ng lao ng lm thuc tnh bn cht ca cc s vt, hin tng, qu Lao ng gip con ngi hon thin bn tay, ch to ra ca ci lao ng, lm

trnh t bc l cho hot ng c mc ch ca con ngi t mc ch cao hn, lm cho con ngi khc nhau v cht so vi con vt.
-

Ngn ng gip con ngi nhn thc, cho php con ngi thc c v

i tng mt cch gin tip:

Ngn ng gip con ngi trao i thng tin, qua cung cp cho con ngi Ngn ng l h thng tn hiu th 2, l ci v vt cht ca t duy, l phng

nhng ni dung mi, hoc iu chnh nhng ni dung m con ngi c.

tin con ngi giao tip trong x hi, phn nh mt cch khch quan s vt, tng kt kinh nghim thc tin v trao i gia cc th h. Khng c ngun ng no li khng cha ng mt lng ni dung thc nht nh v khng c mt thc. T tng no li
14

khng bc l bng ngn ng. V th ngn ng cha ng t tng v t tng bc l qua ngn ng. Thng qua ngn ng, con ngi hiu c tri thc, rn luyn t tng l rn luyn ngn ng. S hon thin v pht trin ca thc dn n s hon thin v pht trin ca ngn ng. Tm li, lao ng v ngn ng l 2 sc kch thch ch yu hnh thnh v pht trin thc. 2. Bn cht ca thc:
-

thc l s phn nh ca th gii khch quan vo b no ngi thng qua

hot ng thc, nn bn cht ca thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan, l s phn nh sng to th gii vt cht. thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. iu c ngha l ni dung ca thc l do th gii khch quan quyt nh, nhng thc l hnh nh ch quan, l hnh nh tinh thn ch khng phi l hnh nh vt l, vt cht nh ch ngha duy vt tm thng quan nim. S ci bin trong sng to ca thc l tun theo quy lut phn nh khng

xuyn tc hin thc. thc l s phn nh khch quan mt cch ch ng v tch cc (sng to) Con ngi ch ng tc ng vo s vt, bt s vt bc l cc thuc tnh ca Bn cnh phn nh v hiu bit v s vt, cn ngi cn s dng nhng tri Phn nh thc l sng to v n bao gi cng do con ngi thc tin quyt

mnh, qua con ngi nhn thc, hiu bit su sc hn v th gii. thc v s vt, qua ch o hot ng thc tin ca con ngi. nh. Nhu cu i hi ch th phn nh phi hiu r v ci c phn nh. Trn c s hnh thnh nn hnh nh tinh thn v nhng hnh nh ngy cng phn nh ng n hn hin thc khch quan. Song s sng to ca thc l s sng to ca phn nh da trn nhng c s phn nh.
-

Phn nh thc l sng to v phn nh bao gi cng da trn hot ng

thc tin v l sn phm ca cc quan h x hi, thc mang bn cht x hi.

thc l mt hin tng x hi. L sn phm ca s pht trin x hi, khng Nu con ngi tch khi x hi s khng hnh thnh nn tri thc.
15

phi ch l s pht trin gin n.

 Kt cu ca thc: tri thc, tnh cm, ch Trong , tri thc l yu t

quan trng nht, quyt nh bn cht ch ng, sng to, tch cc ca thc. Kt lun: thc mang bn cht x hi, n l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. thc con ngi b nhng iu kin x hi quyt nh c v ni dung ln hnh thc biu hin, tt c mi giai on trong x hi quyt nh hnh thc biu hin thc ca con ngi trong x hi . thc phn nh ton b i sng vt cht ca x hi mi giai on lch s , thc l hnh nh v th gii khch quan, nhng hnh nh v th gii khch quan khng y nguyn nh bn thn ca th gii m n b ci to qua ch quan ca mi ngi. Ch quan th hin qua tri thc, kinh nghim, t cht ca mi ngi. 3. ngha phng php lun: - Do thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan nn trong nhn thc v hot ng thc tin phi xut pht t thc t khch quan, cn chng li bnh ch quan duy ch. - Do thc l s phn nh t gic sng to hin thc nn cn chng t tng th ng v ch ngha gio iu xa ri thc tin.

Cu 5: Mi quan h bin chng gia vt cht v thc, ngha?

1. Quan h bin chng gia vt cht v thc: a.

Khi nim:
16

Vt cht: Vt cht l mt phm tr trit hc dng ch thc ti khch

quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo cm gic.
-

thc: thc l mt phm tr trit hc ch mt dng hot ng c

bit din ra trong b c con ngi, phn nh th gii khch quan. thc l thuc tnh c bit ch ring c dng vt cht c t chc cao. thc c hnh thnh t thuc tnh phn nh v thng qua hot ng lao ng ci bin gii t nhin v x hi ca con ngi.
b.

Mi quan h bin chng gia vt cht v thc:

-

Vt cht quyt nh thc:

Vt cht c trc, thc c sau. Vt cht quyt nh thc, vt cht

l ngun gc ca thc, vt cht sinh ra thc. thc l chc nng ca c ngi dng vt cht c t chc cao ca th gii vt cht l c quan phn nh hnh thnh thc. thc tn ti ph thuc vo hot ng thn kinh ca b no trong qu trnh phn nh th gii khch quan. thc l s phn nh th gii vt cht vo c ngi, th gii vt cht l ngun gc khch quan ca thc, quyt nh ni dung ca thc
-

thc c tnh c lp tng i v tc ng tr li vt cht:

thc c tnh c lp tng i so vi vt cht, c tnh nng ng,

sng to nn c th tc ng tr li vt cht, gp phn ci bin th gii khch quan thng qua hot ng thc tin ca con ngi.

thc khng phn nh ng hin thc khch quan, c th km hm

vi mt mc nht nh hot ng thc tin ca con ngi trong qu trnh ci to t nhin, ci to x hi.

S tc ng ca thc i vi vt cht phi thng qua hot ng ca

con ngi, con ngi da trn nhng tri thc ca mnh v th gii khch quan, hiu bit nhng quy lut khch quan t ra mc tiu, phng hng, bin php thc hin v ch thc hin mc tiu y.

Vai tr tch cc, ch ng, sng to ca thc con ngi trong qu

trnh ci to th gii (thc hin) c pht trin n mc no chng na cng phi da trn s phn nh th gii khch quan.
17

c.

Biu hin ca mi quan h gia vt cht v thc trong i sng x hi l quan h gia tn ti x hi v thc x hi, trong tn ti x hi quyt nh thc x hi v thc x hi c tnh c lp tng i, tc ng tr li tn ti x hi. Ngoi ra, mi quan h gia vt cht v thc cn l c s xem xt cc mi quan h x hi khc nh ch th v khch th, l lun v thc tin, iu kin khch quan v nhn t ch quan. 2. ngha phng php lun
-

Vt cht quyt nh thc, thc l s phn nh vt cht cho nn trong

nhn thc phi m bo nguyn tc tnh khch quan ca s xem xt v trong hot ng thc tin phi lun lun xut pht t thc t, tn trng v hnh ng theo cc quy lut khch quan. Nguyn tc ny i hi chng ta trong nhn thc v hnh ng phi xut pht t bn thn s vt, hin tng, t thc t khch quan, khng c xut pht t mun ch quan, khng ly mun ch quan ca mnh l c s, khng ly ch p t cho thc t. Nm vng nguyn tc khch quan i hi phi tn trng s tht, trnh thi ch quan, nng vi, nh kin, khng trung thc => tn trng quy lut khch quan.
-

thc c tnh c lp tng i tc ng tr li vt cht, thng qua hot

ng ca con ngi nn cn phi pht huy tnh tch cc ca thc i vi vt cht bng cch nng cao nng lc nhn thc cc quy lut khch quan v vn dng chng vo hot ng thc tin ca con ngi:

Nguyn tc khch quan: Khng loi tr m cn i hi phi pht huy Vai tr tch cc ca thc l ch nhn thc c th gii khch

tnh nng ng, ch quan, pht huy tnh sng to ca thc.

quan lm cho con ngi hnh thnh c mc ch, phng hng, bin php v ch cn thit cho hot ng thc tin ca mnh.

Trong hot ng thc tin phi gio dc v nng cao trnh tri thc

x hi cho nhn dn ni chung, nng cao trnh cho cn b, ng vin, nht l trong iu kin nn vn minh tr tu ngy nay. Mt khc, phi cng c, bi dng nhit tnh, ch cch mng cho nhn dn, rn luyn phm cht o c cho CB ng vin, bo m s thng nht gia nhit tnh cch mng v tri thc khoa hc.
18

thc hin nguyn tc khch quan v pht huy tnh nng ng ch

quan ca con ngi, phi vn dng ng gi tr (qh?) li ch, phi c ng c trong sng, thi tht s khch quan, khoa hc v khng v li. - Cn chng li bnh ch quan duy ch, cng nh thi th ng, ch i vo iu kin vt cht, hon cnh khch quan. 3. Vn dng mi quan h gia vt cht v thc vo i sng x hi - Nhn t vt cht gm: Tn ti Tnh cht a l nh hng trc tip n i sng x hi Dn s vi tt c cc biu hin ca n. Phng thc SX l s thng nht gia LLSX v QHSX Khng gian v thi gian Quy lut. - Nhn t thc gm: thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. thc l s p.nh sng to TGKQ & b c con ng.i ng li ch trng, chnh sch, k hoch, bin php. Cc q.im, quan nim, tm t, tiu chun, nguyn vng Mt s biu hin ca phong tc tp qun, thi quen cp n hot ng con ngi nhng cng c mt phn thuc v thc. - ngha c th: + Nu vt cht l ngun gc thc, sn sinh v quyt nh thc th trong hot ng ca mnh, con ngi phi tn trng nguyn tc khch quan, tn trng nguyn tc khch quan l tn trng vi tr quyt nh ca nhn t vt cht. Biu hin ca vic tn trng nguyn tc khch quan:

Khi ra ng li, ch trng, chnh sch, k hoch, bin php, mc tiu, mc ch Con ngi khng c thun ty xut pht t mun ch quan ca mnh v trn ht phi xut pht t nhn t vt cht. iu i hi mi c nhn, vng, a phng, phi xut pht t yu t vt cht.

Khi c ng li, ch trng, chnh sch ng th vn trng yu trc tin quyt nh hnh ng ca con ngi thnh cng hay tht bi l con ngi c tm ra, huy ng c, t chc c nhng nhn t vt cht thnh lc
19

lng vt cht hay khng? Tm ra nhn t vt cht kh bi v n i hi con ngi phi c tri thc ng v vt cht, huy ng tt s t chc tt, sc mnh s tng ln nhiu ln

V vt cht l ngun gc ca thc, sn sinh thc, quyt nh thc nn mun gii thch cc hin tng tinh thn con ngi, phi quay v vi ngun gc ca n l i sng vt cht.

+ Nu thc tc ng tr li vt cht thng qua hot ng ca con ngi th trong cuc sng ca mnh, con ngi phi pht huy vai tr tch cc ca nhng nhn t ch quan pht huy tnh nng ng ch quan ca con ngi, thc cht l pht huy s tc ng tch cc tr li nhn t thc i vi vt cht. Hng tch cc th hin nhng nhn t thc thc y cc nhn t vt cht, biu hin ca tnh tch cc nng ng, sng to: Con ngi phi bit tn trng tri thc khoa hc sng to Truyn b t tng khoa hc y vo qun chng n tr thnh tri thc, nim tin nh hng qun chng hnh ng. Con ngi phi khng ngng rn luyn tip cn, lm ch tri thc, duy tr v pht trin thun phong, m tc.

Pht huy tnh nng ng ch quan l pht huy tnh nng ng ca thc. Con ngi phi c gng lm ch tri thc khoa hc ton din bao gm tri thc khoa hc t nhin v tri thc khoa hc x hi.

Khi mun thc hin hay xy dng mt iu g phi chng ci i lp vi n, chng t tng xem thng vai tr thc, xem thng tri thc khoa hc, cc yu t khc nhau nh thun phong, m tc
4. Khc phc v ngn nga bnh ch quan duy ch:

Bnh ch quan, duy ch l mt sai lm kh ph bin nc ta v nhiu nc XHCN trc y, gy tc hi nghim trng i vi s nghip xy dng XHCN.
thc l s phn nh hin thc khch quan mt cch sng to, sng to

trn c s ca s phn nh. V vy, nu cng iu tinh thn sng to ca thc s ri vo bnh ch quan duy ch. Bnh ch quan, duy ch l khuynh
20

hng tuyt i ha vai tr nhn t ch quan ca ch, xa ri hin thc khch quan, ly nhit tnh cch mng thay cho s yu km v tri thc khoa hc.
Sai lm ca bnh ch quan, duy ch l li suy ngh v hnh ng gin

n, nng vi, chy theo nguyn vng ch quan biu hin trong mt s ch trng v chnh sch, xa ri hin thc khch quan. Bnh ch quan duy ch c ngun gc t nhn thc, s yu km v tri thc khoa hc, tri thc l lun, khng p ng c i hi ca thc tin. - Bnh ch quan, duy ch cn do ngun gc lch s - x hi, giai cp, tm l ca ngi sn xut nh chi phi. C ch quan liu bao cp cng to iu kin cho s ra i ca bnh ch quan, duy ch.
-

khc phc bnh ch quan duy ch phi s dng ng b bin php. Trc

ht phi i mi t duy, l lun nng cao nng lc tr tu, trnh l lun ca ng. Trong hot ng thc tin phi tn trng v hnh ng theo quy lut khch quan, phi i mi c ch qun l kinh t, i mi t chc v phng thc hot ng ca h thng chnh tr, chng bo th, tr tr, quan liu.

Cu 6: Trnh by ni dung ca phng php bin chng duy vt? Ni dung ca php bin chng duy vt c th hin qua 2 nguyn l, 2 nguyn l ny c c th qua cc quy lut:
21

1. Nguyn l v mi lin h ph bin:

- Th gii c hnh thnh t nhng s vt, hin tng, nhng qu trnh khc nhau. Khng c mt s vt hin tng no tn ti c lp, tch ri khi nhng s vt, hin tng khc nhau, chng lun nm trong mi lin h vi nhau.
a. Khi nim:

Mi lin h ph bin l khi nim dng ch s tc ng ln nhau, nh hng nhau, rng buc nhau, gp phn quyt nh s tn ti v pht trin ca nhau gia cc mt, cc yu t, cc b phn trong mt b phn hoc gia cc s vt hin tng vi nhau.
b. Ni dung v tnh cht cc mi lin h ph bin:

- Tnh khch quan: Khng ph thuc vo thc con ngi. Nh c mi lin h m c s vn ng qua li, l phng thc tn ti ca vt cht, l mt yu t khch quan. Do , mi lin h cng l mt tt yu khch quan. Lin h l vn c ca cc s vt hin tng m ch c th nhn thc v vn dng cc mi lin h .
-

Tnh ph bin: Mi lin h tn ti trong tt c mi s vt hin tng, tt

c cc lnh vc t nhin, x hi v t duy. Mi lin h ph bin m hin thc, l ci vn c ca mi s vt hin tng, n th hin tnh thng nht vt cht ca th gii. - Tnh phong ph a dng: Cc s vt hin tng trong th gii vt cht l a dng nn mi lin h gia chng cng a dng. V th khi nghin cu cc s vt hin tng cn phi phn loi cc mi lin h mt cch c th. Tnh a dng, phong ph cn th hin vai tr, v tr ca cc mi lin h i vi s tn ti ca cc chnh th l khng ging nhau.
Cn c vo tnh cht, phm vi, trnh , c th c nhng mi lin h sau:

chung ring; c bn khng c bn; bn trong bn ngoi, ch yu th yu; khng gian thi gian S phn loi ny l tng i v mi lin h ch l mt b phn, mt mt trong ton b mi lin h ph bin ni chung.
Php bin chng duy vt nghin cu nhng mi lin h chung nht v ph

bin nht ca th gii ch quan, cn nhng hnh thc c th ca mi lin l i tng nghin cu ca cc ngnh khoa hc c th. c. ngha

22

V mi lin h mang tnh khch quan v mang tnh ph bin nn trong hnh ng nhn thc ca con ngi, con ngi cn phi tn trng tnh ton din, ngha l khi con ngi nhn thc mt i tng no , hoc gii quyt mt vn g , nh gi g th ngoi vic tm hiu bn thn i tng ra, con ngi cn tm hiu tt c cc mi lin h m n c (quan h ton din). Con ngi khng bao gi nhn thc c tt c cc mi lin bn cht khng gian v hn, thi gian khng im khi u, khng im kt thc. Con ngi c nhiu mi lin h, nu con ngi cng hiu nhiu mi lin h th sai lm ca con ngi cng t. Nu tn trng im ton din th s t c hiu qu ti u hn, cn chng t tng phin din mt chiu, phin din ly mt yu t nh thay cho chnh th. T tnh ring bit ca cc mi lin h i hi con ngi phi tn trng quan im lch s c th, ngha l khi nhn thc nhn nh, nh gi mt iu g th con ngi phi t n vo khng gian ca n, thi gian ca n, nhng mi lin h ca n ( u?; khi no?; vi ci g?) Cn chng quan im chung chung, i khi. => Nguyn l v mi lin h ph bin phn nh c trng th nht trong php bin chng.
2. Nguyn l v s pht trin:

Mi s vt, hin tng trng thi ng, nm trong khuynh hng chung l pht trin
-

Ngun gc ca s pht trin l u tranh gia cc mt i lp gii quyt xung t ca s vt Khuynh hng ca s pht trin l ngun gc ca s vt pht trin dn n cht ca s vt thay i ngc li. Khuynh hng ca s pht trin l: S pht trin din ra khng theo ng thng m bng mt ng quanh co, phc tp, c biu din bng mt ng xon c i ln, l qu trnh ph nh ca ph nh - trong ci mi ra i thay th ci c, v ht mi chu k - s vt lp li dng nh ging ci ban u nhng mc cao hn.
Khi nim v s pht trin:

23

Pht trin l khuynh hng chung. cp n trng thi pht trin l cp n vn ng tin ln c xc nh v hng t thp n cao, t n gin n phc tp, t km hon thin n ngy cng hon thin hn. T khi nim trn cho thy: - Nguyn l v mi lin h ph bin v nguyn l v s pht trin c mi lin h bin chng vi nhau, v nh c mi lin h th s vt mi c s vn ng v pht trin. - Cn phn bit khi nim vn ng vi khi nim pht trin. Vn ng l mi s bin i ni chung, cn pht trin l s vn ng c khuynh hng v gn lin vi s ra i ca ci mi hp quy lut.
Ni dung v tnh cht ca nguyn l:

Pht trin l thuc tnh vn c ca mi s vt hin tng, l khuynh hng chung ca th gii, s pht trin c tnh cht tin ln, k tha lin tc. S pht trin thng din ra quanh co, phc tp, phi tri qua nhng khu trung gian, thm ch c lc c s tht li tm thi. Pht trin l s thay i v cht ca s vt, ngun gc ca s pht trin l s u tranh gia cc mt i lp trong bn thn s vt.
Phn bit quan im bin chng v siu hnh v s pht trin:

Quan im xem s pht trin l mt qu trnh vn ng v tin ln thng qua nhng bc nhy vt v cht. Ngun gc ca s pht trin l cuc u tranh ca cc mt i lp trong s vt. Quan im siu hnh ni chung khng tha nhn s pht trin ca s vt v h thng tuyt i ha s n nh ca s vt - hin tng. Sau ny, khi khoa hc chng minh cho quan im v s pht trin ca s vt, buc h phi ni n s pht trin. Song vi h, pht trin ch l s tng hay gim n thun v lng, khng c s thay i v cht, ngun gc ca n bn ngoi s vt hin tng.

ngha: -

T vic nghin cu nguyn l trn, chng ta thy rng: Pht trin l

khuynh hng chung, l bn cht ca s vn ng v pht trin. Mun nhn

24

thc ng s vt phi c quan im pht trin, ng thi phi bit t s vt trong iu kin lch s c th.
-

Qu trnh pht trin c tht li tm thi, khng c bi quan, ng thi

phi bit ng h ci mi, phi chp nhn n v s pht trin cao hn. - Hin nay chng ta ang trong cng cuc i mi t nc, cn phi phn tch tnh hnh mt cch bin chng rt ra bi hc b ch cho l lun cch mng, trn c s iu chnh hot ng thc tin nhm tip tc trn con ng XHCN m ng ta la chn. ngha phng php lun
-

Nguyn l v mi lin h ph bin i hi trong nhn thc s vt cn

phi c quan im ton din. Vi quan im ny, khi nghin cu s vt phi xem xt tt c cc mi lin h ca bn thn s vt vi cc s vt hin tng khc, phi phn loi cc mi lin h hiu r v tr v vai tr ca tng mi lin h i vi s vn ng v pht trin ca s vt, tn trng quan im ton din.
-

Nu khuynh hng ca cc s vt hin tng trong th gii khch quan

l vn ng i ln th trong nhn thc v thc tin cn phi c quan im pht trin. Quan im pht trin i hi phi pht trin s vt trong s pht trin, cn pht hin c ci mi, ng h ci mi, cn phi tm ngun gc ca s pht trin trong bn thn s vt. Tn trng quan im lch s c th Hai nguyn l c bn ca php bin chng duy vt l c s l lun ca quan im ton din, lch s c th v pht trin. Vi cch xem xt v nghin cu theo quan im ton din s gip ta hiu c bn cht s vt, lm cho nhn thc phn nh ng n v s vt v hot ng thc tin c hiu qu cao. ng vn dng nguyn l v mi lin h ph bin v s pht trin trong vic xy dng ng li cch mng Vit Nam s dng sc mnh thi i, sc mnh quan s - chnh tr - kinh t - ngoi giao, sc mnh ca cc vng chin lc ginh thng li trong chin tranh gii phng. Ngy nay, trong chng ng u ca thi k qu , quan im ny ang c vn dng m ca, pht huy ni lc nhm kt hp sc mnh ton din xy dng mt nc Vit Nam giu mnh.

25

Cu 7: Trnh by 3 quy lut c bn ca php bin chng duy vt?

I. Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp hay cn gi l quy lut

i lp, n cho ta bit ngun gc ca s pht trin Trong ba quy lut c bn ca php bin chng duy vt, Lenin coi quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp l ht nhn ca php bin chng duy vt, bi quy lut ny ch r ngun gc, ng lc bn trong ca s vn ng v pht trin ca s vt. l cha kha gip ta nm vng thc cht ca cc quy lut c bn v cc cp phm tr ca ch ngha duy vt bin chng. Ni dung: Bt k s vt hin tng no cng l mt chnh th bao gm nhng b phn khc nhau, nhng yu t khc nhau lin kt to thnh. Trong c nhng thnh phn c khuynh hng ngc chiu nhau c gi l cc mt i lp. C hai mt i lp hnh thnh nn mt mu thun, nhng mt i lp ny va thng nht va u tranh vi nhau v u tranh gia cc mt i lp trong iu kin nht nh, n mt mc nht nh th mu thun c gii quyt, khi s vt chuyn ha, s vt mi ra i s c nhng mt i lp mi, mu thun mi. Nhng qu trnh thng nht v u tranh mi ca cc mt i lp v n mt lc no mu thun li c gii quyt, s vt li c chuyn ha. Nh vy, mu thun l ngun gc ca s pht trin v c th hn l s u tranh gia cc mt i lp, gii quyt mu thun l ngun gc ca s pht trin. C 2 mt i lp hnh thnh nn mt mu thun, mu thun chnh l mi lin h gia hai mt i lp, nu mt i lp vn c cc dng tn ti khc th mu thun cng l ci vn c, vn l nhn ra n hay khng mi l quan trng.
1.

Mu thun l hin tng khch quan v ph bin: Mu thun l mt khi nim ch s lin h v tc ng ln nhau ca cc mt i lp. l nhng mt c khuynh hng pht trin tri ngc nhau, cng tn ti trong mt s vt. Mu thun l s thng nht ca hai mt i lp, mu thun mang cc tnh cht sau:
-

Tnh khch quan: Mu thun nm bn ngoi thc, khng ph thuc

vo thc, mu thun mang tnh khch quan v l ci vn c trong cc s vt

26

hin tng v tnh ph bin tn ti trong tt c cc lnh vc t nhin - x hi v t duy.

-

Tnh a dng, phong ph, v phc tp: Mu thun trong mi s vt v

trong cc lnh vc khc nhau cng khc nhau. Trong mi s vt hin tng khng phi ch c mt mu thun m c nhiu mu thun, mi mu thun v mi mt ca mu thun li c c im v vai tr tc ng khc nhau i vi s vn ng v pht trin ca s vt. V vy cn phi c phng php phn tch v gii quyt mu thun mt cch c th.
2. Mu thun l mt chnh th trong hai mt i lp va thng nht va

u tranh vi nhau:
-

Thng nht gia cc mt i lp l: Cc mt i lp cng tn ti: N cng tn ti v khng bao gi c mt mt i

lp. Nu mt i lp ny mt i th mt i lp kia cng s mt i, phi c mt mt i lp ny th mi c mt mt i lp kia. Cc mt i lp c s lin h quyt nh, rng buc ln nhau, mt ny ly mt kia lm tin tn ti cho mnh, gp phn quyt nh trng thi tn ti ca nhau. Mt i lp ny khng thay i th tt yu dn n s thay i ca mt i lp kia.
-

u tranh gia cc mt i lp l s xung t bi tr v ph nh ln nhau

gia cc mt i lp. u tranh gia cc mt i lp n mt mc nht nh trong nhng iu kin nht nh th xung t c gii quyt, xung t c gii quyt th bc chuyn ha c thc hin. Khi s vt mi ra i th t n c nhng thnh phn v yu t khc nhau. Trong mt mu thun th s thng nht gia cc mt i lp khng tch ri vi s u tranh gia chng, bi trong s quy nh rng buc ln nhau, hai mt i lp vn lun c xu hng pht trin tri ngc nhau, u tranh vi nhau.
Pht trin l s u tranh gia cc mt i lp, qu trnh hnh thnh v

pht trin ca mt mu thun. Lc u mi xut hin, mu thun th hin s khc bit, sau pht trin ln thnh hai mt i lp. Khi hai mt i lp ca mu thun xung t vi nhau gay gt v c iu kin th gia chng c s chuyn ha v xung t c gii quyt. Mu thun c mt i, mu thun mi

27

c hnh thnh v li mt qu trnh mi lm cho s vt khng ngng vn ng v pht trin.

Nu mu thun khng c gii quyt (cc mt i lp khng chuyn

ha) th khng c s pht trin, chuyn ha ca cc mt i lp l tt yu, l kt qu ca s u tranh gia cc mt i lp. Do s a dng ca th gii nn cc hnh thc chuyn ha cng rt a dng; c hai mt i lp chuyn ha ln nhau v cng c th chuyn ha ln hnh thc cao hn.
-

S vn ng v pht trin ca s vt th hin trong s thng nht bin chng

gia hai mt i lp, s thng nht v u tranh gia hai mt i lp. Trong , thng nht gia cc mt i lp l tm thi, tng i cn u tranh gia cc mt i lp l tuyt i. Tnh tuyt i ca u tranh gia cc mt i lp lm cho s vn ng v pht trin ca s vt l s t thn v din ra lin tc. Tnh tng i ca thng nht gia cc mt i lp lm cho th gii vt cht phn ha thnh cc b phn, cc s vt a dng, phc tp, gin on. Tm li: S vt v hin tng trong th gii khch quan l u l th thng nht gia cc mt i lp, chnh s u tranh gia cc mt i lp v s chuyn ha gia chng l ngun gc v ng lc ca s pht trin, cho php con ngi rt ra mt s nh hng: - Trong hot ng ca con ngi, con ngi mun pht trin th phi tm ra c mu thun. - Tm ra mu thun kh, kh hn na con ngi phi tip cn vi mu thun, phi nhn thng vo mu thun. - Phi bit phn loi mu thun
-

Xc nh v tr v vai tr ca mu thun. ngha phng php lun: Quy lut thng nht v u tranh ca cc mt i lp l quy lut c bn ca

php bin chng duy vt, Lenin gi quy lut ny l ht nhn ca php bin chng v n l c s hiu r mi quan h gia cc phm tr khc nhau cng nh cc quy lut c bn khc trong php bin chng duy vt.
28

Mu thun l khch quan, l ngun gc, ng lc ca s pht trin nn mun nm c bn cht ca s vt cn phi phn i ci thng nht v nhn thc cc b phn i lp ca chng. Mu thun mang tnh ph bin v a dng. Do , trong nhn thc v hot ng thc tin phi c phng php phn tch mu thun v gii quyt mu thun mt cch c th, vic gii quyt mu thun ch bng con ng u tranh gia cc mt i lp v vi nhng iu kin chn mi. Quy lut mu thun l quy lut c bn ca php bin chng duy vt, ch r ngun gc v ng lc ca s pht trin, quy lut c tnh ph bin v vy c vn dng trong mi lnh vc ca i sng x hi. Trong qu trnh vn ng cn nhn r thng nht l tng i, u tranh l tuyt i. Ch khng c tuyt i ha mt i lp ny m ph nhn mt i lp kia, hoc dung ha cc mt i lp, th tiu mu thun. Trong qu trnh cch mng Vit Nam, ng ta bit pht hin ng mu thun ca tng thi k cch mng, a cch mng n thng li. Quy lut t s thay i v lng dn n s thay i v cht v ngc li: Quy lut ny cho ta hiu cch thc ca s pht trin Ni dung: Mi chnh th u l s thng nht gia cht v lng, trong Cht tng i n nh, cn Lng thng xuyn bin i. Lng bin i n mt mc nht nh v trong nhng iu kin nht nh th Cht s thay i. Khi s vt chuyn ha, s vt mi ra i vi Cht mi v Lng mi. Lng vn t n thng xuyn bin i n mt mc nht nh v trong nhng iu kin nht nh Cht li chuyn ha nhng s bin i ca Lng ny khc s bin i ca Lng c c v tc v khuynh hng, iu ny do Cht quyt nh. Nh vy, cch thc ca s pht trin l t nhng thay i v Lng dn n nhng thay i v cht v ngc li. hiu c mi quan h bin chng gia hai mt ny, trc ht cn nm vng khi nim Cht v Lng.
1. CHT: l mt phm tr trit hc, dng ch tnh quy nh vn c ca

cc s vt, l s thng nht hu c gia cc thuc tnh, lm cho n l n v phn bit n vi ci khc.
29

T quan nim trn chng ta khng nn ng nht khi nim Cht vi khi nim Thuc tnh:
Mi s vt hin tng u c nhiu thuc tnh ny, khng tham gia vo

vic quy nh Cht nh nhau, m ch c nhng thuc tnh c bn mi quyt nh Cht ca s vt. V th, khi no thuc tnh c bn thay i th Cht ca s vt mi thay i. Khi cc thuc tnh khng c bn c th thay i nhng khng lm cho cht ca s vt thay i. Mt khc, cc thuc tnh nh cht ca s vt ch bc l qua nhng mi lin h c th. Do , vic phn bit thuc tnh c bn v khng c bn, Cht v thuc tnh cng ch l tng i, v v vy mi s vt hin tng khng ch c mt Cht m c nhiu Cht. Ty theo nhng mi quan h c th ca n vi nhng Cht khc.
Cht l biu hin tnh n nh tng i ca s vt, l ci vn c v

khng tch ri s vt. Do , khng th c cht tn ti thun ty hoc ph thuc vo cm gic ch quan ca con ngi nh cc nh trit hc duy tm ch quan quan nim.
2. LNG: l phm tr trit hc dng ch tnh quyt nh vn c ca

sinh vt v mt quy m, trnh pht trin ca s vt, biu th s lng, cc thuc tnh, cc yu t cu thnh s vt.
c trng ca Lng c biu th bng con s hoc cc i lng ch

kch thc di ngn, quy m to nh, tng s nhiu t, trnh cao thp, tc nhanh chm, nhng i vi cc s vt phc tp khng th ch din t bng nhng con s chnh xc m cn phi c nhn bit bng t duy tru tng ha. Lng l ci khch quan vn c bn trong ca s vt
S phn bit gia Cht v Lng cng l tng i, ngha l c ci

trong quan h ny l Cht nhng trong quan h khc li l Lng hoc ngc li. Do , cn chng quan im siu hnh tuyt i ha ranh gii gia Cht v Lng.
3.

Mi quan h bin chng gia Cht v Lng:

30

Cht v Lng l hai mt i lp: Cht tng i n nh cn Lng thng xuyn bin i. Song hai mt i lp khng tch ri nhau m tc ng ln nhau mt cch bin chng. S thng nht gia Cht v Lng trong mt nht nh khi s vt ang tn ti. : l mt phm tr trit hc dng ch s thng nht gia Lng v Cht, l gii hn trong s thay i v Lng cha lm thay i c bn v cht ca s vt. im nt: l im gii hn khi m Lng t ti s lm thay i cht ca s vt. Bc nhy: l s thay i v cht qua im nt, l bc ngot c bn kt thc mt s thay i v lng, l s gin on trong bin i lin tc ca cc s vt. Do vy, c th ni pht trin l s t on trong lin tc, l trng thi lin tc ca cc im nt. Khi s vt mi ra i vi Cht mi, li c mt Lng mi ph hp to nn s thng nht gia Cht v Lng, s tc ng ca Cht mi vi Lng mi c biu hin quy m, nhp iu pht trin mi ca Lng. Tm li: Quy lut Lng Cht ch r cch thc bin i ca s vt v hin tng. Trc ht, Lng bin i dn v lin tc n khi t n im nt (gii hn ca s thng nht gia Lng v Cht) s dn n bc nhy v cht, Cht mi ra i li to nn s thng nht mi gia Cht v Lng. Tuy nhin, th gii s vt hin tng l a dng, phong ph do hnh thc ca cc bc nhy cng rt a dng v phong ph. V th: - Cn chng t tng ch quan nng vi - Cn t gic, tch cc tch ly v lng - Cn chng t tng trng ch, li ngha phng php lun: Quy lut ny c ngha phng php lun quan trng trong nhn thc v hot ng thc tin. Do s vn ng v pht trin ca s vt trc ht l s tch ly v lng, v khi s tch ly v lng vt qu gii hn th tt yu c bc nhy v Cht, nn trong nhn thc v hot ng thc tin cn chng:
31

+ Khuynh hng t khuynh: T tng nn nng, ch quan, duy ch, th hin ch khi cha c s tch ly v Lng mun thc hin bc nhy v cht. + Khuynh hng hu khuynh: T tng bo th, ch i, khng dm thc hin bc nhy v cht. Khi c s tch ly y v lng hoc ch nhn mnh n s bin i dn v lng. Cn c thi khch quan, khoa hc v c quyt tm thc hin cc bc nhy khi c cc iu kin y .
III. Quy lut ph nh ca ph nh:

Quy lut ny ni v chiu hng ca s pht trin Ni dung: Vn vt pht trin khng din ra theo ng thng, m l mt ng quanh co phc tp, c biu din bng hnh xon c i ln. y l qu trnh ph nh ca ph nh. Trong , ci mi ra i thay th ci c v ht mi mt chu k s vt lp li ng nh ci ban u nhng mc cao hn
1. Khi nim v ph nh:

Ph nh l trng thi ny thay th bng trng thi khc trong qu trnh vn ng ca chnh th. S thay i c th i ln, c th i xung, c th tin ha, c th thoi ha, hoc khng xc nh v chiu hng. C hai loi ph nh:
-

Ph nh sch trn: Do nguyn nhn bn trong gy ra, khng c tnh k tha v khng to tin cho s pht trin. Ph nh bin chng: L ph nh c tnh k tha, to iu kin cho s pht trin. Ph nh bin chng c c im: Qu trnh ny din ra mt cch khch quan. Nguyn nhn ca ph nh nm bn trong bn thn ca s vt, l kt qu gii quyt cc mt i lp bn trong ca s vt, qu trnh tch ly v Lng dn n s nhy vt v cht.

Tnh k tha: Ci mi ra i trn c s ci c, l s ph nh c

tnh k tha. Ph nh c tnh k tha l loi b nhng yu t li thi,

32

lc hu, gy cn tr cho s pht trin, ng thi cng chn lc v gi li nhng yu t tch cc v ci bin i cho ph hp vi ci mi. 2. Quy lut: - Qu trnh ph nh ca ph nh l qu trnh t o thi, t sng lc. Qu trnh o thi din ra khc nhau: trong gii t nhin din ra rt t nhin, trong x hi din ra rt phc tp. Gi tng l bn thn n khng c m bn ngoi tng l c, qu trnh ny lm cho o thi v sng lc trong x hi phc tp hn nhiu. - Th gii vt cht vn ng v pht trin din ra thng qua qu trnh bin chng v tn. S pht trin ca s vt din ra qua nhiu ln ph nh, to ra mt khuynh hng t thp n cao c tnh chu k. Tnh chu k ca s ph nh bin chng biu hin ch thng qua mt s ln ph nh ci mi xut hin, dng nh lp li ci c nhng trn c s cao hn. Bt k ci mi no cng c mt s c trng c bn: Ci yu
Xu th ca ci mi l xu th ca s pht trin (chnh ni ti trong ci

yu, nguyn nhn bn trong t n vn c). Cn pht trin nhanh hay chm ph thuc vo nng lc k tha, khi pht trin n mt lc no n c khng nh v sau vn tip tc pht trin. Khi pht trin n nh cao nht th xu th ca n l xu th b ph nh. Bt k mt s vt no cng c mt giai on, mt thi k gi l ci mi, c th mt s vt c nhiu thi k gi l ci mi, l ci yu trong ci yu y, v n c xu th pht trin, n mt lc no n pht trin n nh cao c khng nh S ph nh ca ph nh l kt thc ca mt chu k pht trin, ng thi li l im xut pht ca mt chu k mi, v c nh th tip tc mi mi to nn hnh thi xoy trn c ca s pht trin. Tm li: Quy lut ph nh ca ph nh ch r s pht trin khuynh hng chung, l s tt yu ca s vt hin tng trong th gii khch quan. Song qu trnh pht trin khng din ra theo ng thng m quanh co, phc tp, phi tri qua nhiu ln ph nh v nhng khu trung gian. iu gip chng ta trnh c cch
33

nhn phin din v gin n trong vic nhn thc cc s vt hin tng, c bit l nhng hin tng x hi. Quy lut ph nh ca ph nh cng khng nh tnh tt thng ca ci mi, v ci mi l ci ra i ph hp vi quy lut pht trin ca s vt. Mc d khi mi ra i, ci mi c th cn non yu song n l ci tin b hn v Cht so vi ci c. V vy, trong nhn thc v hnh ng thc tin cn c thc pht hin ra ci mi, to iu kin cho ci mi pht trin. Trong khi ph phn ci c cn phi bit sng lc, k tha nhng yu t hp l ca ci c, trnh thi h v ch ngha, ph nh sch trn. ngha:
-

Ty vo tnh tip cn v mc nghin cu, thy c tnh cht phc tp

ca qu trnh pht trin. - Thy c vai tr quyt nh ca nguyn nhn bn trong ca ngun lc ni ti, t nht thc hin c khng li vo ci bn ngoi mc d n gi vai tr rt quan trng. - Thy c tm quan trng ca vic k tha (c chn lc) - Thy c tnh tt yu ca qu trnh t o thi, t sng lc ng nu ko nhng ci n lc b o thi. - C trnh ng i vi ci mi v ci hin tn ng c khng nh.
-

Quy lut ph nh ca ph nh ch ra rng: pht trin l khuynh hng

chung, nhng qu trnh pht trin din ra rt phc tp, n bao hm c s tht li, s lp li, phi tri qua nhiu ln ph nh, nhiu khu trung gian. Trong i sng x hi, qu trnh pht trin cng phc tp hn. iu i hi trong thc tin v trong nhn thc x hi khng c ch quan n gin khi xem xt s vt m phi c ci nhn bin chng ng vi xu th thi i hin nay. Ch ngha x hi hin nay ang gp khng hong, phong tro u tranh cch mng th gii ang gp kh khn, mc d vy khng g ngn cn c s tin ti ch ngha Cng sn ca loi ngi, CNTB khng phi l x hi khng th vt qua c.
-

Quy lut ph nh ca ph nh cho chng ta c s l lun tm hiu v

s ra i ca ci mi: trong t nhin ci mi ra i mt cch t pht. Trong x hi, ci mi ra i gn lin vi hot ng c thc ca con ngi, ci c khng
34

bao gi cho ci mi ra i mt cch ha bnh m lun tm cch ngn cn. Do vy, nu ci mi khng tch cc ch ng u tranh th ci mi khng t ng pht trin c. Chng ta cn c thi ng h ci mi thc y s pht trin ca s vt theo xu hng tt yu ca n. Cu 8: Thc tin v vai tr ca thc tin? nh ngha: Thc tin l ton b hot ng vt cht ca con ngi c tnh mc ch nhm ci to t nhin x hi, mang tnh cht lch s - x hi nht nh. Cc loi hnh c bn ca hot ng thc tin: Hot ng sn xut ca ci vt cht l dng hot ng thc tin nguyn thy nht, l c bn nht v n quyt nh s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi, quyt nh cc dng khc nhau ca hot ng thc tin, n to thnh c s ca tt c cc hnh thc khc ca hot ng sng ca con ngi, gip con ngi thot khi gii hn ca ng vt. - Hot ng ci to x hi nhm bin i cc quan h x hi, ch x hi - Hot ng thc nghim khoa hc: l dng hot ng thc tin ngy cng tr nn quan trng trong s pht trin x hi, c bit trong thi k cch mng khoa hc v cng nghip hin i.
Khi qut tnh cht c im ca thc tin : -

Hot ng thc tin ch bao gm nhng hot ng vt cht ch khng c hot ng tinh thn.

- Hot ng thc tin mang tnh ph bin: khng c quc gia no m khng c hot ng sn xut, thc nghim khoa hc, chnh tr - Hot ng thc tin c tnh hnh thc trc tip (khng c tnh l lun) Thc tin cao hn l lun tnh hnh thc trc tip, t thc tin c th kim tra c chn l. Thc tin gn vi l lun Hc i i vi hnh v thc tin l sn phm ca i tng x hi, x hi thc tin va c tnh tng i va c tnh tuyt i, nn thc tin lun vn ng v bin i, thc tin bin ci ch quan thnh khch quan. Hot ng thc tin ch c hot ng vt cht, nhng
35

trong qu trnh sn xut vt cht cng vi vic sn xut ra ca ci vt cht l sn sinh ra hot ng tinh thn.
Vai tr ca thc tin i vi nhn thc:

- Thc tin l c s, ng lc, mc ch ca nhn thc:

Thc tin l c s ca nhn thc, khng c hot ng thc tin th khng c

nhn thc. Bn thn th gii t vn ng v pht trin nhng phi c thc tin th con ngi mi nhn thc c chng. Bn cht v hin tng ca s vt thng nht vi nhau, bn cht bc l thng qua hin tng; mt hin tng cha bc l c bn cht nhng hin tng no cng c bn cht. Khi thc tin tc ng n bn cht th bn cht bc l ra ngoi. Thc tin l ng lc ca nhn thc: Trong qu trnh gii quyt thc tin th nhn thc khng ngng thay i, con ngi nm bt v ci to t nhin -> con ngi phi thng xuyn thay i cng c, cng c lao ng cng l cng c nhn thc. Thc tin l mc ch ca nhn thc: nhn thc bao gi cng phc v thc tin. Khng c ngnh khoa hc no m khng phc v con ngi, cn nu khng l gi khoa hc. Nhim v tng kt l lun t thc tin, gii quyt thc tin t cch mng Vit Nam - Thc tin l tiu chun ca chn l, tiu chun ny va c tnh tuyt i va c tnh tng i Tiu chun thc tin c tnh tuyt i v thc tin l tiu chun khch quan kim nghim chn l thc tin, mi giai on lch s c th xc nhn c chn l. Tiu chun thc tin c tnh tng i v thc tin khng dng nguyn mt ch m bin i v pht trin. Thc tin l mt qu trnh v thc hin bi con ngi nn khng trnh khi c c yu t ch quan. Tiu chun thc tin khng cho php bin nhng tri thc ca con ngi thnh nhng chn l tuyt ch cui cng. Trong qu trnh pht trin ca thc tin v nhn thc, nhng tri thc t c trc kia v hm nay vn phi thng xuyn chu kim nghim bi thc tin tip theo, tip tc, c thc tin b sung, iu chnh, sa cha v hon thin hn. Vic qun trit tnh bin
36

chng ca tiu chun thc tin gip chng ta trnh khi nhiu cc oan, sai lm nh ch ngha gio iu, bo th hoc ch ngha ch quan, ch ngha tng i.

Cn qun trit quan im thc tin, quan im ny yu cu vic nhn thc

phi xut pht t thc tin, da trn c s thc tin, i su vo thc tin, phi coi trong tng kt thc tin Vit Nam. Nghin cu l lun phi lin h vi thc tin, hc i i vi hnh. Nu xa ri thc tin s dn n cc sai lm ca bnh ch quan, gio iu, my mc, bnh quan liu.

Cu 9: S thng nht gia l lun v thc tin?

1.

Khi nim: - Thc tin l phm tr trit hc ch ton b hot ng vt cht ca con ngi, v c tnh mc ch nhm ci to t nhin v x hi, mang tnh lch s x hi nht nh. + Bn cht ca hot ng thc tin l s tc ng qua li gia ch th v khch th. + Hot ng thc tin a dng, song c th chia thnh ba hnh thc c bn: Hot ng sn xut vt cht hot ng bin i chnh tr x hi hot ng thc nghim x hi. Trong , hot ng sn xut ca ci vt cht l hot ng c ngha quyt nh cc hnh thc khc, hot ng bin i chnh tr x hi l hnh thc cao nht v hot ng thc nghim khoa hc l hnh thc c bit nhm thu nhn nhng tri thc v hin thc khch quan.
-

L lun vi ngha chung nht l s khi qut nhng kinh nghim thc tin, l

tng hp cc tri thc v t nhin x hi c tch ly trong qu trnh lch s ca con ngi. + Nh vy, l lun l sn phm cao ca nhn thc, l nhng tri thc v bn cht quy lut ca hin thc + L lun th hin tnh c bn, l l su sc hn, chnh xc hn, h thng hn, c tnh bn cht su sc hn, v do phm vi ng dng ca n cng ph bin rng hn so vi tri thc kinh nghim.

37

+ L qu trnh nhn thc nn bn cht ca l lun l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. 2. Mi lin h bin chng gia l lun v thc tin - Trong quan h vi l lun th thc tin gi vai tr quyt nh v thc tin l hot ng vt cht cn l lun l sn phm ca hot ng tinh thn. Vai tr quyt nh ca thc tin i vi l lun th hin ch thc tin l c s ng lc v mc ch ca nhn thc (l lun), thc tin cn l tiu chun ca chn l (l lun). Thng qua hot ng thc tin, l lun mi c vt cht ha v hin thc ha, l lun mi c sc mnh ci to hin thc.
- L lun c s tc ng tr li i vi thc tin. L lun c vai tr trong vic

xc nh mc tiu, khuynh hng cho hot ng thc tin. V th c th ni l lun l kim ch nam cho hot ng thc tin, l lun c vai tr iu chnh hot ng thc tin, lm cho hot ng thc tin c hiu qu ln. L lun Cch mng c vai tr to ln trong thc tin cch mng Lenin vit: Khng c l lun cch mng th khng th c phong tro cch mng Gia l lun v thc tin c s lin h, tc ng qua li, to iu kin cho nhau cng pht trin. Bi vy s thng nht gia l lun v thc tin l nguyn l cao nht v c bn nht ca trit hc Marx Lenin, thng nht gia l lun v thc tin l mt nguyn tc cn bn ca ch ngha Marx Lenin. Thc tin khng c l lun hng dn th thnh thc tin m qung, l lun m khng lin h vi thc tin l l lun sung.
3.

ngha phng php lun: - Khng c cao thc tin, h thp vai tr l lun ri vo ch ngha thc dng, ch ngha kinh nghim v ngc li khng c cao l lun n mc xa ri thc tin, ri vo bnh ch quan duy ch. - i mi t duy trong s gn lin vi hot ng thc tin l mt trong nhng ch trng ln hin nay ca ng ta. Ch c i mi t duy l lun gn lin vi thc tin th mi c th nhn thc c quy lut khch quan v trn c s ra c ng li Cch mng ng n trong cng cuc xy dng CNXH nc ta hin nay.

38

Cu 10: Lc lng sn xut v quan h sn xut?

1.

Phng thc sn xut: Phng thc sn xut l cch thc sn xut ca con ngi trong mt thi im lch s nht nh, phng thc sn xut l mt chnh th thng nht gia hai yu t lc lng sn xut v quan h sn xut.
a. Lc lng sn xut:

Biu hin mi quan h gia con ngi vi t nhin, th hin trnh chinh phc t nhin ca con ngi trong qu trnh tc ng vo t nhin to ra ca ci vt cht to ra s tn ti v pht trin ca loi ngi. LLSX TLSX Con ngi TL TLL PTL (CSSX) CCL NSL, PCLXH, v chinh phc t nhin - T liu sn xut bao gm u t lao ng v t liu lao ng + i tng lao ng l nhng b phn ca gii t nhin c cng c lao ng ca con ngi tc ng vo, l cng c lao ng ca mt phng thc sn xut, u t lao ng trong gii t nhin b hao mn i. i tng lao ng qua ch bin cng nghip c ch , quan trng l mang li hiu qu rt ln vi quy m sn xut nh. S pht trin ca cc i tng lao ng qua ch bin cng nghip l khng ngng. + T liu lao ng l s thng nht hu c gia phng tin lao ng v cng c lao ng
Phng tin lao ng: l ton b mt bng nh xng, phng tin giao

thng vn ti, bn bi, sn bay, hi cng. Phng tin lao ng ny gip cho sn xut tin hnh c tt, v ta v phng tin lao ng nh mch mu ca phng thc sn xut, trong mi quan h ny n l phng tin lao ng, trong mi quan h khc n li l i tng lao ng.
Cng c lao ng: l mt vt hay phc hp vt m con ngi s dng

tc ng vo i tng lao ng lm ra ca ci vt cht. Cng c lao ng l yu t quan trng trong lc lng sn xut ch khng phi l yu
39

t quyt nh. Cng c lao ng do con ngi to ra nn con ngi mi quyt nh cng c lao ng, quyt nh nng sut lao ng, phn chia lao ng XH (cng), vic chinh phc thin nhin ca con ngi. Mun nh gi s pht trin phi xem xt con ngi s dng cng c g, ch khng phi sn xut ra sn phm g. V vai tr quan trng ca cng c sn xut l nh vy nn ngi ta xt cng c lao ng l xng ct, bp tht ca qu trnh lao ng.
-

Con ngi y khng phi l con ngi ni chung m l con ngi lao ng, ngi lao ng khng ng nht vi dn s. Ngi lao ng trc ht l ngi c sc lao ng, phi c tri thc - tri thc trong qun l chuyn mn, tri thc kinh nghim, tri thc khoa hc, ngi lao ng ra mc ch hoc quyt nh vic s dng cc hnh thc, cng c, phng tin, phng php ca qu trnh sn xut. nh gi ngi lao ng bao gi cng phi t trong quan h ngi lao ng vi nhng loi t liu sn xut no h c trong tay v vi trnh tri thc nh th no. Ngi lao ng l ch th ca qu trnh sn xut x hi, l nhn t ch yu hng u ca lc lng sn xut, quyt nh ton b qu trnh sn xut, bi con ngi ch to ra cng c lao ng v cng c lao ng nn cho d c tinh vi th no th cng do con ngi to ra. Ni n nng sut lao ng l ni n s lng sn phm c cng cht lng nh nhau c to ra trong mt thi gian nht nh. Nng sut lao ng l thc o trnh pht trin ca lc lng sn xut, ng thi xt n cng l nhn t quan trng nht cho s thng li ca mt trt t x hi mi. Tt c cc yu t ca lc lng sn xut c mi quan h bin chng vi nhau, ci n l ng lc thc y cho ci kia pht trin. Nhn chung cc yu t ca lc lng sn xut lun bin i theo chiu hng ngy cng hon thin, l yu t mang tnh cch mng. S pht trin ca lc lng sn xut l s pht trin ca t liu lao ng thch ng vi bn thn ngi lao ng, vi trnh vn ha khoa hc k thut ca h. Ngy nay khoa hc k thut tr thnh lc lng sn xut trc tip, nhng thnh tu ca khoa hc k thut c vn dng nhanh chng v rng ri vo sn xut, c tc dng thc y mnh m sn xut pht trin. Nhng t liu sn xut,
40

nhng tin b ca cng ngh v phng php sn xut l kt qu vt cht ca phng php nhn thc khoa hc. Thi i ngy nay, tri thc x hi tr thnh b phn cn thit ca kinh nghim, v tri thc ca con ngi sn xut c pht trin mnh m. l lc lng sn xut to ln thc y qu trnh pht trin, thc y tin b x hi trn th gii. V vy, mi yu t trong lc lng sn xut c v tr, vai tr ring ca mnh, nhng lc lng sn xut l s thng nht bin chng gia con ngi, cng c lao ng, phng thc lao ng v i tng lo ng.
b. Quan h sn xut: L biu hin mi quan h gia ngi vi ngi trong

qu trnh sn xut, quan h sn xut bao gm quan h sn xut gia ngi vi ngi i vi vic s hu t liu sn xut, quan h gia ngi vi ngi i vi vic t chc sn xut, quan h gia ngi vi ngi i vi vic phn phi sn phm lao ng. Ba mt c bn ca quan h sn xut, mi mt c v tr v vai tr khc nhau trong quan h sn xut. Tc ng ca n cng khc nhau, c ci trc tip nhng cng c ci gin tip. Quan h sn xut l mt h thng nn cc yu t khng ng b vi nhau s km hm lc lng sn xut. Ba mt trong quan h sn xut c mi quan h bin chng vi nhau to thnh mt chnh th, trong quan h s hu i vi t liu sn xut l quan trng nht v n gi vai tr quyt nh n tnh cht mi quan h kinh t gia ngi vi ngi trong sn xut chi phi cc mt quan h khc. Cn hai quan h kia ch c vai tr quan trng v n c th gp phn cng c, pht trin ton din quan h sn xut cng nh quan h s hu, cng c th lm mn, lm bin dng quan h s hu. Trong qu trnh sn xut, lc lng sn xut v quan h sn xut tc ng bin chng vi nhau cu thnh chnh th phng thc sn xut. Trong phng thc sn xut, lc lng sn xut biu hin trnh con ngi chinh phc t nhin v l ni dung ca qu trnh sn xut. Cn quan h sn xut biu hin tnh cht x hi ca sn xut, l hnh thc x hi ca qu trnh sn xut y. S tc ng bin chng gia hai mt ca qu trnh sn xut to thnh quy lut

41

khch quan chi phi ton b qu trnh vn ng v pht trin ca phng thc sn xut.
2. Quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi t chc v trnh ca lc

lng sn xut
a.

Gii thch:
- Tnh cht ca lc lng sn xut:

Tnh c th: th hin tnh cht ca t liu sn xut v s dng cng Tnh x hi ha ca lc lng sn xut: th hin tnh cht ca

c th cng, tnh cht ca lao ng l ring l - tch ri nhau.

LLSX s dng my mc do nhiu ngi s dng t liu sn xut y theo kiu phn cng chuyn mn ha. Sn phm lm ra l kt qu hp tc ca nhiu ngi trong h thng dy chuyn sn xut thng nht, ch n khi my mc ra i th mi xut hin t chc x hi ha ca lc lng sn xut.
-

Trnh ca lc lng sn xut l ni n trnh pht trin ca cng

c lao ng, ca k thut cng ngh, trnh kinh nghim, k nng lao ng ca con ngi, trnh t chc v phn cng lao ng x hi, trnh pht trin ca khoa hc vt cht ha trong cc yu t ca lc lng sn xut mi giai on lch s nht nh. V vy, trnh t chc khng tch ri trnh quyt nh t chc th hin tnh trng ca LLSX
b. Ni dung ca quy lut:

S tc ng ln nhau gia quan h sn xut v lc lng sn xut biu hin mi quan h mang tnh cht bin chng. Quan h ny biu hin thnh quy lut c bn nht ca s vn ng ca i sng x hi quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi t chc v trnh pht trin ca lc lng sn xut.
-

Trnh ca lc lng sn xut quyt nh quan h sn xut:

Trnh ca lc lng sn xut nh th no th quan h sn xut

phi nh th. Lc lng sn xut l yu t ng nht v cch mng nht, l ni dung ca phng thc sn xut, cn quan h sn xut l yu t tng i n nh,

42

l hin tng x hi ca phng thc sn xut lc lng sn xut quyt nh quan h sn xut.

Lc lng sn xut lun bin i, khi n bin i n mt mc

nht nh th quan h sn xut s bin i theo. Lc lng sn xut pht trin th QHSX bin i theo ph hp vi tnh cht v trnh ca LLSX. S ph hp lm cho LLSX tip tc pht trin, khi t chc v trnh ca LLSX pht trin n mc no s mu thun vi quan h SX hin c, i hi xa b quan h SX c hnh thnh QHSX mi ph hp vi LLSX ang pht trin, lm phng thc SX c mt i, phong thc SX mi xut hin.

S pht trin ca LLSX t thp n cao qua cc thi k lch s khc

nhau quyt nh s thay th QHSX c bng QHSX mi cao hn, a loi ngi tri qua nhiu hnh thi kinh t XH khc nhau t thp ln cao vi nhng kiu quan h SX khc nhau.
-

Quan h sn xut tc ng tr li lc lng sn xut: Nu quan h sn xut ph hp vi tnh cht v trnh ca LLSX, n s thc y lc lng sn xut pht trin, thc y sn xut pht trin cho XH pht trin. Nu quan h SX li thi, lc hu, khng ph hp vi tnh cht v trnh ca LLSX, n s km hm s pht trin ca LLSX + Quan h sn xut quyt nh mc ch ca SX (CNTB u t vo nc ta cn phi xc nh mc ch sn xut). Quan h sn xut tc ng n tnh tch cc, nng ng ca LLSX thng qua quan h sn phm, qua phn phi. S tc ng khc nhau: S ph hp chnh l s hp l, biu hin ch cc yu t ca LLSX c th hin c ti u nng lc ca n hay khng. QHSX khng ph hp biu hin: QHSX vt trc LLSX, cc mt ca QHSX khng ng b vi nhau s km hm s pht trin ca LLSX. Mun bit quy lut ny khng ng b phi tm t thc tin, khi nng sut lao ng khng tng th khng ph hp hoc khi ngi lao ng khng thit tha vi cng vic ca h. + Quan h sn xut s d c th tc ng (thc y hoc km hm) s pht trin ca LLSX v n quyt nh mc ch ca SX, nh hng n trnh
43

 lao ng ca qung i qun chng, kch thch hoc hn ch vic ci thin cng c, vic p dng KHKT vo SX, vic hp tc v phn cng L. Trong XH c giai cp i khng, mu thun gia LLSX v QHSX biu hin thnh mu thun giai cp v ch thng qua u tranh giai cp mi gii quyt c mu thun a XH tin ln.
3.

ngha ca quy lut: - Quy lut v s ph hp ca QHSX vi tnh cht v trnh ca LLSX biu hin s vn ng ni ti ca phng thc SX, biu hin tnh tt yu ca s thay th phng thc SX ny bng PTSX khc cao hn. Quy lut ny l quy lut ph bin tc ng trong mi XH, lm cho XH loi ngi pht trin t thp n cao. - N ch ra vai tr ca SX ra ca ci vt cht. V vy lch s pht trin XH loi ngi chng qua l lch s pht trin k tip nhau ca cc phng thc SX t thp n cao. - y l c s l lun chng ta xa b c ch tp trung quan liu bao cp chuyn sang nn kinh t nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng di s qun l ca nh nc XHCN. - Nghin cu quy lut ny gip chng ta xy dng phng thc SX mi nc ta. 4. S vn dng quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi t chc v trnh ca lc lng sn xut Nc ta la chn con ng XHCN, b qua ch TBCN, t mt nc nng nghip lc hu. Do , phng thc sn xut XHCN l mt qu trnh lu di v y kh khn phc tp. Kinh nghim thc t ch r, LLSX b km hm khng ch trong quan h SX lc hu m c khi quan h SX pht trin khng ng b, v c nhng yu t i qu xa so vi trnh pht trin ca LLSX. Tnh hnh thc t ca nc ta i hi phi coi trng nhng hnh thc kinh t trung gian, qu t thp n cao, t quy m nh n quy m ln. xy dng phng thc sn xut XHCN, chng ta ch trng xy dng mt nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, vi c ch th trng c s qun l ca nh nc

44

nhm pht huy mi tim nng ca cc thnh phn kinh t, pht trin mnh m LLSX xy dng c s kinh t ca CNXH. Tng bc x hi ha XHCN, qu trnh c th hin khng phi bng g p m thc hin tng bc, thng qua s hn hp cc hnh thc s hu nh Cty c phn, Cty T bn nh nc, cc hnh thc HTX dn hnh thnh cc tp on kinh doanh trong cc n v kinh t quc doanh v tp th l nng ct. Chng ta ch b qua nhng g ca XH c khng cn ph hp vi XH mi, thay th v khng em li hiu qu kinh t XH cao hn, chng ta ch trng thc hin s chuyn ha ci c thnh ci mi theo nh hng XHCN.

Cu 11: Xem li

Cu 12: C s h tng v kin trc thng tng? Mi mt x hi trong lch s c mt kiu nhng quan h vt cht c bn nht nh ng vi nhng LLSX nht nh, l nhng QHSX, ph hp vi nhng kiu quan h SX l mt h thng nhng quan h v chnh tr, php quyn, nhn thc nhng quan h ch th (?) tinh thn ny c thc hin thng qua nhng thit ch XH tng ng nh Nh nc, ng phi, ta n, gio hi v cc t chc XH khc S lin h v tc ng ln nhau gia cc quan h kinh t ca XH v cc quan h chnh tr (?) tinh thn, hnh thnh nn cc quan h kinh t c ch ngha duy vt lch s phn nh trong phm tr C s h tng v kin trc thng tng.
1. nh ngha: a. C s h tng: L ton b nhng quan h SX hp thnh c cu kinh t

ca mt XH nht nh. Kinh nghim CSHT phn nh chc nng XH ca cc QHSX vi t cch l c s kinh t ca cc hin tng XH. C s h tng c ba loi quan h sn xut: Th I: Quan h SX thng tr - trong XH ng thi c mt nh nc bo
45

v giai cp thng tr v mt kinh t. Th II: Quan h SX tn d ca XH trc : k tha v ci to ci c Th III: QHSX l mm mng cho mt XH tng lai c trng cho tnh cht ca mt CSHT do quan h SX thng tr quyt nh, n chi phi ch o v c tc dng i vi CSHT. Trong XH c i khng giai cp th tnh cht ca s i khng giai cp v s xung t giai cp bt ngun t trong c s h tng. Cn phn bit CSHT vi c s XH: ng loi nhng khng ng nht
b. Kin trc thng tng: L ton b nhng h t tng, quan im, chnh

tr, php lut, c im nhng thit ch tng ng v nhng quan h ni ti ca thng tng c xy dng trn CSHT. - Mi yu t ca KTTT c c im ring, c quy lut pht trin ring nhng c lin h v tc ng ln nhau v u ny sinh trn CSHT, phn nh CSHT trong Nh nc l b phn c quyn lc mnh m nht ca KTTT. Chnh nh Nh nc m t tng ca giai cp thng tr mi thng tr c ton b i sng XH.
-

KTTT ca XH c i khng giai cp bao gm h t tng v th ch ca

giai cp thng tr, tn d ca cc quan im XH trc . Cc quan im v t chc ca cc giai cp mi ra i, quan im t tng v cc tng lp trung gian, h t tng ca giai cp thng tr quyt nh tnh cht c bn ca KTTT trong mt h thng x hi nht nh. Tnh cht i khng v quan im t tng phn nh tnh cht i khng ca CSHT. - KTTT khc vi kin trc XH v kin trc XH khng c cc thit ch tng ng. 2. Mi quan h bin chng gia CSHT v KTTT:

Mi h thng KTXH c CSHT v KTTT ca n, gia chng c mi quan h bin chng vi nhau, trong CSHT quyt nh KTTT v KTTT tc ng tr li CSHT.
a. CSHT quyt nh KTTT: tc l nhng QHSX trong XH s quyt nh t

tng, ni dung cc hnh thi v quyt nh c cu t chc ca cc thit ch:

46

CSHT no th sn sinh ra KTTT tng ng vi n, CSHT ca mt XH nht

nh nh th no, t chc ca n ra sao, giai cp i din cho n th no th h thng chnh tr, t tng, php quyn, c im, T.H (?) v cc quan h, cc th ch tng ng vi nhng t tng y cng nh vy. CSHT quyt nh ni dung, tnh cht, b mt ca KTTT CSHT quyt nh s bin i ca KTTT, CSHT thay i th sm hay mun KTTT cng thay i theo. S bin i xy ra trong mi h thng kinh t XH cng nh t h thng KTXH ny sang h thng KTXH khc. Trong XH c i khng giai cp, s bin i din ra thng qua cuc u tranh giai cp gay go, phc tp.

C s h tng quyt nh KTTT l quy lut ph bin ca mi hnh thi

KTXH.
b. KTTT tc ng tr li CSHT: y l cp n vai tr nh nc, ng

phi, cc hnh thc tc ng n con ngi trong qu trnh SX. KTTT lun duy tr, cng c, bo v v pht trin CSHT thc y CSHT pht trin. KTTT lun duy tr, cng c, bo v v pht trin cc QHSX thng tr - tc l nhng QHSX sn sinh ra n, khng ch nhng g c nh hng xu n QHSX ni chung nh tc ng xa b CSHT v KTTT c. Thng qua h thng Lut php, KTTT tc ng n CSHT thc y nn Cc b phn khc ca KTTT u tc ng n CSHT bng nhiu hnh thc kinh t pht trin. khc nhau, trong nh nc gi vai tr c bit quan trng, c tc ng to ln nht v trc tip i vi CSHT.
-

Trong mi h thng kinh t XH, KTTT c nhng qu trnh bin i nht nh,

qu trnh cng ph hp vi CSHT th s tc ng ca n i vi CSHT cng c hiu qu. Ngc li, qu trnh khng theo cng chiu vi quy lut vn ng ca CSHT th n s cn tr s pht trin ca CSHT. Trong thi i ngy nay, vai tr ca KTTT tng ln r rt, cng th hin vi t cch l mt yu t tc ng mnh m n tin trnh lch s. Song nu qu nhn mnh hoc thi phng vai tr ca KTTT n mc ph nh tnh tt yu khch quan ca XH th s ri vo Ch ngha Duy tm ch quan duy ch.
3. CSHT & KTTT trong thi k qu nc ta: 47

- CSHT trong thi k qu nc ta bao gm cc kiu QHSX gn lin vi cc hnh thc s hu, tng ng vi cc trng phi kinh t khc nhau tng i lp nhau tn ti trong mt c cu kinh t thng nht theo nh hng XHCN.
-

V xy dng KTTT XHCN nc ta, ng ta khng nh ly

Ch ngha Marx Lenin v t tng HCM lm nn tng t tng cho mi hot ng tinh thn ca XH, xy dng h thng chnh tr XH XHCN mang tnh giai cp cng nhn, do i tin phong ca n l ng CSVN lnh o, m bo cho ND thc s l ch XH. Cc t chc b my to thnh h thng chnh tr - XH, khng tn ti nh mt mc ch t thn m v phc v con ngi, thc hin li ch v quyn li thuc v nhn dn lao ng.
-

Mi bc pht trin ca CSHT hoc ca KTTT l mt bc gii quyt

mu thun gia chng. Vic pht trin v cng c CSHT, iu chnh v cng c cc b phn ca KTTT l mt qu trnh din ra trong sut thi k qu . - S nh hng XHCN nn kinh t hng ha nhiu thnh phn th hot ng nh hng ca KTTT chnh tr khng ch b hp trong kinh t quc doanh m phi hot ng bao qut c trong nhng thnh phn kinh t ngoi quc doanh, nhm tng bc x hi ha nn sn xut vi nhng hnh thc v bc i thch hp theo hng kinh t quc doanh, c cng c v pht trin nhng v tr ch o. Kinh t tp th di hnh thc thu ht phn ln nhng ngi SX nh trong cc ngnh ngh, cc hnh thc X nghip, cng ty c phn pht trin mnh, kinh t t nhn v gia nh pht huy c mi tim nng, cc tp on kinh doanh ln c sc chi phi trong nn kinh t c hnh thnh. Cu 13: Mi quan h gia tn ti x hi v thc x hi
I. nh ngha: 1. Tn ti x hi:

L ton b nhng sinh hot vt cht v nhng iu kin sinh hot vt cht ca x hi. Trong nhng quan h XH th quan h vt cht gia ngi vi t nhin v quan h vt cht gia ngi vi ngi l hai quan h c bn. Tn ti Xh bao gm:
48

Phng thc SX ra ca ci vt cht iu kin t nhin v hon cnh a l Dn s v mt dn s

2. thc x hi: L ton b i sng t tng ca XH, bao gm nhng t

Trong , phng thc sn xut ra ca ci vt cht l yu t c bn nht tng, quy nh, l lun, tnh cm, tm trng, tp qun, truyn thng ny sinh t tn ti XH v phn nh tn ti XH trong nhng giai on lch s nht nh. thc XH bao gm: YTXH thng thng + YTXH l lun Tm l XH v H t tng thc XH thng thng: l nhng tri thc, nhng quan nim ca con ngi hnh thnh mt cch trc tip trong hot ng thc tin hng ngy, cha c h thng ha khi qut ha c im: YTXH thng thng c phn nh sinh ng, trc tip nhiu mt cuc sng hng ngy ca con ngi, thng xuyn chi phi cuc sng . Trnh thc thng thng tuy thp hn so vi thc l lun, nhng nhng tri thc kinh nghim phong ph ca n l tin quan trng cho s hnh thnh cc l thuyt khoa hc. thc lun: l nhng quan im, t tng c h thng ha, khi qut ha thnh cc hc thuyt XH c trnh by di dng kinh nghim, phm tr, quy lut c im: thc l lun (l lun khoa hc) c kh nng phn nh hin thc khch quan mt cch khi qut, su sc v chnh xc, vch ra cc mi lin h, bn cht ca cc s vt hin tng. Tm l x hi: Bao gm ton b tnh cm, c mun, thi quen, tp qun ca con ngi, ca mt b phn hoc ca ton x hi hnh thnh di s nh hng trc tip ca i sng hng ngy ca h v phn nh i sng . c im: Phn nh mt cch trc tip iu kin sng hng ngy ca con ngi, l s phn nh c tnh cht t pht, thng ghi li nhng b mt, b ngoi ca tn ti x hi. N khng c kh nng vch ra y , r rng, su sc cc mi quan h XH ca con ngi, nhng quan nim ca con ngi trnh tm l XH cn mang tnh kinh nghim cha c th hin v mt l lun, cn yu t tr tu
49

th an xem vi yu t tnh cm. Tuy nhin, n c vai tr quan trng trong vic pht trin thc x hi, Marx Lenin Engels H Ch Minh rt coi trng vic nghin cu trng thi tm l XH ca nhn dn hiu n, gio dc nhn dn, a nhn dn tham gia tch cc, t gic vo cuc u tranh cho mt x hi tt p. H t tng: L trnh cao ca thc x hi. N c hnh thnh khi con ngi nhn thc su sc hn v nhng iu kin sinh hot vt cht ca mnh. c im: H t tng c kh nng i su vo bn cht cc mi quan h XH. H t tng l nhn thc l lun v tn ti XH; l h thng nhng quan im, t tng (Chnh tr, trit hc, o c, ngh thut, tn gio), kt qu ca s khi qut ha nhng kinh nghim XH. H t tng c hnh thnh mt cch t gic to ra bi cc nh t tng ca nhng giai cp nht nh v c truyn b trong XH.

Tm l x hi v h t tng l hai trnh , hai phng thc phn nh

khc nhau ca thc x hi. N c chung mt ngun gc l phn nh tn ti x hi t pht t tm l XH v khng phi l s biu hin trc tip ca tm l XH trong XH c giai cp, thc XH c tnh giai cp. II.
-

Quan h bin chng gia tn ti Xh v thc XH

1. Tn ti XH quyt nh thc XH, thc XH phn nh tn ti XH:

Vai tr quyt nh ca tn ti XH i vi thc x hi th hin tn ti XH

sinh ra thc XH, cn YTXH l s phn nh tn ti XH, ph thuc vo tn ti XH. Tn ti XH nh th no th YTXH nh th y, mi khi tn ti XH bin i, nht l phng thc SX bin i th nhng t tng v l lun XH, nhng quan im v chnh tr, PQ (?), trit hc, o c, vn ha, ngh thut sm mun s bin i theo. V d 1: nhng thi k lch s khc nhau, nu chng ta thy c nhng l lun, quan im, t tng Xh khc nhau, th l do nhng iu kin khc nhau ca i sng vt cht quyt nh. V d 2: Cng x nguyn thy - Chim hu n l - Phong kin - TBCN - Cng sn Ch ngha khng phi thc ca con ngi quyt nh tn ti ca h, tri li tn ti Xh ca h quyt nh thc ca h.

50

Ngun gc ca thc XH: khng phi dng li ch xc nh s ph

thuc ca thc XH vo tn ti XH m cn ch ra rng tn ti Xh quyt nh thc XH khng phi gin n, trc tip m qua cc khu trung gian. Khng phi bt c t tng, quan nim, l lun, HT (?) YTXH no cng phn nh r rng v trc tip nhng quan h kinh t ca thi i, m ch khi no xt n cng th chng ta mi thy r mi quan h kinh t c phn nh bng cch ny hay cch khc trong t tng y. Cn c thi bin chng khi xem xt s phn nh tn ti XH ca thc XH 2. Tnh c lp tng i YTXH khng phi l yu t th ng, cn nhn mnh tc dng tch cc ca thc XH i vi i sng KTXH, nhn mnh tnh c lp tng i ca YTXH trong mi quan h vi tn ti XH. Tnh c lp tng i biu hin nhng im sau: - YTXH thng lc hu hn so vi tn ti XH. Nguyn nhn:

Mt l: S bin i ca tn ti XH do tc ng mnh, thng xuyn v trc

tip ca nhng hot ng thc tin ca con ngi thng din ra vi tc nhanh m thc XH c th khng phn nh kp m tr nn lc hu. Hn na, YTXH l ci phn nh tn ti XH nn ni chung ch bin i sau khi c s bin i ca tn ti XH.

Hai l: Do sc mnh ca thi quen, truyn thng, tp qun cng nh do tnh Ba l:YTXH lun gn vi li ch ca nhng nhm, nhng tp on ngi,

lc hu, bo th ca mt s hnh thi YTXH.

nhng giai cp nht nh trong XH. V vy, nhng t tng c, lc hu thng c cc lc lng XH phn tin b lu gi v truyn b nhm chng li cc lc lng XH tin b.

Nhng hin tng YT lc hu, tiu cc khng mt i mt cch d

dng. V vy trong s nghip xy dng XH mi phi thng xuyn tng cng cng tc t tng u tranh chng li nhng m mu v hnh ng ph hoi ca nhng lc lng th ch v mt t tng, kin tr xa b nhng tn d thc c, u tranh ra sc pht huy nhng truyn thng tt p.
-

YTXH c tnh vt trc, l nhng t tng tin b, khi ni t tng

51

tin tin c th i trc tn ti XH, d kin c quy trnh khch quan ca s

pht trin th khng c ngha ni rng trong trng hp ny YTXH khng cn b tn ti XH quyt nh na. T tng XH tin tin khng thot ly tn ti XH m phn nh chnh xc, su sc tn ti XH.
-

YTXH c tnh k tha trn s pht trin ca mnh. iu ny c ngha

quan trng i vi cng cuc i mi nc ta hin nay trn lnh vc vn ha, t tng. Trong iu kin kinh t th trng, giao lu quc t, ng ta khng nh pht trin vn ha dn tc i i vi m rng giao lu VH vi nc ngoi, va gi gn v pht huy bn sc vn ha dn tc, va tip thu tinh hoa VH th gii
-

YTXH c nhiu hnh thi khc nhau, gia chng c s tc ng qua li ln

nhau trong s pht trin ca chng. y l quy lut pht trin ca thc XH, s tc ng qua li gia cc hnh thi YTXH lm cho mi hnh thi YT c nhng mt tch cc khng th gii thch c bng tn ti XH hay bng cc iu kin vt cht. mi thi i, ty theo nhng hon cnh lch s c th c nhng hnh thi thc no ni ln hng u v tc ng mnh n nhng hnh thi thc khc nhau. Trong s tc ng ln nhau gia cc hnh thi thc XH th thc Chnh tr gi vai tr c bit quan trng. thc chnh tr ca giai cp cch mng nh hn cho s pht trin theo chiu hng tin b ca hnh thi thc khc nhau. Trong iu kin ca nc ta hin nay, nhng hot ng t tng, trit hc, vn ha, ngh thut m tch ri ng li chnh tr i mi ng n ca ng s khng trnh khi ri vo nhng quan im sai lm, khng th ng gp tch cc vo s nghip cch mng ca Nhn dn.
-

S tc ng tr li ca YTXH i vi tn ti XH m biu hin quan trng

nht ca tnh c lp tng i ca YTXH biu hin tp trung vai tr ca thc XH i vi tn ti XH. Mc nh hng ca t tng i vi s pht trin XH ph thuc vo nhng iu kin lch s c th, vo tnh cht ca cc mi quan h kinh t m trn t tng ny ny sinh, ph thuc vo vai tr lch s ca giai cp mang ngn c t tng, ph thuc vo mc phn nh ng n ca t tng i vi cc nhu cu pht trin XH, m rng ca t tng trong giai cp. V vy cn phn bit vai

52

tr ca YT t tng tin b v YT thc t tng phn tin b i vi s pht trin XH. Nh vy, nguyn l ca Ch ngha duy vt lch s v tnh c lp tng i ca YTXH, ch ra bc tranh phc tp ca lch s pht trin ca YTXH v ca i sng tinh thn ca XH ni chung, n bc b mi quy nh siu hnh, my mc tm thng v mi quan h gia tn ti XH v YTXH.

Cu 14: H tng kin trc x hi l g? Trnh by cu trc, nh ngha h tng kin trc x hi. ngha hc thuyt ny i vi vic nhn thc v con ng i ln CNXH nc ta nh th no? Ti sao ni s pht trin ca h tng kin trc x hi l quy trnh pht trin ca t nhin? Hc thuyt hnh thi kinh t XH l ni dung c bn ca ch ngha duy vt lch s l mt trong nhng ni dung c bn ca ton b ch ngha Marx. Hnh thi vch r nhng quy lut c bn ca vn ng XH, vch ra phng php duy nht khoa hc gii thch lch s.

53

Vi s ra i ca hc thuyt v hnh thi kinh t XH, ch ngha duy vt lch s vch ra s tn ti v pht trin ca cc XH trong kt cu khch quan ca chng. l cc h thng bao gm nhng yu t v cc mi lin h c hnh thnh v vn ng tun theo nhng quy lut vn c ca chng. 1. Cu trc ca h tng kin trc x hi Cu trc ca h tng kin trc x hi c bn lnh vc c bn:
a. Lnh vc kinh t x hi: l lnh vc u tin ca XH, trong phng

thc SX l s thng nht ca LLSX v QHSX. PTSX thay i th v tr XH cng thay i

b. -

Cc quan h XH: c nhiu quan h: C nhiu quan h: Quan h gia c nhn vi XH l quan h u tin quyt nh cho cc quan

h XH, gii quyt mt s khi nim v con ngi, c nhn, nhn cch, v nhn, lnh t, n nh hng XHCN. nh QHSX.
c.

Quan h giai cp, dn tc, bnh ng gia nam v n n quan h XH phn Cc quan h chnh tr c xy: dng da trn cc quan h kinh t: c cc thc x hi: quy lut hnh thnh nn thc XH khc nhau, thc XH

quan h Nh nc, ng phi, cc t chc phi chnh ph

d.

phn nh tn ti XH, gii quyt nhng vn ny mi gii quyt c nhng vn lch s khc trong XH Mi lnh vc c v tr, vai tr v ngha ring + + Lnh vc a) v b) thc cht l lnh vc kinh t Lnh vc c) v d) thc cht l lnh vc x hi

2. nh ngha ca h tng kin trc x hi:

- H tng kin trc XH l mt phm tr ca ch ngha duy vt lch s, dng ch XH tng giai on lch s nht nh, vi mt kiu quan h SX c trng cho XH , ph hp vi mt trnh nht nh ca LLSX vi mt KTTT tng ng c xy dng trn nhng quan h SX y. Hnh thi kinh t XH l mt XH chnh th thng nht, ton vn. - H tng kin trc XH l mt XH trn vn trong tng giai on lch s ca n:
54

 cp n l cp n h tng kin trc XH l ni n mt XH

trn vn vi y tnh cht phc tp, a dng. Nghin cu h tng kin trc XH l tm hiu trn vn v XH ny, khng phi xt chung chung, XH y phi c xt trong tng giai on lch s c th. Loi ngi tri qua XH Cng x nguyn thy - Chim hu n l - Phong kin - TBCN XHCN - CSCN.
Khi mt h tng kin trc XH ra i, loi ngi pht trin thm mt

bc. Nh vy lch s pht trin ca XH loi ngi l LS ni tip nhau ca cc h tng kin trc XH
Tm ra c nguyn nhn no, quy lut no lm cho h tng kin

trc XH b thay th th chnh l nguyn nhn, ng lc, quy lut ca s pht trin XH. V th cn u t ng ch, l vn mang tnh cht nh hng cho con ngi. - Phn cn li ca nh ngha ni v kt cu ca h tng kin trc XH, h tng kin trc XH l mt XH c th c kt cu phc tp, gm nhng yu t c bn nht l: LLSX QHSX KTTT trong s lin h tc ng qua li. LLSX l nn tng vt cht k thut ca mi h tng KTXH, s pht trin ca h tng KTXH xt n cng l do LLSX quyt nh. Quan h SX l quan h kinh t c bn quyt nh tt c cc quan h XH khc, l tiu chun khch quan phn bit ch XH ny vi ch XH khc. Mi h tng KTXH c mt kiu quan h SX tng ng vi mt trnh nht nh ca LLSX. Nhng quan h SX ca mt XH c th hp thnh c s h tng, trn hnh thnh nn kin trc thng tng XH m chc nng ca n l bo v, duy tr, pht trin c s h tng sinh ra n. Ngoi nhng yu t c bn ca XH trn cn c nhng quan h khc nh quan h dn tc, quan h gia nh.
3. Ti sao ni s pht trin h tng kin trc x hi l qu trnh pht trin lch

s t nhin: Th Nht: S pht trin ca h tng kin trc XH khng phi do mun ch quan ca con ngi, bi XH pht trin theo nhng quy lut vn c ca n,
55

mc d quy lut Xh bao gi cng thng qua hot ng c thc ca con ngi, nhng quy lut XH hon ton khch quan. XH l mt dng tn ti c bit ca th gii vt cht, XH pht trin tun th theo quy lut ca php bin chng ca th gii vt cht. S pht trin ca cc hnh thi h tng KTXH l mt qu trnh lch s t nhin nhng trong XH mun chuyn t h tng KTXH ny sang mt h tng kin trc XH khc bao gi cng phi thng qua CMXH. Th Hai: S vn ng pht trin v thay th nhau ca cc h tng kin trc XH trong lch s do s tc ng ca cc quy lut khch quan chi phi. Cc yu t c bn hp thnh mt h tng kinh t XH c quan h bin chng vi nhau, hnh thnh nn nhng quy lut ph bin ca XH: quy lut v s ph hp ca QHSX vi tnh cht v trnh ca LLSX, quy lut c s h tng quyt nh kin trc thng tng Chnh do s tc ng ca cc quy lut m cc hnh thi kinh t XH vn ng, pht trin, thay th nhau t thp ln cao nh mt qu trnh lch s t nhin. Th Ba: Trong quy lut khch quan chi phi s vn ng v pht trin ca cc h tng KTXH, th quy lut v s ph hp ca QHSX vi t chc v trnh ca LLSX c vai tr quyt nh nht, n va bo m tnh k tha trong s pht trin, tin ln ca XH, va biu hin tnh gin on trong s pht trin ca LS. Th T: Qu trnh pht trin ca LS t nhin c quyt nh bi nhng quy lut chung, cho chng ta nhn thy logic ca lch s th gii. Nhng qu trnh lch s c th v cng phong ph, c hng lot nhng yu t lm cho qu trnh lch s a dng v thng xuyn bin i. Nh vy qu trnh lch s t nhin c ngha l: con ngi lm ra lch s ca h, v t to ra quan h XH cho mnh l XH. Nhng XH vn ng theo quy lut khch quan, khng ph thuc vo mun ca con ngi. Mi hnh thi KTXH c coi nh mt c th XH pht trin theo mt quy lut vn c ca n. S thay th k tip nhau ca cc h tng kin trc XH l qu trnh tin ha, bao hm nhng bc nhy vt to nn tin b trong lch s loi ngi. Tht vy, qu trnh pht trin lch s t nhin ca s pht trin XH chng nhng ch ra bng con ng pht trin tun t m cn bao hm c s b qua
56

trong nhng iu kin lch s nht nh, mt hoc mt vi h tng KTXH nht nh. 4. ngha ca hc thuyt h tng kin trc x hi Th Nht: Vch ra ngun gc, ng lc bn trong ca s pht trin XH. ng lc lch s khng phi do lc lng thn b no m chnh l hot ng thc tin ca con ngi. Hc thuyt h tng kinh t XH l quan nim duy vt bin chng c c th ha trong vic xem xt i sng XH. Th Hai: Vch ra nhng nguyn nhn v c s ca s xut hin v bin i XH ca cc hin tng XH, bin XH hc thnh khoa hc tht s. Th Ba: Khc phc mi quan im duy tm v lch s, duy tm tru tng v cn c v XH, bc b cch miu t XH chung chung, phi lch s. Hnh thc biu hin tp trung ca quan nim duy vt v LS, quan nim y ch ra rng trc ht con ngi cn phi lao ng trc khi c th u tranh ginh quyn thng tr, trc khi c th hot ng chnh tr, tn gio, trit hc Th T: Trong tt c cc quan h XH, hnh thc lm ni bt nhng quan h vt cht tc l nhng quan h SX l nhng quan h cn bn, ban u v quyt nh nhng quan h khc. Ch ngha duy vt cung cp cho KHXH mt tiu chun hon ton khch quan pht hin v tm kim quy lut XH. V vy c th em nhng ch ca cc nc khc khi qut li thnh mt khi nim c bn duy nht l h tng kinh t XH Th Nm: L cng c l lun gip chng ta nhn thc nhng quy lut ph bin ang tc ng v chi phi s vn ng ca XH, v trang cho chng ta phng php khoa hc nghin cu XH, l c s l lun ca vic hoch nh cc ng li cch mng ca cc ng Cng sn. Dn chng: C th ni hnh thi v h tng kinh t XH l c s phng php lun ca cc khoa hc XH, l hn tng cho mi nghin cu v XH, v do l mt trong nhng nn tng l lun ca ch ngha XH khoa hc.
5. Vn dng vo nc ta:

Kin tr tng trng v kinh t nhng n nh v XH, iu c thc t kim nghim, s tng trng kinh t nc ta l kh ln:

57

a) Trn con ng i ti CNXH, Vit Nam l quc gia cha tri qua thi

k pht trin TBCN. i vi nc ta, con ng rt ngn (khng tri qua giai on pht trin TBCN) l con ng hin thc, bi v: + Cuc cch mng CNXH Vit Nam nhm gii quyt nhng mu thun, xa b ch phong kin, xa b s xm lc ca quc, ginh c lp dn tc, phi xy dng mt kiu nh nc mi: Nh nc ca nhn dn, do dn, v dn v i ln CNXH. + Lch s pht trin h tng kinh t XH l lch s pht trin chung tng nc khc nhau c s biu hin khc nhau i vi nc ta i ln CNXH rt thun li nhng cng rt kh khn: + V mt thun li: - Chng ta c s gip tch cc ca cc nc tin tin v giai cp v sn cc nc , bn cnh l s gip ca cc nc tin TB.
-

Chng ta tha hng nhng thnh tu qu ca CNXH do Lin

X em li: nhng thnh cng v nhng tht bi rt kinh nghim. Hin nay ng v Nh nc ta c kinh nghim v bn lnh trong vic tranh th s giao lu v hp tc quc t thc hin cng nghip ha v hin i ha t nc.
-

Chng ta i ln CNXH, c ng cng sn lnh o, ng ca giai

cp cng nhn, nhn dn lao ng c mt th gii quan ng n t Ch ngha Marx Lenin, mi ngi on kt v tn ty nn lun gi vng nh hng CNXH. + V mt kh khn: - Chng ta c nguy c chch hng CNXH, din bin ha bnh, tham nhng, mt s cng chc nh nc suy thoi o c - CS Vit Nam lin tc lnh o tin hnh ba cuc cch mng: Cch Mng quan h SX, Cch mng khoa hc k thut, Cch mng kin trc thng tng
-

V m hnh Ch ngha XH cn c nhn thc li: M hnh y

l m hnh VC (?): thng quan nghin cu i tng bng cc bin php phn tch, so snh i xng h xy dng nn m hnh. xy dng m hnh VC (?)
58

 trong qu trnh xy dng phi tin hnh SV hin thc c th. CNXH khng phi l m hnh VC m ch l m hnh l lun. T thc tin khc nhau, c m hnh l lun XHCN tng quc gia l khc nhau: CNXH mang mu sc Trung Quc, Vit Nam, bc Triu Tin, Cuba - Xc nh mu thun c bn: Mu thun c bn ca thi k qu l mu thun gia khuynh hn i ln CNXH v cc th lc cn tr ca n. y l hai mt i lp thng nht nhau trong sut thi k qu . T mu thun c bn ny, s gii quyt c rt nhiu mu thun c bn ch yu
c)

Chng ta xy dng m hnh CNXH do ng lnh o, Nh Chng ta xy dng m hnh CNXH do ng lnh o, Nh nc

nc qun l: qun l, thc hin nn kinh t nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng, nh hng XHCN, thc hin dn giu nc mnh, XH cng bng, dn ch v vn minh bng nhng kinh nghim v k tha v nhng thnh qu tin tin trn th gii v nhng iu kin c im ca Vit Nam v tm l ca con ngi Vit Nam. Chng ta c mt iu kin quc t cc k quan trng: l cuc cch mng khoa hc v cng nghip hin i, cuc cch mng ny t ra nhng thch thc khng nh. Song li to ra nhng thun li ng k cho s pht trin ca t nc, l iu kin rt thun li, vic tn dng n s to ra nhng c s thun li cho s pht trin c rt ngn. ng cng sn Vit Nam l mt nhn t c vai tr quyt nh vi vic thc y nhanh s pht trin ca t nc theo con ng XHCN, chng ta c c s khoa hc tin rng con ng qu ln CNXH, b qua ch TBCN nc ta l mt con ng hp quy lut v c kh nng thc hin.

59