Tai Lieu On Thi ĐH Theo Chuyen de

TI LIU N TP LUYN THI H - C
II. DAO NG C 1. Tm cc i lng c trng trong dao ng iu ha. * Cc cng thc: + Li (phng trnh dao ng): x = Acos(t + ). + Vn tc: v = x = - Asin(t + ) = Acos(t + + /2). + Gia tc: a = v = - 2Acos(t + ) = - 2x; amax = 2A. + Vn tc v sm pha /2 so vi li x; gia tc a ngc pha vi li x (sm pha /2 so vi vn tc v). 2 + Lin h gia tn s gc, chu k v tn s ca dao ng: = = 2f. T v2 v2 a2 + Cng thc c lp: A2 = x2 + 2 = 2 + 4 . + VTCB: x = 0 th |v| = vmax = A v a = 0. v2 + v tr bin: x = A th v = 0 v |a| = amax = 2A = max . A + Lc ko v: F = ma = - kx. + Qu o chuyn ng ca vt dao ng iu ha l mt on thng c chiu di L = 2A. Lu : ng st nghim: vi hm sin th ly thm gc b vi gc tm c, cn vi hm cos th ly thm gc i vi n v nh hm sin v hm cos l hm tun hon vi chu k 2 ng b st cc h nghim. Cng ng d nghim: Cn c vo du ca cc i lng lin quan loi bt h nghim khng ph hp. * Bi tp luyn tp: 1. Phng trnh dao ng ca mt vt l: x = 6cos(4t + /6) (cm), vi x tnh bng cm, t tnh bng s. Xc nh li , vn tc v gia tc ca vt khi t = 0,25 s. 2. Mt vt nh khi lng 100 g dao ng iu ha trn qu o thng di 20 cm vi tn s gc 6 rad/s. Tnh vn tc cc i v gia tc cc i ca vt. 3. Mt vt dao ng iu ho trn qu o di 40 cm. Khi v tr c li x = 10 cm vt c vn tc 203cm/s. Tnh vn tc v gia tc cc i ca vt. 4. Mt cht im dao ng iu ho vi chu k 0,314 s v bin 8 cm. Tnh vn tc ca cht im khi n i qua VTCB v khi n i qua v tr c li 5 cm. 5. Mt cht im dao ng theo phng trnh: x = 2,5cos10t (cm). Vo thi im no th pha dao ng t gi tr /3? Lc y li , vn tc, gia tc ca vt bng bao nhiu? 6. Mt vt dao ng iu ha vi phng trnh: x = 5cos(4t + ) (cm). Vt i qua VTCB theo chiu dng vo nhng thi im no? Khi ln ca vn tc bng bao nhiu? 7. Mt vt nh c khi lng m = 50 g, dao ng iu ha vi phng trnh: x = 20cos(10t + /2) (cm). Xc nh ln v chiu ca cc vc t vn tc, gia tc v lc ko v ti thi im t = 0,75T. 8. Mt vt dao ng iu ha theo phng ngang vi bin 2 cm v vi chu k 0,2 s. Tnh ln ca gia tc ca vt khi n c vn tc 1010 cm/s. 9. Mt vt dao ng iu ha vi phng trnh: x = 20cos(10t + /2) (cm). Xc nh thi im u tin vt i qua v tr c li x = 5 cm theo chiu ngc chiu vi chiu dng k t thi im t = 0. 10. Mt vt dao ng iu ha vi phng trnh: x = 4cos(10t /3) (cm). Xc nh thi im gn nht vn tc ca vt bng 203 cm/s v ang tng k t lc t = 0.
GV : Thiu Dung THPT ng Sn II
2. Cc bi tp lin quan n ng i, vn tc v gia tc ca vt dao ng iu ha. * Bi tp luyn tp: 1. Mt cht im dao ng vi phng trnh: x = 4cos(5t + /2) (cm). Tnh qung ng m cht im i c sau thi gian t = 2,15 s k t lc t = 0. 2. Mt cht im dao ng iu ha vi chu k T = 0,2 s, bin A = 4 cm. Tnh vn tc trung bnh ca vt trong khong thi gian ngn nht khi i t v tr c li x = A n v tr c li x = - A/2. 3. Mt cht im dao ng theo phng trnh x = 2,5cos10t (cm). Tnh vn tc trung bnh ca dao ng trong thi gian 1/8 chu k k t lc vt c li x = 0 v k t lc vt c li x = A. 4. Vt dao ng iu ha theo phng trnh: x = 2cos(10t /3) cm. Tnh vn tc trung bnh ca vt trong 1,1 giy u tin. 5. Mt vt dao ng iu ha theo phng trnh: x = 5cos(2t /4) cm. Tnh vn tc trung bnh trong khong thi gian t t1 = 1 s n t2 = 4,825 s. 6. Vt dao ng iu ha theo phng trnh: x = 12cos(10t /3) cm. Tnh qung ng di nht v ngn nht m vt i c trong 1/4 chu k. 7. Mt cht im dao ng iu ha vi chu k T v bin 10 cm. Bit trong mt chu k, khong thi gian cht im c vn tc khng vt qu 203cm/s l 2T/3. Xc nh chu k dao ng ca cht im. 8. Mt cht im dao ng iu ha vi chu k T v bin 8 cm. Bit trong mt chu k, khong thi gian cht im c vn tc khng nh hn 403cm/s l T/3. Xc nh chu k dao ng ca cht im. 9. Mt con lc l xo dao ng iu ha vi chu k T v bin 5 cm. Bit trong mt chu k, khong thi gian vt nh ca con lc c ln gia tc khng vt qu 100 cm/s2 l T/3. Ly 2 = 10. Xc nh tn s dao ng ca vt. 10. Mt con lc l xo dao ng iu ha vi chu k T v bin 4 cm. Bit trong mt chu k, khong thi gian vt nh ca con lc c ln gia tc khng nh hn 5002 cm/s2 l T/2. Ly 2 = 10. Xc nh tn s dao ng ca vt.
3. Vit phng trnh dao ng ca vt dao ng, ca cc con lc l xo v con lc n. * Cc cng thc: + Phng trnh dao ng ca con lc l xo: x = Acos(t + ). v2 a2 v Trong : = ; x + 0 = + 2 4 cos = x0/A (ly nghim "-" khi v0 > 0; nghim "+" khi v0 < 0); vi x0 v v0 l li v vn tc khi t = 0. + Phng trnh dao ng ca con lc n: s = S0cos(t + ) hoc = 0cos(t + ). k ; con lc l xo treo thng ng: = m k = m
2 0
g ;A= l0
v2 a2 v Trong : = ; s = l ; S0 = 0l. (; 0 tnh ra rad) s + = + 2 4 cos = s/S0; (ly nghim "-" khi v > 0; nghim "+" khi v < 0); s. v l li ; vn tc ti thi im t = 0. * Bi tp luyn tp: 1. Mt CLLX thng ng gm mt vt c khi lng 100 g v l xo khi lng khng ng k, c cng 40 N/m. Ko vt nng theo phng thng ng xung pha di cch VTCB mt on 5 cm v th nh cho vt dao ng iu ho. Chn trc ta Ox thng ng, gc O trng vi VTCB; chiu dng l chiu vt bt u chuyn ng; gc thi gian lc th vt. Ly g = 10 m/s2. Vit phng trnh dao ng ca vt. 2. Mt CLLX gm vt nng khi lng m = 400 g, l xo khi lng khng ng k, c cng k = 40 N/m. Ko vt nng ra cch VTCB 4 cm v th nh. Chn chiu dng cng chiu vi chiu ko, gc thi gian lc th vt. Vit phng trnh dao ng ca vt nng. 3. Mt CLLX c khi lng m = 50 g, dao ng iu ha trn trc Ox vi chu k T = 0,2 s v chiu di qu o l L = 40 cm. Vit phng trnh dao ng ca con lc. Chn gc thi gian lc con lc qua VTCB theo chiu m. 4. Mt CLLX treo thng ng gm mt vt nng khi lng m gn vo l xo khi lng khng ng k, c cng k = 100 N/m. Chn trc to thng ng, gc to ti VTCB, chiu dng t trn xung. Ko vt nng xung pha di, cch VTCB 52cm v truyn cho n vn tc 202cm/s theo chiu t trn xung th vt nng dao ng iu ho vi tn s 2 Hz. Chn gc thi gian lc vt bt u dao ng. Cho g = 10 m/s 2, 2 = 10. Vit phng trnh dao ng ca vt nng. 5. Mt CLLX gm mt l xo nh c cng k v mt vt nh c khi lng m = 100 g, c treo thng ng vo mt gi c nh. Ti VTCB O ca vt, l xo gin 2,5 cm. Ko vt dc theo trc ca l xo xung di cch O mt on 2cm ri truyn cho n vn tc 403cm/s theo phng thng ng hng xung di. Chn trc to Ox theo phng thng ng, gc ti O, chiu dng hng ln trn; gc thi gian l lc vt bt u dao ng. Ly g = 10 m/s2. Vit phng trnh dao ng ca vt nng. 6. Mt con lc n c chiu di l = 16 cm. Ko con lc lch khi VTCB mt gc 90 ri th nh. B qua mi ma st, ly g = 10 m/s2, 2 = 10. Chn gc thi gian lc th vt, chiu dng cng chiu vi chiu chuyn ng ban u ca vt. Vit phng trnh dao ng theo li gc tnh ra rad. 7. Mt con lc n dao ng iu ha vi chu k T = 2 s. Ly g = 10 m/s2, 2 = 10. Vit phng trnh dao ng ca con lc theo li di. Bit rng ti thi im ban u vt c li gc = 0,05 rad v vn tc v = 15,7 cm/s. 8. Mt con lc n c chiu di l = 20 cm. Ti thi im t = 0, t VTCB con lc c truyn vn tc 14 cm/s theo chiu dng ca trc ta . Ly g = 9,8 m/s2. Vit phng trnh dao ng ca con lc theo li di. 9. Mt con lc n ang nm yn ti VTCB, truyn cho n mt vn tc v0 = 40 cm/s theo phng ngang th con lc n dao ng iu ha. Bit rng ti v tr c li gc = 0,13 rad th n c vn tc v = 20 cm/s. Ly g = 10 m/s2. Chn gc thi gian l lc truyn vn tc cho vt, chiu dng cng chiu vi vn tc ban u. Vit phng trnh dao ng ca con lc theo li di. 10. Con lc n dao ng iu ha vi chu k T = /5 s. Bit rng thi im ban u con lc v tr bin, c bin gc 0 vi cos0 = 0,98. Ly g = 10 m/s2. Vit phng trnh dao ng ca con lc theo li gc. g ; S0 = l
2
4. Cc bi ton lin quan n th nng, ng nng v c nng ca con lc l xo. * Cc cng thc: 1 1 + Th nng: Wt = kx2 = kA2cos2( + ). 2 2 1 1 1 + ng nng: W = mv2 = m 2A2sin2( + ) = kA2sin2( + ). 2 2 2 Wt,W v W ca CLLX bin thin tun hon vi = 2, vi f = 2f v T = T/2. + Trong mt chu k c 4 ln ng nng v th nng ca vt bng nhau nn khong thi gian lin tip gia hai ln ng nng v th nng bng nhau l T/4. 1 1 1 1 + C nng: W = Wt + W = kx2 + mv2 = kA2 = m 2A2. 2 2 2 2 * Bi tp luyn tp: 1. Mt con lc l xo c bin dao ng 5 cm, c vn tc cc i 1 m/s v c c nng 1 J. Tnh cng ca l xo, khi lng ca vt nng v tn s dao ng ca con lc. 2. Mt con lc l xo c cng k = 150 N/m v c nng lng dao ng l W = 0,12 J. Khi con lc c li l 2 cm th vn tc ca n l 1 m/s. Tnh bin v chu k dao ng ca con lc. 3. Mt con lc l xo c khi lng m = 50 g, dao ng iu ha trn trc Ox vi chu k T = 0,2 s v chiu di qu o l L = 40 cm. Tnh cng l xo v c nng ca con lc. 4. Mt con lc l xo treo thng ng gm mt vt nng c khi lng m gn vo l xo c khi lng khng ng k, c cng k = 100 N/m. Ko vt nng xung v pha di, cch VTCB 52cm v truyn cho n vn tc 202 cm/s th vt nng dao ng iu ho vi tn s 2 Hz. Cho g = 10 m/s2, 2 = 10. Tnh khi lng ca vt nng v c nng ca con lc. 5. Mt con lc l xo dao ng iu ha. Bit l xo c cng 36 N/m v vt nh c khi lng 100 g. Ly 2 = 10. Xc nh chu k v tn s bin thin tun hon ca ng nng ca con lc. 6. Mt con lc l xo c khi lng vt nh l 50 g. Con lc dao ng iu ha theo phng trnh: x = Acost. C sau khong thi gian 0,05 s th ng nng v th nng ca vt li bng nhau. Ly 2 = 10. Tnh cng ca l xo. 7. Mt con lc l xo gm l xo nh v vt nh dao ng iu ha theo phng ngang vi tn s gc 10 rad/s. Bit rng khi ng nng v th nng ca vt bng nhau th vn tc ca vt c ln bng 0,6 m/s. Xc nh bin dao ng ca con lc. 8. Mt vt nh dao ng iu ha theo phng trnh: x = 10cos(4t /3) cm. Xc nh v tr v vn tc ca vt khi ng nng bng 3 ln th nng. 9. Mt con lc l xo dao ng iu ha vi tn s gc = 10 rad/s v bin A = 6 cm. Xc nh v tr v tnh ln ca vn tc khi th nng bng 2 ln ng nng. 10. Con lc l xo gm vt nh c khi lng m = 400 g v l xo c cng k. Kch thch cho vt dao ng iu ha vi c nng W = 25 mJ. Khi vt i qua li - 1 cm th vt c vn tc - 25 cm/s. Xc nh cng ca l xo v bin ca dao ng.
5. Con lc l xo treo thng ng v con lc l xo t trn mt phng nghing. * Cc cng thc: g mg k + Con lc l xo treo thng ng: l0 = ;= = . l0 k m g sin k = . l0 m + Chiu di cc i ca l xo: lmax = l0 + l0 + A. Chiu di cc tiu ca l xo: lmin = l0 + l0 A. + Lc n hi cc i, cc tiu: Fmax = k(A + l0), Fmin = 0 nu A l0; Fmin = k(l0 A) nu A < l0. + ln ca lc n hi ti v tr c li x: Fh = k|l0 + x| nu chiu dng hng xung; Fh = k|l0 - x| nu chiu dng hng ln. * Bi tp luyn tp: 1. Mt con lc l xo gm mt qu nng khi lng 100 g, l xo c cng 100 N/m, khi lng khng ng k treo thng ng. Cho con lc dao ng vi bin 5 cm. Ly g = 10 m/s 2; 2 = 10. Xc nh tn s v tnh lc n hi cc i, lc n hi cc tiu ca l xo trong qu trnh qu nng dao ng. 2. Mt con lc l xo treo thng ng, u di c mt vt m dao ng vi bin 10 cm v tn s 1 Hz. Tnh t s gia lc n hi cc tiu v lc n hi cc i ca l xo trong qu trnh dao ng. Ly g = 10 m/s2. 3. Mt con lc l xo treo thng ng c vt nng c khi lng 100 g. Kch thch cho con lc dao ng theo phng thng ng th thy con lc dao ng iu ha vi tn s 2,5 Hz v trong qu trnh vt dao ng, chiu di ca l xo thay i t l1 = 20 cm n l2 = 24 cm. Xc nh chiu di t nhin ca l xo v tnh lc n hi cc i, cc tiu ca l xo trong qu trnh dao ng. Ly 2 = 10 v g = 10 m/s2. 4. Mt con lc l xo treo thng ng dao ng iu ha vi chu k 0,4 s; bin 6 cm. Khi VTCB, l xo di 44 cm. Ly g = 2 (m/s2). Xc nh chiu di cc i, cc tiu ca l xo trong qu trnh dao ng. 5. Mt con lc l xo treo thng ng gm l xo c chiu di t nhin 20 cm, cng 100 N/m, vt nng khi lng 400 g. Ko vt nng xung pha di cch VTCB 6 cm ri th nh cho con lc dao ng iu ha. Ly g = 2 (m/s2). Xc nh ln ca lc n hi ca l xo khi vt cc v tr cao nht v thp nht ca qu o. 6. Mt con lc l xo gm qu cu khi lng 100 g gn vo l xo khi lng khng ng k c cng 50 N/m v c di t nhin 12 cm. Con lc c t trn mt phng nghing mt gc so vi mt phng ngang khi l xo di 11 cm. B qua ma st. Ly g = 10 m/s2. Tnh gc . 7. Mt con lc l xo t trn mt phng nghing gc = 300 so vi mt phng nm ngang. VTCB l xo gin mt on 5 cm. Kch thch cho vt dao ng th n s dao ng iu ha vi vn tc cc i 40 cm/s. Chn trc ta trng vi phng dao ng ca vt, gc ta ti VTCB, gc thi gian khi vt i qua VTCB theo chiu dng. Vit phng trnh dao ng ca vt. Ly g = 10 m/s2. 8. Mt con lc l xo gm vt nng c khi lng m = 500 g, l xo c cng k = 100 N/m, h c t trn mt phng nghing mt gc = 450 so vi mt phng nm ngang, gi c nh pha trn. Nng vt ln n v tr m l xo khng b bin dng ri th nh. B qua ma st. Ly g = 10 m/s2. Chn trc ta trng vi phng dao ng ca vt, gc ta ti VTCB, chiu dng hng xung di, gc thi gian lc th vt. Vit phng trnh dao ng ca vt. + Con lc l xo t trn mt phng nghing: l0 = mg sin ;= k
6. Tm cc i lng trong dao ng ca con lc n. * Cc cng thc: l g 1 g + Tn s gc; chu k v tn s: = ; T = 2 v f = . g l 2 l 1 + Th nng: Wt = mgl(1 - cos). ng nng: W = mv2 = mgl(cos - cos0). 2 + C nng: W = Wt + W = mgl(1 - cos0). 1 1 1 2 2 + Nu 0 100 th: Wt = mgl2; W = mgl( 0 - 2); W = mgl 0 ; v 0 tnh ra rad. 2 2 2 Th nng v ng nng ca con lc n bin thin tun hon vi = 2; f = 2f ; T = + Vn tc khi i qua li gc : v = 2 gl (cos cos 0 ) . 2 gl (1 cos 0 ) . T . 2
+ Vn tc khi i qua VTCB ( = 0): |v| = vmax =
2 2 + Nu 0 100 th: v = gl ( 0 ) ; vmax = 0 gl ; , 0 tnh ra rad. + Sc cng ca si dy khi i qua li gc : mv 2 T = mgcos + = mg(3cos - 2cos0). TVTCB = Tmax = mg(3 - 2cos0); Tbin = Tmin = mgcos0. l 3 2 2 2 Vi 0 100: T = 1 + 0 - 2; Tmax = mg(1 + 0 ); Tmin = mg(1 - 0 ). 2 2 * Bi tp luyn tp: 1. Ti ni c gia tc trng trng 9,8 m/s2, con lc n dao ng iu ho vi chu k 2/7 s. Tnh chiu di, tn s v tn s gc ca dao ng ca con lc. 2. cng mt ni trn Tri t con lc n c chiu di l1 dao ng vi chu k T1 = 2 s, chiu di l2 dao ng vi chu k T2 = 1,5 s. Tnh chu k dao ng ca con lc n c chiu di l1 + l2 v con lc n c chiu di l1 l2. 3. Khi con lc n c chiu di l1, l2 (l1 > l2) c chu k dao ng tng ng l T1, T2 ti ni c gia tc trng trng g = 10 m/s2. Bit ti ni , con lc n c chiu di l1 + l2 c chu k dao ng l 2,7; con lc n c chiu di l1 - l2 c chu k dao ng l 0,9 s. Tnh T1, T2 v l1, l2. 4. Trong cng mt khong thi gian v cng mt ni trn Tri t mt con lc n thc hin c 60 dao ng. Tng chiu di ca n thm 44 cm th trong khong thi gian , con lc thc hin c 50 dao ng. Tnh chiu di v chu k dao ng ban u ca con lc. 5. Ti ni c gia tc trng trng g = 9,8 m/s2, mt con lc n v mt con lc l xo dao ng iu ha vi cng tn s. Bit con lc n c chiu di 49 cm, l xo c cng 10 N/m. Tnh khi lng vt nh ca con lc l xo. 6. Ti ni c gia tc trng trng g, mt con lc n dao ng iu ha vi bin gc 0 nh (0 < 100). Ly mc th nng VTCB. Xc nh v tr (li gc ) m th nng bng ng nng khi: a) Con lc chuyn ng nhanh dn theo chiu dng v VTCB. b) Con lc chuyn ng chm dn theo chiu dng v pha v tr bin. 7. Mt con lc n gm mt qu cu nh khi lng m = 100 g, treo vo u si dy di l = 50 cm, mt ni c gia tc trng trng g = 10 m/s2. B qua mi ma st. Con lc dao ng iu ha vi bin gc 0 = 100 = 0,1745 rad. Chn gc th nng ti VTCB. Tnh th nng, ng nng, vn tc v sc cng ca si dy ti: a) V tr bin. b) VTCB.
7. S ph thuc ca chu k dao ng ca con lc n vo cao v nhit . S nhanh chm ca ng h qu lc s dng con lc n. * Cc cng thc: l + Nu cao h, nhit t con lc n c chu k: T = 2 ; g cao h, nhit t con lc n c chu k T = 2 => l' gh
T h t = + ; vi T = T- T; h = h - h ; t = t - t; T R 2 l h s n di ca dy treo con lc; R = 6400 km l bn knh Tri t. + Vi ng h m giy s dng con lc n: khi T > 0 th ng h chy chm, khi T < 0 th ng h chy nhanh. T .86400 + Thi gian chy sai mi ngy m (24 gi): t = . T' * Bi tp luyn tp: 1. Trn mt t ni c gia tc trng trng g = 10 m/s2. Mt con lc n dao ng vi chu k T = 0,5 s. Tnh chiu di ca con lc. Nu em con lc ny ln cao 5 km th n dao ng vi chu k bng bao nhiu (ly n 5 ch s thp phn). Cho bn knh Tri t l R = 6400 km. 2. Ngi ta a mt con lc n t mt t ln cao h = 10 km. Phi gim di ca n i bao nhiu % chu k dao ng ca n khng thay i. Bit bn knh Tri t R = 6400 km. 3. Mt con lc n dao ng ti im A c nhit 25 0C v ti a im B c nhit 10 0C vi cng mt chu k. Hi so vi gia tc trong trng ti A th gia tc trng trng ti B tng hay gim bao nhiu %? Cho h s n di ca dy treo con lc l = 4.10-5 K-1. 4. Mt con lc ng h c th coi l con lc n. ng h chy ng mc ngang mt bin. Khi a ng h ln nh ni cao 4000 m th ng h chy nhanh hay chy chm v nhanh chm bao lu trong mt ngy m? Bit bn knh Tri t R = 6400 km. Coi nhit khng i. 5. Qu lc ng h c th xem l mt con lc n dao ng ti mt ni c gia tc trng trng g = 9,8 m/s2. nhit 15 0C ng h chy ng v chu k dao ng ca con lc l T = 2 s. Nu nhit tng ln n 25 0C th ng h chy nhanh hay chm bao lu trong mt ngy m. Cho h s n di ca thanh treo con lc -5 -1 = 4.10 K . 6. Con lc ca mt ng h qu lc c coi nh mt con lc n. Khi trn mt t vi nhit t = 27 0C th ng h chy ng. Hi khi a ng h ny ln cao 1 km so vi mt t th th nhit phi l bao nhiu ng h vn chy ng? Bit bn knh Tri t l R = 6400 km v h s n di ca thanh treo con lc l = 1,5.10-5 K-1.
8. Con lc n chu thm cc lc khc ngoi trng lc. * Cc cng thc: + Nu ngoi lc cng ca si dy v trng lc, qu nng ca con lc n cn chu thm tc dng ca ngoi lc F khng i th ta c th coi con lc c trng lc biu kin: P ' = P + F l => gia tc ri t do biu kin: g ' = g + F . Khi : T = 2 . g' m + Cc lc thng gp: Lc in trng F = q E ; lc qun tnh: F = - m a ; lc y acsimet (hng thng mt ng ln) c ln: F = m g. v v + Cc trng hp c bit: F F * F c phng ngang th g = g 2 + ( ) 2 ; VTCB mi lch so vi phng thng ng gc : tan = . P m mt F * F c phng thng ng hng ln th g = g ; vt chu lc y acsimet: g = g(1 ) v m F * F c phng thng ng hng xung th g = g + . m + Chu k ca con lc n treo trong thang my: l Thang my ng yn hoc chuyn ng thng u: T = 2 . g

l Thang my i ln nhanh dn u hoc i xung chm dn u vi gia tc a hng ln: T = 2 . g+a Thang my i ln chm dn u hoc i xung nhanh dn u vi gia tc a hng xung: l T = 2 . g a * Bi tp luyn tp: 1. Mt con lc n treo trong thang my ni c gia tc trng trng 10 m/s2. Khi thang my ng yn con lc dao ng vi chu k 2 s. Tnh chu k dao ng ca con lc trong cc trng hp: a) Thang my i ln nhanh dn u vi gia tc 2 m/s2. b) Thang my i ln chm dn u vi gia tc 5 m/s2. c) Thang my i xung nhanh dn u vi gia tc 4 m/s2. d) Thang my i xung chm dn u vi gia tc 6 m/s2. 2. Mt con lc n c chiu di dy treo 50 cm v vt nh c khi lng 0,01 kg mang in tch q = + 5.10-6 C, c coi l in tch im. Con lc dao ng iu ha trong in trng u m vect cng in trng c ln E = 104 V/m, hng thng ng xung di. Ly g = 10 m/s2. Xc nh chu k dao ng ca con lc. 3. Treo con lc n vo trn mt t ti ni c gia tc trng trng g = 9,8 m/s2. Khi t ng yn th chu k dao ng iu ha ca con lc l 2 s. Tnh chu k dao ng ca con lc khi t chuyn ng thng nhanh dn u trn ng nm ngang vi gia tc 3 m/s2. 4. Mt con lc n c chu k dao ng T = 2 s. Nu treo con lc vo trn mt toa xe ang chuyn ng nhanh dn u trn mt ng nm ngang th thy rng VTCB mi, dy treo con lc hp vi phng thng ng mt gc = 300. Cho g = 10 m/s2. Tm gia tc ca toa xe v chu k dao ng mi ca con lc. 5. Mt con lc n gm qu cu c khi lng ring = 4.103 kg/m3. khi t trong khng kh n dao ng vi chu k T = 1,5 s. Ly g = 9,8 m/s2. Tnh chu k dao ng ca con lc khi n dao ng trong nc. Bit khi lng ring ca nc l n = 1 kg/l.
9. Con lc vt l. * Cc cng thc: + Phng trnh ng lc hc: M P = I ; vi 100 ( tnh ra rad), ta c: + + Phng trnh dao ng: = 0cos(t + ); vi =

mgd = 0. I
mgd . I I 1 mgd + Chu k, tn s ca con lc vt l: T = 2 ;f= . mgd 2 I I + Con lc vt l tng ng vi con lc n c chiu di l = . md * Bi tp luyn tp: 1. Mt vt rn nh c khi lng m = 1 kg c th dao ng iu ha vi bin nh quanh mt trc nm ngang vi tn s f = 1 Hz. Momen qun tnh ca vt i vi trc quay ny l 0,025 kgm 2. Gia tc trng trng ni t vt rn l 9,8 m/s2. Tnh khong cch t trng tm ca vt rn n trc quay. 2. Mt con lc vt l c khi lng 2 kg, khong cch t trng tm ca con lc n trc quay l 100 cm, dao ng iu ha vi tn s gc bng 2 rad/s ti ni c gia tc trng trng 9,8 m/s2. Tnh momen qun tnh ca con lc ny i vi trc quay. 3. Mt con lc vt l l mt vt rn c khi lng m = 4 kg dao ng iu ha vi chu k T = 0,5s. Khong cch t trng tm ca vt n trc quay ca n l d = 20 cm. Ly g = 10 m/s2 v 2 = 10. Tnh momen qun tnh ca con lc ny i vi trc quay. 4. Mt con lc vt l c khi lng 1,2 kg, khong cch t trng tm n trc quay l 12 cm, momen qun tnh i vi trc quay l 0,03 kgm2. Ly g = 10 m/s2. Tnh chu k dao ng ca con lc. 5. Mt thc di, mnh c chiu di 1,5 m c treo mt u, dao ng nh mt con lc vt l ti ni c gia tc trng trng g = 10 m/s2. Ly 2 = 10. Tnh chu k dao ng ca n. 6. Mt thanh kim loi c khi lng khng ng k, di 64 cm, mt cht im c khi lng 500 g c gn vo mt u thanh, thanh c th quay quanh trc nm ngang i qua u thanh cn li. Ly g = 2 m/s2. Tnh chu k dao ng ca h. 7. Mt con lc vt l c treo trong mt thang my. Khi thang my i ln nhanh dn u vi gia tc g/10 th chu k dao ng ca con lc thay i nh th no so vi lc thang my ng yn?
10. Dao ng tt dn, dao ng cng bc, cng hng. * Cc cng thc: + H dao ng cng bc s c cng hng khi tn s f ca lc cng bc bng tn s ring f0 h dao ng. + Trong dao ng tt dn phn c nng gim i ng bng cng ca lc ma st nn vi con lc l xo dao ng tt dn vi bin ban u A, h s ma st ta c: kA 2 2 A2 = Qung ng vt i c n lc dng li: S = . 2 mg 2g 4 mg 4 g gim bin sau mi chu k: A = = 2 . k A Ak A 2 = = S dao ng thc hin c: N = . A 4 mg 4 mg Vn tc cc i ca vt t c khi th nh cho vt dao ng t v tr bin ban u A: kA2 m 2 g 2 vmax = + 2 gA . m k * Bi tp luyn tp: 1. Mt con lc l xo dao ng tt dn. C sau mi chu k, bin ca n gim 0,5%. Hi nng lng dao ng ca con lc b mt i sau mi dao ng ton phn l bao nhiu % ? 2. Mt con lc l xo ang dao ng tt dn. C nng ban u ca n l 5 J. Sau ba chu k dao ng th bin ca n gim i 20%. Xc nh phn c nng chuyn ha thnh nhit nng trung bnh trong mi chu k. 3. Mt con lc l xo gm vin bi nh khi lng m v l xo khi lng khng ng k c cng 160 N/m. Con lc dao ng cng bc di tc dng ca ngoi lc tun hon c tn s f. Bit bin ca ngoi lc tun hon khng i. Khi thay i f th bin dao ng ca vin bi thay i v khi f = 2 Hz th bin dao ng ca vin bi t cc i. Tnh khi lng ca vin bi. 4. Mt tu ha chy trn mt ng ray, c cch khong 6,4 m trn ng ray li c mt rnh nh gia ch ni cc thanh ray. Chu k dao ng ring ca khung tu trn cc l xo gim xc l 1,6 s. Tu b xc mnh nht khi chy vi tc bng bao nhiu? 5. Mt con lc l xo gm vt nh khi lng 0,02 kg v l xo c cng 1 N/m. Vt nh c t trn gi c nh nm ngang dc theo trc l xo. H s ma st trt gia gi v vt nh l 0,1. Ban u gi vt v tr l xo b nn 10 cm ri bung nh con lc dao ng tt dn. Ly g = 10 m/s2. Tnh vn tc cc i m vt t c trong qu trnh dao ng. 6. Mt con lc l xo gm vt nh khi lng 0,2 kg v l xo c cng 20 N/m. Vt nh c t trn gi c nh nm ngang dc theo trc l xo. H s ma st trt gia gi v vt nh l 0,01. T v tr l xo khng b bin dng, truyn cho vt vn tc ban u 1 m/s th thy con lc dao ng tt dn trong gii hn n hi ca l xo. Ly g = 10 m/s2. Tnh ln ca lc n hi cc i ca l xo trong qu trnh dao ng.
10
11. Tng hp cc dao ng iu ho cng phng cng tn s. * Cc cng thc: + Nu: x1 = A1cos(t + 1) v x2 = A2cos(t + 2) th x = x1 + x2 = Acos(t + ) vi A v c xc nh bi: A1 sin 1 + A2 sin 2 A2 = A12 + A22 + 2 A1A2 cos ( 2 - 1); tan = . A1 cos 1 + A2 cos 2 + Hai dao ng cng pha ( 2 - 1 = 2k): A = A1 + A2. + Hai dao ng ngc pha ( 2 - 1)= (2k + 1)): A = |A1 - A2|. + Nu lch pha bt k th: |A1 - A2| A A1 + A2 . + Nu bit mt dao ng thnh phn x1 = A1cos(t + 1) v dao ng tng hp x = Acos(t + ) th dao ng thnh phn cn li l x2 = A2cos(t + 2) vi A2 v 2 c xc nh bi: A sin A1 sin 1 2 2 A 2 = A2 + A 1 - 2 AA1 cos ( - 1); tan 2 = . A cos A1 cos 1 + Trng hp vt tham gia nhiu dao ng iu ha cng phng cng tn s th ta c: Ax = Acos = A1cos 1 + A2cos 2 + A3cos 3 + ; Ay = Asin = A1sin 1 + A2sin 2 + A3sin 3 + Ay 2 2 Khi bin v pha ban u ca dao ng hp l: A = Ax + Ay v tan = . Ax Lu : Nu c mt phng trnh dao ng thnh phn dng sin th phi i phng trnh ny sang dng cos ri mi tnh ton hoc v gin vc t. * Bi tp luyn tp: 1. Hai dao ng iu ho cng phng cng tn s f = 10 Hz, c bin ln lt l 100 mm v 173 mm, dao ng th hai tr pha /2 so vi dao ng th nht. Bit pha ban u ca dao ng th nht bng /4. Vit cc phng trnh dao ng thnh phn v phng trnh dao ng tng hp. 2. Mt vt tham gia ng thi hai dao ng: x 1 = 3cos(5t + /3) (cm) v x 2 = 33cos(5t + /6) (cm). Tm phng trnh dao ng tng hp. 3. Chuyn ng ca mt vt l tng hp ca hai dao ng iu ha cng phng cng tn s c cc phng trnh: x 1 =4cos(10t + /4)(cm); x2 = 3cos(10t + 3/4) (cm). Xc nh vn tc cc i, gia tc cc i ca vt. 4. Dao ng tng hp ca hai dao ng iu ha cng phng c biu thc x = 53cos(6t + /2) (cm). Dao ng th nht c biu thc l x1 = 5cos(6t + /3) (cm). Tm biu thc ca dao ng th hai. 5. Mt vt khi lng 200 g thc hin ng thi hai dao ng iu ha cng phng cng tn s vi cc phng trnh: x1 = 4cos(10t + /3)(cm) v x2 = A2cos(10t + ). Bit c nng ca vt l 0,036 J. Xc nh A2. 6. Vt khi lng 400 g tham gia ng thi 2 dao ng iu ha cng phng vi cc phng trnh x1 = 3sin(5t + /2) (cm); x2 = 6cos(5t + /6) (cm). Xc nh c nng, vn tc cc i ca vt. 7. Mt vt c khi lng 200 g tham gia ng thi ba dao ng iu ha cng phng vi cc phng trnh: x1 = 5cos5t (cm); x2 = 3cos(5t + /2) (cm) v x3 = 8cos(5t /2) (cm). Vit phng trnh dao ng tng hp ca vt.
11
III. SNG C V SNG M 1. Tm cc i lng c trng ca sng Vit phng trnh sng . * Cc cng thc: s + Vn tc truyn sng: v = = = f. t T + Hai im trn phng truyn sng cch nhau mt s nguyn ln bc sng (d = k) th dao ng cng pha, cch nhau mt s nguyn l na bc sng (d = (2k + 1)/2) th dao ng ngc pha. + Nng lng sng: W = m 2A2. + Ti ngun pht O phng trnh sng l uO = acos(t + ) th phng trnh sng ti M trn phng truyn x OM sng l: uM = acos(t + - 2 ) = acos(t + - 2 ). + lch pha ca hai dao ng gia hai im cch nhau khong d trn phng truyn sng l: = 2d/. Lu : Cc n v trong cc i lng phi tng thch: nu bc sng, khong cch tnh bng cm th vn tc phi dng n v l cm/s; nu bc sng, khong cch tnh bng m th vn tc phi dng n v l m/s. + vit phng trnh sng ti im M khi bit phng trnh sng ti ngun O th ch yu l ta tm pha ban x OM u ca sng ti M: M = - 2 = - 2 + Nu M trc O theo chiu truyn sng th x < 0; M sau O theo chiu truyn sng th x > 0. * Bi tp luyn tp: 1. Mt ngi p tai vo ng ray tu ha nhe ting ba g vo ng ray cch 1 km. Sau 2,83 s ngi nghe ting ba g truyn qua khng kh. Tnh tc truyn m trong thp lm ng ray. Cho bit tc m trong khng kh l 330 m/s. 2. Trn mt mt cht lng c mt sng c, ngi ta quan st c khong cch gia 15 nh sng lin tip l 3,5 m v thi gian sng truyn c khong cch l 7 s. Xnh bc sng, chu k v tn s ca sng . 3. Ti mt im trn mt cht lng c mt ngun dao ng vi tn s 120 Hz, to ra sng n nh trn mt cht lng. Xt 5 gn li lin tip trn mt phng truyn sng, v mt pha so vi ngun, gn th nht cch gn th nm 0,5 m. Tnh tc truyn sng trn mt cht lng. 4. Mt sng c tn s 500 Hz v tc lan truyn 350 m/s. Hi hai im gn nht trn phng truyn sng cch nhau mt khong bao nhiu gia chng c lch pha /4? 5. Mt sng m truyn trong thp vi tc 5000 m/s. Bit lch pha ca sng m hai im gn nhau nht cch nhau 2 m trn cng mt phng truyn sng l /2. Tnh bc sng v tn s ca sng m . 6. Mt ngun pht sng c dao ng theo phng trnh u = 4cos(4t - /4) cm. Bit dao ng ti hai im gn nhau nht trn cng mt phng truyn sng cch nhau 0,5 m c lch pha l /3. Xc nh chu k, tn s v tc truyn ca sng . 7. Mt sng ngang truyn trn si dy rt di c pt sng l: u = 6cos(4t 0,02x). Trong u v x c tnh bng cm v t tnh bng giy. Hy xc nh: Bin , tn s, bc sng v vn tc truyn sng. 8. Mt si dy n hi, mnh, rt di, c u O dao ng vi tn s f thay i trong khong t 40 Hz n 53 Hz, theo phng vung gc vi si dy. Sng to thnh lan truyn trn dy vi vn tc v = 5 m/s. a) Cho f = 40 Hz. Tnh chu k v bc sng ca sng trn dy. b) Tnh tn s f im M cch O mt khong 20 cm lun lun dao ng cng pha vi dao ng ti O. 9. Mt mi nhn S c gn vo u mt l thp nm ngang v chm nh vo mt nc. Khi l thp dao ng vi tn s f = 120 Hz, to ra trn mt nc mt sng c bin 0,6 cm. Bit khong cch gia 9 gn li lin tip l 4 cm. Vit phng trnh sng ca phn t ti im M trn mt nc cch S mt khong 12 cm. Chn gc thi gian lc mi nhn chm vo mt thong v i xung, chiu dng hng ln. 10. Mt sng ngang truyn t M n O ri n N trn cng mt phng truyn sng vi vn tc v = 18 m/s. Bit MN = 3 m v MO = ON. Phng trnh sng ti O l uO = 5cos(4 t - /6) (cm). Vit phng trnh sng ti M v ti N.
12
2. Giao thoa sng Sng dng. * Cc cng thc: + Nu ti hai ngun S1 v S2 cng pht ra hai sng ging ht nhau c phng trnh sng l: u1 = u2 = Acost v b qua mt mt nng lng khi sng truyn i th th sng ti M (vi S1M = d1; S2M = d2) l tng hp hai (d 2 d1 ) (d 2 + d1 ) sng t S1 v S2 truyn ti s c phng trnh l: uM = 2Acos cos(t ). 2 (d 2 d1 ) + lch pha ca hai sng t hai ngun truyn ti M l: = . + Ti M c cc i khi d2 - d1 = k; c cc tiu khi d2 - d1 = (2k + 1) . 2 + S cc i v cc tiu trn on thng ni hai ngun l s cc gi tr ca k (k z) tnh theo cng thc (khng tnh hai ngun): SS SS SS SS 1 1 Cc i: 1 2 + <k< 1 2 + . Cc tiu: : 1 2 + <k< 1 2 + . 2 2 2 2 2 2 Vi: = 2 - 1. Nu hai ngun dao ng cng pha th ti trung im ca on thng ni hai ngun l cc i. Nu hai ngun dao ng ngc pha th ti trung im ca on thng ni hai ngun l cc tiu. + S cc i v cc tiu trn on thng ni hai im M v N trong vng c giao thoa (M gn S2 hn S1 cn N th xa S2 hn S1) l s cc gi tr ca k (k z) tnh theo cng thc (khng tnh hai ngun): S M S1M S N S1 N Cc i: 2 + <k< 2 + . 2 2 S M S1M 1 S N S1 N 1 Cc tiu: 2 - + <k< 2 - + . 2 2 2 2 + Sng ti v sng phn x nu truyn cng phng, th c th giao thoa vi nhau, to ra mt h sng dng. + Trong sng dng c mt s im lun lun ng yn gi l nt, v mt s im lun lun dao ng vi bin cc i gi l bng. + Khong cch gia 2 nt hoc 2 bng lin k ca sng dng l . 2 + Khong cch gia nt v bng lin k ca sng dng l . 4 + Hai im i xng nhau qua bng sng lun dao ng cng pha, hai im i xng nhau qua nt sng lun dao ng ngc pha. + c bng sng ti im M cch vt cn c nh mt khong d th: d = k + ; k Z. 2 4 + c nt sng ti im M cch vt cn c nh mt khong d th: d = k ; k Z. 2 + c bng sng ti im M cch vt cn t do mt khong d th: d = k ; k Z. 2 + c nt sng ti im M cch vt cn t do mt khong d th: d = k + ; k Z. 2 4 + iu kin c sng dng trn si dy c chiu di l: Hai u l hai nt hoc hai bng th: l = k . Mt u l nt, mt u l bng th: l = (2k + 1) . 2 4
13
* Bi tp luyn tp: 1. Trong th nghim giao thoa sng ngi ta to ra trn mt nc 2 ngun sng A, B dao ng vi phng trnh uA = uB = 5cos10t (cm). Vn tc sng l 20 cm/s. Coi bin sng khng i. Vit phng trnh dao ng ti im M cch A, B ln lt 7,2 cm v 8,2 cm. 2. Trong hin tng giao thoa sng trn mt nc vi hai ngun cng tn s 50 Hz. Bit khong cch gia hai im dao ng cc i gn nhau nht trn ng ni hai ngun l 5 cm. Tnh bc sng, chu k v tc truyn sng trn mt nc. 3. Trong th nghim giao thoa sng, ngi ta to ra trn mt nc hai ngun sng A, B dao ng vi phng trnh uA = uB = 5cos10t (cm). Tc truyn sng trn mt nc l 20 cm/s. im N trn mt nc vi AN BN = - 10 cm nm trn ng dao ng cc i hay cc tiu th my, k t ng trung trc ca AB? 4. Hai ngun kt hp A v B cch nhau mt on 7 cm dao ng vi tn s 40 Hz, tc truyn sng l 0,6 m/s. Tm s im dao ng cc i gia A v B trong cc trng hp: a) Hai ngun dao ng cng pha. b) Hai ngun dao ng ngc pha. 5. b mt mt cht lng c hai ngun pht sng kt hp S1 v S2 cch nhau 20 cm. Hai ngun ny dao ng theo phng thng ng c phng trnh sng l u1 = 5cos40t (mm) v u2 = 5cos(40t + ) (mm). Tc truyn sng trn mt cht lng l 80 cm/s. Tm s im dao ng vi bin cc i trn on thng S1S2. 6. mt thong ca mt cht lng c hai ngun sng kt hp A v B cch nhau 20 cm, dao ng theo phng thng ng vi phng trnh uA = 2cos40 t v uB = 2cos(40 t + ) (u A v u B tnh bng mm, t tnh bng s). Bit tc truyn sng trn mt cht lng l 30 cm/s. Xt hnh vung AMNB thuc mt thong cht lng. Tm s im dao ng vi bin cc i trn on BM. 7. Trn mt si dy n hi c chiu di 240 cm vi hai u c nh c mt sng dng vi tn s f = 50 Hz, ngi ta m c c 6 bng sng. Tnh vn tc truyn sng trn dy. Nu vn tc truyn sng l v = 40 m/s v trn dy c sng dng vi 12 bng sng th chu k sng l bao nhiu? 8. Trong mt ng thng di 2 m, hai u h c hin tng sng dng xy ra vi mt m c tn s f. Bit trong ng c hai nt sng v tc truyn m l 330 m/s. Xc nh bc sng, chu k v tn s ca sng. 9. Mt si dy AB di 100 cm cng ngang, u B c nh, u A gn vi mt nhnh ca m thoa dao ng iu ha vi tn s 40 Hz. Trn dy AB c mt sng dng n nh, A c coi l nt sng. Tc truyn sng trn dy l 20 m/s. Tm s nt sng v bng sng trn dy, k c A v B. 10. Mt si dy AB di 50 cm. u A dao ng vi tn s f = 50 Hz. u B c nh. Trn dy AB c mt sng dng n nh, A c coi l nt sng. Tc truyn sng trn dy l 1 m/s. Hi im M cch A 3,5 cm l nt hay bng th my k t A v trn dy c bao nhiu nt, bao nhiu bng k c A v B.
14
3. Sng m. * Cc cng thc: I . I0 + Cng m chun: I0 = 10-12W/m2. + Mc cng m: L = lg + Cng m ti im cch ngun m mt khong R: I = P . 4R 2
+ Tn s sng m do dy n c chiu di l pht ra (hai u c nh): f = k k = 2, 3, 4, , m pht ra l cc ha m.
v ; k = 1, m pht ra l m c bn; 2l v ; k = 0, m 4l
Tn s sng m do ng so c chiu di l pht ra (mt u bt kn, mt u h): f = (2k + 1) pht ra l m c bn, k = 1, 2, 3, , m pht ra l cc ha m.
* Bi tp luyn tp: 1. Loa ca mt my thu thanh c cng sut P = 2 W. Cho I0 = 10-12W/m2 a) Tnh mc cng m do loa to ra ti mt im cch my 4 m. b) ti im y mc cng m ch cn 70 dB, phi gim nh cng sut ca loa bao nhiu ln? 2. Mc cng m do ngun S gy ra ti im M l L; cho ngun S tin li gn M mt khong D th mc cng m tng thm 7 dB. a) Tnh khong cch t S n M bit D = 62 m. b) Bit mc cng m ti M l 73 dB. Tnh cng sut ca ngun. 3. Mt sng m truyn trong khng kh. Mc cng m ti im M v ti im N ln lt l 40 dB v 80 dB. Bit cng m ti M l 0,05 W/m2. Tnh cng m ti N. 4. Ba im O, A, B cng nm trn mt na ng thng xut pht t O. Ti O t mt ngun im pht sng m ng hng ra khng gian, mi trng khng hp th m. Mc cng m ti A l 60 dB, ti B l 20 dB. Tnh mc cng m ti trung im M ca on AB. 5. Mt ngun m S pht ra m c tn s xc nh. Nng lng m truyn i phn phi u trn mt cu tm S bn knh d. B qua s phn x ca sng m trn mt t v cc vt cn. Tai im A cch ngun m S 100 m, mc cng m l 20 dB. Xc nh v tr im B ti mc cng m bng 0. 6. Mc cng m ti v tr cch loa 1 m l 50 dB. Mt ngi xut pht t loa, i ra xa n th thy: khi cch loa 100 m th khng cn nghe c m do loa pht ra na. Ly cng m chun l I0 = 10-12 W/m2, coi sng m do loa pht ra l sng cu. Xc nh ngng nghe ca tai ngi ny. 7. Hai ha m lin tip do mt dy n pht ra c tn s hn km nhau 56 Hz. Tnh tn s ca ha m th ba do dy n ny pht ra. 8. Mt nhc c pht ra m c bn c tn s f = 420 Hz. Mt ngi nghe c m c tn s ln nht l 18000 Hz. Tm tn s ln nht m nhc c ny c th pht ra tai ngi ny cn nghe c. 9. Trong ng so mt u kn mt u h c sng dng vi tn s c bn l 110 Hz. Bit tc truyn m trong khng kh l 330 m/s. Tm di ca ng so.
15
4. Hiu ng p ple.
* Cng thc tng qut: f ' =
v vM f . vmS v My thu chuyn ng li gn ngun th ly du + trc vM, ra xa th ly du -. Ngun pht chuyn ng li gn ngun th ly du - trc vS, ra xa th ly du +.
* Bi tp luyn tp: 1. kim chng hiu ng p-ple, ngi ta b tr trn mt ng ray thng mt ngun m chuyn ng u vi tc t 30 m/s, pht ra m vi tn s xc nh v mt my thu m ng yn. Bit m truyn trong khng kh vi tc 340 m/s. Khi ngun m li gn th my thu o c tn s m l 740 Hz. Tnh tn s ca m m my thu o c khi ngun m ra xa my thu. 2. Mt ngi cnh st giao thng ng mt bn ng dng ci in pht ra m c tn s 1020 Hz hng v mt chic t ang chuyn ng v pha mnh vi tc 36 km/h. Sng m truyn trong khng kh vi tc 340 m/s. Xc nh tn s ca m ca ting ci m ngi ngi trong xe nghe c v tn s m ca ci phn x li t t m ngi cnh st nghe c. 3. Mt ngi cnh st giao thng ng bn ng dng mt thit b pht ra m c tn s 800 Hz v pha mt t va i qua trc mt. My thu ca ngi cnh st nhn c m phn x c tn s 650 Hz. Tnh tc ca t. Bit tc ca m trong khng kh l 340 m/s. 4. Mt ngi cnh st ng bn ng dng sng bn tc pht ra mt n hiu dng sng m c tn s 2000 Hz v pha mt t ang tin n trc mt. My thu ca ngi cnh st nhn c m phn x c tn s 2200 Hz. Bit tc m trong khng kh l 340 m/s. Tnh tc ca t. 5. Mt ngi ang ngi trn t khch chy vi tc 72 km/h nghe ting ci pht ra t mt t ti. Tn s m nghe c khi hai t chuyn ng li gn nhau cao gp 1,2 ln khi hai t chuyn ng ra xa nhau. Bit tc ca m thanh l 340 m/s. Tnh tc ca t ti. 6. Mt con di ang bay vi tc 9 km/h th pht ra sng siu m c tn s 50000 Hz. Sng siu m ny gp vt cn ang ng yn pha trc v truyn ngc li. Bit tc truyn m trong khng kh l 340 m/s. Tnh tn s sng siu m phn x m con di nhn c. 7. Mt my o tn s m chuyn ng vi vn tc u n gn mt ngun m ang pht ra m c tn s f 0 i vi t, my o o c m c tn s l f1 = 630 Hz. Khi my o chy ra xa ngun m vi vn ttc trn th tn s o c l f2 = 560 Hz. Tnh u v f0. Ly vn tc truyn m trong khng kh l 340 m/s.
16
IV. DAO NG IN T 1. Cc i lng c trng ca mch dao ng LC Biu thc ca q, i, u . * Cc cng thc: 1 Chu k, tn s, tn s gc ca mch dao ng: T = 2 LC ; f = ;= 2 LC c v c Bc sng in t: trong chn khng: = ; trong mi trng: = = . f f nf Mch chn sng ca my thu v tuyn thu c sng in t c bc sng: =
1 LC
c = 2c LC . f Nu mch chn sng c c L v C bin i th bc sng m my thu v tuyn thu c s thay i trong gii hn t: min = 2c Lmin C min n max = 2c Lmax C max . Biu thc in tch q trn t: q = q0cos(t + q). Khi t = 0 nu q ang tng (t in ang tch in) th q < 0; nu q ang gim (t in ang phng in) th q > 0. Biu thc ca i trn mch dao ng: i = I0cos(t + i) = Iocos(t + q + /2). Khi t = 0 nu i ang tng th i < 0; nu i ang gim th i > 0. q q Biu thc in p u trn t in: u = = 0 cos(t + q) = U0cos(t + u). Ta thy u = u. Khi t = 0 nu u C C ang tng th u < 0; nu u ang gim th u > 0. * Bi tp luyn tp: 1. Mt mch dao ng in t LC gm cun dy thun cm c t cm L = 2 mH v t in c in dung C = 0,2 F. Bit dy dn c in tr thun khng ng k v trong mch c dao ng in t ring. Xc nh chu k, tn s ring ca mch. 2. Mch dao ng ca mt my thu thanh vi cun dy c t cm L = 5.10 -6 H, t in c in dung 2.108 F; in tr thun R = 0. Hy cho bit my thu c sng in t c bc sng bng bao nhiu? 3. Mch chn sng ca mt my thu v tuyn in gm mt cun dy c t cm L = 4 H v mt t in C = 40 nF. a) Tnh bc sng in t m mch thu c. b) mch bt c sng c bc sng trong khong t 60 m n 600 m th cn phi thay t in C bng t xoay CV c in dung bin thin trong khong no? Ly 2 = 10; c = 3.108 m/s. 4. Cho mt mch dao ng in t LC ang dao ng t do, t cm L = 1 mH. Ngi ta o c in p cc i gia hai bn t l 10 V, cng dng in cc i trong mch l 1 mA. Tm bc sng in t m mch ny cng hng. 5. Mch chn sng ca mt my thu thanh gm mt cun dy c t cm L = 2.10-6 H, t in c in dung C thay i c, in tr thun R = 0. my thu thanh thu c cc sng in t c bc sng t 57 m (coi bng 18 m) n 753 m (coi bng 240 m) th t in phi c in dung thay i trong khong no? Cho c = 3.108 m/s. 6. Mt mch dao ng gm t in c in dung C = 25 pF v cun dy thun cm c t cm L = 10-4 H. Gi s thi im ban u cng dng in t gi tr cc i v bng 40 mA. Tm biu thc cng dng in, biu thc in tch trn cc bn t in v biu thc in p gia hai bn t. 7. Cho mch dao ng l tng vi C = 1 (nF), L = 1 (mH), in p hiu dng ca t in l UC = 4 V. Lc t = 0, uC = 22(V) v t in ang c np in. Vit bthc in p trn t in & cng dng in chy trong mch d. 8. Mch dao ng kn, l tng c L = 1 mH, C = 10 F. Khi dao ng cng dng in hiu dng I = 1 mA. Chn gc thi gian lc nng lng in trng bng 3 ln nng lng t trng v t in ang phng in. Vit biu thc in tch trn t in, in p gia hai bn t v cng dng in trn mch dao ng.
17
2. Bi ton v nng lng in t trong mch dao ng LC. * Cc cng thc: 1 1 q2 Nng lng in trng: WC = Cu2 = . 2 2 C 1 Nng lng t trng: Wt = Li2 . 2 2 1 q0 1 1 2 2 Nng lng in t: W = WC + Wt = = CU 0 = LI 0 2 C 2 2 Nng lng in trng v nng lng t trng bin thin tun hon vi tn s gc = 2 = vi chu k T = 2 LC ,
T = LC . 2 Nu mch c in tr thun R 0 th dao ng s tt dn. duy tr dao ng cn cung cp cho mch mt 2 C 2U 02 R U 02 RC nng lng c cng sut: P = I2R = . = 2 2L I Lin h gia q0, U0, I0: q0 = CU0 = 0 = I0 LC . * Bi tp luyn tp: 1. Cho mt mch dao ng in t gm mt t in c in dung C = 5 F v mt cun thun cm c t cm L = 50 mH. Bit in p cc i trn t l 6 V. Tm nng lng in trng v nng lng t trng trong mch khi in p trn t in l 4 V v cng dng in i khi . 2. Trong mt mch LC, L = 25 mH v C = 1,6 F thi im t = 0, cng dng in trong mch bng 6,93 mA, in tch trn t in bng 0,8 C. Tnh nng lng ca mch dao ng. 3. Mt mch dao ng in t gm mt t in c in dung 0,125 F v mt cun cm c t cm 50 H. in tr thun ca mch khng ng k. in p cc i gia hai bn t in l 3 V. Tnh cng dng in cc i, cng dng in, nng lng in trng, nng lng t trng trong mch lc in p gia hai bn t l 2 V. 4. Mt mch dao ng gm cun cm c t cm 27 H, v t in c in dung 3000 pF; in tr thun ca cun dy v dy ni l 1 ; in p cc i gia hai bn t in l 5 V. Tnh cng sut cn cung cp duy tr dao ng ca mch trong mt thi gian di. 5. Mt mch dao ng in t LC l tng gm cun cm thun c t cm 5 H v t in c in dung 5 F. Trong mch c dao ng in t t do. Tnh khong thi gian gia hai ln lin tip m in tch trn mt bn t in c ln cc i v khong thi gian gia hai ln lin tip m nng lng in trng bng nng lng t trng. 6. Cng dng in tc thi trong mt mch dao ng LC l tng l i = 0,08cos2000t (A). Cun dy c t cm L = 50 mH. Hy tnh in dung ca t in. Xc nh in p gia hai bn t in ti thi im cng dng in tc thi trong mch bng gi tr cng dng in hiu dng. 7. Mt mch dao ng LC l tng ang c dao ng in t t do. Bit in tch cc i ca mt bn t in c ln l 10-8 C v cng dng in cc i qua cun cm thun l 62,8 mA. Tnh tn s dao ng in t t do ca mch. 8. Khung dao ng in t gm mt cun dy thun cm c t cm L = 0,1 H v t in c in dung C = 10 F. Dao ng in t trong khung l dao ng iu ho vi cng dng in cc i I 0 = 0,05 A. Tnh in p gia hai bn t thi im i = 0,03 A v cng dng in trong mch lc in tch trn t c gi tr q = 30 C.
18
3. Sng in t - Lin lc bng thng tin v tuyn Mch chn sng vi b t in c cc t in ghp. * Kin thc lin quan: Sng in t l qu trnh lan truyn trong khng gian ca in t trng bin thin theo thi gian. Sng in t l sng ngang, lan truyn trong chn khng vi vn tc bng vn tc nh sng (c = 3.108 m/s). Cc loi sng v tuyn: Tn sng Tn s f Bc sng Sng di Trn 3000 m Di 0,1 MHz Sng trung 3000 m 200 m 0,1 MHz 1,5 MHz Sng ngn 200 m 10 m 1,5 MHz 30 MHz Sng cc ngn 10 m 0,01 m 30 MHz 30000 MHz Trong thng tin lin lc bng v tuyn pht sng in t i xa ngi ta phi trn sng m tn hoc th tn vi sng cao tn (gi l bin iu sng in t). C th bin iu bin , tn s hoc pha ca dao ng cao tn: lm cho bin , tn s hoc pha ca dao ng cao tn bin thin theo tn s ca dao ng m tn hoc th tn. 1 1 1 1 = + + ... + B t mc ni tip : . B t mc song song: C = C1 + C2 + + Cn. Cn C C1 C 2 * Bi tp luyn tp: 1. Trong thng tin lin lc bng sng v tuyn, ngi ta s dng cch bin iu bin , tc l lm cho bin ca sng in t cao tn (sng mang) bin thin theo thi gian vi tn s bng tn s ca dao ng m tn. Cho tn s sng mang l 800 kHz, tn s ca dao ng m tn l 1000 Hz. Xc nh s dao ng ton phn ca dao ng cao tn khi dao ng m tn thc hin c mt dao ng ton phn. 2. Mt mch thu sng in t gm cun dy thun cm c h s t cm khng i v t in c in dung bin i. thu c sng c bc sng 90 m, ngi ta phi iu chnh in dung ca t l 300 pF. thu c sng 91 m th phi iu chnh in dung ca t in n gi tr no? 3. Mch chn sng ca mt my thu v tuyn in gm t in c in dung C0 v cun cm thun c t cm L, thu c sng in t c bc sng 20 m. thu c sng in t c bc sng 60 m th phi mc vi C0 mt t in c in dung CX. Hi phi mc CX th no vi C0? Tnh CX theo C0. 4. Mch chn sng ca mt my thu v tuyn l mt mch dao ng c mt cun thun cm m t cm c th thay i trong khong t 10 H n 160 H v mt t in m in dung c th thay i 40 pF n 250 pF. Tnh bng sng v tuyn (theo bc sng) m my ny bt c. 5. Mch chn sng ca 1 my thu v tuyn l mt mch dao ng c 1 cun thun cm c t cm 10 H v 1 t in c in dung bin thin trong mt gii hn nht nh. My ny thu c bng sng v tuyn c bc sng nm trong khong t 10 m n 50 m. Hi khi thay cun thun cm trn bng cun thun cm khc c t cm 90 H th my ny thu c bng sng v tuyn c bc sng nm trong khong no? 6. Mt mch dao ng c cu to t mt cun thun cm L v hai t in C1 v C2. Khi dng L vi C1 th mch dao ng bt c sng in t c bc sng 1 = 75 m. Khi dng L vi C2 th mch dao ng bt c sng in t c bc sng 2 = 100 m. Tnh bc sng in t m mch dao ng bt c khi: a) Dng L vi C1 v C2 mc ni tip. b) Dng L vi C1 v C2 mc song song. 7. Mt mch dao ng LC l tng gm cun cm thun c t cm khng i. Khi mc cun cm vi t in c in dung C1 th tn s dao ng ring ca mch l 7,5 MHz v khi mc cun cm vi t in c in dung C2 th tn s dao ng ring ca mch l 10 MHz. Tnh tn s dao ng ring ca mch khi mc cun cm vi: a) Hai t C1 v C2 mc ni tip. b) Hai t C1 v C2 mc song song. 8. Xt hai mch dao ng in t l tng. Chu k dao ng ring ca mch th nht l T 1, ca mch th hai l T2 = 2T1. Ban u in tch trn mi bn t in c ln cc i Q 0. Sau mi t in phng in qua cun cm ca mch. Khi in tch trn mi bn t ca hai mch u c ln bng q (0 < q < Q0) th t s ln cng dng in trong mch th nht v ln cng dng in trong mch th hai l bao nhiu?
19
V. DNG IN XOAY CHIU 1. i cng v dng in xoay chiu . * Cc cng thc: Biu thc ca i v u: I0cos(t + i); u = U0cos(t + u). lch pha gia u v i: = u - i. I0 U0 2 Cc gi tr hiu dng: I = ;U= . Chu k; tn s: T = ;f= . 2 2 2 Trong 1 giy dng in xoay chiu c tn s f (tnh ra Hz) i chiu 2f ln. T thng qua khung dy ca my pht in: = NBScos( n , B ) = NBScos(t + ) = 0cos(t + ). Sut ng trong khung dy ca my pht in: e = d = - = NBSsin(t + ) = E0cos(t + - ). dt 2

* Bi tp luyn tp: 1. Dng in xoay chiu c cng i = 4cos120t (A). Xc nh cng hiu dng ca dng in v cho bit trong thi gian 2 s dng in i chiu bao nhiu ln? 2. Mt n ng lm vic vi in p xoay chiu u = 2202cos100t (V). Tuy nhin n ch sng khi iu p t vo n c |u| = 155 V. Hi trung bnh trong 1 s c bao nhiu ln n sng? 3. Dng in chy qua mt on mch c biu thc i = I0cos100t. Trong khong thi gian t 0 n 0,02 s, xc nh cc thi im cng dng in c gi tr tc thi c gi tr bng: a) 0,5I0; b) 2I0/2. 4. Ti thi im t, in p u = 2002cos(100t /2) (trong u tnh bng V, t tnh bng s) c gi tr l 1002V v ang gim. Xc nh in p ny sau thi im 1/300 s. 5. in p xoay chiu gia hai im A v B bin thin iu ha vi biu thc u = 2202cos(100t + /6) (trong u tnh bng V, t tnh bng s). Ti thi im t1 n c gi tr tc thi u1 = 220 V v ang c xu hng tng. Hi ti thi im t2 ngay sau t1 5 ms th n c gi tr tc thi u2 bng bao nhiu? 6. Mt khung dy dn phng dt hnh ch nht c 500 vng dy, din tch mi vng 54 cm2. Khung dy quay u quanh mt trc i xng (thuc mt phng ca khung), trong t trng u c vect cm ng t vung gc vi trc quay v c ln 0,2 T. Tnh t thng cc i qua khung dy. sut in ng cm ng xut hin trong khung dy c tn s 50 Hz th khung dy phi quay vi tc bao nhiu vng/pht? 7. Mt khung dy dn phng dt hnh ch nht c 500 vng dy, din tch mi vng l 220 cm2. Khung dy quay u vi tc 50 vng/giy quanh trc i xng nm trong mt phng ca khung dy, trong mt t trng u c vc t cm ng t vung gc vi trc quay v c ln 2/5(T). Tnh sut in ng cc i xut hin trong khung dy. 8. Mt khung dy dn hnh ch nht c 1500 vng, din tch mi vng 100 cm2, quay u quanh trc i xng ca khung vi tc gc 120 vng/pht trong mt t trng u c cm ng t bng 0,4 T. Trc quay vung gc vi cc ng sc t. Chn gc thi gian l lc vc t php tuyn ca mt phng khung dy cng hng vi vc t cm ng t. Vit biu thc sut in ng cm ng tc thi trong khung. 9. T thng qua 1 vng dy dn l = 2.10 2/cos(100t /4) (Wb). Tm biu thc ca sut in ng cm ng gia hai u cun dy gm 150 vng dy ny.
20
2. Tm cc i lng trn on mch xoay chiu c R, L, C . * Cc cng thc: 1 Cm khng, dung khng, tng tr: ZL = L; ZC = ; Z = R 2 + (Z L - Z C ) 2 . C UC UL U U Z ZC nh lut m: I = = R = = ; Gc lch pha gia u v i: tan = L . ZL ZC R Z R R U 2R Cng sut: P = UIcos = I2R = . H s cng sut: cos = . in nng tiu th : W = A = Pt. 2 Z Z * Bi tp luyn tp: 1. Nu t vo hai u cun dy in p 1 chiu 9 V th cng dng in trong cun dy l 0,5 A. Nu t vo hai u cun dy in p xoay chiu c gi tr hiu dng l 9 V th cng hiu dng ca dng in qua cun dy l 0,3 A. Xc nh in tr thun v cm khng ca cun dy. 2. Mt in tr thun R = 30 v mt cun dy c mc ni tip vi nhau thnh mt on mch. Khi t in p khng i 24 V vo hai u on mch ny th dng in i qua n c cng 0,6 A; khi t mt in p xoay chiu tn s 50 Hz vo hai u on mch, th dng in qua n lch pha 45 0 so vi in p ny. Tnh t cm ca cun dy, tng tr ca cun dy v tng tr ca c on mch. 3. Mt m in hot ng bnh thng khi ni vi mng in xoay chiu c in p hiu dng l 220 V, in tr ca m khi l 48,4 . Tnh nhit lng do m ta ra trong thi gian mt pht. 4. Mt on mch gm in tr thun R, cun cm thun L v t in C mc ni tip. Cng dng in tc thi i qua mch c biu thc i = 0,284cos120t (A). Khi in p hiu dng gia hai u in tr, cun dy v t in c gi tr tng ng l UR = 20 V; UL = 40 V; UC = 25 V. Tnh R, L, C, tng tr Z ca on mch v in p hiu dng gia hai u on mch. 5. t in p u = 100cos(t + /6) (V) vo hai u on mch RLC th dng in qua mch l i = 2cos(t + /3) (A). Tnh cng sut tiu th v in tr thun ca mch in. 6. t in p u = 2202cos100t (V) vo hai u on mch AB gm hai on mch AM v MB mc ni tip. on AM gm in tr thun R mc ni tip vi cun cm thun L, on MB ch c t in C. Bit in p gia hai u on mch AM v in p gia hai u on mch MB c gi tr hiu dng bng nhau nhng lch pha nhau 2/3. Tnh in p hiu dng gia hai u on mch AM. 7. Mt on mch AB gm hai on mch AM v MB mc ni tip. on mch AM c in tr thun 50 mc ni tip vi cun cm thun c t cm 1/H, on mch MB ch c t in vi in dung thay i c. t in p u = U0cos100t (V) vo hai u on mch AB. iu chnh in dung ca t in n gi tr C1 sao cho in p hai u on mch AB lch pha /2so vi in p hai u on mch AM. Tnh C1. 8. t in p xoay chiu c gi tr hiu dng khng i, tn s 50 Hz vo hai u on mch mc ni tip gm in tr thun R, cun cm thun c t cm L v t in c in dung C thay i c. iu chnh in dung C n gi tr 10-4/4(F) hoc 10-4/2(F) th cng sut tiu th trn on mch u c gi tr bng nhau. Tnh t cm L ca cun cm. 9. t in p xoay chiu c gi tr hiu dng 200 V v tn s khng i vo hai u A v B nh hnh v. Trong R l bin tr, L l cun cm thun v C l t in c in dung thay i. Cc gi tr R, L, C hu hn v khc khng. Vi C = C1 th in p hiu dng gia hai u bin tr R c gi tr khng i v khc khng khi thay i gi tr R ca bin tr. Tnh in p hiu dng gia A v N khi C = C1/2 . 10. t in p u = U2cost (V) vo hai u on mch gm cun cm thun mc ni tip vi mt bin tr R. ng vi hai gi tr R1 = 20 v R2 = 80 ca bin tr th cng sut tiu th trong on mch u bng 400 W. Tnh gi tr ca U. 11. t in p xoay chiu c gi tr hiu dng v tn s khng i vo hai u on mch gm bin tr R mc ni tip vi t in c in dung C. Gi in p hiu dng gia hai u t in, gia hai u bin tr v h s cng sut ca on mch khi bin tr c gi tr R1 ln lt l UC1, UR1 v cos1; khi bin tr c gi tr R2 th cc gi tr tng ng ni trn l UC2, UR2 v cos2. Bit UC1 = 2UC2, UR2 = 2UR1. Xc nh cos1 v cos2.
21
3. Vit biu thc ca u v i trn on mch xoay chiu . * Cc cng thc: Biu thc ca u v i: Nu i = I0cos(t + i) th u = (t + i + ). Nu u = U0cos(t + u) th i = I0cos(t + u - ). U U Z ZC Vi: I = ; I0 = 0 ; I0 = I 2 ; U0 = U 2 ; tan = L ; Z Z R + ZL > ZC th u nhanh pha hn i; ZL < ZC th u chm pha hn i. + on mch ch c in tr thun R: u cng pha vi i; + on mch ch c cun thun cm L: u sm pha hn i gc ; 2 + on mch ch c t in u tr pha hn i gc . 2 * Trng hp in p gia hai u on mch l u = U0cos(t + ). + Nu on mch ch c t in th: i = I0cos(t + + ) = - I0sin(t + ) 2 + Nu mch ch c cun cm th: i = I0cos(t + - ) = I0sin(t + ) 2 + Numch c c cun cm thun v t in m khng c in tr thun R th: i = I0sin(t + ). i2 u2 Khi ta c: 2 + 2 = 1. I0 U0 Ch : Nu trong on mch c nhiu phn t R, L, C mc ni tip th trong Khi tnh tng tr hoc lch pha gia u v i ta t R = R1 + R2 + ...; ZL = ZL1 + ZL2 + ...; ZC = ZC1 + ZC2 + ... . Nu mch khng c in tr thun th ta cho R = 0; khng c cun cm th ta cho ZL = 0; khng c t in th ta cho ZC = 0. * Bi tp luyn tp: 1. Mt t in c in dung C = 31,8 F, khi mc vo mch in th dng in chy qua t in c cng i = 0,5cos100t (A). Vit biu thc in p gia hai bn ca t in. 2. Cho mch RLC gm R = 80 , L = 318 mH, C = 79,5 F. in p 2 u mch l: u=1202cos100t (V). Vit biu thc cng dng in trong mch v tnh in p hiu dng gia hai u mi dng c. 3. Cho mch RLC c R = 503; L = 1/ (H); C = 10-3/5 (F). in p 2 u on mch c biu thc uAB=120cos100t (V). Vit biu thc cng dng in trong mch v tnh cng sut tiu th ca mch. 4. Mt mch in AB gm in tr thun R = 50 , mc ni tip vi cun dy c t cm L = 1/ (H) v in tr R0 = 50 . t vo hai u on mch in p xoay chiu uAB = 1002cos100t (V). Vit biu thc in p tc thi hai u cun dy. 5. t in p u = U0cos (100t - /3) (V) vo hai u mt t in c in dung 2.10-4/ (F). thi im in p gia hai u t in l 150 V th cng dng in trong mch l 4 A. Vit biu thc cng dng in chy trong mch. 6. t in p xoay chiu u = U0cos (100t + /3) (V) vo hai u mt cun cm thun c t cm L=1/2 (H). thi im in p gia hai u cun cm l 1002(V) th cng dng in qua cun cm l 2 (A). Vit biu thc cng dng in chy qua cun cm. 7. Mch RLC gm cun thun cm c t cm L = 2/ (H), in tr thun R = 100 v t in c in dung C = 10-4/ (F). Khi trong mch c dng in xoay chiu i = 2cost (A) chy qua th h s cng sut ca mch l 2/2. Xc nh tn s ca dng in v vit biu thc in p gia hai u on mch. 8. Cho mch in xoay chiu gm in tr thun R = 10 , cun dy thun cm L v t in C = 10-3/ (F) mc ni tip. Biu thc ca in p gia hai bn t l uC = 502cos(100t 0,75) (V). Xc nh t cm cun dy, vit biu thc cng dng in chy trong mch.
22
4. Bi ton cc tr trn on mch xoay chiu . * Cc cng thc: * Khi c cng hng in: ZL = ZC ; = Cng sut: P = I2R =
1 U U2 ; Z = Zmin = R; Imax = ; Pmax = ; = 0 (u cng pha vi i) LC R R
U 2R . Z2 UZ C UZ L ; UC = IZC = . Z Z
+ in p hiu dng gia hai u cun thun cm, gia hai bn t: UL = IZL =
+ Nu khng c cng hng th bin i biu thc a v dng ca bt ng thc Csi hoc dng ca tam thc bc hai c cha bin s tm cc tr. Cc i P theo R: R = |ZL ZC|. Khi Pmax = Cc i UL theo ZL: ZL =
U2 U2 = . 2 | Z L Z C | 2R
2 2 R 2 + ZC U R 2 + ZC . Khi ULmax = . ZC R 2 2 R2 + Z L U R2 + ZL Cc i ca UC theo ZC: ZC = . Khi UCmax = . ZL R
Cc i ca UL theo : UL = ULmax khi = Cc i ca UC theo : UC = UCmax khi =
2 . 2 LC R 2C 2 1 R2 2 . LC 2 L
* Bi tp luyn tp: 1. Cho mch in nh hnh v. Trong R = 60 , cun dy thun cm c t cm L = 1/2 (H), t in c in dung C thay i c. t vo gia hai u on mch mt in p xoay chiu n nh: uAB = 1202cos100t (V). Xc nh in dung ca t in cho cng sut tiu th trn on mch t gi tr cc i. Tnh gi tr cc i . 2. Mt on mch gm R = 50 , cun thun cm c t cm L v t in c in dung C = 2.10 - 4/ (F) mc ni tip. t vo hai u on mch mt in p xoay chiu c in p hiu dng 110 V, tn s 50 Hz. Th thy u v i cng pha vi nhau. Tnh t cm ca cun cm v cng sut tiu th ca on mch. 3. Cho mch in nh hnh v. Trong in tr thun R = 50 , cun dy thun cm c t cm L = 159 mH, t in c in dung C = 31,8 F, in tr ca ampe k v dy ni khng ng k. t vo gia hai u on mch mt in p xoay chiu u AB = 200cost (V). Xc nh tn s ca in p ampe k ch gi tr cc i v s ch ca ampe k lc . 4. t in p u = 1002cost (V), c thay i c vo hai u on mch gm in tr thun 200 , cun cm thun c t cm 25/36 (H) v t in c in dung 10- 4/ (F) mc ni tip. Cng sut tiu th ca on mch l 50 W. Xc nh tn s ca dng in. 5. Cho mch in xoay chiu gm bin tr R, cun thun cm L = 1/2 (H), t in C = 10 - 4/ (F) mc ni tip vi nhau. t vo hai u on mch in p xoay chiu u = 2202cos100t (V). Xc nh in tr ca bin tr cng sut tiu th trn on mch t gi tr cc i. Tnh gi tr cc i . 6. Cho mch in nh hnh v. Trong cun dy c in tr thun r = 90 , c t cm L = 1,2/ (H), R l mt bin tr. t vo gia hai u on mch mt in p xoay chiu n nh uAB = 2002cos100t (V). nh gi tr ca bin tr R cng sut to nhit trn bin tr t gi tr cc i. Tnh cng sut cc i . 7. Cho mch in nh hnh v. Trong R = 1003; C = 10- 4/2 (F); cun dy thun cm c t cm L thay i c. in p gia hai u on mch l u = 200cos100t (V). Xc nh t cm ca cun dy in p hiu dng trn cun cm L l cc i. Tnh gi tr cc i . 8. Cho mch in nh hnh v. Trong R = 60 , cun dy thun cm c t cm L = 1/2 (H), t in c in dung C thay i c. t vo gia hai u on mch mt in p xoay chiu n nh: uAB = 1202cos100t (V). Xc nh in dung ca t in in p gia hai bn t t gi tr cc i. Tnh gi tr cc i . 9. Cho mt mch ni tip gm mt cun thun cm L = 2/ H, in tr R = 100 , t in c in dung C = 10-4/ F. t vo mch mt in p xoay chiu u = 2002cost (V). Tm gi tr ca : a) in p hiu dng trn R t cc i. b) in p hiu dng trn L t cc i. c) in p hiu dng trn C t cc i.
23 GV : Thiu Dung THPT ng Sn II
5. Bi ton nhn bit cc thnh phn trn on mch xoay chiu . * Kin thc lin quan: Cc du hiu nhn bit mt hoc nhiu thnh phn trn on mch xoay chiu (thng gi l hp en): Da vo lch pha x gia in p hai u hp en v dng in trong mch: + Hp en mt phn t: Nu x = 0 hp en l R. Nu x = /2 hp en l L. Nu x = - /2 : hp en l C. + Hp en gm hai phn t: - Nu 0 < x < /2 : hp en gm R ni tip vi L. - Nu - /2 < x < 0: hp en gm R ni tip vi C. - Nu x = /2 : hp en gm L ni tip vi C vi ZL > ZC. - Nu x = - /2 : hp en gm L ni tip vi C vi ZL < ZC. - Nu x = 0: hp en gm L ni tip vi C vi ZL = ZC. Da vo mt s du hiu khc: 2 2 2 2 + Nu mch c R ni tip vi L hoc R ni tip vi C th: U2 = U R + U L hoc U2 = U R + U C . + Nu mch c L ni tip vi C th: U = |UL UC|. + Nu mch c cng sut ta nhit th phi c in tr thun R hoc cun dy phi c in tr thun r. + Nu = 0 (I= Imax; P = Pmax) th hoc l mch ch c in tr thun R hoc mch c c L v C vi ZL = ZC. * Bi tp luyn tp: 1. Trn mt on mch xoay chiu khng phn nhnh gm hai phn t thun (in tr thun R, cun cm thun L hoc t in C), cng dng in sm pha (vi 0 < < /2 ) so vi in p hai u on mch. Xc nh cc loi phn t ca on mch. 2. t vo hai u on mch RLC khng phn nhnh mt in p xoay chiu u = U0cost th dng in chy trong mch l i = I0cos(t + /6 ). C th kt lun c chnh xc nhng iu g v in tr thun R, cm khng ZL v dung khng ZC ca on mch. 3. Trn mt on mch xoay chiu khng phn nhnh gm hai phn t thun (in tr thun R, cun cm thun L hoc t in C) khc loi. t vo hai u on mch in p u 1 = 1002cos(100t + 3/4) (V) th cng dng in qua mch l i1 = 2cos(100t + /4) (A). Nu t vo hai u on mch in p u2 = 1002cos(50t + /2 ) (V) th cng dng in l i2= 2cos50t (A). Xc nh hai thnh phn ca on mch. 4. Cho in nh hnh v. Trong X l hp en cha mt trong 3 phn t (in tr thun R, cun cm thun L hoc t in C) v R = 50 . Khi t vo hai u AB mt in p xoay chiu c gi tr hiu dng 200 V th in p hiu dng gia hai u in tr thun R l 120 V v in p gia hai u hp en tr pha hn in p gia hai u in tr thun. Xc nh loi linh kin ca hp en v tr khng ca n. 5. Cho in nh hnh v. Trong X l hp en cha hai trong ba phn t (in tr thun R, cun cm thun L hoc t in C). Bit rng khi t mt in p xoay chiu uAB = 2202cos(100t + /4) (V) vo hai u on mch th cng dng in chy trong mch l i = 42cos(100t + /3) (A). Xc nh cc loi linh kin trong hp en. 6. Cho mch in nh hv. Hp en X cha hai trong 3 phn t (in tr thun R, cun cm thun L hoc t in C). Bit R = ZC = 100 ; uMA tr pha hn uAN gc /12 v UMA = 3UAN. Xc nh cc loi linh kin trong hp en v gi tr tr khng ca chng. 7. Trong ba hp en X, Y, Z c ba linh kin khc loi nhau l in tr thun, cun cm thun hoc t in. Bit khi t vo hai u on mch MN in p uMN=1002cos100t (V) th cng dng in chy trong mch l i=2cos100t (A) v in p gia hai u cc on mch AB v AN l uAB = 1002cos100t (V) v uAN=200cos(100t /4) (V). Xc nh loi linh kin ca tng hp en v tr khng ca chng.
24
6. My bin p Truyn ti in nng . * Cc cng thc: U2 I1 N 2 My bin p: = = . U 1 I 2 N1 Cng sut hao ph trn ng dy ti: Php = rI2 = r( gim in p trn ng dy ti in: U = Ir. P Php Hiu sut ti in: H = . P * Bi tp luyn tp: 1. Mt my bin p c s vng dy trn cun s cp v s vng dy ca cun th cp l 2000 vng v 500 vng. in p hiu dng v cng hin dng mch th cp ln lt l 50 V v 6 A. Xc nh in p hiu dng v cng hiu dng mch s cp. 2. Cun s cp v th cp ca mt my bin p c s vng ln lt l N1 = 600 vng, N2 = 120 vng. in tr thun ca cc cun dy khng ng k. Ni hai u cun s cp vi in p xoay chiu c gi tr hiu dng 380 V. a) Tnh in p hai u cun th cp. b) Ni 2 u cun th cp vi bng n c in tr 100 . Tnh cng dng in hiu dng chy trong cun s cp. B qua hao ph my bin p. 3. Mt my pht in c cng sut 120 kW, in p hiu dng gia hai cc ca my pht l 1200 V. truyn n ni tiu th, ngi ta dng mt dy ti in c in tr tng cng 6 . a) Tnh hiu sut ti in v in p hai u dy ni tiu th. b) tng hiu sut ti in, ngi ta dng mt my bin p t ni my pht c t s vng dy cun th cp v s cp l 10. B qua mi hao ph trong my bin p, tnh cng sut hao ph trn dy v hiu sut ti in lc ny. 4. in nng c ti t trm tng p ti trm h p bng ng dy ti in mt pha c in tr R = 30 . Bit in p hai u cun s cp v th cp ca my h p ln lt l 2200 V v 220 V, cng dng in chy trong cun th cp ca my h p l 100 A. B qua tn hao nng lng cc my bin p. Tnh in p hai cc trm tng p v hiu sut truyn ti in. Coi h s cng sut bng 1. 5. t vo hai u cun s cp ca mt my bin p l tng (b qua hao ph) mt in p xoay chiu c gi tr hiu dng khng i th in p hiu dng gia hai u cun th cp h l 100 V. cun th cp, nu gim bt n vng dy th in p hiu dng gia hai u h ca n l U, nu tng thm n vng dy th in p l 2U. Tnh in p hiu dng gia hai u cun th cp h khi tng thm 3n vng dy cun th cp. 6. T ni sn xut n ni tiu th l hai my bin p. My tng p A c h s bin i K A = 1/20, my h p B c h s bin i KB = 15. Dy ti in gia hai bin p c in tr tng cng R = 10 . B qua hao ph trong hai bin p v gi s ng dy c h s cng sut l cos = 1. m bo ni tiu th, mng in 120 V 36 kW hot ng bnh thng th ni sn xut in nng phi c I1A v U1A bng bao nhiu? Tnh hiu sut ca s ti in. P 2 2 r ) =P 2 . U U
25
7. My pht in ng c in. * Cc cng thc: Tn s dng in do my pht in xoay chiu mt pha pht ra (tnh ra Hz): My c 1 cp cc, rto quay vi tc n vng/giy: f = n. My c p cp cc, rto quay vi tc n vng/giy: f = pn. pn My c p cp cc, rto quay vi tc n vng/pht: f = . 60 Mch ba pha mc hnh sao: Ud = 3 Up; Id = Ip. Mch ba pha mc hnh tam gic: Ud = Up; Id = 3 Ip. Cng sut tiu th trn ng c in: I2r + P = UIcos . * Bi tp luyn tp: 1. Mt my pht in xoay chiu mt pha c phn cm l rto gm 8 cp cc (8 cc nam v 8 cc bc). Rto quay vi tc 300 vng/pht. a) Tnh tn s ca sut in ng cm ng do my pht ra. b) tn s ca sut in ng cm ng do my pht ra bng 50 Hz th rto phi quay vi tc bng bao nhiu? 2. Mt my pht in xoay chiu mt pha c 4 cp cc. Biu thc ca sut in ng do my pht ra l: e = 2202cos(100t 0,5) (V). Tnh tc quay ca rto theo n v vng/pht. 3. Ni hai cc ca mt my pht in xoay chiu mt pha vo hai u on mch AB gm in tr thun R mc ni tip vi cun cm thun. B qua in tr cc cun dy ca my pht. Khi rto ca my quay u vi tc n vng/pht th cng dng in hiu dng trong on mch l 1 A. Khi rto ca my quay u vi tc 3n vng/pht th cng dng in hiu dng trong on mch l 3A. Tnh cm khng ca on mch AB theo R nu rto ca my quay u vi tc 2n vng/pht. 4. Trong gi hc thc hnh, hc sinh mc ni tip mt qut in xoay chiu vi in tr R ri mc hai u on mch ny vo in p xoay chiu c gi tr hiu dng 380 V. Bit qut in ny c cc gi tr nh mc: 220 V 88 W v khi hot ng ng cng sut nh mc th lch pha gia in p hai u qut v cng dng in qua n l , vi cos = 0,8. Tnh R qut chy ng cng sut nh mc. 5. Mt ng c in xoay chiu c in tr dy cun l 32 , khi mc vo mch c in p hiu dng 200 V th sn ra cng sut 43 W. Bit h s cng sut l 0,9. Tnh cng dng in chy qua ng c. 6. Mt ng c in xoay chiu khi hot ng bnh thng vi in p hiu dng 220 V th sinh ra cng sut c hc l 170 W. Bit ng c c h s cng sut 0,85 v cng sut ta nhit trn dy qun ng c l 17 W. B qua cc hao ph khc. Tnh cng dng in cc i qua ng c. 7. Mt ng c khng ng b ba pha mc theo kiu hnh sao c ni vo mch in ba pha c in p pha Upha = 220V. Cng sut in ca ng c l 6,63 kW; h s cng sut ca ng c l 3/2. Tnh cng dng in hiu dng qua mi cun dy ca ng c.
26
VI. TNH CHT SNG CA NH SNG 1. S tn sc nh sng . * Kin thc lin quan: + Tn sc nh sng l htng mt chm nh sng phc tp b phn tch thnh cc chm nh sng n sc. + Nguyn nhn ca hin tng tn sc l do chit sut ca mi trng bin thin theo mu sc nh sng, v tng dn t mu n mu tm. + Bc sng nh sng trong chn khng: = c/f ; vi c = 3.108 m/s. v c = . Bc sng nh sng trong mi trng: = = f nf n + Khi truyn t mi trng trong sut ny sang mi trng trong sut khc vn tc truyn ca nh sng thay i, bc sng ca nh sng thay i nhng tn s (chu k, tn s gc) ca nh sng khng thay i. * Trong mt s trng hp, ta cn gii cc bi ton lin quan n cc cng thc ca lng knh: + Cng thc chung: sini1 = nsinr1; sini2 = nsinr2; A = r1 + r2; D = i2 + i2 - A. D +A A Khi i1 = i2 (r1 = r2) th D = Dmin vi sin min = n sin 2 2 + Trng hp gc chit quang A v gc ti i1 u nh ( 100), ta c cc cng thc gn ng: i1 = nr1; i2 = nr2; A = r1 + r2; D = A(n 1); Dmin = A(n 1). * Trong mt s trng hp lin quan n nh lut phn x: i = i, nh lut khc x: n1sini1 = n2sini2. * Bi tp luyn tp: 1. Bc sng ca nh sng trong khng kh l 0,64 m. Tnh bc sng ca nh sng trong nc bit chit sut ca nc i vi nh sng l 4/3. 2. Mt chm nh sng hp, n sc c bc sng trong chn khng l = 0,60 m. Xc nh chu k, tn s ca nh sng . Tnh tc v bc sng ca nh sng khi truyn trong thy tinh c chit sut n = 1,5. 3. Mt nh sng n sc c bc sng ca n trong khng kh l 0,6 m v trong cht lng trong sut l 0,4 m. Tnh chit sut ca cht lng i vi nh sng . 4. Mt lng knh c gc chit quang l 600. Bit chit sut ca lng knh i vi nh sng l 1,5. Chiu tia sng mu vo mt bn ca lng knh vi gc ti 600. Tnh gc lch ca tia l so vi tia ti. 5. Mt lng knh thy tinh c gc chit quang A = 600, c chit sut i vi tia l 1,514; i vi tia tm l 1,532. Tnh gc lch cc tiu ca hai tia ny. 6. Mt lng knh thy tinh c gc chit quang A = 4 0, t trong khng kh. Chit sut ca lng knh i vi nh sng v tm ln lt l 1,643 v 1,685. Chiu mt chm tia sng song song, hp gm hai bc x v tm vo mt bn ca lng knh theo phng vung gc vi mt ny. Tnh gc to bi tia v tia tm sau khi l ra khi mt bn kia ca lng knh. 7. Chiu mt tia sng n sc mu vng t khng kh (chit sut coi nh bng 1 i vi mi nh sng) vo mt phng phn cch ca mt khi cht rn trong sut vi gc ti 600 th thy tia phn x tr li khng kh vung gc vi tia khc x i vo khi cht rn. Tnh chit sut ca cht rn trong sut i vi nh sng mu vng. 8. Chiu mt tia sng gm hai thnh phn v tm t khng kh (chit sut coi nh bng 1 i vi mi nh sng) vo mt phng ca mt khi thy tinh vi gc ti 600. Bit chit sut ca thy tinh i vi nh sng l 1,51; i vi nh sng tm l 1,56. Tnh gc lch ca hai tia khc x trong thy tinh.
27
2. Giao thoa vi nh sng n sc. * Cc cng thc: + V tr vn sng, vn ti, khong vn: xs = k
D D D ; xt = (2k + 1) ;i= ; vi k Z. a 2a a
i . n
+ Nu khong vn trong khng kh l i th trong mi trng c chit sut n s c khong vn l i =
Gia n vn sng (hoc vn ti) lin tip l (n 1) khong vn. + xc nh s vn sng - ti trong min giao thoa c b rng L ta lp t s N = L/2i rt ra kt lun: S vn sng: Ns = 2N + 1; vi N Z. S vn ti: Nt = 2N nu phn thp phn ca N < 0,5; Nt = 2N + 2 nu phn thp phn ca N > 0,5. * Bi tp luyn tp: 1. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, hai khe S1 v S2 c chiu bng nh sng n sc c bc sng . Khong cch gia hai khe l 0,8 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m. Ngi ta o c khong cch gia 6 vn sng lin tip trn mn l 6 mm. Tnh bc sng ca nh sng dng trong th nghim v khong cch t vn sng bc 3 n vn sng bc 8 cng pha vi nhau so vi vn sng chnh gia. 2. Trong th nghim Young v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 1 mm, khong cch t hai khe n mn l 3 m. Dng nh sng n sc c bc sng chiu vo hai khe th ngi ta o c khong cch t vn sng trung tm ti vn sng th t l 6 mm. Xc nh bc sng v v tr vn sng th 6. 3. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, hai khe S1 v S2 c chiu bng nh sng n sc c bc sng = 0,4 m. Khong cch gia hai khe l 0,4 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m. Xc nh khong cch gia 9 vn sng lin tip v khong cch t vn sng 4 n vn sng 8 khc pha nhau so vi vn sng chnh gia. 4. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, hai khe S1 v S2 c chiu bng nh sng n sc c bc sng = 0,5 m. Khong cch gia hai khe l 0,8 mm. Ngi ta o c khong cch gia 5 vn sng lin tip trn mn l 4 mm. Tnh khong cch t hai khe n mn v cho bit ti 2 im C v E trn mn, cng pha vi nhau so vi vn sng trung tm v cch vn sng trung tm ln lt l 2,5 mm v 15 mm l vn sng hay vn ti? T C n E c bao nhiu vn sng? 5. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, hai khe S1 v S2 c chiu bng nh sng n sc c bc sng . Khong cch gia hai khe l 0,8 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m. Ngi ta o c khong cch gia 6 vn sng lin tip trn mn l 6 mm. Xc nh bc sng ca nh sng dng trong th nghim v cho bit ti 2 im M v N trn mn, khc pha nhau so vi vn sng trung tm v cch vn sng trung tm ln lt l 3 mm v 13,2 mm l vn sng hay vn ti? Nu l vn sng th l vn sng bc my? Trong khong cch t M n N c bao nhiu vn sng? 6. Trong th nghim giao thoa nh sng vi hai khe Young cch nhau 0,5 mm, nh sng c bc sng 0,5 m, mn nh cch hai khe 2 m. B rng vng giao thoa trn mn l 17 mm. Tnh s vn sng, vn ti quan st c trn mn. 7. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, hai khe c chiu bng nh sng n sc c bc sng 0,6 m. Khong cch gia hai khe l 1 mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn quan st l 2,5 m, b rng min giao thoa l 1,25 cm (vn sng trung tm chnh gia). Tm tng s vn sng v vn ti c trong min giao thoa. 8. Trong th nghim Young v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l a = 2 mm, khong cch t hai khe n mn quan st l D = 1,5 m. Ngun sng n sc c bc sng = 0,6 m. Xt trn khong MN trn mn, vi MO = 5 mm, ON = 10 mm, (O l v tr vn sng trung tm). Hi trn MN c bao nhiu vn sng, bao nhiu vn ti?
28
3. Giao thoa vi nh sng hn hp Giao thoa vi nh sng trng. * Cc cng thc: + Giao thoa vi ngun pht nh sng gm mt s nh sng n sc khc nhau: V tr vn trng (cng mu): x = k11 = k22 = = knn; vi k Z. Khong cch ngn nht gia 2 vn trng: Ti v tr c k1 = k2 = = kn = 0 l vn trng trung tm, do khong cch gn nhau nht gia hai vn trng ng bng khong cch t vn trng trung tm n vn trng bc 1 ca tt c cc nh sng n sc: x = k11 = k22 = = knn; vi k N nh nht 0. + Giao thoa vi ngun pht ra nh sng trng (0,38 m 0,76 m): - nh sng n sc cho vn sng ti v tr ang xt nu: ax ax ax D x=k ; kmin = ; kmax = ;= ; vi k Z. D d Dt a Dk - nh sng n sc cho vn ti ti v tr ang xt nu: ax 1 ax 1 2ax .D ; kmax = ;= x = (2k + 1) ; kmin = . D d 2 Dt 2 D(2k + 1) 2a ( t ) D + B rng quang ph bc n trong giao thoa vi nh sng trng: xn = n d . a * Bi tp luyn tp: 1. Hai khe Ing cch nhau 0,8 mm v cch mn 1,2 m. Chiu ng thi 2 bc x n sc 1 = 0,75 m v 2 = 0,45 m vo hai khe. Lp cthc xnh v tr trng nhau ca cc vn ti ca 2 bc x 1 v 2 trn mn. 2. Mt ngun sng im nm cch u hai khe Ing v pht ra ng thi hai bc x n sc c bc sng 1 = 0,6 m v bc sng 2 cha bit. Khong cch gia hai khe l a = 0,2 mm, khong cch t cc khe n mn l D = 1 m. Trong mt khong rng L = 2,4 cm trn mn, m c 17 vch sng, trong c 3 vch l kt qu trng nhau ca hai h vn. Tnh bc sng 2, bit 2 trong 3 vch trng nhau nm ngoi cng ca khong L. 3. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 0,5 mm, khong cch t hai khe n mn quan st l 2 m. Ngun sng dng trong th nghim gm hai bc x c bc sng 1 = 450 nm v 2 = 600 nm. Trn mn quan st, gi M, N l hai im cng mt pha so vi vn trung tm, cch vn trung tm ln lt l 5,5 mm v 22 mm. Tm s v tr vn sng trng nhau ca hai bc x trn on MN. 4. Trong TN Young, khong cch gia hai khe l 2 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m. Dng ngun sng pht ra ba bc x n sc 1 = 0,4 m, 2 = 0,45 m v 3 = 0,6 m. Xc nh v tr cc vn sng trng nhau v khong cch ngn nht gia hai vn sng cng mu vi vn sng chnh gia. 5. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, ngun sng pht ng thi hai bc x n sc, trong bc x mu c bc sng d = 720 nm v bc x mu lc c bc sng l (c gi tr trong khong t 500 nm n 575 nm). Trn mn quan st, gia hai vn sng gn nhau nht v cng mu vi vn sng trung tm c 8 vn sng mu lc. Tnh bc sng l ca nh sng mu lc. 6. Trong th nghim Y-ng, ngun sng gm cc bc x c bc sng ln l 1 = 700 nm, 2 = 600 nm v 3 = 500 nm. Ti im M trong vng giao thoa trn mn c hiu khong cch n hai khe l 2,1 m c vn sng ca bc x no? Ti im N c hiu khong cch n hai khe bng 0,9 m c vn ti ca bc x no? Xc nh v tr mt im c hiu ng i ( 0) c ba bc x trn u cho vn sng. 7. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 0,8 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m. Dng nh sng trng (0,76 m 0,38 m) chiu sng hai khe. Xc nh b rng ca quang ph bc 1 v bc 2. 8. Trong th nghim ca Young, khong cch gia hai khe l 0,4 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m., hai khe S1 v S2 c chiu bng nh sng trng (0,76 m 0,40 m). Xc nh bc sng ca nhng bc x cho vn ti v nhng bc x cho vn sng ti im M cch vn sng trung tm 8 mm. 9. Trong th nghim Young, khong cch gia hai khe l 0,8 mm, khong cch t hai khe n mn l 1,6 m. Dng nh sng trng (0,76 m 0,38 m) chiu sng hai khe. Hy cho bit c nhng bc x no cho vn sng trng vi vn sng bc 4 ca nh sng mu vng c bc sng v = 0,60 m.
29
4. Cc bc x khng nhn thy. * Kin thc lin quan: + Tia hng ngoi: l sng in t c bc sng ln hn bc sng ca nh sng v ln hn bc sng ca sng v tuyn (0,76 m 1 mm). + Tia t ngoi: l sng in t c bc sng ln ngn bc sng ca nh sng tm v di hn bc sng ca tia Rnghen (1 nm 0,38 m). + Tia Rnghen: l sng in t c bc sng ln ngn bc sng ca tia t ngoi v di hn bc sng ca tia gamma (10-11 m 10-8 m). hc 1 2 + Trong ng Culitgi: mv max = eU0AK = hfmax = . min 2 * Bi tp luyn tp: 1. Mt n pht ra bc x c tn s f = 1014 Hz. Bc x ny thuc vng no ca thang sng in t? 2. Mt ng Rnghen pht ra bc x c bc sng ngn nht l 0,04 nm. Xc nh hiu in th cc i gia hai cc ca ng. 3. Mt ng Cu-lit-gi c cng sut trung bnh 400 W, in p hiu dng gia ant v catt l 10 kV. Tnh: a) Cng dng in hiu dng qua ng. b) Tc cc i ca cc electron khi ti ant. 4. Chm tia X pht ra t mt ng tia X (ng Cu-lt-gi) c tn s ln nht l 6,4.1018 Hz. B qua ng nng cc lectron khi bt ra khi catt. Tnh hiu in th gia ant v catt ca ng tia X. 5. Hiu in th gia hai in cc cua ng Cu-lit-gi (ng tia X) la UAK = 2.104 V, bo qua ng nng ban u cua lectron khi bt ra khoi catt. Tnh tn s ln nht cua tia X ma ng co th phat ra. 6. ng Rnghen t di hiu in th UAK = 19995 V. ng nng ban u ca ca cc electron khi bt ra khi catt l 8.10-19 J. Tnh bc sng ngn nht ca tia X m ng c th pht ra. 7. Khi tng in p gia hai cc ca ng Cu-lit-gi thm 4 kV th tc cc electron ti ant tng thm 8000 km/s. Tnh tc ban u ca electron v in p ban u gia hai cc ca ng Cu-lit-gi. 8. Trong ng Cu-lit-gi, tc ca electron khi ti ant l 50000km/s. gim tc ny xung cn 10000 km/s th phi gim in p gia hai u ng bao nhiu?
30
VII. LNG T NH SNG 1. Hin tng quang din ngoi. * Cc cng thc: + HT quang in ngoi l HT cc e b bt ra khi bn mt kim loi khi c nh sng thch hp chiu vo. hc + Nng lng ca phtn nh sng: = hf = . + Cng thc Anhxtanh, gii hn quang in, in p hm: Wd max hc hc 1 hc 2 hf = = A + mv 0 max = + Wdmax; 0 = ; Uh = . 0 e 2 A + in th cc i qu cu kim loi c lp v in t c khi chiu chm sng c 0: Vmax = + Cng sut ngun sng, cng dng quang in bo ho, hiu sut lng t: ne hc P = n ; Ibh = ne|e|; H = . n + Lc Lorrenx, lc hng tm: Flr = qvBsin ; Fht = maht = mv 2 . R Wd max . e
* Bi tp luyn tp: Cho h = 6,625.10-34 Js; c = 3.108 m/s; |e| = 1,6.10-19 C; me = 9,1.10-31 kg. 1. Cng thot electron khi ng l 4,57 eV. Chiu bc x c bc sng = 0,14 m vo mt qu cu bng ng t xa cc vt khc. Tnh gii hn quang in ca ng v in th cc i m qu cu ng tch c. 2. Cng thot electron khi km l 4,25 eV. Chiu vo mt tm km t c lp v in mt chm bc x in t n sc th thy tm km tch c in tch cc i l 3 V. Tnh bc sng v tn s ca chm bc x. 3. Chiu chm bc x in t c tn s f = 5,76.1014 Hz vo mt ming kim loi th cc quang electron c vn tc ban u cc i l v = 0,4.106 m/s. Tnh cng thot electron v bc sng gii hn quang in ca kim loi . 4. Cng thot electron khi kim loi natri l 2,48 eV. Mt t bo quang in c catt lm bng natri, khi c chiu sng bng chm bc x c bc sng 0,36 m th cho mt dng quang in c cng bo ha l 3 A. Tnh vn tc ban u cc i ca electron quang in v s electron bt ra khi catt trong 1 giy. 5. Chiu mt bc x in t c bc sng vo catt ca mt t bo quang in. Bit cng thot electron ca kim loi lm catt l 3 eV v cc electron bn ra vi vn tc ban u cc i l 7.105 m/s. Xc nh bc sng ca bc x in t v cho bit bc x in t thuc vng no trong thang sng in t. 6. Chiu bc x c bc sng = 0,438 m vo catt ca mt t bo quang in. Bit kim loi lm catt ca t bo quang in c gii hn quang in l 0 = 0,62 m. Tm in p hm lm trit tiu dng quang in. 7. Chiu bc x c bc sng 0,405 m vo mt tm kim loi th cc quang electron c vn tc ban u cc i l v1. Thay bc x khc c tn s 16.1014 Hz th vn tc ban u cc i ca cc quang electron l v2 = 2v1. Tm cng thot electron ca kim loi. 8. Mt t bo quang in c catt lm bng asen c cng thot electron bng 5,15 eV. Chiu chm sng n sc c bc sng 0,20 m vo catt ca t bo quang in th thy cng dng quang in bo ha l 4,5 A. Bit cng sut chm bc x l 3 mW . Xc nh vn tc cc i ca electron khi n va b bt ra khi catt v hiu sut lng t. 9. Chiu bc x c bc sng = 0,4 m vo catt ca mt t bo quang in. Bit cng thot electron ca kim loi lm catt l A = 2 eV, in p gia ant v catt l U AK = 5 V. Tnh ng nng cc i ca cc quang electron khi ti ant.
31
2. Quang ph vch ca nguyn t hyr Hin tng pht quang. * Kin thc lin quan: + Quang ph vch ca nguyn t hyr: En Em = hf = hc/ . + Bk qu o dng th n ca e trong nguyn t hir: rn = n2r1; vi r1 = 0,53.10-11m l bk Bo ( qu o K). 13,6 + Nng lng ca electron trong nguyn t hir qu o dng th n: En = - 2 eV; vi n N* n + S chuyn mc nng lng khi to thnh cc dy quang ph:
+ Hin tng quang in trong l hin tng to thnh cc electron dn v l trng trong bn dn khi c nh sng thch hp chiu vo. + Hin tng pht quang l hin tng mt s cht khi hp th nng lng di mt dng no th c kh nng pht ra cc bc x in t trong min nh sng nhn thy. + c im ca s pht quang: nh sng pht quang c bc sng di hn bc sng ca nh sng kch thch : > . * Bi tp luyn tp: Cho 1 eV = 1,6.10-19 J ; h = 6,625.10-34 Js ; c = 3.108 m/s; me = 9,1.10-31 kg. 1. Bc sng ca vch quang ph u tin trong dy Laiman l 0 = 122 nm, ca hai vch H v H trong dy Banme ln lt l 1 = 656nm v 2 = 486 nm. Hy tnh bc sng ca vch quang ph th hai trong dy Laiman v vch u tin trong dy Pasen. 2. Trong quang ph vch ca nguyn t hir, vch ng vi bc sng di nht trong dy Laiman l 1 = 0,1216 m v vch ng vi s chuyn ca electron t qu o M v qu o K c bc sng 2 = 0,1026 m. Hy tnh bc sng di nht 3 trong dy Banme. 3. Cc mc nng lng ca nguyn t hir trng thi dng c x bng cng thc: En = - 13,6/n2 (eV) vi n l s nguyn; n = 1 ng vi mc c bn K; n = 2, 3, 4, ng vi cc mc kch thch L, M, N, a) Tnh ra Jun nng lng in ho ca nguyn t hir. b) Tnh ra mt bc sng ca vch H trong dy Banme. 4. Khi lectron qu o dng th n th nng lng ca nguyn t hir c tnh theo cng thc En = 13,6/n2 (eV) (n = 1, 2, 3,). Tnh bc sng ca bc x do nguyn t hir pht ra khi lectron trong nguyn t hir chuyn t qu o dng n = 3 sang qu o dng n = 2. 5. Nng lng ca cc trng thi dng trong nguyn t hir ln lt l EK = -13,60 eV; EL = -3,40 eV; EM=1,51 eV; EN=-0,85 eV; EO= - 0,54 eV. Tm bc sng ca cc bx t ngoi do nguyn t hir pht ra. 6. Bit bc sng ca 2vch u tin trong dy Lyman ca nguyn t hir l L1= 0,122 m v L2=103,3 nm, mc nng lng trng thi kch thch th hai l -1,51 eV. Tm bc sng ca vch H trong quang ph nhn thy ca nguyn t hir, mc nng lng ca trng thi c bn v trng thi kch thch th nht. 7. Chiu nh sng n sc c bc sng 0,30 m vo mt cht th thy cht pht ra nh sng c bc sng 0,50 m. Cho rng cng sut ca chm sng pht quang ch bng 0,01 cng sut ca chm sng kch thch. Hy tnh t s gia s phtn nh sng pht quang v s phtn nh sng kch thch pht trong cng mt khong thi gian. 8. Ngi ta dng mt thit b laze o khong cch t Tri t n Mt Trng. Chiu tia laze di dng xung nh sng v pha Mt Trng. Ngi ta o c khong thi gian gia thi im pht v thi im nhn xung phn x mt my thu t Tri t l 2,667 s. Thi gian ko di ca mi xung l t0 = 10-7 s. a) Tnh khong cch t Tri t n Mt Trng. b) Tnh cng sut ca chm laze, bit nng lng ca mi xung nh sng l W0 = 10 kJ.
32
VIII. S LC V THUYT TNG I HP * Cc cng thc: v2 + S co li ca di: l = l0 1 2 ; vi l0 l chiu di khi vt ng yn, l l chiu di khi vt chuyn ng c dc theo trc trng vi chiu di ca n vi vn tc v. t0 + S gin ra ca thi gian: t = v 2 ; vi t0 l thi gian xy ra trong h qui chiu chuyn ng vi vn c2 tc v, t l thi gian xy ra trong h qui chiu ng yn. m0 1 + Khi lng tng i tnh: m = 1
v2 . c2 m0 v2 . 1 2 v c
+ ng lng tng i tnh: p = m v = + Nng lng ngh: E0 = m0c2. m0 c 2 + Nng lng ton phn: E = mc2 = 1
v2 . c2
1 2 2 2 1 . + ng nng ca vt khi lng tnh m0 chuyn ng vi vn tc v: W = mc m0c = m0c 2 v 1 2 c h h + Khi lng tng i tnh ca phtn: mph = . ng lng tng i tnh ca phtn: p = mphc = . c * Bi tp luyn tp 1. Mt vt c khi lng ngh 60 kg chuyn ng vi tc 0,6c (c l tc nh sng trong chn khng). Tnh khi lng tng i tnh ca n. 2. Mt ci thc khi nm yn dc theo mt trc ta ca h quy chiu qun tnh K th c chiu di l0 = 1 m. Khi thc chuyn ng dc theo trc ta ny vi tc v = 0,6c. Tnh chiu di ca thc trong h K. 3. Mt thanh kim loi mnh c chiu di 60 cm chuyn ng dc theo chiu di ca n vi tc v = 0,8c. Tnh co chiu di ca n. 4. Sau 20 pht tnh theo ng h o, ng h gn vi h qui chiu chuyn ng vi tc v = 0,6c (c l tc nh sng trong chn khng) chy chm bao lu so vi ng h gn vi h qui chiu ng yn? 5. Mt ht c ng lng tng i tnh ln gp hai ln ng lng c in (tnh theo c hc newton).vTnh tc ca ht . Cho vn tc ca nh sng trong chn khng l c = 3.108 m/s. 6. Tnh vn tc ca mt ht c ng nng gp i nng lng ngh ca n theo vn tc nh sng trong chn khng. Cho vn tc ca nh sng trong chn khng l c = 3.108 m/s. 7. Tnh khi lng tng i tnh ca phtn ng vi bc x c bc sng = 0,50 m. Cho c = 3.108 m/s; h = 6,625.10-34 Js. 8. Tnh ng lng tng i tnh ca phtn ng vi bc x c bc sng 0,60 m. Cho h = 6,625.10-34 Js. 9. Tnh tc ca mt vt c nng lng ton phn ln gp 2 ln nng lng ngh ca n. Cho c = 3.108 m/s.
33
C. MT S CU TRC NGHIM LUYN TP 1. Mt vt c khi lng ngh 60 kg chuyn ng vi tc 0,6c (c l tc nh sng trong chn khng) th khi lng tng i tnh ca n l A. 75 kg B. 80 kg C. 60 kg D. 100 kg. 2. Mt ci thc khi nm yn dc theo mt trc ta ca h quy chiu qun tnh K th c chiu di ring l l 0 . Vi c l tc nh sng trong chn khng. Khi thc chuyn ng dc theo trc ta ny vi tc v th chiu di ca thc o c trong h K l v v v2 v2 A. l 0 1 + 2 . B. l 0 1 2 . C. l 0 1 . D. l 0 1 + . c c c c 3. Mt ng h chuyn ng thng u vi tc v = 0,8c (vi c l tc nh sng trong chn khng). Sau 12 pht (tnh theo ng h ), ng h ny chy chm hn ng h gn vi quan st vin ng yn l A. 7,2 pht. B. 4,8 pht. C. 8 pht. D. 20 pht. 4. Mt ci thc C chiu di 20 cm chuyn ng dc theo mt trc ta trng vi phng t thc vi tc v = 0,6c trong h qui chiu qun tnh (vi c l tc nh sng trong chn khng). co chiu di ca thc l A. 4 cm. B. 5 cm. C. 6 cm. D. 8 cm. 5. Mt hnh vung cnh 10 cm trong h qui chiu O gn lin vi n. Trong h qui chiu O chuyn ng vi tc 0,8c song song vi mt cnh ca hnh vung th hnh dng v din tch ca hnh s l A. hnh vng, 100 cm2. B. hnh ch nht, 60 cm2. 2 C. hnh thoi, 60 cm . D. hnh thoi, 80 cm2. 6. Mt ht c ng nng bng nng lng ngh ca n. Tc ca ht l A. 2.108 m/s. B. 2,5.108 m/s. C. 2,6.108 m/s. D. 2,8.108 m/s. 7. Nm 25 tui, mt ngi phi cng v tr xut pht t Tri t i thm him ngi sao A cch Tri t 10 nm nh sng, con tu v tr i vi tc v = 0,8c. Khi n sao A, anh ta bao nhiu tui? A. 32 tui. B. 37,5 tui. C. 32,5 tui. D. 42,5 tui. 8. Chiu di ca con tu v tr o c ng bng mt na di tnh ca n. Tc ca tu v tr i vi h qui chiu ca ngi quan st l A. 0,132c. B. 0,356c. C. 0,642c. D. 0,866c. 9. Mt electron chuyn ng vi tc v = 0,5c th nng lng ca n s tng thm bao nhiu % so vi nng lng ngh. A. 10%. B. 15,5%. C. 25%. D. 32,5%. 8 10. Mt electron chuyn ng vi tc c. Khi lng tng i tnh ca electron bng bao nhiu? Cho 3 khi lng tnh ca electron l 9,1.10-31 kg. A. 9,1.10-31 kg. B. 18,2.10-31 kg. C. 27,3.10-31 kg. D. 36,4.10-31 kg.
34
IX. VT L HT NHN 1. i cng v ht nhn nguyn t - Hon thnh phng trnh phn ng ht nhn. * Kin thc lin quan: A + Ht nhn Z X , c A nuclon; Z prtn; N = (A Z) ntrn. + ng v: l nhng nguyn t m ht nhn ca chng c cng s prtn Z (cng v tr trong bng h thng tun hon), nhng c s ntron N khc nhau. + n v khi lng nguyn t: 1u = 1,66055.10-27 kg = 931,5 MeV/c2. + S Avgar: NA = 6,022.1023mol-1. m NA . + S ht nhn trong m gam cht n nguyn t: N = A m0 + Khi lng ng: m = v2 . 1 2 c Mt ht c khi lng ngh m0, khi chuyn ng vi vn tc v s c ng nng l W = W W0 = mc2 m0c2 m0 = 1 v 2 c2 m0c2. Trong W = mc2 gi l nng lng ton phn v W0 = m0c2 gi l nng lng ngh. c2
A A A A
+ Trong phn ng ht nhn: Z1 X1 + Z 2 X2 Z 3 X3 + Z 4 X4. 1 2 3 4 + Th s nucln v s in tch c bo ton: A1 + A2 = A3 + A4 v Z1 + Z2 = Z3 + Z4. 4 0 0 + Ht l ht nhn hli: 2 He; ht - l electron: 1 e; ht + l ht pzitron: 1 e. * Bi tp luyn tp 1. Kh clo l hn hp ca hai ng v bn l 17 Cl = 34,969u hm lng 75,4% v 17 Cl = 36,966u hm lng 24,6%. Tnh khi lng ca nguyn t ca nguyn t ha hc clo. 238 2. Bit NA = 6,02.1023mol-1. Tnh s ntron trong 59,5 gam urani 92 U. 3. Mt ht c ng nng bng nng lng ngh ca n. Tnh tc ca n. Cho tc ca nh sng trong chn khng l c = 3.108 m/s. 4. Mt ht c khi lng ngh m0. Tnh ng nng ca ht ny khi chuyn ng vi tc 0,6c (c l tc nh sng trong chn khng) theo thuyt tng i. 210 5. Plni 84 Po l nguyn t phng x , n phng ra 1 ht v bin i thnh ht nhn con X. Vit phng trnh phn ng. Nu cu to, tn gi ht nhn X. 14 6. Bn ht vo ht nhn 7 N ng yn th thu c mt ht prton v mt ht nhn X. Vit phng trnh phn ng, nu cu to ca ht nhn X. 238 206 7. Phn ng phn r ca urani c dng: 92 U 82 Pb + x + y- . Tnh x v y. 8. Pht pho 1532P phng x -- v bin i thnh lu hunh (S). Vit phng trnh ca s phng x v nu cu to ca ht nhn lu hunh. 3 2 9. Ht nhn triti 1 T v tri 1 D tham gia phn ng nhit hch sinh ra ht nhn X v mt ht ntron. Vit phng trnh phn ng, nu cu to v tn gi ca ht nhn X. 238 238 A 10. Ht nhn urani 92 U phn r theo chui phng x 92 U Th Pa Z X. Nu cu to v tn gi ca cc ht nhn X.
35 37
35
2. S phng x. * Cc cng thc:

t t S ht nhn mi c to thnh sau thi gian t: N = N0 N = N0 (1 2 T ) = N0(1 e- t). t A' A' Khi lng cht mi c to thnh sau thi gian t: m = m0 (1 2 T ) = m0 (1 e- t). A A t ln 2 0,693 = = T -t -t phng x: H = N = No e = Ho e = Ho 2 . Vi: T T l hng s phng x; T l chu k bn r. * Bi tp luyn tp 210 1. Plni 84 Po l nguyn t phng x , c chu k bn r 138 ngy. Mt mu plni nguyn cht c khi lng ban u 0,01 g. Tnh khi lng ca mu cht trn sau 3 chu k bn r. 14 2. Ht nhn 6 C l cht phng x - c chu k bn r l 5730 nm. Sau bao lu lng cht phng x ca mt mu ch cn bng 1/8 lng cht phng x ban u ca mu . 3. Gi t l khong thi gian s ht nhn ca mt lng cht phng x gim i e ln (e l c s ca lga t nhin vi lne = 1), T l chu k bn r ca cht phng x. Hi sau khong thi gian 0,51t cht phng x cn li bao nhiu phn trm lng ban u? 4. Ban u (t = 0) c mt mu cht phng x X nguyn cht. thi im t 1 mu cht phng x X cn li 20% ht nhn cha b phn r. n thi im t2 = t1 + 100 (s) s ht nhn X cha b phn r ch cn 5% so vi s ht nhn ban u. Tnh chu k bn r ca cht phng x . 60 5. Coban 27 Co phng x - vi chu k bn r 5,27 nm. Hi sau bao lu th 75% khi lng ca mt khi t S ht nhn, khi lng ca cht phng x cn li sau thi gian t: N = N0 2 T = N0e- t ; m(t) = m0 2 T = m0e- t.
cht phng x 6. Pht pho

32 15
60 27
Co phn r ht.
32 15
P phng x - vi chu k bn r T = 14,2 ngy. Sau 42,6 ngy k t thi im ban u, khi
lng ca mt khi cht phng x

226
P cn li l 2,5 g. Tnh khi lng ban u ca n.
7. Ht nhn 88 Ra c chu k bn r 1570 nm phn r thnh 1 ht v bin i thnh ht nhn X. Tnh s ht nhn X c to thnh trong nm th 786. Bit lc u c 2,26 gam radi. Coi khi lng ca ht nhn tnh theo u xp x bng s khi ca chng v NA = 6,02.1023 mol-1. 210 8. Plni 84 Po l mt cht phng x c chu k bn r 140 ngy m. Ht nhn plni phng x s bin thnh ht nhn ch (Pb) v km theo mt ht . Ban u c 42 mg cht phng x plni. Tnh khi lng ch sinh ra sau 280 ngy m. 31 9. Mt mu phng x 14 Si ban u trong 5 pht c 196 nguyn t b phn r, nhng sau 5,2 gi (k t lc 31 t = 0) cng trong 5 pht ch c 49 nguyn t b phn r. Tnh chu k bn r ca 14 Si . 10. Bit ng v phng x 6 C c chu k bn r 5730 nm. Gi s mt mu g c c phng x 200 phn r/pht v mt mu g khc cng loi, cng khi lng vi mu g c , ly t cy mi cht, c phng x 1600 phn r/pht. Tnh tui ca mu g c.
14
36
3. Nng lng lin kt, nng lng lin kt ring ca ht nhn Nng lng ta ra hay thu vo ca phn ng ht nhn. * Cc cng thc: Lin h gia nng lng v khi lng: E = mc2. ht khi ca ht nhn : m = Zmp + (A Z)mn mhn. W Nng lng lin kt: Wlk = mc2. Nng lng lin kt ring: = lk . A Nng lng ta ra hoc thu vo trong phn ng ht nhn: Nu m0 = m1 + m2 > m = m3 + m4 th phn ng ht nhn ta nng lng. Nu m0 = m1 + m2 < m = m3 + m4 th phn ng ht nhn thu nng lng. W = (m1 + m2 - m3 - m4)c2 = W3 + W4 - W1 - W2 = A33 + A44 - A11 - A22. Trong Wi; i l nng lng lin kt v nng lng lin kt ring ca ht nhn th i; W > 0: ta nng lng; W < 0: thu nng lng. Cc s liu v n v thng s dng trong vt l ht nhn: * Phng php gii: + tnh nng lng ln kt, nng lng lin kt ring ca ht nhn ta tnh ht khi ca n (ra n v u) ri tnh nng lng lin kt v nng lng kin kt ring theo cc cng thc: Wlk = mc2 v = Wlk/A. + bit phn ng ht nhn ta hay thu nng lng ta tnh tng khi lng ca cc ht trc phn ng m0 v tng khi lng ca cc ht sau phn ng m ri so snh: m0 > m: phn ng ta nng lng; m0 < m: phn ng thu nng lng. + Nng lng ta ra hay thu vo: W = (m0 - m)c2 = W3 + W4 - W1 - W2 = A33 + A44 - A11 - A22; W > 0: ta nng lng; W < 0: thu nng lng. * Bi tp luyn tp 1. Tnh nng lng lin kt v nng lng lin kt ring ca ht nhn 10 Be. Bit khi lng ca ht nhn 10 Be 4 4 2 l mBe = 10,0113 u, ca prton v ntron l mp = 1,007276 u v mn = 1,008665 u; 1 u = 931,5 MeV/c . 2. Ht nhn heli c khi lng 4,0015 u. Tnh nng lng lin kt v nng lng lin kt ring ca ht nhn hli. Tnh nng lng ta ra khi to thnh 1 gam hli. Cho bit khi lng ca prton v ntron l mp = 1,007276 u v mn = 1,008665 u; 1 u = 931,5 MeV/c2; s avgar l NA = 6,022.1023 mol-1.
Na v 26 Fe . Ht nhn no bn vng hn? Cho mNa = 22,983734u; mFe = 55,9207u; mn = 1,008665 u; mp = 1,007276 u; 1u = 931,5 MeV/c2. 4. Tm nng lng to ra khi mt ht nhn urani 234U phng x tia to thnh ng v thori 230Th. Cho cc nng lng lin kt ring ca ht l 7,10 MeV; ca 234U l 7,63 MeV; ca 230Th l 7,70 MeV. 1 5. Cho phn ng 3 H + 2 H 4 He + 0 n + 17,6 MeV. Tnh nng lng ta ra khi tng hp c 1 gam kh 1 1 2 heli. 6. Cho phn ng ht nhn: 3 T + 2 D 4 He + X. Cho ht khi ca ht nhn T, D v He ln lt l 1 1 2 0,009106 u; 0,002491 u; 0,030382 u v 1u = 931,5 MeV/c2. Tnh nng lng ta ra ca phn ng. 37 37 7. Cho phn ng ht nhn 17 Cl + X n + 18 Ar. Hy cho bit l phn ng ta nng lng hay thu nng lng. Xc nh nng lng ta ra hoc thu vo. Bit khi lng ca cc ht nhn: m Ar = 36,956889 u; mCl -27 8 = 36,956563 u; mp = 1,007276 u; mn = 1,008665 u; u = 1,6605.10 kg; c = 3.10 m/s. 6 8. Cho phn ng ht nhn 9 Be + 1 H 4 He + 3 Li. Hy cho bit l phn ng ta nng lng hay thu nng 4 1 2 lng. Xc nh nng lng ta ra hoc thu vo. Bit mBe = 9,01219 u; mp = 1,00783 u; mLi = 6,01513 u; mX = 4,0026 u; 1u = 931 MeV/c2.
3. Tnh nng lng lin kt ring ca hai ht nhn
23 11
56
37
4. ng nng, vn tc, phng chuyn ng ca cc ht trong phn ng ht nhn. * Cc cng thc: A A A A Cc nh lut bo ton trong phn ng ht nhn: Z1 X1 + Z 2 X2 Z 3 X3 + Z 4 X4. 1 2 3 4 Bo ton s nucln: A1 + A2 = A3 + A4. Bo ton in tch: Z1 + Z2 = Z3 + Z4. Bo ton ng lng: m1 v1 + m2 v 2 = m3 v3 + m4 v 4 . 1 1 1 1 2 2 m1v 1 + m2v 2 = (m3 + m4)c2 + m3v 3 + m4v 2 . 2 4 2 2 2 2 1 Lin h gia ng lng p = m v v ng nng W = mv2: p2 = 2mW. 2 * Bi tp luyn tp Bo ton nng lng: (m1 + m2)c2 + 1. Cho phn ng ht nhn 90 Th 88 Ra + 2 He + 4,91 MeV. Tnh ng nng ca ht nhn Ra. Bit ht nhn Th ng yn. Ly khi lng gn ng ca cc ht nhn tnh bng n v u c gi tr bng s khi ca chng. 7 2. Dng ht prtn c ng nng 1,6 MeV bn vo ht nhn liti ( 3 Li ) ng yn. Gi s sau phn ng thu c hai ht ging nhau c cng ng nng v khng km theo tia . Bit nng lng ta ra ca phn ng l 17,4 MeV. Vit phng trnh phn ng v tnh ng nng ca mi ht sinh ra. 14 10 3. Bn ht c ng nng 4 MeV vo ht nhn 7 N ng yn th thu c mt prton v ht nhn 8 O. Gi s hai ht sinh ra c cng tc , tnh ng nng v tc ca prton. Cho: m = 4,0015 u; mO = 16,9947 u; mN = 13,9992 u; mp = 1,0073 u; 1u = 931 MeV/c2; c = 3.108 m/s. 4. Dng mt prtn c ng nng 5,45 MeV bn vo ht nhn 9 Be ang ng yn. Phn ng to ra ht nhn X 4 v ht . Ht bay ra theo phng vung gc vi phng ti ca prtn v c ng nng 4 MeV. Tnh ng nng ca ht nhn X v nng lng ta ra trong phn ng ny. Ly khi lng cc ht tnh theo n v khi lng nguyn t bng s khi ca chng. 234 230 5. Ht nhn 92 U ng yn phng x pht ra ht v ht nhn con 90 Th (khng km theo tia ). Tnh ng nng ca ht . Cho mU = 233,9904 u; mTh = 229,9737 u; m = 4,0015 u v 1 u = 931,5 MeV/c2. 226 6. Ht nhn 88 Ra ng yn phn r thnh ht v ht nhn X (khng km theo tia ). Bit nng lng m phn ng ta ra l 3,6 MeV v khi lng ca cc ht gn bng s khi ca chng tnh ra n v u. Tnh ng nng ca ht v ht nhn X. 7 7. Cho prtn c ng nng 1,46 MeV bn ph ht nhn 3 Li ang ng yn sinh ra hai ht c cng ng nng. Xc nh gc hp bi cc vc t vn tc ca hai ht sau phn ng. Bit mp = 1,0073 u; mLi = 7,0142 u; m = 4,0015 u v 1 u = 931,5 MeV/c2.
230 226 4
38

Tai Lieu On Thi ĐH Theo Chuyen de

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tai Lieu On Thi ĐH Theo Chuyen de

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

+ Vn tc khi i qua VTCB ( = 0): |v| = vmax =

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

+ Tn s sng m do dy n c chiu di l pht ra (hai u c nh): f = k k = 2, 3, 4, , m pht ra l cc ha m.

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

* Cng thc tng qut: f ' =

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

1 U U2 ; Z = Zmin = R; Imax = ; Pmax = ; = 0 (u cng pha vi i) LC R R

2 2 R 2 + ZC U R 2 + ZC . Khi ULmax = . ZC R 2 2 R2 + Z L U R2 + ZL Cc i ca UC theo ZC: ZC = . Khi UCmax = . ZL R

Cc i ca UL theo : UL = ULmax khi = Cc i ca UC theo : UC = UCmax khi =

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C

+ Nu khong vn trong khng kh l i th trong mi trng c chit sut n s c khong vn l i =

GV : Thiu Dung THPT ng Sn II

TI LIU N TP LUYN THI H - C