Professional Documents
Culture Documents
LI M U
Xc Sut Thng K l lnh vc Ton hc ng dng, n i hi mt c s ton hc su sc. Ngy nay cc m hnh Xc Sut thc s c ng dng rng ri trong Khoa Hc T Nhin cng nh Khoa Hc X Hi. Trong lun vn ny, nghin cu v khai trin trc giao ca hm ngu nhin. V mt l thuyt chng c nhiu tnh cht th v lin h vi cc qu trnh ngu nhin khc. V mt ng dng chng tr thnh cng c ton hc c hiu lc cho nhiu vn trong cc lnh vc khc nhau nh ton hc, vt l, sinh hc, c hc, khoa hc tri t, kinh t Lun vn ny gm 3 chng : Chng 1 : MT S KIN THC C BN Trong chng ny nghin cu v nhc li kin thc c bn cn cho lun vn ny, cn c k cc khi nim v nm vng cc kt qu nh c m u bng vic gii thiu khng gian Hilbert gm cc bin ngu nhin bnh phng kh tch vi v hng l hip phng sai ca hai bin ngu nhin, dng php chiu trc giao xy dng php xp x tuyn tnh v lp phng trnh d on, tip theo nu khi nim k vng c iu kin v chng t rng k vng c iu kin l d on tt nht. Khai trin chnh tc ca qu trnh ngu nhin cng c nghin cu trong chng ny. Ngoi ra cn nghin cu qu trnh Wiener v tch phn Ito l hai khi nim quan trng khi nghin cu v qu trnh ngu nhin. y l nhng khi nim c bn v l c s nghin cu nhng vn tip theo. Chng 2 : A THC HERMITE V KHAI TRIN FOURIER HERMITE
ti
Chng ny nghin cu cc nh ngha, cc tnh cht v b ca a thc Hermite v tnh cht ca khai trin Fourier Hermite. Mt vi b ng dng c chng minh trong chng ny l cng c chnh ta s dng tip cho chng sau. Chng 3 : QU TRNH NGU NHIN DNG HERMITE Chng ny m rng a thc Hermite ca chng 2 l nghin cu qu trnh ngu nhin dng Hermite. Bt u khi nim v qu trnh ngu nhin dng Hermite. Sau m rng khi nim l xc nh hm Hermite chun suy rng, s dng chng thu c tp trc chun y trong L2 ( R ) v L2 ( R n ) . Cui cng nghin cu v nu c mt s c tnh ca vi phn ngu nhin i vi qu trnh ngu nhin dng Hermite.
ti
MC LC
Trang
1 2 4 7 7 7 7 8 9
1.1 Khng gian L2 ( , F , P) .. 1.1.1 Bin ngu nhin 1.1.2 nh ngha 1.1.3 nh ngha .... 1.1.4 Tnh cht
1.1.5 nh l (nh l v php chiu trong khng gian Hilbert) 9 1.1.6 Tnh cht ca php chiu ... 12 1.1.7 Php xp x tuyn tnh trong L2 12 1.1.8 Phng trnh d on . 13 1.1.9 K vng c iu kin v d on tt nht trong L2 14 1.2 Khai trin chnh tc ca qu trnh ngu nhin .16 1.2.1 Qu trnh ngu nhin biu din di dng tng cc hm ngu nhin c bn 16 1.2.2 Khai trin chnh tc qu trnh ngu nhin 18 1.2.3 a qu trnh ngu nhin v dng chnh tc 20 1.2.4 Mt s khai trin chnh tc c bit 22 1.3 C s trc giao v trc chun trong khng gian Hilbert 25
ti
Khai trin trc giao ca hm ngu nhin 1.3.1 nh ngha (Trc giao v trc chun) 25 1.3.2 nh ngha ( C s ) 25 1.3.3 nh ngha ( C s trc giao v trc chun ) 1.4 Qu trnh Wiener 26 27 1.3.4 nh ngha ( Php chiu trc giao ) 26 1.4.1 nh ngha ( Qu trnh Wiener ) 27 1.4.2 Cc tnh cht qu trnh Wiener v o 27 1.4.3 Qu trnh Wiener n - chiu 37 1.5 Tch phn Ito 39 1.5.1 nh ngha .. 39 1.5.2 Cc tnh cht c bn ca tch phn Ito 40 1.5.3 Tch phn Ito nhiu chiu 43 1.5.4 Vi phn ngu nhin ca hm hp, cng thc Ito ......... 44
CHNG 2
2.1 a thc Hermite ..48 2.1.1 nh ngha ..48 2.1.2 Lin h gia a thc trc giao v a thc Hermite 49 2.1.3 o hm ca a thc Hermite 50 2.1.4 Cc b ca a thc Hermite 53 2.2 Khai trin Fourier Hermite ca hm bin ngu nhin Gauss 57 2.2.1 Khai trin Fourier Hermite 57 2.2.2 Tnh cht CHNG 3 3.1 QU TRNH NGU NHIN DNG HERMITE 58 60
Khi nim v qu trnh ngu nhin dng Hermite 60 3.1.1 nh ngha ..60
ti
Khai trin trc giao ca hm ngu nhin 3.1.2 Cc v d 60 3.2 Tp trc chun y trong L2 ( R ) v L2 ( R n ) ... 62
3.2.1 nh ngha 62 3.2.2 Cc tnh cht 62 3.2.3 nh ngha . 64 3.2.4 Tnh cht 65 3.3 Mt s c tnh ca vi phn ngu nhin 66 3.3.1 nh ngha ..66 3.3.2 nh l 67 3.3.3 B 67 3.3.4 H qu 69 3.3.5 Cc tnh cht ca qu trnh dng Hermite 70 KT LUN 74 TI LIU THAM KHO.. 75
ti
Phn ny gii thiu khng gian cc bin ngu nhin bnh phng kh tch L2( , F , P ) 1.1.1 BIN NGU NHIN
Bin ngu nhin l i lng m gi tr ca n ph thuc vo kt qu ca th nghim . Ta nh ngha chnh xc bin ngu nhin l : Xt php th ngu nhin vi tp v - i s F cc bin c Bin ngu nhin l nh x X : R = ( , + ) sao cho:
( X ( ) x ) ={ \ X ( ) x } F,
hoc :
X 1 ( B ) = { \ X ( ) B} F ,
x R
B B
vi B l tp cc tp Borel trong R . Ta ch xt nhng tp B sao cho X 1 ( B ) l bin c, tc F, khi lp tt c cc bin c X 1 ( B ) l lp bin c cm sinh bi bin s ngu nhin X ( ) .
1.1.2 NH NGHA
Ta xt khng gian xc sut ( , F , P ) v lp cc bin ngu nhin bnh phng kh tch c nh ngha trn v tha mn iu kin :
ti
EX 2 =
( ) P(d ) <
Khi , ta c :
E ( cX ) = c 2 EX 2 ,
2
c R, X
Mt khc:
(X +Y)
Nn , ta cng c :
2 X 2 + 2Y 2 <
E ( X + Y ) 2 EX 2 + 2 EY 2 < , X , Y
2
K hiu L2 ( , F , P ) l khng gian Hilbert cc i lng ngu nhin X sao cho EX 2 < . Vi hai phn t X , Y ta nh ngha tch v hng trong L2 ( , F , P ) l
< X , Y > : = E ( X .Y ) = X ( ) Y ( ) P( d ) .
(1.1)
Khng gian L2 (, F , P) l tp cc lp tng ng vi tch v hng c nh ngha theo cng thc (1.1), mt khc v mi lp tng ng c xc nh duy nht bng cch ly mt phn t bt k no ca lp lm i din nn ta vn dng k hiu X, Y ch cc phn t ca L2 ( , F , P ) , ta c th dng ngn gn L2 v vn gi l nhng bin ngu nhin bnh phng kh tch v ta ch rng nu ch c X th hiu rng X l i din cho c mt lp cc bin ngu nhin tng ng vi X.
1.1.3 NH NGHA
L S hi t trong L2 l s hi t bnh phng trung bnh vit l X n X
2
ngha l, dy cc phn t { X n } , { X n } L2 c gi l hi t n X nu v ch nu :
8
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Xn X
2
khi n
0 khi m, n th tn ti X L2 sao
Ta xt tnh cht :
1.1.4 TNH CHT
Nu X n L2 v
X n +1 X n 2 n ; n = 1, 2, 3 th tn ti mt bin
2
Chng minh:
Chn X 0 = 0 t Xn : =
j =1
E ( X j X j 1 ) =
j =1
j =1
E X j X j 1
j =1
X j X j 1
j =1
2 j <
T , suy ra tn ti lim
n j =1
X j X j 1 v gii hn hu hn.
Nh th
lim ( X j X j 1 ) = lim X n tn ti.
n j =1 n n
Nu A l mt khng gian con ng ca khng gian Hilbert H v x H th: a) Tn ti duy nht mt phn t x ' A sao cho x x ' = inf x y
yA
9
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
y A
nu v ch nu x ' A v ( x x ' ) A
a) Nu d : = inf x y
yA
th tn ti mt dy
{ yn } ,
yn A sao cho
yn x 2 0 .
Hn na, vi k, l bt k thuc khng gian Hilbert, theo quy tc ng cho hnh bnh hnh ta c :
k l
2 2
+ k+l
= 2 k
+ l
Do , xt ym x A, Ta c:
yn x A
ym x + yn x + ym x + x yn
= 2 ym x +
2 2 + yn x
2 yn x
tc l:
ym + yn 2 x + y m yn
2 2
= 2 ym x
Mt khc, v:
( ym yn ) A,
2
0 ym yn
y yn = 4 m x 2
+2
ym x
+ yn x
4 d + 2 ( ym x
+ yn x
)0
khi m, n
10
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
x x'
= lim x yn
n
=d
x y'
= x x'
=d
0 x ' y '
+ 2 x ' x
+ y ' x
x y
= x x ' + x ' y
x x'
du = t c khi v ch khi y = x ' . Ngc li, nu x ' A v ( x x ') A th x khng l phn t ca A v c phn t x :
11
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Tht vy,
x x '' = < x x ' + x ' x '', x x ' + x ' x '' >
a y
2 2
= xx
' 2
2 2
= x x'
a y
x x'
i) ii)
PA ( x + y ) = PA x + PA y . x
2
= PA x
( I PA ) x
x = PA x + ( I PA ) x PA x Ai ;
( I PA ) x A
PA xn PA x khi v ch khi xn x 0
x A khi v ch khi PA x = x .
x A nu v ch nu PA x = 0 .
A1 A2 nu v ch nu PA1 PA 2 x = PA1 x, x H .
12
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Gi s X1, X2 v Y l nhng bin ngu nhin trong L2, nu ch c th quan st c X1, X2 m ta c lng gi tr ca Y bng cch dng t hp tuyn tnh: Y ' = 1 X 1 + 2 X 2 , 1 , 2 R sao cho sai st M di y c trung bnh bnh phng t gi tr nh nht, ngha l sao cho:
M : = E Y Y ' = E Y ( 1 X 1 + 2 X 2 ) = Y 1 X 1 2 X 2
2 2 2
min
Ta c th vit :
2 M = EY 2 + 12 EX 12 + 2 EX 2 2 21 E (YX 1 ) 2 2 E (YX 2 ) + 1 2 E ( X 1 X 2 ) .
(1.4)
Ngoi ra, ta c th dng nh l hnh chiu trong khng gian Hilbert L2 . Ta t vn tm phn t Y trong tp ng A :
A : = { X L2 \ X : = a1 X 1 + a2 X 2 }
vi a1 , a2 R ,
sao cho :
Y Y ' = inf
X A
X Y
vi X A .
Nh vy, theo nh l chiu trong khng gian Hilbert Y ' A v Y tha iu kin trn khi v ch khi Y ' A v Y Y ' A v do
< Y 1 X 1 2 X 2 , X > = 0 ,
tc l :
13
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
(1.5) l d
Xn X
= E Xn X
0 khi n
i)
Nu A l mt khng gian con ng ca L2 th d on bnh phng tt nht ca Y trong A c nh ngha l phn t Y ' A sao cho :
Y Y'
2
: = inf Y Z = inf E Y Z
Z A Z A
14
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
chiu
E A X = PA X
L ii) E A X n E A X
L nu X n X
iii) E A1 ( E A 2 X ) = E A1 X nu A1 = A2
15
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
( t ) = C. ( t )
trong : C l mt i lng ngu nhin
(1.6)
i) trong :
K vng : E ( t ) = EC . ( t ) = ( t ) . EC
EC l k vng ca i lng ngu nhin C
ii)
( )
( )
( )
( )
trong :
DC l phng sai ca i lng ngu nhin C
iii)
16
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
( t ) dt = C. ( t ) dt
0 0
iv)
( t ) = E ( t ) + Ci .i ( t )
i =1
(1.7)
Biu thc (1.7) c gi l khai trin ca qu trnh ngu nhin ( t ) theo cc hm c bn. vi : + cc i lng ngu nhin Ci ( t ) , i =1, n c gi l h s khai trin. + cc hm khng ngu nhin i ( t ) , i =1, n c gi l cc hm ta .
c trng ca qu trnh ngu nhin theo cc hm c bn
( t ) = G { ( t )} = G { E ( t )} + Ci G {i ( t )}
i =1
t G { E ( t )} = EG ( t ) v G {i ( t )} = i ( t ) Khi :
( t ) = EG ( t ) + Ci i ( t )
i =1
17
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Ta thu c ( t ) theo cc hm c bn vi cc h s C1 , C2 ,...., Cn . Nh vy, nu qu trnh ngu nhin ( t ) khai trin di dng tng cc hm c bn, qua php bin i tuyn tnh G th cc h s khai trin khng thay i, cn k vng v cc hm ta b tc ng theo php bin i tuyn tnh.
1.2.2 KHAI TRIN CHNH TC CA QU TRNH NGU NHIN
( t ) = E ( t ) + Ci .i ( t ) ,
i =1
trong : Ci , i =1, n l cc i lng ngu nhin c k vng bng 0 v ma trn tng quan ki j . Xt hm t tng quan v phng sai ca ( t )
0 0 K t, t ' = E (t ) , t '
( )
( )
trong :
( t ) = Cii ( t )
i =1 n
t = Cii t '
' i =1
( )
( )
()
' = E CiC j i ( t ) j t ij
Khi :
K
( )
()
vi :
E ( Ci Ci ) = E [Ci ] = Di ( Di c gi l phng sai ca Ci )
E Ci C j = kij , i j , i, j = 1, n
)
Trn Th Vn Anh
18
Lun vn thc s ton hc
ti
Nh vy :
K t , t ' = i ( t )i t ' Di +
i =1
( )
( )
i ( t ) j ( t ' ) .ki j
i j
(1.8)
t t = t ta c phng sai ca ( t ) :
D ( t ) = i ( t ) Di + i ( t ) j ( t ) ki j
i =1 i j n 2
(1.9)
* Ch : Nu cc h s Ci i = 1, n khng tng quan vi nhau , ngha l ki j = 0 ( i j ) . Khi ta ni (1.7) l khai trin chnh tc ca hm ngu nhin ( t )
Nhn xt
( t ) = E ( t ) + Ci .i ( t )
i =1
trong :
E ( t ) l k vng ca qu trnh ngu nhin ( t )
i ( t ) i =1, n l cc hm ta
Ci i =1, n l cc i lng ngu nhin khng tng quan vi nhau v u
( )
( )
19
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
( t ) = M i . i ( t )
i =1
(1.10)
trong :
vi :
ki j = E ( M i Ei ) M j E j 0, i, j = 1, n, i j
v EM i = Ei 0 Biu thc dng (1.10) ca ( t ) cha phi l dng chnh tc , do ta cn a n v dng chnh tc. Ta vit biu thc(1.10) di dng :
n n
( t ) = Ei i ( t ) + ( M i Ei ) i ( t )
i =1 i =1
t : Khi :
M i = M i Ei , E ( t ) = Ei . i ( t ) , i =1, n
( t ) = E ( t ) + M i i ( t )
i =1
20
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
*
( t ) = M . ( t )
*
* T
(1.11)
vi : ( t ) = ( t ) E ( t ) v M , ( t ) l cc ma trn ct v T biu din php chuyn v ca ma trn Ma trn tng quan c vit di dng :
* * KM = E M M T
(1.12)
vi :
DC l ma trn ng cho m cc phn t trn ng cho l phng sai
ca Ci , i =1, n
DC1 0 ... DC2 ... 0 DC = ... .... ... 0 0 0 0 0 ... DCn
Biu thc ( 1.12) ta thy ma trn A chuyn ma trn tng quan K C v dng ng cho Ma trn K M l i xng v thc , v vy tn ti ma trn trc giao A tha :
A = ai j
n n
Ta c :
21
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
* * T T
(A )
1 T
(t ) = CT (t )
vi :
C = AM
( t ) = A1 ( t ) = AT
( )
( )
( t ) = A ( t )
( t ) = E ( t ) + Ci .i ( t )
i =1
i ( t ) = 2 sin
* vi :
22
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
1
(i , j ) = i ( t ) j ( t ) dt = 0 ,
0
i =0
i j
i ( s ) j ( t ) = min( s, t )
xc nh bi cng thc:
B ( t ) = B ( s, t ) ( t ) ds
0 1
i =
( 2i +1 ) 2
, i = 0, 1, 2 .
1 I2 (t ) = 1
1 2
1 t <1 2
23
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
n 2 2 n I 2n + 1 = 2 2 0
n +1 khi 0 t < 2 ( ) n +1 khi 2 ( ) t < 2 n
khi 2 n t < 1
i 1 I 2n + i ( t ) = I 2n +1 t n i =1, 2,,...., 2n 2
24
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Cho tp hp S H ta vit x S nu mi y S , x y . Phn b trc giao cho tp S trong H, k hiu S , l tp tt c x H sao cho x S . Tch v hng trn khng gian Hilbert H c xc nh:
x = x, x
Tp hp hm
{ k } k K
Nu tp hp { k }k K bao gm cc hm c lp tuyn tnh trong H c gi l c s ca H. S nhng phn t c s c gi l chiu ca H. Cho c s B = { k }k K ca khng gian Hilbert H, tn ti vi bt k
x H mt tp duy nht h s
{ xk }k K
kK
x xk k = 0
25
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
x=
k K
x
k
(1.14)
C s trc giao ca khng gian Hilbert H l tp trc giao { k } k K trong H. Nu trong hm cng tnh k l chun, chng hn k = 1, k , khi n l c s trc chun. Tnh cht ca c s trc chun l khai trin h s xk bi tch v hng ca x vi hm c s trc chun k :
xk = x, k
(1.15)
Bt k tp hp ca hm c lp trong khng gian Hilbert H c th bin i thnh tp trc chun. Hin nhin bt k tp trc giao c th thnh trc chun do c chun ha n gin. Do , hu nh ta xt trc chun hn tp trc giao v c s khng mt tnh tng qut. Xt khng gian con S ca khng gian Hilbert H. Khi ta xc nh php chiu trc giao trn S nh sau:
1.3.4 NH NGHA ( Php chiu trc giao )
Xt c s trc chun
{ k }kK
26
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Ta gi qu trnh W ( t ) l qu trnh Wiener tha mn cc iu kin sau: i) W(0) = 0 ( h.c ) ii) Vi mi 0 t0 < t1 < ... < tn cc i lng ngu nhin
W (t1 ) W ( t0 ) ,W ( t2 ) W (t1 ),...,W (tn ) W (tn 1 ) l i lng c lp
1 P {W(t) ( a,b )} = 2 t
e a
u 2 2t
du
iv) W ( t ) l qu trnh lin tc, tc hu ht cc qu o ca W ( t ) l hm lin tc. * Mt qu trnh Wiener W ( t ) vi tham s phng sai bng 1 c gi l qu trnh Wiener tiu chun ( hay chuyn ng Brown tiu chun ). * Nu ta thay W(0) = 0 bi W(0) = x ta s c qu trnh Wiener xut pht t x
1.4.2 CC TNH CHT QU TRNH WIENER V O WIENER Tnh cht 1:
27
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
trong :
Chng minh:
Gi s, h t 0 , ta s c :
E W ( t )W ( h ) = E (W ( h ) + W ( t ) W ( h ) )W ( h ) = h + E (W ( t ) W ( h ) ) E W ( h ) = h = ht = E W 2 ( h ) + E (W ( t ) W ( h ) )W ( h )
Khi :
E {W(X)W(Y)} = ( X Y )
trong : l o Lebesgue
Chng minh:
(1.16)
Ta c:
E {W ( X ) W (Y )} = E ( W ( b ) W(a) ) ( W ( d ) W ( c ) )
28
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Kt hp (1.16) ta c :
E {W ( X ) W ( Y )} = ( X Y )
Tnh cht 3:
Vi j R v t j 0 , trong j = 1, 2, , n :
n 1 E exp i j W( t j ) = exp j =1 2
j , k =1
j k ( t j tk )
Chng minh :
Khng mt tnh tng qut gi s vi 0 t1 t2 ... tn Ta chng minh tnh cht ny bng php quy np trn n. Vi trng hp n =1 , ta thy rng :
E { exp ( i 1W ( t1 ) ) } = exp - 12 t1
1 2
(1.17)
1 - x2 exp ( i1 x ) exp ( ) dx 2 t1 2 t1
x = y t1
=
=
y2 exp i1 y t1 exp - dy 2 t1 2 t1
2 1 exp - 12 t1 2 2
1 = exp 12 t1 2
29
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
j ,l = 1
(t
j l
k 1
(1.18)
W ( t ) + i W ( t )
j =1 j j k k k 1 j =1
k 1
= i j W ( t j ) + i k W ( t k -1 ) i k W ( t k -1 ) + i k W ( t k ) = i k W ( t k ) W ( t k -1 ) + i 'j W ( t j ) j =1
k 1
{ (
)}
30
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
{ (
)}
j ,l = 1
(t
' j ' l
k 1
tl )
{ (
)}
{ (
)}
j , l =1
k 1
m :
1 2 1 k ( t k t k 1 ) + 2 2
i , l =1
k 1
' j
l' ( t j tl )
1 k (t t ) 2 j1 j l j l ,l =
(1.20)
31
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
A = { : ( t1 ) B1 , ( t2 ) B2 ,..., ( tn ) Bn } .
( A) =
1 2 t1
1 1 ... 2 ( t2 t1 ) 2 ( tn tn 1 )
2 (x n xn 1 ) 2 x1 ( x 2 x1 )2 ... exp exp ... exp 2( tn tn 1 ) Bn 2 t1 2(t2 t1 )
B1 B2
dx1dx2 ...dxn
Chng minh :
Ta c:
( )
( )
= P {W ( t1 ) dx1 , W ( t2 ) W ( t1 ) + W ( t1 ) B2 ,...,
B1
W ( t n ) W ( t n - 1 ) + W ( t n -1 ) Bn
B1 B2
Bn
W ( tn ) W ( tn 1 ) + xn 1 dxn
}.
32
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
n-1
(t
tn 1 dxn
B1 B2
Bn
B1 B2
Bn
P Wx n -1 t n tn 1 dxn
Nh vy :
1 2 t1 1 2 ( t2 t1 ) 1 2 ( tn tn 1 )
( A) =
...
Tnh cht 4 :
lim
( X
n 1 i=0
ti + 1
X ti
=b a
Chng minh:
Ta c :
E X ti +1 X ti
i=0 n 1
E(X
n 1 i=0 n 1 i=0 i +1
ti + 1
X ti
D( X
n 1 i=0
ti + 1
X ti
) = (t
ti ) = b a
Do tnh c lp ca X ti +1 X ti ( i = 0,1,, n 1 )
33
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
n 1 D X ti + 1 X ti i=0
n 1 = D X ti + 1 X ti i=0
= E X ti + 1 X ti i=0
n 1
E X ti + 1 X ti
n 1
2 2 2 3 ( ti +1 ti ) ( ti +1 t i ) = 2 ( ti +1 ti ) i =0 i=0 n 1
n1
2 max ( t i +1 ti ) ( ti + 1 ti ) = 2 ( b a ) max ( t i +1 ti )
i=0
n 1 Vy : khi max ( t i +1 ti ) 0 th D X ti +1 X ti i =0
) )
T :
E
(X
n 1 i =0
ti + 1
X ti
(b a ) = D
(X
n 1 i =0
ti + 1
X ti
khi max ( t i +1 ti ) 0
n 1 hay E X ti +1 X ti i =0
( b a)
Tnh cht 5:
chng minh tnh cht ny ta dng phng php hm c trng Khi t > u ta xt :
34
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
1 1 E exp i ( K ( t ) K ( u ) ) = E exp i tW uW t u
1 1 1 = E exp i W ( t u ) u W W t u t
2 2 2 1 21 u 1 = exp ( t u ) t 2 u t 2
(1.21)
(1.22)
35
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Tnh cht 8:
Tnh cht 9:
W ( t ) l mt Mactingan i vi Ft W
36
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Tnh cht 1:
Chng minh :
R rng nu i j khi Wi ( h ) ) v Wj ( t ) c lp v bi vy :
E {Wi ( h ) Wj ( t )} = E {Wi ( h )} E {Wj ( t )} = 0
j ,k = 1
j . k ( t j tk )
Chng minh :
Theo tnh cht 3 trn , khi s dng tnh c lp ca thnh phn qu trnh Wiener W ( t ) ta c :
m m n E exp i j .W ( t j ) = E exp i jk Wk ( t j ) j=1 j =1 k =1
37
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
n
1 = exp 2 1 = exp 2
j ,l = 1 k = 1 m
j l
jk
lk ( t j tl )
tl )
j , l =1
(t
38
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
i)
E f (t ) 0
dt <
ii) f( t ) l hm o c iii) ft l tng thch i vi Ft , ngha l f t l Ft o c xy dng khi nim tch phn Ito ca hm ngu nhin thuc lp NT trc ht ta xt cc hm s cp, ngha l hm c dng :
f (t ) =
n 1
k =0
f (tk )
tk , tk +1
(t )
(1.23)
trong : 0 = t0 < t1 < t2 < ... < tn = T l mt phn hoch ca [ 0,T ] , f (tk) l cc bin ngu nhin o c i vi Ft , vi k = 0, 1, 2, , n ;
I l hm ch tiu
f (t ) dW(t) =
k=0
f ( tk ) ( W ( t k + 1 ) W ( t ) )
n -1
k
ti
lim E
n T n
( f (t ) f (t ))
dt = 0
T ta nh ngha tch phn Ito cho hm ngu nhin thuc lp NT theo h thc sau
T T
f (t ) dW(t) : = lim
n
f n (t ) dW(t)
1.5.2 CC TNH CHT C BN CA TCH PHN ITO Tnh cht 1: ( tuyn tnh )
T T T
trong :
, : l nhng hng s
Chng minh:
Ta gi s :
f (t ) =
k =0
n 1
f (tk ) t
,t k k +1
(t ) (t )
g (t ) =
k =0
g (tk ) t ,t
n 1
n 1
k k +1
Do nh ngha
T
( f (t ) + g (t ) ) dW (t) =
0
k =0
( f (t ) + g (t ) ) ( W (t
k k
n 1
k
k +1
) W (t k ) )
k =0
f ( t ) ( W ( t ) W ( t ) ) + g (t ) ( W ( t ) W ( t ) )
k
k +1
n 1
k =0
k +1
= f (t ) dW(t) + g (t ) dW(t)
0 0
Tnh cht 2:
40
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Chng minh:
f ( tk ) v W ( t k+1 ) W ( t k ) c lp vi nhau
Bi vy:
E f ( tk ) W ( tk + 1 ) W ( t k )
Khi theo nh ngha :
T E f (t ) dW (t) = 0
= E { f ( tk ) } E W ( t k +1 ) W ( t k )
1 E { f (tk ) W ( t k +1 ) W (tk ) } k=
n 1
E { f ( t )} E { W ( t ) W ( t ) }
n 1 k =1 k k +1 k
= 0
Tnh cht 3: (ng c Ito )
T T T E f ( t ) dW ( t ) g ( t ) dW ( t ) = E f ( t ) g ( t ) dt 0 0 0
Khi f ( t ) g ( t ) ta s c :
T T 2 E f ( t ) dW ( t ) = E f ( t ) dt 0 0
2
Chng minh:
Do nh ngha
E f ( t ) dW ( t ) g ( t ) dW ( t )
0
0
41
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
E f ( ti ) W ( t i +1 ) W ( t i ) g ( tk ) W ( t k +1 ) W ( t k )
}
}
= E f ( ti ) W ( t i +1 ) W ( t i ) E g ( tk ) W ( t k +1 ) W ( t k ) = 0 Nh vy,
} {
= =
E { f ( t ) g ( t )} E
k =0 k k n 1 k =0 k k
n 1
{ E { f ( t ) g ( t )} E { W ( t
W ( t k +1 ) W ( t k ) tk )
2
k +1
k =0
T
E { f ( tk ) g ( tk )} ( tk +1 tk )
n 1
E { f (t ) g (t )} dt
0
Tnh cht 4 :
T
f (t ) dW(t)
0 T
l hm o c i vi Ft
Chng minh:
Khi
f (t ) d W(t) =
k =0
f (t ) ( W ( t ) W ( t ))
k k +1 k
n 1
V do nh ngha f ( s ) v W ( s ) o c i vi Ft , nn:
42
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
f (t )dW(t)
0
o c i vi Ft
Tnh cht 5
X (T ) = f (t ) dW(t) l mt martingale i vi Ft
0 T
Chng minh :
Tnh cht 6 :
Vi 0 s < u T
T
f (t )dW =
t
f (t )dWt + f (t ) dWt
u
Tnh cht 7:
T
f .I[
0
t1 ,t2 ]
dWt = f . W ( t 2 ) W ( t1 ) .
43
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
c gi l qu trnh Wiener n - chiu nu : + Mi thnh phn Wtk (k = 1, 2,...n) l qu trnh Wiener 1 chiu + Cc thnh phn Wtk , k = 1,..., n l nhng qu trnh ngu nhin c lp
i = 1,..., m
Trong php tnh vi phn thng thng c vi phn ca o hm hp nh sau : Gi s X t l hm kh vi sao cho :
dX ( t ) = a dt
Gi s g (t, x) l hm hai bin kh vi. Khi cng thc tnh vi phn ca hm s hp Y = g ( t , X ( t ) ) dng :
dY ( t ) = g ( t , X ( t ) ) dt + g ( t , X ( t ) ) dX ( t ) t t g g = ( t , X ( t ) ) + ( t , X ( t ) ) a dt x t
Tch phn ngu nhin Ito hay qu trnh Ito (1chiu ) l qu trnh ngu nhin lin tc X ( t ) trong L2 c dng :
44
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
nu:
X (t ) = X (0) + a ( s ) ds + b( s ) dWs ,0 t T
0 0
Nu X(t) l qu trnh Ito dng : dX ( t ) = a ( t ) dt + b ( t ) dWt v g ( t , x ) l mt hm mt ln kh vi lin tc theo t, hai ln kh vi lin tc theo x. Khi qu trnh ngu nhin Y ( t ) = g ( t , X ( t ) ) c vi phn tnh theo cng thc sau :
dY (t ) = g g 1 2 g t , X (t ) ) .b 2 (t ) dt ( t , X (t ) ) dt + ( t , X (t ) ) dX (t ) + 2 ( t x 2 x
+ b (t )
g ( t , X (t ) ) dW(t) x
Gi s {W(t), t [ 0,T ]} l qu trnh Wiener nhiu chiu, tc l, cc thnh phn ca n c lp vi nhau, v mi thnh phn ca n : {Wi (t ), t [ 0, T ]} l mt qu trnh Wiener mt chiu ( i = 1,,n)
45
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
nh ngha:
Tch phn ngu nhin Ito hay qu trnh Ito n - chiu l qu trnh ngu nhin vect lin tc X ( t ) = ( X 1 (t ),..., X n (t ) ) sao cho mi thnh phn ca n l qu trnh Ito:
X i (t ) = X i (0) + ai (t ) dt + bij dWi (t ), 0 t T
0 0 j =1
{b (t )} , i, j =1,..., n
ij
a (t ) dt < = 1
i 0
T 2 P bij (t ) dt < =1 0
(t ) = ( 1 (t ), 2 (t ),..., k (t ) )
C vi phn ngu nhin:
dX (t ) = A(t ) dt + B (t ) dW(t)
(1.24)
46
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Vi qu trnh ngu nhin k- chiu , c vi phn ngu nhin (1.21) v Y(t) l hm kh vi lin tc mt ln theo t , hai ln theo xi v xj ng thi cc o hm ring
Y b chn x i
Ta c:
n k Y dY (t ) = i (t ).bij (t ) dWi j + j =1 i =1 x
k n Y 1 k 2Y Y (t ) + i (t )a i (t ) + i j (t ) bli (t )bl j (t ) dt 2 i , j =1 x x i =1 x l =1 t
47
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
(dx) = ( x) dx ,
trong
( x) =
(2.1) .
1 x2 e 2
2.1.1
l :
NH NGHA
f ( x) g ( x) (dx) =
f ( x) g ( x) ( x) dx
48
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
a thc Hermite c xc nh l:
Pn ( x ) = ( 1)
n
x2 e2
x d n 2 e , n = 0,1, 2... dx n
(2.2)
n , m N ,
< Pn , Pm > = E Pn ( ) Pm ( ) = n ! ( n, m ) 0 , n m = n! , n = m
(2.3)
2
(2.4)
Bi vy a thc Hermite ca bin ngu nhin Gauss chun c k vng bng 0 Cng nh hu ht nhng a thc trc giao, a thc Hermite c hm sinh
z2 + z x ( x, z ) = e 2
(2.5)
n ( x, z ) ( x, z ) = z n n=0
zn ) z =0 ( n!
49
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Mt khc,
( x, z ) = e
=e
z2 + zx 2
= e e
n
x2 2
( z x )2
2
x2 2
( 1)
n=0
dn . n ! dx n
x e 2
n z
n=0
Pn ( x ) n z n!
(2.6)
(2.7)
' n
=> Pn' ( x ) = x Pn ( x ) Pn + 1 ( x )
(2.8)
Mt khc, o hm 2 v (2.6) i vi x ta c :
( x , z ) = z ( x , z ) = x =
n=0
Pn ( x ) n! Pn' ( x ) n!
z n +1 zn
n=0
n=0
Pn ( x ) n!
n +1
=
n=0
Pn' ( x ) n!
zn
50
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
n =1
Pn 1 ( x )
Pn' ( x ) n z = z ( n 1)! n n! =0
n
So snh h s z n ta c : Pn' ( x ) = n Pn 1 ( x )
( n 1)
(2.9)
Ta c th s dng h thc quy o hm php ton Hermite Kt hp cng thc (2.8) v (2.9) trn
Pn' ( x ) = x Pn ( x ) Pn + 1 ( x ) Pn' ( x ) = n Pn 1 ( x )
Ta suy ra c :
x Pn ( x ) Pn + 1 ( x ) = n Pn 1 ( x )
Hay
Pn + 1 ( x ) = x Pn ( x ) n Pn 1 ( x ) , n =1, 2,...,
(2.10)
o hm i vi x ta c :
Pn' + 1 ( x ) = Pn ( x ) + x Pn' ( x ) Pn'' ( x ) (n +1) Pn ( x ) = Pn ( x ) + x Pn' ( x ) Pn'' ( x )
hay
Pn'' ( x ) x Pn' ( x ) + n Pn ( x ) = 0
(2.11)
51
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Ta c :
H n ( x ) = ( n !)
1 2
( 1)
x2 2
dn dx n
x e 2
o hm 2 v ta c :
' H n ( x ) = ( n !) 1 2
x2 d n x2 ( 1) x e 2 n e 2 dx
n
x x d n +1 2 2 e + e dx n + 1
2
' H n ( x ) = x H n ( x ) + H n + 1 ( 1) n + 1
(2.12)
(2.13)
n + 1 H n + 1 ( x ) x H n ( x ) + n H n 1 ( x ) = 0
(2.14)
vi H 1 ( x ) = 0,
H 0 ( x ) =1
Vy theo quy tc o hm ta c
52
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
( x ) H n +1 ( x ) =
d ( x ) H n ( x ) , n + 1 dx
(2.15)
' H n ( x ) = n H n 1 ( x )
n + 1 ( x) H
n +1
( x)
53
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
H k ( x) H l ( x) =
trong :
h k l
Z ( k , l , h) H k + l 2 h ( x )
(2.16)
k Z ( k , l , h ) = ( k )( l )( k +lh2h) h h
1/ 2
(2.17)
Chng minh:
( x, z ) ( x, ) =
k =0 l =0
Pk ( x ) Pl ( x ) k l z k !l !
(2.18)
Mt khc:
( x, z ) ( x, ) = e
=e
z2 + zx 2
.e
2
2
+ x
z2 + 2 + ( z + ) x 2
x2 2
= e z e e =
=
( z + x )2
2
h=0
( z )
h!
v=0
Pv ( x ) v!
( z + )
h =0 v =0
Pv ( x) 1 ( z ) h ( z + )v h! v!
h =0 v =0
Pv ( x)
h!
0 u v
1 u u + h v+ hu z v! v
( x, z ) ( x, ) =
h = 0 u = 0 s =0
Pu + s ( x ) h !u !s !
z u + h s + h
54
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
k =0 l = 0 h k l
h !( k h )!( l h )! Pk + l 2 h ( x )
Pk + l 2 h ( x )
z k l
Bi vy , ta c:
( x, z ) ( x, ) =
k =0 l =0 hk l
h !( k h )!( l h )!
z k l
(2.19)
Pk ( x ) Pl ( x ) =
m Pn ( x ) = ( n !)
1/ 2
hk l
h!( k h )!( l h )! P
h k l
k !l !
k + l 2h
( x)
(2.20)
H n ( x ) nn :
H k ( x ) Hl ( x ) =
k + l 2h
( x ) Z ( k , l , h) .
B 3:
Gi s Hn(x) l a thc Hermite chun v l bin ngu nhin Gauss chun. Khi : trong : a l hng s ty .
Chng minh:
E [ H n ( + a)] =
an n!
T hm sinh (2.6) ta c:
55
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
( x + a , z) =
Mt khc:
Pn ( x + a) n z n! n=0
z2 + z ( x + a) 2 z2 +xz az 2
( x + a, z ) = e
=e
a i i Pj ( x ) j = z z i =0 i ! j = 0 j ! a i Pn i ( x ) n = z n = 0 i = 0 i ! ( n i )!
Pn ( x + a ) = a
i =0
n! Pn i ( x ) i ! ( n i )!
Ly k vng 2 v :
E [ P( n i ) ( )] => E Pn ( + a ) = i = 0 i ! ( n i )!
= a n E P0 ( ) vi i = n
ai
n!
*** Ch :
E[ Pk( ) ] = k ,0 =
0 khi k 0 1 khi k = 0
Nh vy ,ta c :
E H n ( + p) =
E [ Pn ( + a)] n!
an n!
56
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
trong
f n = f ( x ) H n ( x ) ( dx )
Mt khc, ta xem f L2 ( R, ) nh mt hm ca bin ngu nhin n v Gauss vi E f 2 ( ) < + . Bi vy hm ngu nhin f ( ) c khai trin Fourier - Hermite :
f ( ) = f n H n ( )
n =0
f n = E f ( ) H n ( )
iu ny nht qun vi khai trin Fourier Hermite (2.21) v rng : E H n ( ) = 0 , vi n > 0 T nh l Parseval, ta c: E[f2( )]=
2
(2.21)
n=0
fn
(2.22)
Thng thng khai trin Fourier - Hermite l cng thc cho hm tt nh trong khng gian u L2(R) vi o Lebesgue. Xc nh hm Hermite l:
n ( x ) = 1/ 2 ( x ) H n ( x )
trong ( x) l phn phi Gauss (2.1)
57
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
(2.23) (2.24)
f n = g ( x) n ( x) dx
R
F ( x ) = Fn n ( x )
n
Fn = F ( x ) n ( x ) dx
R
(2.25)
n>k
trong :
E l k vng i vi o Gauss n v .
Chng minh:
58
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Khi { H ( x ) } l c s trc giao trong khng gian Hilbert L2 ( R d , d ) , trong d l o Gauss d chiu trn R d . K hiu = (1 , 2 ,..., d ) l vect ngu nhin vi nhng thnh phn c lp. Gi s l hm ca bin ngu nhin vi E q 2 ( ) < khi
vi q = E q ( ) H ( ) Mt khc, ta c :
E q ( ) = q0 , E q 2 ( ) = q
59
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
H n ( u, t )
(t ) =
n!
u2 d n 2 t e , n du
n = 0,1, 2....
(3.1)
3.1.2 CC V D
60
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
H 0 ( u , t ) =1 H 1 ( u, t ) = u u2 t H 2 ( u, t ) = 2 2
*
u 3 tu H 3 ( u, t ) = 6 2
*
H 4 ( u, t ) =
u 4 tu 2 t 2 + 24 4 8
..
61
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
bc m l
( v a ( t ) )2 d m ( v a ( t ) )2 exp m exp 2b(t ) 2b(t ) dv
Qm ( v, t ) = ( 1)
(b (t ))
m 2
(3.2)
Cng thc (3.2) c gi l a thc Hermite suy rng vi hai bin (v, t) Theo nh ngha t (3.2) ta s thu c Khi m = 0 : Khi m = 1 :
Q0 ( v, t ) =1 Q1 ( v, t ) = v a (t ) b (t )
2
Khi m = 2:
v a (t ) Q2 ( v, t ) = 1+ b (t )
(3.3)
Ch :
Vi m = 0, 1, v t [ 0, T ]
62
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
(3.3)
Tnh cht 2:
Vi bt k s nguyn m v k khng m ,
( v - a (t) )2 I = exp Qk (v; t )Qm (v; t )dv 2 b(t ) R k m 0, = k =m k ! 2 b(t ),
(3.4)
Chng minh :
Gi s vi m k Cho
Khi :
( v -a ( t ) )2 k k exp Qk ( v, t ) = ( 1) ( b ( t ) ) 2 k ( v, t ) 2b ( t )
( v - a( t ) )2 (v; t ) = exp 2 b( t )
63
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
(
R
k 1)
= ( 1)
k +1
Tip tc cch ny ta c
( I = ( 1) k + m ( b(t ) ) 2 ( k m ) (v; t ) Qmm ) (v, t ) dv
( b(t ) )
R
k 2
k!
64
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
1 2
hm (v; t )
(3.5)
Chng minh:
(k!
1 2
hk ( v; t ) m! 2 b(t ) 2 b(t )
1 2
hm ( v ; t ) dv
= k ! 2 b(t ) = k ,m W
) ( m!
1 2
1 2
65
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
3.3 MT S C TNH CA VI PHN NGU NHIN I VI QU TRNH NGU NHIN DNG HERMITE
3.3.1 NH NGHA
Cho { Wt :t 0 } l qu trnh Wiener tiu chun mt chiu (chuyn ng Brown ), khi ta xc inh cng thc Hermite bi cng thc truy hi sau :
H 0 ( Wt , t ) : =1 H 1 ( Wt , t ) : = Wt Wt2 t 2 2 * W 3 tW H 3 ( Wt , t ) : = t t 6 2 4 * Wt t Wt2 t 2 H 4 ( Wt , t ) : = + 24 4 8 H 2 ( Wt , t ) : =
* * *
---------------------------------------- * * 1 H n ( Wt , t ) : = Wt H n 1 ( Wt , t ) t H n 2 ( Wt , t ) , n
*
n = 2,3...
( t )
x2 exp n! 2t
dn n dx
x 2 exp - 2t
x = Wt
Vy
H n ( Wt , t ) , n N
66
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
3.3.2 NH L
Cho H n = H n ( Wt , t ) l qu trnh ngu nhin dng Hermite. Khi vi m nguyn v ln hn 1 ta s c vi phn ngu nhin
* m 1 * m ( m 1) * m 2 * 2 * m d H n =mH n d H n + H n H n 1 dt 2
(3.6)
(3.7)
Chng minh:
Trc ht ta nhn xt :
u2 exp 2t dn n d dn 2t = n exp u 2 d =0 = ( t )
n
( u - t )2 exp 2t
= 0
u 2 dn exp - du n 2t
suy ra :
dn d n
n u2 u2 2t n d = exp exp u exp ( t ) 2 du n 2t 2t =0
(***)
M theo (3.1)
H n ( u, t )
*
( t ) =
u2 d n u2 exp n exp - n! 2t du 2t
67
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Thay vo (***) ta c :
* dn 2t = n ! H n ( u, t ) exp u 2 dn =0
H ( u, t )
n n=0
t = exp Wt
2t
= 2
H n ( Wt , t ). n
n=0
(3.8)
T , ta c:
(3.9)
0 n =0
n =1
H n ( Wt , t ) = H n 1 ( Ws , s ) dWs
0
Vy
d H n ( Wt , t ) = H n 1 ( Wt , t ) dWt
68
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
(3.10)
Ch :
Cng thc (3.8) cn c th thu c t nhn xt sau: Gi s X 1 v X 2 c vi phn ngu nhin tng ng l: dX 1 = a1dt + b1dWt dX 2 = a2 dt + b2 dWt Khi :
d ( X 1 . X 2 ) = X 1dX 2 + X 2 dX 1 + b1b2 dt
69
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
*
n
H (W ,t ) = e
n=0
t 2
exp ( Wt )
(3.11)
a) E H n ( Wt , t ) = 0 .
t * 2 tn *2 b) E H n ( Wt , t ) = E H n 1 ( Ws , s ) ds = . 0 n!
* t * c) E H n ( Ws , s ) H n 1 ( Ws , s ) dWs = 0 . 0
(3.12)
(3.13)
(3.14) (3.15)
d) d H n + 1 ( Wt , t ) = H n ( Wt , t ) dWt .
t * t * * * t E H n ( Ws , s ) dWs H m ( Ws , s ) dWs = E H n1 ( Ws , s ) H m1 ( Ws , s ) ds = 0, 0 e) 0 0
n, m N , n m
(3.16)
Chng minh:
Ta c :
70
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
H n ( Wt , t ) L2 ( 0, t )
*
v t (3.7) ta c :
H n ( Wt , t ) = H n 1 ( Ws , s ) dWS
0 * * t *
(3.17)
khi sk s sk + 1 ; H n 1 l
* (k )
F ( sk ) - o c v
* (k ) = E H n 1 W ( s k +1 ) W ( s k ) k =0
n 1
=
* (k )
* (k ) E H n1 k =0
n 1
E W ( s k +1 ) W ( s k ) = 0
do H n 1 v W ( s k +1 ) W ( s k ) c lp vi nhau Vy E H n ( Wt , t ) = 0 b) =>
2 t * n 1 ( (j E H n 1 dWS = E H nk)1 H n )1 W ( s k +1 ) W ( s k ) W ( s j +1 ) W ( s j ) 0 k, j =0
)(
)}
Vi j < k
71
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
khi W ( s k +1 ) W ( s k ) c lp vi H n 1 H n 1 W ( s j+1 ) W ( s j ) Ta c :
* (k ) * ( j) E H n 1 H n 1 W ( s k +1 ) W ( s k ) W ( s j+1 ) W ( s j ) = (k ) * ( j) * E H n 1 H n 1 W ( s j +1 ) W ( s j ) E W ( s k +1 ) W ( s k ) = 0
( j)
( (
)(
) (
(do E W ( s k +1 ) W ( s k ) = 0 ) Do :
2 t * E H n 1dWs = 0
* ( k ) 2 2 E H n 1 W ( s k +1 ) W ( s k ) 0 k= * ( k ) 2 n 1 2 = E H n 1 E W ( s k +1 ) W ( s k ) k =0
n 1
* ( k ) 2 = E H n 1 ( s k +1 s k ) k =0 t * 2 = E H n 1 dt 0
n 1
Vy
t * 2 *2 E H n ( Wt , t ) = E H n 1 ( Ws , s ) ds 0
Chng minh (c )
t t * 2
T h thc (3.10) ta c :
H
2 n
( W t ) = 2 H ( W , s ) H ( W , s ) dW + H ( W , s ) ds
t, n s n 1 s s n 1 s 0 0
Ly k vng 2 v
72
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
nn
* t * 2 t * t * 2 E H n 1 ( Ws , s ) ds = 2 E H n ( Ws , s ) H n 1 ( Ws , s ) dWs + E H n 1 ( Ws , s ) ds 0 0 0
Vy
H n ( Ws , s ) H n 1 ( Ws , s ) dWs = 0
Vy tnh cht (c) chng minh xong Chng minh tnh cht (d) : ng thc (3.15) chnh l ng thc (3.7) m ta chng minh Chng minh tnh cht (e) : da vo tnh ng c Ito ca tch phn ngu nhin.
73
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
KT LUN
Khai trin trc giao ca hm ngu nhin c nhiu vn hp dn, th v cng nh nhng ng dng thc t ca chng trong cuc sng ca chng ta. Ti rt mun nghin cu thm v a ng dng thc t ca chng vo lun vn ny c c nhng kt qu tt p v mt l thuyt cng nh ng dng vo thc tin. Khi nghin cu v nhng vn v lun vn chng ta nu c mi lin h gia a thc Hermite, qu trnh ngu nhin dng Hermite, a thc Hermite suy rng bc m v mt s c tnh vi phn ngu nhin i vi qu trnh ngu nhin dng Hermite. Hng pht trin tip theo s nghin cu su v h s Fourier Hermite suy rng v hm Fourier Hermite suy rng. Khi c c tp trc chun y trong L2 ( Ca ,b [ 0, T ]) . Ngoi ra cng c th nghin cu tip php bin i khng gian hm Fourier Wiener suy rng.
74
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
Gio Trnh L Thuyt Qu Trnh Ngu Nhin NXB Mir Maxcova, 1987 ( Bn dch t ting Nga sang ting Vit ca Nguyn Vit Ph v Nguyn Duy Tin)
[2] DNG TN M
Qu Trnh Ngu Nhin Phn M u NXB i Hc Quc Gia Thnh Ph H Ch Minh, 2006
[3] DNG TN M
Qu Trnh Ngu Nhin Phn I : Tch Phn v Phng Trnh Vi Phn Ngu Nhin NXB i Hc Quc Gia Thnh Ph H Ch Minh, 2007
[4] INH VN GNG
75
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
[6]
Cc M Hnh Xc Sut V ng Dng Phn I : - Xch Markov V ng Dng Phn II: - Qu Trnh Dng V ng Dng Phn III: - Gii Tch Ngu Nhin NXB i Hc Quc Gia H Ni, 2000 2001
[7] NGUYN DUY TIN, NGUYN VIT PH
Chui Thi Gian : Phn Tch V Nhn Dng NXB Khoa Hc V K Thut H Ni, 2004
[10] TRN HNG THAO
Tch Phn Ngu Nhin V Phng Trnh Vi Phn Ngu Nhin NXB Khoa Hc K Thut H Ni, 2000
76
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
TING ANH
[1] A. J. CHORIN
Hermite Expansion In Monte Carlo Simulations J. Comput Phys, 8 : 472 482, 1971
[2] BERNT OKSENDAL
Stochastic Differential Equation An Introduction With Application 6th edition, Springer, 2005
[3] DEBNATH. L AND MIKUSINSKI
Variance Reduction In Monte Carls Computations Using Multi Dimensional Hermite Polynimals. J. Comput Phys, 32 : 345 376, 1979
[5] R . H. CAMERON
The Orthogonal Development Of Non Linear Functionals In Series Of Fourier Hermite Functionals. Ann Of Math, 48 (1947), 385 392,
[6] R . H. CAMERON
Some Examples Of Fourier Wiener Transforms Of Analytic Functionals. Duke Math. J. 12 (1945), 485 488
77
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh
ti
[7]
Fourier Wiener Transforms Of Analytic Functionals Duke Math. J. 12 (1945), 489 507
[8] SEUNG JUN CHANG AND HYUN SOO CHUNG
Generalized Fourier Wiener Function Space Transforms J. Korean Math. Soc. 46 (2009), No 2, 327 345
[9] WUAN LUO
Wiener Chaos Expansion And Numerical Solutions Of Stochastic Partial Differential Equations Californial Institute Of Technology Pasadena , California Defended May 2, 2006
78
Lun vn thc s ton hc Trn Th Vn Anh