Tm hiu v my pht in Diesel Trong qu trnh khai thc s dng cc ti nguyn thin nhin phc v cho nn kinh t quc

dn, khng th khng ni n qu trnh bin i nng lng t dng ny sang dng khc. Nhng my thc hin s bin i t c nng sang in nng c gi chung l my pht in. My pht in c 2 loi: my pht in 1 chiu v my pht in xoay chiu. Trong my pht in xoay chiu c dng rt ph bin trong cng nghip v i sng, cn my pht 1 chiu thng c s dng trong 1 s ngnh sn xut i hi phi dng in 1 chiu nh luyn kim, ha cht, giao thng vn ti Nu phn loi my pht in xoay chiu theo s pha, ta c my pht 1 pha v my pht 3 pha. Nu phn loi my pht theo ngun c nng s cp, ta c my pht tuabin hi, my pht tuabin nc, my pht diesel My pht in - ng c n l t hp mt my pht in v mt ng c n ko n thnh mt khi thit b. T hp ny c khi c gi l b my pht in ng c (engine-generator set) hoc b my pht (gen-set). Nhin liu s dng cho ng c n thng l xng, hoc du diesel. Cc my pht ang c s dng ti cc tng trm H Ni ca cng ty vin thng Viettel hin nay u l my pht Diesel xoay chiu 3 pha: ngun c nng s cp l ng c Diesel, in p ra l in p xoay chiu hnh sin ba pha. 2.1. Nguyn l hot ng, cu to ca my pht in xoay chiu 1 pha v 3 pha My pht in xoay chiu ni chung hot ng da trn nguyn l cm ng in t: khi mt khung dy c chiu di l chuyn ng vi vn tc v trong 1 t trng ng yn c t cm B, n s lm pht sinh trong khung dy mt sut in ng e, sut in ng s to ra mch ngoi (mch tiu th) mt dng in

xoay chiu khi c khp kn mch. Nh vy c s bin i t c nng sang in nng. l nguyn l hot ng ca my pht in xoay chiu. 2.1.1. My pht in xoay chiu 1 pha a. Nguyn l hot ng: Khi cho roto quay nh ngun nng lng s cp, ng thi cp ngun 1 chiu vo dy qun roto th t trng do dy qun roto sinh ra qut qua dy qun stato s l t trng quay (hay ni cch khc, dy qun stato ang chuyn ng tng i so vi t thng ca roto), nn trn dy qun stato s cm ng sut in ng xoay chiu theo nguyn l cm ng in t. Nu ni u ra dy qun stato vi ti tiu th ta s c dng in xoay chiu chy qua ti. l nguyn l hot ng ca my pht in xoay chiu 1 pha vi phn cm quay. b. Cu to: Theo nguyn l hot ng, sut in ng cm ng trong mt khung dy l rt nh. c mt sut in ng ln dng c trong cng nghip v trong i sng, ngi ta phi b tr trong my pht in nhiu cun dy dn, mi cun gm nhiu vng dy, v nhiu nam chm in to thnh nhiu cp cc bc nam khc nhau. Cc cun dy trong my pht in c mc ni tip nhau, v hai u dy c ni vi mch tiu th. My pht in xoay chiu mt pha c cu to bi hai b phn chnh: Phn cm: l phn to ra t thng bng cc nam chm quay c p cp cc, tc quay l n vng/giy. Phn cm quay c gi l rto. N gm cc cun dy qun trn li thp k thut in c dng in chy qua to t thng, hoc c th dng nam chm vnh cu.

Phn ng: gm cc cun dy ging nhau, qun c nh trn mt vng trn, l ni cm ng dng in xoay chiu v ni vi ti tiu th. Phn ng ng yn c gi l stato. Khi rto quay, sut in ng xoay chiu sinh ra trong phn ng c tn s xc nh bi: f = p*n/60 Cc cun dy ca phn cm v phn ng u c qun trn cc li lm bng mt loi thp c bit (thp k thut in) gi l thp silic hoc tn silic tng cng t thng qua cc cun dy. trnh dng in Phuc, cc li c ghp bng nhiu tm thp mng cch in vi nhau. Ngoi ra my pht cn c cc b phn khc nh gng t, v my, np my, trc, trc, qut gi, h thng lm mt. 2.1.2. My pht in xoay chiu 3 pha My pht in xoay chiu ba pha l my to ra ba sut in ng xoay chiu hnh sin cng tn s, cng bin v lch pha nhau 2/3. a. Nguyn l hot ng: nguyn l hot ng my pht in xoay chiu 3 pha tng t my pht in xoay chiu 1 pha, khi cp ngun 1 chiu cho dy qun roto v cho roto quay vi tc n (nh ngun c nng s cp), s cm ng sc in ng e trn cc dy qun stato. 3 cun dy stato c b tr lch nhau 120 0 nn sc in ng cm ng trn 3 cun dy stato l 3 hm sin ca thi gian, cng tn s gc , cng bin v pha lch nhau 2/3. b. Cu to:

V c bn, cu to my pht in xoay chiu ba pha tng t my pht 1 pha, tc gm c phn cm (ni to ra t thng) v phn ng (ni cm ng sc in ng), vi cc cun dy qun trn cc t lm bng thp k thut in, tuy nhin trn vng trn b tr cun dy stato ta b tr 3 cun dy khc nhau lch nhau 1200, cm ng dng xoay chiu ba pha:

Khi ni cc u dy ca 3 cun dy Stato vi 3 mch ngoi ging nhau (ti i xng) th 3 dng in trong cc mch cng lch pha nhau . C th vit phng trnh ca 3 dng in nh sau:

*. Cch mc mch ba pha: thng thng ta c 2 cch mc u ra my pht 3 pha vi ti tiu th: + Mc hnh sao:

Theo cch mc ny, ba im u ca cc cun dy 1, 2, 3 c ni vi ba mch ngoi bng ba dy dn khc nhau, gi l dy pha. Ba im cui ca cc cun dy c ni vi nhau trc, ri ni vi mch ngoi bng mt dy dn chung gi l dy trung tnh. Ti tiu th cng c mc theo hnh sao nh trn hnh v. Lc cng tc thi ca dng in y trung ho l:

i=i1+i2+i3=0 Dng in dy trung ho lun lun bng 0. Nhng trong thc t bao gi cng c s chnh lch no gia cc ti tiu th, v trong dy trung ho c mt dng in yu hn dng in cc dy pha nn c th s dng dy nh hn. Khi ni sao th: Id=Ip, Ud= 3 .Up

My pht Cummins 1029 kVA ang s dng ti Pho i Lng c s u ra mc hnh sao, trung tnh ni t, nn vic ni ti c thc hin theo s ny. * Mc hnh tam gic:

Theo cch mc ny im cui ca cun 1 c ni vi im u ca cun 2, im cui ca cun 2 ni vi im u ca cun 3, v im cui ca cun 3 ni vi im u ca cun 1. Ba im ni li c ni vi cc mch ngoi bng ba dy pha. Ti tiu th cng c mc theo hnh tam gic. Trong cch mc hnh tam gic khng c dy trung ho, v vy so vi cch mc hnh sao, n i hi s i xng tt hn ca cc ti tiu th. Khi ni tam gic: Ud=Up, Id= 3 .Ip

2.2. Nguyn l hot ng my pht Diesel My pht Diesel thng l my pht xoay chiu 3 pha, trong ngun c nng s cp ly t ng c Diesel (l ng c t trong), in p ra l xoay chiu hnh sin 3 pha. 2.2.1. Nguyn l hot ng ca ng c t trong ng c t trong hot ng vi nguyn l c bn nh sau: hn hp khng kh v nhin liu c t trong xy lanh ca ng c t trong, khi t chy nhit tng ln lm cho kh t gin n to nn p sut tc dng ln mt pt tng y pt tng ny di chuyn. Nu nhin liu l xng th trong c cu ng c cn c bugi nh la, cn nu dng du diesel th khng cn dng bugi v du t chy khi c tip xc vi kh nn p sut ln. ng c t trong c 2 loi chnh l loi 2 k v loi 4 k. ng c 2 k c mt nng lng ln hn ng c 4 k v to ra cng trong mi mt vng quay ca trc khuu. Tuy nhin, ng c 2 k tn nhin liu nhiu hn v kh thi c tr xu hn v b mt i mt phn hn hp khng kh v nhin liu khng c t trong lc y kh thi thot ra ngoi. Cc my pht cc tng trm u dng ng c Diesel 4 k. 2.2.2. Nguyn l hot ng ca my pht Diesel V c bn, my pht Diesel cu to gm 2 thnh phn chnh, l phn ng c Diesel (ngun c nng s cp) v phn my pht. Nguyn l hot ng nh sau: khi ng c Diesel hot ng, h thng xilanh ca ng c ny c ni vi roto ca my pht v truyn ng cho roto quay, ng thi cp ngun 1 chiu vo cun dy roto to t thng, lc ny theo nguyn l cm ng in t, trn cc cun dy stato s cm ng nn cc sc in ng xoay chiu. Khi ni h thng u ra my pht vi ti, ta s c dng in chy qua ti. l nguyn l hot ng c bn ca my pht Diesel.

2.2.3. Trnh t khi ng my pht Diesel khi ng my pht diesel, ngi ta thng s dng ng c (vi my cng sut ln th y l tt yu). ng c c ni vi trc khuu ng c diesel bng c cu bnh rng xon. Khi c tn hiu iu khin, ng c khi ng nh ngun acquy, n ko trc khuu ng c diesel quay, lm cho h thng bm cao p, vi phun, van khng ch lng phun hot ng. Sau vi chu k, du v khng kh nn p sut v nhit , ng c bt u hot ng, lc ny ng c c ngt ra khi h thng, mt my in nh trong my pht s pht in xc li b acquy cp cho ng c , roto my pht c ng c diesel ko quay vi tc tng dn ti gi tr nh mc. Qu trnh khi ng thnh cng, my pht in bt u hot ng, in p ra c n nh theo gi tr ci t ca my. Thi gian ny mt t 5-10s. 2.3. H thng kch t my pht My pht in mun pht ra in c, ngoi vic phi c ng c s cp ko, cn phi c dng in kch t. Dng in kch t l dng in mt chiu, c a vo cun dy roto ca my pht to ra t thng trong khe h. Cc h thng kch t my pht c phn loi da vo ngun cung cp dng quay hay tnh, loi chnh lu, v nguyn l iu khin. +H thng kch t mt chiu:

Trong , my kch t l my pht in mt chiu. My pht ny c ko trc tip cng trc vi h thng my pht chnh hoc qua b gim tc c mt tc thch hp (i vi cc my c dung lng nh v trung bnh). i vi cc my ln hn, my pht in mt chiu c th c ko bng mt ng c ring bit. Dng kch t a vo roto my pht in s c iu khin bng cch thay i in p ra ca my kch t mt chiu ny. u im: n gin, hiu qu, t h hng v d sa cha, tin cy cao. Khuyt im: tc p ng thp, tn nhiu thi gian bo tr c gp ca my kch t.

+ H thng kch t xoay chiu (cn gi l h thng khng tip xc, h thng khng chi than):

y l mch kch t kt hp gia mt my pht ng b v h thng chnh lu. My pht ng b dng kch t gi l my kch t xoay chiu, kt hp vi b chnh lu quay lp t ngay trn roto my pht chnh. Do , dng in kch t s i trc tip t phn ng ca my kch t, qua b chnh lu, vo thng dy qun roto, khng cn qua h thng chi than, vnh trt. Do , h thng ny cn c gi l h thng kch t khng chi than. My kch t xoay chiu ny lun c ni ng trc vi my pht in. My kch t c phn cm l phn tnh, phn ng l phn quay. Phn cm s nhn dng in mt chiu t bn ngoi vo, v kch t cho mch t ca my kch t . T trng ny s gip sinh ra dng in xoay chiu ba pha trong phn ng, tc roto my kch t . c th to ra c dng mt chiu cp cho cun dy roto my pht, my kch t xoay chiu phi kt hp vi b chnh lu lp t ngay trn trc. B chnh lu ny s quay theo roto ca my pht, nn thng c gi l b chnh lu quay. u im ln nht ca h thng kch t ny chnh l khng c chi than, tuy nhin n gp phi 1 nhc im l vic gi tn hiu iu khin dng kch t gp kh khn, h thng chnh lu phi chu lc ly tm ln khi roto quay, v phi m bo roto cn bng ng khi lp t b chnh lu.

+ H thng kch t tnh:

H thng kch t tnh khng dng my kch t kiu quay. Ngun cung cp cho roto my pht in c ly t mt b bin p gi l bin p kch t. in p u ra ca my bin p ny s c chnh lu thnh mt chiu a vo roto. Dng kch t a vo roto c iu khin bng cch s dng b chnh lu c iu khin s dng Thyristor.

+ H t kch t khng chi than (2 my pht PL c h thng kch t theo kiu ny): Vi h thng ny, ngun cp cho kch t ly t u ra my pht chnh. S dng cc TU, TI v cc linh kin bn dn c iu khin iu khin dng kch t It. S nguyn l h thng nh sau:

Trong h thng ny ngi ta dng mt my pht in xoay chiu ba pha quay cng trc vi my pht in chnh lm ngun cung cp. My pht xoay chiu c kt cu c bit. Cun kch t t Stato cn cun dy ba pha t roto. Dng in xoay chiu ba pha to ra my pht in kch t c chnh lu thnh dng mt chiu nh b chnh lu quay CL. Nh vy cun kch t Cf ca my pht in chnh c th nhn c dng in mt chiu khng qua vnh trt v chi in. Cun dy kch t ca my pht kch t (t stato) c cung cp dng in thng qua 1 b chnh lu khc (l chnh lu c iu khin, tn hiu iu khin ly t b AVR). Trong qu trnh vn hnh ca my pht in, khi ph ti thay i, hoc bt k nguyn nhn no lm in p ra my pht thay i, th tn hiu in p phn hi

v b TK s lm n tc ng trc tip vo cc cc iu khin ca b CL lm thay i dng kch t ca my pht kch t nhm mc ch iu chnh dng If ca my pht in chnh gi in p trn u cc my pht c gi n nh. l nguyn l ca h thng t kch t v t iu khin in p u ra my pht in. 2.4. B iu chnh in p t ng AVR (Automatic Voltage Regulator) Duy tr in p n nh l mt trong nhng bin php c bn m bo cht lng in nng ca h thng in, c bit l cc tng trm cng ty vin thng Viettel, v cc ti ca tng trm l v cng quan trng, v kn cht lng in u vo kh cao (c bit l cc UPS). in p tng cao c th lm gi ci cch in ca thit b in (lm tng dng r) v thm ch c th nh thng cch in lm h hng thit b. Vi l do m b iu chnh in p t ng c nhim v chnh l iu khin in p ra ca my pht sao cho lun m bo 1 tr s mong mun vi sai lch cho php no . Ngoi ra, vi tng loi my pht ca cc hng khc nhau m b AVR c th c thm 1 s chc nng khc nh: Gii hn t s in p / tn s. iu chnh cng sut phn khng my pht in. B tr in p suy gim trn ng dy. B AVR cng vi trang thit b ph c t trong t c lp trn sn my pht, ph hp vi h thng kch t. Cc mch t hp thng c thit k vi tin cy ln nht c th v c kt cu d phng ph hp s c mt vi phn t iu khin s khng lm h thng kch t gp nguy him hay khng vn hnh. B AVR c bn gm c mt vng lp iu chnh p bng b iu khin PID t c s n nh. Vic o lng in p my pht c thc hin trn c ba pha. B AVR c cung cp cng vi cc b gii hn gi tr kch t min, max v c th iu chnh, b gii hn cho php t my vn hnh an ton v n nh.

*. iu chnh in p ca my pht in: y l nhim v quan trng nht ca b iu p t ng. Gi tr in p ra my pht in ph thuc rt ln vo gi tr dng kch t, b AVR lun theo di in p u ra ca my pht in, phn hi gi tr thc t v so snh n vi mt gi tr in p tham chiu, tnh ton sai lch, sai lch ny s c khuch i, t b AVR a ra nhng lnh iu khin tng hoc gim dng in kch t sao cho sai lch gia in p o c v in p tham chiu l nh nht. Mun thay i in p ra ca my pht in, ngi ta ch cn thay i in p tham chiu ny, nhng vi cu to mi my pht, thng s gi tr in p ra l chun theo cu to, v khng thay i trong qu trnh s dng. S nguyn l iu khin nh sau:

in p chun x B K Kch t

in p my pht

*. Gii hn t s in p / tn s: Khi khi ng t my, lc tc quay ca roto cn thp, tn s pht ra s thp. Khi , b iu chnh in p t ng s c khuynh hng tng dng kch t ln sao cho in p u ra. iu ny c th dn n qu kch t, cun dy roto s b qu nhit, 1 s thit b ni vo u cc my pht nh my bin p t dng... c th b qu kch t, bo ha t, v qu nhit. B iu chnh in p t ng s phi lun theo di t s in p/tn s iu chnh dng kch t cho ph hp.

* Khi tc < 40% nh mc: khng c kch t. in p my pht =0. * Tc t khong 40%: bnh c quy ng vo mch, mi cho b kch t, in p ra ca my pht tng ln mt tr s no . * Tc t 40 n 50%: in p my pht tip tc tng. in p u cc ca my pht a v np b sung cho dn c quy. * Tc trn 50%: do c th t nui bng in p u cc my pht a v, nn khng cn mi bng c quy na. Dn bnh tch ra. in p tip tc tng * Khi tc vt qu 110% nh mc: phn gii hn U/f s hm v gim dng kch t. *. iu khin cng sut phn khng ca my pht in: Khi my pht cha pht in vo li, vic thay i dng in kch t ch thay i in p u cc my pht. Quan h gia in p my pht i vi dng in kch t c biu din bng 1 ng cong, gi l c tnh khng ti. Tuy nhin khi my pht in c ni vo mt li c cng sut rt ln so vi my pht, vic tng gim dng kch t hu nh khng lm thay i in p li. Tc dng ca b iu p khi khng cn l iu khin in p my pht na, m l iu khin cng sut phn khng ca my pht. Khi dng kch t tng, cng sut phn khng tng. Khi dng kch t gim, cng sut phn khng gim. Dng kch t gim n mt mc no , cng sut phn khng ca my s gim xung 0, v s tng li theo chiu ngc li (chiu m), nu dng kch t tip tc gim thm. iu ny dn n nu h thng iu khin in p ca my pht qu nhy, c th dn n s thay i rt ln cng sut phn khng ca my pht khi in p li dao ng. Do , b iu khin in p t ng, ngoi vic theo di v iu khin in p, cn phi theo di v iu khin cng sut phn khng. *. B tr in p suy gim trn ng dy: Khi my pht in vn hnh c lp, hoc ni vo li bng 1 tr khng ln, khi tng ti, s gy ra st p trn ng dy. St p ny lm cho in p ti h tiu

th b gim theo tng ti, lm gim cht lng in nng. Mun gim bt tc hi ny ca h thng, b iu p phi d on c kh nng st gim ca ng dy, v to ra in p b tr cho st gim . Tc ng b ny gip cho in p ti mt im no , gia my pht v h tiu th s c n nh theo ti. in p ti h tiu th s gim i cht so vi ti, trong khi in p ti u cc my pht s tng i cht so vi ti. c c tc ng ny, ngi ta a thm 1 tn hiu dng in vo trong mch o lng. Dng in ca 1 pha t th cp ca bin dng o lng s c chy qua mt mch in R v L, to ra cc st p tng ng vi st p trn R v L ca ng dy t my pht n im m ta mun gi n nh in p. in p ny c cng thm vo (hoc tr bt i) vi in p u cc my pht o lng c. B iu p t ng s cn c vo in p tng hp ny m iu chnh dng kch t, sao cho in p tng hp ni trn l khng i. 2.5. Cc iu kin ha ng b my pht in Khi mun ha my pht in lm vic song song vi li in, hoc ha ng b 2 hay nhiu my pht in vi nhau tng cng sut cp cho ti, th cn m bo c 1 s iu kin ha ng b nht nh. Cc iu kin ha ng b my pht in: iu kin v tn s: 2 my phi bng tn s vi nhau, hoc tn s my phi bng tn s li. iu kin v in p: 2 my phi cng in p vi nhau, hoc in p my phi bng in p li. iu kin v pha: 2 my phi cng th t pha, v gc pha phi trng nhau. Trn thc t, ta thy iu kin v tn s v iu kin v gc pha mu thun vi nhau. V nu mun cho gc pha ca 2 pha trng nhau, th phi iu chnh tn s. M iu chnh tn s th tn s cc my khng th bng nhau. Cn nu mun gi nguyn cho 2 tn s bng nhau th gc pha s lch nhau. V vy trn thc

t ta s cc my c tn s xp x nhau vi 1 gi tr sai lch no , sai lch df ny nm trong khong cho php, df ny l bao nhiu ty thuc vo vic chnh nh b iu tc v rle ha in t ng, hoc rle chng ha sai. Thng thng, ngi ta iu chnh sao cho df c tr s ln hn 0 mt cht, ngha l tn s my cao hn tn s li mt cht. Nh vy khi ha vo li, my pht s b tn s li gh li. Nu tn s my thp hn li, th sau khi ng my ct, my pht s b tn s li ko cho chy nhanh ln, mt pht lm vic ch ng c. Vi df nh hn df cho php, th khi ha ng b, cng sut pht ra hoc thu vo ca my pht l khng ng k, khng nh hng g n h thng. Tng t, i vi in p. Ngi ta cng cho php in p c sai bit cht t so vi in p li. V thng ngi ta cng chnh nh sao cho in p my pht bng hoc hn U li mt cht, khi ng in th cng sut phn khng ca my ln hn 0. iu kin v pha: y l iu kin bt buc, v phi tuyt i chnh xc. Th t pha thng ch kim tra mt ln khi lp t my. 2.6. Vn bo v my pht in 2.6.1. Cc dng h hng v tnh trng lm vic khng bnh thng ca my pht in Trong qu trnh vn hnh, s dng my pht in, c th gp nhiu dng h hng v tnh trng lm vic khng bnh thng ca my pht in. m bo my pht c th vn hnh an ton, hiu qu th vn bo v my pht in cn c quan tm c bit, v thng thng, cc chc nng bo v ny c lp t i cng my pht, do nh ch to cung cp. *. Cc dng h hng c th gp: - Ngn mch nhiu pha trong cun stato. - Chm chp gia cc vng dy trong cng 1 pha (i vi cc my pht in c cun dy kp).

- Chm t 1 pha trong cun dy stato. - Chm t mt im hoc hai im mch kch t. *. Cc tnh trng lm vic khng bnh thng ca my pht in: - Dng in tng cao do ngn mch ngoi hoc qu ti. - in p u cc my pht tng cao do mt ti t ngt - Ti khng i xng, mt kch t, mt ng b, tn s thp, my pht lm vic ch ng c 2.6.2. Cc bo v thng dng cho my pht in Tu theo chng loi ca my pht (thu in, nhit in, tuabin kh, ...), cng sut ca my pht, vai tr ca my pht v s ni dy ca nh my in vi cc phn t khc trong h thng m ngi ta la chn phng thc bo v thch hp. Hin nay khng c phng thc bo v tiu chun i vi my pht in cng nh i vi cc thit b in khc. Thng theo yu cu ca ngi s dng v tin cy, mc d phng, nhy... c th la chn s lng v chng loi rle trong h thng bo v. i vi cc my pht cng sut ln, xu th hin nay l lp t hai h thng bo v c lp nhau vi ngun in thao tc ring, mi h thng bao gm mt bo v chnh v mt s bo v d phng c th thc hin y cc chc nng bo v cho my pht. bo v cho my pht in chng c cc h hng thng gp, v 1 s tnh trng lm vic khng bnh thng nu trn, ta thng dng cc loi bo v sau: - Bo v so lch dc pht hin v x l khi xy ra s c ngn mch nhiu pha trong cun stato. - Bo v so lch ngang cho s c chm chp cc vng dy trong cng 1 pha (vi my pht c cun dy kp) - Bo v chng chm t mt im cun dy stato

- Bo v chng chm t mch kch t - Bo v ngn mch ngoi v qu ti - Bo v chng in p u cc my pht tng cao