Kinh tế vĩ mô - Hà Hưng Quốc

KINH TE
V MO
HA HNG QUOC, Ph.D.
KINH TE
CONG HE
Ha Hng Quoc, Ph.D.
(Macroeconomics)
Qua Boi Canh Va Kinh
Nghiem Cua Hoa Ky
Sach a c ang ky vi United
States Copyright Office, The Li-
brary of Congress, 101 Indepen-
dence Avenue, S.E., Washington,
D.C., 20559-6000.
ang ky so TXu 967-119
Ngay 3 thang 10 nam 2000
v
Li Gii Thieu
ay la mot quyen sach do ngi Viet hai ngoai
viet cho ngi Viet trong nc.
Mot cong trnh ay thien ch, am tnh thng, do
mot chuyen gia tre tuoi c may man gap van
hoi mi, thanh cong ni at la. Nh en an em
o Ba Khe, Ph.D.
Adjunct Professor of Engineering, Califor-
nia State University, Sacramento
Dean of Science Emeritus, American River
College, Sacramento
C u Vie n Tr ng, Vie n a i Ho c Ba ch Khoa
Thu c
C u Pho Vie n Tr ng, Vie n a i Ho c Sa i Go n
Tran Qu Than, Ph.D.
B.Sc (Econ), London School of Economics
Ph.D., Cornell University
C u Tong Gia m oc, Nga n Ha ng o ng
Phng, Sa i Go n
vi
ni a t me , ta c gia muo n chia xe kinh nghie m
ba n tha n cho a n em co ha nh trang thch nghi
tren con ng phuc hoi va phat trien kinh te e
hng quo c, u ng nh c nguye n cu a phu tha n
khi at ten con la Ha Hng Quoc.
Mot cong trnh bat vu li, ay hy sinh, v tac gia
va la mot giam oc ia phng Toan-Hao-Quan-
Tr (TQM, Total Quality Mangement) Mien Trung
Tay (Midwest) cua mot cong ty trong so 500 cong
ty ln nhat cua Hoa Ky (a Fortune 500 company),
v a kinh doanh to ng qua n ly mo t x nghie p gia
nh co ba c s mien Nam California, vay ma
con co gang tm thi gi e su tam soan mot an
pham rat suc tch, hng ve co hng.
Mot cong trnh ay can am, bao dan bc chan
vao lanh vc chuyen mon cua bac an anh trong
va ngoa i n c. Khi r i a t me , ta c gia la mo t
thanh nien t hoc, qua tuoi nhng cha co bang
trung hoc. Khong nh a so di dan khac, tac gia
a khong quen tieng me, trai lai, trau doi e bao
ton va phat huy tieng me. Nay lac vao rng t
ng chuyen mon, tac gia khiem nhng on nhan
phe pha n cu a o c gia e hie u chnh va phong
phu hoa thuat ng kinh te Viet Nam.
Nh lai, trc khi The Chien Th Hai cham dt
nam 1945, toan coi ong Dng di thi Phap
thuoc, ch co mot vien ai hoc, o la Universite
vii
de lIndochine ta i Ha No i, cho sinh vie n Vie t,
Mien, Lao. Mon kinh te ch la mot phan nho cua
ban c nhan luat (3 nam). Phai ghi chep ky, v
sach th vien hiem hoi va cac trang hay b xe
ma t. a i gia ng ng thie u cho ne n sinh vie n
pha i da y tha t s m trong tie t o ng gia la nh, e
gianh cho ngoi hang ghe au. en gi, co ngi
m ca bao cho giao s ngi Phap be ve bc
vao vi sac phuc ai hoc uy nghiem, khoan thai
an toa ni but cao, dien giang hung hon suot gi.
Da y mo n chnh tr kinh te (e conomie politique),
gia o s kho ng tin t ng ni tho ng ke , cho ra ng
thong ke noi lao (mensonge de la statistique).
Ong theo truyen thong day mon kinh te tren nen
ta ng trie t ly , a o c, cha nh tr. O ng ra t ha nh
die n khoe ra ng mo n sinh cu a o ng gi ch c vu
then chot trong hai chanh the Mien Bac lan Mien
Nam, ke ca ngi hung ien Bien Phu.
Khi ai hoc bat au Sai Gon nam 1946 th mot
so giao s Phap va giang s Viet c chuyen t
Ha No i va o, tie ng Pha p va n la chuye n ng va
mo n chnh tr kinh te va n la mo t pha n nho cu a
hoc trnh c nhn luat. Giang s Viet c gi i
Phap e lay bang thac s (agregation) tr ve thay
the giao s Phap. Tieng Viet c dung trc
cac trng luat, van khoa va s pham. Mai en
1961 tieng Viet mi chanh thc thay tieng Phap
e day tat ca cac cap ai hoc.
viii
Ve sau, the he tre to t nghie p mo n kinh te ho c
(economics) t Anh My tr ve gia ng da y theo
phng phap toan hoc va khoa hoc. Mon kinh te
tr nen thanh hanh, c day tai nhieu ai hoc
sau nay, nh: a Lat, Hue, Quoc Gia Hanh Chanh,
Can Th, Van Hanh, Minh c, Bach Khoa Thu
c. T ng kinh te, phien dch t ngoai ng ra
tieng Viet Nam la mot viec kho, gay ra nhieu tranh
luan. Tham ch, trc nam 1975, mot giao s lao
thanh e xng day thang bang tieng Anh, tien
li cho thay nhng kho cho tro!
c biet hien nay Viet Nam, co s bung no
ai hoc (higher education explosion). Nhieu ai
hoc dan lap (semi-private universities) noi len tan
tnh xa e on nhan sinh vien khong trung tuyen
vao cac ai hoc ln nh ai Hoc Kinh Te Ha Noi
va HKT Sai Gon. Qua thi cuoc, phng phap
giang day at chu anh hng nhieu cua cac nc
xa hoi. Gii thieu kien thc can ban kinh te hoc
t ban thong dung Hoa Ky, tac gia ch muon m
rong them chan tri, bo tuc s hieu biet e khuyen
khch oc oi chieu, phan tach va suy luan cua sinh
vien, khong phai ap dung nguyen y, trai lai da
tren khoa hoc kinh te tan thi ma thch ng vi
thc tai Viet Nam. T ly thuyet sang thc hanh
con tuy thuoc boi canh chanh tr xa hoi trong nc
va a p l c cu a toa n-ca u-hoa (globalization) be n
ngoai. V the chanh tr kinh te (polictical economy)
va kinh te hoc (economics) phai song hanh mi i
ix
ti mot chanh sach quoc gia thch hp. Thi hanh
cap a phng con can kien thc ve kinh te ca
he (microeconomics) --ngoai khuon kho cua sach
na y.
Nc nao cung co thnh co suy. Nhng hien nay
kho phu nhan Hoa Ky la mot cng quoc kinh te.
Va lai Hoa Ky chiem nhieu giai thng Nobel ve
kinh te nht. Giai Nobel bat au t 1901 cho cac
nganh vat ly, hoa hoc, sinh ly hoc/y hoc, hoa bnh,
cho rang cac mon nay giup ch nhn loai. Mai
en 1969 mi them nganh kinh te hoc. Lien nam
sau, 1970, Paul A. Samuelson oat giai; va t o
e n nay, trong vo ng 30 na m, hn 25 ng i My
c danh d nay, trong so o 21 ngi a tng
hoc hoac khao cu tai University of Chicago. o
la nh he thong ai hoc Hoa Ky manh nht the
gi i, mo t he tho ng c i m , a nga nh
(mutidisciplinary) va lie n nga nh (interdiscipli-
nary), sa t ca nh v i ky nghe , chie u hie n a i s,
kho ng ma c ca m o n nha n y kie n bo n phng,
ton trong t do ngon luan (freedom of speech), t
do ai hoc (academic freedom), rat thuan tien cho
viec su tam, khao cu theo uoi s that cho en
cu ng.
Rieng Viet Nam, cac nha lanh ao a nhieu lan
cong nhan la mot trong nhng nc ngheo nht
the gii. Mi ay, nhn khoa mua thu 2000, mot
co gai 12 tuoi, hoc tai gia ma c nhan vao Uni-
x
versity of California at Davis (tr c o , anh co
cung c nhan vao ai hoc nay luc 12 tuoi). Tra
li cau hoi bao ch ve tng lai, than ong nay
noi rang sau khi thanh tai co hy vong giup ngi
ngheo Viet Nam, va cac x khac A Chau, Phi
Chau. (Contra Costa Times, vol. 89, no. 121, Fri-
day, September 29, 2000).
Li noi hon nhien ay cam tnh cua em gai My
lam them chanh long ngi vien x. Mong rang
quye n sa ch na y no i le n c ca i hoa i ba o cu a
ngi Viet hai ngoai, tuy xa nc nhng van nh
nguon, muon giup ngi trong nc, v trong hay
ngoai cung la con cua Me Viet Nam. Hy vong no
la mot cong cu tm hieu, suy luan, kch thch c
o c sa ng ta o cu a tuo i tre kha qu Vie t Nam, e
cung nhau phat trien kinh te, em lai hanh phuc
cho toan dan tren con ng phuc hng co quoc.
Mua Thu, 2000
o Ba Khe & Tran Qu Than
xi
Li Cua Tac Gia
Toi viet tap sach nay ch vi mot muc ch duy
nhat: e chia xe mot phan kien thc han hep vi
nh ng a em tha n ye u cu a to i, nh ng a em
sinh vien ruot tht que nha.
Cac em sinh vien ruot tht o la tai nang cua at
nc. Ho la nhng ngi se co c hoi nhan lanh
trach nhiem kien tao at nc. Ho cung co the se
la nhng nhan vat lanh ao cao cap trong tng
lai. Trach nhiem cua ho rat nang ne. Tng lai
cua at nc co kha hn hay khong tuy thuoc vao
cai nhn cua ho. Cai c muon rat khiem nhng
xii
cua toi la co the giup cho cai nhn cua ho rong
hn mot chut, sau hn mot chut, xa hn mot chut,
ay hn mot chut, ch mot chut thoi.
Toi hy vong la cac em sinh vien ruot tht cua toi
que nha co c c hoi e phan tch va anh gia
nhng chnh sach kinh te thng xuyen ngay t
luc con nam trong giang ng ai hoc e rut lay
nh ng ba i ho c ve s tha t kinh te . To i cu ng hy
vong la ho se hoc tap phan tch va anh gia theo
cai nhn cua mot chuyen gia kinh te thuan tuy va
co can ban ch khong qua oi mat cua mot chnh
tr gia hoac mot nha th. e roi khi ho ri ghe
nha trng va co c hoi ap dung tai nang, hy vong
cai nhn cua ho se ung an hn, hanh ong cua
ho se h ng ve hie u qua kinh te nhie u hn va
thien c hn.
Trong tap sach nay, Kinh Te Cong He: Qua Boi
Ca nh Va Kinh Nghie m Cu a Hoa Ky , to i kho ng
chu trng a ra mot giai phap nao cho at nc
ca. Toi ch muon giup cac em sinh vien ruot tht
cua toi on lc lai mot so kien thc can ban can
thiet cho viec phan tch, anh gia hoac soan thao
chnh sach kinh te cua quoc gia. Tnh huong kinh
te thay oi nhanh chong. Giai phap cho tnh huong
kinh te ngay hom qua khong chac ap dung c
cho tnh huo ng kinh te nga y ho m nay hoa c
ngay mai. Nhng, kien thc en t ly thuyet va
thc nghiem ma nhan loai tch luy t nhieu nam
xiii
chac chan van co gia tr dai lau. Trang b vi so
kien thc o, tm kiem giai phap cho tnh huong
mi khong phai la ieu qua kho khan.
Trong tap sach nay toi khong chu y phe phan hoac
bnh luan tnh trang kinh te hoac chnh sach kinh
te cua Viet Nam. Ly do rat n gian: no khong
nam trong muc tieu toi a vach ra. oi tng cua
toi la nhng a em sinh vien que nha. Muc
ch cua toi la chia xe vi ho nhng ieu toi biet,
dau rat han hep, ve cai tai san phong phu (kien
thc, kinh nghiem va thanh qua) cua mot cng
quoc kinh te. Va cung v the toi da vao boi canh
kinh te va kinh nghiem cua Hoa Ky e soan thao.
Trong tap sach nay cha ng kha nhieu ch mi,
hoa c ch cu nhng c s du ng trong y ngha
mi, hoac ch quen dung di dang danh t c
em s du ng d i da ng o ng t va ng c la i.
Toi cung s dung nhng cum t i lien nhau bang
nhng gach noi. Trong trng hp nh vay, cum
t c dung nh mot danh t hoac mot tnh t.
Them vao o oi khi Anh ng c s dung, nam
trong ngoac n (as a note), e giup lam sang to y
ngha muon noi va tng quan Anh-Viet cua chung
da tren cai cot tuy cua van e ch khong nhat
thie t c phie n dch t ng ch tha t sa t. Chie u
rong, chieu sau va s phc tap cua moi van e
cang luc cang ln va nhieu hn theo s kham pha
va phat trien nhanh chong cua con ngi. Theo
xiv
o , die n a t nh ng kinh nghie m va nh ng kie n
thc thu thap c mot cach chnh xac cang luc
cang kho hn. No oi hoi s sang tao, ci m va
tu chnh lien tuc trong ngon ng mi co the ap
ng c nhu cau nay. Nhng s chon la tren
cua toi khong ra ngoai ly do v nhu cau. Toi hy
vong la se khong b an anh cua toi khien trach.
Toi cung xin on nhan va cam ta trc moi y kien
xay dng se nhan c trong tng lai.
en ay, toi xin cam n ch Mai, mot ngi ban
tot, a sa loi chnh ta cho toi rat nhieu. Ch ay
tng ua vi toi la ch hanh dien co c mot
ong hoc tro nam ky ch ngha qua te. Toi cung
thch thu co c ba thay bac ky kho tnh nh
ch ay.
Toi xin cam n nhng ong anh ba ch va nhng
a em ke t ngha a giu p va khuye n khch
kho ng ng ng.
To i xin ca m n nh ng a con cu a to i. Chu ng
a chu ng hy sinh kho ng t e to i co th gi
hoan tat tap sach nay.
Toi xin cam n tat ca nhng v thay toi a thu hoc,
t lp v long cho en ai hoc, t trong trng
hoc cho en ngoai trng i, a giup day cho
toi nen ngi. Toi ac biet cam n ba v an s:
Dr. o Ba Khe , Dr. Tra n Qu Tha n va Gia o S
xv
ESL Marianne Arnold.
Va sau cung toi xin cam n cha toi, ngi cha
a nam di long mo sau va toi luon luon ton
th nh mot v thanh. Ong a cho toi mot hnh
hai, mot trai tim, mot khoi oc, mot dong mau,
mo t h ng i . Tha ba, con nha t nh se
hoan thanh nhng ieu con a ha!
Ha Hng-Quoc
8/15/2000
xvi
xvii
A. LI TA
B. MUC LUC
C. NOI DUNG
PHAN I: CHNH SACH KINH TE CONG
HE CUA MOT QUOC GIA
Muc Tieu Cua Chnh Sach Kinh Te, Tr.12
Cong Cu Cua Chnh Sach Kinh Te, Tr.14
Chon La Mot Sach Lc, Tr.23
Chnh Sach Tien Te, Tr.26
Lam Phat Thap Tang Trng Cao, Tr.26
Lam Phat La Hien Tng Cua Tien Te, Tr.30
Muc Tieu Tien Te, Tr.31
Gii Han Cua Chnh Sach Ngan Han, Tr.32
Tm Mot Cai Neo Hu Hieu Cho Chnh Sach,
Tr.33
Nen Tang Cho Viec Thiet Lap Chnh Sach,Tr.40
Trc Tiep nh Muc Tieu Lam Phat , Tr.49
Chnh Sach Thu Chi, Tr.58
Anh Hng Lam Phat Tren Phan Phoi Li Tc,
Tr.58
Muc Luc
xviii
Nhng Khoan Cong Chi Ln, Tr.60
Ganh N Nang Cua Quoc Gia, Tr.61
Chnh Sach Thu Chi Gay Ra Lam Phat, Tr.67
nh Che Rang Buoc Ngan Sach Quoc Gia,
Tr.70
Gia Bieu Hay Cong Nhan? Tr.71
Bat Bnh ang Kinh Te, Tr.73
Lien He Quoc Te, Tr.86
Di Hai Cua S Phon Thnh Kinh Te, Tr.89
Minh Bach Hoa Chnh Sach Thu Chi,Tr.90
Minh Bach Hoa Chnh Sach Tien Te Va
Chnh Sach Tai Chnh, Tr.95
Tham Khao, Tr.100
PHAN II: ON LC MOT SO VAN E CAN
BAN CUA KINH TE CONG HE
CHNG 1 - VAI IEM KHAI QUAT
Kinh Te Hoc, Tr.110
Hai He Kinh Te Hoc, Tr.112
Ba Tang Kinh Te Hoc, Tr.115
Nhng T Tng Ln Trong Kinh Te Hoc,
Tr.116
Phai Trong Doanh, Tr.117
Phai T Dan, Tr.118
Phai Co ien, Tr.118
Phai Marxists, Tr.124
Phai Hau Co ien, Tr.126
Phai Keynesians, Tr.127
Phai Toan So, Tr.129
Phai He Thong Thuyet, Tr.130
xix
Gii Han Cua Kinh Te Hoc, Tr.131
Nhng Mo Hnh Kinh Te, Tr.137
Nhng Nan e Kinh Te, Tr.138
Xa Hoi T Ban, Tr.139
Nhng Th Thach Mi, Tr.144
Ghi Chu, Tr. 147
CHNG 2 - NEN KINH TE: S VAN HANH, KE TOAN,
VA NHNG KIEM SO TRONG YEU
Vong Van Hanh Kinh Te, Tr. 152
Qui c Ke Toan Kinh Te, Tr.154
o Tong Lng Kinh te, Tr.157
o Tong Lng Chi Tieu, Tr.159
o Tong Lng Li Tc, Tr.164
Lien He Sai Biet Gia Li Tc Quoc Gia Va
Tong Lng Kinh Te, Tr.166
Lien He Gia Tong Lng Kinh Te Theo Vong
Van Hanh Chi Tieu, TLKTC, Va Tong
Lng Kinh Te Theo Vong Van Hanh Li
Tc, TLKTL ,Tr.169
Noi ia & Quoc Gia, Tr.173
Gia Tr & San Lng, Tr.176
Li Tc & Tiet Kiem Ca Nhan, Tr.178
Mc Tang Trng Kinh Te, Tr.183
Tac To Tang Trng, Tr.186
Tien oan Mc Tang Trng, Tr.194
ieu Chnh Lam Phat, Tr196
Y Ngha Cua Kiem So Tong Lng Kinh Te,
Tr.199
Gii Han Cua Kiem So Tong Lng Kinh
Te , Tr.201
xx
Tham Khao, Tr.204
CHNG 3 - LAM PHAT VA NHNG KIEM SO LAM
PHA T
Thanh Lap So o Lam Phat, Tr.211
Kiem So Gia Hang San Xuat, GSX, Tr.213
Kiem So Gia Hang Tieu Thu, GTT, Tr.216
Nhng iem Khac Biet Gia Nhng Kiem
So Lam Phat, Tr.219
ieu Chnh Kien Hang Chuan, Tr219
Khuyet iem Cua Nhng Kiem So Lam
Pha t,Tr.220
Gia Tr Thc & Gia Tr Hien Nhien, Tr.221
Nguyen Do Lam Phat, Tr.223
Thiet Hai Do Lam Phat, Tr.227
Kiem So Suy Thoai An Sinh, Tr.228
Ghi Chu, Tr.229
CHNG 4 - VAN DUNG NHAN CONG VA NHNG
KIEM SO VAN DUNG NHAN CONG
Kiem So Nhan Cong ang c Van Dung,
VD, Tr.235
Kiem So Nhan Cong Cha c Van Dung,
CVD, Tr.238
Hai He Thong Ke, Tr.238
Khac Biet Gia Hai He Thong Ke, Tr.242
ac iem Cua Kiem So CVD, Tr.244
ac iem Cua Nhng Kiem So VD, LL
va GL, Tr.245
Phan Loai That Nghiep, Tr.247
Kha Nang San Xuat, Tr.249
xxi
Tham Khao, Tr.252
CHNG 5 - NHNG DONG LY THUYET CHNH
YEU TRONG KINH TE CONG HE
Dong Ly Thuyet V Cung ng, Tr.260
Dong Ly Thuyet V Nhu Cau, Tr.283
Dong Ly Thuyet V Tien Te, Tr.312
Ghi Chu, Tr.320
CHNG 6 - TIEN TE, VAN HANH CUA TIEN TE,
NGAN HANG TRUNG NG VA CHNH SACH TIEN
TE
To Chc Cua Ngan Hang Trung ng,
Tr.337
Hoat ong Cua Ngan Hang Trung ng,
Tr.347
Hoach nh chnh Sach, Tr.350
Mua Ban Cong Phieu, Tr.354
Cho Vay, Tr.358
nh Qui Che D Tr, Tr.362
Tiep Tay On nh Hoi oai, Tr.367
Canh Tay Cua Cong Kho, Tr.369
Cung Cap Dch Vu Giao Hoan Ngan Phieu,
Tr.370
Kiem Soat Mua Nhap Ngan Hang, Tr.374
Phat Hanh Tien, Tr.375
Hp Tac Vi ai Ly Nong Cot, Tr.375
Chnh Sach Tien Te, Tr.378
Tao Tien Mi, Tr.382
Tien Te Lu Hanh, Tr.395
Thc Thi Chnh Sach Tien Te, Tr.403
c Tnh Muc Tieu Cho Tien Te Lu Hanh,
Tr.407
xxii
c Tnh Muc Tieu D Tr Cho He Thong Ngan
Hang,Tr.410
c Tnh Tong Lng D-Tr-ieu-Chnh- Van-
Hanh, Tr.429
c Tnh Tong Lng D-Tr-Bm-Xa, Tr.435
Vach Chng Trnh & Chon Cong Cu Hanh S,
` Tr.436
Nhu Cau Quan Ly He Thong Tien Te, Tr.440
Tam Anh Hng Cua Ngan Hang Trung
ng, Tr.442
oi Vi Lai Suat, Tr.443
oi Vi Th Trng Hoi oai, Tr.445
oi Vi Th Trng Co Phieu, Tr.453
oi Vi Th Trng Trai Phieu, Tr.454
Gii Han Cua Chnh Sach Tien Te, Tr.455
Phoi Hp Vi Chnh Sach Thu Chi, Tr.457
Ghi Chu, Tr.458
Tham Khao, Tr.460
D. THUAT NG KINH TE, ANH-VIET
FHAN l: CHlNH
SACH klNH TF
CONG HF CA
MOT QOC GlA
Qoa oi Canb Va kinb
Ngbicm Coa Hoa ky
3
CHNH SACH KINH TE CONG HE
uc ban hanh Du Luat D Tr (Federal Reserve
Act) vao nam1913, Quoc Hoi Hoa Ky thc ra cha
ngh ti muc tieu kinh te cong he cua quoc gia.
Du luat ch n gian oi hoi la Ngan Hang Trung
ng, NHT, ng ra ieu lng tien te cho thun
gian theo nhu cau (provide elastic currency) vi
vai tro la ngi cho vay sau cuoi (lender of last
resort) e ngan nga tnh trang khung hoang cua
th trng tai chnh.
Tnh trang tr tre kinh te tram trong (Great De-
pression) va nhng kham pha cua Keynes thap
nien 1930 dan en s cong nhan la chnh quyen
phai tiep tay e ngan chan tnh trang kinh te suy
thoai qua mc. Du Luat Van Dung Nhan Cong
t
4
(Employment Act) ra i va o na m 1946 la du
luat au tien e ra muc tieu cua kinh te cong he.
No oi hoi chnh quyen phai tao moi trng e
lam thuan li cho nen kinh te cua quoc gia va e
va n du ng nha n co ng t i m c to i a (condition
under which there will be afforded useful em-
ployment opportunities . . . for those able, will-
ing, and seeking to work, and to promote maxi-
mum employment, production, and purchasing
power).
Tnh trang lam phat tram trong trong thap nien
1970 dan en viec tu chnh lai Du Luat D Tr
va o na m 1977. La n a u tie n vie c o n nh gia
bieu c chnh thc nhn nhan la mot muc tieu
trong chnh sach kinh te cua quoc gia. Sau khi tu
chnh, du luat qui nh la NHT tren can ban dai
han phai duy tr tong lng tien te mc o gia
tang va va u e cho nen kinh te tang trng
ung mc hau van dung nhan cong ti mc toi
a, on nh gia bieu tong quat, va ieu hoa lai
suat dai han mot cach hieu qua (shall maintain
long run growth of the monetary and credit ag-
gregates commensurate with the economys long
run potential to increase production, so as to pro-
mote effectively the goals of maximum employ-
ment, stable prices, and moderate long-term in-
terest rates).
5
Muc tieu van dung nhan cong ti mc toi a khong
thay oi t nam 1946 cho en 1977 nhng y ngha
toi a t no a trai qua nhieu thay oi trong 30
na m o . Ngay sau the chie n th hai, v i tnh
trang that nghiep rat thap, y ngha van dung toi
a c hieu la mc van dung co the at c
theo c tnh toan hoc.
Tuy nhien, ti gia thap nien 1970 cum t ng
van dung nhan cong ti mc toi a co y ngha la
khi nen kinh te van dung nhan cong ti mc o
ch co n la i so tha t nghie p do chuye n tie p (fric-
tional unemployment), tc la that nghiep t nguyen
va tam thi trong khi thay oi cong an viec lam
hoac nhan nghe nghiep mi.
Cung trong thi iem nay lap thuyet ve mc that
nghie p t nhie n (natural rate hypothesis) c
chap nhan rong rai. Lap thuyet nay cho la neu
chnh sach kinh te co ay lau dai mc van dung
nhan cong len cao hn mc van dung cua khuynh
hng dai han (above its long-term trend perma-
nently), hay noi mot cach khac la co ay dai han
mc that nghiep xuong thap hn mc that nghiep
t nhien, nen kinh te se b lam phat cang luc cang
cao hn. Chnh sach kinh te trng ky theo uoi
muc tieu van dung nhan cong ti mc toi a v
the khong khe hp vi muc tieu on nh gia bieu.
Muon cho muc tieu van dung nhan cong ti mc
6
toi a khe hp vi muc tieu on nh gia bieu (to
be mutually consistent goals), van dung nhan cong
ti mc toi a phai c hieu la ti mc toi a
co the duy tr lau dai c (maximum sustain-
able employment rate). Van dung nhan cong ti
mc toi a theo y ngha nay con c goi la van
dung nhan cong mc ay va u (full employ-
ment). The m va o o , da u la kho ng a nh h ng
c hoa c a nh h ng ra t t e n m c va n du ng
nha n co ng tre n ca n ba n da i ha n, NHT co the
lam nhe bt nhng dao ong ngan han (smooth
out short-run fluctuations). Nh va y ta o mo i
tr ng e va n du ng nha n co ng t i m c to i a
theo tinh than cua du luat cung co the c hieu
la NHT phai s dung chnh sach tien te oi triet
(countercyclical policy) e lam nhe bt tang o
dao ong cua chu ky kinh te.
Sau o, y ngha cho nhng muc tieu kinh te cua
Du Luat D Tr tu chnh nam 1977 c xac nh
lai qua Du Luat Van Dung Nhan Cong ay u
Va Ta ng Tr ng a t Qua n Bnh (Full Employ-
ment and Balanced Growth Act), co n c bie t
di danh xng la Du Luat Humphrey-Hawkins,
ban hanh nam 1978. Du luat nay oi hoi chnh
quyen lien bang phai co gang thuc ay mc san
xuat va mc van dung nhan cong ti cho ay va
u, gia tang li tc thc, quan bnh mc tang trng
kinh te, quan bnh ngan sach quoc gia, ap ng
7
ung th t nhu cau cua quoc gia, cai thien tnh
tra ng khuye t ma u (unfavorable trade balance),
va on nh gia bieu (. . . to promote full employ-
ment and production, increased real income, bal-
anced growth, a balanced Federal budget, ad-
equate productivity growth, proper attention to
national priorities, achievement of an inproved
trade balance . . . and reasonable price stability. .
.). Ngoai viec xac nh lai y ngha cho nhng
muc tieu kinh te, du luat nay con thiet lap luon ca
[nh lng cho] nhng muc tieu tren. Theo du
luat, muc tieu theo uoi ti cuoi nam 1983 cho
mc that nghiep la 4.0 phan tram va cho mc lam
phat (CPI) la 3.0 phan tram. Ti nam 1988, lam
phat phai giam xuong ti mc 0.0 phan tram. Sau
nam 1988, thi bieu va muc tieu van dung nhan
cong va on nh gia bieu se c nh lai hang
nam theo bao cao kinh te cua v nguyen thu quoc
gia (Economic Report of the President).
Chieu theo tinh than va huan lenh cua nhng du
luat va noi, NHT a giup cho nen kinh te cua
Hoa Ky at c ket qua that kha quan trong hai
thap nien cuoi so vi nhng thap nien trc. Tuy
nhie n ba n cha t o i kha ng co h u gi a hai mu c
tieu van dung nhan cong va on nh gia bieu van
tiep tuc la e tai tranh luan dau thc nghiem va ly
thuye t trong la nh v c kinh te a tie n mo t b c
kha dai.
8
Mot so chuyen vien kinh te va chuyen vien soan
thao chnh sach e xng la NHT ch nen theo
uoi mot muc tieu duy nhat: on nh gia bieu. Ho
ly luan la nhng no lc nham gia tang mc van
dung nhan cong ngan han co khuynh hng lan
at no lc on nh gia bieu dai han va v vay ket
qua sau cung la lam phat co khuynh hng cao
hn d c, dau NHT co thc s co gang chong
lam phat.
Da vao ly luan tren, mot so quoc gia cua khoi
Au Chau, cung s dung ong au (the Euro), ong
tnh chap nhan on nh gia bieu la muc tieu duy
nhat cho chnh sach tien te cua ho. Ket qua s
khi cho thay dng nh ng loi nay tao c
ket qua kha quan.
Song song vi no lc cai thien chnh sach tien te,
chnh sach thu chi va viec quan tr ngan sach cua
quo c gia cu ng a tra i qua nhie u thay o i quan
trong, nhat la vao nhng thap nien gan ay.
Du Lua t Thie t La p Nga n Sa ch (Congressional
Budget Act), ban hanh nam 1974, cho thanh lap
nhng qui tac mi (new procedures) can thiet e
tr giup quoc hoi at hieu qua tot hn trong van
trnh (process) thiet lap ngan sach quoc gia ong
thi khai sinh Phong Thiet Lap Ngan Sach cua
Quoc Hoi (Congressional Budget Office; CBO)
9
nham cung cap nhu lieu can thiet e tr giup cho
quoc hoi trong viec thiet lap ngan sach quoc gia.
Ve mat thue thu, Du Luat Phuc Hng Kinh Te
(Economic Recovery Act), ban ha nh va o na m
1981, giam mc thue li tc ca nhan cho tat ca
moi thanh phan (reduce marginal tax rates across
the board) va cho phep doanh thng (businesses)
gia tang toc o chiet tr hao giam (accelerated
depreciation). Vi du luat nay thanh phan co li
tc cao nhat c giam thue nhieu nhat. Chnh
sach cat thue cua Hoa Ky theo tinh than cua du
luat nay a en tnh trang giam mat thue thu
tra m tro ng. Va o na m 1986 thue thu gia m ma t
khoang 205 t my kim hay la 4.7 phan tram cua
tong lng kinh te va tng ng vi tong lng
thieu hut ngan sach trong nam la 221 t my kim,
tnh ra la 27 phan tram mat giam so vi tong so
thue thu cua nam 1983.
Sau o, Du Luat Cai To Thue Thu (Tax Reform
Act) ra i va o na m 1986 nha m ta i la p co ng
bnh va quan bnh trong mc thue cho tat ca moi
thanh phan. Du luat nay gia tang mc thue li
tc t ban (capital income), nham vao thanh phan
co li tc cao, e bu lai cho giam tr do du luat
khoi phuc kinh te u ai thanh phan nay. ong
thi du luat cai to thue thu nay nh qui che giam
dan (phase-out) so lng cua nhng khoan mien
10
tr theo mc li tc ca nhan. Qui che giam dan
tr tha nh mo t co ng cu ra t pho tho ng cu a tha p
nien 1990 trong chnh sach thue thu.
Ti nam 1993 Du Luat Tai Phan Bo Ngan Sach
(Omnibus Budget Reconciliation Act) c ban
hanh. Du luat nay gia tang mc thue li tc cua
thanh phan co li tc cao bang cach thanh lap
them hai nghach thue mi (two new marginal tax
brackets).
Ve mat chi tieu, co tat ca bon du luat cat giam
chi tieu ang ke. Du Luat Ngan Sach at Quan
Bnh Va Khan Che Lam Chi (Balanced Budget
and Emergency Deficit Control Act) c ban
hanh vao nam 1986. Du luat nay da tren d
luat GRH (Gramm-Ridman Hollings bill) a c
thong qua vao cuoi nam 1985. Du luat thiet lap
[nh l ng cho] mu c tie u e ha n che la m chi
(establishment of deficit targets) va e t ong
ca t gia m ne u v t qua ha n che a nh tr c
(automatic spending cuts).
Du Luat Hieu Lc Hoa Ngan Sach (Budget En-
forcement Act) ra i na m 1991. Du lua t na y
cu ng d a theo phng th c cu a d lua t GRH
nhng ap at gii han len khoan ngan sach chi
tieu tuy nghi (discretionary spending) va bat buoc
nhng gia tang tren ngan sach chi tieu cong tr
11
(entitlement spending) hoac nhng cat giam tren
thue thu phai i kem vi gia tang thue thu hoac
vi cat giam chi tieu cong tr e duy tr tnh trang
han che lam chi.
Sau o , Du Lua t Hie u L c Ho a Nga n Sa ch
(extentions of Budget Encorcement Act) c tu
chnh lai hai lan, vao nam 1993 va vao nam 1997.
Nhng tu chnh nay nham cat giam mot so cong
chi va thanh lap gii han mi cho ngan sach chi
tieu tuy nghi (discretionary spending caps).
Tom lai, chnh sach thu chi (fiscal policy) cua Hoa
Ky, a trai qua nhieu thay oi e ap ng vi
tnh trang lam chi ngan sach tram trong bat au
t chnh sach cat giam thue thu nam 1981.
Trong suot hai thap nien cuoi, nen kinh te Hoa
Ky a chuye n t khuynh h ng la m pha t qua
khuynh hng on nh hn. Cung trong thi gian
nay, Hoa Ky ch trai qua von ven co 8 thang tr
tre nhe, vao khoang thi gian 1990-1991. ieu
kien kinh te thuan li a tiep tay lam giam dan
tnh trang lam chi ngan sach cua quoc gia va a
en tha d vao nhng nam cuoi thap nien 1990.
Va, cho ti nay hai muc tieu can ban cho chnh
sach kinh te cua Hoa Ky van la (1) van dung nhan
cong ti mc ay va u va (2) on nh gia bieu.
12
Moc Tico Coa
Cbnb Sacb kinb Tc
Cai kho khan ln nhat trong chnh sach kinh te
cong he (macroeconomic policy) cua mot quoc
gia xoay quanh nan e la lam the nao e co the
va duy tr mc van dung nhan cong ay va u
va cung luc on nh gia bieu tong quat.
Van dung nhan cong ay va u oi hoi phai duy
tr mc tang trng cua nen kinh te (maintenance
of economic growth) tng ng vi mc tang
tr ng d kha cu a no (at a rate equal to the
economys potential). Tang trng cham hn se
dan ti tnh trang gia tang tren mc that nghiep.
Tang trng nhanh hn se dan ti tnh trang lam
pha t.
Nhng cong cu chnh yeu cua chnh sach kinh te
cong he nam cho quan tr he thong tien te va
quan tr ngan sach cua quoc gia. Vi chnh sach
tien te va chnh sach thu chi ung an at c
m c va n du ng nha n co ng a y va u trong khi
van on nh c gia bieu tong quat la ieu kha
thi. Nhng chnh sach ung an khong de thc
hien v nhieu ly do.
13
Th nhat, khong phai luc nao chnh sach tien te
(monetary policy) va chnh sa ch thu chi (fiscal
policy) cung c s dung cho muc tieu kinh te.
Quye n l c chnh tr, mu c tie u chnh tr va ha u
qua chnh tr luc nao cung chi phoi chnh sach
kinh te.
Th hai, chnh sach thu chi co the dan en tnh
trang gia tang ganh n cua quoc gia (rising na-
tional debt). N cua quoc gia t no khong phai
la mot kho khan nhng chnh sach chi tieu rong
ra i cu a co ng quye n da n e n nh ng kho kha n
kha c.
Th ba, van dung nhan cong va on nh gia bieu
co khuynh hng oi nghch nhau trong ban chat.
Tang trng kinh te (economic growth) giup van
dung nhan cong ay u nhng cung luc cung de
a y ne n kinh te t i cho la m pha t. Ng c la i,
kem che lam phat de ay nen kinh te ti cho tr
tre va nh vay lam gia tang mc that nghiep.
Th t, lien he vi quoc te trong he thong kinh
te hoan cau (global economy) gii han t do hanh
ong (freedom of action) trong chnh sach kinh
te noi a.
V nhng kho khan nay hoach nh va thc thi
chnh sach kinh te hu hieu la mot nghe thuat
14
pho i h p v i nh ng ly thuye t va nh ng pha n
tch kinh te rat khoa hoc.
Cong Co Coa
Cbnb Sacb kinb Tc
Nh a noi trc, chnh yeu cua chnh sach kinh
te cong he nam cho quan tr he thong tien te
va quan tr ngan sach cua quoc gia. V vay hai
cong cu quan trong cua chnh sach kinh te phai
noi en la chnh sach thu chi va chnh sach tien
te .
Vi so lng trung bnh chiem vao khoang mot
pha n ba to ng l ng kinh te , chi tie u cu a chnh
quyen co anh hng rat ln oi vi nen kinh te
cua quoc gia. V vay, t bay lau nay ngan sach
thu chi cua chnh quyen c coi nh la mot la
bua linh co the giai tr khon nan kinh te e cu
v t ba ta nh, t ra la qua o i ma t cu a Keynes.
Dung chnh sach thu chi e oi triet chu ky kinh
te tu trung se dan en mot trong ba trng hp:
thieu hut ngan sach (budget deficit) v muon nang
nhu cau tong hp trong giai oan kinh te tr tre,
tha d ngan sach (budget surplus) v muon han
che nhu cau tong hp e kem che lam phat, va
ngan sach at quan bnh (balanced budget) khi
15
nen kinh te nam trong tnh trang quan bnh va
on nh. Tuy nguyen tac oi triet trong viec
hanh s chnh sach thu chi nghe qua rat n gian
nhng khong thieu nhng kho khan.
Kho khan ln nhat la yeu to chnh tr trong chnh
sach thu chi can kiem. Khi nen kinh te cha at
ti mc van dung nhan cong ay va u, chnh
quyen de dang ban hanh chnh sach thu chi rong
rai (expansionary fiscal policy). Gia tang cong
chi de c quan chung va quoc hoi chap nhan
nhat la gia tang chi tieu khong gia tang thue thu.
Hay noi mot cach khac, so cong chi gia tang c
chnh quye n ta i tr qua vay m n va nh va y
lam gia tang tong lng n cua quoc gia. Nen
kinh te cung ap ng chnh sach thu chi rong rai
rat kha quan. Th du ien hnh la vao au thap
nien 1960, Hoa Ky ban hanh chnh sach thu chi
rong rai. Ngan sach lam chi cua chnh quyen a
giup ay nen kinh te Hoa Ky ti cho van dung
nhan cong cao hn. Mc o san xuat gia tang.
Cong cu san xuat c tan dung nhieu hn. Tong
lng kinh te tang trng nhanh chong. Roi th
ti giai oan can phai han che bt v ap lc lam
phat bat au gia tang. ung ly ra chnh sach thu
chi phai oi hng, toi thieu la phai chuyen hng
t lam chi qua quan bnh ngan sach e kem che
gia bie u to ng qua t leo thang. Chuye n h ng
chnh sa ch t la m chi qua qua n bnh hoa c qua
16
tha d oi hoi phai cat bt cong chi hoac phai
gia tang thue thu e han che chi tieu cua cong
chung va cua doanh nghiep. Nhng ca hai giai
pha p e u kho ng c cha p nha n v b ye u to
chnh tr chi phoi. Chi tieu quan s duy tr mc
o cao cho cuoc chien Viet Nam. Chi tieu cho
nhng chng trnh tai thiet va cai cach noi an
tiep tuc leo thang v hau qua cua nhng nhieu
loan trong nc (urban riots and upheavals) vao
cuoi thap nien 1960. Tang thue vao luc o ch
lam cho quan chung chong oi cuoc chien Viet
Nam manh hn va co the lam cho mot so ngi
ng nhie m ma t ghe trong quo c ho i. The m
vao o mc that nghiep van con cao va bau c
tong thong cho nhiem ky mi cung sap ti vao
nam 1972. Thai o cua chnh quyen vao luc o
la c tiep tuc theo uoi chnh sach chi tieu rong
rai v co li hn ve mat chnh tr con hau qua
kinh te th se tnh sau. Ket qua la gia bieu tong
quat gia tang nhanh chong trong nhng nam au
cua thap nien 1970. Nen kinh te von a nong
nay c chnh quye n bo i l a ca ng la m cho
no ng hn. Ba i ho c na y cu a Hoa Ky cho tha y
dau kinh te gia biet lam the nao e on nh kinh
te nhng thuyet phuc chnh tr gia va quan chung
chon mot chnh sach kinh te ung an va hu
hieu khong phai la viec de lam.
Ca i kho th hai cu a chnh sa ch thu chi na m
17
nhng chng trnh cong chi trong ngan sach quoc
gia. Va n du ng ta i nguye n mo t ca ch h u hie u
(effective allocation of resources) va muc ch on
nh kinh te oi khi khong hoa hp nhau. Nhng
chng trnh chi tieu can thiet (desirable programs)
luc nao cung xng ang bat ke hoan canh kinh
te na o. Nhng co nh ng chng trnh chi tie u
voi va, hoang ph, khong can thiet ch v phai chi
tieu cho co chi tieu e nang mc van dung nhan
cong cua nen kinh te tao cong an viec lam cho
cong chung. Trong hoan canh kinh te kem kha
quan nga n sa ch co the chi tie u qua nhie u cho
nhng chng trnh khong thc s li ch e roi
sau o trong hoa n ca nh kinh te kha quan hn
ngan sach khong chi tieu u cho nhng chng
trnh can thiet. Noi mot cach khac, s dung chnh
sach thu chi e oi triet chu ky kinh te on nh
nhu cau tong hp de a en tnh trang phung
ph tai nguyen cua quoc gia.
Kho khan th ba cua chnh sach thu chi nam
ma t thue thu. Ne u to ng l ng co ng chi trong
ngan sach quoc gia b buoc phai ng mot cho
(fixed level), tc la khong c gia tang, chnh
quyen ch con cach giam thue e kch thch nhu
ca u va vay m n n e ta i tr cho thie u hu t.
Cong chung va quoc hoi de chap nhan giai phap
nay. Nhng en khi phai chuyen qua chnh sach
can kiem e kem che lam phat, cong chung va
18
quoc hoi khong de chap nhan giai phap nh vay.
Them vao o, thay oi nhng sac thue oi hoi
pha i tho ng qua quo c ho i. Ch quo c ho i bie u
quyet can mot thi gian rat dai. Vi thi gian dai
nh va y, tnh huo ng kinh te co le a thay o i
qua xa.
Nhng kho khan va noi tren lam cho chnh sach
thu chi khong co c s uyen chuyen (inflex-
ible) can thiet cho mot cong cu cua chnh sach
kinh te co ng he va v va y co pha n ke m hie u
qua .
V nhng gii han cua chnh sach thu chi, nhieu
kinh te gia va nhng ngi soan thao chnh sach
(policy makers) at hy vong nhieu hn vao chnh
sach tien te. Cau hoi quan trong la chnh sach
tien te nen gi vai tro nh the nao trong no lc
van dung nhan cong mc ay va u song song
vi no lc on nh gia bieu tong quat trong chnh
sach kinh te cong he cua quoc gia? Cau hoi nay
a tng gay ra khong t nhng xung ot ly thuyet
gia nhng trng phai kinh te trong nhieu nam.
Kinh te gia cua phai Keynesian va kinh te gia
cua phai tien te ong y vi nhau tren hai iem
can ban la (1) chnh sach tien te co anh hng
ang ke oi vi nhng yeu to kinh te cong he
(macroeconomic variables) va (2) van trnh tao
tie n m i va so l ng tie n te lu ha nh co a nh
19
hng ang ke oi vi hoat ong kinh te va v
vay anh hng ti gia bieu tong quat. Tuy nhien,
ho co cai nhn khac nhau ve vai tro cua chnh
sach tien te trong chnh sach on nh kinh te (sta-
bilization policy).
Kinh te gia cua phai Keynesian cho la chnh sach
tien te va van trnh tao tien mi anh hng en
mc au t cua doanh thng (business invest-
ment) va mc tieu thu cua cong chung (consumer
spending). Nh ng chi tie u tre n se quye t nh
m c nhu ca u to ng h p (level of aggregate de-
mand). Roi th van dung nhan cong co duy tr
mc o cao va gia bieu tong quat co on nh hay
khong con phai tuy thuoc vao mc li tc cua
quoc gia trong tng quan vi kha nang san xuat
(production capacity) va vi tam voc cua lc lng
nhan cong (size of labor force). Nen kinh te se
b lam phat neu nhu cau tong hp qua cao (ex-
cessive demand) hoac mc that nghiep se gia tang
neu nhu cau tong hp khong u (inadequate de-
mand). Trong cach nhn nay, chnh sach tien te
la mo t co ng cu e giu p nhu ca u to ng h p a t
trang thai giao tru va phu hp vi muc ch van
dung nhan cong mc ay va u ong thi duy
tr on nh gia bieu tong quat. Chnh sach kem
ham (contractionary policy) se giup lam cho mc
tang trng kinh te cham bt. Ngc lai chnh
sach phat huy (expansionaty policy) co the dung
20
e kch thch mc tang trng kinh te. Da vao
o, kinh te gia cua phai Keynesian chu trng
rang chnh sach tien te phai nam trong va c
s du ng va o mu c tie u cu a chnh sa ch o n nh
kinh te (as a part of an overall stabilization policy).
Kinh te gia cua phai Keynesian cung xac nh la
cau truc cua th trng nhan cong (structure of
the labor market) co the la m cho ne n kinh te
khong van dung c nhan cong mc ay va
u cung luc on nh gia bieu tong quat. Mot so
kinh te gia cua phai nay con i xa hn va cho
rang e ngan chan hoac kem ham lam phat, that
nghiep mc o 4 hay 5 phan tram la ieu khong
the tranh c v th trng nhan cong can phai
co u cho dun dan (enough slack) e ngan chan
tnh tra ng lng bo ng gia ta ng nhanh hn m c
gia ta ng cu a sa n xua t (wage rates rising faster
than productivity). ng bie u die n Phillips
(Phillips curve), phan tch tng quan nghch chieu
gia mc that nghiep va gia bieu, co lien he ti
iem nay.
Tuy nhie n, kinh te gia cu a pha i tie n te kho ng
ong y va ch trch cach nhn cua phai Keynesian
tren hai iem.
Th nhat, s dung chnh sach tien te e oi triet
chu ky ngan han (countercyclical use of monetary
21
policy) vi muc ch on nh kinh te co the gay
ra hau qua bat on nh cho nen kinh te (destabi-
lizing effect on the economy). u ng la chnh
sa ch pha t huy n i lo ng tie n te trong giai oa n
kinh te hoi phuc va tien ve hng van dung nhan
cong mc ay va u co the giup thuc ay nen
kinh te. Nhng tiep theo o en luc phai han
che bt, khi nen kinh te a en mc van dung
nhan cong gan ay va u, chnh sach kem ham
giup ha bt toc lc cung rat co the i qua trn va
ay nen kinh te ti cho tr tre (bring on an eco-
nomic downturn). Va ngc lai cung the. Nh
vay oi hng lien tuc gia chnh sach kem ham
va chnh sach tr tre trong chnh sach tien te tren
can ban ngan han khong lam cho nen kinh te on
nh them chut nao ma ch giup lien tuc lam oi
hng chu ky kinh te.
Kinh te gia cu a pha i tie n te cu ng va ch ra cho
thay la khoang thi gian dai vo chng, t luc ban
hanh chnh sach cho en khi anh hng cua no
hoan tat tac ong len nen kinh te [tc la cho en
luc het con anh hng na], de lam cho sai lac
nh ng ghi nha n va c nh tnh hnh kinh te
a en cho duy tr chnh sach qua lau, tang them
cng o cua chnh sach qua trn, hoac oi hng
chnh sach qua sm, van van va ket qua la lam
cho nen kinh te bat on nh.
22
Th hai, chnh sach ni long vi muc ch ay
nen kinh te ti cho van dung nhan cong ay va
u lam gia tang so tong lng tien te lu hanh.
Khi nen kinh te i ti mc van dung nhan cong
ay va u, gia bieu tong quat cung se gia tang
theo con so ln hn cua tong lng tien te. ieu
nay co ngha la khuynh hng lam phat a nam
i san neu s dung chnh sach tien te theo nh
chu trng cua phai Keynesian.
Kinh te gia cu a pha i tie n te nha n ma nh la he
thong tien te phai c on nh trc va la ieu
kie n ta t ye u e a t t i o n nh gia bie u to ng
qua t. Ho chu trng la to ng l ng tie n te lu
hanh ch nen gia tang toc o can oi vi toc
o gia tang cua tong lng san xuat. Nh vay
neu tong lng kinh te gia tang mc 3.7 phan
tram mot nam, mc gia tang cua tong lng tien
te lu hanh cung ch nen vao khoang gan va
di 3.7 phan tram mot nam. Mc gia tang gan
va di nay can thiet v nen kinh te can co u
so lng tien te mi nay e tai tr cho so lng
san xuat cao hn va cho so lng giao hoan cao
hn nhng khong gay ra ap lc lam phat.
Nh vay, kinh te gia cua phai tien te chu trng
khong s dung chnh sach tien te nh mot cong
cu on nh kinh te. oi vi ho trong tam cua
chnh sach tien te phai la cho ieu lng tien
23
TL Gia Giam Tong Luong Gia Tang Tren
Ngan Sach Tien Te Tong Luong
Thu Chi Luu Hanh Luu Hanh
Nam (T My Kim) (TTLH1, M1) (TTLH1, M1)
1966 -03.8 175.4 02.4
1967 -08.7 186.9 06.5
1968 -25.2 201.5 07.8
1969 +03.2 208.6 03.5
1970 -02.8 221.2 06.0
1971 -23.0 235.2 10.9
1972 -23.2 255.7 08.7
1973 -24.8 270.2 05.3
te lu hanh e ap ng ung vi nhu cau tang
trng dai han cua nen kinh te.
Cbon Mot Sacb tooc
Cbo Cbnb Sacb kT
Nhn lai tnh trang kinh te cua Hoa Ky vao gia
thap nien 1960 cho ti gia thap nien 1970, chnh
sach kinh te cua Hoa Ky luc bay gi chuyen oi
t thuc ay (stimulus) qua kem ham (restraint)
roi tr lai thuc ay.
ac biet la trong hai nam 1968-1969, ngan sach
thu chi thay oi vi so lng that ln va so lng
gia tang tien te lu hanh giam sut thc nhanh.
Xem Ch1-1. Hau qua la nen kinh te Hoa Ky b
Ch1-1
24
rt vao tnh trang tr tre trong suot 1970. Trc
tnh trang o, chnh sach kinh te ay manh chi
tieu va tong lng tien te gia tang vi toc o rat
nhanh trong hai nam 1971-1973. Hau qua la nen
kinh te b ay t tnh trang that nghiep cao qua
tnh trang lam phat cao.
Chnh sach on nh kinh te nh tren a gay ra
tnh trang bat on nh cho nen kinh te Hoa Ky
trong giai oan 1966-1973. ieu nay cho thay
chnh sach on nh kinh te (stabilization policy)
phai c s dung vi tat ca s than trong v t
no co the ga y ra nh ng ba t o n tra m tro ng cho
nen kinh te.
Chuyen oi chnh sach t no khong phai la ieu
sai lac neu ieu kien kinh te oi hoi phai lam
vay. Nhng cai lam cho chnh sach tr nen sai
lac la cho khong s dung nhng cong cu ung
vai tro cua chung va cong vao o la nhng chuyen
oi dien ra qua nhanh va qua manh.
The na o go i la s du ng nh ng co ng cu kho ng
ung vai tro? S dung chnh sach tien te e oi
trie t chu ky kinh te la mo t ie u sai la m, theo
quan iem cua phai tien te. Chnh sach tien te
ch ne n gi vai tro ie u h ng va ie u l ng
tien te e ap ng ung mc nhu cau dai han
cua nen kinh te va nh o co c s on nh
25
dai han cho hoat ong kinh te va cho gia bieu
tong quat. Ngc lai chnh sach thu chi nen gi
vai tro o i trie t chu ky nga n ha n e giu p ne n
kinh te at ti hoac duy tr mc van dung nhan
cong ay va u. Ngoai ra hai chnh sach thu chi
va tien te con phai phoi hp nhau e tranh tnh
trang trong anh xuoi ken thoi ngc lam hao
giam hieu qua cua nhau.
Ngoai viec nhan manh la he thong tien te phai
c on nh trc va la ieu kien tat yeu e at
ti on nh gia bieu tong quat, kinh te gia cua
phai tien te cung a tng len tieng canh giac ve
tnh trang thay oi qua nhanh va qua manh trong
chnh sach. Theo ho tong lng tien te lu hanh
ch nen gia tang toc o can oi vi toc o gia
tang cua tong lng san xuat. Mc gia tang can
oi nay can thiet e nen kinh te va co u so
lng tien te mi tai tr cho so lng san xuat va
cho so lng giao hoan cao hn va khong gay
ra ap lc lam phat.
Th thach ln cho nhng ngi soan thao va ban
hanh chnh sach kinh te cua quoc gia la chon la
mot sach lc kinh te cong he (strategy of eco-
nomic policy) hp ly va hieu qua. Khoa hoc kinh
te hien ai cung cap mot so von ly thuyet ln lao
va nhng d kien trong qua kh cung cap cung
khong t nhng bai hoc thc nghiem. T goc o
26
sach lc, hay th xet en mot so van e lien
quan en chnh sach tien te va chnh sach cong
chi noi rieng cung nh chnh sach kinh te noi
chung.
Cbnb Sacb Ticn Tc
Chnh sach tien te la trach nhiem can ban cua
Nga n Ha ng Trung ng. Mu c ch cu a chnh
sach tien te la e at ti hieu qua kinh te toi a
tre n ca n ba n da i ha n. Nhng the na o la hie u
qua kinh te va lam the nao e at ti hieu qua
kinh te toi a tren can ban dai han?
Lum lhut 1hup
1ung 1roong Cuo
Bang chng tch luy t nhieu cuoc nghien cu
cho thay tren can ban dai han nen kinh te cua
nhng quoc gia co moi trng lam phat thap at
c mc tang trng kha quan hn so vi nen
kinh te cua nhng quoc gia co moi trng lam
phat cao. Bang chng cung cho thay ngan hang
trung ng va chnh quyen cua mot so quoc gia
tren the gii a i en viec che o hoa muc tieu
lam phat trong chnh sach tien te (establish mon-
etary policy regimes with official low inflation tar-
27
gets). Th du nh Tan Tay Lan, Gia Na ai, Anh
Quoc va Thuy ien.
Tai sao moi trng lam phat thap giup nen kinh
te tang trng nhanh hn so vi moi trng lam
phat cao? Ly thuyet can ban trong kinh te hoc
a ra hai ly do.
Th nhat, tai nguyen c phan phoi mot cach
hu hieu hn (improved resource allocation) trong
nen kinh te khong b lam phat v s on nh gia
bieu giup cho th trng thong dch nhng ch
dau gia bieu de dang hn va chnh xac hn (price
signals are more easily and accurately interpreted).
Nhn t mot mat, thay oi trong tng quan tren
gia bieu (change in relative prices) cua mot mon
hang hoa hoac dch vu dan en thay oi trong
tng quan cua nhu cau va cung ng va dan en
thay oi trong hoat ong san xuat cua mon hang
hoac dch vu o. Nhn t mot mat khac, neu ch
dau gia bieu c thong dch mot cach chnh xac,
gia tang tren gia bieu tong quat (general rise in
the price level) se khong lam thay oi tng quan
cua gia bieu, cua nhu cau va cung ng va cua
hoa t o ng sa n xua t cu a ha ng ho a va dch vu .
Trong moi trng kinh te lam phat, cong chung
rat kho phan biet c s thay oi gia bieu tong
qua t v i s thay o i gia bie u tre n tng quan.
La i ca ng kho pha n bie t hn khi la m pha t thay
28
oi don dap va toc o cao. V the, ket qua sau
cu ng khi he tho ng gia bie u b bo p me o la ta i
nguyen trong nen kinh te khong c phan phoi
mot cach hu hieu trong suot thi ky lam phat
cao (resource seriously misallocated).
Kem theo o, lam phat gay ra kho khan khong t
cho viec c tnh mc lai suat that (real interest
rate), lai suat sau khi ieu chnh lam phat. Mc
lai suat that, gia tng quan gia hang hoa hien
tai va tng lai (the relative price of current to
future goods), kho ng c ke khai minh ba ch
trong gia bieu cua hang hoa va dch vu tren th
trng. Neu muon biet cong chung phai t mnh
c tnh bang cach em mc lai suat trc khi
ieu chnh lam phat tr cho i cho mc lam phat.
Khi lam phat thay oi don dap va toc o cao,
c tnh lai suat that la mot cong viec rat kho
khan oi vi cong chung. V the, ket qua sau
cung khi he thong gia bieu b lam phat bop meo
la tai nguyen trong nen kinh te khong c phan
phoi mot cach hu hieu.
Them vao o, neu he thong thue thu khong c
ieu chnh (tax system is not indexed), lam phat
co the dan en tnh trang giam thieu tiet kiem,
gia m thie u a u t, gia m thie u va n du ng nha n
cong hoac tai phan phoi li tc quoc gia va a
e n tnh tra ng ba t bnh a ng kinh te ngoa i y
29
muo n.
Th hai, on nh gia bieu (price stability) giup
cho s on nh tai chnh (financial stability). Nen
kinh te b lam phat cao thng gay ra tnh trang
thay oi ot ngot va toc o cao tren gia bieu
cua nhng cong cu au t (asset prices) va tren
d tng gia bieu cua nhng cong cu o. Nhng
thay oi tram trong nh vay thng lam ton hai
rat ln en he thong tai chnh va en nen kinh
te cua quoc gia.
Cung giong nh tnh trang cua hang hoa va dch
vu , gi i a u t va gi i cho vay tho ng dch ch
dau gia bieu cua cong cu au t khong chnh xac
v tnh trang lam phat. Thieu kem chnh xac trong
viec nh gia dan en tnh trang thieu kem hieu
qua trong viec phan phoi tai nguyen ben trong
he thong tai chnh noi rieng va cua nen kinh te
noi chung va sau cung dan en nhng bien ong
tai hai.
On nh tai chnh giup cho nen kinh te kha nang
oi ng vi nhng cn xoc kinh te (enhances an
economys ability to wheather shocks). Nh ng
cn xoc kinh te khong lng trc c thng
dan en tnh trang phan bo sai lech tai nguyen
cua quoc gia va dan en hau qua tai hai. Nhng
vi he thong tai chnh on nh vng vang quoc
30
gia co the han che bt cng o, trng o va
ta m a nh h ng cu a chu ng. Trong nh ng hoa n
canh nay mc tang trng cua nen kinh te co he
thong tai chnh on nh b thiet hai nhe hn so
vi mc thiet hai cua nen kinh te trong o tnh
trang bat on nh tai chnh giup khuech ai anh
hng xau lam cho hau qua tram trong them.
Tat ca nhng iem bat li va ke tren se giam
thie u ne u ne n kinh te , tre n ca n ba n da i ha n,
khong b lam phat cao. V vay, no lc chnh yeu
cua ngan hang trung ng phai la giam thieu lam
pha t t i m c o kho ng co n la ye u to a ng ke
cho nh ng quye t nh kinh te . S o n nh gia
bieu se giup cho nen kinh te tang trng va phon
thnh qua anh hng cua no tren hai bnh dien:
phan phoi tai nguyen (real resource allocation)
va on nh tai chnh.
Lum lhut Lu Hon
1oong Cou 1on 1o
a so chuye n gia kinh te co ng he o ng y v i
nhau tren nhan xet lam phat la hien tng thuoc
ve tien te (monetary phenomenon). Mot nghien
cu mi ay, thu thap va so sanh ieu kien kinh
te cua 110 quoc gia ln nho tren the gii, cho
thay moi tng quan cao (high correlation) gia
31
mc gia tang cua tong lng tien te lu hanh va
mc lam phat. Lam phat la ket qua cua thang
d tien te lau dai do c trnh tao tien mi gay ra.
Thang d tien te ay co y noi tong lng tien
te lu hanh gia tang toc o nhanh hn toc o
tang trng cua nen kinh te. Them vao o, tat
ca eu ong y la so lng tien te lu hanh tuy
thuoc vao quyet nh cua ngan hang trung ng.
Vi chnh sach ng an, ngan hang trung ng
co the kem che lam phat va gi no mc o
tha p.
Moc 1oo Cou
Chnh Such1on 1o
Nh vay co the noi trach nhiem rot rao va ay
nhng kho khan cua Ngan Hang Trung ng la
lam the nao e cung ng tong lng tien te cho
nen kinh te ma tren can ban dai han no va gia
ta ng u e a p ng nhu ca u ta ng tr ng cu a
nen kinh te va duy tr lam phat mc o thap.
Co Hun Cou
Chnh Such Ngun Hun
Chnh sach tien te co anh hng c hoat ong
32
kinh te tren can ban ngan han? Neu tao c
a nh h ng, nga n ha ng trung ng co ne n la m
nh vay? Nhng cau hoi nay a la chu e ban
ca i cho nh ng chuye n vie n kinh te , cho nh ng
hoc gia nghien cu ve kinh te va cho nhng nha
soan thao chnh sach kinh te trong nhieu nam va
van cha i en ket luan chung.
Theo Gary H. Stern, tong quan cua NHT Min-
neapolis, chnh sa ch tie n te co a nh h ng e n
nhng yeu to kinh te tren can ban ngan han nhng
ta m m c a nh h ng kho l ng (uncertain) va
tr ng o gi a mo i th i ie m ban ha nh chnh
sa ch cu ng ba t kha nh. Cu ng theo o ng, m
kien thc cha tron ven ve anh hng ngan han
cua chnh sach tien te khong u e NHT Hoa
Ky t tin en noi dam theo uoi chnh sach oi
triet nang tay hau het hoan canh.
Ca i nhn cu a Gary Stern a i die n cho ca i nhn
cua khoi a so hien nay. Bang chng t nhieu
cuoc nghien cu cung ong y vi nhan nh nay.
Co nhng kinh te gia i xa hn va cho rang dung
chnh sa ch tie n te e o i ng nh ng dao o ng
ngan han la ieu khong nen, cho du la ch dung
e ieu chnh nhe (fine tuning).
Dung chnh sach tien te e oi triet hay t nhat
e lam giam bt nhng dao ong qua mc cua
33
chu ky kinh te ngan han khong phai la khong co
nhng u iem cua no nhng s dung chnh sach
nh vay phai het sc can trong. Nhng sai oan
thi iem hoac mc o nang nhe cua quyet nh
va t anh hng cua quyet nh de dan en tnh
trang bat on kinh te. Va nh vay, co the dan en
tnh trang lam cho nen kinh te lam phat hn hoac
tr tre hn ngoai y muon. Them vao o neu khong
thi hanh (implemented) va khong giai thch (ex-
plained) mot cach can than, chnh sach oi triet
ngan han de dan en nhan nh sai lam ve muc
tie u da i ha n cu a nga n ha ng trung ng va nh
vay gay xao tron en nhng ke hoach va nhng
quyet nh cua khu vc t doanh va hau qua la
nen kinh te them bat an va them lam phat.
1m Mot Cu Noo Hoo
Hoo Cho Chnh Such
Suot trong thap nien 1970, cai neo cho chnh sach
tien te cua NHT la lai suat d tr. T au nam
1979 cho e n cuo i tha p nie n 1980, NHT Hoa
Ky chnh th c s du ng mu c tie u tie n te (mon-
etary targets) e lam cai neo cho chnh sach. Sau
o, t cuoi thap nien 1980 cho en nay, NHT
cang ngay cang tuy thuoc nhieu hn vao lai suat
ngan han.
34
Khi nhng kiem so tong lng tien te con hu
du ng cho vie c hoa ch nh chnh sa ch, m c gia
tang cua tong lng tien te co the c thiet lap
e cho va khe hp vi muc tieu lam phat va
khe hp vi nhu cau tang trng kinh te. Th du
nh m c ta ng tr ng c tnh cho to ng l ng
kinh te la 3.0 phan tram mot nam, c tnh cho
mc thay oi cua van toc tien te la 1.0 phan tram,
va c tnh cho mc lam phat co the chap nhan
c trong chu ky la 2.0 pha n tra m mo t na m.
Da tren nhng c tnh e chon muc tieu cho
chnh sa ch, to ng l ng tie n te pha i gia ta ng
mc 4.0 phan tram mot nam. Tren mat hoach
nh muc tieu cho chnh sach NHT se chon 4.0
phan tram e lam trung iem (midpoint) va chon
them hai iem gii han, mot cong va mot tr, e
nh gii han tren va di trung iem. Noi mot
cach khac, neu hai iem gii han la cong 0.5 va
tr 0.5 phan tram, mc gia tang cua tong lng
tien te c c nh se nam trong tam (range)
3.5 cho ti 4.5 phan tram. Neu c tnh chnh
xac va neu chnh sach thanh cong, trung iem se
i xuong dan theo no lc ay lam phat dai han
ti cho thap nhat. Vi hai iem gii han tren va
d i cho m c gia ta ng cu a to ng l ng tie n te ,
cong vi chnh sach co ky luat, di dch cua tong
lng tien te nam ben trong tam gii han tng
oi hep va khong co nhieu c hoi ay nen kinh
te ti cho bat on nh. Nh vay, tong lng tien
35
te la cai neo (the anchor) cho chnh sach va la
muc tieu e cho NHT theo uoi trong no lc
giam thieu lam phat.
Ly thuyet ve lng (quantity theory) e ngh la
nga n ha ng trung ng ne n theo uo i mu c tie u
mot cach may moc cho mc gia tang tien te lu
hanh (strict, mechanical pursuit of a precise target
for money-stock growth). Dau e ngh nay c
ap dung mot thi gian rat ngan e giup tai lap
o kha tn cua chnh sach tien te sau mot chuoi
lam phat trong thap nien 1970, NHT Hoa Ky
t o en nay ch theo qui che uyen chuyen trong
vie c thie t la p chnh sa ch. V i tnh tra ng ca ng
ngay cang thieu tnh kha oan trong lien he gia
tien te va hoat ong kinh te, theo uoi muc tieu
mot cach may moc chac chan la ieu khong the
ap dung c na.
Ngay ca qui che uyen chuyen cung mat i mot
ca i neo h u hie u e hoa ch nh mu c tie u cho
chnh sach. Gach noi gia tien te vi lam phat
va vi tong lng kinh te nam trong cai goi la
van toc tien te. Nhng nam sau nay van toc tien
te (velocity of money) kho ng i theo la p trnh
quen thuoc thng thay trc o (deviate from
previous experience). Tien oan chnh xac van
toc tien te tr nen vo cung kho khan. Lien he
gia mc gia tang tien te va mc hoat ong kinh
36
te mat dan s mat thiet kha oan va t cho o
lam mat i s hu dung cua tat ca nhng kiem
so tien te quen thuoc.

V vay, NHT mat i cai
neo hu dung a tng giup hoach nh muc tieu
cho chnh sa ch mo t ca ch hie u qua trong nhie u
nam trc. ieu nay tao nen mot khoang trong
kha ln trong viec hoach nh muc tieu cho chnh
sach.
Vi tnh trang lien he gia tong lng tien te va
to ng l ng kinh te kho ng co n kha oa n chnh
xac nh trc na, NHT gan nh trong cay hoan
toan vao lai suat. No va la cong cu e anh gia
chnh sach va la cong cu e hng dan chnh
sach.
Mot mau chot quan trong trong viec s dung lai
suat ngan han e hoach nh chnh sach la moi
quan he trong cau truc thi gian gia lai suat ngan
han va lai suat dai han (term-structure relation-
ship of short-term and long-term rates). Hai cau
hoi quan trong ma NHT phai tra li la tin tc
tang an trong cau truc thi gian cua lai suat nen
c tho ng dch va s du ng nh the na o trong
vie c hoa ch nh mu c tie u cho chnh sa ch? Va ,
quyet nh thay oi mc lai suat ngan han (short-
term interest rate) cua NHT co anh hng the
nao en cau truc thi gian cua lai suat (term struc-
ture of interest rates) va en toan bo hoat ong
37
kinh te?
Chie u theo ly thuye t ve d t ng cu a ca u tru c
th i gian (expectancy theory of the term struc-
ture), lai suat dai han tuy thuoc vao d tng ve
lai suat ngan han trong tng lai (expectations of
future short-term rates) cua th trng. Th trng
se ieu chnh mc lai suat ti cho khong co sai
biet gia (1) au t vao mot trai phieu dai han vi
(2) mot chuoi au t vao nhng trai phieu ngan
ha n (indifferent between holding a long-term
bond or a sequence of short-term bonds) tren cung
chieu dai thi gian (covering the same length of
time). Noi mot cach khac, mc trung bnh (on
average), c tnh cho lai suat dai hai thang vao
thi iem hien tai (current two-month interest rate)
se tng ng vi lai suat dai mot thang vao
thi iem hien tai (equals current one-month in-
terest rate) cong cho lai suat dai mot thang vao
thi iem tng lai theo d tng cua th trng
(plus markets expectation of the one-month
foreward rate). Nga n Ha ng Trung ng nng
vao ly thuyet nay e thong dch tin tc lai suat th
tr ng.
NHT ac biet chu y ti lai suat ngan han, t 2
thang ti 6 thang, v lai suat ngan han phan anh
d tng cua th trng ve muc tieu that ngan han
(real near-term) cu a chnh sa ch. No i mo t ca ch
38
khac, lai suat ngan han phan anh d tng cua th
tr ng ve la i sua t NHT (over night Fed fund
rate) vao thi iem trong tng lai. NHT chu
y ti lai suat ngan han cua th trng v muon biet
d tng cua th trng, thong dch t tin tc tang
an trong cau truc thi gian cua lai suat, va nh vao
o e kiem lai xem th trng co nhn thay ng
h ng va tie p nha n chnh xa c chu y cu a chnh
sa ch hay kho ng (to evaluate whether near-term
policy intentions are being appropriately commu-
nicated to markets).
NHT cung luc chu y ti lai suat dai han, t 5 cho
ti 10 nam, v no cho biet biet d tng lam phat
cu a th tr ng (markets inflation expectations).
Chieu theo ang thc pho thong cua Fisher (Fisher
equation), mc thu hoach cua mot trai phieu (nomi-
nal yield) se bang vi mc thu hoach that s (real
yield) cong vi mc lam phat trung bnh theo d
tng cua th trng (average expected inflation
rate). Nh vay, nhng thay oi tren lai suat trc
khi ieu chnh lam phat (nominal interest rates)
cung co ngha la do nhng thay oi tren d tng
lam phat tao ra.
Nh vay, lai suat la mot cong cu va e tien oan
mc lam phat trong tng lai va e anh gia o
kha tn cu a NHT trong mu c tie u o n nh gia
bieu tren can ban dai han.
39
Trong s chuyen tac cua chnh sach tien te (the
transmission of monetary policy), cung ng tien
te ong mot vai tro quan trong. Giao tru gia
cung ng va nhu cau cua tong lng tien te quyet
nh mc lai suat cua th trng va anh hng
e n hoa t o ng kinh te . V i tnh tra ng lie n he
gi a to ng l ng tie n te va to ng l ng kinh te
kho ng co n kha oa n chnh xa c nh tr c n a,
NHT trc tiep dung lai suat ngan han lam cong
cu cho chnh sach e tac ong lai suat dai han
cua th trng. Nh the, c cau chuyen tac tien
te (monetary transmission mechanism) i t lai
sua t nga n ha n t i la i sua t da i ha n t i tie u thu
hang hoa va dch vu. Theo doi nhng thay oi
cua lai suat dai han trong tng quan vi nhng
thay oi cua lai suat ngan han tren th trng va
thong dch nhng tin tc tang an trong cau truc
thi gian cua lai suat tren th trng giup NHT
hie u ro c ca u chuye n ta c tie n te va theo o
hoach nh chnh sach.
S chuyen hng cua NHT Hoa Ky trong viec
s du ng nh ng co ng cu , t to ng l ng tie n te
qua la i sua t, e la m ca i neo hoa ch nh chnh
sa ch la v a p l c e n t hai hie n t ng. Th
nhat, nhng sang tao trong th trng tai chnh
va nhng tien bo trong ky thuat giao hoan lam
cho tien te va hoat ong kinh te khong con co
c nhng lien he kha oan nh trc (break-
40
down of traditional relationships). Th hai, th
tr ng ta i chnh nga y ca ng tr ne n tinh vi hn
trong sa ng ta o va trong s hie u bie t ve nh ng
cong cu au t, th du ien hnh la s ra i va
thnh ha nh cu a ha m phie u (derivatives), va tin
t c thuo c ve tng lai ch a ng trong nh ng
cong cu o (information about the future embeded
in financial instruments).
Dau la chnh sach tien te cua Hoa Ky trong nhng
nam sau nay rat hieu qua, mot phan la nh vao
ky tai cua Allen Greenspan, NHT Hoa Ky trc
hay sau cu ng ca n pha i co mo t ne n ta ng v ng
chac hn cho viec thiet lap chnh sach.
Non 1ung Cho Voc
1hot Lup Chnh Such
Nh vay, mot cau hoi quan trong c at ra la
Ngan Hang Trung ng co the da tren nhng
ne n ta ng na o e thie t la p mo t chnh sa ch h u
hie u?
Tat ca ngan hang trung ng tren the gii eu
quan tam en s on nh gia bieu dau co khac
nhau tren phng thc lam the nao e at c
s on nh. S la chon tuy thuoc vao lch s,
ieu kien kinh te, c cau to chc, trnh o va tap
41
quan cua moi quoc gia.
Theo nh ngha cua Allen Greenspan gia bieu
c coi la on nh khi yeu to lam phat khong
co n la va n e trong nh ng quye t nh kinh te
cua tap hp doanh thng va cua tap hp ho gia
c (price stability exists when inflation is not a
consideration in household and business deci-
sions).
Vi cu canh on nh gia bieu chnh sach tien te
ca n pha i nhn da i ha n hn, t ra cu ng pha i xa
hn hai nam, e ca nhan va doanh thng co the
d a tre n chnh sa ch ma hoa ch nh co ng vie c
cua ho.
ieu can phai nhan thc la du chnh sach tien te
co on nh c gia bieu tren can ban dai han
cu ng kho ng co ngha la co kha na ng trie t tie u
c het nhng cn xoc lam phat ngan han. Kinh
nghiem thc te cho thay chnh sach tien te khong
co co kha nang e dan nen kinh te i theo mot
qu ao toan hao nh c muon.
Mot qui luat can ban cho chnh sach tien te phai
la on nh gia bieu e t phng tien o at en
cu canh phat trien kinh te va lau va dai (sus-
tainable economic growth). S on nh gia bieu
s d va quan trong va can thiet la v xa hoi
42
phai tra mot gia kha at khi nen kinh te b lam
phat (inflation imposes substantial economic costs
on society), dau la ch lam phat mc o tng
oi (moderate rate). Lam phat lam cho mat mat
tiet kiem, lam cho giam sut au t, lam cho t
ban nhanh chong chay ra nc ngoai (stimulates
capital flights), lam cho viec ke hoach hoa kinh
te tr nen vo cung kho khan, lam cho gia tang
tnh tra ng ba t an ve ke t qua cu a nh ng quye t
nh kinh doanh, lam cho tang gia nhng cong
cu san xuat (cost of capital) v anh hng cua lam
phat tren mc thue, lam cho gia bieu b bop meo
(price distortion) va v vay lam cho giam mat hieu
qua cua he thong gia bieu va hieu qua cua he
thong kinh te th trng. Tat ca nhng ieu nay
lam cho mc tang trng kinh te b tr tre (pro-
hibits growth) va co the dan en nhng bat on
xa hoi va chnh tr.
Trong nen kinh te b lam phat cao, mot so ln tai
nguyen c chuyen vao mot khu vc ky nghe
nao o ch v gia bieu b bop meo tao ra au c
va a en tnh trang phat trien d tha cho khu
vc ky nghe o (over-development of a sector).
Roi khi nen kinh te t tnh trang lam phat cao
chuyen qua tnh trang on nh mot cach nhanh
chong, nguyen do tao ra s thu hut tai nguyen
vao khu vc ky nghe t luc au khong con na.
Tai nguyen v vay cung se thoat ra khoi khu vc
43
ky nghe o mot cach nhanh chong va a en
tnh trang suy sup ot ngot cho mot so c s doanh
thng va a e n tnh tra ng tha t nghie p cho
cong nhan trong khu vc ky nghe o. Tieu bieu
nhat la khu vc tai chnh.
Gii han tnh trang dao ong gia bieu cua nen
kinh te se gii han cai gia xa hoi phai tra do lam
pha t ga y ra. Tho ng th ng th giai ca p nghe o
hn trong xa hoi luc nao cung cam thay b ap
lc nang hn. T cho o, bat on nh gia bieu
de dan en bat on nh noi tr.
Chnh sach tien te ch co kha nang e cay neo
tnh trang lam phat (anchor inflation) va gi d
tng lam phat ng mot mc o nao o (lock
in inflation expectation). ie u ma chnh sa ch
tien te khong the lam c la lam cho nen kinh
te tang trng v s tang trng kinh te tuy thuoc
va o nh ng ye u to kha c nh la l c l ng nha n
cong, trnh o ky thuat, so lng t ban tch luy
va n va n. Tuy nhie n chnh sa ch tie n te co the
giup tao ra moi trng thuan tien e cho kinh te
ta ng tr ng (foster economic growth) va mo i
trng o la gia bieu phai on nh va tong lng
tien te lu hanh phai va va u.
Trong nhng nam gan ay, sau nhieu thap nien
ban cai, kinh te gia cua nhieu he phai khac nhau
44
hau nh a ong y vi nhau mot ket kuan. o
la, mot chnh sach tien te tch cc (activist mon-
etary policy) nham kch thch nen kinh te e gia
tang tong lng kinh te va nang mc van dung
nha n co ng v t tre n m c va n du ng a y va u
(beyond sustainable level) ch dan en hau qua
la m pha t ch kho ng la m gia ta ng the m tha nh
lng hoac gia tang mc van dung nhan cong.
ieu nay cung co ngha la khong co chuyen trao
oi c mat (trade off) gia lam phat va van
dung nhan cong nh nhieu kinh te gia a tng
tin vao nhieu nam trc.
Ket qua la cang ngay cang co nhieu ngan hang
trung ng tren the gii chu trong vao viec on
nh gia bieu va coi no la cu canh cao nhat.
Co bao nhie u phng th c e cho nga n ha ng
trung ng co the da vao o hoach nh muc
tieu on nh gia bieu?
Vi quyet tam chon on nh gia bieu la cu canh
tren het cua chnh sach tien te (commitment to
price stability), ngan hang trung ng co nhieu
phng thc kha thi (several possible approaches
to implementting that goal). Cho n l a mo t
phng thc e thc thi chnh sach con tuy thuoc
vao lch s, ieu kien kinh te, c cau to chc,
trnh o va tap quan cua quoc gia. Tuy nhien
45
nhng phng thc a tng thanh cong co cung
hai ac iem. o la (1) c at tren can ban
dai han (long-term time horizon) va (2) da tren
tieu chuan minh bach e cho cong chung de hieu,
de theo doi, de anh gia chnh sach (transpar-
ent standard for the assessment of policy). Cong
bo trc muc tieu va da vao o e hng dan
chnh sach thng thay a so trong so nhng
phng thc thc thi chnh sach. Khi ngan hang
trung ng co o kha tn cao oi vi quan chung
trong quyet tam on nh gia bieu, d tng lam
pha t se c gi m c tng ng v i mu c
tieu cua chnh sach.
Gi cho gia tr noi te i sat vi gia tr ngoai te
cu a mo t quo c gia co ne n kinh te v i m c la m
phat that thap (fixing the value of the domestic
currency relative to that of a low-inflation coun-
try; targeting exhange rate) la mot trong so nhng
phng thc thc thi chnh sach.
nh muc tieu hoi oai co cai li la no rat ro
rang va v vay quan chung de hieu. Trong ap
dung, ngan hang trung ng cua chu quoc phai
t gi i ha n so l ng tie n m i m c o tng
ng vi mc o tien mi cua quoc gia oi tng
e duy tr tng quan hnh va bong gia noi te
va ngoai te oi tng (to peg its currency). Neu
nga n ha ng trung ng co o kha tn cao, nh
46
muc tieu hoi oai co the gi cho d tng lam
phat (inlfation expectation) ng mc o tng
ng vi mc lam phat cua quoc gia oi tng.
Tuy nhien, gi cho gia tr noi te cap ke vi gia
tr ngoai te cua quoc gia oi tng (pegged ex-
change rate; fixed exchange rate) cung co nhng
iem bat li. Quoc gia theo phng thc nay t
nh ng mo t pha n l n s t do ha nh s chnh
sach cho nen khong con u kha nang ng au
v i nh ng cn xo c no i a (domestic shocks)
khong lien quan en quoc gia oi tng, va cung
khong con u kha nang e tranh nhng cn xoc
pha t nguye n t quo c gia o i t ng truye n t i.
The m va o o trong mo i tr ng m ro ng toa n
cau quoc gia theo che o cap ke hoi oai thng
la oi tng cho nhng vu tan cong au c lung
oan (speculative attack) ot ngot, khi th trng
nha n tha y nh ng nhu ca u no i a va nhu ca u
duy tr tng quan hoi oai tach hng nhau (do-
mestic needs and exchange commitment di-
verge), la m to n ha i e n ne n kinh te cu a quo c
gia.
Tom lai phng thc gi vng mc hoi oai e
on nh gia bieu co the la mot phng thc hay
ne u ne n kinh te cu a chu quo c tng ca n cha t
che va mat thiet vi nen kinh te cua quoc gia
oi tng. No cung la mot phng thc hay neu
47
chu quo c kho ng the , v mo t ly do na o o , gi
vng lap trng on nh hoac khong the t tao
c o kha tn can phai co e cho chnh sach
at hieu qua mong muon. Trong ca hai trng
hp tren, phng thc nay giup chu quoc mn
uy tn cua quoc gia oi tng co nen kinh te ln
hn, co m c la m pha t tha p va c tn nhie m
cao.
nh muc tieu tong lng tien te lu hanh (tar-
geting monetary aggregate) la mot phng thc
khac c nhieu quoc gia tren the gii ap dung
trong hai thap nien 1970 va 1980. Phng thc
a t ng mang e n nh ng tha nh t u cho nh ng
quoc gia ln, trong o co Hoa Ky.
Phng thc nh muc tieu tien te de hieu oi
v i co ng chu ng va cho nhie u tin t c hn la
phng thc nh muc tieu hoi oai v no cho
biet d hng cua lam phat, tnh trang tien te,
hng i va muc tieu cua chnh sach.
Trong tam cua phng thc nay nham vao tong
lng tien te cho nen ngan hang trung ng co
the ieu hng va ieu lng trc tiep, de dang
va nhanh chong. Cong vao o phng thc nay
cung nham vao lam phat va cho ngan hang trung
ng nh ng uye n chuye n ca n thie t e o i ng
nhu cau kinh te ngan han.
48
Tuy nhie n hie u qua cu a phng th c na y tu y
thuoc hoan toan vao s lien he mat thiet va vao
kha nang d oan da tren lien he o gia lam
phat va tong lng tien te lu hanh. Neu nhng
dao o ng (fluctuations) trong to c o tie n te , v
mot ly do nao o, lam cho lien he gia lam phat
va tong lng tien te tr nen thieu mat thiet kha
oan (weak predictive relationship), phng thc
nay se kho at hieu qua nh y muon.
Phng th c th ba la tr c tie p nh mu c tie u
cho la m pha t (targeting inflation). Ve ma t ly
thuyet trc tiep nh muc tieu lam phat (inflation
targeting) la mot phng thc rat n gian. Ngan
hang trung ng tien oan hng i cua lam phat,
so sa nh m c la m pha t tie n oa n v i m c la m
phat cua muc tieu, roi ieu chnh chnh sach nhieu
t tuy vao khoang cach gia tien oan va muc
tie u.
Cu ng nh hai phng th c tr c, phng th c
nh muc tieu cho lam phat co li iem la minh
bach va de hieu oi vi quan chung. Quyet tam
[hoac khong quyet tam] on nh gia bieu c
trnh bay rat ro trong ngon ng cua chnh sach
(the commitment to price stability is made clear
in policy terms) va nhng sai chay (deviations)
trong viec theo uoi muc tieu lam phat se phi
bay tren can ban dai han.
49
Phng th c nh mu c tie u la m pha t cho nga n
ha ng trung ng nh ng uye n chuye n ca n thie t
e oi ng nhu cau kinh te ngan han. Them vao
o phng ca ch na y tra nh c tnh tra ng xo c
toc to (velocity shocks) v no khong b le thuoc
vao s lien he gia tien te va lam phat.
Tuy nhien, lam phat t no khong nam trong s
kiem soat trc tiep hoac co the de dang b khong
che b i chnh sa ch cu a nga n ha ng trung ng.
Co ng va o o chnh sa ch ca n pha i co mo t th i
gian e at hieu qua va trng o thi gian khong
nh trc c. Chnh v the cho nen kho co
the kiem chng chnh xac va ung luc ket qua
cua chnh sach. Phng thc nh muc tieu hoi
oai va phng thc nh muc tieu tien te khong
gap phai tr ngai nh the.
Trong nhng nam gan ay mot so quoc gia tren
the gi i a a p du ng phng th c th ba na y.
Nhng cuoc nghien cu mi nhat cho thay phng
th c nh mu c tie u la m pha t hnh nh a cho
nhng ket qua kha quan. Tuy nhien, ieu nay
van con hi sm e khang nh.
1roc 1op Dnh
Moc 1oo Lum lhut
50
Tai sao mot so cng quoc kinh te tren the gii,
trong o co Gia Na ai, Tan Tay Lan, Phan Lan,
Thuy ien, Uc, Anh, Tay Ban Nha, chon phng
thc trc tiep nh muc tieu lam phat e lam cai
neo cho chnh sa ch tie n te thay v cho n nh ng
phng thc khac?
Th nhat, v gii hu trach cua nhng quoc gia
nay tin rang on nh gia bieu la ieu ma chnhsach
tien te co the ong gop mot cach hieu qua nhat
e lam cho nen kinh te tang trng.
Th hai, kinh nghiem cho thay viec s dung chnh
sach tien te ngan han cho nhng muc tieu kinh
te khac, chang han nh cho muc tieu van dung
nhan cong hoac muc tieu hoi oai, co the a
en tnh trang mau thuan vi muc tieu on nh
gia bie u. Chnh sa ch tie n te nha m va o nhie u
muc tieu khac nhau co khuynh hng dung dng
lam phat (inflationary bias).
ieu thng xuyen xay ra cho nhng ngan hang
trung ng la b ap lc buoc phai s dung chnh
sach tien te cho nhng muc tieu khac hn la on
nh gia bie u. V va y, du ng phng th c tr c
tiep nh muc tieu cho lam phat e lam cai neo
cho chnh sach giup giai quyet nhng mau thuan
nay va cho ngan hang trung ng c hoi e oi
ng vi tnh trang lam phat tren trc tat ca nhng
51
muc tieu khac trc khi tnh trang lam phat i
e n cho co the e do a ne n kinh te mo t ca ch
tram trong.
Hie u qua cu a phng th c tr c tie p nh mu c
tieu lam phat can hai ieu kien: (1) ngan hang
trung ng pha i co u o c la p va t chu e
hoa ch nh va ha nh s chnh sa ch va (2) gi i
ch c a m tra ch chnh sa ch tie n te pha i co u
thien ch va kha nang chong lai s loi cuon cua
nhng muc tieu kinh te khac.
Tuy ra ng kho ng co mo t nga n ha ng trung ng
nao tren the gii hoan toan thoat khoi anh hng
cua chnh quyen nhng toi thieu no phai co u
quyen t do chon la cong cu e hanh s chnh
sach va khong b coi la mot cong cu cua chnh
sach thu chi (fiscal dominance). Noi mot cach
khac, chnh sach tien te khong the b at di
chnh sach thu chi.
Khong b kem toa bi chnh sach thu chi cung co
y ngha la (1) chnh quyen ch co the vay mn
n vi ngan hang trung ng mc o co gii
han, (2) th trng tai chnh noi a buoc phai u
sau e tieu thu cong cu vay mn do chnh quyen
phat hanh (enough depth to absorb public debt),
va (3) can ban cong thu buoc phai u rong (broad
revenue base). Va v the chnh quye n kho ng
52
tuy thuoc mot cach may moc vao kha nang tao
tie n m i cu a nga n ha ng trung ng e ta i tr
ngan sach quoc gia. c nh the ap lc lam
phat se giam thieu rat nhieu. Ngc lai, neu e
chnh sach thu chi kem toa, chnh sach tien te se
khong con hieu qua v ap lc thu chi buoc ngan
hang trung ng phai ap ng nhu cau cua chnh
quyen cho nhng muc tieu khac.
Neu nhng gii chc am trach chnh sach tien
te b loi cuon vao nhieu muc tieu khac nhau va
e cho chnh sa ch tha t la c ng h ng theo
nhng loi cuon o, cong chung se at nghi van
ve quyet tam va kha nang on nh gia bieu cua
ho. Neu vay, ngan hang trung ng se kho co
u uy tn can thiet e lam cho chnh sach tien te
co the at c hieu qua mong muon.
Khi co c hai ieu kien tren, ve mat ly thuyet
quoc gia co the ap dung phng thc trc tiep
nh muc tieu lam phat e lam cai neo cho chnh
sach mot cach hieu qua. Ve mat thc hanh ngan
hang trung ng phai thanh lap [nh lng cua]
muc tieu, thanh lap mot mo thc (model) hoac
mot phng phap (methodology) e phong oan
lam phat trong tng lai (inflation forecasting),
va tha nh la p mo t qui lua t va n ha nh (operating
procedure) cho nh ng co ng cu cu a chnh sa ch.
Ngoai ra ngan hang trung ng con phai co nhng
53
c quan trc thuoc va ngoai vi u kha nang va
trnh o ky thuat e am nhiem trach vu thanh
lap mo thc va tien oan lam phat. Them vao
o gii chc cua ngan hang trung ng phai am
tng hieu qua cua tat ca nhng cong cu s dung
cho chnh sach (various instruments of monetary
policy).
Cai tnh chat rat ac thu cua phng thc trc
tiep nh muc tieu lam phat nam cho la s van
du ng va ie u chnh nh ng co ng cu cu a chnh
sach tuy thuoc vao s phong oan tnh trang lam
phat mot thi iem trong tng lai [thay v tuy
thuoc vao lam phat trong qua kh hay trong hien
tai] mot cach co he thong va khoa hoc (a system-
atic assessment of future inflation) ch khong da
tren gia nh (not on an arbitrary assumption).
Vi trng o thi gian bat nh trc khi biet
c cha c cha n a nh h ng cu n ca n cu a chnh
sach (time lags in the effect of monetary policy),
thiet lap muc tieu cho lam phat phai la muc tieu
trong tng lai (an inflation target must be for-
ward-looking) va ngan hang trung ng phai hanh
ong [ot kch] trc khi lam phat co c hoi hoanh
hanh (preemptive strike).
Trc tiep nh muc tieu lam phat co ngha la gii
ch c a m tra ch chnh sa ch tie n te pha i kha ng
nh muc tieu lam phat (explicitly specifying in-
54
flation target) va cho bie t se c che ho a vie c
hoach nh chnh sach nh the nao e giup at
ti muc tieu (establishing insti-tutional arrange-
ments).
Kha ng nh mu c tie u la m pha t bao go m cho n
la mot chnh so lam phat (price index) e lam
thc o, chon muc tieu di dang chnh so lam
pha t hoa c d i da ng pha n tra m la m pha t, cho
biet muc tieu la mot iem (a point) hay la mot
tam (a band) gom mot trung iem vi hai gii
han tren va di, va cho biet nhng ieu ngoai
le vao nhng hoan canh ac biet khong cho
phep ngan hang trung ng at ti muc tieu a
hoach nh hoac buoc phai thay oi chnh sach
e ap ng vi tnh hnh.
C che hoa viec hoach nh chnh sach bao gom
nh ng quye t nh cho bie t (1) la m pha t ch la
mot trong nhng muc tieu cua chnh sach tien te
(an operational requirement of monetary policy)
hay la muc tieu duy nhat hoac cao nhat cua chnh
sach ma ngan hang trung ng b chnh thc bat
buoc phai tuan hanh (formally mandated objec-
tive), (2) lam phat trong chnh sach tien te oi
vi chnh sach kinh sach kinh te cong he se khe
hp tot ep ti mc o nao, va (3) qui luat van
hanh nhng cong cu cua chnh sach e bao am
s minh bach va trach nhiem cua chnh sach.
55
nh muc tieu cho chnh sach co cai kho cua no.
On nh gia bieu co ngha la khong e cho lam
pha t xa y ra, d a theo pha t bie u gia bie u o n
nh khi lam phat khong con la yeu to ang ke
trong quyet nh kinh te cua Allen Greenspan.
Ve ma t th c nghie m, o n nh gia bie u kho ng
cung ngha vi 0.0% lam phat. Tai sao? v nhng
kiem so lam phat khong c toan hao. Khong
ai biet chac mc o chnh xac cua nhng so o
lam phat (magnitude of measurement error). a
so cong trnh nghien cu trc ay cho biet mc
o sai biet trong c tnh lam phat vao khoang
0.5% cho ti 2.0%. nh muc tieu cao hn con
so va ung co the gay ra ap lc khi ong
phan ng i len theo vong xoan gia d tng
lam phat va lam phat (allowing the start of an
upward spiral in inflation expectations and infla-
tion). Ngc lai nh muc tieu thap hn co the
gay ra ap lc ngc lai va lam cho gia bieu that
cua hang hoa tuoc doc (deflation).
Nh vay, lam the nao e co the thiet lap [nh
lng] muc tieu lam phat cho va ung?
Theo William J. McDonough, to ng qua n cu a
NHT New York, muc tieu va ung cho chnh
sach tien te la mot con so nam trong tam gii
ha n. O ng e ngh du ng con so sai bie t co ng,
c tnh ay la +0.5 cho ti +2.0%, e nh
56
muc tieu. Noi mot cach khac, muc tieu va ung
cho lam phat co the la mot con so X trong khoang
t X% cho e n X+2%. Ly do du ng mo t nh
lng e lam muc tieu cho chnh sach, theo ong
McDonough, v no thc te hoa, n gian hoa va
minh bach hoa chnh sach. Ly do ch dung con
so sai biet cong la e nga tnh trang gay ap lc
thoai phat. Kinh nghiem trong qua kh cho thay
thoa i pha t cu ng ga y ra nh ng ha u qua tai ha i
khong kem, nhat la oi vi nhng th trng tai
chnh. That ra nhng cuoc khung hoang tai chnh
te hai nhat a tng xay ra trc ay eu vao
hoan canh kinh te nam trong giai oan thoai phat
(associated with deflationary periods). T o ,
tren can ban dai han, dung mot con so e nh
cho ng cho s o n nh gia bie u se cho mo t
nen tang e anh gia chnh sach. Cong chung
co the de dang theo doi thanh qua cua chnh
sach va de dang anh gia o kha tn ve quyet
tam on nh gia bieu cua ngan hang trung ng
noi rieng va cua quoc gia noi chung. Tren can
ban ngan han hn, 2 hay 3 nam, cu canh cua
chnh sach tien te la ay nen kinh te vao qu ao
o n nh gia bie u da i ha n trong khi va n co u
uyen chuyen e oi ng vi nhng ap lc kinh
te va ap lc tai chnh.
Cung theo William McDonough, chnh sach tien
te ne n theo sa ch l c nhn xa va ho a hoa n
57
(gradual and looking forward strategy), chnh sach
ma NHT Hoa Ky a va ang ap dung t thap
nien 1980 cho en nay. ieu nay co ngha la
g? Khi ban hanh chnh sach oi khi ap lc ngan
ha n buo c nga n ha ng trung ng pha i ta m th i
nh mu c tie u nga n ha n cao hn mu c tie u da i
han mot khoang thi gian nao o e roi co the
dan dan mang nen kinh te vao qu ao theo muc
tieu dai han. Muc tieu ngan han co the di dch
e oi ng vi ap lc ngan han nhng no lc
chnh van hng ve va i theo muc tieu dai han.
Noi mot cach khac, sach lc can ban la phai
hng vao muc tieu dai han, tc la nhn xa, va
phai uyen chuyen tien thoai tng bc ngan,
t c la ho a hoa n, e a t c u ca nh o n nh gia
bieu va lau va dai.
Ngan hang trung ng cung nen tieu chuan hoa
(standardize) va thu thuc hoa (formalize) nhng
nguyen tac giup gia tang mc o minh bach cua
chnh sach tien te e giam ti mc toi thieu s
xao xuyen cua quan chung oi vi chnh sach.
Nh ng na m sau na y NHT Hoa Ky cu ng nh
nh ng nga n ha ng trung ng kha c cu a mo t so
quoc gia tien tien tren the gii moi khi ban hanh
chnh sach tien te a cong bo rat t m muc tieu
ngan han, muc tieu dai han, thi iem cua chnh
sa ch, ly do cho nh ng quye t nh trong chnh
sach, d qua muon at ti, tnh hnh kinh te a
58
va ang dien ra, va nhng d oan cho tnh hnh
sap ti.
Cbnb Sacb Tbo Cbi
Tnh trang ngan sach Hoa Ky trong mot suot phan
t the ky sau cung a trai khong t nhng thay
oi. Tong lng thue thu (tax revenues) gia tang
t 18.3 pha n tra m cu a to ng l ng kinh te va o
nam 1974 len en 20.5 phan tram vao nam 1998.
T 1981 tr ve tr c, m c la m chi cu a nga n
sa ch (deficit) trung bnh va o khoa ng 2-3 pha n
tram mot nam cua tong lng kinh te. T 1981
cho en 1986 mc lam chi gia tang nhanh chong,
len en khoang 6 phan tram cua tong lng kinh
te vao nam 1983. T nam 1986 cho en 2000,
mc lam chi giam dan va dan en thang d t
nam 1997 cho ti nay.
Anh Hoong Lum lhut
1ron lhun lho Lo 1oc
Ch vai nam sau khi tong thong Nixon that bai
trong no lc kem che lam phat qua chnh sach
ap at gia bieu, lng cong nhan va li tc doanh
thng, hai la n xo c cung ng nhie n lie u (oil
shocks) lam cho lam phat nhay vot trong hai giai
59
oan 1974-1975 va 1980-1981. Lam phat nhanh
chong cua thap nien 1970 va au thap nien 1980
a anh hng en ngan sach thu chi va en chnh
sa ch thu chi cu a Hoa Ky kho ng t. Tr c he t,
lam phat lam cho tong lng thue thu (federal
income tax revenues) gia tang v li tc ca nhan
b a y le n nga ch thue cao hn (higher tax
bracket creep) va v nhng khoan mien tr trong
thue li tc ca nhan khong con u ieu kien e
ca nhan c hng mien tr na (personal ex-
emption and standard deduction fell). Ca n c
theo Alan Auerbach va Daniel Feenberg, m c
thue ca nha n ta ng t 21% na m 1975 le n 27%
nam 1981 va trong suot thi gian nay khong co
nhng thay oi nao ve luat thue thu anh hng
en mc thue ca nhan ca. Th hai, sai lam trong
cach chiet tnh va thanh lap bang ieu chnh gia
at o (indexation) nam 1972, mai cho en nam
1977 mi c sa cha va ieu chnh, a en
tnh trang gia tang tr cap thc s (real benefit
increases) cua nhng cong dan hoi hu. Gia tang
chi tie u co ng tr ngoa i y muo n na y, co ng v i
mot so yeu to khac, dan en khung hoang ngan
sach cua au thap nien 1980 va buoc chnh quyen
Hoa ky pha i gia ta ng m c thue lng (payroll
tax rates) theo e ngh cua Uy Ban Greenspan
(Greenspan Commission) na m 1983. Va cu ng
nh vao o dan en mot so lng ln tha d
ngan sach cua tr cap an sinh xa hoi trong thap
60
nien 1990 (massive off-budget cashflow social se-
curity surpluses of the 1990s).
Nhong Khoun
Cong Ch Lon
D oan gia tang nhanh chong cua nhng chng
trnh tr cap tr thanh la mot van nan cho chnh
sach thu chi cua Hoa Ky hien tai. Mc chi tieu
cho nhng chng trnh y dng (medicare) va y
tr (medicaid), ra i vao gia thap nien 1960,
gia tang nhanh chong, t 1.10 phan tram cua tong
lng kinh te vao nam 1974 len en 3.80 phan
tra m va o na m 1998. Nga y nay ne u co ng va o
nhng chng trnh y dng cua ca hai khu vc
cong va t (private and public sectors), chi tieu
le n e n 14 pha n tra m cu a to ng l ng kinh te .
Nhng cong dan sinh t 1940 cho en 1960, the
he baby boom, sap en luc ngh lam viec e
d ng gia . Chi ph cho tr ca p an sinh xa ho i
cong vi nhng chng trnh y dng va y tr d
oan se chiem en 60 phan tram cua tong lng
kinh te sau nam 1909. Tnh tren toan bo ngan
sach cong tr cua Hoa Ky, hien nay chi tieu cho
nh ng chng trnh tr ca p an sinh xa ho i, y
dng va y tr chiem khoang 3/4 cua ngan sach,
gia tang t 1/2 cua ngan sach vao nam 1974.
61
Tnh hnh chnh tr the gi i thay o i cho phe p
Hoa Ky gia m b t chi tie u quo c pho ng. Nga n
sa ch chi tie u cho quo c pho ng t na m 1986 cho
en nay tiep tuc ha dan t khoang 6 phan tram
con lai khoang 3.5 phan tram cua tong lng kinh
te .
Ngan sach chi tieu tuy nghi (discretionary spend-
ing budget) cung giam nhieu. T nam 1974 cho
en 1986 mc chi tieu tuy nghi co phan on nh,
va o khoa ng 10 pha n mo t na m cu a to ng l ng
kinh te. T sau nam 1986 mc chi tieu tuy nghi
giam dan. Hien nay vao khoang di 6.5 phan
tram cua tong lng kinh te.
Cunh No Nung
Cou ooc Cu
Chnh sach kinh te cong he nham vao van dung
nhan cong mc ay va u cung luc on nh gia
bieu tong quat co the dan en tnh trang gia tang
n cua quoc gia (national debt). Neu so lng
lam chi (deficits) trong giai oan tr tre ln hn so
l ng tha ng d (surplus) trong giai oa n pho n
thnh, n cua quoc gia se gia tang.
Kho ng gio ng nh nh ng co ng ty doanh thng,
chnh quyen lien bang co the vay mn n vi
62
so lng vo gii han. Va duy nhat ch co chnh
quyen lien bang, mot n v kinh te trong toan
bo he thong kinh te cua mot quoc gia (economic
unit in the national economy), mi co quyen han
na y. Ly do ra t n gia n: v chnh quye n lie n
bang co kha na ng ta o tie n m i. Kha na ng va
quyen han vay mn n vo gii han lam nhieu
ngi s hai va at ra nhieu cau hoi quan trong.
N cua quoc gia co lam li hay gay hai cho nen
kinh te? N cua quoc gia co phai la mot ganh
nang cho nen kinh te? Chnh phu lien bang co
phai hoan tra so n cua quoc gia mot thi iem
nao o trong tng lai? N cua quoc gia co phai
la mot ganh nang cho the he tng lai? Chnh
quyen lien bang co b pha san v so n qua ln
hay khong?
So n vay mn t no khong lam li hoac gay
hai cho nen kinh te. Cho thieu hut can phai vay
mn so n e tai tr mi la nguyen nhan lam
li hoac gay hai cho nen kinh te. Gia tang tong
l ng n cu a quo c gia co the la m l i cho ne n
kinh te neu no ang trong tnh trang cha c
va n du ng u ng m c (there is economic slack).
Ngc lai gia tang tong lng n cua quoc gia
co the gay hai cho nen kinh te neu no trong
tnh trang a va ang c van dung ung mc
(no economic slack). N cua quoc gia co phai la
ga nh na ng hay kho ng co n tu y thuo c va o mu c
63
ch s dung. N cua quoc gia se la mot ganh
nang neu so n c s dung e tai tr cho nhng
muc ch khong nham e phat trien kinh te (eco-
nomic growth) hoac khong lam cho i song kinh
te cua ngi dan phong phu hn (economic wel-
fare). Th du nh s dung n e tai tr chien
tranh. Gia tang tong lng n cua quoc gia e
tai tr chien tranh ch gay hai v so n s dung
cho mu c ch hu y hoa i phung ph va t lie u la n
con ngi. Dau rang co nhng trng hp tai
tr cho chien tranh lam cho hoat ong kinh te
gia tang va nh o dan chung co cong an viec
lam, nh trng hp cua Hoa Ky, nhng thay v
cong qua san xuat co the giup phong phu hoa
i so ng kinh te cu a ng i da n th ha ng ho a
dch vu lai b tieu hao vao chien tranh. Nhng
quo c gia kha c, kho ng may ma n nh Hoa Ky ,
dan chung thc s ngheo hn ve mat vat chat
tieu thu va phai that lng buoc bung khi chnh
quyen cua nhng quoc gia o vay n e tai tr
chien tranh. Ngc lai gia tang tong lng n
co the gay li ch cho nen kinh te neu so n tai
tr cho nhng muc ch kinh te thien dung. Th
du nh s dung n e tai tr nhng cong trnh
xay cat he thong chuyen van ngi va vat lieu,
he tho ng chuye n va n tin t c, hoa c he tho ng
chuyen van tien te tao ieu kien cho nen kinh
te gia ta ng hie u na ng va pha t trie n, mo t hnh
th c a u t. Nh va y, na ng ga nh hay kho ng
64
nang ganh tuy thuoc vao s that la gia tang tong
lng n cua quoc gia (increasing debt) co dan
en (1) gia tang trong tong lng san xuat cua
quoc gia hay khong (increasing output) va (2) co
lam cho i song cua ngi dan phong phu hn
hay kho ng.
Tong lng n cua quoc gia tiep tuc gia tang va
dan en tnh trang tai phan phoi li tc cua quoc
gia (redistribution of income) co the la mot ganh
na ng cho ne n kinh te . Khi chnh quye n du ng
thue thu (tax revenue) e tra lai ph cho so n
vay m n, mo t pha n l i t c cu a quo c gia se
chuyen t tay thanh phan ong thue en tay thanh
phan lam chu chng khoan do chnh quyen phat
hanh (Gov. securities). ng tren bnh dien tong
quat, neu thanh phan tra thue ngheo hn va thanh
phan chu chng khoan giau hn nen kinh te se
te i (worse off). oi vi nen kinh te Hoa Ky,
lai ph cho so n vay mn khong la mot ganh
nang v khoang cach giau ngheo gia hai thanh
phan khong nhieu lam. Them vao o luat thue
tie n nga ch giu p gia m b t a nh h ng ta i pha n
phoi li tc gia hai thanh phan v ngi co li
tc cao hn b anh thue nang hn va ngi co
li tc thap hn b anh thue nhe hn. Nh vay,
lai ph tren so n cua quoc gia co la ganh nang
cho ne n kinh te hay kho ng co n tu y thuo c va o
khoang cach giau ngheo gia thanh phan ong
65
thue va thanh phan lam chu chng khoan, vao
luat thue thu, va vao mc o anh hng cua no
oi vi tnh trang tai phan phoi li tc cua quoc
gia.
Mo t so kinh te gia cho ra ng n cu a quo c gia
kho ng ca n pha i tra . Khi n cu t i ha n, chnh
quyen lien bang co the thay the vi so n mi.
Neu ngan hang khong the cho vay them, NHT
Hoa Ky co the ta o tie n cho chnh quye n lie n
bang (monetized). Tren thc te ieu nay xay ra
thng xuyen. Cong Kho Trung ng Hoa Ky
(U.S. Treasury Department) tuy nghi phat hanh
co ng phie u m i e thay va o co ng phie u ma n
ha n du ky va ch ca n NHT Hoa Ky e ma t
xem th trng co the tieu thu noi so lng cong
phie u m i hay kho ng. The he tng lai cu ng
khong ganh nang hn hoac kem hn the he bay
gi du la tong lng n co ln hn v nguyen
tac va c trnh mn n, tra n, tao tien trong
tng lai cung khong khac vi hom nay. N cua
quo c gia, ne u so l ng n c s du ng mo t
cach chng mc da tren muc ch va thi iem,
co the mang nhieu li ch cho nen kinh te cua
quoc gia hn la gay hai.
Theo mo t so kinh te gia kha c, bie n lua n tre n
kho ng hoa n toa n u ng. Ne u m c ta ng tr ng
cua nen kinh te b cham lai v mot ly do nao o,
66
so n ngay hom nay co the la ganh nang cua the
he t i. Gia du nh chnh quye n gia ta ng to ng
lng n cua quoc gia trong khi nen kinh te ang
van dung nhan cong mc ay va u. So lng
n gia tang trong hoan canh kinh te nh the gay
ra ap lc lam phat. Neu lam phat thc s dan
en sut giam au t va a en tnh trang tr tre,
i song kinh te cua the he tng lai se kem lac
quan.
Ngoai ra khong phai ch co cong dan cua quoc
gia mi la chu n. Neu ngoai quoc la chu n vi
mot so lng ang ke, n cua quoc gia co the la
mot ganh nang cho nen kinh te. Lay Hoa Ky
la m th du ie n hnh. La i ph la n so n (pay-
ments of interest and principal), trong khi tnh
ba ng o ng o , c chuye n qua ngoa i te (for-
eign currency) b i nh ng ng i d pha n
(receipients) e chi tieu tai quoc gia cua ho. Muon
co ngoa i te cho giao hoa n ho i oa i, ha ng ho a
cua Hoa Ky phai ban ra hai ngoai. Mot so hang
hoa xuat cang ban cho ngi ngoai quoc tieu thu
la e co so ngoai te dung vao tra n. Nh vay
se kem bt mot so hang hoa e ap ng nhu cau
noi a. Cong vao o khi ngoai quoc au t vao
cong phieu cua quoc gia vi mot so lng qua
ln nhng thay oi dan en tnh trang ngoai quoc
rut tien au t o at co the e doa ti s on nh
cu a ne n kinh te , tng t nh hoa n ca nh cu a
67
thap nien 1970 hoac cuoc khung hoang A Chau
trong thap nien 1990. V vay trong lien he quoc
te n cu a quo c gia la mo t ga nh na ng cho ne n
kinh te.
Vay m n n la mo t co ng cu trong chnh sa ch
kinh te cong he cua quoc gia va c s dung
vi nhng cong cu khac nham giup nen kinh te
at ti va duy tr mc van dung nhan cong ay
va u. Nhng khoan lam chi tai tr bi vay mn,
neu s dung chng mc va hp ly co the mang
l i ch th c tie n va giu p cho ne n kinh te . S
dung chng mc ay co y noi: tuyet oi khong
nen s dung n khi nen kinh te a at ti hoac
gan ti cho van dung nhan cong ay va u. Hp
ly co y noi: ch s dung n e tai tr cho nhng
muc tieu kinh te thien dung.
Chnh Such 1ho Ch
Cuy ku Lum lhut
Chnh sach thu chi co the tao ra lam phat qua hai
cach, ngay ca trong trng hp nhu cau tong hp
khong cao. Th nhat, khi nen kinh te tien gan
ti mc van dung nhan cong ay va u th c s,
vat lieu, nhan lc va tai chnh dung vao san xuat
tr nen khan hiem hn (become tight) va v vay
68
gia pha i tra (input cost) e s du ng nh ng th
nay cung cao hn. Cung luc nen kinh te buoc
phai van dung ti c s san xuat va nhan cong
ke m hie u na ng hn. Ke t qua la gia sa n xua t
(production cost) gia tang. Khi gia thanh gia tang,
c s doanh thng phai nang gia ban (price) va
ho lam c ieu nay la nh vao gia tang cua
nhu cau tong hp. Gia tang tren gia san xuat can
co gia tang cua nhu cau tong hp e ay nen
kinh te ti cho van dung nhan cong ay va u.
Ch can la chnh sach thu chi khong ay nen kinh
te ti cho van dung nhan cong qua mc ay va
u gia bieu tong quat cua hang hoa va dch vu
se gia tang cao hn, nhng ch ti mc o u e
bu vao khoang gia tang tren giasan xuat roi se
ng lai. Trong trng hp nay ay nen kinh te
t i cho va n du ng nha n co ng m c a y va u
cung co ngha la ay gia bieu tong quat len mc
cao hn.
Chnh sach thu chi con co the gay ra lam phat
qua mot cach khac. Vi s vang mat cua mot
chnh sach kinh te nham vao van dung nhan cong
mc ay va u, gia hang hoa va dch vu gia
tang (price increases) theo sau lng nhan cong
gia tang (wage increases) se dan en ti giam
sut so lng ban cua doanh thng (loss of sales)
va v vay dan ti giam sut cong an viec lam cua
co ng nha n (loss of jobs). Chnh nh ng a p l c
69
nay giup cho lng bong va gia cua hang hoa
dch vu kho ng gia ta ng (keep wage and price
from rising). Nhng khi chnh quyen thc s theo
uoi chnh sach kinh te van dung nhan cong
mc ay va u (full employment policy), ca nhan
co ng la n ban qua n tr doanh thng d tnh la
gia tang cua nhu cau tong hp se u e tieu thu
tat ca hang hoa dch vu san xuat dau la gia
ban cao hn. Giam sut so lng ban va giam sut
cong an viec lam khong con la moi e doa na.
V vay, doanh thng manh dan tang lng cho
cong nhan trc roi sau o tang gia hang hoa
dch vu e bu vao cho gia tang tren gia san xuat.
Ap lc lam phat theo o tiep noi nhau.
Vi mot nen kinh te trong o nghiep oan lao
ong (labor union) ai dien nhan cong e ieu
nh lng bong va cong ty doanh thng co u
uyen chuyen e nh gia hang, chnh sach thu
chi nham ay nen kinh te ti cho van dung nhan
co ng a y va u co the kho ng tra nh c tnh
trang lam phat cham (creeping inflation). Nen
kinh te co khuynh hng lam phat nh vay, muon
ngan chan tnh trang leo thang cua gia bieu co
le phai chu mot so lng nhan cong that nghiep
kha nhieu.
Mot mat khac, chnh sach kinh te sai lac (mis-
guided economic policy) co the dan ti tnh trang
70
la m pha t cao o (excessive inflation). Th du
ien hnh la chnh sach kinh te cua Hoa Ky vao
cuo i tha p nie n 1960 va a u tha p nie n 1970.
Trong giai oa n na y chnh quye n lie n bang s
dung chnh sach tien te va chnh sach thu chi e
thuc ay nen kinh te nham at ti mc van dung
nhan cong ay va u. Sai lac trong chnh sach
nam cho thuc ay qua manh va keo dai qua
lau dan en tnh trang lam phat tram trong.
Dnh Cho kung ooc
Ngun Such ooc Cu
Trong suot thap nien 1990 Hoa Ky a ban hanh
nhieu du luat va at ra nhng nh che rang buoc
ngan sach trong chnh sach thu chi (budget re-
strictions on fiscal policy; budget rules). Cau hoi
can ban la: nhng qui che rang buoc nay co at
hieu qua?
Theo cong trnh nghien cu cua Porteba ve chnh
sa ch thu chi ca p tie u bang, nh ng nh che
rang buoc ngan sach trong chnh sach thu chi c
xac nhan la co hieu qua. Rat tiec la nghien cu
chnh sach cua lien bang khong giong nh nghien
cu chnh sach cua tieu bang. Chnh sach lien
bang khong co c c hoi so sanh ket qua e i
en ket luan chac chan, v chnh quyen lien bang
71
ch co mot. Dau rang nen kinh te co kha quan
hn ve nhieu mat nhng khong the v o ma ket
luan voi c. Lay mot th du ien hnh, nhng
chnh sach thu chi vi qui che rang buoc ngan
sa ch c ban ha nh cu ng mo t th i ie m v i
nhng giam thieu nhanh chong cua chi tieu quoc
phong sau khi Lien Xo sup o. Nh vay th s
giam thieu lam chi ngan sach la do hieu qua cua
chnh sach rang buoc hay do s giam thieu chi
tieu cua quoc phong? Khong the ch chac mot
cach n gian c.
Tuy nhie n, ca n c theo Alan Auerbach, ba ng
chng hieu qua cua qui che rang buoc ngan sach
co the tm thay nhng d kien en t nhng
khe h cua qui che. Va theo ong, bang chng
gian tiep cho thay dng nh qui che quan bnh
ngan sach co hieu qua.
Gia ico Hay
Cong Nban!
On nh gia bieu tong quat hay van dung nhan
cong ay va u? Mot s chon la kho khan va
kho ng c hoa n my , ne u b buo c pha i cho n
l a, v ba n cha t o i nghch cu a hai o i t ng.
Khong co tieu chuan kinh te ro rang e cho biet
72
chon la nao tot nhat. Mot so kinh te gia at
nhu cau on nh gia bieu cao hn nhu cau van
dung nhan cong, dau la phai tra vi cai gia mot
so nhan cong that nghiep kha ln. Mot so kinh
te gia khac muon nen kinh te tang trng that
nhanh e van dung nhan cong mc ay va u
hn, dau phai tra vi cai gia lam phat 5-7 phan
tram mot nam. Mot so kinh te gia khac na cho
rang khong nhat thiet phai lam mot s chon la
nh vay. Nhng kho khan nay co the tranh c
qua chnh sach li tc (income policy) bang cach
a p che lng bo ng, a p che gia bie u cu a ha ng
hoa dch vu va ap che li tc doanh thng (to
control wages, prices and profits). Nhng nhng
chnh sa ch nh va y a t ng c a p du ng ta i
Hoa Ky trong qua kh va a nhieu lan that bai.
Trong s chon la muc tieu cho chnh sach kinh
te, ngi lam chnh sach khong nen quen mot
ieu quan trong: nhng ton that cua tnh trang
that nghiep la mot ton that thc s (real losses).
o i v i quo c gia, to n tha t na m d i da ng suy
gia m tha nh l ng (output) va ma t ma t c ho i
(opportunities). oi vi dan chung, ton that nam
di dang khong co cong an viec lam dan en
o i kho cho chnh ba n tha n va cho gia nh.
Nhng ton that tren co the a en tnh trang
cham tien cua at nc va bat on nh xa hoi.
73
at nb ang kinb Tc
Trong suot mot thap nien cuoi, nhng quoc gia
a pha t trie n (developed countries) cu ng nh
nhng quoc gia ang phat trien (developing coun-
tries), khoang cach cua li tc, tai san tch luy va
c hoi kinh te gia nhng thanh phan xa hoi cang
luc cang ln. Nhng khoang cach cang luc cang
ln nay cho thay tnh trang gia tang bat bnh ang
kinh te (economic inequality). Th du nh tai vung
Nam My Chau so o Gini (Gini coefficient), mot
kiem so bat bnh ang kinh te vi thc o t 0.0
cua mc o hoan toan bnh ang cho ti 1.0 cua
mc o bat bnh ang cao nhat, trung bnh vao
khoa ng 0.50. nh ng quo c gia ang chuye n
qua kinh te th tr ng, khuynh h ng gia ta ng
tre n m c o ba t bnh a ng kinh te ca ng ro re t
hn. So o Gini t 0.25, mc trung bnh co hu
tnh en cuoi thap nien 1980, tang len 0.30, mc
trung bnh t cuoi thap nien 1980 cho en gia
thap nien 1990. Tuy khoang cach tren hai con so
khong ln lam nhng khi em so sanh toc o thay
oi gia hai oan thi gian s thay oi tren rat
ang quan tam. Tai ong Nam A, ien hnh la
Trung Hoa va Tha i Lan, m c o ba t bnh a ng
kinh te bat au gia tang. Mot so quoc gia nam
trong khoi G7, trong o co c, Nhat, Anh va My
cung khong ngoai le. Mc o bat bnh ang kinh
te a cao hn trong suot thap nien cuoi.
74
Tie n trnh toa n ca u hoa (globalization) no i ke t
nhng th trng tren khap the gii lai thanh mot
mang li kinh te. Tien trien cua ky thuat, gia
tang cua giao thng, gia tang cua s chuyen van
t ba n a da n e n tnh tra ng chuye n mo n hn
trong san xuat (greater specialization in produc-
tion) va a nhng c trnh san xuat chuyen mon
en tan nhng ni chon xa xoi (dispersion of spe-
cialized production processes to geographically
distant locations). Nhng quoc gia ang tren a
pha t trie n c l i the ca nh tranh nh va o gia
nhan lc re hn, nhat la nhng khu cong nghiep
van dung nhan cong t le cao va khong oi hoi
nha n co ng co trnh o (production of unskilled-
labor-intensive goods and services). Nhng quoc
gia a phat trien, vi trnh o ky thuat cao, can
dung nhan cong co trnh o nghe nghiep cao va
v vay lng bong cua ho cao hn nhieu so vi
tha nh pha n co ng nha n kho ng co trnh o nghe
nghiep. ong thi gia nhan lc cua thanh phan
cong nhan khong co trnh o nghe nghiep nhng
quoc gia nay lai khong u thap e canh tranh vi
gia nhan lc tai nhng quoc gia ang tren a phat
trie n. Theo ly thuye t kinh te , tre n ca n ba n da i
han, ap lc canh tranh se e gia nhan lc cua thanh
phan cong nhan khong co trnh o nhng quoc
gia a phat trien (downward pressure) va se ay
gia nhan lc nhng quoc gia ang phat trien len
cao hn (upward pressure). Da tren quan sat va
75
ly thuyet, mot so kinh te gia qui trach nhiem la
bc tien toan cau hoa tao ra tnh trang gia tang
bat bnh ang kinh te tai nhng quoc gia a phat
trien.
Mot so kinh te gia khac th cho rang tnh trang gia
ta ng ba t bnh a ng kinh te gi a tha nh pha n co
trnh o nghe nghiep (skilled workers) va thanh
pha n kho ng co trnh o nghe nghie p (unskilled
workers) tai nhng quoc gia a phat trien la v s
tien trien va m rong cua nhng ky thuat san xuat
oi hoi nhan cong phai co trnh o nghe nghiep
cao (skill-intensive technologies).
a co nhie u cuo c nghie n c u e tm hie u a nh
hng cua giao thng va cua tien trien ky thuat
oi vi tnh trang giam sut lng bong cua thanh
phan nhan cong khong co trnh o nghe nghiep
ta i nh ng quo c gia a pha t trie n. Ke t qua cho
thay toi a ch co 50 phan tram cua khoang cach
lng bo ng gi a tha nh pha n co trnh o nghe
nghie p va tha nh pha n kho ng co trnh o nghe
nghiep la do giao thng gay ra va so phan tram
nay tuy thuoc vao (a) cau truc san xuat cua tng
quoc gia va (b) mc o canh tranh trc tiep vi
nhan cong khong co trnh o nghe nghiep tai nhng
quo c gia ang tre n a pha t trie n. Ba ng ch ng
cung cho thay la mc lng bong cua thanh phan
nhan cong khong co trnh o nghe nghiep tai nhng
76
quoc gia ang tren a phat trien co gia tang, nhat
la nh ng quo c gia ta i vu ng o ng Nam A Cha u
trong hai tha p nie n 1960 va 1970. Tuy nhie n,
mc lng bong cua thanh phan nhan cong khong
co trnh o nghe nghiep tai My Chau La Tinh b
giam sut nhat la trong hai thap nien 1980 va 1990.
Co hai giai thch cho hien tng nay. Th nhat la
v nh ng quo c gia o ng da n c ta i vu ng o ng
Nam A Cha u, ie n hnh la Trung Hoa, A n o ,
Nam Dng, Pakistan va Bangladesh, m ca giao
thng. Nhng th trng nhan lc khong co trnh
o nghe nghie p ta i nh ng x na y ra t l n va re
hn nhng th trng tai My Chau La Tinh. Th
hai la v nhng ky thuat mi u ai thanh phan co
trnh o nghe nghiep cao.
A nh h ng cu a b c tie n toa n ca u hoa o i v i
tnh trang phan phoi li tc tai moi quoc gia, tom
lai, dng nh quyet nh bi mc phat trien kinh
te va trnh o ap dung ky thuat cua quoc gia o.
M ca chap nhan canh tranh vi quoc te co the
dan en nhng thay oi quyen lc va c che cua
mot to chc va v vay anh hng en tnh trang
phan phoi li tc. Mot so kinh te gia nhan nh
ra ng b c tie n toa n ca u gi i ha n kha na ng cu a
nh ng nghie p oa n lao o ng e ie u nh gia
lng va quyen li cao hn cho nhan cong v t
ba n co the c chuye n va n e n mo t ni kha c
77
hoac mot quoc gia khac tren the gii mot cach de
dang. Tng t, bc tien toan cau lam cho chnh
quyen kho thc thi nhng chnh sach khuyen khch
bnh ang kinh te. S de dang chuyen van cua t
ba n gi i ha n kha na ng a nh thue cu a nha ca m
quyen. Cong vao o, bc tien toan cau co the
dan en nhng thay oi tam thi trong phan phoi
li tc v nhng hang rao can tr giao thng c
de p b t (barriers to trade are reduced) va pha n
phoi san xuat c ieu chnh lai gia nhng khu
v c kinh te (distribution of production is reallo-
cated among sectors).
Chieu hng gia tang tren mc o bat bnh ang
kinh te tr thanh la mot moi quan tam cho nhng
ngi soan thao chnh sach. Cau hoi la chnh sach
cua quoc gia co nen coi bnh ang kinh te la mot
trong nhng muc tieu quan trong?
Moi xa hoi co cai nhn khac nhau ve s bnh ang
kinh te (economic equality), nh ngha s bnh
ang kinh te theo phong hoa va tap tuc rieng cua
xa hoi o, va v the, chi phoi chnh sach kinh te
theo ca i nhn cu a no . Tuy nhie n, mo t ieu ma
mo i xa ho i eu co ng nha n la bat bnh ang qua
a ng trong l i t c, ta i sa n va c ho i kinh te gi a
nhng tha nh phan xa ho i (social groups) la mo t
hie n t ng bat co ng va chnh quyen phai no lc
e giup nhng thanh phan kem may man.
78
Nh ng nha soa n tha o chnh sa ch kinh te chu y
en van e bnh ang kinh te v nhieu ly do. Th
nhat, mot so quoc gia coi yeu to bnh ang kinh te
la mot muc tieu co gia tr cho chnh sach kinh te
cua quoc gia v nhng ham y thuoc ve ao c
(moral implications) va v no dnh lien vi cong
bnh (fairness) va cong ly xa hoi (social justice).
Th hai, nh ng chnh sa ch nha m khuye n khch
bnh ang kinh te (equality-enhanced policies) co
the, trc tiep hoac gian tiep, lam giam thieu tnh
trang ngheo oi qua mc (poverty) v (a) khi li
tc cua quoc gia c phan phoi mot cach bnh
ang (evently distributed) so ngi vao tnh trang
ngheo oi qua mc se t hn va (b) nhng chng
trnh a u t nha m ta o c ho i cho nh ng tha nh
phan kem may man trong xa hoi, th du nh nhng
chng trnh huan nghe hoac nhng chng trnh
tr giup von lieng kinh doanh, se tiep tay lam cho
nen kinh te tang trng va tren can ban dai han
co the gian tiep lam giam bt con so ngheo oi
qua mc.
Th ba, y thc tnh trang ky th v khac biet mau
da, chu ng to c, hoa c pha i tnh la m cho mo t va i
thanh phan cua xa hoi (social groups) b thua thiet
mo t ca ch ba t co ng cho ne n chnh quye n pha i
nhu ng tay e ba o a m quye n c o i x bnh
a ng cho mo i ng i va c ho i kinh te cho mo i
79
thanh phan cua xa hoi.
Th t, hau het chnh sach quoc gia can co s ho
tr chnh tr mot cach rong rai (broad political sup-
port) t quan chung e co the at hieu qua nh y
muon. Muon c s ho tr nh vay dan chung
phai cam thay la ho c ton trong va c oi x
mot cach bnh ang, trong o co s bnh ang ve
quyen li kinh te. Nhng cuoc cai to c cau kinh
te nha m thu c a y m c ta ng tr ng (growth-en-
hancing structural reforms), th du nh no lc t
h u ho a [gia i t], co the ta m th i a e n tnh
trang sut giam mc van dung nhan cong va a
en tnh trang gia tang bnh ang kinh te. Trong
hoa n ca nh nh va y, tr c tie p nha m va o nh ng
thanh phan kem may man cua xa hoi e giup ho
co u cm an ao mac la iem vo cung quan trong
trong chnh sach kinh te cua quoc gia. Gan nh la
mot nh luat, nhng chnh sach nham cai thien
tnh trang bat bnh ang kinh te co the giup cho
gia m b t nh ng ra n n t xa ho i (increase social
cohesion) va gian tiep giup cho s on nh chnh
tr (reduce political conflicts).
Th na m, chnh sa ch kinh te nga y ho m nay se
anh hng en hoan canh kinh te cua the he ti.
T cho o bat bnh ang kinh te gia nhng the
he (inter-generational economic inequality) tr
thanh la moi quan tam cua nhng quoc gia a va
80
ang phat trien.
Trong no lc giam thieu tnh trang bat bnh ang
kinh te, nhng quoc gia tren the gii chon nhng
sach lc khac nhau rat xa. Mot so quoc gia van
du ng phng tie n va ta i sa n co ng e ca i thie n
hoa n ca nh cu a tha nh pha n ke m may ma n nha t
cua xa hoi. Mot so quoc gia khac van dung chnh
sach thue tien ngach nham vao thanh phan co li
tc cao nhat. Mot so quoc gia khac na e ngai
rang nhung tay trc tiep co the a en tnh trang
kem hieu qua va a en tr tre kinh te cho nen
chon con ng gian tiep e giup thanh phan
ngheo kho bang cach co gang ay manh s tang
trng kinh te e cho moi ngi eu co cong an
viec lam. Mot so quoc gia chu trong vao s bnh
ang tren ket qua kinh te (equality of outcomes).
Mot so quoc gia khac chu trong vao s bnh ang
tren c hoi kinh te (equality of opportunities). Mot
so quoc gia khac na chu trong vao ca hai mat.
Chnh sach thu chi la mot cong cu trc tiep nhat
cua chnh quyen dung e tai phan phoi li tc cua
quo c gia tre n ca hai ca n ba n nga n va da i ha n.
Tuy nhien nhng chnh sach thue nham tai phan
phoi li tc cua quoc gia (redistributive tax poli-
cies) kho ng co ta c du ng l n, nha t la d i a nh
h ng cu a b c tie n hoa n ca u. Ha u nh a so
e u cha p nha n e ngh la nh ng nha soa n tha o
81
chnh sach nen thiet lap mot he thong thue da
tre n nh ng nguye n ta c: ro ng ne n (broad base),
hieu qua (efficient), nh mc gia tang va phai
cho mo i nga ch thue (moderate marginal rates),
de quan tr (easy to administer) va cong bnh (fair).
at c tat ca nhng nguyen tac nay khong phai
la chuyen de lam.
Tai phan phoi li tc qua mat cong chi cua ngan
sa ch quo c gia cho c ho i nhie u hn so v i ma t
thue thu. Ket qua cua nhng no lc tai phan phoi
li tc quoc gia co lien he mat thiet vi mc chi
tieu cho nhng chng trnh xa hoi, nhat la nhng
chng trnh cai thien sc khoe va cai thien giao
duc. au t vao con ngi la mot phng thc
hieu qua, tren can ban dai han, e cai thien tnh
trang bat bnh ang kinh te.
Mc chi tieu cho nhng chng trnh xa hoi tuy
thuoc vao nhieu yeu to, trong o co t le thue-thu-
tre n-to ng-l ng-kinh-te (tax-to-GDP ratio) va
nhng chi tieu khac. Da tren ly thuyet kinh te,
chi tieu cua chnh quyen ch nen thay the cho chi
tieu cua t nhan khi co the tao ra cong hng cao
hn (yields higher social benefits). Nhng chng
trnh chi tieu nen c chon theo th t cong hng
t cao e n tha p. Nh ng chng trnh ta o co ng
hng ln hn nen c tai tr trc hn nhng
chng trnh tao cong hng thap. Nhng khoang
82
chi tieu vo bo nen b cat bt (should be curtailed),
th du nh chi tie u qua nhie u cho quo c pho ng
(excessive military spending), m n qua nhie u
cong chc dan s vu (overstaffed cicil service),
hoac tai tr [bao che] cho nhng c s quoc doanh
kem hieu qua (budgetary transfers to inefficient
public enterprises). Bang chng cho thay la nhng
no l c ca i to he tho ng da n s vu (civil service
reform) va t ho a [gia i t] nh ng dch vu
(privatization of services) co the t hoa c, v
t nhan co the cung cap nhng dch vu o mot
ca ch hie u qua hn (better provided by private
sector), se va giup cho nen kinh te tang trng
va giup cai thien tnh trang bat bnh ang (are
likely to be both growth and equity-enhancing).
Chi tie u cho nh ng chng trnh ca i thie n s c
khoe va giao duc co the giup cai thien c tnh
trang bat bnh ang kinh te. Nhieu cuoc nghien
cu cho thay benh tat la mot yeu to ln nhat a
ay gia nh cua nhng nan nhan vao tnh trang
ngheo oi qua mc. Nhieu cuoc nghien cu khac
cho thay chi tieu cho nhng chng trnh ve sinh
can ban chu yeu ve phong nga (basic preven-
tive health care) hoa c cho nh ng chng trnh
giao duc s ang (primary education) co tac dung
ln hn va giup cho thanh phan ngheo kho nhieu
hn la chi tieu cho nhng chng trnh ieu tr tai
benh xa (hospital based curative care) hoac cho
83
nhng chng trnh giao duc cap ai hoc (higher
education).
Dau chnh sach thu chi c coi la mot cong cu
chnh e tai phan phoi li tc, mot so quoc gia
Au Chau a va ang s dung nhng chnh sach
th trng nhan lc (labor market policies) e tai
phan phoi li tc v tin rang yeu to lng bong
quyet nh phan ln tnh trang bat bnh ang li
t c. Chnh sa ch th tr ng nha n l c cu a nh ng
quo c gia na y qui nh m c lng to i thie u cao
(high minimum wage), mc lng that nghiep cao
(generous unemployment benefits), va nhieu luat
le ba o ve cho co ng nha n (a wide range of job-
protection measures). Dau co lam cho th trng
nhan lc mat i s uyen chuyen, theo ly luan cua
nh ng ng i ho tr , nh ng chnh sa ch na y giu p
cho xa hoi at c tnh trang bnh ang nh mong
c.
Rieng tai Hoa Ky, s uyen chuyen cua th trng
nha n l c a giu p cho ne n kinh te cu a quo c gia
nay at c mc van dung nhan cong rat cao.
o ng th i, s uye n chuye n na y cu ng da n e n
tnh trang bat bnh ang kinh te nang hn. Thay
v ap che th trng nhan lc, chnh quyen Hoa
Ky trc tiep giup cho thanh phan co mc lng
qua tha p ba ng ca ch tr ca p the m l i t c (wage
subsidies) e va cai thien tnh trang bat bnh ang
84
kinh te v a cu ng lu c giu p cho ne n kinh te ta ng
tr ng ma kho ng la m thng to n e n s uye n
chuyen can thiet e cho th trng t do at c
hieu qua kinh te.
Chnh quyen cung co the tai phan phoi li tc qua
chnh sa ch tie n te na m trong khuo n kho chnh
sach kinh te cua quoc gia. Lam phat co khuynh
hng lam cho nen kinh te tr tre va lam cho gia
tang tnh trang bat bnh ang kinh te. T do mau
dch (trade liberation), nhat la tai nhng quoc gia
ang tren a phat trien a tng co chnh sach giao
thng thieu ci m (restrictive trade policies) bang
cach ap at thue xuat khau (taxation of export) va
qui nh ch tieu chong nhap khau (protective tar-
iffs against import), se giup cho nen kinh te tang
trng va giup cai thien tnh trang bat bnh ang
kinh te.
Pha gia ong tien noi a cung anh hng khong
t en tnh trang bat bnh ang kinh te. Tai nhng
quo c gia cha m pha t trie n, a so da n nghe o ta p
trung vao nong nghiep va li tc cua ho tuy thuoc
nong san xuat cang ra nc ngoai. Thanh phan co
li tc trung bnh va li tc cao co khuynh hng
tap trung tai thanh th va tuy thuoc vao hang hoa
nhap cang t nc ngoai. Pha gia ong tien noi
a se anh hng en can can mau dch va anh
h ng e n tnh tra ng kinh te cu a nh ng tha nh
85
phan nay.
Nhng chnh sach kinh te nham vao cai thien tnh
trang bat bnh ang co nhng tr ngai khong nho.
Th nhat la ve mat tai chnh. Mc chi tieu qua
cao cho nhng chng trnh nham cai thien tnh
tra ng ba t bnh a ng co the kho ng khe h p v i
chnh sach kinh te dai han cua quoc gia. Th hai,
co the la nhng chng trnh tr giup cua chnh
quye n kho ng the chuye n giao e n ta n tay cu a
nhng thanh phan ang c tr giup v ho song
nhng lang mac qua xa xoi heo lanh. Th ba la
ve mat quan tr. Chnh quyen co the thieu ieu
kien hoac kha nang e thc thi chnh sach. Th
du nh khong co he thong thue thu vng chac e
ho tr chnh sa ch. Th t la ve ma t chnh tr.
Thanh phan thua thiet trong xa hoi thng la thanh
pha n kho ng co c the l c chnh tr be n pha
sau chong lng cho ho do o cha chac la nhng
chnh sach nham cai thien bat bnh ang se c
chap thuan. Th nam la ve mat hien phap. Co
the hien phap cua quoc gia khong cho chnh quyen
co quyen tai phan phoi tai san cua quoc gia e cai
thien tnh trang bat bnh ang kinh te.
Bnh a ng tre n ke t qua kinh te hay bnh a ng
tren c hoi kinh te? S chon la tuy thuoc vao
cai nhn cua nha cam quyen va cua nhng ngi
soa n tha o chnh sa ch. Ne u chu tro ng va o bnh
86
ang tren c hoi kinh te, chnh quyen ch can thiet
lap nhng chnh sach nham bao am c hoi ong
eu cho tat ca moi thanh phan cua xa hoi, nham
m ra c hoi e ngi dan co the t giai cap co li
tc thap tien len giai cap co li tc cao hn (facili-
tate mobility between income classes), va nham
bao am la li tc va tai san tch luy cua moi ngi
tao c mot cach cong bnh (fairly) va ung vi
cong ly (justly).
e khuye n khch bnh a ng tre n c ho i, chnh
quyen can phai thiet lap nhng c che hu trach
co thc lc e ganh trach nhiem (strong and ac-
countable institutions), can co mot he thong luat
phap vng chac (well functioning judicial system),
can bai tr nhng c hoi tao ra tham nhung lung
oan (reducing opportunities for corrupt practices),
bo bt nhng luat le lam cam vo bo ch kem kep
ne n kinh te e n o kho ng ta ng tr ng no i
(deregulating economy), va giup cho tat ca moi
thanh phan co ay u c hoi e nhan c nhng
dch vu y te va giao duc (adequate access to health
and education services).
ticn Hc Qooc Tc
Ne n kinh te cu a quo c gia co pha t trie n va co
la nh ma nh hay kho ng tu y thuo c mo t pha n l n
87
vao lien he kinh te oi vi nhng quoc gia khac
tren the gii. Nen kinh te cua mot quoc gia la
mot n v kinh te trong he thong kinh te toan
cau. Chnh v lien he nay chnh sach kinh te noi
a cu a quo c gia kho ng the hoa n toa n o c la p
dau muon hay khong muon (complete indepen-
dence of national economic policy is impossible).
Neu gia bieu tong quat cua hang hoa dch vu
Hoa Ky gia tang nhanh hn gia bieu tong quat
cua hang hoa dch vu nhng ni khac tren the
gii, tong lng hang hoa dch vu xuat khau cua
Hoa Ky se giam xuong v hang hoa dch vu cua
Hoa Ky tr ne n ma c mo hn so v i ha ng ho a
dch vu cua nhng nc khac va tong lng hang
hoa dch vu nhap cang se tang len v hang hoa
dch vu cua nhng nc khac tr nen re hn so
vi hang hoa dch vu cua Hoa Ky. Neu mc lai
suat cua Hoa Ky thap hn mc lai suat nhng
n c kha c, vo n a u t t Hoa Ky se cha y ve
nhng nc khac. Trong ca hai trng hp, tong
ket mau dch (balance of payments) eu khong
co l i cho Hoa Ky . Ne u ne n kinh te Hoa Ky
tie p tu c va o tnh tra ng gia ta ng khuye t ma u
(payments deficits), tc la tra ra nhieu hn thu
va o va tie p tu c tch lu y n nhie u hn, nh ng
quoc gia ngoai quoc se dan dan khong cho thieu
them (lose the willingness of foreigners to hold
more debts). Trc khi a en tnh trang nh
88
va y chnh sa ch kinh te cu a quo c gia ba t buo c
phai giai quyet nhng ieu kien kinh te gay ra
bat li va neu can thiet co the phai s dung ngay
ca nhng giai phap nang tay nh la t pha gia
ong tien noi a (devaluating currency) cho muc
ch cai thien can can mau dch. Nhng bat li
na y co the tra nh c, e ro i hy vo ng kho ng
phai s dung nhng giai phap nang tay, neu chnh
sa ch kinh te cu a quo c gia duy tr c tng
quan gia gia bieu tong quat va mc lai suat cua
quoc gia oi vi gia bieu tong quat va mc lai
suat cua the gii mc on nh (keep domestic
price movements and interest rates in line with
world patterns).
Tom lai s bo buoc ln nhat cho chnh sach kinh
te noi a (chief constraint on domestic policy) la
phai on nh c tng quan gia gia bieu tong
quat va mc lai suat cua noi a oi vi gia bieu
to ng qua t va m c la i sua t cu a nh ng quo c gia
khac tren the gii. V nen kinh te noi a la mot
pha n cu a ne n kinh te toa n ca u cho ne n kho ng
the khong b anh hng hoac b le thuoc.
89
Di Hai Coa So
Fbon Tb|nb kinb Tc
Khat vong va oi hoi nhu cau vat chat cua ca
nhan tao nen sinh moi nuoi dng nen kinh te t
do. Nhng chnh sach nham ay manh hoat ong
kinh te, tao c hoi lam giau cho ca nhan d phan,
lam gia tang so lng hang hoa dch vu tieu thu
e phong phu hoa i song con ngi se de thanh
cong v co ung moi trng. Tuy nhien sau lng
s thanh tu cua nen kinh te t do luc nao cung
co nhng san pham cong hai (public bads).
Th du nh trong van e moi sinh: khong kh va
nguon nc b o nhiem v nhng san pham thai
ra t nh ng nha ma y, co ng tr ng va ha m mo
san xuat; thanh th b o nhiem v tieng ong c
kh cua phng tien van tai, v rac ri phe thai,
v cau tieu ong cong khong co u, v mat o dan
so qua cao; nhng nguon nguyen lieu b pha huy
v gii doanh thng thieu s quan tam, thieu ky
thua t qua n tr, hoa c la m du ng; sinh va t b die t
chung v mc xam lan nhanh chong thieu trach
nhiem cua loai ngi; van van.
Nh trong van e phan phoi li tc, mot th du
khac, phon thnh kinh te co the dan en tnh trang
cach biet kinh te qua xa gia hai giai cap giau
90
ngheo va t cho o dan en nhng bat bnh ang
xa hoi va dan en nhng tranh chap giai cap lam
cho xa hoi bat on.
Kinh te phat trien cang nhanh cang phon thnh
th so di hai cang nhieu cang ln. Khu vc t
doanh (private sector) khong t ganh vac u trach
nhiem va hanh ong ung mc e giai tr nhng
cong hai do chnh no trc tiep hoac gian tiep tao
tac. Do o chnh sach kinh te cong he hu trach
ngoai hai no lc ay nen kinh te cua quoc gia
ti cho van dung nhan cong mc ay va u va
on nh gia bieu tong quat con phai giai quyet
nhng hau qua khong tot do s thanh tu kinh te
mang e n.
Minb acb Hoa
Cbnb Sacb Tbo Cbi
Trong hoi ngh lan th 15 tai Washington, D.C.,
vao thang 4 nam 1998, Hoi ong Tong Quan cua
Quy Tien Te Quoc Te (Board of Governors of the
IMF) chnh th c co ng nha n nh ng qui le thie n
ha nh e h ng da n nh ng quo c gia tha nh vie n
muon minh bach hoa chnh sach thu chi (code of
good practices on tranparency in fiscal policies).
91
Minh bach hoa chnh sach thu chi ay co y noi
e n, theo nh ngha cu a Kopits and Craig, s
thang than phi bay trc cong chung (a) c cau
va trach vu cua chnh quyen (structure and func-
tions of government), (b) nh h ng cu a chnh
sach thu chi (fiscal policy intentions), (c) nhng
khoan muc ke toan thu chi (public sector accounts),
va (d) nhng d phong ngan sach thu chi (fiscal
projections). Co ng chu ng la nh ng ca nha n va
nhng to chc quan tam en viec hoach nh va
ban ha nh chnh sa ch thu chi (design and
implementaion of fiscal policy).
S quan tr thu chi thieu minh bach co the gay ra
ba t o n kinh te (destabilizing), la m hao ph ta i
nguyen cua quoc gia, lam cho nen kinh te kem
hieu qua (inefficicency), va lam cho gia tang tnh
trang bat bnh ang kinh te. Thu chi thieu trach
nhiem cua mot quoc gia co the lam lien luy en
nhng quoc gia lien he va nhng phan ng day
chuyen co the tao thanh mot cuoc khung hoang
ln cho toan vung hoac cho khap the gii.
Cai li cua s quan tr thu chi minh bach (trans-
parent fiscal management) la gia vay mn n se
tha p hn (lower borrowing costs) va chnh sa ch
kinh te cong he cua quoc gia se c cong chung
ho tr manh hn.
92
Minh bach hoa chnh sach thu chi se giup lam cho
chat che va nghiem chnh hn trong viec uy thac
cong vu va qui buoc trach nhiem (strengthen ac-
countability) quan tr thu chi va nh vay se giup
cung co uy tn cua chnh quyen. Nhng ong thi
cung v the se lam gia tang nhng hiem hoa chnh
tr (increase polictical risks) v nhng chnh sach
thu chi thieu trach nhiem se phi bay trc cong
chu ng.
Nhng qui le thien hanh e minh bach hoa chnh
sach thu chi c thiet lap tren 4 nguyen tac tong
qua t.
Nguyen tac th nhat la nhu cau lam sang to nhng
vai tro va nh ng tra ch nhie m cu a chnh quye n
(clarity in roles and responsibilities). Nguyen tac
nay phan anh s quan trong cua viec phan nh
bien gii ro rang (clear boundaries) trong noi bo
cu a chnh quye n ve nh ng hoa t o ng gi a thu
chi, tien te, va nhng c s cong hu (between
fiscal, monetary, and public enterprise activities)
va gia nhng khu vc cong va t (between pub-
lic and private sectors). Qui le thien hanh e minh
bach hoa chnh sach thu chi khong e ngh la quyen
hanh va trach nhiem nen c phan phoi nh the
nao. Tuy nhien, khung phap ly va khung quan tr
cho cua cua viec thu chi (legal and administrative
frameworks) phai that ro rang.
93
Nguyen tac th hai la nhu cau cung cap tin tc
cho co ng chu ng (public availability of informa-
tion). Nhu ca u na y o i ho i va n kie n lie n quan
en chnh sach thu chi phai ay u suc tch va
phai c an hanh ung han ky. Van kien nen
cung ca p nhu lie u lie n quan e n hoa t o ng thu
chi cua chnh quyen trong qua kh, hien tai va
trong tng lai. Nhng qui le thien hanh ac biet
quan ta m e n nh ng hoa t o ng thu chi chnh
quye n giao cho nh ng c quan ngoa i vi (quasi-
fiscal activities).
Nguye n ta c th ba la nhu ca u minh ba ch ho a
nhng qui trnh soan thao ngan sach, thc thi ngan
sach va bao cao ket qua (open budget prepara-
tion, execution and reporting). Trong va n kie n
cu a chnh sa ch thu chi ne n cho bie t (a) nh ng
muc tieu cua chnh sach thu chi, (b) nhng net can
ban cua chnh sach e da vao o soan thao ngan
sach (policy basis for the budget), (c) khung kinh
te co ng he e d a va o o soa n tha o nga n sa ch
(the macroeconomic framework), (d) nhng hiem
hoa thu chi co the nhn thay trc c (identifi-
able major fiscal risks). Trong van kien cung nen
cho biet nhng qui trnh e hanh s va theo doi
nhng khoan cong chi a c thong qua va chap
thua n (procedures for execution and monitoring
of approved expenditures). Nhu lie u ve nga n
sach (budget data) nen c phan chia (should be
94
classified) va trnh bay nh the nao e tien cho
viec phan tch chnh sach va cho viec qui trach
nhiem (to promotes acccount- ability).
Nguyen tac th t la nhu cau kha tn cua nhu lieu
cung cap trong van kien. Nhng qui le thien hanh
e ngh la chnh quyen nen e cho nhng c quan
oc lap kiem iem va xac nhan s chnh xac cua
nh ng con so tho ng ke , nh ng con so ke toa n,
nguon goc cua chung va noi dung cua van kien
(assurances through external audit and statistical
independence) ong thi e cho cong chung c
t do khao luan. Nhng qui le thien hanh ac biet
quan tam en cach thanh lap va s khe hp cua
nhng tieu chuan thong ke va tieu chuan ke toan
chnh quyen a s dung trong van kien (develop-
ment and harmonization of internal statistical and
accounting standards for government reporting).
Minh bach hoa ch la mot trong nhng ieu nen
lam trong cach quan tr thu chi hu trach. Hai yeu
to khac co lien quan mat thiet can phai e y en
la hieu qua hoat ong va vng chac tai chnh cua
cong quyen (the efficiency of government activ-
ity and soundness of public finance). Tuy nhng
qui le thien hanh co nhac en s quan trong va
lien quan mat thiet cua ca ba yeu to nhng khong
e ngh phng phap e cai to hai yeu to sau.
95
Minb acb Hoa
Cbnb Sacb Ticn Tc &
Cbnb Sacb Tai Cbnb
Va o tha ng 7 na m 1999, Ho i o ng Cha p Ha nh
cu a Quy Tie n Te Quo c Te (IMFs Executive
Board) chnh thc cong nhan nhng qui le thien
ha nh e h ng da n nh ng quo c gia tha nh vie n
muon minh bach hoa chnh sach tien te va chnh
sach tai chnh (code of good practices on transpar-
ency for monetary and financial policies ).
Minh bach ay co y noi ve moi trng trong o
(a) nhng muc tieu cua chnh sach (the objectives
of policy); (b) nhng khung luat phap, kinh te, va
c che to chc (legal, institutional and economic
frameworks) e da vao o soan thao chnh sach;
(c) nh ng quye t nh trong chnh sa ch va ly do
cua nhng quyet nh o; (d) nhng tin tc (infor-
mation) va nhu lieu thu thap (data) lien quan en
chnh sach; va (e) trach nhiem cua nhng c quan
(the terms of agencies accountability) . . . tat ca
c cung cap cho cong chung mot cach ay u,
ung luc, de hieu, va de lay.
Nhng qui le thien hanh e hng dan viec minh
bach hoa chnh sach c thiet lap v hai ly do
can ban.
96
Th nhat, chnh sach se at hieu qua cao hn nhieu
neu (a) cong chung biet ro c muc tieu va cong
cu s du ng va (b) co ng chu ng tin t ng la gi i
chc hu trach se lam ung theo o.
Th hai, quyen lc thien hanh (good governance)
oi hoi nhng c quan hu trach phai thc s chu
trach nhiem ve nhng nhiem vu a c uy thac
(to be accountable), nhat la khi gii chc cua nhng
c quan nay c uy thac toan quyen quyet nh
hoac gan nh vay (are granted a high degree of
autonomy).
The m va o o , trong tr ng h p co nh ng ma u
thuan ben trong noi bo hoac mau thuan gia nhng
c quan cua chnh quyen, s minh bach cua nhng
qui luat va qui trnh dung e van hanh cong viec
cua nhng c quan (transparency in the mandate
and clear rules and procedures in the opertions of
the agencies) se giu p cho nh ng gi i ch c h u
trach co bien phap thoa ang (provide resolutions)
khong lam cho chnh sach rt vao tnh trang lun
cun hoac trc sau bat nhat (facilitate policy con-
sistency) va ong thi nh o nang cao uy tn cua
quyen lc thien hanh.
Nhng qui luat thien hanh e hng dan viec minh
ba ch ho a nh ng chnh sa ch tie n te va ta i chnh
c thie t la p tre n 4 nguye n ta c to ng qua t: (1)
97
co ng khai nh ng vai tro , nh ng nhie m vu va
nhng muc tieu cua ngan hang trung ng hoac
cu a nh ng c quan ta i vu ; (2) co ng khai nh ng
qui trnh dung e hoach nh va e bao cao (pro-
cesses for formulating and reporting) nhng quyet
nh cu a chnh sa ch; (3) cung ca p a y u cho
cong chung nhng tin tc va nhu lieu lien quan
en chnh sach; (4) cho biet trach nhiem (account-
ability) va ba o a m s tha nh tn (integrity) cu a
nhng c quan hu trach.
Minh ba ch ho a nh ng mu c tie u cu a chnh sa ch
tien te se giup cho cong chung hieu c no lc
cua ngan hang trung ng la e thu hoach cai g
va hieu c ly do tai sao ngan hang trung ng
phai chon nhng quyet nh nh vay. Them vao
o viec cung cap cho khu vc t doanh (private
sector) nhng van ban ranh mach, trong o cho
bie t nh ng ye u to na o a a nh h ng t i nh ng
quyet nh cua chnh sach va cho biet a da vao
nhng khung (frameworks) va nhng c trnh nao
(processes) e soan thao chnh sach, se giup cho
ong c chuyen tac chnh sach tien te (monetary
policy transmission mechanism) hieu qua hn v,
nh vao nhng cai minh bach o, th trng thanh
lap d tng cua no mot cach hieu qua hn (mar-
ket expectations can be formed more efficiently).
ong thi nh vao cung cap cho cong chung ay
u tin tc ve hoat ong cua no, ngan hang trung
98
ng co the thanh lap mot ong c e t nang uy
tn oi vi quan chung bang cach thc thi ung
vi nhng g a cong khai e ra trong chnh sach.
Minh bach hoa nhng chnh sach tai chnh, nhat
la minh bach nhng muc tieu cua chung, se giup
cho nhng chnh sach tai chnh at hieu qua cao
hn v th trng tai chnh hieu ro hn ve ng
h ng cu a nh ng chnh sa ch o va v va y giu p
giam bt nhng lo ngai phap phong cua th trng.
Them vao o, minh bach hoa nhng chnh sach
tai chnh thng khuyen khch gii chc hu trach
phai no lc theo uoi nhng chnh sach tot ep
hn. Va nh vay, giup cho tnh trang tai chnh va
he thong tai chnh on nh hn.
Tren bnh dien tong quat, ap dung nhng qui le
thie n ha nh e minh ba ch ho a nh ng chnh sa ch
tien te va tai chnh se co li nhieu hn la co hai.
vao nhng hoan canh neu gia tang mc o minh
bach co the lam mat hieu qua cua chnh sach hoac
e doa ti s on nh cua th trng hoac ton thng
en viec ieu hanh cua nhng c quan hu trach,
gii han bt phan nao la ieu nen lam. Nhng
ong thi nhng gii han nh vay phai co ly do
chnh ang va khong lam suy giam tnh cach minh
bach cua chnh sach.
Nhng qui le thien hanh e minh bach hoa chnh
99
sach ch chu trong vao phng dien hoach nh
va bao cao chnh sach ch khong giup e anh
gia tot xau cua nhng chnh sach hoac cua nhng
khung e da vao o hoach nh chnh sach va
cung khong e ngh nen hay khong nen ap dung
nh ng chnh sa ch hoa c nh ng khung o . Minh
bach hoa t no khong phai la mot cu canh tuyet
o i hoa c co the thay the c cho no l c theo
uoi nhng chnh sach tot (transparency is not an
end in itself nor is a substitute for pursuing sound
policies) nhng chnh s minh bach hoa se ho tr
sc manh cho nhng chnh sach tot. Trong lanh
vc tai chnh, ngoai nhng qui le thien hanh e
minh bach hoa chnh sach con co nhng nguyen
tac, nhng tieu chuan, nhng qui luat thien hanh
khac nham lam cho tot ep hn. Trong so o co
Nh ng Nguye n Ta c Chnh Ye u cu a Balse e Gia m
Th Nga n Ha ng Mo t Ca ch Hie u Qua (Basle Core
Principles for Effective Banking Superision) do
Hoi ong Giam Th Ngan Hang cua Basle soan
tha o (formulated by the Basle Committee for
Banking Supervision), Nh ng Mu c ch va
Nguye n Ta c Kie m Soa t Ch ng Khoa n (Objectives
and Principles of Securities Regulation) do To
Ch c Quo c Te cu a Nh ng U y Ban Kie m Soa t
Chng Khoan soan thao (formulated by the Inter-
national Organization of Securities Commissions,
IOSCO), va nh ng tie u chua n kha c ang c
soan thao bi Hiep Hoi Quoc Te cua Nhng C
100
Quan Gia m Th Ba o Hie m (International Asso-
ciation of Insurance Supervisors, IAIS), bi Hoi
ong Soan Thao Tieu Chuan Ke Toan Quoc Te
(International Accounting Standards Committee,
IASC), bi Hoi ong Nghien Cu He Thong Giao
Hoa n (Committee on Payment and Settlement
Systems, CPSS), van van.
Nhng chnh sach tai chnh va nhng chnh sach
tie n te dnh lie n nhau va th ng la ho tr cho
nhau (are interrelated and often mutually rein-
forcing). Tnh trang sc khoe cua he thong tai
chnh se anh hng ti viec thc thi chnh sach
tien te va ngc lai cung vay. Tuy nhien v c
che to chc cho hai loai chnh sach co khac nhau,
nha t la ve ma t vai tro , tra ch vu , mu c tie u, qui
trnh hoach nh va qui trnh ban hanh cho nen
nhng qui luat thien hanh cho nhng chnh sach
tien te co khac vi nhng qui luat thien hanh cho
nhng chnh sach tai chnh.
. . . SE TIEP TUC TRONG TAP KE
Tbam kbao
Alan J. Auerbach & Daniel Feenberg (Septem-
ber, 1999). The Significance of Federal Taxes
as Automatic Stabilizers.
101
Costas Azariadis & Bruce D. Smith (1996). Pri-
vate Information, Money, and Growth: Indeter-
minacy, Fluctuations and the Mundell-Tobin Ef-
fect. Journal of Economic Growth.
Robert J. Baro (1995). Inflation and Economic
Growth. National Bureau of Economic Research.
Lawrence J. Christiano (Summer 1986). Money
and the U.S. Economy in 1980s: A Break from
the Past? Quarterly Review, Federal Reserve
Bank of Minneapolis
V.V. Chari, Lary E. Jones & Ropdolfo E. Manuelli
(Fall 1995). The Growth Effects of Monetary
Policy. Quarterly Review, Federal Reserve Bank
of Minneapolis.
John H. Cochrane (1995). Identifying the Out-
put Effects of Monetary Policy, National Bureau
of Economic Research.
Guy DeBelle, Paul Masson, Miguel Savastano &
Sunil Sharma (July, 2000). Inflation Targeting as
a Framework for Monetary Policy. Economic
Issues, No 15.
Benjamin Friedman (1995). The Rise and Fall
of Money Growth Targets as Guidlines for US
102
Monetary Policy. Friedman ghi nhan: vao nam
1987 NHT kho ng co n du ng kie m so TTLH1
(M1) e nh muc tieu ngan han cho tong lng
tie n te n a nhng va n tie p tu c du ng kie m so
TTLH2 (M2). Ti nam 1993 NHT chnh thc
cong bo nhng kiem so tong lng tien te khong
con hu dung nh trc, ngay ca kiem so TTLH2.
Sanjeev Gupta, Benedict Clements, Robert
Gillingham, Christian Schiller, Marijin Verhoeven,
Rosa Alonso-Terme & Alexandros Mourmouras
(June, 1998). Economic Policy and Equity. IMF
Conference. Washington, D.C.
Hung Quoc Ha (1997). Co Phieu & Th Trng,
Tap I. AR: Khai Phong E-Publisher.
Hung Quoc Ha (1998). Co Phieu & Th Trng,
Tap II. AR: Khai Phong E-Publisher.
Rodolfo E. Manuelli (Fall 1995). The Growth
Effects of Monetary Policy, Quarterly Review,
Federal Reserve Bank of Minneapolis, Vol. 19,
No 4, pp. 18-32.
George T. McCandless Jr. & Warren E. Weber
(Summer 1995). Some Monetary Facts, Quar-
terly Review, Federal Reserve Bank of Minne-
apolis.
103
William J. McDonough (March, 1996). A Frame-
work for the Pursuit of Price Stability. Annual
Finanical Services Forum of the New York State
Bankers Association.
Gary H. Stern (March, 1995). Formulating a
Consistent Approach to Monetary Policy. An-
nual Report Essay, Federal Reserve Bank of Min-
neapolis.
104
FHAN ll: ON
tOC MOT SO
VAN F CAN
AN CA klNH
TF CONG HF
Qoa oi Canb Va kinb
Ngbicm Coa Hoa ky
VAl lFM
kHAl QAT
109
VAI IEM KHAI QUAT
ai ch kinh te trong ngon t cua ngi Viet
Nam pha t xua t t bo n ch kinh bang te the ,
ngha la sa nc giup i, hoac kinh the te dan,
ngha la tr i giup dan.
1
Cai hnh anh uy nghiem
cu a mo t v th a t ng thu a xa xa ng tr c
cung nh mot tay cam tam ao mot tay cam bat
cm, bie u t ng cu a tra ch nhie m mang cm no
ao am en cho dan, la hnh anh cua mot con ngi
lam chuyen kinh te. Hai ch kinh te van con
gi en ngay nay. Tuy nhien, khai niem ve hai
ch kinh te va hnh anh cua con ngi lam chuyen
kinh te a khac xa nam xa.
Ngay hom nay hai ch kinh te (economics) la e
noi en mot bo mon chuyen nghien cu ve van
e san xuat (production), phan phoi (distribution),
giao hoan (exchange) va tieu thu (consumption)
nhng dch vu (services) va hang hoa (goods) va
H
110
VAI IEM KHAI QUAT
ve cach thc con ngi chon la va s dung tai
nguyen da tren ba khai niem can ban: s khan
hiem (scarcity), gia thanh (cost), va phan tch t
bien (marginal analysis).
ong thi hai ch kinh te (an economy) ngay hom
nay phac hoa hnh anh cua mot xa hoi va qui mo
v a ph c ta p trong o ch a a y ne t cha m pha
chang cht cua nhng he thong san xuat, giao hoan,
phan phoi, va tieu thu; cha ay mau sac cua hang
tra m nga n th tr ng (markets) l n nho , t th
tr ng nha n co ng cho e n th tr ng ta i chnh;
cha ay s sinh ong cua hang trieu trieu ca nhan,
nh ng con ng i kinh te cu a th i a i, tham d
vao hoat ong ho tr cho i song con ngi t
nhng cong xng san xuat cho en nhng quay
hang tieu thu. o la hnh anh cua mot nen kinh
te hien ai (a modern economy).
kinb Tc Hoc
Kinh te la mot mon hoc ve khan hiem (scarcity)
va chon la (choice). Khan hiem xay ra v c
muon cua con ngi vt ra ngoai so lng san
xuat kha d, vi gii han cua thi gian va gii han
cua tai nguyen. Va v khan hiem, con ngi bat
buoc phai chon la. Cho nen co the noi la mon
kinh te ho c nghie n c u ve va n e la m the na o
con ngi (how people), ca nhan va tap the, phan
111
VAI IEM KHAI QUAT
bo ta i nguye n co gi i ha n (allocate limited re-
sources) e co gang thoa man c muon vo gii
han (to try to satisfy unlimited wants).
Nhng chon la cua con ngi nam trong nhng
cau hoi can ban can phai tra li: (a) Hang hoa va
sa n pha m na o ca n pha i sa n xua t? (b) Ne n va n
dung tai nguyen nh the nao trong viec san xuat?
(c) Nhng thanh phan nao cua xa hoi se thu hng
nhng hang hoa va san pham c san xuat? Trong
s cho n l a, ngoa i ca i gia nh ba ng o ng tie n
(monetary price), con co cai gia c hoi (opportu-
nity cost, relative price) phai tra cho s chon la.
San suat bao gom viec van dung ky thuat (tech-
nology), nha n l c (labor), a t ai (land), t ba n
(capital), va tinh than doanh thng (entrepreneur-
ship). Thuat ng at ai ay co y noi ti nhng
th nguyen lieu thien nhien trong o co at ai,
qua ng mo , ca y r ng, nguo n n c, kh ha u, va n
va n. T ba n bao go m nh ng th tr giu p cho
viec san xuat hieu qua hn nh la cong trng,
may moc, he thong van chuyen, van van. e at
hieu qua kinh te toan dien (economy-wide effi-
ciency), ta t ca nh ng th gia c ho i pha i c
giam thieu ti mc toi a (all opportunitiy costs
must be minimized). Hieu qua trong vat ly hoc
c nh ngha bi tng quan gia so nang
lng s dung vao mot cong viec va ket qua cua
cong viec o. Hieu qua trong moi sinh hoc c
nh ngha bi mc o thai ph (waste) ben trong
112
VAI IEM KHAI QUAT
mot moi sinh he (ecological system). Trong kinh
te hoc, hieu qua kinh te c nh bi gia tr cao
nhat cho mot hon hp cua thanh lng (highest
total value of the combination of outputs) c
san xuat t mot so tai nguyen co gii han (given
limited resources). Hieu qua kinh te bao gom (a)
hie u qua pha n bo ta i nguye n (allocative effi-
ciency); (b) hieu qua san xuat hang hoa dch vu
(productive efficiency); va (c) hieu qua phan phoi
hang hoa dch vu tieu thu, li tc va tai san (dis-
tributive efficiency).
Hai Hc
kinb Tc Hoc
Kinh te hoc c chia ra lam hai he: kinh te cong
he (macro-economics) va kinh te ca he (micro-
economics).
Kinh te cong he chu trong en nhng yeu to tong
h p (aggregate variables) can d e n to ng the
cua mot nen kinh te th du nh yeu to li tc, that
nghiep, lam phat, can can giao thng, chnh sach
hoi oai, chnh sach tien te, chnh sach cong chi,
van van. Kinh te cong he quan tam en nhng
van e ln nh la lam the nao e gia tang tong
lng kinh te cua quoc gia, lam the nao e kem
che lam phat mot cach hieu qua, lam the nao e
113
VAI IEM KHAI QUAT
van dung nhan lc mot cach ay u, hoac lam the
nao e tan dung nhng tac to san xuat mot cach
hu trach, van van. Chnh sach kinh te cong he
chu trong en ba muc tieu chnh: van dung nhan
cong ay va u, on nh gia bieu tong quat, va
lam cho nen kinh te tang trng. Kinh te cong he
tng oi con non tre. He kinh te nay bat au t
tac pham Ly Thuyet Tong Quat Ve Van Dung Nhan
Cong, Lai Suat, va Tien Te (General Theory of
Employment, Interest, and Money) cu a John
Maynard Keynes, mot kinh te gia goc Anh, viet
vao nam 1935.
Trong khi kinh te cong he nghien cu sinh hoat
kinh te cua toan bo xa hoi, kinh te ca he nghien
cu t m thai o (detailed behavior) cua nhng
n v kinh te trong xa hoi. Thuat ng n v
a y co y no i e n mo t he tho ng kinh te ca bie t
nam trong mot he thong kinh te ln hn. Nhng
n v kinh te co the la nhng khu vc cong nghiep
(indutrial sectors), nh ng ky nghe co ng nghie p
(indutries), nh ng c s doanh thng (business
firms), nh ng ho gia c (households), nh ng ca
nhan (individuals), van van. Neu so sanh kinh te
cong he vi cai nhn nghien cu tong quat mot
khu rng, th kinh te ca he la mon nghien cu
tng cay hoac tng loai cay trong canh rng o.
Neu kinh te cong he nhn sinh hoat kinh te qua
lang knh vien vong (telescope) th kinh te ca he
nhn qua lang knh hien vi (microscope). Kinh te
114
VAI IEM KHAI QUAT
ca he muon biet la mot n v kinh te lam quyet
nh nh the nao (how to determine) ve gia bieu
tng quan (relative prices), thanh lng san xuat
(outputs) va phan phoi cua li tc (distribution of
income). Kinh te ca he muon tm hieu e quan
trie t mo i tng quan cung ca u (supply and de-
mand) va trang thai giao tru cua mot th trng
(market equilibrium). Kinh te ca he quan ta m
en van e lam the nao e phan phoi mot cach
hieu qua va hu trach hang hoa va dch vu co gii
han e thoa man nhu cau vo gii han cua va gia
nhng oi tng kinh te (allocation of scarce means
among competing ends). V the , nh ng chnh
sach kinh te ca he nham vao ba muc tieu chnh:
hieu qua (efficiency), bnh ang kinh te (equity),
va t do chon la (freedom of choices). Nhng ly
thuyet cua kinh te ca he da tren ba gia nh (as-
sumptions): th nha t, ng i tie u thu co khuynh
hng tung ly (consumers tend to rationally be-
have); th hai, ng i tie u thu co khuynh h ng
tan dung (consumers tend to maximize utility); va
th ba, doanh nhan co khuynh hng tan li (en-
trepreneurs tend to maximize profits).
S khac biet ve ly thuyet va t tng trong kinh
te cong he cua nhng kinh te gia thng la phan
anh s khac biet bat nguon t nhng gia to trong
kinh te ca he. ieu nay cho thay, s phan nh
gi a hai he kinh te ch co tnh ca ch tng o i.
Kinh te cong he hien ai cang ngay cang tuy thuoc
115
VAI IEM KHAI QUAT
nhieu vao nen tang vng chac cua kinh te ca he.
Kha na ng e a t mu c tie u kinh te co ng he tu y
thuoc vao chnh sach kinh te ca he va ngc lai.
Th du nh nan that nghiep la hien tng kinh te
cong he nhng co the phat sinh t hieu qua sut
kem cua kinh te ca he (macroeconomic symtom
of microeconomic inefficiency). Hoac chnh sach
kiem soat bop nghen san xuat cua mot ky nghe,
thuoc ve ca he, anh hng en mc tang trng
cua nen kinh te, thuoc ve cong he.
a Tang
kinb Tc Hoc
Phan tch kinh te c phan ra lam ba tang. Tang
th nha t nha m va o thu tha p s kie n chnh xa c
(facts or data) lien he ti van e ang c nghien
cu. Tang nay c goi la kinh te dien giai (de-
scriptive economics). Ta ng th hai nha m ru t ra
mo t ly thuye t co the gia i thch tng quan cu a
nhng bien to (variables). Tang nay c goi la
kinh te nghiem ly (analytical economics). Tang
th ba nham ap dung nhng ly thuyet kinh te, sau
khi kham pha va thau ao, e giai toa mot van e
kho khan kinh te nao o hoac e tien oan mot
s kien kinh te trong tng lai. Tang nay c
goi la kinh te thien dung (applied economics).
116
VAI IEM KHAI QUAT
Nbong To Toong ton
Trong kinb Tc Hoc
Nhng van e kinh te khong mi me oi vi i
song con ngi. Tuy nhien, trc the ky th mi
tam, kinh te ch c e cap en qua lang knh
triet hoc ao c hoac chnh tr. Mai en khi Adam
Smith cho ra i tac pham Tm Hieu Ban Chat Va
Nguyen Nhan Cua S Phong Phu Vat Chat Cua
Nh ng Quo c Gia (Inquiry into the Nature and
Causes of the Wealth of Nations) vao nam 1776
kinh te mi co c mot cho ng rieng cua no
va thc s tr thanh mot bo mon rieng biet.
Aristotle (384-322 B.C.) va Plato (428-347 B.C.)
cua Hy Lap (Greece) a tng viet ve van e kinh
te nh la s phong phu vat chat (wealth), tai san
s hu (property), va mau dch (trade). Vao thi
o, ca hai eu khong coi trong doanh nghiep lan
doanh nha n.
Sau o ngi La Ma (Romans) cung theo got t
tng cua ngi Hy Lap (Greeks). Thng nghiep
b coi la ha tien so vi nong nghiep. Suot trong
thi Trung Co (Middle Ages), keo dai t the ky
th nam cho ti the ky th mi lam, Hoi Thanh
Cong Giao La Ma (Roman Catholic Church) cung
a to thai o coi nhe doanh thng va a nang
tay ket an nhng doanh nhan song vi nghe cho
117
VAI IEM KHAI QUAT
vay lay li (canon law; Christendom).
lhu 1ro ng Dounh
en the ky th mi sau, quoc gia chu ngha (na-
tionalism) hnh thanh va ln manh. Tch luy vat
chat e cung co va gia tang quyen lc chnh tr tr
thanh la muc tieu trong yeu cua mot so quoc gia
(nation-states). Chnh sach kinh te t o chuyen
qua khuynh hng trong doanh thng (mercan-
tilism) vi muc ch thuc ay kha nang t tuc cua
x s (national self-sufficiency). Phai trong doanh
(mercantilist school) tai Anh va Tay Au ra i vao
thi gian nay va keo dai cho en gia the ky th
mi tam.
Thng gia (merchantilists) thi o coi vang bac
la bieu tng sc manh cua quoc gia. Ngoai tr
khai thac c quang mo Tan The Gii (New
World) nh tr ng h p cu a x Ta y Ban Nha
(Spain), nhng quoc gia muon tch luy vang bac
ch co cach la co gang xuat cang hang hoa ra nc
ngoai cho that nhieu va gii han nhap cang hang
hoa cua nc ngoai roi nh vao tha lng mau
dch (favorable balance of trade) e thu hut vang
bac t nc ngoai vao quoc gia cua mnh. Vi
vang bac trong tay, quoc gia co phng tien tai
tr chien tranh e tranh cng vi lan bang.
2
118
VAI IEM KHAI QUAT
lhu 1o Du n
en gia the ky th mi tam, Franois Quesnay
(1694-1774), mo t va t ly gia go c Pha p (France)
cho ra i tac pham Tong Ket Kinh Te (Tableau
Economique). Trong cong trnh nay, Quesnay a
co gang ke toan li tc cua quoc gia. Phai kinh te
t dan c khai sinh t o. Theo phai nay, s
phon thnh kinh te cua mot quoc gia la do cong
trnh canh tac nong nghiep ma ra. Roi qua mau
dch, cua cai c phan phoi t tay cua nong dan
e n tay nh ng nho m kha c. Nh ng kinh te gia
cua kinh te t dan (physiocrats) chu xng t do
mau dch (free trade) va theo qui luat kinh te t
nhien (natural economic law). T tng kinh te
t dan (laissez faire) cua phai nay a anh hng
nhieu en Adam Smith.
lhu Co Do n
Ro i sau o nh ng co ng trnh cu a Adam Smith,
Thomas Robert Malthus, David Ricardo, John
Stuart Mill, va Jean Baptiste Say a phoi hp nhau
cha t che tha nh ho c thuye t kinh te a i die n cho
phai co ien (classical school). Du rang co nhieu
iem d biet, nhng kinh te gia thuoc phai co ien
thong nhat vi nhau tren nhng nguyen tac quan
trong. o la, tin tng manh liet vao quyen t
hu (private property), vao th trng t do (free
119
VAI IEM KHAI QUAT
markets), va vao nguyen tac canh tranh (principle
of competition).
Adam Smith (1723-1790), mo t trie t gia go c To
Cach Lan va la mot kinh te gia, qua tac pham Tm
Hieu Ban Chat Va Nguyen Nhan Cua S Phong
Phu Va t Cha t Cu a Nh ng Quo c Gia a ly lua n
rang thuc ay san xuat va mau dch cua hang hoa
e nang cao mc song tong quat ch co the thc
hie n c qua nh ng hoa t o ng h u hie u cu a
nh ng doanh nha n
trong cong ky nghe t
hu (private industrial
and commercial entre-
preneurs) vi s nhung
tay toi thieu cua chnh
quye n. No i mo t ca ch
kha c, o ng chu trng
kinh te t dan. Smith
nha n ma nh ra ng e
cho ca nhan c t do
theo uoi c vong cua
ho la phng cach lam
cho quo c gia pho n
thnh. Ong a ra nan e (perplexing question):
neu tat ca tac nhan trong th trng eu t do theo
uo i kha t vo ng la m tie n e ca i thie n ie u kie n
song cho chnh ca nhan ho ma thoi th vi mot xa
hoi ay ong lc ch ky nh vay lam sao co the
o n nh c? T nan e o , Smith a a ra
120
VAI IEM KHAI QUAT
khai niem ve he thong th trng (a market sys-
tem) va ong c cua s canh tranh (the mecha-
nism of competition). Ap lc cua th trng, ong
ly lua n, la mo t ba n tay vo hnh (an invisible
hand). Ban tay o se ieu dan nhng hoat ong
co tnh cach v ky cua ca nhan vao quy ao co
tnh cach xa hoi hu trach. Nh vay, tac ong cua
he thong th trng canh tranh bien (transmute)
tha i o va ha nh o ng ca ky (self-regarding be-
havior) tha nh nh ng ke t qua co ng ch (socially
useful outcomes). Trong cong trnh cua ong, Smith
a chu trong nhieu ve mat tieu thu hn la ve mat
san xuat. ieu nay a giup ni rong gii han cua
lanh vc kinh te.
Thomas Malthus (1766-1834), mot kinh te gia goc
Anh, trong tac pham noi tieng Luan Ve Nguyen
Ta c Cu a Da n So (An
Essay on the Principle
of Population) viet vao
na m 1798, ve ra mo t
b c tranh kinh te co
pha n a m a m. O ng
cho ra ng ca i hy vo ng
cua s phon thnh kinh
te se bie n ma t da n v
s e doa cua nan gia
ta ng da n so . Malthus
ly luan la mc san xuat
th c pha m cho con
121
VAI IEM KHAI QUAT
ngi gia tang cham hn mc gia tang dan so. V
vay, ngoai tr trng hp c triet giam bi thien
nhien hoac bi ban tay con ngi (checked either
by nature or human prudence), tnh trang nay se
tao ra ap lc kinh te rat nang ne. V vay, theo
o ng, t vong v chie n tranh, be nh ta t, o i ke m,
thien tai van van la ieu can thiet e quan bnh
dan so tren the gii vi so lng thc pham tren
mat at. Con mot cach khac na la phai t gii
han dan so bang cach cham lap gia nh va co t
con. Dau e xng gii han dan so, Malthus khong
chu trng nga thai v anh hng ton giao.
David Ricardo (1772-1823), kinh te gia goc Anh,
trong ta c pha m Nh ng Nguye n Ta c Cu a Chnh
Tr Kinh Te Va Thue Thu (Principles of Political
Economy and Taxa-
tion) vie t va o na m
1817, a a ra mo t
so ly thuye t kinh te
d a tre n nh ng cuo c
nghien cu cua ong ta
ve van e phan phoi
da i ha n cu a va t cha t
tch lu y (long-range
distribution of
wealth). Ricardo lo
nga i la s gia ta ng
dan so se dan en tnh
trang thieu hut at ai
122
VAI IEM KHAI QUAT
san xuat. Ly thuyet ve tien thue (theory of rent)
cu a o ng d a tre n tng quan cu a a t ai du ng
vao san xuat. Trong mot ly thuyet khac, ly thuyet
ve nh gia (theory of value), Ricardo la p lua n
ra ng m c lng nha n co ng (wages) tu y thuo c
vao gia cua thc pham. Ma gia ca cua thc pham
(price of foods) th lai tuy thuoc vao gia san xuat
(cost of production). Con gia san xuat th tuy thuoc
va o so l ng nha n co ng du ng va o sa n xua t
(amount of labor) thc pham. Noi mot cach khac,
lao o ng quye t nh gia tr (labor determined
value) cua hang hoa. Lap luan nay a anh hng
e n Karl Mark sau na y. Ricardo ta n tha nh ly
thuyet giao thng quoc te (international trade),
coi tro ng chuye n nghie p cu a quo c gia (national
specialization), va at nang t do canh tranh (free-
dom of competition).
John Stuart Mill (1806-1873), triet gia va kinh te
gia goc Anh, chap nhan nhng ly thuyet ln thuoc
pha i co ie n cu a nh ng ng i i tr c o ng ta.
Tuy nhien, qua tac pham Nhng Nguyen Tac Cua
Chnh Tr Kinh Te (Principles of Political
Economy) vie t va o na m 1848, Mill co ca i nhn
trong sang hn Ricardo va Malthus. Ong cho rang,
qua nh ng chng trnh gia o du c, giai ca p lao
ong co the t han che bt sinh san. Va nh vay,
co the giai quyet on thoa van e gia tang dan so.
Mill a ch trch nang ne thai o vo trach nhiem
cu a gi i doanh nghie p. O ng ta n th ng y kie n
123
VAI IEM KHAI QUAT
cong nhan lam chu c
x ng sa n xua t, ba ng
lo ng a nh thue th a
h ng cao hn, va
ong y vi vai tro tch
c c hn cu a chnh
quyen trong hoat ong
kinh te e bao ve cong
nha n va tre con. Co
the no i Mill la mo t
ga ch no i gi a he t
tng kinh te t dan va
he t tng xa hoi an
sinh v a m i hnh
thanh (emerging welfare state).
Jean Baptiste Say (1767-1832), mo t kinh te gia
go c Pha p, no i tie ng v i nh Lua t Th Tr ng
(Says Law of Markets). Theo nh luat nay cua
Say, trong mot th trng t do canh tranh canh
can cung ng co khuynh hng t tao cho no nhu
cau tng ng ti mc o gii han bi nhan lc va
vat lieu co the ap ng cho san xuat (supply tends
to create its own matching demand up to the limit
of human labor and the natural resources avail-
able for production). Va cu ng chnh v va y th
trng t do canh tranh se khong co tnh trang san
xuat d (over-production) hoac san xuat thieu (un-
der-production). Cu ng kho ng co tnh tra ng tha t
nghiep mc o ang s. Ban tnh t ieu dan
124
VAI IEM KHAI QUAT
(self-regulated nature) cu a kinh te t ba n c
gii kinh te gia chap nhan rong rai, cho en khi
oi dien vi thc trang kinh te vao nam 1930 va
nhng nam sau o.
lhu Mu c-Xt
Trong so nhng ngi oi lap phai co ien [ung
hn la o i la p v i t t ng kinh te t ba n] a u
tien phai ke en comete de Saint-Simon (1760-
1825), mot triet gia xa
hoi hoc goc Phap, va
Robert Owen (1771-
1858), mo t thng
gia go c Anh. Tuy
nhie n Karl Marx
(1818-1883), mo t
triet gia goc c, mi
la ngi au tien thc
s a ra nh ng ly
thuye t quan tro ng
nha m a pha t
tng kinh te t ban.
Ly thuye t lao o ng
(labor theory) cu a
Marx la mot san pham vay mn t ly thuyet nh
gia cua Ricardo. Vi Ricardo, ly thuyet nh gia
ch la mot phng tien lap luan ve gia tr cua hang
hoa. Con oi vi Marx, ly thuyet lao ong la cha
125
VAI IEM KHAI QUAT
khoa e i vao coi gii cua t ban ma trong o,
theo s mo ta cua ong ta, ay day bat bnh ang
va boc lot.
Marx cho rang li tc la san pham cua s lng
gat va s ap che cua ke manh len tren ke yeu.
Chu ngha t ban se t huy diet v ban chat t ban
cu a chnh no . Theo Marx, kinh te t ba n co
khuynh hng tap trung vat chat va phng tien
san xuat vao tay thieu so. Vi a tien trien nh
the e n mo t lu c na o o , toa n bo kinh te se b
khong che bi mot so rat t tai phiet. Va ong thi
cang luc cang co nhieu cuoc khung hoang v tnh
trang thang d san xuat (excess output) va v tnh
trang gia tang that nghiep cua cong nhan (rising
unemployment). Nhng cuoc khung hoang kinh
te nay se a en tnh trang giam mat li tc cua
giai cap chu nhan, lam tang them ran nt gia giai
ca p chu nha n v i giai ca p co ng nha n. V va y,
kinh te cang luc cang suy thoai tram trong hn, va
cuoi cung dan en cuoc au tranh giai cap. Cuoc
cach mang giai phong se i t xa hoi chu ngha
en cong san chu ngha. Trong giai oan xa hoi
chu ngha quyen lc tap trung vao trong tay cua
nha nc, ieu nay can thiet e duy tr trat t va
e tr kh am mu chong oi cua giai cap t ban.
Con cong nhan th lam viec theo kha nang hng
theo co ng s c o ng go p. Khi a t t i giai oa n
co ng sa n chu ngha th c s , co ng nha n se la m
viec theo kha nang va hng thu theo nhu cau.
126
VAI IEM KHAI QUAT
lhu Hu o Co Do n
Kinh te gia cua phai hau co ien (neo-classical
school) chuyen trong tam cua ly thuyet kinh te t
gii han cung ng (limitations of supply) qua tam
ly tie u thu (consumer choices in psychological
terms). Phai hau co ien khong giai thch s thay
oi tren gia th trng cua hang hoa qua so lng
cua lao ong dung vao san xuat, theo nh ly thuyet
cu a Ricardo hoa c Marx, nhng qua tha i o cu a
ngi tieu thu da tren khai niem thuoc lanh vc
tam ly.
Trong tac pham Nhng Nguyen Tac Kinh Te (Prin-
ciples of Economics) vie t va o na m 1890 Alfred
Marshall (1842-1924), kinh te gia go c Anh, a
gia i thch nhu ca u (demand) qua nguye n ta c t
bien dung
3
(principle of marginal utility) va giai
thch cung ng (supply) qua nguye n ta c t bie n
cung
4
(principle of marginal productivity). Trong
nhng th trng t do canh tranh, ngi tieu thu
muon mua hang gia re hn va ngi cung hang
muon ban gia cao hn. e roi bat c mc
giao hoa n na o cu ng co mo t so l ng giao hoa n
tng ng va, trong tng quan giao hoan, ngi
tie u thu vui lo ng mua va ng i cung ha ng vui
long ban.
Cung giong nh th trng hang hoa, nhu cau va
cung ng trong th trng nhan cong (labor mar-
127
VAI IEM KHAI QUAT
ket) cung khong nam ngoai nguyen tac bang long
mua va bang long ban. Trong nhng th trng
nha n co ng t do ca nh tranh (competitive labor
markets), co ng nha n ba ng lo ng ba n nha n co ng
cua ho va hang xng bang long mn cong nhan
mc lng ma ca hai ben ong y. T cho o,
phai hau co ien cho rang s bat bnh ang trong
lng bong mot phan ln la do s khac biet trong
tai nang, sinh lc, va tham vong cua ca nhan.
Phai hau co ien tan thanh chu trng kinh te t
dan va cho rang chnh sach kinh te tot nhat da
tren nen tang thue thu thap, cong chi can kiem,
va ngan sach quan bnh.
Trong so kinh te gia cua phai hau co ien co Wil-
liam Stanley Jevons (1835-1882), toan hoc gia va
kinh te gia goc Anh, Leon Walras, kinh te gia goc
Phap, va Karl Menger, kinh te gia goc Uc.
lhu Koynosuns
Tnh tra ng kinh te cu a a u tha p nie n 1930 la m
cho gi i chnh kha ch va kinh te gia ie n a u.
Chnh sach kinh te t dan that bai mot cach tham
hai. Hien tng suy thoai kinh te tram trong cha
tng co oi hoi s xet lai nhng ly thuyet kinh te.
u ng va o th i ie m o John Maynard Keynes
(1883-1946), kinh te gia goc Anh, cho ra i tac
128
VAI IEM KHAI QUAT
pha m Ly Thuye t To ng
Qua t Ve Va n Du ng
Nha n Co ng, La i Sua t,
Va Tie n Te (The Gen-
eral Theory of Employ-
ment, Interest, and
Money). Keynes nha n
nh rang cach giai thch
ve tnh trang that nghiep
cu a nh ng ly thuye t
kinh te trc o eu tr
thanh phi ly. Gia hang
cao va lng bo ng cao
khong the giai thch c hien tng that nghiep
tram trong va hien tng suy thoai dai dang. T
cho o , Keynes a ra mo t gia i thch m i cho
nhng hien tng nay. Giai thch cua ong xoay
quanh ca i go i la nhu ca u to ng h p (aggregated
demand) cua ca nhan, cua doanh nghiep, va cua
chnh quye n. O ng ly lua n la khi nhu ca u to ng
hp xuong thap, mau dch sut giam va nhan cong
b that nghiep. Ngc lai khi nhu cau tong hp
len cao, tat ca eu phon thnh. T nhng iem
to ng qua t, Keynes a kie n ta o mo t he t t ng
mi. He t tng nay tr thanh la nen tang cua
kinh te co ng he hie n a i (contemporary macro-
economics).
Theo Keynes, so l ng tie u thu cu a ca nha n b
gii han trong mc li tc cua ho. V vay ho khong
129
VAI IEM KHAI QUAT
the la ly do tao ra hien tng chm noi cua chu ky
kinh te. Chuyen van nay phai la do nhng ong
lc nam trong tay cua gii au t (investors) va
chnh quye n. V va y, Keynes e x ng, trong
giai oan kinh te tr tre ieu nen lam la gia tang
tong lng au t cua t nhan (private investment)
hoac gia tang tong lng cong chi cua cong quyen
(government spending) e la p va o cho khuye t
hut au t cua t nhan (public substitutes). Neu
kinh te b tr tre nhe, ha lai suat va gia tang tong
lng tien te lu hanh co the kch thch au t va
nhu cau tong hp e tao cong an viec lam. Neu
kinh te b tr tre tram trong, s dung chnh sach
cong chi e tai tr cho nhng hoat ong cong ch
hoac tai tr nhng phan t b thng ton kinh te
(economically afflicted groups).
lhu 1ou n So
Nhng mon toan hoc nh la ai so, giai tch, xac
suat va nhng mon toan hoc tinh vi khac a c
s dung e dien giai ly thuyet ve gia bieu (price
theory) cua phai hau co ien va ly thuyet ve li
tc (income theory) cua phai Keynesians. ien
hnh va thanh cong nhat la mon kinh te toan mo
(econometrics). Nhng chuyen gia kinh te toan
mo (econometricians), nhng ngi xay dng mo
th c kinh te qua nh ng phng trnh toa n ho c
(econometric models builders), kheo leo ket hp
130
VAI IEM KHAI QUAT
hang tram hoac hang ngan ang thc toan lai vi
nhau e giai thch trang thai cua mot nen kinh te
hoac mot ly thuyet kinh te. Nhng mo thc toan
hoc kinh te nang ve tien oan (forecasting mod-
els) c nhng cong ty t va c quan chnh quyen
s dung mot cach rong rai.
lhu Ho 1ho ng 1hoyo t
Ben canh mon kinh te toan mo con co hai mon
quan trong khac la mon nghien cu van hanh (op-
eration research) va mon giai tch nhap xuat (in-
put-output analysis). Ca hai mon eu la phan chi
cua phai ly thuyet tong quat ve he thong (general
systems theory) c em ap dung vao kinh te.
S trng cua mon nghien cu van hanh la ieu
h p c che tra ch vu (coordinating functions) e
toi a hoa hieu nang (to maximize efficiency) va
toi thieu hoa ph ton (to minimize costs) cua nhng
c s san xuat, nhat la oi vi c s san xuat a he
(multiple-product-line operations; multiple-plant
operations; multi-national operations). Nh ng
chuyen vien nghien cu van hanh ap dung thong
thao kien thc va kinh nghiem t nhng bo mon
ky thuat (engineering), kinh te, tam ly cong nghiep
(industrial psychology), thong ke, quan tr (man-
agement/ administration), va toan hoc.
131
VAI IEM KHAI QUAT
Mon giai tch nhap xuat c ap dung rong rai
nhng quoc gia cong san i theo nen kinh te trung
ng hoa ch nh (central planning economy).
Theo nguyen van cua Wassily Leontief, kinh te
gia Hoa Ky goc Nga, nhng bang giai tch nhap
xuat (input-output analyses) giai thch s lu hanh
(the flow) cu a ha ng ho a va dch vu gi a nh ng
khu vc kinh te cua quoc gia (individual sectors
of national economy). Du rang co nhieu khiem
khuyet ve ky thuat, mon giai tch nhap xuat a co
a nh h ng kha l n tre n t t ng kinh te (eco-
nomic thinking).
Gio i Ha n Co a
kinb Tc Ho c
Kinh te la bo mo n khoa ho c xa ho i (social sci-
ence) ch kho ng pha i la bo mo n khoa ho c va t
chat (physical science). Phan ln, no xoay quanh
nh ng va n e thuo c ve con ng i. Ch co mo t
phan t la e cap ti nhng van e thuoc lanh vc
vat ly nh la tng quan cua khoa hoc ky thuat
trong san xuat. V thai o cua con ngi thay oi
theo ngoai canh ch khong bat bien nh vat chat
tung phuc theo qui luat vat ly, nhng nguyen tac
kinh te v vay cung uyen chuyen. Noi mot cach
khac, kinh te la mot bo mon khoa hoc thieu chnh
xac (inexact science). Cong vao o kinh te gia
132
VAI IEM KHAI QUAT
khong the th nghiem ket qua hoac tai lap ieu
kien a tao ra ket qua th nghiem bang cach
khong che nhng tac to mot cach trc tiep va chac
cha n nh la nh ng chuye n gia ho a cha t hoa c
chuyen gia vat ly lam th nghiem trong phong th
nghiem (laboratory), cho nen ay cung la ly do
giai thch tai sao bo mon khoa hoc nay khong the
at mc chnh xac so vi khoa hoc vat chat.
V khong the lam nhng cuoc th nghiem co the
lan lt gian cach anh hng cua nhng bien to
(isolate the impact of variables affecting an out-
come one at time) theo phng pha p cu a khoa
ho c va t cha t , kinh te gia buo c pha i la m nh ng
cuo c th nghie m ve t t ng (thought experi-
ments) da tren trc to (priori) va gia nh la (to
assume) ta t ca nh ng pha n to kha c kho ng thay
oi (other factors are constant). Roi t o dung
lua n ly (logic) e a ra mo t ke t lua n phu h p
nam trong gii han cua qui c gia nh (assumed
premises). Neu qui c gia nh tng oi gan
vi s that (reasonable representations of reality)
va luan ly khong co cho s h (flawless), ket luan
c chap nhan va coi la ung vi s that (conclu-
sion should be a valid representation of reality).
Tie n trnh lua n ly (logic process) trong bo mo n
kinh te c em ra ap dung thng la mot phng
phap c chnh thc hoa (a formalized method)
chang han nh la nhng phng trnh toan hoc.
133
VAI IEM KHAI QUAT
Cong viec cua kinh te gia bao gom ca viec thiet
la p nh ng mo th c kinh te (building economic
models). Mo t mo th c kinh te la mo t to ng the
c xay dng tren tng quan cua nhng nguyen
tac kinh te nham giai thch kinh te van hanh nh
the na o. Nh ng mo th c kinh te na y ca n pha i
c hieu la ch phac hoa mot cach rat s quat ve
s that kinh te (economic truth).
Bi v nhng mo thc kinh te c kien truc t
luan ly da tren trc to (a priori reasoning) cho
nen khong the thoat khoi s anh gia, quan iem
xa hoi, hoac kinh nghiem ban than cua ca nhan
thiet lap mo thc.
Ca i kho kha n nha t trong vie c thie t la p mo th c
kinh te la tm cach giai thch thai o cua con ngi.
Kho khan la v thai o cua con ngi khong co
nh. Trong viec co gang giai thch mot cach hp
ly s va n ha nh kinh te , ba ng ca ch thie t la p mo
thc giai thch thai o cua con ngi oi vi mot
hoan canh co nh nao o, nhng ngi thiet lap
mo thc kinh te thng vap phai nhng cam bay
hoac th thach nh sau:
Quan He Nhan Qua Nguyen nhan va hau
qua trong lanh vc kinh te rat kho phan. V
va y, i e n s xa c nh quan he nha n qua
(causal relationship) co the la mot sai lam. Th
du thuy trieu va v tr cua mat trang trong vong
134
VAI IEM KHAI QUAT
quy ao van hanh i lien nhau. Trong s quan
he na y ma t tra ng la nha n co n thu y trie u la
qua. Ngay va em cung i lien nhau. Cai s
that i lien nhau cua ngay va em ch ve s
tng quan vi nhau (correlation) cua hai oi
t ng. Nhng kho ng v cho tng quan v i
nhau o ma co the xac nh c quan he nhan
qua gi a nga y va e m. The m va o o ly do
kho xac nh quan he nhan qua trong kinh te
la v co qua nhie u ta c to kinh te va ta m ta c
ong cua nhng tac to nay luon luon thay oi.
oi khi s quan he cua nhng tac to cung ch
hien hu ngan han.
Giong Nhau, Nh Nhau, Tng ng, ong
Dang T cai ung hoac tot cho mot tieu the
i en ket luan ung hoac tot cho mot ai the
hoa c cho mo t ta p the d a tre n nh ng ie m
giong nhau, nh nhau, tng ng, tng can,
hoac ong dang co the la mot sai lam. Th du
nh a p du ng la p lua n cu a kinh te ca he va o
hoan canh cua kinh te cong he co the la mot
sai lam. Hoac thay mot phng thc hu hieu
oi vi cong ty XYZ, mot th du khac, cho la
se hu hieu oi vi tat ca nhng cong ty cung
c hoac cung loai co the la mot sai lam.
Gia nh a so nhng phan tch co khuynh
h ng xa c nh quan he nha n qua e u d a
tren s gia nh la neu tat ca nhng yeu to
135
VAI IEM KHAI QUAT
khac eu khong bien oi (assuming all other
factors are held constant). Nhng nhng gia
nh t khi ung vi thc tai. V vay xac nh
quan he nhan qua da tren gia nh co the la
mot sai lam.
Tng o i Tnh Trong Tha i o A p du ng
nh ng nh lua t ve tha i o cu a con ng i
(laws of human behavior) trong lanh vc kinh
te co the la mot sai lam. Thai o cua con ngi
khong nhat thiet thuy chung nh nhat trong
moi trng hp [va oi khi ngay ca cung mot
tr ng h p cu ng va y]. Th du nh ca i ie u
lam cho thai o cua con ngi het sc la hp ly
trong giai oan kinh te tr tre co the se lam cho
thai o con ngi tr thanh het sc phi ly trong
giai oan kinh te phon thnh. V vay, s that
kinh te ch la s that tng oi.
D Vong & Tuy Tnh Bi v kinh te xoay
quanh nh ng quye t nh (decisions) va pha n
ng (reactions) cua con ngi cho nen d vong
(expectations) cua con ngi ong mot vai tro
then chot trong s hnh thanh dang tnh kinh te
(economic patterns). Tuy nhie n, cha mo t
ngi nao co the thong suot va mo phong c
d vong hnh thanh nh the nao (how expec-
tations develop). Cho ne n, d vo ng th ng
san xuat tuy tnh trong kinh te (randomness in
economics). V kho ng the ca n o c d
136
VAI IEM KHAI QUAT
vong, trong khi a so nhng tac to kinh te eu
da tren d vong, cho nen rat la kho khan trong
viec tm kiem nhng tac to co the ap dung rong
rai. ay cung la ly do tai sau nhng d phong
kinh te (economic predictions) t khi chnh xac.
Thuc ay Tham Kn Con ngi thng co
mot cach hanh ong nao o (act in a particular
way) e at lay ket qua mong muon (to bring
about certain intented results) do s thuc ay
tham kn (motivation) cua ho. Tuy nhien ket
qua mong muon khong nhat thiet xay ra du la
ca ch ha nh o ng o a th c hie n. V va y,
nh ng o l ng kinh te kha o nghie m nh ng
ie u a xa y ra trong tng quan gi a ha nh
ong va hau qua rat kho co the hieu c s
thuc ay tham kn, nhat la khi ket qua mong
muon khac xa vi ket qua thc s (actual re-
sults).
Tat ca nhng iem neu tren nham nhan manh mot
ieu: s that kinh te ch co tnh cach tng oi.
Noi mot cach khac, s that kinh te khong phai la
chan ly.
137
VAI IEM KHAI QUAT
Nbo ng Mo
Hnb kinb Tc
He thong kinh te cua mot quoc gia thng c
nhn qua 2 mo hnh: kinh te th trng t do hoac
kinh te trung ng hoach nh.
Kinh te th tr ng t do (free-market economy;
free-enterprise economy) la mot he thong kinh te
trong o ca nhan, thay v nha cam quyen, quyet
nh tat ca nhng hoat ong va giao hoan kinh te.
Ca nhan c t do chon viec lam cho mnh, t
do quyet nh tieu xai hay tiet kiem, t do chon
mua va cho n ba n, t do la m nh ng quye t nh
kinh te cho ca nhan, van van. Nhng nguyen tac
cua kinh te th trng t do bat nguon t t tng
kinh te t da n (laissez faire) cu a Adam Smith.
Theo ong, tac ong ca nhan e thoa man nhu cau
kinh te cho chnh ho se qua ban tay vo hnh, giup
cho kinh te cua toan xa hoi phong phu hn. Con
chnh quyen ch nen can thiep mot cach gii han
trong vai tro cung cap (provider) nhng san pham
cong ch (public goods)
5
va vai tro kiem soat (regu-
lator) khi can thiet e han che nhng san pham
cong hai (public bads). Kinh te th trng c
coi la mo thc kinh te cua khoi t do.
Ng c la i v i he tho ng kinh te th tr ng, ne n
kinh te trung ng hoach nh (centrally planned
138
VAI IEM KHAI QUAT
economy; socialist economy), nha ca m quye n
quye t nh ta t ca hoa c pha n l n mo i sinh hoa t
kinh te. Lien Bang Xo Viet (USSR) la quoc gia
au tien theo uoi kinh te trung ng hoach nh
v i ke hoa ch kinh te 5 na m ban ha nh va o na m
1928. Tat ca cac quoc gia cong san khac eu theo
got chan cua an anh Lien Xo.
Mot so quoc gia tren the gii co nen kinh te mang
ban sac pha tron cua hai dang tren. Th du nh
nhng quoc gia thuoc Scandinavia [Sweden, Den-
mark, Finland, Norway] mang ban sac dan chu xa
hoi (social democracy) va Yugoslavia trc ay,
t thap nien 1950 cho ti thap nien 1980, mang
ban sac xa hoi chu ngha cap tien (liberal social-
ism)
Nbo ng Nan
c kinb Tc
Nhng kho khan ln nhat cua nen kinh te th trng
t do xoay quanh nh ng va n e nh la tha t
nghiep, lam phat, va bat bnh ang. Song song,
nen kinh te trung ng hoach nh ng au vi
nh ng kho kha n kho ng ke m xoay quanh nh ng
van e nh la phung ph nhan lc va nguyen lieu
san xuat, ch tieu phan phoi khong ap ng nhu
cau ca nhan, c che hanh chnh th lai (bureau-
139
VAI IEM KHAI QUAT
cracy) cha m cha p na ng ne , va na n khan hie m
(shortages) tram trong, nhan cong thieu sang tao
va thieu trach nhiem, van van.
Nhng ngi theo kinh te th trng t do tin rang
no co nhieu li iem. Th nhat, kinh te th trng
t do khuye n khch ca nha n t a m nha n tra ch
nhiem quyet nh cho i song cua chnh ho. Th
hai, t do kinh te la phan anh phuc li cua t do
chnh tr. Th ba, nhng nen kinh te th trng t
do hie u qua hn nh ng ne n kinh te trung ng
hoach nh rat xa.
Nh ng ng i cho ng kinh te th tr ng t do th
cho rang co nhieu cai bat on. Th nhat, kinh te
th trng t do khong the bao am c nhng
gia tr xa hoi can ban (basic social values). Th
hai, no co khuynh hng bat bnh ang trong s
pha n pho i va t cha t ro i t ba t bnh a ng kinh te
sinh ra nhng bat bnh ang xa hoi. Th ba, kinh
te th trng t do cho phep ca nhan tch tu qua
nhieu tai san va s dung sc manh kinh te e tao
a nh h ng va v va y co the e do a e n guo ng
may chnh tr va chnh quyen.
Xa Ho i To a n
Ne n kinh te th tr ng t do (free-market
economy) con c biet di cai ten nen kinh te
140
VAI IEM KHAI QUAT
t ba n (capitalistic economy). Va nh ng quo c
gia co nen kinh te t ban c nh danh la nhng
xa hoi t ban.
T nh ng xa ho i co xa cho e n nh ng xa ho i
trc cuoc cach mang khoa hoc, noi chung la xa
hoi tien t ban, con ngi a biet san xuat, biet ap
du ng ky thua t e na ng cao sa n xua t, bie t giao
thng mua ban, biet xuat nhap hang hoa t luc
a nay sang luc a khac, biet dung tien va van
dung lai suat, van van. Nhng nhng xa hoi nay
kho ng c nh danh la nh ng xa ho i co ne n
kinh te t ban. Khong ai goi nhng quoc gia cua
Au Chau trong thi ky Mediaval hoac nhng quoc
gia co nen van minh lau i nh Trung Hoa, An
o, Hy Lap la nhng quoc gia t ban. Khong ai
go i nh ng pharaoh cu a A Ra p, hoa c nh ng tay
doanh nhan cua La Ma hoac Marco Polo la nhng
nha t ban. Nh vay th nhng yeu to nao giup
nh danh mot xa hoi t ban a vang mat nhng
xa hoi trc cuoc cach mang khoa hoc?
6
ie u hie n nhie n nha t co le la s va ng ma t cu a
nhng he thong th trng co to chc (organized
markets), nhng cai noi cua nen kinh te t ban.
Trong nhng xa hoi trc cuoc cach mang khoa
hoc dau la vai voc, vang bac, chau bau, vu kh,
muc suc, thc pham van van c mua ban tren
th trng nhng nhng hoat ong kinh te nay ch
co tnh cach theo tap quan hoac c quyet nh
141
VAI IEM KHAI QUAT
bi quyen han cua nhng v e vng, chu cong
hoac lanh chua. So vi cai mang nhen va phc
ta p v a kho ng lo cu a hoa t o ng kinh te t ba n
ngay nay, co the noi ma khong e ngai sai lac la
hoat ong kinh te cua nhng xa hoi tien t ban
thieu han nhng th trng co to chc. ac biet la
nh ng th tr ng quan tro ng th ng tha y trong
mo t xa ho i t ba n nh la th tr ng a o c, th
tr ng nha n co ng, va th tr ng ta i chnh hoa n
toan thieu vang trong nhng xa hoi tien t ban.
ie u th hai kho ng ke m pha n hie n nhie n la s
vang mat cua quyen t hu qui nh bi hien phap.
Tat ca nhng xa hoi tien t ban eu cong nhan
quyen lam chu tai san cua ca nhan. Tuy nhien,
quyen t hu ch danh cho nhng ca nhan thuoc
thanh phan cai tr hoac thanh phan c u ai
ma thoi. Khong mot xa hoi tien t ban nao cong
nhan quyen t hu bat kha xam pham cua tat ca
mo i ca nha n trong xa ho i. ie n hnh la A u
Chau, nong dan t khi c quyen lam chu ruong
nng do ho canh tac di c che cai tr cua gii
la nh chu a va gi i qu to c. Co n A Cha u, vua
chu a la m chu ca giang sn. T a t ai cho t i
than dan eu thuoc ve cua thien t. Con dan ch
c hng an loc khi thien t ban bo cho. Te
hn na la t ong sang Tay eu co te trang no
le . Nh ng ng i mang tha n pha n no le kho ng
c quyen t hu v chnh ho a la vat s hu
cua ke khac. Quyen t hu bat kha xam pham
142
VAI IEM KHAI QUAT
cho tat ca moi ca the khong phan biet giai cap la
mot t tng xa la trong nhng xa hoi tien t ban.
ieu th ba la s vang mat cua nhan quyen, trong
o co quyen t do mu sinh (economic freedom).
Trong xa ho i t ba n, ca nha n c quye n la m
viec hoac khong lam viec theo nh y muon, lam
vie c co lng hoa c la m vie c thie n nguye n theo
nh y muon, tm nghe nghiep thch hp theo nh
y muo n, tm ni la m vie c thch h p theo nh y
muon. Ngc lai trong nhng xa hoi tien t ban,
nong dan (peasants) khong c c hoi t do i
lai e mu sinh. Th thu cong (artisans) khong co
c ho i t do thay o i nghe nghie p. Da n b ba t
lam lnh thu khong co quyen t choi. Ngi b
ban lam no le khong co quyen phan oi. Hoat
ong kinh te cua ca nhan do lanh chua hoac chu
cong ch nh. i song cua ho b troi chat trong
cai tng quan chu t (serf to lord, slave to mas-
ter).
ie u th t la s va ng ma t cu a tinh tha n tro ng
doanh yeu tien. Trong nhng xa hoi t ban, tinh
than trong doanh yeu tien la ong lc thuc ay s
phat trien kinh te t ban. Roi vi tai san phong
phu trong tay nh va o hoa t o ng doanh thng
nhng ca nhan giau co mi dung tien tao ra anh
hng e t o co c hoi tham d vao guong may
lanh ao trong chnh quyen hoac lanh ao xa hoi.
Ngc lai, trong nhng xa hoi tien t ban nhng
143
VAI IEM KHAI QUAT
ca nha n theo uo i hoa t o ng kinh te c xe p
va o giai ca p tha p ke m. Te hn n a, d i a nh
hng cua ton giao (in Christendom) kinh tai la
ieu toi loi. Vi nhng ieu kien nh vay, giai
cap doanh nhan khong tao c the lc trong xa
hoi. Ca nhan co tham vong lanh ao thng lap
danh va la p tha n trong qua n o i, trong to a a n,
hoac trong ton giao. Vi quyen lc quan s, quyen
lc toa an, quyen lc ton giao ho chiem hu at
ai san vat cua ngi khac. T o, cua cai tai san
lan lt tap trung vao trong tay thieu so ca nhan
co kha na ng va phng tie n e t c oa t ba ng
bao lc.
ieu th nam la s vang mat cua nhng tac to san
xuat (factors of productions). Trong nhng xa hoi
tien t ban nhng tac to san xuat trong mot nen
kinh te t ban tc la s mai dung nhan cong,
a t ai, va c x ng ma y mo c cho sa n xua t
khong hien hu. D nhien la nhng cong cu dung
vao san xuat nh la nhan cong, at ai, nguyen
lieu thien nhien, va ngay ca c xng san xuat
luc nao cung co mat. Tuy nhien nhng th nay
khong mua ban tren th trng (not commoditized
for sale). Nhan cong ch c coi la san pham xa
hoi. Ch co giai cap nong no (serfs and slaves) co
tra ch nhie m lao o ng. Ho kho ng c tra tie n
lng. Ngc lai ho con phai tra tien thue dung
cu va go p mo t pha n thu hoa ch cu a ho cho chu
nhan. a oc c coi la at ai trong lanh tho
144
VAI IEM KHAI QUAT
cua quoc gia va khong ai c phep mua ban.
T nhng s that ang ghet cua nhng xa hoi
tien t ban cho thay mot phan nao cai thc chat
ang yeu cua mot xa hoi t ban. No ang yeu v
trong xa hoi t ban t do, dan chu va nhan quyen
cua con ngi c ton trong hn bat c mot xa
hoi nao trc o. Kinh te t ban s d a co the
thay c bo mat ngheo oi am am cua a cau,
bo mat t hang chuc ngan nam ve trc keo dai
en nhng the ky can ai, ch trong mot thi gian
ngan ngui la nh vao s song hanh cua he thong
chnh tr mang ac tnh ton trong t do, dan chu,
nhan quyen cua nhng xa hoi t ban.
7
Nbo ng Tbo Tba cb Mo i
S phon thnh kinh te vt bc cua khoi kinh te
th trng t do oi chieu vi s ngheo nan lac
ha u cu a kho i kinh te trung ng hoa ch nh la
ba ng ch ng hu ng ho n cho ca i thua su t cu a ne n
kinh te trung ng hoach nh. Vi mot loat sup
o cua khoi cong san ong Au va Lien Bang Xo
Vie t, mo hnh kinh te trung ng ta p quye n a
that s b khai t. Nhng quoc gia cong san con
so t la i cu ng a nhn tha y ie u na y va tm mo t
hng i mi. Trung Quoc va Viet Nam chuyen
hng qua cai goi la kinh te th trng theo nh
hng xa hoi chu ngha. Tuy s ket hp gia c
145
VAI IEM KHAI QUAT
che ang tr vi nen kinh te th trng t do la
mot cuoc hon nhan gng ep, nhng giai phap
nay cung co cai quyen ru rieng cua no. T nhng
kinh nghie m ho c c Lie n Xo , ba i ho c a y
xao tron va bat an v nhng thay oi qua nhanh
chong, mot so kinh te gia tren the gii tan ong
s chuye n h ng theo kie u na y. Ho hy vo ng
kinh te th trng co the thanh cong c trong
moi trng xa hoi chu ngha cung luc duy tr c
s on nh chnh tr trong nc, va nh o, co the
dan chu hoa dan dan guong may chnh tr. Trung
Quo c va Vie t Nam ang la nh ng ie m th
nghie m. Tha nh hay ba i cu a kinh te th tr ng
theo nh hng xa hoi chu ngha thi gian se tra
li. Dau thanh cong hay that bai, s th nghiem
nay nhat nh se a en nhng thay oi khong
nho trong tng lai. nh ng quo c gia t ba n
thuoc khoi t do, quyen lc kinh te nam trong tay
dan trong khi quyen lc chnh tr va quan s nam
trong tay nha cam quyen. ieu nay a giup quan
bnh can can quyen lc ben trong mot quoc gia.
Vi nen kinh te th trng theo nh hng xa hoi
chu ngha, neu thanh cong, s tap trung toan ven
quyen lc [chnh tr, kinh te, va quan s] se cho
nha nc ang tr mot quyen lc tuyet oi. Vi
ieu kien o, tng lai cua nhng quoc gia nay se
nh the na o? Ne u Trung Quo c gia u co hn va
nhieu da tam hn, van menh cua nhng quoc gia
A Chau se ra sao?
146
VAI IEM KHAI QUAT
Trong nh ng xa ho i tie n t ba n con ng i luo n
luo n o i die n v i nh ng ba t an trong i so ng.
Bat an v loan lac chien tranh, v benh tat hoanh
hanh, v nan oi kem lien mien, v cng hao ac
ba cp boc va moi th bao lc khac. Trong nhng
xa hoi cham tien ngay nay, con ngi cung oi
dien vi nhng bat an trong i song. Bat an v
nghe o o i la c ha u, v no ng su ng va ngu c tu e
doa, v con ngi bien thai e tr thanh cong cu
phuc vu ay cuong tn. Trong xa hoi t ban, con
ng i pha i o i die n v i nh ng th ba t an kha c.
Bat an v mat quan bnh do toc o thay oi nhanh
cho ng cu a khoa ho c ky thua t va cu a ie u kie n
kinh te va xa hoi gay ra. Bat an v mat quan bnh
trong tng quan gia con ngi va van vat (eco-
logical imbalance). Bat an v mat quan bnh trong
tng quan gi a nh ng chie u kho ng gian, th i
gian va ta m ly . Ba t an v ma t qua n bnh trong
tng quan gia nhu cau vat chat va nhu cau tam
linh.
Vi s kham pha va phat trien cc nhanh cua khoa
hoc va ky thuat, the gii ngay hom nay ang ng
trc nga t ng. Tat ca moi gia tr, moi mo
thc, moi ly thuyet, moi giao ieu eu lan lt b
thach thc. Xa hoi t ban von a nang ong cang
nang ong hn. Ca nhan trong he thong kinh te
t ban von a bat an cang bat an hn. Con ngi
ca ng lu c ca ng ca m tha y b hu t ha ng hn trong
nhng cn loc cua i song. Lieu la kinh te t
147
VAI IEM KHAI QUAT
ban co tiep tuc ton tai trong tng lai hay cung se
t bien hoac t huy??
Gbi Cbo
1
Nguyen c Cung, Kinh Te Viet Nam va Nen
Thnh Vng Chung Cua at Nc, 11/1998.
2
Nhu cau thu hut va tch luy vang bac chi phoi
sau rong en chnh sach noi tr (domestic policies)
thi o. Gia tang dan so va gi lng cua cong
nhan mc thap nhat la nhng iem trong yeu
trong chnh sach quoc gia. Chnh quyen thuc ay
dan chung san xuat hang hoa that nhieu vi gia
that re e ban ra nc ngoai ong thi that lng
buo c bu ng kho ng cho tie u xa i nh ng th xa x
pham nh la tra ru hoac vai voc lua la. Con tre
con cung tham d lao ong san xuat e gop cong
tao dng phon thnh cho at nc
3
T bien dung = t le thay oi cua nhu cau tieu thu
tren thay oi cua so lng tieu thu; hay la, mc
thoa man tieu thu tren n v sau cung cua mot
mon hang.
4
T bien cung = t le thay oi cua gia thanh tren
thay oi cua so lng san xuat; hay la, mc gia
san xuat tren n v sau cung cua mot mon hang.
148
VAI IEM KHAI QUAT
5
San pham cong ch, th du nh quoc phong (de-
fense), giao duc (education), luat phap va on nh
xa hoi (law and order) co hai ac tnh. Th nhat,
mot ca nhan tieu thu san pham cong ch se khong
lam giam bt so lng con lai cho ngi khac tieu
thu (the good left for others). Th hai, li hng
(benefit) mot ca nhan thu nhan khong tuy thuoc
vao so lng ong gop (contribution) cua ca nhan
o .
6
Robert Heilbroner & Lester Thurow (1982).
Economics Explained. NY: New York, Touch-
stone Book.
7
Noi nh vay khong co ngha la theo kinh te t
ba n se ba o a m co c t do da n chu trong
chnh tr. Mot so quoc gia theo kinh te t ban
nhng cho muc tieu chien tranh xam lc [nh
Nhat, c, Y vao thi trc] a bien thai va
tr thanh guong may phat xt.
NFN klNH TF:
S VAN HANH,
kF TOAN, VA
NHNG klFM
SO TkONG YF
151
VA NHNG KIEM SO KINH TE
T
am tng tng nh ang t tren cao nhn xuong
ca i bo i ca nh kinh te cu a Hoa Ky tre n ma t a t.
Trong boi canh o co hang t mon dch vu va hang
ho a c va n chuye n t i tay ng i tie u thu ; co
hang chuc trieu c s doanh thng ln nho ban
ron mua ban san xuat; co hang tram trieu con ngi
lam khong biet bao nhieu cuoc giao hoan; co hang
khoi tien chuyen tay gia nhng ca nhan, nhng
ngan hang, nhng c s mau dch quoc noi, nhng
c s mau dch quoc te, nhng c s cong quyen
lien bang, nhng c s cong quyen tieu bang va
a phng. Nhng hoat ong nay dien ra khong
ngng ngh va cung khong bao gi cham dt.
Vi cai boi canh va to ln va sinh ong lai va
phc tap nh vay, bang vao phng cach nao ma
152
NEN KINH TE: S VAN HANH, KE TOAN
nhng kinh te gia a co the capture c tam
voc va nhng thay oi lien tuc cua nen kinh te
Hoa Ky mot cach tng oi trung thc?
Vong Van
Hanb kinb Tc
Nen kinh te cua mot quoc gia co the nhn qua cai
goi la vong van hanh kinh te (circular flow of
economy). Trong vo ng va n ha nh na y la nh ng
do ng va n ha nh giao hoa n kinh te gi a ta p h p
cua tat ca nhng ca nhan, c goi la tap hp ho
gia c (households), va tap hp cua tat ca c s
san xuat va mau dch, c goi la tap hp doanh
thng (businesses).
Nhn t nhng tng quan trong th trng phan
to san xuat (production factor market), tap hp ho
gia c cung ca p nha n co ng, o ng sa n,ba t o ng
san, va tai chnh cho tap hp doanh thng, ai
die n b i do ng va n ha nh cung ca p pha n to sa n
xuat (flow of factor services) DVH1. Ngc lai
tap hp doanh thng chi tra cho tap hp ho gia
c tien lng nhan cong (wage), tien thue (rent),
tien lai ph (interest) va tien li thu au t (profits)
ai dien bi dong van hanh chi tra cho phan to
sa n xua t (flow of payments for factor services)
DVH2.
153
h0 Ik 6U h0 Ik 6U
$ $ $ $
$ $ $ $
0khh ThU0h 0khh ThU0h
Th[ TU0h
V&hh
Th[ TU0h
FT8X
Nhn t mo t ma t kha c, nh ng tng quan trong
th trng dch vu va hang hoa (product market),
tap hp doanh thng cung cap dch vu va hang
hoa cho tap hp ho gia c, ai dien bi dong van
ha nh dch vu va ha ng ho a (flow of goods and
services) DVH3. Va ng nhien la tap hp ho
gia c phai tra tien mua dch vu va hang hoa tieu
thu cho tap hp doanh thng, ai dien bi dong
van hanh chi tieu cho dch vu va hang hoa (flow
of spending on goods and services) DVH4.
Mot lan na tr lai vi cai boi canh to ln va ay
Ch2-1
154
sinh ong khong ngng ngh cua nen kinh te Hoa
Ky , c t ng t ng la nh ng giao hoa n cha ng
cht phc tap cua no m i dan e roi nhng cho
cho hnh anh chuyen lu that ro net (1) cua tien te
va (2) cu a dch vu va ha ng ho a theo bo n do ng
van hanh kinh te va noi tren. T cai boi canh
luc mi nhn vao dng nh rat la hon loan (chaos)
o hien len cai trat t (order) cua chnh no, hnh
Ch2-1. Dau cho mot nen kinh te co ln en au,
co sinh ong en au, co phc tap en au i na
no van khong ra khoi bon dong van hanh can ban
va noi. Va nh vao cai trat t can ban o, chuyen
gia kinh te a co the o lng va quan sat nhng
chuyen ong kinh te mot cach kha trung thc.
Qoy oc
kc Toan kinb Tc
Tuy nhien muon o c nhng dong van hanh,
chuyen gia kinh te con can phai nh vao nhng
quy c ke toan kinh te. Phng phap ke toan
li tc quoc gia (national income accounting) da
tren hai quy c can ban:
Quy c th nhat: mot ong chi tieu cung la
mot ong li tc (a dollar spent is a dollar re-
ceived). Noi mot cach khac, ngi mua chi ra
mot so tien tieu (spending) th so tien o cung
tr thanh la li tc (income) cua ngi ban.
155
Va nh vay, tong lng chi tieu (total expendi-
ture) se bang vi tong lng li tc (total in-
come).
Quy c th nh: mot mon hang a c san
xuat (produced) la mot mon hang a c mua
(bought). Noi mot cach khac, dau la mon hang
cha ban (have not sold) nhng van c tnh la
a c mua ton kho bi c s doanh thng
san xuat ra mon hang (counted as sales to the
firm producing it). V vay, gia tr cua tong lng
san xuat (value of total output) bang vi tong
lng ban (total sales).
Quy c th nha t, quy c l i t c ba ng v i chi
tieu, c ai dien bi s quan bnh gia hai dong
van hanh DVH2 va DVH4, tc la DVH2=DVH4.
ay cung chnh la hai dong van hanh cua tien te
(monetary flows) ben trong mot nen kinh te.
Quy c th hai, quy c cung ng bang vi nhu
cau, c ai dien bi s quan bnh gia hai dong
van hanh DVH1 va DVH3, tc la DVH1=DVH3.
ay cung chnh la hai dong van hanh cua hang
hoa va dch vu (flows of products) ben trong mot
nen kinh te.
Cung chieu theo quy c ke toan kinh te, hang
hoa c chia ra lam hai loai: hang hoa man trnh
(final products; final goods) va hang hoa cha man
trnh (immediate products; immediate goods).
156
Hang hoa man trnh c nh ngha la hang hoa
khong phai trai qua them mot giai oan nao na
trong tien trnh san xuat va, nh vay, c giao
ban vao tay ngi sau cung s dung no (sold to
end users) trong mo t chu ky ke toa n (measure-
ment period). e cho ung vi hai quy c tren,
ke toan kinh te ch cong hang hoa man trnh va
dch vu vao tong lng kinh te cua quoc gia. Gia
du nh no ng da n ba n $100 ga o tra ng cho nha
ma y la m bo t ga o. Sau khi la m tha nh bo t, nha
may ban so bot o cho lo banh m vi so tien la
$250. Sau khi lam thanh banh vi so bot o, lo
ba nh m ba n cho c a ha ng ba nh v i so tie n la
$400. Sau o ca hang banh ban cho khach hang
va thu c $500. Trong tien trnh san xuat, ch
co $500 vao giai oan sau cung [man trnh] la
c cong vao tong lng kinh te cua quoc gia.
Phng phap ke toan li tc quoc gia ra i vao
khoa ng 65 na m tr c. No la mo t trong nh ng
cong trnh sang tao cua ong Simon Kuznets (1901-
1985). Ong ta tot nghiep tien s tai ai hoc Co-
lumbia University nam 1926 va phuc vu cho Na-
tional Bureau of Economic Research suot na the
ky. Ong thanh lap va lam cho hoan chnh phan
ln nhng kiem so kinh te hien nay. Ong cung la
ngi he thong hoa nen tang cua thong ke kinh
te e nghien cu nhng tng quan gia li tc,
tieu thu va au t. Ong cung a t mnh thiet lap
phng phap ke toan li tc quoc gia do o ong
157
h0 Ik 6U h0 Ik 6U
$ $ $ $
$ $ $ $
Th[ TU0h
V&hh
Th[ TU0h
FT8X
c coi la cha e cu a no , du ra ng tr c o
Franois Quesnay a t ng la ng i tie n phong
trong la nh v c na y. Nh va o nh ng co ng trnh
nay, ong a c giai thng Nobel vao nam 1971.
o Tong
toong kinb Tc
Tong lng kinh te la mot kiem so chnh yeu o
lng tam voc kinh te cua mot quoc gia (national
Ch2-2
158
h0 Ik 6U h0 Ik 6U
$ $ $ $
$ $ $ $
Th[ TU0h
V&hh
Th[ TU0h
FT8X
output). Co hai cach o tong lng kinh te. Cach
th nhat la o tong lng chi tieu cho dch vu va
hang hoa; tc la o dong van hanh DVH4, hnh
Ch2-2. Ca ch o na y co n c go i la phng
phap ke toan theo van hanh chi tieu (expenditure
approach). So o tong lng kinh te cua cach th
nhat nay c goi la kiem so TLKTC. Kiem so
nay c biet di mot cai ten quen thuoc hn,
o la kiem so tong san lng noi a (Gross Do-
mestic Product, GDP) hoac tong san lng quoc
gia (Gross National Product, GNP).
Ch2-3
159
Cach th nh la o tong lng li tc; tc la o
do ng va n ha nh DVH2, hnh Ch2-3. Ca ch na y
co n c go i la phng pha p ke toa n theo va n
hanh li tc (income approach). So o tong lng
kinh te cu a ca ch th nh c go i la kie m so
TLKTL. Kiem so nay con c biet di mot cai
ten quen thuoc hn; o la kiem so tong li tc noi
a (Gross Domestic Income, GDI).
Do 1ong Loong Ch 1oo
e thanh lap so o tong lng kinh te cua quoc
gia theo do ng va n ha nh chi tie u, kie m so to ng
lng kinh te TLKTC, kinh te gia em cong tat ca
gia tr chi tieu cho dch vu va hang hoa man trnh
mua bi t nhan, c s doanh thng, cong quyen,
va nc ngoai roi tr i tat ca gia tr chi tieu cho
dch vu va hang hoa cua ngoai quoc. So o nay
ai dien bi ang thc:
TLKT
C
= CT
CN
+ T
CN
+ CT
CQ
+ (X-N)
Trong o, CTCN ai dien cho tong lng chi tieu
va o dch vu va ha ng ho a tie u thu cu a t nha n
(personal consumption spending), TCN ai dien
cho to ng l ng chi tie u va o a u t cu a t nha n
(private domestic investment spending), CTCQ
a i die n cho chi tie u cu a co ng quye n (govern-
ment spending), va X-N a i die n cho chnh
160
lng chi tieu vao hang nhap khau (foreign net
export spending). X-N cung la tong lng sai
biet mau dch trong o X ai dien cho tong gia
tr xuat khau va N ai dien cho tong gia tr nhap
kha u.
Tong lng chi tieu vao dch vu va hang hoa tieu
thu cua t nhan, CTCN, la gia tr tong cong cua tat
ca dch vu va ha ng hoa ho gia c a tie u thu .
Trong o bao go m: (1) chi tie u cho ha ng ho a
trng dung (durable goods), tc la hang hoa ben
co the x dung c t 3 nam tr len chang han
nh xe hi, tu lanh, ban ghe, van van; (2) chi tieu
cho ha ng ho a oa n du ng (non-durable goods),
tc la hang hoa khong ben ch x dung trong mot
thi gian ngan chang han nh quan ao, thc pham,
thuoc men, van van; va (3) chi tieu cho dch vu
(services), t c la nh ng co ng vie c co tnh ca ch
phuc dch cho cong chung chang han nh dch vu
tai chnh (financial services), dch vu bao ve sc
khoe (health care services), lam mong tay, lam
toc, van van.
Chi tie u cho nha m i ca t (new home) hoa c chi
tieu cho nhng mon hang cu chuyen nhng lai,
nh la xe cu (used car) hoa c tu la nh cu (used
freezer) khong c tnh vao CTCN.
Tong lng chi tieu vao au t cua t nhan, TCN,
bao gom: (1) chi tieu cho may moc mi, dung cu
161
m i, va c x ng sa n xua t m i (new plant and
equipment); (2) chi tie u cho ha ng ho a to n kho
mi (changes in business inventories); va (3) chi
tieu cho xay cat gia c mi (residential construc-
tion), chung c (multi-family house; apartment
complex) hoac t xa (single family house).
Tong lng chi tieu vao au t cua t nhan, au
t th c h u (economic investment), kho ng co ng
vao chi tieu cua ngi ngoai quoc at mua may
moc v no thuoc vao muc xuat khau. Chi tieu cho
chng khoan (securities) cung khong c cong
va o v a y ch la hnh th c chuye n nh ng chu
quyen, au t tai hu (financial investment), ch
khong trc tiep ong gop vao san xuat.
Tong lng chi tieu vao au t cua t nhan cho
so t ban mi (new capital) c goi la tong lng
au t noi a cua t nhan (Gross Private Domes-
tic Investment or GPDI). T tong lng co y
noi no tnh vao tat ca chi tieu cho t ban mi cha
ieu chnh cho gia tr hao mon hoac phe thai cua
so t ban cu. Ch noi a co y noi so t ban mi
c at mua t nhng cong ty san xuat noi a.
Va ch t nhan co y noi no khong cong vao chi
tieu cua cong quyen. Sau khi ieu chnh cho tong
lng hao giam t ban (depreciation; capital con-
sumption allowance), HGTB, chi tieu vao au t
cua t nhan c goi la chnh lng au t (Net
Private Investment), CLT, a i die n ba ng a ng
162
thc:
CLT
CN
= T
CN
- HGTB
May moc c xng dung vao san xuat se b hao
mon theo so lng san xuat va thi gian. Phan
hao mon nh bang gia tr tien te theo nguyen tac
ke toan c goi la hao giam t ban.
Chi tieu vao cong trnh xay cat t xa c coi la
au t la v s hu dung rat dai han cua chung so
vi hang hoa tieu thu, dau la hang hoa oan dung
hay trng dung. Cong vao o, chung c mi co
the c xay cat vi muc ch cho thue.
Tong lng hang hoa ton kho gia tang (inventory
growth) c coi la au t (investment) trong khi
tong lng hang hoa ton kho giam thieu (inven-
tory shrinkage) c go i la thoa i a u t (disin-
vestment). Khoan gia tang cua hang hoa ton kho
c cong vao kiem so au t. Ngc lai, khoan
gia m thie u cu a ha ng ho a to n kho c tr cho
kiem so au t.
To ng l ng chi tie u cu a co ng quye n, CTCQ, bao
go m ta t ca nh ng chi tie u t ca p lie n bang cho
en cap a phng. Cong quyen chi tieu vao u
loai hang hoa va dch vu, t mua chien ham cho
en xay sa ng xa cau cong, cho en tra lng
nhan vien cu hoa, nhan vien canh sat, van van.
163
Tuy nhien, chi tieu cua cong quyen khong cong
vao nhng khoan chuyen chi cong tr (govern-
ment transfer payments). Nh ng chng trnh
cong tr dai han (entitlements) nh la tr tc an
sinh (welfare), tr tc cho cu chien binh (veterant
benefits), tr ph y dng (medicare), van van ch
thuan tuy chuyen hoan tai chnh cho muc ch xa
hoi ch khong phai la mot giao hoan kinh te nh
ong gop vao san xuat.
Tong lng sai biet mau dch, X-N, ai dien cho
tong lng chi tieu cua ngoai quoc vao dch vu va
hang hoa do noi a san xuat tr cho tong lng
chi tieu cua ca hai canh cong quyen va t nhan
vao dch vu va hang hoa do ngoai quoc san xuat
(net export spending).
Tom lai, tong lng kinh te theo dong van hanh
chi tieu cung co the c nh ngha la chi tieu
tong hp (aggregate expenditures) cua gii tieu
thu (consumer spending), gii doanh thng (busi-
ness investment), co ng quye n (government pur-
chases), va ngoai quoc (net spending by foreign-
ers). nh ngha nay cua kiem so tong lng kinh
te phan anh nhu cau tong hp (aggregate demand)
cua nen kinh te.
To ng l ng kinh te , TLKTc, sau khi tr i cho
to ng l ng hao gia m t ba n c go i la chnh
lng kinh te (Net GDP).
164
CLKT
C
= TLKT
C
- HGTB
Do 1ong Loong Lo 1oc
Cung e o tong lng kinh te cua quoc gia, nhng
theo dong van hanh li tc, kinh te gia trc het
thanh lap kiem so li tc quoc gia (National In-
come), LTQG, bang cach cong tat ca nguon li tc
cua quoc gia trong o bao gom tong lng lng
thu (wages & salaries), tong lng thue thu (rental
income), to ng l ng l i thu doanh thng (pro-
prietor income & corporate profits) va chnh lng
lai thu (interest income). Roi sau o ieu chnh
kiem so li tc quoc gia vi tong lng thue, tong
lng hao giam t ban va tong lng chuyen chi
e thanh lap kiem so tong lng kinh te, TLKTL.
Kiem so li tc quoc gia c ai dien bi ang
thc:
LT
QG
= TL Lng Thu + TL Thue Thu
+ TL Li Thu Doanh Thng
+ CL Lai Thu
Tong lng lng thu bao gom tien lng (wages
& salaries) va tat ca nhng bong loc (fringe ben-
efits) nh la tien bao hiem sc khoe (health insur-
ance), tien lng ngh dng (paid vacation), tien
165
t ng th ng (bonuses and stock options), tie n
ky thac vao quy an sinh xa hoi (firms contribu-
tion to social security) van van.
Tong lng thue thu bao gom tat ca li tc t bat
ong san (real property) cho thue nh la nha ,
at ai, van phong lam viec van van. Hoac cung
co the la li tc t nhng ong san cho thue nh
la xe van tai (U-Haul trailers), bang anh (video-
tapes), quan ao, van van.
To ng l ng l i thu doanh thng bao go m hai
phan: (1) li thu cua c s doanh thng khong
thuoc dang cong ty (proprietors income) va (2)
li thu cua c s doanh thng di dang cong ty
(corporate profits). Nh ng c s doanh thng
khong thuoc dang cong ty bao gom nhng c s
d i da ng chu quye n n phng (proprietors),
c s di dang chu quyen a phng (partner-
ships), hoi oan chuyen nghiep (professional as-
sociations) va nong trai cha c chnh thc doanh
hoa (unincorporated farm).
Chnh lng lai thu (net interest) bao gom tat ca
lai thu chu n (lenders, bondholders) a nhan c
nh cho vay m n va o mu c ch doanh thng
(interest paid by business) tr i cho tat ca lai thu
do tap hp ho gia c hoac do cong quyen a chi
tra cho nh ng vay m n kho ng du ng va o mu c
ch san xuat dch vu va hang hoa.
166
Chuye n vie n ke toa n l i t c quo c gia (national
income accountants) co the dung ho s khai thue
li tc thng nien (income tax returns) e tnh
to ng l ng kinh te theo do ng va n ha nh l i t c.
Tuy nhien phng phap nay tuy thuoc rat nhieu
vao xac tnh [s thanh thc cua ngi khai thue]
va thi gian tnh [phai i cho en sau thang t
moi nam] cua tin lieu dung vao viec chiet tnh. V
nhng ly do nay cho nen kiem so tong lng kinh
te theo dong van hanh li tc ch c dung e
pho i kie m so o to ng l ng kinh te theo do ng
van hanh chi tieu.
Mot phng phap khac la dung tin lieu trong ho
s khai thue do nh ng c s doanh thng ba o
ca o e n c quan co ng quye n ha ng tha ng (taxes
reported monthly) e chie t tnh kie m so to ng
lng kinh te bang cach tong cong so lng gia tr
doanh du (value-added technique). Gia tr doanh
vu la khoan sai biet gia gia tr cua dch vu hoac
hang hoa san xuat (sales) vi gia tr chi mua dch
vu va hang hoa t c s doanh thng khac e
dung vao san xuat (purchases of immediate goods)
Lon Ho Su ot
Cou L1C & 1LK1
Kiem so li tc quoc gia, LTQG, va kiem so tong
lng kinh te khong can bang nhau. Trong kiem
167
so TLKT co bao go m to ng l ng thue doanh
thng gia n thu (indirect business taxes), to ng
l ng hao gia m t ba n (depreciation or capital
consumption allowance), nhng khoan chuyen chi
t tr (business transfer payments) va nhng khoan
phu tr doanh thng (subsidies).
Vi kiem so li tc quoc gia, kinh te gia co the
chiet tnh tong lng kinh te theo dong van hanh
li tc bang cach ieu chnh li tc quoc gia vi
tong lng hao giam t ban, HGTB, tong lng
thue doanh thng gia n thu, ThDTGT, to ng l ng
chuye n chi t tr , CCDT, va to ng l ng phu tr
doanh thng , PTDT. ieu chnh nay c ai
dien bang ang thc:
TLKT
L
= LT
QG
+ HGTB + CC
DT
+ Th
DTGT
- PTDT
To ng l ng thue doanh thng gia n thu (sales
taxes) la khoan tien thue anh vao tieu thu (sales
taxes) do c s doanh thng ng ra thu va
chuyen ti cong quyen. Trong o co ca tien thue
quan (custom duties) va tien cap giay phep hanh
nghe (license fees).
To ng l ng phu tr doanh thng go m nh ng
khoan chuyen chi cong tr cho doanh thng (sub-
sidy payments) vi muc ch tr giup khong mang
168
tnh cach giao hoan mua ban.
Chuyen chi t tr la nhng khoan doanh thng
pha i chi tra nhng kho ng mang tnh ca ch giao
hoan mua ban (outlay by business for which no
goods or service is exchanged). Th du nh tien
tra thue ha ng hoa (excise taxes), tie n tra lng
hu dng cho nhan vien (payouts under deferred
compensation arrangements), tien qua bieu (gifts)
hoac tien tr giup thien nguyen (donations).
Nh vay, tong lng kinh te nhn t mat li tc la
tong so cua li tc quoc gia cong vi nhng khoan
chi tra can thiet trong cong viec san xuat (non-
income costs of of production) khong c coi la
li tc.
Hoac vi kiem so tong lng kinh te theo dong
van hanh chi tieu, TLKTC, kinh te gia co the chiet
tnh li tc quoc gia, LTQG, cung bang cach ieu
chnh tong lng kinh te vi tong lng hao giam
t ban, HGTB, tong lng thue doanh thng gian
thu, ThDTGT, tong lng chuyen chi t tr cho ca
nha n, CCDT, va to ng l ng chuye n chi co ng tr
cho doanh thng , PTDT [phu tr doanh thng].
ieu chnh nay c ai dien bang ang thc:
LT
QG
= TLKT
C
- HGTB - CC
DT
- Th
DTGT
+ PTDT
169
h0 Ik 6U h0 Ik 6U
$ $ $ $
$ $ $ $
TLkT
6
TLkT
L
Lon Ho Cou
1LK1C & 1LK1L
Kiem so TLKTL va kiem so TLKTC la hai cach
o to ng l ng kinh te kha c nhau cho mo t ne n
kinh te. Kiem so TLKTL o dong van hanh li
t c cu a ne n kinh te (GDI) trong khi kie m so
TLKTC o dong van hanh chi tieu cua nen kinh
te o (GDP), hnh Ch2-4.
V mo t o ng chi tie u cu ng la mo t o ng l i t c,
theo quy c th nha t, cho ne n to ng l ng chi
tieu van hanh trong mot nen kinh te tren mat ly
Ch2-4
170
6hI X0kT 6h0 Vhh 6hI X0kT 6h0 Vhh
M0k Vk0 (EFLk6EMEhT M0k Vk0 (EFLk6EMEhT) )
Ik T[ 60k Vhh Ik T[ 60k Vhh
8kh k (EVEh0E8) 8kh k (EVEh0E8)
Vhh 0h Vk0 8kh Vhh 0h Vk0 8kh
X0kT (kW MkTEIkL8) X0kT (kW MkTEIkL8)
Vhh 8kh X0kT Vhh 8kh X0kT
(00TF0T) (00TF0T)
TLkT
6
TLkT
L
thuyet phai bang vi tong lng li tc van hanh
trong nen kinh te o (GDP=GDI), tc la:
TLKT
L
= TLKT
C
Tuy nhien, tren thc te a so tin lieu dung e tnh
dong van hanh li tc c bao cao va ghi nhan
cho muc ch ke toan thuan tuy cho nen khi dung
e tnh nhng kiem so kinh te khong c hoan
my lam va v vay can phai c ieu chnh e co
the thiet lap c quan he bnh ang nh tren.
Ch2-5
171
Lie n he bnh a ng gi a TLKTL

va TLKTC cu ng
co the nhn tha y c qua vo ng va n ha nh cu a
chu ky ke toan, hnh Ch2-5.
Nh a tng trnh bay, kinh te gia thanh lap kiem
so li tc quoc gia, LTQG, bang cach cong tat ca li
tc cua tap hp ho gia c vi tat ca li tc cua tap
hp doanh thng. Hay la,
LT
QG
= Li Tc Cua Tap Hp HGC
+ Li Tc Cua Tap Hp DT
Theo quy c th nhat, tong lng li tc cua tap
hp ho gia c cung chnh la tong lng chi tra cho
phan to san xuat cua tap hp doanh thng. ong
thi tong lng li tc cua tap hp doanh thng
cung c goi la tong lng li thu doanh thng.
Cho nen kiem so LTQG c viet lai nh sau:
LT
QG
= TL Chi Tra PTSX +
TL Li Thu DT
Chi tra cho nhng phan to san xuat (factor pay-
ments) bao gom tien lng chi (wages & sala,ries),
tien thue chi (rent), tien lai chi (interest va c
ai dien bi ang thc:
Chi Tra PTSX = Tien Lng +
Tien Thue + Tien Lai
172
Li thu doanh thng (profits) la khoan sai biet
gia gia tr cua dch vu hoac hang hoa san xuat
(value of output) v i ta t ca chi ph a t va o sa n
xuat. Chi ph san xuat bao gom chi mua dch vu
va ha ng ho a t c s doanh thng kha c (pur-
chased from other firms) e dung vao san xuat va
chi tra cho nhng phan to san xuat. Li thu doanh
thng c ai dien bang ang thc:
Li Thu DT = Gia Tr DVHHSX
- (Chi Mua DVHH
+ Chi Tra PTSX)
Khoan sai biet gia gia tr cua dch vu hoac hang
hoa san xuat vi chi mua dch vu va hang hoa t
c s doanh thng khac e dung vao san xuat
con c goi la gia tr doanh vu (values added),
hay la:
Gia Tr Doanh Vu = Gia Tr DVHHSX
- Chi Mua DVHH
Do o li thu (profits) cung la khoan sai biet gia
gia tr doanh vu va phan chi tra cho phan to san
xuat, ai dien bi ang thc:
Li Thu DT = Gia Tr Doanh Vu
- Chi Tra PTSX
Nh vay, kiem so LTQG co the c viet lai theo
173
tng quan gia phan to san xuat, li thu doanh
thng, va gia tr doanh vu nh sau:
LT
QG

= TL Chi Tra PTSX
+ TL Li Thu DT
LT
QG
= TL Chi Tra PTSX
+ TL Gia Tr Doanh Vu
- TL Chi Tra PTSX
LT
QG
= TL Gia Tr Doanh Vu
V (1) tong lng gia tr doanh vu cua mot chu ky
ke toan cung chnh la TLKTC sau khi ieu chnh
tong lng thue doanh thng gian thu, tong lng
hao giam t ban, nhng khoan chuyen chi t tr
va nhng khoan phu tr doanh thng cua chu ky
o va v (2) to ng l ng chi tra PTSX co ng v i
tong lng li thu doanh thng cua mot chu ky
ke toan [tc TLQG] cung la TLKTL sau khi ieu
chnh tong lng thue doanh thng gian thu, tong
lng hao giam t ban, nhng khoan chuyen chi
t tr va nhng khoan phu tr doanh thng] cua
chu ky o cho nen:
TLKT
L
= TLKT
C
Noi |a & Qooc Gia
174
Trong lanh vc kinh te, nhng ch tong san lng
noi a va tong san lng quoc gia thng c
nhac en thng xuyen. Nhng, tong san lng
noi a la cai g? va tong san lng quoc gia la cai
g? Hai kiem so nay o hai thc the khac nhau
hay la cu ng o mo t th c the v i hai ca ch chie t
tnh khac nhau?
Tong san lng quoc gia (Gross National Product,
GNP) la mo t kie m so to ng l ng kinh te tho ng
dung trong nhieu nam trc. Tuy nhien, vao thang
2 nam 1992, Hoa Ky chnh thc hoa kiem so tong
san lng noi a (Gross Domestic Product, GDP)
e o lng tong lng kinh te cua quoc gia, thay
v dung tong san lng quoc gia nh trc o.
Tren cach tnh, kiem so tong san lng quoc gia
co phan khac biet vi kiem so tong lng noi a.
Tong san lng quoc gia la so o tong gia tr cua
tat ca hang hoa va dch vu do dan chung cua quoc
gia o san xuat trong nam bat ke hang hoa hoac
dch vu c san xuat t ni nao tren the gii; tc
la da tren yeu to cong dan (on the basis of who
produced them) [da tren iem nay co the noi no
nen c goi la tong san lng quoc dan th co
phan chnh xac hn]. Tong san lng noi a la
so o tong gia tr cua tat ca hang hoa va dch vu
trong na m c sa n xua t be n trong no i a cu a
quoc gia o va khong can biet ai lam chu hoac la
do co ng da n cu a n c na o sa n xua t; t c la d a
175
tren yeu to lanh tho (on the basis of where they
were produced).
Gia du nh trong nam 1997 giang s Nguyen Van
X, mot cong dan cua Hoa Ky, day ai hoc UCLA
cua Hoa Ky va nhan $50,000 tien lng. Cung
trong nam giang s Nguyen Van X day mot ai
hoc khac cua Gia Na ai vi so lng la $70,000.
Neu dung tong san lng quoc gia, $120,000 gia
tr cu a dch vu do gia ng s Nguye n Va n X sa n
xua t se c co ng va o GNP cu a Hoa Ky trong
khi GNP cua Gia Na ai cong vao con so khong
($0.0). Tuy nhien, neu dung tong san lng noi
a, ch co $50,000 gia tr cua dch vu do giang s
Nguyen Van X san xuat trong noi a Hoa Ky la
c co ng va o GDP cu a Hoa Ky trong khi
$70,000 se c cong vao GDP cua Gia Na ai.
S sai biet gia hai kiem so nay khong to lam so
vi phan tram cua tong lng kinh te va tuy vao
hoan canh kinh te cua tng quoc gia. Sai biet nay
c ai dien bi ang thc:
GNP = GDP + (li tc nhan c t khap
ni tren the gii) - (li tc chi tra
khap ni tren the gii)
Th du nh tong san lng noi a (GDP) cua Hoa
Ky nam 1997 cha ieu chnh lam phat la 8,079.9
t my kim. Li tc cua cong nhan va c s doanh
176
thng cua Hoa Ky nhan c t khap ni tren
the gi i la 262.2 t my kim. L i t c cu a co ng
nhan va c s doanh thng cua ngoai quoc khap
ni tren the gii nhan c t Hoa Ky [Hoa Ky
chi tra cho ho] la 282 t my kim . Do o, tong san
lng quoc gia (GNP) cua Hoa Ky nam 1997 cha
ieu chnh lam phat la 8,060.1 t my kim (8,079.9
+ 262.2 - 282 = 8,060.1). So sai biet 19.8 t my
kim ch vao khoang 0.25% cua GDP cua Hoa Ky.
To m la i, to ng sa n l ng quo c gia la to ng l ng
gia tr cu a ta t ca dch vu va ha ng ma n trnh do
cong dan san xuat, dau la c san xuat ben ngoai
lanh tho cua quoc gia. Con tong san lng noi
a la tong lng gia tr cua tat ca dch vu va hang
man trnh san xuat ben trong lanh tho cua quoc
gia, dau la c san xuat bi cong dan cua quoc
gia khac. Tong san lng noi a theo cach tnh
mi trong khi tong san lng quoc gia theo cach
tnh cu. Tuy cai mi la e thay cho cai cu nhng
kinh te gia van con dung cai cu, mot phan v theo
thoi quen va mot phan khac v van phai lam con-
version. Ngay nay, hau het nhng quoc gia tren
the gii eu dung kiem so tong san lng noi a
lam so o chnh.
Gia Tr| &
San toong
177
Ngoai s chng ngai thuat ng cua hai ch quoc
gia va no i a, ch sa n l ng cu ng ga y ra
nhie u kho kha n kho ng ke m. Theo nh ngha
cua t ien, ch san lng la e ch ve so lng
ha ng ho a sa n xua t trong mo t th i gian na o o .
Trong khi o, nh a trnh bay, kiem so tong san
lng quoc gia hoac tong san lng noi a la mot
con so c tha nh la p t ghi nha n so l ng chi
tieu trong dong van hanh tien te ch khong phai
t ghi nhan so lng hang hoa. So lng chi tieu
cho hang hoa c tnh theo n v tien te nh la
o ng o , o ng pound, o ng yen (monetary val-
ues) van van trong khi chnh so lng hang hoa
c tnh bang nhng n v khong thuoc tien te
nh la lo, ta, can, tan, cai, van van (physical units).
V vay, hai ch san lng de gay ra sai lac
(misconstrue) va lam cho roi loan (confuse) cai
khai niem vong van hanh kinh te.
Nh ng ch to ng sa n l ng phu h p v i do ng
van hanh dch vu va hang hoa, DVH1 va DVH3,
hn la phu hp vi dong van hanh tien te, DVH2
va DVH4.
Cung v nhng chng ngai tren nen tac gia tranh
du ng nh ng ch to ng sa n l ng no i a (GDP)
hoac tong san lng quoc gia (GNP) hoac tong li
tc noi a (GDI) ma ch dung t tong lng kinh
te, TLKT, e noi chung . ong thi dung TLKTC
e ch kiem so tong lng kinh te o theo dong
178
van hanh chi tieu va dung TLKTL e ch kiem so
tong lng kinh te o theo dong van hanh li tc.
Hie n nhie n ch C cu a TLKTC la e ch do ng
van hanh chi tieu va ch L cua TLKTL e ch
dong van hanh li tc.
Theo quy c ke toan kinh te, quy c th nhat,
to ng l ng chi tie u trong mo t ne n kinh te ba ng
vi tong lng li tc trong nen kinh te o. Cho
nen chi tieu hay li tc noi cho ung ra cung ch
la hai mat cua cung mot ong tien kinh te. T o,
hai so o TLKTC

va TLKTL tuy la hai kie m so
kha c nhau nhng cu ng o mo t th c the chung.
Thc the chung o la tam voc cua mot nen kinh
te (the size of the economy). V vay nhng ch
to ng l ng kinh te , to ng l ng kinh te o theo
dong van hanh chi tieu va tong lng kinh te o
theo dong van hanh li tc co le phu hp vi quy
c ke toan kinh te va phu hp vi khai niem ve
vong van hanh kinh te hn. Trnh bay mot cach
kha c,
TLKT = TLKT
C
= TLKT
L
toi Toc & Tict
kicm Ca Nban
Ngoai tong lng kinh te, chnh lng kinh te, va
179
li tc quoc gia, kinh te gia con ac biet chu y ti
ba kiem so khac. o la kiem so li tc ca nhan,
kiem so li tc kha tieu va kiem so tiet kiem ca
nha n.
L i t c ca nha n (personal income, PI), LTCN, la
tong lng cua tat ca moi th li tc cua tap hp
ho gia c (household income) trc khi tra thue
va sau khi ong bao hiem xa hoi. e tnh li tc
ca nhan, kinh te gia em li tc quoc gia, LTQG,
tr cho tong lng li thu cong ty doanh thng
gi lai (undistributed corporate profits with IVA &
CCA), LTGLDT, tr cho chnh lng lai ph doanh
thng chi tra (net interest, interest paid by busi-
ness), CLLTDT, tr cho to ng l ng ba o hie m xa
hoi (social insurance contributions), BHXH, cong
vao tong lng chuyen chi cong tr cho ca nhan
(government tranfer payments), CCCQ, co ng va o
tong lng chuyen chi t tr cho ca nhan (busi-
ness tranfer payments), CCDT, cong vao tong lng
lai tc nh ky cua ca nhan (personal interest in-
come), LTKCN, va cong vao tong lng lai tc
vo ky cu a ca nha n (personal dividend income),
LTVKCN. Cach tnh li tc ca nhan t li tc quoc
gia c ai dien bang ang thc:
LT
CN
= LT
QG
- LTGL
DT
- CLLT
DT
- BHXH + CC
CQ
+ CC
DT
180
+ LTK
CN
+ LTVK
CN
L i t c kha tie u (personal disposable income,
PDI), LTKTCN, la li tc ca nhan sau khi tr thue
li tc (after-tax personal income). e tnh li tc
kha tie u, kinh te gia em l i t c ca nha n (per-
sonal income) tr cho tong lng thue li tc ca
nhan (personal income taxes), ThCN:
LTKT
CN
= LT
CN
- Th
CN
Tiet kiem ca nhan (personal savings), TKCN, la
khoan con lai sau khi em tong lng li tc kha
tieu tr cho tat ca moi th chi tieu trong o bao
gom tong lng chi tieu cho dch vu va hang hoa
(personal consumption expenditure), CTCN, to ng
l ng la i ph ca nha n chi tra cho doanh thng
(interest paid by consumers to business), LPCN, va
tong lng chuyen chi ca nhan chuyen a vao
tay ngoai kieu (personal transfer payments to for-
eigners). Tiet kiem ca nhan c ai dien bang
ang thc:
TK
CN
= LTKT
CN
- CT
CN
- LP
CN
- CC
CN
Nhng cach tnh tren va tng quan cua chung
c x dung e chiet tnh nhng bang ke toan
kinh te trong nhng th du Ch2-6 va Ch2-7.
181
Tong Lng Kinh Te Nam 19XX
(T My Kim Cha ieu Chnh Lam Phat)
19XX
Tong Lng Kinh Te, TLKT
C
8079.9

Chi Tieu Vao DVHH Cua T Nhan, CT
CN
5485.8
Hang Hoa Trng Dung 659.3
Hang Hoa oan Dung 1592
Dch Vu 3234.5

Chi Tieu Vao au T Cua T Nhan, T
CN
1242.5
May Moc C Xng San Xuat 809.1
Xay Cat Gia C 365.0
Hang Hoa Ton Kho 68.4

Sai Biet Mau Dch, (X-N) -101.1
Xuat Khau, X 957.1
Nhap Khau, N 1058.1

Chi Tieu Cua Cong Quyen, CT
CQ
1452.7
Lien Bang 523.8
Quoc Phong 350.3
Khong Thuoc Quoc Phong 173.5
Tieu Bang Va a Phng 928.9

Ch2-6
182

19XX
Tong Lng Kinh Te, TLKTc (GDP) 8079.9
Cong: Tong Lng Li Tc Nhan T Khap Ni Tren The Gii 262.2
Tr: Tong Lng Li Tc Chi Tra Khap Ni Tren The Gii 282.0
(GNP) 8060.1
Tr: Tong Lng Hao Giam T Ban, HGTB 867.9
6hnh Luong kInh Ta, 6LkT
6
719Z.Z

Tr: Tong Lng Thue Doanh Thng Gian Thu, Th
DTGT
592.3
Tong Lng Chuyen Chi T Tr Cho Ca Nhan, CC
DT
27.1
Cong: Tong Lng Chuyen Chi Cong Tr Cho Doanh Thng, PTDT 26.1
LoI Tur uor Ia, LT
6698.9

Tr: Tong Lng Li Thu Cong Ty Gi Lai*, LTGL
DT
805.0
Chnh Lng Lai Ph Doanh Thng Chi Tra, CLLP
DT
448.7
Tong Lng Bao Hiem Xa Hoi, BHXH 732.1
Cong: Tong Lng Chuyen Chi Cong Tr Cho Ca Nhan, CC
CQ
1094.1
Tong Lng Chuyen Chi T Tr Cho Ca Nhan, CC
DT
27.1
Tong Lng Lai Tc nh Ky Cua Ca Nhan, LTK
CN
768.6
Tong Lng Lai Tc Vo Ky Cua Ca Nhan, LTVK
CN
321.5
LoI Tur 6a hhan, LT
6h
68Z4.4

Tr: Tong Lng Thue Li Tc Ca Nhan, Th
CN
988.7
LoI Tur kha TIau, LTkT
6h
6886.7

Tr: Tong Lng Ca Nhan Chi Tieu Vao DVHH, CT
CN
5485.
Tong Lng Lai Ph Ca Nhan Chi Tra Cho Doanh Thng, LP
CN
112.9
Tong Lng Chuyen Chi Ca Nhan Vao Tay Ngoai Kieu, CC
CN
10.3
TIaI kIam 6a hhan, Tk
6h
ZZ6.7

* Sau khi ieu chnh gia tr hang hoa ton kho (Inventory Valuation Adjustment,
IVA) va ieu chnh ph ton hao giam (capital consumption adjustment).
Lien Quan Gia Tong Lng Kinh Te, Li Tc Quoc Gia,
Li Tc & Tiet Kiem Ca Nhan Trong Nam 19XX
(T My Kim, Cha ieu Chnh Lam Phat)
Ch2-7
183
Moc Tang Troong kT
oi vi kinh te gia va gii au t con so ma ho
quan tam hn het la mc o thay oi tren tong
lng kinh te, con goi la mc tang trng kinh
te, tng tam ca nguyet (quarter growth rate).
Mc thay oi cua tong lng kinh te c tnh
theo phan tram tren mot nam (anualized rate)
theo ang thc:
TLKT
C
= ((TLKT
C,T
TLKT
C,T-1
)
4
- 1)
x 100%
hoa c,
TLKT
C
= ((TLKT
C,T
TLKT
C,T-1
) - 1)
x 4 x 100%
trong o , TLKTC a i die n m c thay o i tre n
tong lng kinh te tnh bang phan tram tren mot
nam (% per year), TLKTC,T ai dien tong lng
kinh te cua tam ca nguyet sau, va TLKTC,T-1 ai
dien tong lng kinh te cua tam ca nguyet trc
Ne u to ng l ng kinh te gia ta ng, m c thay o i
tre n to ng l ng kinh te se la so dng, hay la
TLKTC > 0. Ngc lai neu tong lng kinh te
sut giam, mc thay oi tren tong lng kinh te se
la so am, hay la TLKTC < 0.
184
Th du, chieu theo bang thong ke tong lng kinh
te cu a Hoa Ky t na m 1994 cho t i na m 1997,
xem Ch2-8, thay o i tre n to ng l ng kinh te
tng tam ca nguyet c chiet tnh va uc ket nh
trong bang chiet tnh Ch2-9.
Ch2-8
TONG LNG KINH TE CUA HOA KY: 1994-1997
ham ky 6T
6h
T
6h
6T
6
Xh TLkT
94 1 4616.6 963.4 1291.0 -76.6 6794.3
94 2 4680.5 1017.9 1300.8 -87.9 6911.4
94 3 4750.6 1007.1 1332.3 -103.4 6986.5
94 4 4820.2 1043.1 1328.0 -95.6 7095.7
95 1 4871.7 1050.8 1344.7 -98.3 7168.9
95 2 4934.8 1024.0 1356.0 -105.4 7209.5
95 3 4990.6 1028.8 1362.2 -80.4 7301.3
95 4 5033.8 1049.1 1359.2 -60.1 7381.9
96 1 5105.8 1060.5 1384.2 -83.0 7467.5
96 2 5189.1 1105.4 1407.0 -93.8 7607.7
96 3 5227.4 1149.2 1413.5 -114 7676.0
96 4 5308.1 1151.1 1422.3 -88.6 7792.9
97 1 5405.7 1193.6 1433.1 -98.8 7933.6
97 2 5432.1 1242.0 1449.0 -88.7 8034.3
97 3 5530.7 1249.8 1458.6 -110.2 8128.8

185
Da tren bang uc ket, mc gia tang tong lng
kinh te cua tam ca nguyet au cua nam 1997 la
7.42 phan tram mot nam trong khi mc gia tang
MC TANG TRNG CUA TONG LNG
KINH TE HOA KY: 1994-1997
ham ky TLkT

TLkTh
94 1 6794.3
94 2 6911.4 7.07%
94 3 6986.5 4.42%
94 4 7095.7 6.40%
95 1 7168.9 4.19%
95 2 7209.5 2.28%
95 3 7301.3 5.19%
95 4 7381.9 4.49%
96 1 7467.5 4.72%
96 2 7607.7 7.72%
96 3 7676 3.64%
96 4 7792.9 6.23%
97 1 7933.6 7.42%
97 2 8034.3 5.17%
97 3 8128.8 4.79%

Ch2-9
186
cu a tam ca nguye t th nh cu ng na m ch va o
khoang 5.17 phan tram mot nam.
Tac To
Tang Troong
T sau cuoc khung hoang cua au thap nien 1930,
thai o ve s can thiep cua cong quyen vao he
thong kinh te a co nhng thay oi ln. Du Luat
Van Dung Nhan Cong cua Hoa Ky ban hanh nam
1946 (U.S. Employment Act of 1946) cho phe p
chnh quyen lien bang s dung chnh sach thu chi
thng nien (fiscal policy) e van dung nhan cong
cua quoc gia va duy tr s phon thnh kinh te
cao o (high level of national employment and
prosperity). Mc van dung nhan cong va s phon
thnh kinh te tuy vao mc tang trng cua TLKTC.
Cau hoi c neu ra la: cai g lam cho tong lng
kinh te tang trng? Tuy kinh te gia khong cung
y kien ve mat ke sach phat trien kinh te, hau het
ho o ng y v i nhau ve nguo n go c cu a s ta ng
trng kinh te (sources of economic growth). Co
t nha t la 3 ye u to chnh: l c l ng nha n co ng
(workforce), trnh o ky thuat (technology), va so
lng t ban tch luy (amount of capital stock).
Lc lng nhan cong la nhan so cua quoc gia san
sa ng va co the a m nhie m co ng vie c sa n xua t
187
(ready and able to do productive work). Gia tang
lc lng nhan cong co the lam cho gia tang kinh
te . Thay o i tre n nha n so cu a l c l ng nha n
cong tuy thuoc vao nhieu yeu to. Trong o gom
co thay oi tren tong lng dan so (population),
dan so hoi hu, dan so trng thanh, dan so di tru,
van van. oi khi thay oi tren quan niem xa hoi
cung a en thay oi tren nhan so cua lc lng
lao ong. Th du nh phu n chuyen t vai tro
noi tr theo truyen thong e am nhiem vai tro
cong nhan trong thi ai mi.
Trnh o ky thua t ch ve kha na ng chuye n mo n
(skill) va trnh o hieu biet (know-how) em ap
dung vao viec van dung nhan cong va t ban cua
quoc gia. Trnh o ky thuat gia tang la nh vao
dan so co nen giao duc cao hn va lc lng lao
o ng c hua n luye n kha hn (become better
educated). o ng go p cu a nh ng ky thua t gia,
khoa hoc gia, nhng nha sang tao, nhng chuyen
vien quan tr vao viec kham pha nhng phng
phap hay hn va che tao nhng may moc tinh vi
hn se nang trnh o ky thuat len cao hn. Trnh
o ky thuat cao hn dan en hieu nang san xuat
cao hn (more productive). Hieu nang san xuat
cao hn dan en gia tang tong lng kinh te.
T ban tch luy la toan bo so lng hang xng,
may moc, va dung cu dung e san xuat dch vu
va hang hoa. T ban tch luy gia tang dan en
188
gia tang tong lng kinh te. T ban tch luy gia
tang khi ca nhan tiet kiem (savings) va em so
tiet kiem o cho c s doanh thng vay mn
e au t (investments) vao cong cu san xuat.
Trong lanh vc kinh te, au t c nh ngha la
em von at vao nhng th co the san xuat dch
vu hoa c ha ng ho a. Nh ng th co the sa n xua t
hang hoa hoac dch vu c goi la cong cu san
xuat (capital goods or simply capitals). e tranh
nham lan vi ch au t dung trong lanh vc tai
chnh, kinh te gia o i khi du ng ch a u t th c
hu (real investment) e phan biet vi au t tai
h u (financial investment). o i v i kinh te gia,
a u t co ngha la a u t th c h u va cu ng co
ngha la at von vao cong cu san xuat. oi vi
gii tai chnh, au t co ngha la au t tai hu va
cung co ngha la at von vao cong cu tai chnh
chang han nh co phieu, trai phieu, tn phieu. Neu
cong cu tai chnh c x dung e mua lay cong
cu san xuat, au t tai hu bien thanh au t thc
hu. So ph khoan mua sam cong cu san xuat
c goi la von au t thc hu (investment spend-
ing).
oi vi van e phat trien kinh te, au t thc hu
m i la phng tie n giu p sa n xua t ha ng ho a va
dch vu e ap ng nhu cau cua con ngi. au
t thc hu lam cho nen kinh te phat trien v may
moc va nhng phng tien san xuat giup gia tang
189
cong suat cua cong nhan va giup tiet kiem nguyen
lie u sa n xua t. M c pha t trie n kinh te cu a mo t
quo c gia tu y thuo c ga n nh tuye t o i va o m c
au t thc hu cua quoc gia o. Noi mot cach
khac, au t thc hu cang nhieu th mc phat
trien cua nen kinh te cang cao. Toan bo cong cu
san xuat tch luy cua quoc gia hay la tong lng t
ban tch luy (capital stocks) la ket qua cua au t
thc hu t nhieu nam.
Khong phai cuoc au t nao cung ong gop vao
cong cuoc phat trien kinh te (improving economy)
e phong phu ho a i so ng con ng i (to pro-
mote standard of living). Mot nen kinh te c
coi la pho n thnh v trong ne n kinh te o ha ng
hoa va dch vu rat phong phu. Do o, au t ch
thc s gop phan vao cong cuoc phat trien kinh te
va ca i thie n hoa n ca nh so ng cu a con ng i khi
thc s ong gop vao phng tien san xuat hang
hoa va dch vu e cung ng cho nhu cau song cua
da n chu ng. Ng c la i, a u t kho ng nha m gia
tang san xuat hang hoa va dch vu e cung ng
cho nhu cau song cua dan chung ch lam ph tai
nguye n.
Tiep tuc au t vao cong cu san xuat rat can thiet
e bao toan hoac gia tang tiem nang san xuat cua
quoc gia. Cong cu san xuat hao mon theo thi
gian hoac theo mc o s dung va gia tr cua cong
cu san xuat b mat giam theo mc hao mon. Neu
190
mc au t thc hu cua quoc gia t hn mc hao
mon, tong lng t ban tch luy se sut giam dan
va dan en sut giam tiem nang san xuat cua quoc
gia.
Cong ty doanh thng co au t vao cong cu san
xuat hay khong tuy thuoc vao ba yeu to. Th nhat
la tuy thuoc vao nhu cau cua dch vu va hang hoa.
Neu nhu cau tieu thu gia tang, nhu cau cho cong
cu san xuat cung gia tang. Ngc lai neu nhu cau
tie u thu gia m xuo ng, nhu ca u cho co ng cu sa n
xuat cung giam i va co the a en tnh trang
thoai au t (disinvestment). Thoai au t xay ra
khi cong ty doanh thng khong thay the cong cu
san xuat a hao mon vi cong cu san xuat mi
hoac ban bt cong cu san xuat. Neu nhieu cong
ty eu chon quyet nh thoai au t, tong lng
t ba n tch lu y cu a quo c gia se tha p hn tr c.
Th hai la tuy thuoc vao gia s dung cong cu san
xuat (users cost of capital). Neu gia s dung cong
cu san xuat giam xuong, nhu cau cua cong cu san
xuat gia tang. Ngc lai neu gia s dung cong cu
san xuat gia tang, nhu cau cua cong cu san xuat se
giam xuong. Gia s dung cong cu san xuat c
nh ngha la ph to n to ng co ng co ng ty doanh
thng phai chi ra e s dung cong cu san xuat
trong o bao gom ca tien li tra cho khoan vay
mn e mua va chi ph bao tr. Th ba la tuy
thuoc thai o cua cong ty doanh thng. Cong ty
doanh thng au t vao cong cu san xuat la v
191
ho lac quan ve nhu cau trong tng lai cua hang
hoa va dch vu. S lac quan cua nhng cong ty
doanh thng (business confidence) la mot trong
nhng ieu kien thiet yeu cho viec phat trien kinh
te.
Chnh quye n co the s du ng nhie u phng tie n
kha c nhau e kch thch co ng ty doanh thng
au t vao cong cu san xuat e phat huy kinh te.
Trong o gom co chnh sach thue thu (tax policy)
chnh sa ch thu chi (fiscal policy) va chnh sa ch
tien te (monetary policy).
Cong ty doanh thng bo tien au t vao cong cu
san xuat la e kiem li. Co au t hay khong con
tuy vao mc li tc cua au t. Neu gia tang tren
li tc trc khi tr thue a en tnh trang phai
tra thue mc cao hn trc (increases marginal
income tax rate) va v va y da n e n ke t qua la
m c l i t c sau khi tr thue tha p hn tr c th
co ng ty doanh thng kho co the a u t the m.
Chnh sa ch thue ma nh va y se bo p nghe n s
pha t trie n kinh te cu a quo c gia hie n ta i cu ng
nh trong tng lai.
Chnh quyen co the tac ong mc au t cua quoc
gia ba ng ca ch ie u chnh m c hao gia m t ba n
c phep chiet tr (depreciation allowance) trong
thue l i t c. Nh va o khoa n hao gia m t ba n
c phep chiet tr, cong ty doanh thng ng
192
nhien tranh c mot phan thue. V vay, gia tang
tren mc chiet tr cung co ngha la gia tang tren
li thu (income) va nguon tai chanh lu hoat (cash
flow) cua cong ty doanh thng. Ngc lai, cat
giam mc chiet tr cung co ngha la cat giam li
thu va nguon tai chanh lu hoat cua cong ty doanh
thng. Do o, chnh quyen co the lam cho gia
tang mc au t cua quoc gia bang cach cho gia
tang mc hao giam t ban c phep chiet tr e
kch thch cong ty doanh thng au t them vao
cong cu san xuat.
Chnh quye n co the a nh h ng m c a u t cu a
quoc gia bang cach ieu chnh mc thue li tc t
ban (capital gain tax). Li tc t ban la khoan gia
tang tren gia tr cua cong cu au t (asset) t khi
mua cho en luc ban. Thue li tc t ban la khoan
thue , tnh ba ng pha n tra m, a nh tre n khoa n l i
tc t ban. Khi chnh quyen tang mc thue li tc
t ba n, vo n a u t o va o co ng cu sa n xua t co
khuynh hng sut giam. Va ngc lai, khi chnh
quyen giam mc thue li tc t ban, von au t
vao cong cu san xuat co khuynh hng gia tang.
Vao thap nien 1980, mc thue li tc t ban di
th i To ng Tho ng Reagan ch va o khoa ng pha n
n a cu a m c thue l i t c th ng ba n (ordinary
income tax).
Chnh quyen cung co the anh hng mc au t
cu a quo c gia ba ng ca ch s du ng tn ch a u t
193
gia m tr thue (investment tax credit). Co ng cu
nay cho phep cong ty doanh thng dung so tn
ch au t, tnh tren phan tram cua so von au t
vao cong cu san xuat mi, e tr bt so thue li
t c pha i tra cho chnh phu ne u h ng ng theo
chnh sach. Thong thng th chnh quyen ch s
du ng co ng cu na y trong mo t th i gian nga n e
tam thi kch thch cong ty doanh thng bo von
au t vao may moc va c xng mi.
Ngoai chnh sach thu chi, chnh quyen co the anh
h ng m c a u t cu a quo c gia qua chnh sa ch
tien te. a so cong ty doanh thng eu phai vay
m n the m cho mu c ch pha t trie n hoa c ie u
hanh. Do o, mc lai suat hien hanh tren th trng
co anh hng rat ln en quyet nh au t cua
cong ty. Thong thng, cong ty doanh thng se
gia tang von au t vao cong cu san xuat khi mc
lai suat giam xuong thap.
Co ng ty doanh thng co the ba nh tr ng mo t
trong hai cach. Th nhat la bo von au t vao
cong cu san xuat mi. Th hai la mua lai cong cu
san xuat cu. Mua nhap cong ty (mergers and ac-
quisitions) la hnh thc mua lai cong cu san xuat
cu. Hoat ong mua nhap cong ty khong lam thay
oi tong lng au t hoac lam thay oi tong lng
t ban tch luy cua quoc gia.
194
Ticn oan
Moc Tang Troong
Trong viec tien oan tong lng kinh te, bon ong
lc c ac biet chu trong: mc thay oi cua lc
l ng nha n co ng, m c thay o i cu a so gi lao
o ng ha ng na m bnh qua n cho mo i nha n co ng,
thay oi tren mc san xuat, va thay oi tren mc
lam phat. Tng quan cua nhng ong lc nay
c trnh bay theo ang thc:
MGT
TLKT
= (1+MGT
LLNC
)(1+MGT
GL
)(1+
MGT
SX
)(1+MGT
Gi
) - 1
trong o, MGTTLKT ai dien cho mc gia tang tong
lng kinh te trc khi ieu chnh lam phat (growth
rate of nominal GDP), MGTLLNC ai dien cho mc
gia tang cua lc lng nhan cong (growth rate of
the labor force), MGTGL a i die n cho m c gia
tang cua gi lao ong trong mot nam bnh quan
cho moi nhan cong (growth rate of hours worked
per worker per year), MGTSX a i die n cho m c
gia tang san xuat (growth rate of productivity), va
MGTGi ai dien cho mc gia tang tren gia bieu
cua hang hoa va dch vu (growth rate of prices).
Be n ca nh o nh ng ye u to xa ho i, chnh tr va
quo c te luo n luo n la nh ng o ng l c chnh be n
195
sau s thay oi dai han cua mot nen kinh te v vay
nhng chuyen gia kinh te can phan mot cach can
than nhng yeu to nay khi thanh lap tien oan dai
han ve mc thay oi cua tong lng kinh te.
Nhng mo thc dung e tien oan (forecast) s
thay oi kinh te ngan han phan ln da tren nhng
ly thuye t kinh te v nhu ca u (demand-oriented
economic theory). Nh ng tie n oa n nga n ha n
ac biet chu trong vao nhng thay oi trong tng
quan gia nhng phan t cua TLKTC nam trong
dong van hanh chi tieu e tien oan nhu cau. Th
du nh tng quan gia tong lng li tc ca nhan
kha tie u v i to ng l ng chi tie u ca nha n, gi a
tong lng li thu cua cong ty doanh thng vi
chi tie u cho a u t, gi a chnh sa ch tie n te v i
mc lai suat, gia chnh sach thue vi nhng chi
tieu, van van. Ngc lai, nhng mo thc dung e
tie n oa n s thay o i kinh te da i ha n pha n l n
da tren nhng ly thuyet kinh te v cung ng (sup-
ply-oriented economic models). Nhng mo thc
nay chu trong ti nhng s thay oi can ban (fun-
damental changes) th du nh la nhng thay oi
ve ky thuat (technological changes), nhng thay
oi ve mat chnh tr va xa hoi (political and social
changes), nh ng khuynh h ng ve ma t ca u h p
dan so (demographic trends), thay oi ve mat cau
h p t ba n (changes in capital formation), thay
oi ve mc san xuat (changes in productivity) va
nhng thay oi ve tnh hnh quoc te van van.
196
ico Cbnb
tam Fbat
Kiem so tong lng kinh te va mc thay oi cua
no khong t u e cho biet c tnh trang tang
giam that s tren tam voc cua nen kinh te neu
kho ng tnh theo ma i l c cu a o ng tie n. Do o
kie m so to ng l ng kinh te luo n luo n c ba o
cao di hai dang: tong lng kinh te trc khi
ieu chnh lam phat (nominal GDP) va tong lng
kinh te sau khi ieu chnh lam phat (real GDP).
Khi trnh bay kiem so tong lng kinh te sau khi
ieu chnh lam phat, kinh te gia phai cho biet la
con so c ie u chnh theo ma i l c cu a o ng
tien vao nam nao. ieu nay rat quan trong v neu
khong co no, con so tong lng kinh te sau khi
ieu chnh lam phat tr thanh mot con so vo ngha
khong xai c.
Kinh te gia da tren hai chnh so e ieu chnh
lam phat: chnh so lam phat nh can (fixed-weight
price deflator) va chnh so lam phat dch can (im-
plicit GDP deflator).
Chnh so lam phat nh can, LPC, cho biet mc
o lam phat cua gia tieu thu da tren hn 5,000
mon hang hoa va dch vu tieu bieu. Tong so n
v (units) cua hang hoa va dch vu tieu thu khong
anh hng chnh so nay (holds the market weights
197
Tam Ca Nguyet au:

B Tht Sa Tong Cong
Gia: $2.1 $2.0 $1.1 = $4.2
So Lng: 100 120 50
Tong Gia Tr: $210 $240 $55 = $505

Dch Can nh Can

Tam Ca Nguyet Sau:

B Tht Sa Tong Cong
Gia: $2.0 $2.0 $1.0 = $4.2
So Lng: 80 155 50
Tong Gia Tr: $160 $310 $50 = $520
constant).
Chnh so lam phat dch can, LPDC, phan anh mc
thay oi tren gia tieu thu (price) lan cach tieu thu
(spending pattern). Tong so n v cua hang hoa
va dch vu tieu thu (quantity) anh hng chnh so
na y.
Ch2-10
198
Th du ien hnh cua cach tnh chnh so lam phat,
Ch2-10, nh sau:
Chnh So nh Can = [($4.2 $4.2) - 1]
x 100% = 0%
Chnh So Dch Can = [$520 $505) - 1]
x 100% = 2.97%
e tnh to ng l ng kinh te sau khi ie u chnh
mc lam phat (real GDP), kiem so tong lng kinh
te cha ieu chnh mc lam phat (nominal GDP)
c em chia cho chnh so la m pha t dch ca n
(implicit GDP deflator), hay la:
TLKT
C,CLP
= TLTK
C
LP
DC
trong o , LPDC a i die n chnh so la m pha t dch
can, TLKTC,CLP, ai dien tong lng kinh te sau
khi ieu chnh lam phat, va TLTKC ai dien tong
lng kinh te cha ieu chnh lam phat.
Ca hai chnh so eu co khuyet iem rieng cua no.
Chnh so lam phat nh can ch chon hang hoa va
dch vu tieu bieu san xuat trong noi a; v vay,
ch phan anh mc lam phat cua hang hoa noi a.
Neu hang hoa va dch vu nhap khau chiem mot
phan ln trong tong lng tieu thu, chnh so nay
co the khong phan anh ung mc lam phat thc
s. Con chnh so lam phat dch can, trong khi mot
199
so kinh te gia cho la quan trong hn chnh so lam
pha t nh ca n nh va o pha n a nh khuynh h ng
tieu thu, lai khong that s cho biet c g ve mc
lam phat.
Y Ngbia
Coa TtkT
Tam voc tong lng kinh te cua mot quoc gia co
lien quan ti mc van dung nhan lc va mc phong
phu cua dch vu va hang hoa trong quoc gia o.
Tho ng th ng, to ng l ng kinh te gia ta ng co
ngha la co them nhieu viec lam hn cho ngi
dan cua quoc gia o va so lng dch vu va hang
hoa san xuat cung nhieu hn e ngi dan tieu
dung. Ngc lai neu tong lng kinh te cua quoc
gia b su t gia m, nhie u ng i se b ma t vie c va
mua ban e am hn.
Tuy nhien, neu em so sanh tong lng kinh te
gia mot quoc gia nay vi mot quoc gia khac, ch
bang vao so o tong lng kinh te van cha u.
Muo n bie t i so ng cu a ng i da n co c ca i
thien hay khong va cai thien nhieu hay t, ngoai
tong lng kinh te, con tuy thuoc vao yeu to dan
so cu a quo c gia o . V va y kinh te gia th ng
em to ng l ng kinh te cu a mo t quo c gia chia
eu cho moi ngi dan song trong quoc gia o roi
200
em so o tong-lng-kinh-te-cho-moi-ngi-dan
(Per-capita GDP ) cua quoc gia nay so sanh vi
cung so o cua quoc gia khac e i en ket luan
ve tnh tra ng va t cha t cu a ng i da n trong mo i
quoc gia.
Th du nh na m 1990 to ng l ng kinh te bnh
qua n cho mo i ng i da n cu a Vie t Nam la 220
o ng my kim trong khi to ng l ng kinh te bnh
quan cho moi ngi dan cua Hong Kong la 12,080
ong my kim, cua Singapore la 15,241ong my
kim, cua Taiwan la 7,727 ong my kim, cua Thai
Lan la 1,445 ong my kim. Da tren bang chng
nay, co the noi mot cach chac chan la i song vat
cha t cu a ng i da n Vie t Nam nghe o na n hn
cua ngi dan nhng nc lang gieng rat xa.
S thay oi tren tam voc cua tong lng kinh te
cua mot quoc gia, tc la gia tang hoac giam sut
tren so o tong lng kinh te, cung cho biet phan
nao ve toc o cai thien mc song cho ngi dan
trong quoc gia o. Th du, tong lng kinh te cho
moi ngi dan cua Thai Lan trong nam 1989 va
1990 la 1,092 o ng my kim va 1,445 o ng my
kim. Nh vay tong lng kinh te cho moi ngi
dan cua Thai Lan gia tang tat ca la 353 ong my
kim hay la 32.3%. Tong lng kinh te cho moi
ngi dan cua Viet Nam trong nam 1989 va 1990
la 196 ong my kim va 202 ong my kim. Nh
va y to ng l ng kinh te cho mo i ng i da n cu a
201
Viet Nam gia tang tat ca la 6.0 ong my kim hay
la 3.06%. So sa nh to c o thay o i to ng-l ng-
kinh-te-cho-moi-ngi-dan gia hai quoc gia, mc
thay oi cua Thai Lan hien nhien nhanh hn nhieu.
Noi cho ung hn mc song cua ngi dan Thai
Lan c ca i thie n nhanh hn la m c so ng cu a
ngi dan Viet Nam, tnh trong khoang thi gian
1988-1989.
Gioi Han
Coa TtkT
Tuy nhien, so o tong lng kinh te khong phan
anh trung thc tuyet oi tnh trang kinh te va tnh
trang an sinh cua con ngi v nhng yeu iem
nh la thieu chnh xac, khong ay u, va oi khi
m ho. Th du,
Dch vu hoa c ha ng ho a sa n xua t kho ng giao
hoan qua th trng khong c cong vao tong
lng kinh te, dau rang dch vu hoac hang hoa
o co gia tr kinh te. Gia du nh ong X em
mot con ga do chnh mnh nuoi e oi lay cong
mot gi cay vi anh Y cung xom. Neu con
ga ban ch, tr gia cua no 5.0 ong my kim.
Neu cong sc mot gi lao ong cua anh Y hang
xom ban qua th trng nhan lc, tr gia cua no
cung la 5.0 ong my kim. Nhng v giao hoan
khong c chnh thc ghi nhan cho nen 10
202
o ng my kim kho ng c co ng va o so to ng
lng kinh te cua quoc gia. Cung chnh v ly
do na y, nh ng quo c gia la c ha u thie u nh ng
th trng co to chc va thieu he thong ke toan
giao hoan thng co con so tong lng kinh te
thap hn tong lng kinh te thc s.
Hoat ong giai tr va thi gian nhan nha co gia
tr kinh te nhng kho ng c co ng va o to ng
lng kinh te cua quoc gia.
Hoat ong thien nguyen co gia tr kinh te nhng
khong c cong vao tong lng kinh te. Tai
Hoa Ky trung bnh co va o khoa ng 83 trie u
ng i co ng hie n 4 gi co ng mo t tua n le cho
nhng hoat ong loai nay.
Gia tang tren pham chat hoac hao tnh cua dch
vu va hang hoa co gia tr kinh te nhng oi khi
khong phan anh tren so o tong lng kinh te.
Th du nh mot may ien toan ngay hom nay
toi tan hn may ien toan mi nam ve trc
rat xa nhng gia cua no lai re hn may lan so
vi mi nam trc. Theo o gia tr cua no
cong vao tong lng kinh te se kem hn trc
kia may lan.
oi vi hoat ong cua nen kinh te chui (un-
derground economy), gia tr giao hoan ch c
c oan (estimated). Con so c oan thap
nhat la 3% va cao nhat la 20% cua TLKT. V
vay co the noi kho co ai biet c con so chnh
xac.
Nh ng dch vu do c quan co ng quye n cung
203
cap khong phan anh ung gia tr th trng.
San pham cong hai thai ra trong van trnh san
xuat lam ton hai en moi sinh (environmental
damages) khong c chiet tr t tong lng
kinh te. Ngc lai ph ton e sa cha, giai
tr, hoac ngan nga san pham cong hai lai c
cong vao tong lng kinh te.
Tong lng kinh te cung khong chu y en cai
gia khu ng hoa ng ta m ly pha i tra cho cuo c
so ng cha y uo i va t cha t trong quo c gia co
nen kinh te phat trien qua mc.
Mot so quoc gia tren the gii cong cong viec
quan gia (household work) vao tong lng kinh
te trong khi nhng quoc gia khac khong cong
va o.
Mot vai quoc gia, nhat la nhng quoc gia cham
tien, co khuynh hng nguy tao nhng con so
thong ke.
Thng th kinh te gia chon mot n v tien te
roi dung mc hoi oai e thiet lap mau so chung
cho to ng l ng kinh te cu a nh ng quo c gia
c em ra so sanh. Th du nh kinh te gia
dung mc hoi oai gia ong deng (yen), ong
quan (won) va o ng my kim (dollar) e tnh
tong lng kinh te cua Nhat Ban va cua Bac
Han theo ong my kim. Yeu to hoi oai lam
cho viec so sanh tong lng kinh te gia nhng
quoc gia tr thanh vo cung thieu chnh xac.
V co nhieu khuyet iem nay cho nen s hu ch
204
cua kiem so tong lng kinh te co phan b gii
han. Gii han nay cang ro ret hn khi em so
sanh tnh trang nhan sinh gia mot quoc gia nay
v i mo t quo c gia kha c, gi a mo t vu ng na y v i
vung khac hoac gia mot thi iem nay vi mot
thi iem khac trong cung mot quoc gia.
Tbam kbao
Ralph T. Byrns & Gerald W. Stone (1995). New
York, NY: Harper Collins College Publisher.
Carlk E. Case & Ray C. Fairs (1994). Principles
of Economics. Englewood Cliff, NJ: Prentice-
Hall, Inc..
Daniel R. Fusfeld (1976). Economics. Washing-
ton D.C.: Heath & Company.
tAM FHAT VA
NHNG klFM
SO tAM FHAT
207
KIEM SO LAM PHAT
rung tuan thang 8 nam 1971, di s uy quyen
cua Du Luat On nh Kinh Te (Economic Stabili-
zation Act) do quoc hoi phe chuan vao nam 1970,
Tong Thong Nixon ra thong cao cam vat gia va
lng bong leo thang suot trong 90 ngay va ch
ngoa i tr cho l i thu doanh thng (profits), la i
suat (interest rate), lai nhuan vo ky (dividends) va
nong san cha che bien (unprocessed agricultural
products). ong thi Nixon ch nh mot Hoi ong
T
It is my strong conviction that in-
flation remains the nations num-
ber one economic problem. En-
ergy and housing prices are still
moving up rapidly, adding directly
to inflation and continuing to
threaten a new price-wage spiral
in the rest of the economy. Our
immediate objective is to prevent
the spread of double-digit price
increases from oil to the rest of
economy. Halting the spread of
inflation is not enough, however.
We must take steps to reduce it.
(Jimmy Carter, 1980)
208
LAM PHAT VA NHNG
Co Va n Ve Va t Gia Sinh Nhai (Cost of Living
Council) do Bo Trng Ngan Kho Trung ng
(Secretary of Treasury) da n a u e ha nh s va
giao cho Van Phong ieu Hp oi Khan (Office
of Emergency Prepareness), vi s tr giup cua
nh ng va n pho ng thue vu a phng (local In-
ternal Revenue Service), lo trach nhiem kiem soat
vat gia. Bc au tien trong no lc chong vat gia
leo thang gap kha nhieu ch trch.
Tiep theo o, ti gia thang 11 nam 1971, hng
dan kem gia c ban hanh. Ch nh cho mc
lng gia tang toi a la 6.2 phan tram. Trong o
3.0 phan tram cho gia tang tren mc san xuat (pro-
ductivity gain), 2.5 phan tram cho lam phat va 0.7
phan tram cho bong loc phu troi (fringe benefits).
Thng gia c phep tang gia ban vi eu kien
phai chng minh ly do tang gia la do gia von mua
vao a cao hn va mc li nhuan doanh thng
khong c nhieu hn mc li nhuan trung bnh
trong hai na m kha quan nha t, tnh t 15/8/1968
cho e n 15/8/1970. B c th hai trong no l c
chong vat gia leo thang, keo dai vao khoang hn
mot nam, han che phan nao mc leo thang cua
vat gia.
Sau o vat gia va lng bong c ni long vao
thang 1 nam 1973. Ngay sau khi va c ni
long, vat gia bat au leo thang nhanh hn va dan
en tnh trang cam gia trong suot 60 ngay lan th
209
KIEM SO LAM PHAT
hai vao thang 6 nam 1973. Roi mot hng dan
kem gia mi, cung tng t nh lan trc, c
ban hanh.
Nhng roi no lc kem gia khong chu noi ap lc
la m pha t, mo t pha n v sai la m trong chnh sa ch
cong chi (fiscal policy) va chnh sach tien te (mon-
etary policy) trong nhng nam 1971-1973 va mot
phan khac v nhng bien ong kinh te va chnh
tr.
Chien tranh Viet Nam tieu hao cong quy nang ne
va dan en thieu hut ngan sach (budget deficits)
tram trong. Lam chi len en 60.6 t my kim trong
vong vai nam, t 7/70 cho en 7/73. Tong lng
tien te lu hanh t 221 t my kim len en 270 t
my kim, hay la gia tang hn 22 phan tram, trong
khoa ng th i gian t 12/1970 cho t i 12/1973.
Them vao o Hoa Ky ban mot so lng lua m
khong lo cho Lien Xo vao mua he nam 1972, my
kim b mat gia (devaluation of dollar) nam 1971
va 1973, va nhng cn xoc nhien lieu xay ra vao
nh ng na m 1973-1974. Ke t qua la va t gia leo
thang vu n vu t. No l c cho ng va t gia leo thang
bang cach kem gia khong at hieu qua nh mong
muon va cuoi cung phai huy bo.
Cho en 1974, vat gia van tiep tuc leo thang, li
tc thc giam sut, mai lc cua ong tien giam sut,
tong lng kinh te giam sut, mc that nghiep len
210
LAM PHAT VA NHNG
cao. Kinh te cua Hoa Ky lai rt vao tnh trang tr
tre (depression) trong suot hai nam 1974-1975. . .
Mo ta lai hnh anh cua nen kinh te Hoa Ky trong
thap nien 1970 ch nham vao mot muc ch: e
cho thay phan nao s e doa cua cai goi la lam
pha t o i v i i so ng cu a con ng i. Kho ng
tra ch sao nh ng v to ng tho ng cu a Hoa Ky coi
lam phat la ke thu chung ang s.
To ng Tho ng Gerald Ford, 1974, t ng tuye n bo
our inflation, our public enermy number one, will
unless whipped destroyed our country, our homes,
our liberties, our property, and finally our national
pride, as surely as any well-armed wartime
enermy.
1
Tong Thong Jimmy Carter, 1976, cung
noi nhng li tng t inflation is Public Enermy
#1. Va Tong Thong Ronald Reagan, 1982, cung
khong kem Inflation is the cruelest tax.
Nhieu kinh te gia a tng tranh luan ve lam phat.
Alan Blinder cho rang inflation, like every teen-
ager, is grossly misunderstood, and this gross mis-
understanding blows the political importance of
inflation out of all proportion to its economic im-
portance.
2
Trong khi Phillip Cagan va Robert
Lipsey cho ra ng it was once thought that the
economy would in time make all the necessary
adjustments [to inflation], but many of them are
proving to be very difficult . . . for financial insti-
211
KIEM SO LAM PHAT
tutions and markets, the effects of inflation have
been extremely unsettling.
3
Con oi vi a so quan chung --nhng ngi danh
dum tien e mua mot can nha, e hoi hu, hoac
e cho con vao ai hoc, van van-- lam phat co the
lam cho giac m ho ap u trong mot sm mot chieu
tan bien nh khoi sng.
Dau nhn qua oi mat cua bat c gii nao, mot
ieu rat ro la ai cung biet c s e doa trc tiep
cua nan lam phat.
Lam phat cung khong phai ch mi phat sinh ky
nguyen mi. Nhng pharaoh cua Ai Cap a tng
s dung chnh sach kem gia vao bon ngan nam
ve tr c e cho ng tnh tra ng va t gia leo thang.
ieu nay cho thay lam phat la mot nan e cua
kinh te cong he t xa en nay.
Va y th, la m pha t la ca i g? Kie m so la m pha t
c thanh lap nh the nao? Gii han cua no nam
cho nao? Lien he cua no vi oi vi tong lng
kinh te ra sao? Va tai sao co lam phat?
Tbanb tap
So o tam Fbat
212
LAM PHAT VA NHNG
Nh a tng noi qua s thay oi cua so o tong
l ng kinh te t no kho ng u e cho bie t tnh
trang tang giam that s tren tam voc cua nen kinh
te, tr khi biet c mc lam phat. V vay nhng
so o ma i l c cu a o ng tie n o ng mo t vai tro
khong kem quan trong so vi so o tong lng
kinh te. Co ba so o chnh: chnh so lam phat
(GDP deflator), kiem so gia tieu thu (Consumer
Price Index, CPI), va kiem so gia san xuat (Pro-
ducer Price Index, PPI). Chnh so lam phat a
c trnh bay trong chng va qua. Con phan
nay ch e cap en kiem so gia san xuat va kiem
so gia tieu thu.
Thanh lap mot so o lam phat gom co ba bc.
Th nhat, chon mot so dch vu va hang hoa tieu
bieu va chon so lng cho tng mat hang phan
a nh theo nhu ca u (choose the basket). Toa n bo
dch vu va ha ng ho a tie u bie u na y c go i la
kien hang chuan. Sau o tnh tong gia tr cua
kie n ha ng chua n a cho n. Ca i na m tha nh la p
kien hang chuan va gia tr cua no c goi la
nam chuan (base year). Kiem so lam phat cho
nam chuan la 100. Th hai, tnh tong gia tr cua
dch vu va hang hoa tieu bieu thi iem T.
Va sau cung, tnh kiem so lam phat thi iem
T theo ang thc:
KS
T
= (TGT
T
TGT
C
) x 100
213
KIEM SO LAM PHAT
trong o, TGTC ai dien cho tong gia tr cua dch
vu va hang hoa tieu bieu cua nam chuan, TGTT
ai dien cho tong gia tr cua dch vu va hang hoa
tie u bie u th i ie m T va KST a i die n cho
kiem so lam phat thi iem T.
Gia du nh tr gia cua tat ca dch vu va hang hoa
tieu bieu trong nam chuan, 1982, la 12,450 ong
va trong nam 1996, la 21,625 ong. Kiem so lam
phat cua nam 1996 c tnh nh sau:
KS
1996
= (21,625 12450) x 100 = 173.7
Da tren ket qua va mi tnh, gia cua dch vu va
hang hoa gia tang tat ca la 73.7 phan tram trong
khoa ng th i gian 1982-1996.
Nh vay, mot cach tong quat, kiem so lam phat
cho biet gia cua dch vu va hang hoa gia tang tat
ca la bao nhieu phan tram tnh vao thi iem T
so v i gia cu a dch vu va ha ng ho a trong na m
chua n.
kicm So GSX
Kiem so gia hang san xuat (producer price index,
PPI), GSX, la mot trong nhng kiem so cho biet
phan nao ve tnh trang lam phat cua nhng mat
hang dung vao san xuat. Kiem so nay do Vien
214
LAM PHAT VA NHNG
Tho ng Ke Nha n Co ng (Bureau of Labor Statis-
tics) cua Bo Lao ong (U.S. Department of La-
bor) a m nhie m co ng ta c la m tho ng ke va ba o
cao hang thang.
e tnh kie m so GSX mo i tha ng vie n tho ng ke
uc ket gia s cua 3,450 mat hang tieu bieu dung
va o che bie n sa n xua t (industrial commodities),
trong o khong co phan dch vu. Tuy chu trong
va o ha ng ho a sa n xua t, trong so ma t ha ng a i
dien cua kiem so GSX co khoang 40% thuoc ve
ha ng tie u thu (consumer goods), 26% thuo c ve
thc pham (foods), 9% thuoc ve nang lng (en-
ergy), va 25% thuoc ve dung cu san xuat (capital
equipment). Trong thc pham co ca, tht, b sa,
tra i ca y, va rau ca i. Trong na ng l ng co da u
xang va chat ot. Trong dung cu san xuat co xe
van tai ngi va xe van tai hang.
Kiem so GSX phan loai mat hang da tren 3 giai
oan trong tien trnh san xuat (stages of process-
ing): hang nguyen ban (crude goods), hang ng
che hay la ha ng cha ma n trnh (intermediate
goods), va hang man trnh (finished goods, final
goods). Hang nguyen ban la hang hoa c ban
ra th trng lan au tien, cha c bien che va
cha trc tiep ti tay gii san xuat. Hang ng
che la hang hoa a c bien che e dung vao
san xuat hang man trnh. Hang man trnh khong
phai qua mot giai oan nao na trong tien trnh
215
KIEM SO LAM PHAT
san xuat.
Kinh te gia th ng so sa nh kie m so GSX m i
nhat vi ket qua cua vai thang ve trc, chiet tnh
m c la m pha t mo t na m e so sa nh (year-over-
year inflation rate) vi nhng nam ve trc, hoac
du ng chie t tnh bnh qua n tie n th i (time-series
moving average) e tien oan khuynh hng lam
phat. Kinh te gia con dung kiem so gia san xuat
ngoai tr nhien lieu va thc pham (excluding foods
and energy), GSXTNLTP e phan biet lam phat dai
han va lam phat ngan han v nhien lieu va thc
pham co khuynh hng b anh hng cua nhng
khu ng hoa ng nga n ha n cha ng ha n nh khu ng
hoa ng nhie n lie u v nguy c chie n tranh hoa c
khung hoang thc pham v thien tai. Dau la dung
phng phap nao i na, kiem so GSX ch co gia
tr gii han.
Mc thay oi tren kiem so GSX c tnh theo
ang thc:
MLP
GSX
= [(GSX
T
GSX
T-1
) - 1] x 100%
trong o, MLPGSX ai dien cho mc lam phat gia
hang san xuat gia hai thi iem tnh bang phan
tram (%), GSXT ai dien cho kiem so GSX thi
iem sau, va GSXT-1 ai dien cho kiem so GSX
thi iem trc.
216
LAM PHAT VA NHNG
Mc lam phat thng c theo doi hang thang.
Thay o i ha ng tha ng cu a kie m so GSX c
chuyen thanh mc lam phat tng ng cho mot
nam (annualized inflation rate) nh sau:
MLP
GSX
= [( GSX
T
GSX
T-1
)
12
- 1] x 100%
trong o, MLPGSX ai dien cho mc lam phat tnh
bang phan tram mot nam (% per year), GSXT ai
dien cho kiem so GSX thang sau, va GSXT-1

ai
dien cho kiem so GSX thang trc.
kicm So GTT
Kiem so gia tieu thu (consumer price index, CPI),
GTT, la mot trong nhng kiem so cho biet phan
nao ve tnh trang lam phat cua dch vu va nhng
mat hang tieu thu. Kiem so nay do Vien Thong
Ke Nhan Cong (Bureau of Labor Statistics) cua
Bo Lao o ng (U.S. Department of Labor) a m
nhie m co ng ta c la m tho ng ke va ba o ca o ha ng
tha ng. Kie m so GTT la mo t kie m so o l ng
mc lam phat pho thong nhat.
e tnh kie m so GTT mo i tha ng vie n tho ng ke
uc ket gia le cua 364 mat hang va dch vu tieu
thu c ban (consumer goods). Gia cua nhng mat
hang va dch vu nay c thu thap t 85 tnh thanh
tren toan lanh tho Hoa Ky va t 18 ngan ho gia c
217
KIEM SO LAM PHAT
ang c ngu t xa, 18 ngan ho gia c ang c
ngu chung c, va 24 ngan c s cong t ln nho
u loa i. Gia cu a mo i ma t ha ng c ca n
(weighted) theo mc o quan trong va c tong
hp lai lam 7 nhom nh sau:
gia cho nha (housing) = 42%
gia cho thc pham (foods) = 18%
gia cho chuyen van (transportation) = 17%
gia cho y dng (medical care) = 6%
gia cho may mac (apparel) = 6%
gia cho giai tr (entertainment) = 4%
gia cho nhng th linh tinh (others) = 7%
Trong so nh ng ma t ha ng va dch vu tie u bie u
cua GTT co ca hang hoa nhap khau nhng khong
co hang hoa dung vao che bien san xuat.
Mc thay oi tren kiem so GTT c tnh theo
ang thc:
MLP
GTT
= [(GTT
T
GTT
T-1
) - 1] x 100%
trong o, MLPGTT ai dien cho mc lam phat cua
gia ha ng tie u thu gi a hai th i ie m tnh ba ng
phan tram (%), GTTT ai dien cho kiem so GTT
vao thi iem sau, va GTTT-1 ai dien cho kiem
so GTT vao thi iem trc.
Th du, kiem so GTT cua 4/1995 la 152.5 va cua
5/1995 la 152.8 Nh vay mc lam phat cua thang
218
LAM PHAT VA NHNG
5 nam 1995 vao khoang 0.2% hay la:
[(152.8 152.5) - 1] x 100% = 0.2%
Mc lam phat cho mot thang cua kiem so GTT
c chuye n tha nh m c la m pha t tng ng
cho mot nam (annualized inflation rate) nh sau:
MLP
GTT,1N
= ((GTT
T
GTT
T-1
)
12
- 1 ) x 100%
trong o , MLPGTT,1N a i die n cho m c la m pha t
tnh bang phan tram mot nam (% per year), GTTT
ai dien cho kiem so GTT thang sau, va GTTT-1
ai dien cho kiem so GTT thang trc.
Nh vay mc lam phat mot nam cho th du va
roi la 2.38 phan tram hay la:
[(152.8 152.5)
12
-1] x 100% = 2.38%
Th c ra co e n hai kie m so GTT: kie m so gia
hang tieu thu thanh pho va vung phu can (ur-
ban), GTTTP, va gia hang tieu thu cua cong nhan,
GTTCN. Chnh quyen Hoa Ky thng dung GTTCN
e ieu chnh tien tr cap an sinh xa hoi (cost-of-
living adjustments, COLAs). Co ng ty thng
nghiep dung GTTCN e ieu nh lng bong vi
cong nhan (bargaining agreements).
219
KIEM SO LAM PHAT
GSX GTT LP
C
LP
DC

Mat Hang Tieu Bieu 3,450 346 5,000 5,000
Hang Noi a x x x x
Hang Nhap Cang x 0 0 0
Hang Dung Vao San Xuat 0 x x x
Dch Vu x x x 0
Tuy Ni C Tru x x x 0

x = Co tnh vao
0 = Khong co tnh vao
kbac ict Gioa Nbong
kicm So tam Fbat
So sanh nhng mat hang tieu bieu dung e thanh
la p kie m so GSX, kie m so GTT, chnh so la m
phat nh can va chnh so lam phat dch can, s
khac biet c tom lc nh sau:
ico Cbnb
kicn Hang Cboan
Tai Hoa Ky, nhng mat hang tieu bieu c ieu
chnh la i mo i 10 na m mo t la n cho phu h p v i
mc song va hoan canh mi. Lan ieu chnh va
qua la vao nam 1992-1994. C moi lan ieu chnh
Ch3-1
220
LAM PHAT VA NHNG
kien hang chuan, kiem so lam phat vao nam o
c nh la 100 va kiem so lam phat cua nhng
nam trc o cung phai c ieu chnh lai.
kboyct icm Coa
kicm So tam Fbat
Kiem so lam phat khong phan anh chnh xac s
thay oi tren mat gia bieu cua dch vu va hang
ho a. Th nha t, nh ng kie m so na y kho ng tnh
va o s thay o i ve pha m cha t hoa c ha o tnh
(change in quality) cua dch vu va hang hoa. Lay
ma y vi tnh la m ie n hnh. Trong khi gia cu a
may vi tnh ca nhan co the khong re hn mi
nam trc ay, nhng kha nang cua may vi tnh
ngay hom nay a gia tang gap ngan lan so vi
kha nang cua may vi tnh mi nam trc. V
khong tnh vao pham chat cua may vi tnh, cho
nen kiem so lam phat a lam phat (overstate)
so o nay. Ly do th hai la v kiem so lam phat
kho ng pha n a nh trung th c ca ch chi tie u (con-
sumption pattern) cua ngi tieu thu. So lng
va mat hang tieu thu co khuynh hng thay oi
theo thai o cua ngi tieu thu trong tng ieu
kien kinh te. V khong phan anh trung thc cach
tieu thu cho nen kiem so khong phan anh ung
mc o lam phat.
221
KIEM SO LAM PHAT
Gia Tr| Tboc &
Gia Tr| Hicn Nbicn
Anh hng cua lam phat oi vi mai lc cua ong
tien xoay quanh hai khai niem: gia tr hien nhien
(nominal value) va gia tr thc (real value). Gia
tr hien nhien con goi la menh gia. T giay bac
mi ong cho biet gia tr hien nhien cua no la
mi ong. Ch cong nhan cam hai chuc t giay
ba c m i o ng trong tay th gia tr hie n nhie n
trong tay cu a ch la 200 o ng. Anh co ng nha n
cam trong tay mot tam ngan phieu 215 ong th
gia tr hien nhien cua tam ngan phieu trong tay
cua anh la 215 ong. Con gia tr thc la gia tr
tnh theo mai lc cua ong tien. Hai nam trc
ay, gia du, 200 ong cua ch cong nhan co the
mua c tat ca la 200 can tht. Ngay hom nay,
cung la 200 ong, ch ch mua c 180 can tht
ma thoi. Nh vay, tuy gia tr hien nhien van la
200 ong, mai lc cua 200 ong ngay hom nay
ch bang vi 180 ong cua hai nam trc. Nh
va y, gia tr th c cu a o ng tie n a ma t i 10%.
ong tien mat i gia tr thc la hau qua cua cai
goi la lam phat. Muon tnh gia tr thc phai nh
vao kiem so lam phat. Gia tr that c tnh theo
ang thc:
Gia Tr Thc = Gia Tr Hien Nhien
(Kiem So Lam Phat 100)
222
LAM PHAT VA NHNG
Lam phat lam giam mat gia tr thc cua ong lng
(erode real wage). Gia du nh tie n lng ba
Nguyen Van X trong nam 1989 la $40,000. Ti
na m 1990, lng cu a ba ta ng le n e n $44,000
hay la 10 phan tram gia tang. Neu kiem so GTT
cho hai nam 1989 va 1990 la 124 va 130.7 theo
th t, lng that s (real wage) cua ba trong nam
1989 la $32,258 ($40,000 1.24) va trong nam
1990 la $33,665 ($44,000 1.307). Nh va y,
l i t c th c (real earnings) cu a ba ch gia ta ng
$1,407 hay la 4.4 phan tram ma thoi.
Lam phat cung anh hng en mc lai suat thc.
Muon tnh lai suat thc phai nh vao kiem so lam
phat. Lai suat thc (real interest rate) c tnh
theo ang thc:
Lai Suat Thc = Lai Suat Hien Nhien
- Mc Lam Phat
Th du nh mot trai phieu dai han tra lai nhuan
nh ky vi mc lai suat la 12 phan tram. Neu
mc lam phat la 8 phan tram, mc lai suat that
cua trai phieu o la 4 phan tram mot nam. Lai
sua t tha t co n c go i la la i sua t sau khi ie u
chnh lam phat va lai suat hien nhien (nominal
interest rate) c goi la lai suat trc khi eu
chnh lam phat. Nh vay lam phat cung lam giam
mat i lai nhuan au t, tnh theo lai suat thc.
223
KIEM SO LAM PHAT
Ngoycn Do
tam Fbat
Noi mot cach khai quat, lam phat la s gia tang
tong quat tren gia ca cua dch vu va hang hoa (a
rise in general price level of goods and services).
Gia tang tren gia ca cua dch vu va hang hoa phat
sinh v nhieu nguyen do khac nhau. Lam phat
co the phat sinh v mc tieu thu gia tang nhanh
hn kha nang cung ng cua th trng. Kinh te
gia goi s lam phat nay la lam phat v nhu cau
(demand-pull inflation). Nhu cau tieu thu gia tang
co the la v dan chung co mc li tc ca nhan cao
hn va v ho tieu xai so li tc mi o. Nhu cau
tieu thu cung co the gia tang v Ngan Hang Trung
ng gia tang so lng tien te lu hanh (the sup-
ply of money) theo chnh sach phat huy (expan-
sionary policy).
Lam phat cung co the phat sinh v thieu hut nguyen
lie u hoa c dch vu du ng va o sa n xua t ha ng ho a
hoac dch vu ang co nhu cau cao. Kinh te gia
go i s la m pha t na y la la m pha t v khan hie m
(cost-push inflation). Thien tai hoac chien tranh
co the gay ra tnh trang lam phat khan hiem. Th
du nh cuo c khu ng hoa ng da u ho a a a Hoa
Ky en tnh trang lam phat nhng nam au cua
thap nien 1970. Mot th du khac, nan that mua
co ng v i so l ng xua t ca ng to l n e c u tr
224
LAM PHAT VA NHNG
Lien Xo a tiep tay gay ra lam phat Hoa Ky
va o nh ng na m 1972-1973.
Lam phat khong nhat thiet i lien vi ieu kien
kinh ke nong tc la nen kinh te phat huy qua
o. oi khi kinh te cua Hoa Ky b suy thoai tram
tro ng la u da i cu ng lu c v i na n la m pha t hoa nh
hanh. Tnh trang nay c goi la tnh trang kinh
te tr lam (stagflation) tc la tr tre (stagnation) cong
vi lam phat (inflation). Lam phat v khan hiem
co the dan en tnh trang kinh te tr lam. Giong
nh kinh te cua Hoa Ky vao nhng nam 1974-
1975. Trong giai oan kinh te tr lam, vat gia leo
thang trong khi mc that nghiep rat cao v c s
doanh thng sa n xua t kho ng hoa t o ng nhie u
nh trc.
Lam phat khong nam mot mc nhat nh. Khi
gia hang hoa gia tang mc o thap hn mc gia
tang trc o, tc la lam phat mc o cham hn,
kinh te gia go i o la tnh tra ng tie m pha t
(disinflation). Thoai phat (deflation) xay ra khi
gia cua hang hoa tuot xuong thap hn trc. Tnh
tra ng thoa i pha t ch xa y ra Hoa Ky va o tha p
nien 1930 va trong mot giai oan rat ngan vao
gia thap nien 1950.
Lam phat dien ra nhng toc o khac nhau, luc
cham, luc nhanh va cung co luc cc nhanh. Khi
vat gia leo thang hoa hoan va di 10 phan tram
225
KIEM SO LAM PHAT
mot nam, tnh trang nay c goi la lam phat cham
(creeping inflation). Khi vat gia leo thang nhanh
chong vi toc o tren 10 phan tram mot nam, tnh
trang nay c goi la lam phat nhanh (galloping
inflation) hay la lam phat phi ma. Con tnh trang
hang hoa leo thang mc o khong tng tng
c goi la tnh trang lam phat cc nhanh (hyper-
inflation). Th du ien hnh la tnh trang lam phat
cc nhanh cua c quoc vao giai oan 1922-1924.
Va o na m 1919, mo i 9 o ng ma c- c (deutsche
mark) oi c 1 ong my-kim. Nhng vao cuoi
nam 1923, phai co 4.2 t ong mac-c mi oi
c mot ong my-kim. Mc lam phat trung bnh
cua nc c luc bay gi la 1,423x10
9
phan tram
mo t na m. Tng t , Hung Gia L i a tra i qua
tnh trang lam phat cc nhanh mc o 828x10
27
pha n tra m trong nh ng na m 1945-1946 va m i
ay, 1993-1994, lam phat cc nhanh tai Yugosla-
via len ti mc o 6x10
11
phan tram mot nam.
T gia thap nien 1960 cho en nay, Hoa Ky a
trai qua nhieu giai oan lam phat kha nang. Va t
o cho en nay gia cua dch vu va hang hoa c
tiep tuc leo thang va dng nh se khong bao gi
sut xuong, khong giong nh hien tng a tng
thay thi gian trc la co mot giai oan dai thoai
pha t, th du nh t cuo i na m 1948 cho t i gi a
nam 1950. Khuynh hng lam phat (inflational
tendency) nay c giai thch bi mot so ly do.
Th nhat, nhng quoc gia t ban tien tien, chi
226
LAM PHAT VA NHNG
tie u cu a co ng quye n chie m va o khoa ng 30 cho
e n 50 pha n tra m to ng l ng kinh te cu a quo c
gia. So l ng chi tie u kho ng lo ha ng na m na y
cua cong quyen a trc tiep tao ra dung moi cha
tng co cho nhng hoat ong kinh te. So lng
chi tieu nh vay t no a co the ay nen kinh te
co khuynh h ng suy thoa i (depression prone)
sang khuynh h ng la m pha t (inflation prone).
Dau rang chi tieu cua cong quyen khong bao am
la se ngan chan c tnh trang kinh te suy thoai
tram trong, anh hng cua no cung khong de e
cho nen kinh te rt vao tnh trang nh vay.
Anh hng cua nhng hoi oan lao ong (labor
unions) la mot ly do khac lam cho nen kinh te co
khuynh h ng la m pha t. Do s can thie p cu a
nh ng ho i oa n na y, d i hnh th c ie u nh
hp ong (contract negotiation) va di hnh thc
van ong quoc hoi e anh hng luat lng bong
(wage legislation), lng cu a co ng nha n ch co
gia tang nhng khong de cat giam.
Kiem so lam phat cung a lam cho nen kinh te
lam phat co khuynh hng lam phat hn. Khong
giong nh trc ay, thay v gia tang tren gia ca
cua dch vu va hang hoa lam cho ngi ta bt tieu
xai (as a deterent to buying), li tc ca nhan c
ieu chnh theo mc lam phat. Lng cong nhan
c t ong ieu chnh theo kiem so lam phat
(COLAs). Tr cap xa hoi c t ong eu chnh
227
KIEM SO LAM PHAT
theo kiem so lam phat. Ket qua la lam phat lam
cho vat gia leo thang (positive feedback).
D oan vat gia se leo thang cung lam cho lam
phat gia tang (expectational inflation). V tin vao
d tng lam phat gii tieu thu co khuynh hng
mua trc tra sau. Gii doanh thng co khuynh
hng mua tr hang hoa e dung vao san xuat .
Thai o nay cua ca hai gii lam cho nen kinh te
von a lam phat co khuynh hng lam phat hn.
Tbict Hai
Do tam Fbat
Khi ne n kinh te b la m pha t e do a th tr ng
chng khoan, nhat la th trng trai phieu, se b
chan ong; lai suat se tang len; mc au t b sut
giam; ton kem giao hoan gia tang v (1) vat gia th
trng b roi loan va tin tc ve vat gia khong hieu
qua nh trc va (2) v phai ton kem thi gi tien
bac va nhan lc e ieu chnh gia hoac tai phan
bo gia hang hoa thng xuyen hn; hieu qua cua
he thong san xuat va he thong phan phoi co the
b giam sut; xa hoi b xao tron va co the a en
rang nc.
Khi nen kinh te b ay ti tnh trang lam phat cc
nhanh, khong ai tin vao gia tr ong tien va cung
228
LAM PHAT VA NHNG
khong ai muon gi tien. Hang hoa c mang ra
e oi lay hang hoa khac trc tiep (barter) nh
thi thng, xa hoi b rt vao tnh trang cc ky
hon loan. Tuy nhien, theo nghien cu cua Philip
Cagan, bo ma y tie n te va n tie p tu c cha y (mon-
etary system can still function), neu lam phat nam
di mc 50 phan tram mot thang.
kicm So
Soy Tboai An Sinb
Arthur Okun, chu tch cua Hoi ong Co Van Kinh
Te (Council of Economic Advisors) di thi Tong
Thong Lyndon Johnson, co thiet lap mot kiem so
c goi la kiem so suy thoai an sinh (disconfort
index). So o cua kiem so nay la tong so cua cua
mc lam phat vi mc that nghiep, hay la:
Kiem So Suy Thoai An Sinh = Mc Lam Phat
+ Mc That Nghiep
Nam 1976 Tong Thong Jimmy Carter oi ten va
goi no la kiem so the lng (misery index) e che
nha o chnh sa ch kinh te cu a To ng Tho ng Ford.
Sau o Tong Thong Reagan cung dung ten kiem
so the lng nay e che nhao lai chnh sach kinh
te cua Carter.
229
KIEM SO LAM PHAT

Kiem So
Nhiem Ky Tong Thong Lam Phat That Nghiep Thoai An Sinh
1949-52 Truman 2.8 4.4 7.2
1953-56 Eisenhower 1.4 4.2 5.6
1957-60 Eisenhower 1.7 5.5 7.2
1961-64 Kennedy-Johnson 1.2 5.8 7.0
1965-68 Johnson 3.2 3.9 7.1
1969-72 Nixon 4.6 5.0 9.6
1973-76 Nixon-Ford 8.2 6.7 14.9
1977-80 Carter 10.6 6.5 17.1
1981-84 Reagan 5.2 8.6 13.8
1985-88 Reagan 3.4 6.4 9.8
1989-92 Bush 4.3 6.3 10.6
1993-94 Clinton 3.1 5.9 9.0

Source: Average Discomfort Indices & Presidential Administrations, 1949-1994.
Economic Report of The President, 1994
Gbi Cbo
1
U.S. President, Weekly Compilation of Presi-
dential Documents, vol. 10, no 41, p. 1247.
2
Alan Blinder, 1987. Hard Heads, Soft Heads:
Tough-Minded Economics for a Just Society, MA:
Addition-Wesley.
3
Phillip Cagan & Robert Lipsey, The Financial
Effects of Inflation, National Bureau of Economic
Ch3-2
Research (Cambridge, MA: General Series
#103, 1978) pp. 67-68.
VAN DNG
NHAN CONG
VA NHNG
klFM SO VAN
DNG NHAN
CONG
233
an chung Hoa Ky c hng s phon thnh
kinh te mot thi gian dai trong suot thap nien hai
mi. Phat trien nhanh chong cua khoa hoc, kha
na ng u ha ng trong vie c a p du ng ky thua t va o
san xuat va hieu nang cao cua nhan cong la nhng
ong lc ben sau s phon thnh. San pham mi
Standing in the unemployment line today, a
cross section of Americans from a beauti-
cian to a film editor to a sales manager to a
corporate vice president, voiced a shared
sense of insecurity about the future as jobs
disappear and companies close. They said
their hunt for work had taken on new ur-
gency as they watched the economy worsen
and opportunities dry up. Gathered at an
unemployment office in west Los Angeles,
they listened with a very personal concern
to the news that the unemployment rate in
Californiahad climbed today to its highest
point in four years.
The hardest thing is to see how panicked
people are, said Bill Williams, a part
owner of a small marketing company in
Huntington Beach that recently went out of
business. Right now I dont have a dime.
Im worried about buying things like sugar.
Im close to loosing my home. (New York
Time, 12/8/1990)
D
234
VAN DUNG NHAN CONG VA NHNG
nh may phat thanh, ien thoai, xe hi c san
xuat ngay em theo loi day chuyen e cung ng
cho th tr ng tie u thu va tr tha nh nh ng sa n
pha m tho ng du ng cha t ng co . Gia c va ky
nghe eu c ien hoa. Bc tranh kinh te that
ep va ay lac quan.
Roi thang 10/1929 anh dau mot khuc quanh mi.
Ca nen kinh te bong lun bai trong mot sm mot
chie u. L i t c kha tie u gia m ma t hn 26 pha n
tram gia nam 1929 va 1933 trong khi mc that
nghiep nhay vot t 3.2 phan tram len en gan 25
phan tram. Tong lng au t cung kho can. Li
tc va tai san ca nhan tch luy bien mat dan, dau
tong lng chi tieu vao dch vu va hang hoa giam
xuong rat nhieu va vat gia tuot doc mc o 6-8
phan tram mot nam. Nhieu gia nh khong ni
c tru va khong co thc pham e an. Hoa Ky rt
vao cn mong d kinh te. Cn mong van con am
a nh ng i da n Hoa Ky cho t i nga y ho m nay,
mot cuoc khung hoang ln (Great Depression)!
Van dung nhan cong la mot nan e trong ai trong
kinh te cong he. No oi hoi chnh sach kinh te
cua quoc gia phai can trong ti mc toi a v hau
qua cua chnh sach se anh hng trc tiep en s
song cua ngi dan. Kinh te tr tre a en tnh
trang nhan cong that nghiep hang loat (widespread
joblessness) khong phai ch n thuan la mot tham
hoa kinh te ma con la mot tham hoa xa hoi. u t
235
nay u lam au au nhng ngi thiet lap chnh
sach (policy makers) kinh te cho quoc gia.
Muc ch cua chng nay khong i sau vao chnh
sach kinh te ma ch nham tra li mot so cau hoi
n gian trong tng quan vi nhng chu e nam
trong hai chng trc, tong lng kinh te va lam
phat. Nhng cau hoi o la: Kiem so nhan cong
ang c van dung va kiem so nhan cong cha
c van dung c thiet lap nh the nao? Nhng
kiem so nay cho biet c g? Lam the nao e
giam thieu nan that nghiep?
kicm So VD
Co le kiem so cong nhan ang c van dung va
kie m so co ng nha n cha c va n du ng [tha t
nghiep] la hai kiem so quan trong khac c e y
nhieu nhat ben canh kiem so tong lng kinh te
va kiem so lam phat. Hai kiem so nay do Vien
Thong Ke Nhan Cong (Bureau of Labor Statis-
tics) cua Bo Lao ong (U.S. Department of La-
bor) a m nhie m co ng ta c la m tho ng ke va ba o
cao.
Kiem so cong nhan ang c van dung, VD,
cho biet so cong nhan ang co viec lam. Nhng
ngi ang co viec lam c nh ngha la nhng
cong nhan ang c tra lng. Cong nhan c
236
phan ra lam 9 nhom chnh: 3 nhom trong khu vc
san xuat hang hoa vat lieu va 6 nhom trong khu
vc san xuat dch vu.
Trong khu vc san xuat hang hoa (goods-produc-
ing) gom co:
bien che (manufacturing),
xay cat (construction), va
khai thac ham mo (mining).
Trong khu vc san xuat dch vu (service-produc-
ing) gom co:
va n ta i va nhu ca u to i ye u (transportation &
public utilities),
tai chnh, bao hiem, va a oc (finance, insur-
ance, and real estate),
mua ban s (wholesales trade)
mua ban le (retail trade),
cung ng dch vu (services), va
co ng quye n (government).
Be n ca nh kie m so VD co n co ca nh ng kie m
so cho biet ca gi lao ong, GL, va lng lao
o ng, LL, bnh qua n cu a co ng nha n. a y,
lng lao ong bnh quan c nh ngha la mc
lng trung bnh cho mot gi lam viec (average
hourly earnings) va gi lao ong bnh quan la so
gi la m vie c trung bnh trong mo t tua n (hours
worked per week) cua cong nhan. Bao cao LL
va GL c chia ra 6 nhom trong o bao gom:
237
khai thac ham mo (mining),
xay cat (construction),
bien che (manufacturing),
mua ban le (retail trade),
cung ng dch vu (services), va
tat ca nganh nghe khong thuoc ve nong nghiep
(all nonfarm employment).
Kiem so VD la mot kiem so quan trong va c
nhieu ngi theo doi v hai ly do. Th nhat, nhan
lc la nguon tai nguyen quan trong cua mot quoc
gia. Khong tao c cong an viec lam cho nguon
nhan lc nay, quoc gia khong the phat trien ung
mc. Th hai, cong an viec lam i lien vi li tc
ca nhan. Co c li tc ca nhan mi cai thien
c i song. Co li tc ca nhan mi co tieu xai.
Co tieu xai mi gop phan lam gia tang tong lng
kinh te. Qua nhng kiem so VD, LL va GL
kinh te gia co the tie n oa n (forecast) ha u he t
nhng kiem so khac. Th du nh vi so gi lao
ong bnh quan kinh te gia co tien oan mc san
xuat cua cong nghiep (industrial production). Cong
vao o, biet c lng bnh quan, ho co the tien
oan mc li tc bnh quan cua cong nhan (per-
sonal income). Mot th du khac, dung kiem so
VD lien quan en lanh vc thng nghiep xay
cat, kinh te gia co the tien oan tong lng gia c
mi (housing starts).
238
kicm So CVD
Kiem so cong nhan cha c van dung, CVD,
cho biet con so cong nhan that nghiep hay la con
so cong nhan cha co cong an viec lam. Kiem so
na y co ta c o ng chnh tr cao cho ne n no quan
trong oi vi chnh khach va nha cam quyen. Con
oi vi gii kinh te gia kiem so CVD co gia tr
tng oi v thuoc loai kiem so hau bao (lagging
indicator), tc la cho biet thc trang kinh te hi
tre. Th du nh sau khi mc ban (sales level) a
gia tang ang ke, ch dau au tien la mc hang
hoa ton kho (inventory level) bat au giam xuong.
Ch dau ke tiep la so gi lao ong cua cong nhan
gia tang. Neu mc ban tiep tuc tang len, c s
doanh thng pha i m n the m co ng nha n. V
vay, mc cong nhan that nghiep se giam xuong.
Trong chu trnh nay, khi kiem so CVD cho thay
m c co ng nha n cha co vie c la m ba t a u gia m
xuong co le nen kinh te a mc cao nhat hoac
ba t a u i va o giai oa n thoa i gia m. Tuy va y,
gii au t trong th trng chng khoan e y en
kiem so CVD kha nhieu v kiem so nay la mot
trong nhng kiem so quan trong Ngan Hang Trung
ng dung e theo doi va quyet nh chnh sach
tien te.
Hai Hc Tbong kc
239
Thung Ke CJ
SJ Cung Tu
Su hhan Cung Bang Cu viec Lam
Su 0iJ Lam viec
Su Tien LuJng
Thung Ke
hu 0ia Cu
Luc LuJng Cung hhan
Su Cung hhan Bang Cu viec Lam
Su Cung hhan Chua Cu viec Lam
Kie m so VD c u c ke t t tho ng ke c s
cong va t (establishment survey) trong khi kiem
so CVD c uc ket t thong ke ho gia c (house-
hold survey), Ch4-1.
Vien thong ke nhan cong cua Bo Lao ong tham
do khoa ng 60,000 ho gia c mo i tha ng e la m
thong ke. Theo thong ke ho gia c, that nghiep
c nh ngha la thanh phan cong nhan co kha
nang lao ong va tch cc tm kiem viec lam nhng
cha tm c viec lam. Nhan vien cua vien thong
ke do ho i va pha n tch tnh tra ng lao o ng cu a
nhng ngi trong ho qua hai cau hoi chnh nh
sau:
Ban ang co viec lam cha?
Ch4-1
240
Bat Bau
Cu viec hay
Chua Cu viec?
Cu Bang Tim
viec?
Khung Thuuc Luc LuJng Cung hhan Khung Thuuc Luc LuJng Cung hhan
Chua
Khung
Cu
Cu
Cung hhan Bang
Cu viec Lam
Cung hhan Chua
Cu viec Lam
T
h
u
u
c

L
u
c

L
u
J
n
g

C
u
n
g
C
u
n
g
h
h
a
n
Ban co tiep tuc tm kiem viec lam khong?
Neu cau hoi au tien c tra li la co, ngi o
c cong vao lc lng cong nhan (labor force)
va ang co vie c la m (employed). Ne u ca u ho i
au tien c tra li la cha, nhan vien cua vien
thong ke nhan cong se hoi tiep cau th hai. Neu
cau hoi ke c tra li la co, ngi o c liet
Ch4-2
241
vao lc lng cong nhan (labor force) nhng khong
tm c viec lam (unemployed). Ngc lai neu
ca u ho i th hai c tra l i la kho ng, ng i o
khong c liet vao lc lng cong nhan (not in
labor force).
e tnh mc nhan cong cha c van dung, tc
la m c tha t nghie p (unemployment rate), vie n
thong ke nhan cong em chia so cong nhan cha
co viec lam cho lc lng cong nhan (labor force),
hay la:
%CVD = CVD LLCN
trong o , %CVD a i die n cho m c nha n co ng
cha c van dung tnh bang phan tram, CVD
ai dien cho so cong nhan cha co viec lam, va
LLCN ai dien cho lc lng cong nhan.
Lc lng cong nhan bao gom tat ca nhng ngi
co kha nang lam viec va muon lam viec dau la co
viec lam hay cha co viec lam, hay la:
LLCN = VD + CVD
trong o, LLCN ai dien cho lc lng cong nhan,
VD a i die n cho so co ng nha n ang co vie c
lam, va CVD ai dien cho so cong nhan cha co
viec lam.
242
L c l ng co ng nha n bao go m l c l ng co ng
nha n da n s (civilians) va l c l ng co ng nha n
qua n s (military). V m c tha t nghie p cu a l c
lng cong nhan quan s luc nao cung la de-ro [t
b anh hng kinh te] cho nen kinh te gia tach ri
l c l ng co ng nha n qua n s ra kho i l c l ng
cong nhan e tnh mc that nghiep cua lc lng
cong nhan dan s (civilian unemployment rate).
kbac ict Gioa
Hai Hc Tbong kc
Thong ke c s cong t co phan khac biet so vi
thong ke ho tch tren nhieu iem. Th nhat, nhng
con so thong ke la do c s cong va t cung cap
d a tre n ba o ca o ie u ha nh cu a c s cho ne n
chnh xac hn nhieu so vi thong ke ho gia c ch
da vao s t nguyen cua nhng ngi nam trong
ho. Th hai, thong ke c s cong t tnh hai lan
(double count) cho nhng ngi lam viec hai s
khac nhau cung luc (two jobs) trong khi thong ke
ho tch ch tnh co mot. Th ba, thong ke c s
cong t khong tnh vao so nhan cong ang nh
cong (on strike) trong khi thong ke ho gia c van
tnh vao. Th t, thong ke c s cong t khong
tnh vao thanh phan co nghe nghiep t hanh (self-
employed workers), t c la la m co ng cho chnh
mnh, trong khi tho ng ke ho gia c lie t ho va o
243
Thong Ke Thong Ke
Ho Tch C S Cong T
viec lam thu 1 + +
viec lam thu 2 + +
Bang dinh cung +
Bang lam chu chinh minh +

+ = tinh vau
= khung tinh vau

tha nh pha n co vie c la m. Nh ng kha c bie t tre n
c tong ket nh sau:
Nh ng kie m so la y t hai tho ng ke na y th ng
khong ong y vi nhau va v vay gay nhieu kho
khan cho ngi lam phan tch. Khoang cach sai
biet cang ngay cang tram trong them t sau nam
1984.
Chie u theo mo t nha n nh a ng tre n Monthly
Labor Review va o tha ng 8 na m 1989, ly do
khoang cach sai biet cang ngay cang tram trong
mot phan la v ngay nay co nhieu ngi co hai s
lam cung luc. Mot phan khac la v co nhieu c s
thng doanh mi thanh hnh v vay vien thong
ke nha n co ng pha i c oa n con so co ng nha n
thay v da tren bao cao ieu hanh cua nhng c
Ch4-3
244
s o. oi khi khoang sai biet co the a en cho
oi nghch nhau.
ac icm
Coa CVD
Mo t so a c ie m lie n quan e n kie m so CVD
c ghi nhan nh sau:
CVD gia tang khi so cong nhan tm viec lam
gia tang, tc la c tnh vao lc lng cong
nha n.
CVD gia ta ng khi so co ng nha n b ma t vie c
lam van tiep tuc tm kiem viec lam mi, tc la
van c tnh vao lc lng cong nhan.
CVD giam xuong khi so cong nhan that nghiep
nhan viec lam mi.
CVD giam xuong khi so cong nhan that nghiep
khong tiep tuc i tm viec lam mi, tc la khong
con c tnh vao lc lng cong nhan.
CVD gia tang thong thng la ch dau khong
to t cho ne n kinh te . Ne u CVD gia m xuo ng
ong thi VD cung giam xuong, nen kinh te
cha ha n a kha hn. Ne u CVD gia ta ng
nhng VD kho ng gia m xuo ng, ne n kinh te
cha ha n a te hn tr c. Ne u CVD gia m
xuong ong thi VD gia tang, nen kinh te a
kha hn trc. Neu CVD gia tang ong thi
VD giam xuong, nen kinh te a te hn trc.
245
Mot chuoi giam thieu cua mc that nghiep cho
biet chac la nen kinh te trong giai oan hoi
phuc. Ngc lai, mot chuoi gia tang cua mc
that nghiep cho biet chac la nen kinh te trong
giai oan suy thoai.
Mc that nghiep luon luon gia tang nhanh hn
trong giai oa n kinh te suy thoa i. Tho ng
thng mc that nghiep bat au gia tang trc
khi nen kinh te i vao giai oan suy thoai. Ly
do la v c s doanh thng cho co ng nha n
ngh viec ngay khi nhu cau san xuat va mi
bat au giam sut. V vay oi khi kiem so CVD
c du ng nh la kie m so tie n ba o (leading
indicator) e tien oan trc giai oan suy thoai
cua nen kinh te.
Mc that nghiep giam xuong cham hn trong
giai oan kinh te hoi phuc. Thong thng mc
tha t nghie p ch ba t a u gia m xuo ng sau khi
nen kinh te a i vao giai oan hoi phuc kha
lau. Ly do la v c s doanh thng ch mn
them cong nhan sau khi tin chac la ho thc s
can them nhan vien e ap ng nhu cau san
xuat. Chnh v vay, kiem so CVD c nh la
kiem so hau bao (lagging indicator) dung e
phoi kiem giai oan phuc hoi cua nen kinh te.
ac icm Coa
VD, tt & Gt
246
Mo t so a c ie m lie n quan e n kie m so VD,
GL, va LL c ghi nhan nh sau:
Co ng nha n c pha n loa i theo la nh v c
thng nghie p ho phu c vu ch kho ng theo
nganh nghe ca nhan.
Kiem so VD khong cho biet g ve tr gia lao
ong do cong nhan san xuat (value of output).
S kha c bie t tre n trnh o , na ng khie u, kinh
nghiem, tai nghe chuyen mon, van van khong
the hien qua kiem so VD.
Kiem so VD khong cho biet g ve hao tnh
cu a mo i tr ng la m vie c (quality of work).
Hao tnh cua moi trng lam viec ch ve nhng
ye u to nh la m c o va n du ng kha na ng
chuye n mo n, m c lng bo ng, c ho i tha ng
thng, van van.
Moi khi co mot ngi nhan viec lam, kiem so
VD gia tang them mot (+1), khong can biet
o la vie c la m toa n pha n (full-time job) hay
viec lam ban phan (part-time job) hoac lng
cao hay lng thap.
Lie n tu c gia ta ng tre n so gi lao o ng bnh
qua n th ng da n e n gia ta ng tre n so co ng
nhan ang van dung, tc la gia tang tren kiem
so VD.
Gia tang tren so gi lao ong cho biet la nhu
cau nhan cong (the need for workers) gia tang
nhanh hn lc lng cong nhan (labor force).
Kie m so VD kho ng cho bie t g ve s va n
dung nhan cong di kha nang (under-employ-
247
ment). Va n du ng nha n co ng d i kha na ng
xay ra khi mot cong nhan nhan viec lam khong
tng xng vi kha nang cao hn (overquali-
fied) hoa c kha na ng chuye n mo n co ng nha n
o ang co.
Giam sut tren lng lao ong bnh quan thng
dan en gia tang tren so cong nhan ang van
dung, tc la gia tang tren kiem so VD. Ngc
lai gia tang tren lng bnh quan thng dan
en cat giam tren so cong nhan ang van dung.
VD gia ta ng khi ha ng ho a co gia cao hn
ne u cu ng lu c o c s doanh thng co the
mn cong nhan de dang va lng tra cho cong
nhan khong gia tang.
Ky thuat mi thng lam cho mot so cong nhan
b ma t vie c trong giai oa n nga n. Tuy nhie n
theo thi gian phat trien ky thuat se tao nhieu
c hoi mi, nhieu viec lam mi va gia hang
hoa san xuat lan tieu thu se re hn.
Fban toai
Tbat Ngbicp
Kinh te gia chia tnh trang cong nhan cha c
van dung ra lam 3 loai: cha c van dung do
chuyen-tiep (frictional unemployment), cha c
van dung do chu ky kinh te (cyclical unemploy-
ment), va cha c van dung do t nang (struc-
248
tural unemployment). Cha c va n du ng do
chuyen tiep ch co tnh cach tam thi xay ra cho
nhng ngi se co hoac ang tm viec lam mi.
Cha c van dung do chu ky kinh te xay ra khi
nhu cau nhan lc thay oi theo can can kinh te.
Phng phap duy nhat e giam thieu that nghiep
do chu ky kinh te gay ra la s dung chnh sach
phat huy kinh te (economic growth policy) e kch
thch nhu cau van dung nhan cong. Cha c
van dung do t nang la loai that nghiep kho giai
quyet nhat v so nhan lc nay khong co trnh o
giao duc, khong co nghe, khong co tai nang, khong
co kinh nghie m, hoa c kho ng co n thch h p v i
nhu cau cua nen kinh te mi (obsolescence). Dau
kinh te co giai oan lac quan cung khong giai
quye t no i tnh tra ng tha t nghie p loa i na y trong
mot sm mot chieu.
Mc that nghiep giam xuong ti con so khong [0]
la ieu khong bao gi xay ra ch v luc nao cung
co tnh trang that nghiep chuyen tiep. e thiet
th c ho a con so tho ng ke , khi m c tha t nghie p
(unemployment rate) giam xuong mc o tng
ng vi mc that nghiep chuyen tiep (frictional
unemployment rate) kinh te gia cho la nen kinh
te a van dung nhan cong mc ay va u (full
employment).
249
kba Nang
San Xoat
Trong lanh vc kinh te, ch t ban (capital) ch
vao hai th. Mot la cong cu san xuat (physical
capital). Hai la nhan lc san xuat (human capital).
Tien khong c coi la t ban v tien khong thc
s san xuat c hang hoa va dch vu. Tien ch la
phng tien e trao oi hang hoa va dch vu, tc
la co ng cu e pha n pho i dch vu va ha ng ho a.
Tuy nhien ca ba th, cong cu san xuat, nhan lc
sa n xua t va tie n, e u ra t ca n thie t cho s pha t
trien kinh te cua quoc gia.
Muon phat huy kinh te va cai thien mc song cua
ngi dan, quoc gia can phai au t vao cong cu
san xuat lan nhan lc san xuat. a so c s doanh
thng eu can ca hai th. Nhan lc san xuat can
phai co e s dung va lam cho cong cu san xuat
tr ne n h u hie u hn. Ng c la i, co ng cu sa n
xuat can phai co e giup cho cong nhan co the
san xuat nhieu hn va tot hn. ay la lien he ho
tng gia cong cu san xuat va nhan lc san xuat.
Kha nang san xuat cua mot cong nhan tuy thuoc
vao t nang cua ca nhan o. T nang bao gom tai
nang, hoc thc, kinh nghiem, the lc, va thai o
van van. Muon gia tang mc san xuat cua cong
nhan, quoc gia phai au t vao nhng cong trnh
250
cai thien t nang.
Giao duc chnh thong (formal education), giao duc
cong nghe (vocational education), huan nghe thc
nghie m (on-the-job training; apprenticeship), va
kinh nghie m nghe nghie p (job experience) la
nhng phng tien pho thong e cai thien t nang.
Ca nhan chu au t thi gian va tien bac e cai
thie n t na ng cu a ho v i hai ly do chnh. Th
nha t la v no co the mang e n l i t c cao hn
(money income). Th hai la v no co the mang
en s thoa man (psychic income). C s doanh
thng chu bo von au t e cai thien t nang
cua cong nhan la v muon nang cao hieu nang san
xuat dch vu va hang hoa cua cong nhan.
Nhng yeu tnh ca nhan, mot phan t nang cua
mot cong nhan, oi khi rat kho cai thien. Thai o
c x v i mo i ng i chung quanh (human rela-
tion), kha na ng la nh a o (leadership), s nhie t
tam va tan tuy (motivation and dedication), tinh
than ai trong doanh thng hay la co mau doanh
nha n (entrepreneurship), a o c co ng nghie p
(business ethics), va n va n la nh ng th du ie n
hnh. He thong giao duc cua Hoa Ky van cha
tm ra bien phap thc s hieu nghiem e cai thien
nhng yeu tnh nay.
Tai lap t nang mi la mot trong nhng quan tam
hang au trong cong cuoc phat trien kinh te cua
251
quo c gia. Nh ng thay o i nhanh cho ng cu a ky
thuat co the lam cho mot so nganh nghe cu bien
mat va tao ra mot so nganh nghe mi. V vay, t
nang cua nhng cong nhan nganh nghe cu co
the tr nen lac hau va khong thch hp cho nhng
nganh nghe mi. Hien tng nay cang ro ret hn
o i v i nh ng quo c gia ang trong giai oa n
chuyen tiep t nen kinh te nong nghiep (agricul-
tural economy) qua nen kinh te cong nghiep (in-
dustrialized economy) hoac t nen kinh te cong
nghiep chuyen qua nen kinh te kien nang (knowl-
edge-based economy). a u t va o nh ng co ng
trnh tai lap t nang mi e co u nhan lc san
xuat ho tr cho ke hoach kinh te tr thanh la nhu
cau toi can cua quoc gia. nhng quoc gia tien
tien, tiep tuc tr lai trng hoc e trao doi kien
thc va kha nang nghe nghiep la nhu cau dai han.
Cong nhan phai tr lai trng hoc nhieu lan trong
suot ca cuoc i (life-long learning) e luon luon
co the ap ng vi hoan canh mi, e gi viec
lam, e u sc nam gi chc vu mi, van van.
Cai thien t nang cua cong dan con tao ra nhng
ngoai hng (create externalities) tot ep, tc la
phuc li cho moi ngi trong xa hoi. V nhng li
ch kinh te lan li ch xa hoi a so cong quyen cua
nhng quoc gia tren the gii eu bo von au t
vao nhng cong trnh cai thien t nang cua cong
dan, kien toan he thong giao duc va huan luyen,
va tuyen truyen hoac co ong quan chung tham
252
d hoc tap.
Tbam kbao
Carl E. Case & Ray C. Fair (1994). Principles of
Economics. Englewood Cliff, NJ: Prentice-Hall,
Inc..
Hung Quoc Ha (1997). Co Phieu va Th Trng,
Tap 1. AR: Khai Phong E-Publisher.
Hung Quoc Ha (1998). Co Phieu va Th Trng,
Tap 2. AR: Khai Phong E-Publisher.
NHNG DONG
tY THYFT
CHlNH YF
TkONG klNH
TF CONG HF
255
TRONG KINH TE CONG HE
rong suot may the ky, t khi co cuoc cach mang
khoa ho c, gi i tr th c cu a phng ta y (rational
thinkers) dng nh eu b cuon hut vao the gii
c kh cua Issac Newton. Adam Smith cung khong
ngoai le. Newton (1642-1727) nhn thay vu tru
chung quanh ong la mot chiec may khong lo trong
o moi th bien chuyen theo qui luat t nhien, on
co va bat bien. Anh hng bi vu tru quan cua
Newton, Smith cu ng a co ca i nhn gio ng nh
va y trong la p thuye t kinh te cu a o ng. V i ta c
pham Tm Hieu Ban Chat Va Nguyen Nhan Cua
S Phong Phu Vat Chat Cua Nhng Quoc Gia, an
hanh vao nam 1776, Smith a khang nh la ban
tay vo hnh (invisible hands) tao ra trat t kinh
te. Tin vao qui luat t nhien, on co, va bat bien
cua bo may kinh te ong a e xng chnh sach
T
256
NHNG DONG LY THUYET CHNH YEU
kinh te t dan va phan oi s nhung tay cua cong
quyen vi muc ch ieu dan bo may kinh te.
Kinh te gia trong nhie u the he sau a tie p no i,
phat huy va ket hp t tng va lap thuyet cua
Adam Smith thanh trng phai co ien. Ly thuyet
cua phai co ien anh hng en chnh sach kinh
te cung nh giup giai thch nhng hien tng kinh
te cua Hoa Ky mot cach thoa ang trong nhieu
nam. Nhng thang tram cua chu ky kinh te cap
o bnh thng khong lam thay oi c v the
cua trng phai nay.
Roi nen kinh te Hoa Ky ot ngot rt vao mot thc
trang cha tng co, cuoc khung hoang ln trong
nh ng na m a u cu a tha p nie n 1930. Ly thuye t
cua phai co ien b lung lay tan goc re v khong
gia i thch c nh ng hie n t ng kinh te cha
t ng co tr c o . Keynes xua t hie n trong bo i
canh nay vi mot lap thuyet mi va thuyet phuc
c quoc hoi Hoa Ky theo uoi chnh sach kinh
te da tren lap thuyet o.
Kinh te gia cua phai Keynesian cho rang nhng
cn xoc nhu cau (shock to aggregate demand) co
the da n e n tnh tra ng kinh te ba t o n nh mo t
thi gian dai (destablize an economy for prolonged
period) va ay mc that nghiep len en cao o.
V vay, ngc lai vi giai phap cua phai co ien,
nha cam quyen co bon phan phai van dung nhng
257
chnh sach cua quoc gia e giai quyet tnh trang
that nghiep.
T o cho en nay ly thuyet cua phai co ien va
cua phai Keynesian van tiep tuc oi choi nhau va
la hai dong ly thuyet can ban trong lanh vc kinh
te cong he.
Nen kinh te cua Hoa Ky trai qua mot thi gian
lam phat dai dang va tram trong trong suot thap
nien 1970. Nhng kinh te gia cua phai tien te qui
trach nhiem mot phan ln vao mc gia tang tren
tong lng tien te lu hanh. Noi cho chnh xac
hn, ho cho rang ly do lam phat la v toc o gia
tang tren tong lng tien te lu hanh nhanh hn
toc o gia tang cua nen kinh te vao luc o. Trong
bai biet cua t bao Wall Street Journal nhan xet:
Inflation results when the Fed expands the
supply of money faster than the economy
expands the supply of goods. Factors such
as spurts in the price of oil or food have
some short-run effect, but over any mean-
ingful period of time are only excuses. To
understand why we have had increasingly
serious inflation, look at the history of mon-
etary growth: an average yearly rate of
7.4% to mid 74 from 72, 6% to 72 from
late 66, 3.8% from to 66 from mid 62,
and 1.8% to 62 from 52.
13
258
Nhan nh cua Albert E. Burger cua Ngan Hang
Trung ng thuoc quan hat St. Louis cung tng
t:
The basic underlying cause of the inflation
currently being experienced in the United
States is simply that the growing trend of
money has been accelerating over the last
ten years, approaching a 7 percent rate on
average over the last three years. This has
resulted in a growth of demand for goods
and services that is much greater than the
long-term average growth of real output.
14
Nh ng th du tre n pha n a nh s nha n th c ca ng
nga y ca ng ro ne t hn (growing awareness) cu a
nhng kinh te gia tam quan trong ve anh hng
cua tien te lu hanh oi vi nen kinh te cua quoc
gia. Te nan lam phat tram trong cung luc vi te
na n tha t nghie p cao va o nh ng na m 1973-1974
kho co the giai thch on thoa bang ly thuyet cua
phai Keynesian. Ch co ly thuyet ve lng cua
tien te cua Fisher la co the a ra giai thch hp ly
hn ca. Milton Friedman (1912 - con song), mot
kinh te gia Hoa Ky va a tng oat giai Nobel
kinh te nam 1976, dan au cao trao cong kch ly
thuyet cua phai Keynesian. Ngoai mat cong kch
ly thuyet cua Keynesian va at nghi van ve hieu
qua cu a chnh sa ch thu chi, o ng co n ta n hoa ly
thuyet ve lng cua tien te va quan trong hoa vai
259
tro cua chnh sach tien te. Ket qua la ly thuyet
m i ve l ng cu a tie n te (modernized quantity
theory of money) cung vi nhng ly thuyet khac
cua phai tien te (theories of the monetarists) va
vai tro cua chnh sach tien te trong viec on nh
va phat huy kinh te c chu y ti va chap nhan
nhieu hn trc. Them vao o chnh sach tien te
cu a Nga n Ha ng Trung ng, d i s la nh a o
cu a Allen Greenspan, a giu p cho ne n kinh te
Hoa Ky on nh va phon thnh suot trong hai thap
nien 1980 va 1990, mot ket qua cha tng co. S
thanh cong cua Greenspan noi rieng va cua chnh
sach tien te noi chung cung co cho ng cua phai
tien te hien nay.
Muc ch cua chng nay ch nham tom lc ba
dong ly thuyet can ban cua kinh te cong he e
cho thay s khac biet trong cai nhn ve s that
kinh te va giai phap kinh te cung nh cho thay
a nh h ng cu a chu ng trong chnh sa ch tie n te ,
chnh sa ch thu chi, nh ng chnh sa ch kha c va
nh ng chng trnh pha t trie n kinh te cu a quo c
gia. Mo t do ng ly thuye t nghie ng ve ma t cung
ng (supply-side economics) ai dien bi phai co
ien va hau co ien. Con mot dong ly thuyet th
nghieng ve mat nhu cau (demand-side econom-
ics) ai dien bi phai Keynesians, va mot dong ly
thuyet nghieng ve mat tien te ai dien bi phai
tien te.
260
Dong Ly Thuyet
V Cung ng
Jean Baptiste Say, mot kinh te gia goc Phap cua
the ky mi chn, tng noi: cung ng t tao nhu
cau cho chnh no (supply creates its own demand).
Nguyen van cua ong c coi la mot nh luat.
nh lua t cu a Say co ha m y la ta t ca sa npha m
c san xuat se c tieu thu v chnh cong trnh
san xuat tao ra tong lng li tc (gross domestic
income) u e tie u thu ta t ca sa n pha m a sa n
xuat (gross domestic product). Noi mot cach khac
cung ng to ng h p luo n luo n ca n ba ng v i nhu
cau tong hp (aggreagated supply equals aggre-
gated demand). V vay, mot he thong kinh te a
tranh thc s (perfectly competitive economic sys-
tem) bao am se van dung ay u (fully employs)
nh ng pha n to sa n xua t nh la a t ai, nha n
cong, va t ban (physical capital).
Nen kinh te a tranh co the at ket qua nh va
trnh ba y la nh va o nh ng o ng c chnh ye u
am nhiem vai tro ieu hng va ieu lng cho
nhng canh can cung cau trong bo may kinh te.
Nhng ong c o la:
Lai suat uyen chuyen
1
tuyet oi (perfectly flex-
ible interest rates) e canh can tiet kiem (sav-
ings) qua n bnh v i ca nh ca n a u t (invest-
ment).
261
Gia hang uyen chuyen tuyet oi (perfectly flex-
ible price system) e th trng hang hoa (prod-
uct markets) phan phoi san pham theo chuyen
o ng cu a gia bie u (to clear via price adjust-
ments).
Lng nhan cong uyen chuyen tuyet oi (per-
fectly flexible wages) e th trng nhan cong
(labor market) van dung cong nhan mc ay
va u (to clear at full employment)
2
.
Kinh te gia cua trng phai co ien ly luan rang
chuyen ong cua hai canh can tiet kiem va au t
tu y thuo c va o m c la i sua t. Theo ho , trong th
trng t ban (capital market), khi lai suat tang
len se kch thch gia tang tiet kiem cua tap hp ho
gia c va khi lai suat giam xuong se kch thch gia
tang au t cua tap hp doanh thng. V vay,
khi tiet kiem gia tang, mc lai suat se giam xuong
ti mc u e kch thch
3
them au t e tieu thu
(to soak up) tat ca thang d san xuat do gia tang
tiet kiem gay ra. Ngc lai, neu au t gia tang,
mc lai suat se gia tang ti mc u e kch thch
them tiet kiem (additional savings) e tai tr cho
au t. Trong quan he oi ng nghch chieu o,
s uyen chuyen cua lai suat se bao am la so lng
tiet kiem can va u (desireable savings), mot
mc lai suat s% nao o, se quan bnh vi so lng
au t can va u (desireable investment), cung
mc lai suat s%. Lai suat uyen chuyen bao am
canh can tiet kiem trong bo may kinh te luon luon
262
Tiet Kiem Tiet Kiem, TK , TK
Bau Tu Bau Tu, BT , BT
L L
TK TK
= L = L
BT BT
S S
O O
L
a
i

S
u
a
t
L
a
i

S
u
a
t
TLuJng Bau Tu TLuJng Bau Tu
O O
Biem 0iao Tru Biem 0iao Tru
TLuJng Tiet Kiem TLuJng Tiet Kiem
quan bnh vi canh can au t
4
. Xem Ch5-1.
M c la i sua t (interest rate level) tu y thuo c va o
tng quan gia canh can cung ng cua tiet kiem
(supply of savings) va canh can nhu cau cua vay
mn (demand of borrowings) e au t. Neu lai
suat (s) uyen chuyen, tc la t do chuyen ong
theo qui luat cung cau, so lng tiet kiem (LTK) se
quan bnh vi so lng au t (LT).
Cho du th trng t ban khong toan hao (imper-
fection) i na e roi lai suat khong the lam cho
Ch5-1
263
C
u
n
g

n
g
C
u
n
g

n
g
,

C
,

C
N
h
u

C
a
u
N
h
u

C
a
u
,

N
,

N
L L
C C
= L = L
N N
G
i
a

H
a
n
g
G
i
a

H
a
n
g
iem Giao Tru iem Giao Tru
TLng Hang TLng Hang
G G
0 0
O O
canh can tiet kiem quan bnh vi canh can au t,
gia bieu uyen chuyen cua th trng hang hoa va
th trng nhan cong cung se i ti trang thai giao
tru t nhien (normal equilibrium) va ay nen kinh
te vao cho van dung nhan cong ay va u (en-
able full employment) ta i ie m giao tru . Xem
Ch5-2.
Bi v neu co thang d tiet kiem trong nen kinh
te, hang hoa ton kho se gia tang (excess inven-
tory) va , cu ng chnh v o , tha ng d cung ng
(oversupply of goods) se a y cho gia bie u cu a
hang hoa tren th trng giam xuong va, roi nh
Ch5-2
264
C
u
n
g

u
n
g
C
u
n
g

u
n
g
,

C
,

C
h
h
u

C
a
u
h
h
u

C
a
u
,

h
,

h
L L
h h
0 0
O O
0
i
a

h
a
n
g
0
i
a

h
a
n
g
O O
TLuJng hang TLuJng hang
0 0
A A
L L
C C

o, kch thch nhu cau ti mc u e canh can nhu
cau va canh can cung ng quan bnh tr lai. Co
c ket qua nh vay la nh vao gia bieu khong
b kem che e co the tao ra ong lc ieu chnh t
nhien cho hai canh can cung va cau cua nhng th
trng hang hoa (free product markets).
Neu nha cam quyen cho rang gia G0 cua mon hang
xyz, th du , ie m giao tru qua tha p va quye t
nh can thiep vao th trng bang cach s dung
chnh sach ap at gia GA cao hn len th trng,
ket qua se khac han. S can thiep nay se dan ti
Ch5-3
265
C
u
n
g

u
n
g
C
u
n
g

u
n
g
,

C
,

C
h
h
u

C
a
u
h
h
u

C
a
u
,

h
,

h
L L
C C
0 0
O O
0
i
a

h
a
n
g
0
i
a

h
a
n
g
TLuJng hang TLuJng hang
0 0
A A
L L
h h

O O
tnh trang thang d cung ng tren th trng cho
san pham xyz, hay la LN < LC trong hnh Ch5-3.
Ng c la i ne u nha ca m quye n cho ra ng gia th
trng cua mon hang xyz qua cao va quyet nh
ap at gia thap hn, th trng cua san pham xyz
se i vao cho khan hiem v thieu hut cung ng,
hay la LC < LN trong hnh Ch5-4.
Th tr ng nha n co ng cu ng tng t . Ne u th
trng nhan cong khong b ap che, cat giam san
xuat se a en tnh trang cat giam lng nhan
cong (wage). Lng nhan cong thap hn se kch
Ch5-4
266
C
u
n
g

u
n
g
C
u
n
g

u
n
g
,

C
,

C
h
h
u

C
a
u
h
h
u

C
a
u
,

h
,

h
L L
C C
= L = L
h h
L
u
J
n
g

L
u
J
n
g

h
h
a
n
h
h
a
n
C
o
n
g
C
o
n
g
Biem 0iao Tru Biem 0iao Tru
TLuJng hhan Cong TLuJng hhan Cong
w w
O O
O O
thch nhu cau cua th trng nhan cong. Canh can
nhu cau va canh can cung ng cua th trng nhan
co ng luo n luo n qua n bnh m c lng W0 va
nhan cong c van dung mc ay va u nh
vao mc lng khong b ap che. Nh vay, neu co
ng i tha t nghie p m c lng W0

ch la v ho
kho ng chu i la m vie c m c lng o . Tnh
trang nay goi la that nghiep t nguyen (voluntary
unemployment). Xem Ch5-5.
Neu nha cam quyen, v ly do xa hoi hoac chnh
tr, cho rang lng nhan cong W0 iem giao tru
Ch5-5
267
C
u
n
g

u
n
g
C
u
n
g

u
n
g
,

C
,

C
h
h
u

C
a
u
h
h
u

C
a
u
,

h
,

h
L L
h h
w w
O O
L
u
J
n
g
L
u
J
n
g
h
h
a
n

C
o
n
g
h
h
a
n

C
o
n
g
w w
A A
L L
C C

TLuJng hhan Cong TLuJng hhan Cong
O O
qua thap va quyet nh can thiep vao th trng
bang cach s dung chnh sach ap at len th trng
mc lng toi thieu WA cao hn, s can thiep nay
se da n t i tnh tra ng tha t nghie p ngoa i y muo n
(involuntary unemployment) v i so l ng tha t
nghie p tng ng v i sai bie t gi a nhu ca u va
cung ng, hay la (LC - LN) trong hnh Ch5-6.
Tom lai, theo kinh te gia cua trng phai co ien,
vi gia hang, lng nhan cong, va lai suat uyen
chuyen tuyet oi bo may kinh te co khuynh hng
an v iem giao tru (equilibrial point) hoac hng
Ch5-6
268
C
u
n
g

u
n
g

T
o
n
g

h
J
C
u
n
g

u
n
g

T
o
n
g

h
J
h
g
a
n

h
a
n
h
g
a
n

h
a
n
,

C
u
T
h
h
h
,

C
u
T
h
h
h
h
h
u

C
a
u

T
o
n
g

h
J
h
h
u

C
a
u

T
o
n
g

h
J
,

h
C
T
h
,

h
C
T
h
L L
O O
0 0
O O
0
i
a
0
i
a
Cung Cung ung ung Tong hJ Tong hJ

0ai han 0ai han, CuTh0h , CuTh0h
TLKT TLKT
ve iem giao tru, tc la co khuynh hng at ti
trang thai giao tru (equilibrium). Nhng ong c
tre n [gia ha ng uye n chuye n, m c lng uye n
chuye n, la i sua t uye n chuye n] giu p nh ng th
trng hang hoa, nhan cong va tai chnh tai lap
trang thai giao tru mot cach t nhien khi tnh trang
ba t qua n bnh xa y ra. Ch co s can thie p cu a
chnh quye n la la m cho nh ng th tr ng na y
khong the tr ve iem giao tru mot cach t nhien.
Cung giong nh phai co ien, phai hau co ien
dung tng quan oi ng gia canh can cung ng
va canh can nhu cau e giai thch hien tng kinh
Ch5-7
269
h
C
T
h
h
C
T
h
TLKT TLKT
0 0O O
0 01 1
L LO O
0
i
a
0
i
a
L L1 1
te. Tuy nhien, khac hn phai co ien, phai hau
co ien dung cung ng tong hp ngan han (short-
term aggregate supply), cung ng to ng h p da i
han (long-term aggregate supply) va nhu cau tong
hp (aggregate demand) e phan tch nhng hien
tng kinh te cong he, hnh Ch5-7.
Ca nh ca n nhu ca u to ng h p (NCTH) quan he
nghch hanh vi gia bieu (inversely related; nega-
tive slope) cua nen kinh te, hnh Ch5-8. Tc la
khi gia bie u, G, gia m th so l ng nhu ca u, L,
tang va gia bieu tang th so lng nhu cau giam .
5
Ch5-8
270
C
u
T
h
h
h
C
u
T
h
h
h
h
C
T
h
h
C
T
h
O

O

L L
O O
0 0
O O
0
i
a
0
i
a
C
u
T
h
0
h
C
u
T
h
0
h
TLKT TLKT
h
C
T
h
h
C
T
h
1

1

V tr cua canh can nhu cau tong hp tuy thuoc
vao nhieu yeu to. Trong so nhng yeu to quan
trong co li tc sau khi ieu chnh lam phat (real
income), mc lai suat that (real interest rates), d
tng mau dch (business expectations), d tng
lam phat (inflation expectations), van van. Khi
li tc gia tang, lai suat giam xuong, hoac d tng
mau dch trong sang hn canh can nhu cau tong
hp co khuynh hng gia tang tc la di len (shift-
ing upward), t v tr NCTH0 e n v tr NCTH1
trong hnh CH5-9. Ngc lai vi nhng ieu kien
tren, canh can nhu cau tong hp co khuynh hng
giam xuong tc la di v tr theo hng trai ngc.
6
Ch5-9
271
L L
O O
0 0
O O
0
i
a
0
i
a
C
u
T
h
h
h
C
u
T
h
h
h
0 0
1 1
L L
1 1
TLKT TLKT
Canh can cung ng tong hp ngan han quan he
thua n ha nh v i gia bie u cu a ne n kinh te , hnh
Ch5-10. Tc la khi gia bieu, G, tang th so lng
cung ng, L, tang theo va gia bieu giam th lng
cung ng giam theo.
7
Canh can cung ng tong hp ngan han, CTHNH,
ch di v tr khi co nhng thay oi tam thi anh
hng en kha nang san xuat (ability to produce)
ngan han nhng khong anh hng en kha nang
Ch5-10
272
C
u
T
h
h
h
C
u
T
h
h
h
O O
h
C
T
h
h
C
T
h
L L
O O
0 0
O O
0
i
a
0
i
a
C
u
T
h
0
h
C
u
T
h
0
h
TLKT TLKT
C
u
T
h
h
h
C
u
T
h
h
h
1 1
0 0
1 1
L L
1 1
san xuat (productive capability) dai han.
8
Th du
nh tnh trang xoc cung ng (supply shock) do
thien tai gay ra hoac do s canh tranh cua hang
hoa nhap cang gay ra khan hiem tam thi. Vi
tnh trang xoc cung ng canh can cung ng ngan
han co khuynh hng giam xuong tc la di v tr
qua trai, t CTHNH0

en CTHNH1, hnh Ch5-
11.
Canh can cung ng tong hp dai han, CTHDH,
ch di v tr khi nen kinh te co nhng s thay oi
Ch5-11
273
ca n ba n (fundamental changes) la m a nh h ng
en kha nang san xuat dai han. Trong so nhng
thay oi can ban nh vay gom co: thay oi tren
kha nang cua lc lng cong nhan, thay oi tren
so lng hoac trong s cau hp thanh phan (size
or composition) cua lc lng cong nhan do nhng
tac to thuoc ve xa hoi hoac thuoc ve cau hp dan
so (social or demographic factors) gay ra, thay oi
tren mat ky thuat (technology), thay oi tren so t
ban kha dung (availability of capital resources),
thay oi tren t le gia t ban va nhan cong (capi-
tal-to-labor ratio), hoac thay oi tren luat le kiem
soat (regulatory laws), van van.
Nhng tac to gay ra s thay oi c ban anh hng
e n kha na ng sa n xua t da i ha n, t c la la m cho
canh can cung ng dai han CTHDH di v tr, se
anh hng cung luc en kha nang san xuat ngan
han, tc la cung lam cho canh can cung ng ngan
han CTHNH di v tr. Tuy nhien, nhng tac to
gay ra s thay oi tam thi anh hng en kha
nang san xuat ngan han, tc la lam cho canh can
cung ng ngan han di v tr, se khong anh hng
en kha nang san xuat dai han, tc la khong lam
cho canh can cung ng dai han di v tr.
Gia du nh ap dung nhng phat minh cua ky thuat
mi vao san xuat lam cho kha nang san xuat dai
han cua nen kinh te gia tang. S gia tang cua kha
na ng sa n xua t da i ha n, trong khi nhu ca u to ng
274
C
u
T
h
h
h
C
u
T
h
h
h
1 1
h
C
T
h
h
C
T
h
L L
1 1
0 0
1 1
0
i
a
0
i
a
C
u
T
h
0
h
C
u
T
h
0
h
1 1
TLKT TLKT
C
u
T
h
h
h
C
u
T
h
h
h
O O
0 0
O O
L L
O O
C
u
T
h
0
h
C
u
T
h
0
h
O O
hp cha thay oi, lam cho tong lng kinh te gia
tang t L0 en L1 trong khi gia bieu kinh te giam
xuong t G0 en G1. ay la trng hp ly tng
nha t trong nh ng hie n t ng kinh te , hnh Ch5-
12.
Gia du nh kha nang san xuat dai han cua nen
kinh te khong thay oi nhng nhu cau tong hp
gia tang, tc la canh can nhu cau tong hp di len
t NCTH0 e n NCTH1. Khi ca nh ca n nhu ca u
tong hp di v tr, trc het kinh te banh trng
Ch5-12
275
C
u
T
h
h
h
C
u
T
h
h
h
O O
h
C
T
h
h
C
T
h
O

O

L L
O O
0 0
O O
0
i
a
0
i
a
C
u
T
h
0
h
C
u
T
h
0
h
TLKT TLKT
h
C
T
h
h
C
T
h
1

1

L L
1 1
0 0
1 1
(expands) doc theo canh can cung ng tong hp
ngan han CTHNH0, nang tong lng kinh te t
L0 len L1 va lam cho gia bieu gia tang t G0 len
G1, hnh Ch5-13.
S d kinh te phai banh trng doc theo canh can
cung ng tong hp ngan han la v, trc het,hang
xng san xuat phai ieu chnh theo e ap ng
nhu cau tong hp mi cao hn bang cach co gang
san xuat nhieu hn vi cong cu san xuat hien co
(operating existing production capacity more in-
Ch5-13
276
tensely).
Tuy nhie n, ta t ca s ie u chnh trong he tho ng
kinh te khong nhat thiet dien ra ong loat (not all
adjustments take place simultaneously). M c
lng nhan cong khong gia tang nhanh nh la gia
hang. Ket qua la mc lng that cua nhan cong,
m c lng sau khi ie u chnh la m pha t, b su t
giam (real wage declines) va li nhuan cua cong
ty gia ta ng (profits increase). M c tha t nghie p
cung giam xuong v hang xng co san xuat nhieu
hn va m n the m co ng nha n m c lng re
hn, sau khi ieu chnh lam phat.
Mot thi gian sau, nhan thc c s sut giam cua
mc lng that cong nhan se oi tang lng. Vao
luc o v so lng cong nhan co gii han cho nen
th trng nhan cong ch ap ng nhu cau gia
lng cao hn. Mc lng nhan cong bat au leo
thang. Ap lc cua ong c kinh te di canh can
cung ng tong hp ngan han ve trai t CTHNH0
qua CTHNH1 va lam cho tong lng kinh te tr
lai L0 ngay v tr cua canh can cung ng tong hp
dai han CTHDH, mc van dung nhan cong (em-
ployment rate) tr ve v tr t nhien, gia bieu tang
le n t i G2, lng nha n co ng sau khi ie u chnh
lam phat va li nhuan cua cong ty tr ve mc cu
(historical levels), hnh Ch5-14.
Nh vay, gia tang cua canh can nhu cau tong hp
277
C
u
T
h
h
h
C
u
T
h
h
h
O O
h
C
T
h
h
C
T
h
O

O

L L
O O
0 0
O O
0
i
a
0
i
a
C
u
T
h
0
h
C
u
T
h
0
h
TLKT TLKT
h
C
T
h
h
C
T
h
1

1

L L
1 1
0 0
1 1
C
u
T
h
h
h
C
u
T
h
h
h
1 1
0 0
2 2
khong co s ap ng cua canh can cung ng tong
h p da i ha n ch ga y ra la m pha t va kho ng ta o
c gia tang dai han trong tong lng kinh te.
Neu gia tang cua canh can nhu cau tong hp hap
dan c gii doanh thng au t them vao ky
thua t va ha ng x ng sa n xua t e la m gia ta ng
canh can cung ng tong hp dai han, CTHDH
se di qua phai va at giao tru vi canh can nhu
cau tong hp tai v tr tong lng kinh te L1

va
Ch5-14
278
C
u
T
h
h
h
C
u
T
h
h
h
h
C
T
h
h
C
T
h
O

O

L L
O O
0 0
O O
0
i
a
0
i
a
C
u
T
h
0
h
C
u
T
h
0
h
TLKT TLKT
h
C
T
h
h
C
T
h
1

1

L L
1 1
0 0
1 1
cua gia bieu G1, hnh Ch5-15.
Trong cai nhn cua phai hau co ien, bo may kinh
te co phan on nh. Nhng ong c ieu chnh t
ong (servo-mechanisms) ben trong bo may kinh
te co khuynh hng tai lap trang thai giao tru cho
bo ma y kinh te . Trong so nh ng o ng c ie u
dan ang ke gom co:
Kha na ng sa n xua t da i ha n M c o va n
chuyen t nhien cua bo may kinh te (ni o
cung la iem giao tru) tuy thuoc vao canh can
Ch5-15
279
cung ng to ng h p da i ha n, t c la tu y thuo c
vao kha nang san xuat dai han, ch khong tuy
thuoc vao canh can nhu cau tong hp, tc la
khong tuy thuoc vao kha nang tieu thu.
Lam phat & thoai phat Khi bo may kinh te
van chuyen cao hn mc o t nhien cua no,
lam phat (inflation) se xay ra. ong lc lam
phat co khuynh hng ay bo may kinh te tr
lai mc o van chuyen t nhien cua no. Khi
bo ma y kinh te va n chuye n d i m c o t
nhien, thoai phat (disinflation) se xay ra. ong
lc thoai phat co khuynh hng ay bo may
kinh te tr lai mc o van chuyen t nhien cua
no .
Lai suat Mc lai suat that (real interest rate)
co khuynh h ng chuye n o ng theo chu ky
kinh te (tends to fluctuate with the business
cycle), tc la giam xuong trong giai oan tr tre
(recession or depression) va gia tang trong giai
oa n ba nh tr ng (expansion or growth).
o ng l c cu a la i sua t co khuynh h ng a y
nhu cau tong hp nghch hanh vi chu ky kinh
te (sets up countercyclical shifts in aggregate
demand) va nh va y la m chuye n h ng chu
ky kinh te.
Li tc ca nhan Gia thuyet li tc trng ky
(permanent income hypothesis) e ngh la mc
tieu thu (consumption level) tuy thuoc vao li
tc ca nhan ma ngi tieu thu (consumers) tin
rang li tc o co tnh cach trng ky, tc la
280
kho ng b ma t trong nay mai. V va y, nh ng
thay o i ta m th i trong l i t c tha t (real in-
come) co khuynh hng khong lam giam sut
nhu cau tong hp.
Tat ca nhng ong c ieu dan nay can thi gian
e ieu chnh. Do o, bo may kinh te co the van
chuyen lech ra ngoai v tr giao tru t nhien cua
no trong mot thi gian ngan, tc la chuyen ong
doc theo canh can cung ng tong hp ngan han
CTHNH. Tuy nhien, dai han hn, nhng ong
c ieu dan co khuynh hng ay bo may kinh te
ve lai v tr giao tru t nhien do canh can cung
ng tong hp dai han CTHDH quyet nh. Mc
van dung nhan cong va tong lng kinh te v tr
giao tru t nhien nay c goi la mc van dung
nhan cong t nhien (natural rate of employment)
va mc sinh hoat kinh te t nhien (natural level of
economic activity).
Nh vay cung co ngha la mc that nghiep t nhien
(natural unemployment) quan he vi mc sinh hoat
kinh te t nhien. Neu mc that nghiep t nhien
cao hn m c tha t nghie p ma xa ho i cha p nha n
(socially acceptable rate of employment), chnh
quyen se co the ban hanh nhng chnh sach kinh
te nham muc ch ep ay mc that nghiep xuong
thap ti mc o c xa hoi chap nhan. Kinh te
gia cua phai hau co ien khong tin rang s cng
cau nay co the thc hien c qua chnh sach tien
281
te (monetary policy) hoac qua chnh sach thu chi
thng nien (fiscal policy) bi v nhng chnh sach
nay ch co the di c v tr cua canh can nhu
cau tong hp, NCTH, va canh can cung ng tong
h p nga n ha n, CTHNH, ch kho ng d i c
canh can cung ng tong hp dai han, CTHDH.
Nh va y t c la kho ng the na ng c m c va n
dung nhan cong cao hn mot cach dai han.
Lam cho gia tang canh can nhu cau tong hp, tc
la NCTH di len, ma khong lam cho gia tang canh
can cung ng tong hp dai han, tc la CTHDH
khong di ve ben phai, ch co the giup cho tong
lng kinh te gia tang trong mot thi gian ngan.
Con tren ng dai, nen kinh te se phai ganh lay
hau qua lam phat.
e a t c hie u qua trong no l c gia m thie u
mc that nghiep t nhien, chnh sach kinh te phai
giup e di cho c canh can cung ng tong hp
dai han ve pha tay phai. Trong so nhng chnh
sach ma kinh te gia cua phai hau co ien tin la co
the giup e lam c ieu nay gom co:
Gia tang giao duc va huan luyen nghe nghiep
e nang cao hieu nang san xuat cua cong nhan.
ong thi no lc tai huan luyen nhng ngi
khong co viec lam v nghe nghiep cua ho b
a o tha i e gia m b t loa i tha t nghie p do t
nang (structural unemployment).
Rut ngan thi gian tm kiem viec lam e giam
282
bt loai that nghiep t nguyen (frictional em-
ployment).
Gia o du c qua n chu ng e cho ho hie u ro ve
ban chat cua tng loai that nghiep va ong thi
cho ho biet la chnh sach kinh te cong he khong
the giai quyet c that nghiep do nhng ong
lc cua kinh te ca he micro-economic forces)
gay ra.
Giam thue va nhng luat le kiem soat lam que
quat nen kinh te e khuyen khch au t thc
hu lam gia tang tiem nang san xuat.
Noi mot cach khac, kinh te gia cua phai co ien
va hau co ien chu trng rang ban hanh nhng
chnh sach kinh te nham kch thch kha nang san
xuat dai han la phng cach tot nhat e phat huy
kinh te ma khong s b lam phat. Khi san xuat a
gia ta ng, du ng chnh sa ch tie n te va chnh sa ch
cong chi e kch thch nhu cau. Con neu nh ban
ha nh chnh sa ch kinh te ch v i mu c ch kch
thch nhu cau ma khong tr giup san xuat, va co
keo dai tnh trang mat quan bnh, hau qua kinh te
cua quoc gia se xau nhieu hn tot, trong o ang
ngai nhat la tnh trang lam phat.
283
Do ng Ly Thuye t
V Nhu Ca u
Keynes co c hoi nhn thay nen kinh te phon thnh
cua Hoa Ky bong dng rt vao tnh trang bi at
trong mo t s m mo t chie u. Na m 1933 m c tha t
nghiep len ti 25 phan tram, nhay vot t 3.2 phan
tram vao nam 1929. Hang chuc trieu cong nhan
that nghiep. Nhieu gia nh phai cang leu tam tru
ngoai ng v khong co tien mn nha. Nhieu
ngi khong co ca lng thc e an. Neu nh
luat cung ng t tao nhu cau cho chnh no va
neu bo may kinh te t ieu chnh va bao am van
du ng nha n co ng m c a y va u nh Say va
nhng kinh te gia cua phai co ien a noi th tai
sao Hoa Ky lai co tnh trang that nghiep te hai
en nh vay?
ong thi trong suot giai oan khung hoang kinh
te cua thap nien 1930 Keynes cung nhn thay nhu
cau tong hp, va duy nhat nhu cau tong hp, quyet
nh to ng l ng kinh te va m c va n du ng nha n
co ng (aggregate demand alone determines out-
put and employment). Co n gia bie u trong giai
oan nay khong thay oi bao nhieu so vi mc
thay oi cua tong lng kinh te. Bang chng la
trong suot 8 nam phuc hoi, t 1933 cho en 1940,
tong lng kinh te gia tang tong cong la 60 phan
284

T
o
n
g

L
u
o
n
g

k
I
n
h

T
a

&

I
a

8
I
a
u

T
r
o
n
g

I
a
I

o
a
n

k
h
u
n
g

h
o
a
n
g

L
o
n

(
1
9
8
8
1
9
4
0
)
O
1
O
2
O
8
O
4
O
5
O
1
O
O
1
5
O
2
O
O
2
5
O
8
O
O
T
L
k
T
,

T

M
y

k
I
m

I
a
u

6
h
n
h

L
a
m

F
h
a
I

T
h
a
o

I
a

T
r
}

o
n
g

M
y

k
I
m

1
9
6
8
6 h n h 8 o L a m F h a I , 1 9 6 8 = 1 0 0
1
O
8
8
1
O
8
8
1
O
8
7
1
O
8
G
1
O
8
5
1
O
8
4
1
O
8
O
1
O
4
O
T
o
n
g

l
n
g

k
i
n
h

t
e

g
i
a

t
a
n
g

k
h
o
a
n
g

1
0
0

t

m
y

k
i
m

s
a
u

k
h
i

i
e
u

c
h
n
h

l
a
m

p
h
a
t

t
r
o
n
g

k
h
i

m
c

l
a
m

p
h
a
t

k
h
o
n
g
t
h
a
y

o
i

b
a
o

n
h
i
e
u
.

D
a

t
r
e
n

q
u
a
n

s
a
t

n
a
y

v
a

m
o
t

s
o

d

k
i
e
n

k
h
a
c
K
e
y
n
e
s
a

l
a
p

l
u
a
n

r
a
n
g

c
h

c
o

n
h
u

c
a
u

t
o
n
g

h
p

l
a

q
u
y
e
t

n
h

t
o
n
g

l
n
g

k
i
n
h

t
e
c
u
a
q
u
o
c
g
i
a
(
r
e
a
l

o
u
t
p
u
t
)
.
tram trong khi gia bieu hang hoa ch gia tang cha
ti 12 phan tram, hnh Ch5-16.
Ch5-16
285
h
C
T
h
h
C
T
h
O

O

L L
O O
0 0
O O
0
i
a
0
i
a
C
u
T
h
0
h
C
u
T
h
0
h
1
O
2
O
1
O
2
O

1
O
4
O
1
O
4
O
TLKT TLKT
h
C
T
h
h
C
T
h
1

1

L L
1 1
Kinh te suy thoai tram trong trong
tam AB. Keynes tin rang gia tang
chi tieu tong hJ (aggregate
exenditure) co the nang duJc
tong luJng kinh te de giai quyet
nan that nghie.
A B
Cung chnh v da tren nhng quan sat nay Keynes
cho rang co gang nang cao nhu cau tong hp e
co the van dung nhan cong mc ay va u mi
la ieu nen quan tam hang au. Tang cng kha
na ng sa n xua t da i ha n va o n nh gia bie u th
tr ng ch ng ha ng th ye u va ch ne n theo
uoi sau khi nen kinh te a at ti van dung nhan
cong mc ay va u, tai o cung ng tong hp
da i ha n a i die n b i tru c ng CTHDH, hnh
Ch5-17.
Ch5-17
286
Trong tnh trang kinh te suy thoai tram trong, lam
phat khong phai la ieu ang lo ngai. Noi mot
cach khac,
ngc lai vi va trnh bay theo ngon ng cua Say,
Keynes tin rang nhu cau t tao cung ng cho chnh
no .
ng nhien la Keynes khong the ong y vi ly
thuyet cho rang bo may kinh te co khuynh hng
tr ve iem giao tru va, iem o, nhan cong va
kha nang san xuat c van dung ay u. Keynes
bac bo cai khai niem uyen chuyen cua lai suat,
cu a gia ha ng va cu a lng co ng nha n la nh ng
o ng c ie u da n bo ma y kinh te . Keynes ly
luan rang lai suat, lng hng cua cong nhan va
gia bieu cua hang hoa khong hoan toan c t
do ieu chnh theo luat cung cau cua th trng
nhng b rang buoc bi nhng c to (institutional
factor), th du nh gia ha ng b a p a t b i chnh
quyen hoac mc lng cua cong nhan khong the
ieu chnh theo th trng v giao keo a ky gia
ha ng x ng va nghie p oa n lao o ng a i die n
cho co ng nha n. Trong ie u kie n b ra ng buo c
nh vay san xuat (production), li tc (income) va
van dung nhan cong (employment) mi ung la
nhng ong c ieu dan (shock absorbers, mecha-
nisms) bo ma y kinh te ch kho ng pha i la i sua t
(interest), lng bo ng (wage) hoa c gia ha ng
(price). Keynes cu ng ba c bo ca i kha i nie m la i
suat la ong lc chnh hap dan au t va tiet kiem.
287
Theo s quan sa t cu a o ng, o ng l c chnh ha p
da n a u t la d t ng l i thu (profits expecta-
tion) ch khong phai la mc lai suat.
Theo ly thuyet cua phai Keynesian, neu canh can
tiet kiem tong hp (aggregate savings) khong can
ba ng v i ca nh ca n a u t to ng h p (aggregate
investment) va lai suat khong u uyen chuyen e
cho hai canh can nay can bang trong khi bo may
kinh te ang chay mc toan kha (at full poten-
tial), canh can li tc tong hp (aggregate income)
bat buoc phai la ong c ieu chnh (adjustment
mechanism) bo may kinh te. Khi d tng li thu
thay oi, keo theo s thay oi cua canh can au t
tong hp, canh can li tc tong hp bat buoc phai
thay oi e ieu chnh canh can tieu thu tong hp
(aggregate consumption) va thay oi ti mc o
u lam cho canh can tiet kiem tong hp quan bnh
lai vi canh can au t tong hp. Muon canh can
li tc tong hp thay oi, canh can san xuat (pro-
duction) bat buoc phai thay oi; va nh vay, lam
thay oi en canh can van dung nhan cong (em-
ployment). Do o co the noi li tc, san xuat, va
van dung nhan cong la nhng ong c ieu dan
bo may kinh te. ieu nay khac xa vi ly thuyet
gia hang, lng nhan cong, va lai suat la nhng
ong c ieu dan cua phai co ien va hau co ien.
Kinh te gia cua phai Keynesian a ra ang thc
chi tie u to ng h p (aggregate expenditures), [1],
288
ang thc tieu thu (consumption function), [2], va
ang thc nhap khau (import function), [3],
Y = CT
CN
+ T
CN
+ CT
CQ
+ (X - N) [1]
CT
CN
= CT
0
+ c(Y - Th) [2]
N = N
0
+ n(Y - Th) [3]
trong o CTCN + TCN + CTCQ + (X - N) ai dien
cho to ng l ng chi tie u, Y a i die n cho to ng
lng li tc, CTCN ai dien cho tong lng chi
tieu vao dch vu va hang hoa cua t nhan, TCN
ai dien cho tong lng chi tieu vao au t cua t
nhan, CTCQ
ai dien cho tong lng chi tieu cua

co ng quye n, X a i die n cho to ng l ng xua t
kha u, N a i die n cho to ng l ng nha p kha u,
Th ai dien cho tong lng thue, c ai dien
cho hang so chi tieu, n ai dien cho hang so
nhap khau, CT0 ai dien cho khi so chi tieu va
N0 ai dien cho khi so nhap khau.
T nh ng a ng th c tre n, kinh te gia cu a pha i
Keynesian da n e n nh ng kha i nie m nh la
khuynh h ng gia gia m chi tie u
9
(marginal pro-
pensity to consume), ang thc [4], khuynh hng
gia giam tiet kiem (marginal propensity to save),
a ng th c [5], va khuynh h ng gia gia m nha p
khau (marginal propensity to import), ang thc
[6],
289
KH
TT
= c - n = CT
CN
/Y [4]
KH
TK
= 1- c + n = TK
CN
/Y [5]
KH
N
= n = N/Y [6]
trong o CTCN ai dien cho gia giam chi tieu
cua t nhan, TKCN ai dien cho gia giam tiet
kie m cu a t nha n, N a i die n cho gia gia m
nhap khau, Y ai dien cho gia giam li tc,
KHTT va c-n ai dien cho khuynh hng chi
tieu cua t nhan [cung la t le gia-giam-chi-tieu-
tren-gia-giam-li-tc cua t nhan], KHTK va 1-
c+n ai dien cho khuynh hng tiet kiem cua t
nha n [cu ng la t le gia-gia m-tie t-kie m-tre n-gia-
giam-li-tc cua t nhan], KHN va m ai dien
cho khuynh hng nhap khau [cung la t le gia-
giam-nhap-khau-tren-gia-giam-li-tc].
o ng th i qua nh ng so khue ch a i nh la so
khue ch a i chi-tie u-o c-la p-v i-l i-t c (autono-
mous expenditures multiplier), ang thc [7], va
so khuech ai thue thu (tax multiplier) ang thc
[8],
SK
CTL
= Y/CT
L
= 1/(1-c+n) [7]
SK
Th
= Y/Th = -(c-n)/(1-c+n) [8]
trong o Y ai dien cho gia giam li tc, Th
290
ai dien cho gia giam thue thu, va CTL ai
die n cho nh ng gia gia m chi-tie u- o c-la p-v i-
l i-t c (changes in autonomous expenditures),
kinh te gia cua phai Keynesian cho thay mc tac
ong cua chi tieu oc lap va cua thue thu oi vi
tong lng li tc cua quoc gia,
10
ang thc [9].
Y = (1/(1-c+n))CT
L
- ((c-n)/(1-c+n))Th [9]
Nhn vao ang thc [1] co the noi CTCN + TCN
+ CTCQ + (X - N) chnh la to ng l ng kinh te
theo dong van hanh chi tieu (TLKTC) va Y chnh
la tong lng kinh te theo dong van hanh li tc
(TLKTL) a c trnh bay nhng chng trc.
ang thc nay phan ln la cong trnh cua Keynes
va c nhng kinh te gia sau nay cai dang (modi-
fied form).
11
Trong ta c pha m Ly Thuye t To ng Qua t Ve Va n
Dung Nhan Cong, Lai Suat, Va Tien Te Keynes
a trnh bay nh sau:
The fundamental psychological law,
upon which we are entitled to depend
with great confidence both a priori from
our knowledge of human nature and
from the detailed facts of experience is
that men are disposed, as a rule and on
291
Keynes nhan xet ca nhan co khuynh hng gia
tang tieu thu khi li tc cua ho gia tang. Nhng
phan gia tang cua tieu thu t hn phan gia tang
cua li tc. Noi mot cach khac, ca nhan khong
nh ng co khuynh h ng gia gia m tie u thu tu y
theo m c l i t c ma co n co khuynh h ng gia
giam tiet kiem.
oi vi kinh te gia cua phai co ien, ho biet ro la
l i t c co a nh h ng e n ca ch chi tie u cu a ca
nhan. Tuy nhien kinh te gia cua phai co ien tin
rang tong lng li tc cua quoc gia t ong ay
nen kinh te ti cho van dung nhan cong mc
ay va u cho nen ho ch chu trong en canh can
cung ng to ng h p va s ta c o ng cu a la i sua t
tre n tie u thu va tie t kie m ch kho ng chu tro ng
en cau hoi la tieu thu va tiet kiem lien he nh
the nao oi vi li tc ca nhan. Nh vay, nh
luat tam ly tieu thu c ban (the fundamental psy-
chological law of consumption) cua Keynes m
ra con ng mi dan en nhng phan tch khac
xa vi ly thuyet co ien.
Li tc kha tieu cua ca nhan (disposable income),
LTKTCN hoac (Y-Th), c ca nhan van dung vao
average, to in crease their consumption
as their income increases, but not by as
much as the increase in their income
(1936, trang 96)
292
0
1000
2000
3000
4000
5000
0 1000 2000 3000 4000 5000
Li Tc Kha Tieu (T My Kim)
ie u Chnh La m Phat Nam 1993=100
T
i
e
u

T
h
u
,

T
i
e
t

K
i
e
m

(
T

M
y

K
i
m
)

i
e
u

C
h
n
h

L
a
m

P
h
a
t

N
a
m

1
9
9
3
=
1
0
0
LTKTCh = CTCh + TKCh LTKTCh = CTCh + TKCh
45
0
1990
1980
1970
1960
1950
1944
1929
1933
Tiet Kiem Tiet Kiem
Chi Chi Tieu Tieu
hai mu c ch va ch cho hai mu c ch: chi tie u
(consumption), CTCN, hoa c tie t kie m (saving),
TKCN, hay la:
LTKTCN = CTCN + TKCN
ng bie u die n cu a a ng th c LTKTNC =
CTCN+TKCN c ai dien bi tuyen 45 o, trong
hnh CH5-18.
Ch5-18
293
Trong suot giai oan 1929-1990 ng bieu dien
tong lng chi tieu cua t nhan Hoa Ky khong
nam trung vi tuyen 45 o [Neu tong lng chi
tieu bang vi tong lng li tc kha tieu toa iem
cua chi tieu phai nam ngay tren truc tuyen]. Noi
cho chnh xac hn ng bieu dien chi tieu nam
pha di tuyen 45 o. Nh vay, ngoai tr nam
1933, tong lng chi tieu kem hn tong lng li
tc va khoang cach gia hai ng bieu dien ai
die n cho to ng l ng tie t kie m. o ng th i to ng
lng tieu thu gia tang cung chieu vi tong lng
li tc. Nhng bang chng nay cho thay s chnh
xac cua Keynes.
Nh Keynes a nhan xet ca nhan co khuynh hng
gia tang mc chi tieu, CTCN, khi li tc cua ho gia
tang, Y hoac LTKTCN, va so lng gia tang chi
tieu, CTCN, kem hn so lng gia tang li tc,
Y hoa c LTKTCN. Tuy nhie n, ng i ta pha i
song tc la phai co mot so chi tieu toi thieu nao o
dau co li tc hay khong co li tc. Phan chi tieu
nay c goi la chi-tieu-oc-lap-vi-li-tc (au-
tonomous consumption), CT0. Con phan chi tieu
tuy thuoc vao thay oi nhieu t cua li tc c
goi la chi-tieu-gia-giam-theo-li-tc (induced con-
sumption), c(Y - Th). Nh vay, tong lng chi
tieu cua ca nhan bao gom hai phan: chi-tieu-gia-
giam-theo-li-tc va chi-tieu-oc-lap-vi-li-tc.
Chi-tieu-gia-giam-theo-li-tc chiem mot phan ln
trong tong lng chi tieu cua ca nhan mc li
.
294
LTkT6h 6T6h Tk6h khTT khTk
(a) (b) (a-b) (b/a) ((ab)la)
0 6000 -6000 - -
6000 10800 -4800 0.8 0.2
12000 15600 -3600 0.8 0.2
18000 20400 -2400 0.8 0.2
24000 25200 -1200 0.8 0.2
30000 30000 0 0.8 0.2
36000 34800 1200 0.8 0.2
42000 39600 2400 0.8 0.2
48000 44400 3600 0.8 0.2
54000 49200 4800 0.8 0.2
60000 54000 6000 0.8 0.2
tc cao. Con chi-tieu-oc-lap-vi-li-tc chiem
mo t pha n l n trong to ng l ng chi tie u cu a ca
nhan mc li tc thap.
D a theo gia du trong ba ng so Ch5-19 va hnh
Ch5-20. mc li tc kha tieu $0.0 chi-tieu-oc-
la p-v i-l i-t c la $6,000 trong khi chi tie u gia-
giam-theo-li-tc la $0.0. mc li tc kha tieu
$30,000 tiet kiem la $0.0, chi-tieu-oc-lap-vi-
Ch5-19
295
O
1OOOO
2OOOO
8OOOO
4OOOO
5OOOO
GOOOO
7OOOO
O 1OOOO 2OOOO 8OOOO 4OOOO 5OOOO GOOOO 7OOOO
LJi Tuc Kha Tieu
C
h
i

T
i
e
u
,

L
J
i

T
u
c

8OOO
GOOO
4OOO
2OOO
O
2OOO
4OOO
GOOO
8OOO
O 1OOOO 2OOOO 8OOOO 4OOOO 5OOOO GOOOO 7OOOO
LJi Tuc Kha Tieu
T
i
e
t

K
i
e
m
C
h
i

T
i
e
u

0
i
a

0
i
a
m

T
h
e
o

L
J
i

T
u
c

C
h
i
T
i
e
u

B
o
c

L
a

v
J
i

L
J
i

T
u
c
T
i
e
t

K
i
e
m
CTCh
LTKTCh = CTCh+TKCh
Tiet Kiem
LamChi
45
O
KhTK
KhTT
li-tc la $6,000 va chi-tieu-gia-giam-theo-li-tc
la $24,000 ($30,000 - $6,000). Va mc li tc
kha tieu $54,000 chi-tieu-oc-lap-vi-li-tc van
Ch5-20
296
la $6,000, chi-tieu-gia-giam-theo-li-tc la $43,200
($49,200 - $6,000) va khoan tiet kiem la $4,800.
Theo ly thuye t cu a kinh te gia pha i Keynesian
khoan thay oi trong tieu thu, CTCN, co khuynh
hng theo t le thuan vi khoan thay oi trong
li tc, Y. T cho o khuynh hng gia giam
chi tieu c nh ngha la t le gia-giam-chi-tieu-
tre n-gia-gia m-l i-t c, hay la KHTT = CTCN/Y.
Co n khoa n thay o i trong tie t kie m, TKCN, co
khuynh hng theo t le thuan vi khoan thay oi
trong li tc. T cho o khuynh hng gia giam
tiet kiem c nh ngha la t le gia-giam-tiet-
kiem-tren-gia-giam-li-tc, hay la KHTK = TKCN/
Y.
Cung chieu theo gia du va roi, Ch5-19 va Ch5-
20, thay oi tren mc li tc, t $48,000 len en
$52,000, dan en thay oi tren mc chi tieu, t
$44,400 le n e n $49,200, va da n e n thay o i
tren mc tiet kiem, t $3,600 len en $4,800. Nh
vay khuynh hng gia giam chi tieu, cung la t le
gia-gia m-chi-tie u-tre n-gia-gia m-l i-t c, la 0.8
(($52,000-$48,000)/($49,200-$44,400)) va
khuynh hng tiet kiem, cung la t le gia-giam-
tiet-kiem-tren-gia-giam-li-tc, la 0.2 (($52,000
-$48,000)/($4,800-$3,600)). Noi mot cach khac,
c mot ong gia tang tren li tc th co $0.80 c
em tieu xai va $0.20 c danh dum.
297
a ng th c chi tie u cu a pha i Keynesian ch cho
thay li tc la tac to duy nhat anh hng en phan
chi-tieu-gia-giam-theo-li-tc cua ca nhan nhng
khong cho thay nhng yeu to tac ong en phan
chi-tieu-oc-lap. Tren thc te khoan chi-tieu-oc-
la p cu a ca nha n tu y thuo c va o ta i sa n tch lu y
(wealth) va d tng li tc, tieu chuan i song
(standards of living), so ngi trong gia nh va
tuoi tac cua ho, d tng lam phat, van van. Khi
nhng tac to nay thay oi, chi-tieu-oc-lap-vi-
li-tc cung thay oi. Thay oi cua chi-tieu-oc-
lap-vi-li-tc lam thay oi toan bo quan he gia
tong li tc vi tong lng chi tieu va ay (shift)
ca nh ca n chi tie u le n cao hn hoa c xuo ng tha p
hn tuy theo s thay oi tang hay giam. Thay oi
cua canh can chi tieu dien ra rat cham va tng
quan gia li tc vi chi tieu cung tng oi on
nh (relatively stable).
D nhien so lng li tc khong em tieu xai c
goi la so lng tiet kiem. Tiet kiem c em
au t vao c s va dung cu san xuat. Thng th
doanh nhan ch au t khi d tng li thu doanh
thng, tnh ba ng pha n tra m, tng ng v i
hoac cao hn mc lai suat (interest rate) cua th
trng tai chnh. Khi lai suat gia tang, gia cua c
hoi (opportunity cost) gia tang va v vay lam cho
nhng d an au t tr nen kem hap dan (makes
investments less attractive). So lng au t v
vay sut giam. Noi mot cach khac, tong lng au
298
B
a
u

T
u
B
a
u

T
u
,

B
T

,

B
T

L
a
i

S
u
a
t
L
a
i

S
u
a
t
,

%
,

%
S S1 1
L L1 1
Lai Suat Lai Suat, LS , LS1 1
S S2 2
L L2 2
Lai Suat Lai Suat, LS , LS2 2
t co quan he nghch hanh vi lai suat (inversely
related). Tc la khi lai suat tren th trng gia
tang, tong lng au t cua t nhan giam xuong
va ngc lai khi lai suat cua th trng giam xuong
th tong lng au t cua t nhan gia tang, hnh
Ch5-21.
ong thi gii doanh thng ch au t khi nhng
tac to nh la d tng kinh te (expectations about
business environment), sa ng ta o ky thua t (tech-
Ch5-21
299
B
a
u

T
u
B
a
u

T
u
,

B
T
,

B
T
1 1
L
a
i

S
u
a
t
L
a
i

S
u
a
t
,

%
,

%
S S
L L1 1
Lai Suat Lai Suat, LS , LS
L L2 2
B
a
u

T
u
B
a
u

T
u
,

B
T
,

B
T
2 2
nological innovations) va t ban tch luy (stocks
of capital) co chieu hng thuan li cho viec doanh
thng. Trong mo i tr ng la c quan, cu ng mo t
mc lai suat, tong lng au t gia tang. Ngc
lai trong moi trng kem lac quan, cung mot mc
lai suat, tong lng au t giam sut. Trong hnh
Ch5-22, moi trng lac quan di canh can au t
t v tr T1 len v tr T2. Cung cung mc lai
suat S, tong lng au t gia tang t L1 en L2.
Ch5-22
300
Mot trong nhng khai niem quan trong trong kinh
te cong he la khai niem tiet kiem quan bnh vi
a u t (savings equals investment). Ne u to ng
lng li tc trong mot nen kinh te c nhn qua
lang knh phan bo (allocation), tc la mot phan li
tc c chi tieu cho dch vu va hang hoa, mot
pha n kha c du ng e o ng thue l i t c, va pha n
con lai la tiet kiem, tng quan gia li tc, tiet
kiem va au t co the c ai dien bang nhng
ang thc:
CTCN + TCN + CTCQ + (X-N) = CTCN
+ TKCN + Th
TCN + CTCQ + (X-N) = TKCN + Th
TCN = TKCN + (Th - CTCQ) + (N-X) [10]
trong o TCN ai dien cho tong lng au t cua
t nhan, TKCN ai dien cho tong lng tiet kiem
cua t nhan, (Th - CTCQ) ai dien cho tong lng
tiet kiem cua cong quyen, va (N-X) ai dien cho
tong lng tiet kiem cua ngoai quoc (foreign sav-
ings of the national products)
12
.
Neu cong quyen khong lam chi, (Th - CTCQ) = 0,
va mau dch at quan bnh, (N-X) = 0, tiet kiem
se can bang vi au t theo ang thc:
TCN = TKCN [11]
301
Dau rang tiet kiem luc nao cung can bang vi au
t theo tng quan ex-post da tren nhng ang
thc toan hoc, tiet kiem va au t can phai thc s
can bang theo tng quan ex-ante e nen kinh
te co the at trang thai giao tru. Noi mot cach
kha c, tie t kie m ca n va u (desired savings) ba t
buoc phai bang vi au t can va u (desired in-
vestment) e nen kinh te at en trang thai giao
tru.
Gia du nh mot nen kinh te co tong lng la $200
t my kim. mc nay tiet kiem cua tap hp ca
nhan $20 t my kim, tiet kiem cua tap hp doanh
thng la $8 t my kim d i da ng ta i chnh lu
hoat gi lai (retained cash flow = profits + depre-
ciation - dividends), tong lng lam chi cua cong
quyen (budget deficit) la $10 t my kim, va khuyet
l ng ma u dch (trade deficit) la $6 t my kim.
Nh vay, tiet kiem cua t nhan tat ca la $28 t my
kim ($20 + $8) va tiet kiem cua quoc gia ca thay
la $24 t my kim ($20 + $8 - $10 + $6).
Gia du the m ta p h p ca nha n a u t $20 t my
kim vao nhng cong trnh xay dng gia c (hous-
ing construction) va tap hp doanh thng au t
$10 t my kim va o ma y mo c va c x ng sa n
xuat. Nh vay, tong lng au t cua t nhan la
$30 t my kim ($20 t + $10 t). V tiet kiem phai
bang vi au t, vi tong lng tiet kiem cua quoc
gia la $24 t my kim, hang hoa ton kho (invento-
302
ries) phai giam bt $6 t my kim ($30 - $24). S
ca n ba ng gi a tie t kie m va a u t theo lo i na y
c goi la can bang theo tng quan ex-post.
Neu tap hp doanh thng e cho hang hoa ton
kho that s giam bt $6 t my kim, kinh te se at
trang thai giao tru. Trong tnh trang nay, tiet kiem
can bang vi au t theo tng quan ex-post lan
ex-ante. Nhng neu tap hp doanh thng khong
e cho hang hoa ton kho giam bt $6 t my kim,
tiet kiem va au t se khong can bang theo tng
quan ex-ante da u ra ng tie t kie m pha i ca n ba ng
vi au t theo tng quan ex-post.
Gia du tap hp doanh thng muon gi hang hoa
ton kho mc co nh nhng hang hoa c t ong
giam xuong $6 t my kim ngoai d lieu (unplanned
liquidation of inventories). Trong tnh trang nay
ta p h p doanh thng se gia ta ng sa n xua t e
nang tong lng hang hoa ton kho len. No lc
san xuat se ay tong lng kinh te len mc cao
hn. Ket qua la nen kinh te co c mot so lng
tiet kiem mi e tai tr cho tong lng au t
mi vao hang hoa ton kho. Bo may kinh te tiep
tuc van hanh cho en luc au t can bang vi tiet
kiem theo tng quan ex-post lan ex-ante e nen
kinh te at ti trang thai giao tru.
Khi nen kinh te vao trang thai giao tru, nhu cau
tong hp (aggregate demand) bat buoc phai can
303
TLKT TLKT
L L
G
i
a
o
G
i
a
o
T
r
u

T
u
y
e
n
T
r
u

T
u
y
e
n
NCTH NCTH
1 1
NCTH NCTH
0 0
Y Y
1 1
Y Y
0 0

N
C
T
H
N
C
T
H
T
L
K
T
T
L
K
T
C C
45
0
Van Van Dung Nhan Cong Dung Nhan Cong
VD VD
0 0
VD VD

VD VD
0 0
Y Y
bang vi cung ng tong hp (aggregate supply).
Ta i ie m giao tru na y, nhu ca u to ng h p cu ng
chnh la to ng l ng chi tie u (TLKTc; GDP) va
cung ng to ng h p chnh la to ng l ng l i t c
(TLKTL; GDI). Noi mot cach khac,
Y = CT
CN
+ T
CN
+ CT
CQ
+ (X - N) [12]
To ng l ng chi tie u cu a co ng quye n, CTCQ, va
chnh lng mau dch, (X-N) c kinh te gia cua
phai Keynesian coi la nhng khoan chi tieu oc
lap vi li tc.
Ch5-23
304
TLKT TLKT
L L
G
i
a
o
G
i
a
o
T
r
u

T
u
y
e
n
T
r
u

T
u
y
e
n
NCTH NCTH
0 0
NCTH NCTH
2 2
Y Y
2 2
Y Y
0 0
Y Y

N
C
T
H
N
C
T
H
T
L
K
T
T
L
K
T
C C
0 0
Van Dung Nhan Cong Van Dung Nhan Cong VD VD

VD VD
0 0
VD VD
45
0
Theo kinh te gia cua phai Keynesian, tnh trang
giao tru kho ng nha t thie t na m v tr ma nha n
cong luon luon c van dung mc ay va u
(full employment). Ne u ne n kinh te giao tru
m c va n du ng nha n co ng, VD0, ke m hn m c
va n du ng nha n co ng a y va u , VD, kinh te
nam trong tnh trang thoai phat. Nha cam quyen
co the loai tr khoang cach thoai phat (deflation-
ary gap) bang cach gia tang chi tieu cua cong quyen
hoac ha thue e nang nhu cau tong hp va ay
mc van dung nhan cong ti cho ay va u VD,
Ch5-23.
Ch5-24
305
Van Dung
Nhan Cong
(Trieu)
Cung ng
Tong Hp
(T)
Tieu Thu
Cua T Nhan
(T)
Nhap
Cang
(T)
Nhu Cau
Tong Hp
(T)
200 $3,400 $3,450 $0 $3,850
210 $3,800 $3,900 $30 $4,270
220 $4,200 $4,200 $60 $4,540
230 $4,600 $4,500 $90 $4,810
240 $5,000 $4,800 $120 $5,080
250 $5,400 $5,150 $150 $5,400
260 $5,800 $5,500 $180 $5,720
270 $7,200 $6,800 $210 $6,990

Ng c la i ne u m c va n du ng nha n co ng, VD0,
cao hn m c va n du ng nha n co ng a y va u ,
VD, kinh te nam trong tnh trang lam phat (de-
mand- pull inflation). Chnh quyen co the loai tr
khoang cach lam phat (inflationary gap) bang cach
cat giam tieu thu cua chnh quyen hoac tang thue
e lam giam bt nhu cau tong hp va ay mc
van dung nhan cong tr ve lai cho van dung ay
va u VD, hnh Ch5-24.
Gia du nh ieu kien kinh te nhieu tam ca nguyet
c ghi nha n va n gia n ho a theo nh ba ng
tho ng ke Ch5-25.
Ch5-25
306
Chie u theo gia du , nhu ca u to ng h p ca n ba ng
vi cung ng tong hp mc $5,400 t my kim va
mc van dung nhan cong la 250 trieu ngi. Nh
vay, kinh te at ti tnh trang giao tru mc tong
lng kinh te $5,400 t my kim. T iem giao
tru o, khi tong lng li tc gia tang $400 t my
kim (Y = $5,800 - $5,400), tong lng tieu thu
cu a t nha n gia ta ng $350 t my kim (CTCN =
$5,500 - $5,150) va to ng l ng nha p kha u gia
tang $30 t my kim (N = $180 - $150). Nh vay
khuynh h ng gia gia m tie u thu cu a t nha n la
0.875, khuynh h ng gia gia m tie t kie m cu a t
nha n la 0.125 va khuynh h ng gia gia m nha p
khau la 0.075. Hay la,
KHTT = c = CTCN/Y
= $350/$400
= 0.875
KHTK = 1- c = TKCN/Y
= 1 - 0.875
= 0.125
KHN = n = N/Y
= $30/$400
= 0.075
Neu nh, gia du them, tong lng thue thu d tru
se gia tang $30 t my kim, tong lng chi tieu cua
cong quyen d tru se gia tang $40 t my kim va
307
tong lng au t cua t nhan d tru se gia tang
$10 t my kim. Nh vay, tong so gia giam chi-
tieu-oc-lap-vi-li-tc la $50 my kim (CTL =
CT0 + TCN + CTCQ + X - N0 = $0 + $10 +
$40 + $0 - $0). Cho mot nen kinh te m (open
economy), so lng gia tang tren thue thu va tren
chi tieu oc lap tac ong ti tong lng li tc cua
quoc gia nh sau:
Y = (1/(1-c+n))CT
L
- ((c-n)/(1-c+n))Th
= (1/(1-0.875+0.075))($50)
-((0.875-0.075)/(1-0.875+0.075))($30)
= 5($50) - 4($30)
= $130 t my kim
Nh vay mc khuyech ai cua chi tieu oc lap la
5 lan, khuyech ai cua thue thu la 4 lan va gia
tang tren tong lng li tc la $130 t my kim.
Cho mot nen kinh te ong (close economy), anh
hng cua gia tang thue thu va cua gia tang chi
tieu oc lap theo gia du tren oi vi tong lng
li tc nh sau:
Y = (1/(1-c))CT
L
- (c/(1-c))Th
308
= (1/(1- 0.875))($50)
- (0.875/(1- 0.875))($30)
= 8($50) - 7($30)
= $190 t my kim
Nh vay mc khuyech ai cua chi tieu oc lap la
8 lan, khuyech ai cua thue thu la 7 lan va anh
hng cua ca hai tren tong lng li tc cua quoc
gia la $190 t my kim.
So sanh anh hng cua gia giam thue thu, Th,
va cua gia giam chi tieu oc lap, CTL, gia hai
nen kinh te ong va m, mc khuyech ai trong
nen kinh te ong cao hn trong nen kinh te m.
Nh vay co the noi la anh hng cua mau dch co
khuynh hng triet giam bt anh hng cua mc
thay oi tren nhu cau tong hp va tren chnh sach
chi thu cu a no i a. ie u na y cu ng de hie u v
thay oi tren nhu cau tong hp gay ra bi thay oi
tren li tc c xa bt (siphoned off) qua pha
nhu cau nhap khau (N).
Hien tng tren khong co ngha la mot nen kinh
te m co phan on nh hn mot nen kinh te ong.
Ng c la i, ne n kinh te m chu a nh h ng cu a
thay oi tren nhu cau xuat khau (X). Nhu cau
na y tu y thuo c va o ie u kie n kinh te cu a nh ng
quoc gia ngoai quoc co lien he giao thng. Them
309
va o o , mo t trong nh ng ta c to l n o i v i s
quan bnh cua can can mau dch la moi tng quan
gia mc gia tang tong lng kinh te noi a vi
mc gia tang tong lng kinh te cua quoc gia co
quan he giao thng. Khi tong lng kinh te noi
a gia tang qua nhanh so vi tong lng kinh te
cu a quo c gia co quan he giao thng, nhu ca u
nha p ca ng cu ng gia ta ng nhanh cho ng va co
khuynh h ng la m ma t qua n bnh cu a ca n ca n
mau dch gia hai quoc gia.
Gia du tre n cho tha y tng quan gi a gia gia m
nhu cau tong hp, NCTH, va gia giam van dung
nhan cong, VD, tuy thuoc vao mc khuyech ai
va vao chnh sach thu chi cua quoc gia. Kinh te
gia cua trng phai Keynesian nhan thay:
Bo may kinh te khong on nh nh kinh te gia
cua phai co ien va hau co ien a nhn thay.
Mo t thay o i nho trong m c tie u thu cu a t
nhan, trong mc au t cua t nhan, trong mc
chi tieu cua cong quyen, hoac trong mc xuat
cang se anh hng ti toan bo kinh te gap may
lan theo so khuech ai. Va v nhng ong c
trong bo may kinh te luon luon chuyen ong
va khuech ai cho nen toan bo kinh te rat la
bat on nh (very volatile).
Chnh sach thu chi thng nien (fiscal policy),
bao go m hai ma t co ng thu (government tax-
ing) va cong chi (government spending), la mot
cong cu co tam anh hng rat manh (powerful
310
tool) e ke m che (to control) va la m cho o n
nh (to stabilize) chu ky kinh te. Nhng thay
oi nho trong hai mat thue thu va chi tieu cua
co ng quye n, qua s khue ch a i, se ta c o ng
rat ln en ieu kien kinh te. Chnh sach kinh
te ung an, theo phai Keynesians, phai van
dung ca hai mat cong thu va cong chi va nha
cam quyen co trach nhiem phai tch cc va kheo
leo van dung cong thu va cong chi e lam cho
ne n kinh te o n nh va nha n co ng c va n
dung mc ay va u.
Chnh sa ch thue l i t c tie n nga ch (progres-
sive income tax) la mot cong cu tao ra cong ch
cho xa hoi. Ly do nh sau:
Chnh sa ch thue tie n ngha ch a nh thue cao
hn nh ng ng i co l i t c cao ro i ta i pha n
phoi li tc ti tay nhng ngi co li tc thap.
V nhng ngi co li tc cao co t le tiet-kiem-
tren-li-tc cao hn la nhng ngi co li tc
thap va ong thi nhng ngi co li tc thap
hn co t le tieu-thu-tren-li-tc cao hn nhng
ngi co li tc cao, cho nen chnh sach thue
tien nghach gian tiep kch thch canh can tieu
thu ay manh kinh te.
Trong tnh trang kinh te phon thnh, li tc ca
nhan gia tang va thue li tc ca nhan chuyen
vao nghach cao hn. Theo o, canh can cong
thu cua chnh quyen cung gia tang. ieu nay
la m cho kinh te nguo i la i v so thue thu tro i
hn o thc ra la hnh thc xa bt li tc cua t
311
nhan e giam bt ap lc tieu thu. Nh vay,
chnh sach thue tien nghach ong vai tro ieu
hng va ieu lng t ong (automatic stabi-
lizer) e on nh bo may kinh te.
Thong thng thanh phan co li tc cao mi
d nhie u l i t c sau khi o ng thue
(discristionary income). Chnh quye n co the
dung he thong thue thu e ay li tc kha tieu
t canh can li tc qua canh can tieu thu cua t
nha n hoa c qua ca nh ca n a u t cu a t nha n
theo hoach nh kinh te bang cach giam hoac
tang nhng khoan thue thu (tax breaks) chu y
hng dan thai o tieu thu hoac tiet kiem cua
t nhan.
Nh va y, mo th c kinh te Lng Sn Ba t
(Robin Hood economics) c phai Keynesian
coi la tao cong ch cho xa hoi v mot mat no
na ng cho tha nh pha n nghe o kho qua va n
trnh tai phan phoi (redistributive process) li
tc ca nhan cung luc lam li ch hn cho thanh
phan giau v toan bo kinh te on nh hn va
pho n thnh hn.
Cham ngon cua Benjamine Franklin, mot xu
tie t tie m la mo t xu l i t c (a penny saved a
penny earned), khong phu hp vi quan iem
cua phai Keynesian. Theo ho neu moi ngi
cang co tiet kiem th cang t co c hoi e tiet
kiem v nen kinh te se tr nen suy thoai. Mc
tie t kie m cao ra t ca n thie t e ta i tr a u t.
312
au t rat can thiet e phat trien kinh te. V
va y, tie t kie m giu p pha t trie n kinh te . Tuy
nhien, t le tiet-kiem-tren-li-tc cao se lam te
lie t ca nh ca n tie u thu , va do o , ga y ra suy
thoa i cho ne n kinh te . Theo mo th c cu a
Keynesians, t le tiet-kiem-tren-li-tc cang cao
hn th tong lng kinh te cua quoc gia cang
ke m i. Sau o , v i tnh tra ng kinh te suy
giam, li tc ca nhan se giam i va tiet kiem
cung giam theo. Nh vay, kinh te gia cua phai
Keynesian nhn ra cai mau thuan cua yeu to
tiet kiem (paradox of thrift).
Do ng Ly Thuye t
V Tie n Te
vao giai oan tien ky nghe (preindustrial) cua
Au Chau, quan he gia tien te va gia hang hoa
dch du tng oi n gian va de nhan ra. T s
quan sat ve quan he o a dan en ly thuyet ve
lng cua tien te. Ly thuyet nay cho rang (1) thay
oi tren so lng cua tien te se lam thay oi gia
bieu tong quat (the level of prices) cua hang hoa
dch vu , (2) hoa t o ng kinh te chu a nh h ng
vao so lng tien te va (3) tren can ban dai han
gia tr cua tien te (value of money) tuy thuoc vao
so lng tien te lu hanh (quantity of money in
circulation). Ly thuyet ve lng cua tien te c
313
Irving Fisher (1867-1947), mo t kinh te gia cu a
Hoa Ky, chnh thc hoa vi ang thc giao hoan
(equation of exchange):
MV = PT [13]
M = tong lng tien te.
V = van toc lu hanh cua tien te (the velocity of
circulation)
P = gia bieu tong quat (general level of prices)
T = so l ng giao hoa n (number of monetary
transaction)
t o suy ra,
P = MV/ T [14]
Dien dch mot cach khac, gia bieu tong quat cua
hang hoa va dch vu quyet nh bi so lng tien
te, van toc lu hanh cua tien te, va mc o hoat
ong kinh te [so lng giao hoan]. Neu van toc
lu hanh cua tien te va mc o hoat ong kinh te
khong thay oi (constant) hoac thay oi tren van
to c tie n te va thay o i tre n so l ng giao hoa n
triet tieu lan nhau, thay oi tren so lng tien te
se a en s thay oi tren gia bieu tong quat.
Vi gia nh (assumed) la nen kinh te, tren can
ban dai han, mc van dung nhan cong ay va
u Fisher cho la ly thuyet ve lng cua tien te ch
ung trong ieu kien on nhien o ma thoi (nor-
mal condition). Ong ta cung tin rang tren can ban
314
dai han van toc lu hanh cua tien te co khuynh
h ng o n nh va ba ng ch ng t nh ng cuo c
nghie n c u cu a o ng ta (empirical studies) cu ng
cho thay thay oi tren van toc lu hanh cua tien te
dien ra rat cham. Cung cung nhng gia nh nh
tren, neu so lng cua tien te va so lng giao
hoa n gia ta ng cu ng mo t to c o gia bie u to ng
quat se duy tr mc o on nh. Gia bieu tong
qua t se gia m xuo ng khi to c o gia ta ng cu a so
l ng tie n te cha m hn to c o gia ta ng cu a so
lng giao hoan. Ngc lai gia bieu tong quat se
gia tang khi toc o gia tang cua so lng tien te
nhanh hn toc o gia tang cua so lng giao hoan.
Ly thuyet ve lng cua tien te sau nay c Milton
Friedman (1912 - con song), mot kinh te gia Hoa
Ky va a tng oat giai Nobel kinh te nam 1976,
cai tien lai e phu hp vi khai niem tong lng
kinh te (GNP). ang thc giao hoan [6- ] c
oi lai thanh:
MV = PQ [15]
M = tong lng tien te
V = van toc lu hanh cua tien te tng quan vi
tong lng kinh te (relative to GNP)
P = gia bieu tong quat
Q = tong lng kinh te (GNP)
ang thc mi cung giong nh ang thc cu ch
315
khac cho la tong lng kinh te la so o cua mc
o hoat ong kinh te.
Friedman va nhng kinh te gia thuoc phai tien te
sau nay (contemporary monetarists) [nhng ngi
ung ho ly thuyet mi ve lng cua tien te (mod-
ernized quantity theory of money)] phan tch mc
li tc, mc san xuat va gia bieu tong quat trong
tng quan vi nhu cau cho (demand for) va cung
ng cua (supply of) tien te lu hanh. iem then
chot la ho a ra (1) quan he on nhien (normal
relationship) gi a nhu ca u cu a tie n te (demand
for money) va to ng l ng kinh te (GNP) va (2)
khuynh hng giao tru cua tong lng tien te lu
hanh vi mc o hoat ong cua nen kinh te.
Gia du to ng l ng kinh te la $6,000 t va to ng
lng tien te lu hanh la $2,000 t. Nh vay van
toc lu hanh cua tien te la 3 lan (V = 3:1). Neu
suot 4 tam ca nguyet van toc tien te duy tr mc
o lu hanh 3 lan va tong lng kinh te duy tr
mc o $6,000 t [tc la tong lng tien te c
xai 3 lan e mua lay tong lng kinh te $6,000
t], iem giao tru cho quan he on nhien gia tien
te lu hanh va hoat ong kinh te c thanh lap.
Hay la:
($2,000)(3) = (1)($6,000)
Gia du the m la $200 t c bm va o bo ma y
316
kinh te va cong chung tieu xai toan bo so tien o
to ng l ng kinh te se gia ta ng da n cho e n khi
quan he 3:1 c tai lap tr lai, hay la:
($2,200)(3) = (1)($6,600)
tnh trang giao tru mi nay (new equilibrium),
tong lng kinh te se vao khoang $6,600 t.
Nhng ne u nh kha na ng sa n xua t cu a bo ma y
kinh te ch ti mc gii han la $6,000 t gia bieu
to ng qua t cu a ha ng hoa dch vu trong bo ma y
kinh te se phai gia tang dan cho en khi quan he
quan bnh c tai lap tr lai, hay la:
($2,200)(3) = (1.10)($6,000)
tnh trang giao tru mi nay (new equilibrium),
gia bieu tong quat cua hang hoa dch vu gia tang
vao khoang 10 phan tram.
D nhien la tren thc te nhng quan he nay khong
n gian va khong chnh xac theo nh c tnh v
con co nhng tac to khac chen vao. Them vao
o, tren can ban dai han van toc lu hanh cua tien
te co khuynh hng gia tang theo thi gian. Ly
do cho s gia tang cua van toc lu hanh mot phan
la v he tho ng giao hoa n mo t pha n kha c v s
chuyen van tien te cua he thong ngan hang noi
rieng va cua he thong tai chnh noi chung cang
317
ngay cang hieu qua hn nh vao phng tien ien
toan tan tien hn, nh vao nhng cong cu tai chnh
mi me hn [th du nh the tn dung] hoac nh
vao cach thc to chc khoa hoc hn tinh vi hn.
Ly thuyet ve lng cua tien te i xa hn va bien
dang thanh ly thuyet tien te cua chu ky kinh te
(monetary theory of the business cycle) e gia i
thch hien tng chu ky, hien tng tr tre va lam
phat cua nen kinh te. Nhieu kinh te gia cho rang
trong giai oan phon thnh cua chu ky kinh te gia
tang qua mc so lng tien te lu hanh (overex-
pansion of the money supply) do hoat ong cho
vay cua ngan hang tao ra se dan en tnh trang
banh trng qua mc cua canh can san xuat va
dan en tnh trang gia tang gia bieu tong quat cua
ne n kinh te . T o da n e n khu ng hoa ng ta i
chnh khi mc banh trng cua so lng cho vay
cu a nga n ha ng (expansion of bank loans) i t i
gii han cao (reached its limits) va cuoi cung ay
nen kinh te vao tnh trang tr tre. Trong giai oan
tr tre cua chu ky kinh te, giam thieu qua mc cua
so lng tien te lu hanh (excessive contraction
of the money supply) lam cho nen kinh te tr tre
them. Tom lai, ly thuyet tien te cua chu ky kinh
te (monetary theory of the business cycle) cho
rang tnh trang lam phat tien te lu hanh (inflation
of money supply) dan en tnh trang banh trng
qua mc cua nen kinh te va co the dan en khung
hoang. Ngc lai tnh trang thoai phat tien te lu
318
ha nh (deflation of the money supply) da n e n
tnh trang tr tre cua nen kinh te va cung co the
dan en khung hoang.
So l ng tie n te lu ha nh a nh h ng e n m c
hoat ong cua mot nen kinh te qua hai con ng.
Th nhat, c trnh tao tien mi cua he thong ngan
hang cung cap tien te cho gii doanh thng va
gii tieu thu. Nhng khoan ky thac nhu cau, la
mot phan cua tien te, c ngan hang em cho
vay. Mot chuoi ky thac va cho vay gia he thong
ngan hang, gii cho vay va gii i vay giup tien
te chuyen lu va tang trng tren so lng. Tien
te lu hanh c gii doanh thng va gii tieu
thu s dung e mua sam hang hoa va dch vu tieu
thu va nh vay kch thch hoat ong kinh te. Th
hai, so lng tien te nam trong he thong kinh te
quye t nh, mo t pha n na o tho i, la i sua t tre n th
trng. Roi, theo tac ong day chuyen, lai suat
anh hng en so lng au t cua nhng c s
doanh thng. Ne u ta t ca nh ng ye u to kha c
khong thay oi lai suat cao hn se lam giam bt
so lng au t va ngc lai lai suat thap hn se
kch thch au t. Chi tieu vao au t anh hng
en nhu cau tong hp. Gia tang tren so lng chi
tieu vao au t se lam gia tang tong lng kinh te
va ngc lai giam thieu tren so lng chi tieu vao
au t se lam giam thieu tong lng kinh te, neu
tat ca nhng yeu to khac khong thay oi.
319
Kinh te gia phai tien te khong chu trng tch cc
s dung chnh sach ngan han e ieu hng va
ieu lng tien te cho muc ch tao on nh kinh
te ngan han (to compensate for the short run fluc-
tuations of the economy). Nhng chnh sach ngan
han nh vay khong giup c g ngc lai con co
the gay ra tnh trang bat on nh nhieu hn hoac
tram trong hn ngoai y muon. Nhng kinh te gia
cua phai nay e ngh la so lng tien te lu hanh
trong nen kinh te ch nen gia tang toc o tng
ng vi toc o gia tang thanh lng (same pace
as output) cua nen kinh te o. Mot nen kinh te
ang tren a banh trng can them mot so lng
tie n te lu ha nh (needs additional supplies of
money). Neu tong lng tien te lu hanh khong
gia tang hoac gia tang cham hn toc to gia tang
cua nen kinh te gia bieu tong quat se giam xuong,
neu van toc lu hanh cua tien te duy tr mc o
cu, ong thi so lng au t cung b han che va
do o nen kinh te b khng lai.
Tom lai, e co the duy tr s banh trng cua nen
kinh te o n nh (to sustain stable economic
growth), nen kinh te ma trong o nhan cong c
van dung ay va u va gia bieu cua hang hoa rat
on nh, tien te lu hanh ch nen gia tang toc o
tng ng vi toc o gia tang cua nen kinh te.
320
Chu Thch
1
Uyen chuyen ay co ngha la khong b cng
che .
2
ay mc ay va u co y noi la mc cao
nhat trong ieu kien kinh te hien hu ma khong
gay ra lam phat.
3
Kch thch ay co ngha la lam cho gia tang.
4
S gia i thch ve o ng c ie u h ng va ie u
lng e quan bnh canh can tiet kiem va canh
can au t trong bo may kinh te da tren ly thuyet
cho vay cua lai suat (loanable funds theory of in-
terest rates).
5
ay co y noi en chieu doc cua canh can, tc
la no i e n quan he gi a gia bie u va so l ng
chuyen ong doc theo canh can (nhng iem nam
tren canh can) ch khong noi en s xe dch v tr
cua ca canh can.
6
Thay o i so l ng nhu ca u (chuye n o ng do c
tren canh can; quantity demanded) khac vi thay
oi canh can nhu cau (tc la di v tr cua ca canh
can; aggregate demand)
7
ay co y noi en chieu doc cua canh can, tc
la no i e n quan he gi a gia bie u va so l ng
321
chuyen ong doc theo canh can (nhng iem nam
tren canh can) ch khong noi en s xe dch v tr
cua ca canh can.
8
Thay oi so lng cung ng (chuyen ong doc
tre n ca nh ca n; quantity supplied) kha c v i thay
oi canh can cung ng (tc la di v tr cua ca
canh can; aggregate supply).
9
Khuynh hng = trac o cua gia giam ; so tan
cua gia giam tieu thu, gia giam tiet kiem hoac gia
giam nhap cang tren gia giam li tc. Gia giam =
gia tang hoac giam thieu tren so lng.
10
Y = CT
CN
+ T
CN
+ CT
CQ
+ (X-N) [1]
CT
CN
= CT
0
+ c(Y - Th) [2]
N = N
0
+ n(Y - Th) [3]
Thay ang thc [2] va [3] vao ang thc [1]:
Y = CT
0
+ c(Y - Th) + T
CN
+ CT
CQ
+ X - N
0
- n(Y - Th)
Y = CT
0
+ c(Y- Th) + T
CN
+ CT
CQ
+ X - N
0
- n(Y - Th)
Y = CT
0
+ T
CN
+ CT
CQ
322
+ X - N
0
+ (c - n)Y - (c - n)Th
TCN, CTCQ, CT0, X va N0 la nhng bien so oc
la p (exogenous variables) va la nh ng chi tie u
o c la p v i l i t c (autonomous expenditures).
at CTL ai dien cho tong so gia giam chi-tieu-
o c-la p-v i-l i-t c, t c la cho CTL

= CT0

+
TCN + CTCQ + X - N0, ang thc Y tren
tr thanh:
Y = CT
L
+ (c-n)Y - (c-n)Th
Y - (c-n)Y = CT
L
- (c-n)Th
Y(1-c+n) = CT
L
- (c-n)Th
Y = (CT
L
- (c - n)Th)/(1- c + n)
Y = (1/(1-c+n))CT
L
- ((c-n)/(1-c+n))Th
11
Cho mot nen kinh te ong (closed economy),
so khuynh hng va so khuyech ai khong co s
hien dien cua so X-N c ai dien bang nhng
ang thc nh sau :
KH
TT
= c = CT
CN
/Y [4]
KH
TK
= 1- c = TK
CN
/Y [5]
SK
CTL
= Y/CT
L
= 1/(1-c) [7]
323
SK
Th
= Y/Th = -c/(1-c) [8]
12
ung ra (N-X) la tong lng khuyet mau (trade
deficits). Tuy nhie n, khuye t ma u a i die n cho
tiet kiem theo y ngha kinh te cong he. Khi mot
quoc gia nhap khau hang hoa hoac dch vu, quoc
gia o tra ba ng no i te (domestic currency) cho
ngoai quoc. Ngc lai khi xuat khau hang hoa
hoac dch vu, quoc gia o nhan lai noi te t ngoai
quoc. Khi tong lng nhap khau nhieu hn tong
lng xuat khau, (N-X), quoc gia xuat tra noi te
cua quoc gia o nhieu hn la nhan lai. So noi te
o a i die n cho tie t kie m cu a ngoa i quo c (net
savings by foreigners in domestic currency).
Tho ng th ng so l ng tie t kie m na y c ky
thac vao ngan hang va nhap chung vao tong lng
tiet kiem noi a hoac vao tong lng au t noi
a.
13
Wall Street Journal, October 11, 1974.
14
The current Inflation: The United States Expe-
rience, Federal Reserve Bank of St. Louis Re-
view, Vol. 56, No 9 (September 1974), pp. 13-
23.
324
TlFN TF, VAN
HANH CA
TlFN TF, NGAN
HANG TkNG
ONG, CHlNH
SACH TlFN TF
327
NHT VA CHNH SACH TIEN TE
au mo t chuo i da i ba t o n kinh te (economic
chaos)

trong hai thap nien cuoi cung cua the ky
th 19 va thap nien au cua the ky 20,
1
Quoc Hoi
Hoa Ky, di s phe chuan cua Tong Thong Wil-
son, a ban hanh Du Luat D Tr cua Lien Bang
(Federal Reserve Act) vao ngay 23 thang 12 nam
1913 va chnh thc cho thanh lap Ngan Hang Trung
ng (Federal Reserve System) cua Hoa Ky t
da o o . Lu c a u, Du Lua t D Tr va s hnh
thanh cua Ngan Hang Trung ng ch nham bo
tuc nhng khiem khuyet trong Du Luat Ngan Hang
S
328
TIEN TE, VAN HANH CUA TIEN TE,
cua Quoc Gia (National Bank Act) ban hanh vao
nam 1863. Nh Du Luat D Tr cua Lien Bang
a neu ra, trach nhiem cua Ngan Hang Trung ng
luc o la:
Y ngha cu a to furnish an elastic currency la
lam cho mc tien te lu hanh co dan theo nhu cau
kinh te. Khai niem co dan theo nhu cau kinh te
d a tre n ly thuye t cho vay theo nhu ca u doanh
thng (commercial loan theory) v i c che la i
suat (discount mechanism). Sau khi Ngan Hang
Trung ng ra i vi trach nhiem rat gii han o
thc te a chng minh la ca th, ap dung ly thuyet
lan vai tro cua Ngan Hang Trung ng, eu khong
a t c hie u qua mong muo n.
3
Th nha t, khi
kinh te b lam vao tnh trang suy thoai tram trong,
lu hoat cua tien te t nhien bien mat (economic
collapse deprives liquidity) va v vay keo he thong
ngan hang vao cho khung hoang. Th hai, ngc
la i, khi ne n kinh te ta ng tr ng ma nh la m pha t
tram trong a xay ra. Khong nhng ap dung theo
ly thuye t va c che tre n kho ng nga n c la m
phat ma con lam cho lam phat tr nen te hai hn.
to furnish an elastic currency, to afford
means of rediscounting commercial paper,
to establish a more effective provision of
banking in the United States, and for other
purposes
2
329
Mot loat bat on kinh te va tai chnh vao thap nien
1920, tha p nie n 1930 va sau o va o tha p nie n
1970 a a en nhng cai to quan trong. Quoc
Ho i Hoa Ky a ban ha nh mo t so du lua t m i.
Trong o a ng ke nha t la Du Lua t Nga n Ha ng
(Banking Act) ban hanh nam 1935, Du Luat Van
Dung Nhan Cong ban hanh nam 1946, ieu Giai
1951 (Accord 1951) ban hanh nam 1951, Du Luat
Ngan Hang Quoc Te (International Banking Act)
ban ha nh va o na m 1978, Du Lua t Gia m Kie m
Ngan Hang Ky Thac (Depository Institutions De-
regulation Act) va Du Lua t Kie m Che Tie n Te
(Monetary Control Act) ban hanh nam 1980, Du
Lua t Giao Hoa n Ta i Chnh (Expedited Funds
Availability Act) ban ha nh na m 1987, Du Lua t
Cai To, Phuc Hoi va Thc Hanh Giam Th Nhng
C Quan Ta i Vu (Financial Institutions Reform,
Recovery, and Enforcement Act) ban ha nh va o
na m 1989 va Du Lua t Ca i Tie n Co ng Ty Lie n
Bang Bao Hiem Ky Thac (Federal Deposit Insur-
ance Corporation Improvement Act) ban hanh vao
nam 1991. Du Luat Ngan Hang nam 1935 chnh
thc cho quyen Ngan Hang Trung ng tao tien
mi va nh qui che d tr cho nhng ngan hang
thuoc thanh phan hoi vien trong he thong cua Ngan
Hang Trung ng. Du Luat Van Dung Nhan Cong
o i ho i chnh quye n, no i chung, va Nga n Ha ng
Trung ng, no i rie ng, pha i ta o mo i tr ng e
lam thuan li cho nen kinh te cua quoc gia va e
van dung nhan cong ti mc toi a. Sau o, cuoc
330
tranh chap quyen lc gia Cong Kho Trung ng
va Ngan Hang Trung ng vao nhng nam cuoi
thap nien 1940 a a en ieu Giai 1951. ieu
giai nay phan nh la lanh vc ieu dan tien te
thuoc ve trach nhiem cua Ngan Hang Trung ng
con hoat ong cong thu va cong chi thuoc ve trach
nhiem cua Cong Kho Trung ng. Du Luat Kiem
Che Tien Te nam 1980 ni rong quyen nh qui
che d tr cu a Nga n Ha ng Trung ng, t c la
nh qui che d tr cho tat ca ngan hang ke ca
nh ng nga n ha ng kho ng thuo c tha nh pha n ho i
vien cua Ngan Hang Trung ng. Cung luc, du
luat nay oi hoi Ngan Hang Trung ng phai hieu
qua hoa dch vu giao hoan (payment services) do
Ngan Hang Trung ng cung ng bang cach buoc
Ngan Hang Trung ng phai lay tien dch vu va
trc tiep canh tranh vi nhng c quan t doanh
cung cap dch vu giao hoan (private sector pro-
viders of payment services). Du Luat Giao Hoan
Tai Chnh nam 1987 cho quyen Ngan Hang Trung
ng kiem soat toan bo dch vu giao hoan, ke ca
hoat ong giao hoan cua nhng c quan t doanh
cung cap dch vu giao hoan. T o, Ngan Hang
Trung ng tr thanh mot c quan ay quyen lc
va co anh hng rat ln en nen kinh te cua Hoa
Ky .
Trc khi Ngan Hang Trung ng ra i, vang la
can ban tien te cua Hoa Ky chieu theo Du Luat
Tie n (Currency Act) ban ha nh va o na m 1900.
4
331
Dung vang lam ban v, tien te cua Hoa Ky tuy
thuoc vao tong lng vang cua quoc gia (stock of
monetary gold), trong o bao gom tien vang (gold
coins) va nhng cong kho phieu c bao chng
ba ng va ng ngoa i th tr ng hoa c ba ng va ng d
tr trong ngan kho quoc gia. Khi mc xuat khau
cao hn m c nha p kha u, quo c gia thu hu t va ng
cua ngoai quoc. So vang nhap hoat (gold inflow)
lam gia tang tien te lu hanh, gia tang nhu cau
hang hoa va dch vu, va ong thi gia tang gia
bieu cua hang hoa va dch vu trong nc. Ngc
lai, khi mc xuat khau t hn mc nhap khau, quoc
gia xua t va ng ra tra cho ngoa i quo c. So va ng
xuat hoat (gold outflow) lam giam bt tien te lu
hanh, giam bt nhu cau hang hoa va dch vu, va
ong thi giam bt gia bieu cua hang hoa va dch
vu trong nc. Nh vay, dung vang lam ban v,
so lng tien te lu hanh cua quoc gia t ong tuy
thuo c va o hai ca nh ca n cung ca u va ng cu a the
gi i.
5
He thong tien te dung vang lam ban v co nhng
u iem va khuyet iem. Tren can ban dai han,
gia vang co phan on nh va v vay giup on nh
gia ca cua hang hoa tren th trng.
6
Li iem
th hai la cong chung eu hieu ro ve qui luat len
xuong cua gia vang va anh hng kinh te cua no.
ie m ba t l i trong he tho ng tie n te du ng va ng
lam ban v, tren can ban ngan han, la cho vang
thieu man cam vi ieu kien kinh te tc la khong
332
bien oi kp vi ieu kien kinh te. Mot bat li
khac, tren can ban dai han, la vi ky thuat khai
tha c mo va ng h u hie u hn, so l ng va ng gia
tang nhanh chong va v vay gay ra lam phat.
7
V he thong tien te dung vang lam ban v thieu
man cam vi ieu kien kinh te cho nen lai suat
nga n ha n co khuynh h ng bie n o i qua m c
(short-term interest rate variability) va cung chnh
v quan tam ti lai suat ngan han cho nen Ngan
Hang Trung ng c khai sinh va trang b vi
nh ng kha na ng ca n thie t e gia i quye t nh ng
kho khan o cho quoc gia (concern itself mainly
with liquidity available on a timely basis to smooth
short-term movements in interest rate.)
Hai kha na ng quan tro ng nha t cu a Nga n Ha ng
Trung ng luc o la quyen tao ra tien mi va
quyen at ra qui che d tr. Du Luat D Tr cua
Lien Bang khong oi hoi Ngan Hang Trung ng
phai on nh gia bieu cua th trng v moi ngi
ngh la gia cua hang hoa va dch vu se, tren can
ba n da i ha n, t o ng o n nh ne u Nga n Ha ng
Trung ng to n tro ng qui che ba o ch ng. Qui
che ba o ch ng d i tie u chua n du ng va ng la m
ba n v (gold reserve ratio under the gold stan-
dard) c mac nhien coi nh la mot la bua linh
va no se tiep tuc kem che c lam phat va thoai
phat nh t trc. ieu nay cho thay khi thanh
lap Ngan Hang Trung ng quoc hoi Hoa Ky ch
333
quan tam ti nhng thay oi ot ngot va tram trong
tren mc lai suat ngan han. Con ve lam phat va
thoai phat th lai khong c quan tam ung mc.
Tren thc te, khi so lng vang d tr (monetary
gold stock) qua nhieu qui che bao chng tren tr
nen vo tac dung (not binding). Noi mot cach khac,
du Nga n Ha ng Trung ng va n luo n luo n to n
trong qui che bao chng, qui che o van khong
han che c so lng tien te mi do Ngan Hang
Trung ng tao ra.
Ngay khi Nga n Ha ng Trung ng m c a hoa t
o ng va o na m 1914, The Chie n Th Nha t ba t
au bung no Au Chau. Cac quoc gia tren the
gi i nh ch no l c duy tr gia va ng m c co
nh. Hoa Ky phong toa vang xuat khau va co
gang kem gia mc $20.67 mot lng (per ounce)
cho en nam 1917. Roi Hoa Ky nhap cuoc chien.
Quoc gia b tham lam ngan sach tram trong. Ngan
Hang Trung ng phai ban ra cong phieu e bu
vao cho thieu hut. So cong phieu khong lo gay
ap lc ln cho lai suat tren th trng. Sau mot
loa t ha nh s chnh sa ch cu a Nga n Ha ng Trung
ng, so lng tien te lu hanh gia tang va gay
ra lam phat tram trong. Gia cua hang hoa va dch
vu tang len gap oi. Sau thi chien Ngan Hang
Trung ng van tiep tuc duy tr chnh sach tien
te lo ng le o na y (highly accomodative monetary
policy) mai cho ti nam 1919 e tranh tnh trang
334
kinh te suy thoa i (to cushion the negative eco-
nomic impact of demobilization). Bang chng cho
tha y du Nga n Ha ng Trung ng va n luo n luo n
to n tro ng qui che ba o ch ng, qui che o kho ng
han che c so lng tien te mi. Noi mot cach
khac, qui che bao chng thieu tac dung kem che
lam phat.
Na m 1920, Nga n Ha ng Trung ng pha i na ng
mc lai suat NHT t 4% len 7% e ap ng qui
che ba o ch ng theo Du Lua t D Tr cu a Lie n
Bang. Chnh sa ch ke m ha m na ng tay na y a
en tnh trang thoai phat nhanh chong va bat bnh
th ng (swift and extraordinary deflation). T i
thang 6 nam 1921, gia ca cua hang hoa va dch
vu giam xuong mot phan t so vi cao iem. ong
thi, kinh te cua Hoa Ky cung b rt vao tnh trang
suy thoai. Sau khi thoa ang c qui che bao
chng, e on nh gia bieu ngan han, Ngan Hang
Trung ng em vang trong cong kho cua quoc
gia ra ban cho ngoai quoc e tao quan bnh vi so
l ng va ng nha p hoa t. Va ng c la i, thu mua
vang t ngoai quoc e tao quan bnh vi so lng
vang xuat hoat. Nh vay, trong giai oan t nam
1922 cho ti nam 1929, kinh te cua Hoa Ky tng
oi thuan li.
Cuoi thap nien 1920, tieu chuan dung vang lam
ban v tren the gii cang ngay cang tr nen kem
hieu qua hn. Ngan Hang Trung ng cua Hoa
335
Ky khong u kha nang duy tr s on nh gia bieu
(price stability). Gia cu a ha ng hoa va dch vu
giam xuong hn 30% vao nam 1930 va nen kinh
te Hoa Ky a trai qua mot gia oan kinh te suy
thoai that dai va that tram trong (the Great De-
pression).
Sau The Chien Th Hai, di hiep nh Bretton
Woods, Hoa Ky giao c vi mot so cng quoc
kinh te khac la Hoa Ky tiep tuc dung vang bao
chng ong my kim va ong my kim co the chuyen
qua vang vi gia $35 mot lng. Tuy nhien ti
na m 1973, va o khoa ng th i gian o a so e u
ong y viec dung vang lam ban v a khong con
gia tr hieu dung oi vi chnh sach tien te, Hoa
Ky huy bo qui che dung vang e bao chng.
Thang 8 nam 1979, Paul Volcker am nhiem vai
tro Chu Tch cua Hoi ong Tong Quan ung vao
luc tnh hnh lam phat tr nen te hai hn. Lam
pha t nha y vo t t 4% na m 1976 le n 13.3% na m
1979 va 12.5% na m 1980, mo t pha n v nh ng
cn xoc cung ng dau hoa con mot phan khac v
nhng chnh sach thu chi va chnh sach tien te cua
quo c gia. Nga y 6 tha ng 10 na m 1979, d i s
la nh a o cu a Volcker, Nga n Ha ng Trung ng
cong bo ap dung bien phap manh e khong che
la m pha t da u Du Lua t D Tr cu a Lie n Bang
khong chnh thc bat buoc lam nh vay. Lai suat
c na ng t 11% va o cuo i na m 1979 le n 17%
336
vao thang 4 nam 1980 va len 20% vao au nam
1981. ay co le la chnh sach kem ham gay gat
nha t trong lch s cu a Nga n Ha ng Trung ng
Hoa Ky. Nam 1982, lam phat ch con lai khoang
4%. Nhng bai hoc ang gia ve viec thieu quan
tam en nhu cau kem che lam phat va thoai phat,
tc la nhu cau on nh gia bieu, a a en Du
Lua t Kie m Che Tie n Te na m 1980. Tie p theo
Paul Volcker la Alan Greenspan. T khi
Greenspan la nh a o cho e n nay, Nga n Ha ng
Trung ng co khuynh hng hanh s chnh sach
tien te theo loi ot kch nho giot e khong cho
lam phat hoac thoai phat co c hoi boc phat va tao
anh hng nguy hai.
T khi c khai sinh en nay vai tro va muc tieu
cu a Nga n Ha ng Trung ng thay o i kho ng t
theo hoan canh, thi gian va nhu cau. Hien nay
Nga n Ha ng Trung ng a m nhie m mo t so vai
tro quan trong. Vai tro th nhat cua Ngan Hang
Trung ng la thanh lap va thc thi chnh sach
tien te nham ieu hng va ieu lng tien te lu
hanh cua quoc gia vi muc ch tao ra ieu kien
thuan li cho nen kinh te e co the on nh gia
bieu va e van dung nhan cong ay va u. Vai
tro th hai cua Ngan Hang Trung ng la giup on
nh toan bo he thong tai chnh cua quoc gia (main-
taining the stability of the financial system), chan
ng nh ng hie m hoa mang tnh ca ch he tho ng
co the xay ra cho nhng th trng tai chnh (con-
337
taining systemic risk that may arise in financial
markets) va bao am s an toan va tot ep cua he
thong ngan hang va tai chnh cua quoc gia (ensur-
ing safety and soundness of the nations banking
and financial system) . Vai tro nay bao gom (a)
ng ra co van va kiem soat tat ca nhng c quan
tai vu (financial institutions), trong o co he thong
ngan hang (banks), va (b) ng ra lam ngi cho
vay sau cung (lender of last sort). Ngoai hai vai
tro tren, Ngan Hang Trung ng con am trach
nh ng vu giao hoa n ta i chnh gi a chnh quye n
Hoa Ky vi chnh quyen cua nhng quoc gia khac
va duy tr tng quan thuan li gia tien te cua
Hoa Ky vi tien te cua nhng quoc gia khac tren
the gii. Muc tieu cao nhat va tren het cua Ngan
Hang Trung ng la co gang: (1) on nh gia bieu,
(2) giup cho nen kinh te van dung nhan cong ti
mc toi a, va (3) ieu hoa mau dch va hoi oai.
Th t cao thap cua nhng muc tieu nay thay oi
tng luc tuy vao boi canh kinh te.
To Cboc
Coa NHT
He Thong Ngan Hang Trung ng (Federal Re-
serve System) cu a Hoa Ky go m co 3 bo pha n:
Hoi ong Tong Quan (Board of Governors), Uy
Ban ie u Va n Mua Ba n Co ng Phie u (Federal
Open Market Committee, FOMC), va 12 nga n
338
hang trung ng 12 quan hat (Federal Reserve
District Banks) nam ben trong lanh tho Hoa Ky.
Hoi ong Tong Quan gom co 7 v c ch nh
bi Tong Thong cua Hoa Ky (7 presidentially se-
lected appointees) vi s ong y cua Thng Vien
(confirmed by Senates). Nhiem ky phuc vu la 14
nam va c xep at theo the thc la cach nhau
hai nam se co mot v man nhiem va mot v tan
nhiem. Trach nhiem cua Hoi ong Tong Quan la
ch a o va gia m th hoa t o ng cu a toa n bo he
thong Ngan Hang Trung ng. Trach nhiem nay
oi hoi Hoi ong Tong Quan phai phan tch nhng
dien bien tai chnh va kinh te tren toan the gii,
va n du ng nh ng bo pha n kha c trong He Tho ng
Nga n Ha ng Trung ng e th c thi chnh sa ch,
giam th va kiem soat 12 ngan hang trung ng
va nhng ngan hang khac, quan tr he thong chi
tra cua quoc gia (nations payments system), va
ap dung luat le bao ve ngi tieu thu (adminis-
ters the nations laws regarding consumer credit
protection). Ho i o ng To ng Qua n c s tr
giup cua mot khoi nhan vien khoang 1700 ngi
lam viec tai tru s Washington D.C.
hoI ong Tong uan
2Oth & Cunstitutiun Avenue h.w.
washingtun, 0.C. 2O551
(2O2) 4528OOO
339
Hoi ong Tong Quan thng xuyen giao tiep vi
nhng gii chc cua chnh quyen co trach nhiem
hoach nh va ban hanh chnh sach cua quoc gia.
Ho thng xuyen ra trc nhng uy ban cua quoc
hoi (congressional committees) e tng trnh ve
tnh hnh kinh te, chnh sach tien te, giam th va
kiem soat ngan hang, bao ve ngi tieu thu, th
trng tai chnh, va nhng s viec quan trong khac.
Hoi ong Tong Quan phai bao cao len quoc hoi,
mo t na m hai la n va o nga y 20 tha ng hai va 20
thang bay, tnh hnh kinh te va cong viec hanh s
chnh sach tien te.
Chu tch cua Hoi ong Tong Quan c goi len
trc Uy Ban Ngan Hang, Gia C va o Th Vu
cu a Th ng Vie n (Senate Committee on Bank-
ing, Housing, and Urban Affairs) va trc Uy Ban
Ngan Hang, Tai Chnh, va o Th Vu cua Ha Vien
(House Committee on Finance, Banking, and Ur-
ban Affairs) e tng trnh hoac ong gop y kien.
Chu tch cua Hoi ong Tong Quan cung co nhng
trach nhiem chnh thc trong cong ong quoc te.
Th du nh la tha nh vie n trong Ho i o ng To ng
Quan cua Quy Tien Te Quoc Te (U.S. Member
of the Board of Governors of the International
Monetary Fund), thanh vien trong hoi ong cua
Ngan Hang ieu Hp Thoa c Quoc Te (mem-
ber of the board of the Bank for International
Settlements), hoac ai dien cho Hoa Ky trong khoi
340
7 cng quoc kinh te (G-7), van van.
Hang nam co mot c quan ke toan ln kiem tra
Hoi ong Tong Quan. Ket qua cua cuoc kiem tra
c pho bien trong van ban bao cao thng nien
cua hoi ong (boards annual report). Van Phong
Ke Toa n Trung ng cu a Lie n Bang (General
Accounting Office) cung kiem tra Hoi ong Tong
Qua n va ke t qua c pho bie n trong va n ba n
nga n sa ch cu a ho i o ng (boards annual budget
review) va gi len quoc hoi vao tam ca nguyet
au tien trong nam.
U y Ban ie u Va n go m co 12 ghe . Trong o 7
ghe danh cho Hoi ong Tong Quan, 1 ghe danh
cho v giam oc toan quyen cua ngan hang trung
ng New York, 4 ghe danh cho nhng v giam
oc toan quyen (presidents of the banks) trong so
11 ngan hang trung ng con lai thay phien nhau
am trach vi nhiem ky phuc vu la mot nam. Trach
nhie m cu a U y Ban ie u Va n la hoa ch nh va
thc thi chnh sach tien te cua Ngan Hang Trung
ng trong pham vi trach nhiem ieu van bo phan
mua ban cong phieu (Open Market Operations).
Uy Ban ieu Van quyet nh chnh sach tien te
da tren y kien va e ngh cua a so trong nhng
buo i ho p nh ky . Tho ng th ng U y Ban ie u
Van hop mat nhau t nam cho en tam lan trong
mot nam.
341
Thanh Fhan 6ua 0y 8an Iau Van
Trong ham Z000
8
Alan 0reensan, hBT0, Chu Tich
williams J. Mc0unuugh, hew Yurk, Fhu CT
Ruger w. Fergusun, Jr., hBT0
Edward M. 0ramlich, hBT0
Edward w. Kelly, Jr., hBT0
Laurence h. Meyer, hBT0
J. Alred Bruaddus, Jr., Richmund
Jack 0uynn, Atlanta
Jerry L. Jurdan, Cleveland
Rubert T. Farry, San Franciscu
Thanh Fhan u 8} 6ua 0y 8an Iau Van
Trong ham Z000
8
Michael h. Muskuw, Chicagu
Thumas M. huenig, Kansas City
william Fuule, St. Luuis
Cathy E. Minehan, Bustun
Thay v ch co mot ngan hang trung ng nh to
chc cua nhng quoc gia Au Chau, Ngan Hang
Trung ng cua Hoa Ky co tat ca 12 ngan hang
trung ng 12 quan hat vi 25 chi nhanh. Moi
ngan hang trung ng moi quan hat co mot Hoi
ong Giam oc (Board of Directors) trong coi.
Hoi ong gom co 9 v trong o co 3 v giam oc
loa i A (class A) a i die n cho nh ng nga n ha ng
thng mai (commercial banks) thuoc thanh vien
cua Ngan Hang Trung ng, 3 v giam oc loai B
342
va 3 v giam oc loai C ai dien cho cong chung
(public). Nhng ngan hang thng mai trong moi
quan hat se bau ra nhng giam oc loai A va loai
B. Hoi ong Tong Quan tai Washington se ch
nh nhng giam oc loai C. Roi t trong so nhng
giam oc loai C o Hoi ong Tong Quan se ch
nh mo t v la chu tch cu a ho i o ng gia m o c
(chairman of the board) va mot v la x ly thng
vu cho chu tch (deputy chairman). Sau o, tat ca
9 v giam oc cua hoi ong se e c mot v giam
oc toan quyen (president) va mot v pho giam
oc toan quyen (vice president) e ieu hanh cong
viec cua ngan hang trung ng cua quan hat, vi
s phe chuan cua Hoi ong Tong Quan. Nhng
v giam oc loai B va loai C khong c quyen
tham d tr c tie p va o co ng vie c ie u ha nh cu a
ngan hang trung ng cua quan hat trong nhng
vai tro nh la giam oc ieu hanh hoac la nhan
vien cua ngan hang. Nhng v giam oc loai C
cung khong c quyen lam chu co phan do ngan
hang trung ng cua quan hat phat hanh.
Mi hai ngan hang trung ng co quyen va trach
nhie m nh m c la i sua t NHT (discount rate)
vi s ong y cua Hoi ong Tong Quan, theo doi
tnh hnh kinh te, giam th nhng c quan tai vu
trong qua n ha t, va gi tie n cho chnh phu Hoa
Ky. Mi hai ngan hang trung ng cung cung
ng nh ng dch vu tng ng v i nh ng dch
vu do mo t nga n ha ng ky tha c th ng cung ng
343
cho ca nha n va co ng ty doanh thng. Trung
bnh trong mo t na m, 12 nga n ha ng trung ng
tien hanh giao hoan cho hn 12,000 t tam ngan
phieu (checks) va so lng giao hoan qua he thong
ien toan len en $200,000 t my kim.
9
1Z hgan hang Trung Uong
hhTu 0uan hat 1
GOO Atlantic Avenue
Bustun, MA O21OG
(G17) O788OOO
hhTu 0uan hat 2
88 Liberty Street
hew Yurk, hY O21OG
(212) 72O5OOO
hhTu 0uan hat 8
Ten ndeendence Mall
Fhiladelhia, FA 1O1OG
(215) 5752OOO
hhTu 0uan hat 4
1455 East Sixth Street
Cleveland, 0h 44114
(21G) 57O2OOO
hhTu 0uan hat 5
7O1 East Byrd Street
Richmund, vA 2821O
344
(8O4) GO78OOO
hhTu 0uan hat G
1O4 Marietta Street h.w.
Atlanta, 0A 8O8O82718
(4O4) 52185OO
hhTu 0uan hat 7
28O Suuth LaSalle Street
Chicagu, L GOGO4
(812) 8225822
hhTu 0uan hat 8
411 Lucust Street
St Luuis, M0 G81O2
(814) 4448444
hhTu 0uan hat O
25O Marquette Avenue
Minneaulis, Mh 5548O
(G12) 84O2845
hhTu 0uan hat 1O
O25 0rand Avenue
Kansas City, M0 G41O8
(81G) 8812OOO
hhTu 0uan hat 11
22OO hurth Fearl Street
0allas, TX 752O1
345
(214) 922-6000
NHT - Quan Hat 12
101 Market Street
San Francisco, CA 94105
(415) 974-2000
Ngan Hang Trung ng [bao gom ca ba bo phan]
ong vai tro quan ly toan bo tien te (money man-
ager) cua quoc gia. Vi trach nhiem nay, Ngan
Ha ng Trung ng co ga ng ie u h ng va ie u
l ng tie n te (money and credit) theo nhu ca u
kinh te cua quoc gia. So tien te lu hanh nhieu
qua co the a en tnh trang lam phat. So tien te
lu hanh t qua co the bop nghen s tang trng
cua nen kinh te. Co ieu hng va ieu lng
tie n te mo t ca ch hie u qua hay kho ng tu y thuo c
phan ln vao s kheo leo trong viec hoach nh
va thc thi chnh sach tien te cua Ngan Hang Trung
ng.
Giong nh bat c c quan nao cua chnh quyen
Hoa Ky , Nga n Ha ng Trung ng c to ch c
theo nguyen tac phan quyen (check & balance).
Moi bo phan ben trong he thong Ngan Hang Trung
ng eu c phan chia trach nhiem va quyen
lc. Duy nhat ch co Hoi ong Tong Quan c
quyen quyet nh qui che d tr. Mi hai ngan
hang trung ng c quyen quyet nh mc lai
suat NHT vi s chap thuan cua Hoi ong Tong
346
Qua n. Co n chnh sa ch va hoa t o ng ie u va n
mua ban cong phieu la quyen va trach nhiem cua
Uy Ban ieu Van.
Khac biet vi bat c mot ngan hang trung ng
na o tre n the gi i, Nga n Ha ng Trung ng cu a
Hoa Ky la mot he thong c ket hp tuyet hao
gia tap quyen va phan quyen cung nh gia cong
quye n va t doanh. Nga n Ha ng Trung ng
hoach nh va thc thi chnh sach tien te cap
trung ng e bao am s ong nhat va kp luc
v i nh ng bie n o i th ng xuye n cu a ne n kinh
te. Cung luc, Ngan Hang Trung ng phan quyen
e ap ng vi nhu cau a phng tng vung.
Them vao o, hoat ong kinh te cua tng vung
c ghi nhan va chuyen ve trung ng giup cho
Ngan Hang Trung ng co kha nang chan mach
nen kinh te chnh xac hn va lam ke hoach hieu
qua hn. Ngan Hang Trung ng la mot c quan
cua chnh quyen Hoa Ky. Tuy nhien, nhng vien
chc lanh ao cao cap nam trong he thong Ngan
Hang Trung ng lai la nhng ca nhan nam trong
khu vc t doanh. Cach to chc cua Ngan Hang
Trung ng lai mang ac tnh cua nhng to chc
t doanh. Th du nh 12 ngan hang c thanh
lap vi danh ngha cong ty (incorporated), co hoi
ong giam oc (board of directors), co co chu (stock
holders), c quyen tao li tc, van van. V vay,
loi to chc cua Ngan Hang Trung ng ap ng
c nhng quan tam cua ca hai pha cong quyen
347
va t doanh. Ngan Hang Trung ng la mot bo
phan cua chnh quyen Hoa Ky nhng lai oc lap
va t quyet. Ngan Hang Trung ng c khai
sinh bi Quoc Hoi Hoa Ky va phai thng xuyen
ba o ca o hoa t o ng cu a no le n Quo c Ho i. Tuy
nhien, ngi lanh ao cao nhat cua Ngan Hang
Trung ng lai do Tong Thong cua Hoa Ky ch
nh vi s ong y cua Thng Vien. Nhiem ky
14 nam dai hn nhiem ky 4 nam cua mot Tong
Thong do o ho khong ngai ap lc cua Toa Bach
Oc. Ngan sach ieu hanh cua Ngan Hang Trung
ng lai khong le thuoc vao ngan sach cua quoc
gia. Do o khong ngai s kem toa kinh te cua
Quoc Hoi (congressional appropriation). Ngc
lai Ngan Hang Trung ng con giao tang li tc
va ta i sa n tha ng d cho Co ng Kho Trung ng
(U.S. Treasury Department). Va khong giong nh
nhng ngan hang trung ng khac tren the gii,
Ngan Hang Trung ng cua Hoa Ky hoan toan
biet lap vi Cong Kho Trung ng cua Hoa Ky.
Hoat ong
Coa NHT
Muon ieu hng va ieu lng tien te lu hanh,
Ngan Hang Trung ng phai co phng cach e
gii han kha nang tao tien mi (ability to create
checkbook money), qua dch vu cho vay (loans)
348
va a u t (investments), cu a nh ng c quan ta i
vu. Phng cach o nam trong cai goi la d tr
(reserves). Ngan Hang Trung ng qui nh la
tat ca ngan hang co nhan tien ky thac (depository
institutions) pha i d tr mo t pha n tie n cu a tha n
chu a ky tha c va o [t c la kho ng c em so
tien o cho vay hoac au t] e ap ng nhu cau
rut tien khan cap cua than chu khi can (depositors
demand for withdrawals). Khoan d tr nay cua
nga n ha ng (bank reserves), d i da ng tie n ma t
(cash), can thiet e bao am kha nang lu hoat
cua ngan hang (banks liquidity), tc la co u tien
mat cho than chu khi can en. Ngan hang ky thac
co the gi tien d tr tai kho d tr cua ngan hang
(banks cash vault) hoa c ta i Nga n Ha ng Trung
ng trong trng muc d tr (banks reserve ac-
count).
Ngan Hang Trung ng anh hng en so lng
d tr cua nhng ngan hang ky thac qua 3 cach.
Th nhat la qua qui che d tr (reserves require-
ments). Mc d tr cang cao th ngan hang ky
thac cang co t tien e cho vay hoac au t. Va
ngc lai, mc d tr cang thap th ngan hang ky
thac cang co nhieu tien e cho vay hoac au t.
Thay oi qui nh tren mc d tr anh hng tram
trong en nen kinh te va co phan ton kem. Do
o, Ngan Hang Trung ng t khi s dung phng
tien nay. Th hai la qua c che lai suat (discount
mechanism). Nh ng nga n ha ng ky tha c co the
349
vay mn d tr qua em trc tiep vi Ngan Hang
Trung ng (on an overnight basis). Lai suat tra
cho Nga n Ha ng Trung ng, va do Nga n Ha ng
Trung ng nh gia , c go i ta t la la i sua t
NHT. Na ng m c la i sua t NHT la m cho gia
vay mn d tr tr nen cao hn. Ngan hang ky
thac se han che bt phan nao so vay mn va do
o ngan hang ky thac co t tien hn e em cho
vay hoac au t. Ngc lai ha mc lai suat NHT
se ta o ie u kie n cho nga n ha ng ky tha c co the
mn nhieu tien hn e em cho vay hoac au
t. Thong thng th phng tien nay khong co
hie u qua nhie u v nh ng nga n ha ng ky tha c co
the vay m n d tr cu a nhau. Th ba la qua
hoa t o ng mua ba n co ng phie u t c la mua ba n
cong trai phieu va cong tn phieu. Phng tien
na y bao go m ca c hoa t o ng thu mua va ba n ra
co ng phie u do chnh quye n lie n bang Hoa Ky
pha t ha nh. Khi Nga n Ha ng Trung ng muo n
gia tang tien te lu hanh, tc la thc thi chnh sach
pha t huy, bo pha n mua ba n co ng phie u se thu
mua co ng tra i phie u va co ng tn phie u. Ng c
la i, khi Nga n Ha ng Trung ng muo n ha n che
tien te lu hanh, tc la thc thi chnh sach kem
ham, bo phan mua ban cong phieu se ban ra cong
trai va cong tn phieu. Trong tat ca nhng phng
tien e ieu hoa tien te lu hanh, mua ban cong
phieu la phng tien thong dung nhat cua Ngan
Ha ng Trung ng.
350
Fhuong TIan & 6arh hanh 8u
6ua hgan hang Trung Uong
1. }nh uI 6ha u Iru (hT).
A. Chinh Sach Fhat huy: ha muc du tru
B. Chinh Sach Kem ham: hang muc du tru
Z. }nh LaI 8uaI hhTU (1Z hhTU uan haI).
A. Chinh Sach Fhat huy: ha muc lai suat
B. Chinh Sach Kem ham: hang muc lai suat
8. Mua 8an 6ong FhIau (08V).
A. Chinh Sach Fhat huy: Thu mua cung hieu
B. Chinh Sach Kem ham: Ban ra cung hieu
Houch Dnh
Chnh Such
Uy Ban ieu Van Mua Ban Cong Phieu co le la
mot canh tay ac lc va hieu qua nhat cua Ngan
Hang Trung ng. Canh tay nay hoach ch va
thc thi chnh sach qua hoat ong mua ban cong
kho phieu e at 3 cu canh quan trong cua Ngan
Ha ng Trung ng: ha n che la m pha t, ta n du ng
Ch6-1
351
nhan cong, ieu hoa mau dch va hoi oai. Nhng
vu mua ban cong phieu trc tiep anh hng en
so lng d tr cua tat ca ngan hang Hoa Ky, va
nh vay, gian tiep ieu hng va ieu lng tien
te lu hanh trong nen kinh te.
U y Ban ie u Va n pha i ho p ma t e ho i tha o t
nha t bo n la n trong mo t na m. Trung bnh, mo i
cuoc hoi thao cach nhau khoang 5 cho en 8 tuan
le tai van phong cua Hoi ong Tong Quan Wash-
ington D.C.. Chu Tch va thanh vien cua uy ban
ieu van eu c phep ng ra trieu tap nhng
phien hop bat thng khi can. Nhng neu khong
phai la chu tch cua uy ban ieu van, phai co t
nhat 3 thanh vien cua uy ban ong y ng ra trieu
tap th mi co hieu lc. Gia nhng lan hoi thao
chnh th c, U y Ban ie u Va n co the ga p nhau
qua he thong ien thoai e trao oi y kien hoac
e bieu quyet nhng e ngh. Trong nhng buoi
hoi thao chnh thc, Uy Ban ieu Van ban thao
va quyet nh chnh sach se c thc thi trong
suot khoang thi gian ngan han gia hai lan hoi
tha o. Trong mo t na m, U y Ban ie u Va n co t
nhat hai lan quyet nh muc tieu dai han cua chnh
sach (long-term policy objectives).
V quyet nh cua Uy Ban ieu Van co tam anh
hng ln lao en nen kinh te va en s on nh
tai chnh cua quoc gia, noi dung va chi tiet ban
luan c bao mat toi a trong suot thi gian hoi
352
thao. Ch co mot so gii chc c phep tham d.
Trong so o co thanh phan cua Uy Ban ieu Van,
nhng giam oc toan quyen cua Ngan Hang Trung
ng va Ban Qua n Tr Trng Mu c Mua Ba n
Co ng Phie u (Management of the System Open
Market Account). Mot ban tng trnh noi dung
(minutes) cua cuoc hoi thao c cong bo ngay
sau khi cuoc hoi thao be mac. Trong ban tng
trnh noi dung co liet ke nhng quyet nh thuoc
ve chnh sach tien te va nhng quyet nh khong
thuoc ve chnh sach tien te. Ban tng trnh co
ten Minutes of Actions.
Trc ngay hoi thao, nhng ban bao cao (written
reports) ve ieu kien kinh te va tai chnh cua quoc
gia c gi ti tat ca thanh vien cua uy ban va
nhng giam oc toan quyen cua Ngan Hang Trung
ng. Trong ngay hoi thao, Ban Quan Tr Trng
Muc Mua Ban Cong Phieu ch than tng trnh
(oral reports) hoat ong mua ban cong kho phieu,
mua ban ngoai te, va tnh hnh kinh te tai chnh
trong va ngoai nc. Uy Ban ieu Van ghi nhan
nh ng ye u to quan tro ng t nh ng ba o ca o va
tng trnh o nh la tong lng kinh te, gia bieu
cua hang hoa, mc van dung cong nhan va mc
that nghiep, li tc ca nhan va mc tieu thu cua
co ng chu ng, m c xua t ca ng va nha p ca ng, m c
va n du ng co ng na ng sa n xua t, m c a u t th c
hu, li tc cua cong ty doanh thng, lai suat,
mc hoi oai, van van. Sau o, Uy Ban ieu Van
353
ban thao ve chnh sach. Thanh vien cua uy ban
thay phien nhau cho biet ve nhan nh cua rieng
mnh va e ngh mot chnh sach hp ly e Ngan
Ha ng Trung ng theo uo i trong nh ng nga y
sach ti ti. Sau khi thao luan ky cang va bieu
quye t chnh sa ch, U y Ban ie u Va n ban ha nh
mot chieu lenh hanh s (the directive issued) va
giao cho Ngan Hang Trung ng cua New York.
Chieu lenh hanh s cua Uy Ban ieu Van nham
muc ch cho quyen hanh s va nham hng dan
hoat ong hang ngay cua bo phan mua ban cong
phieu, theo ung vi chnh sach a hoach nh va
a bieu quyet. Con giao chieu lenh hanh s cho
Ngan Hang Trung ng New York la v ngan hang
na y chnh la bo pha n mua ba n co ng phie u cu a
Ngan Hang Trung ng.
Theo phap nh, Hoi ong Tong Quan phai lu
gi mot ho s ghi nhan ay u (a complete record)
nhng quyet nh cua Uy Ban ieu Van ve tat ca
nhng chi tiet co lien quan en chnh sach tien te
cua quoc gia. ong thi phai gi mot ban bao
cao thng nien e e trnh len Quoc Hoi, trong
o ghi ro tng bieu quyet cua Uy Ban ieu Van
ve chnh sach tien te va ly do a chon la chnh
sa ch o . Chnh v va y, mo t va n ba n Ghi Nha n
Nhng Quyet nh Thc Thi Chnh Sach (Record
of Policy Actions) c bien soan va cong bo sau
moi lan hoi thao.
354
Chieu theo Du Luat Humphrey-Hawkins ban hanh
vao nam 1976, moi nam hai lan, Hoi ong Tong
Quan phai gi mot ban bao cao en Quoc Hoi e
tng trnh ve tnh hnh kinh te cua quoc gia va
chnh sach tien te ang theo uoi.
Mou un
Cong lhoo
V i chie u le nh ha nh s cu a U y Ban ie u Va n
trong tay, Nga n Ha ng Trung ng New York
ieu van mua ban cong kho phieu theo nh ch
th.
Ngan Hang Trung ng New York tiep xuc thng
xuyen vi nhng trung tam tien te (money cen-
ters), nh ng nga n ha ng l n ta i nh ng tie u bang
New York, Chicago va California, e thu thap tnh
hnh nhu ca u d tr . Nga n Ha ng Trung ng
New York cu ng tie p xu c v i nh ng a i ly no ng
cot (primary dealers) e tm hieu nhu cau cua th
tr ng ch ng khoa n va tie p xu c v i Co ng Kho
Trung ng e tm hieu tnh hnh tai chnh lien
quan en trng muc cua Cong Kho Trung ng.
ai ly nong cot la nhng ai ly mua ban chng
khoan c cho phep trc tiep mua ban cong phieu
vi Ngan Hang Trung ng New York.
355
hhung aI Ly hong 6oI
10
BA Securities, nc.
BZw Securities, nc.
Bear, Stearns & Cu., nc.
BT Securities Cururatiun
Chase Securities nc.
CBC wuud 0undy Securities Cur.
Citicur Securities, nc.
CS First Bustun Cururatiun
0aiwa Securities America, nc.
0ean witter Reynulds, nc.
0eutsche Murgan 0renell/C.J. Lawrence nc.
0illun, Read & Cu., nc.
0unaldsun, Lukin & Jenrette Securities Cur.
Eastbridge Caital nc.
First Chicagu Caital Markets, nc.
Fuji Securities nc.
0uldman, Sachs & Cu.
0reenwich Caital Markets, nc.
hSBC Securities, nc.
Aubrey 0. Lanstun & Cu., nc.
Lehman Bruthers, nc.
Merrill Lynch 0uvernment Securities, nc.
J. F. Murgan Securities, nc.
Murgan Stanley & Cu. ncururated
hatiunsBanc Caital Markets, nc.
hesbitt Burns Securities ncururated
The hikku Securities Cu. nternatiunal, nc.
humura Securities nternatiunal, nc.
Faine webber ncururated
356
Frudential Securities ncururated
Salumun Bruthers nc.
Sanwa Securities (uSA) Cu., L.F.
Smith Barney nc.
SBC warburg nc.
uBS Securities LLC
Yamaichi nternatiunal (America), nc.
Ziuns First hatiunal Bank
Da tren tin tc thu thap c t Cong Kho Trung
ng, nhng trung tam tien te, va nhng ai ly
mua ban nong cot, Ngan Hang Trung ng New
York tien oan nhu cau d tr cho nhieu ngay sap
ti va phat hoa chng trnh hanh ong trong ngay.
Sau o chng trnh hanh ong trong ngay c
thong qua ai bieu cua Uy Ban ieu Van. Cuoc
ien am, vao khoang 11 gi 15 moi buoi sang,
giup cho Uy Ban ieu Van theo doi chat che tnh
hnh mua ban cong phieu.
Nga n Ha ng Trung ng New York s du ng ba
loai giao hoan. Th nhat, neu can lam gia tang
tam thi so lng d tr, ho se s dung phng
tien giao-c-ban-mua-oi-lng-ngan-han (short-
term re-purchase agreement transactions; repo;
RPs). Vi loai giao hoan nay, Ngan Hang Trung
ng New York thu mua mot so chng khoan t
nhng ai ly mua ban nong cot vi giao c la
nhng ai ly nay se mua lai so chng khoan o
mot ngay nh trc vi mot gia nh trc. Khoan
357
gia tang trong so lng d tr va c cong vao
se t ong mat bien mat khi nhng giao-c-ban-
mua-oi-lng-ngan-han a man han (when the
RPs mature, the added reserve are automatically
drained). Th hai, neu can lam giam bt tam thi
so lng d tr Ngan Hang Trung ng New York
se s du ng phng tie n giao- c-mua-ba n-o i-
l ng-nga n-ha n (short-term matched sale-pur-
chase transactions). Vi loai giao hoan nay, Ngan
Hang Trung ng NewYork ban ra khan cap mot
so co ng kho phie u (Treasurey bills) cho nh ng
ai ly mua ban chng khoan. Ngan Hang Trung
ng New York giao c se mua lai t nhng ai
ly o, chieu theo so lng cong kho phieu ban ra
cho t ng a i ly , mo t so l ng co ng kho phie u
tng ng (linked matching contract for subse-
quent purchase from each participating dealer).
Th ba, khi muon lam gia tang hoac giam bt dai
han so lng d tr, Ngan Hang Trung ng se
thc thu mua (outright purchases) hoac thc thu
ban (outright sales) mot so cong phieu. Ngan Hang
Trung ng se ye u ca u nh ng a i ly mua ba n
chng khoan au gia (submit bids). Cong phieu
se ban cho ai ly nao cho gia cao nhat hoac mua
t ai ly nao cho gia thap nhat. Thong thng,
nhng vu mua ban thc thu dien ra vao gia tra
trong nga y va thu tu c giao hoa n c hoa n ta t
(excuted and delivery) trong ngay ke.
Mua ba n co ng phie u la mo t phng tie n tho ng
358
dung nhat cua Ngan Hang Trung ng trong viec
thc thi chnh sach tien te. Qua bo phan mua ban
cong phieu, Ngan Hang Trung ng thu mua vao
hoac ban ra cong phieu e ieu chnh so lng d
tr cua he thong ngan hang (banking system), va
nh vay, ieu dan tong lng tien te lu hanh cua
quo c gia. Trung bnh, so l ng co ng phie u gi
trong Trng Mu c Mua Ba n Co ng Phie u tr gia
khoang $400 t my kim.
Cho Vuy
C a ha ng cho vay cu a Nga n Ha ng Trung ng
(discount windows) la ni sau cung (last resort) tat
ca nhng ngan hang ky thac eu co the trc tiep
vay mn. Chng trnh cho vay can ban nhat la
chng trnh cho vay ap ng nhu cau that ngan
ha n (adjustment credit). Mu c ch cu a chng
trnh cho vay nay la e nhng ngan hang ky thac
dung bo khuyet vao so d tr b thieu hut v nhng
thay o i ba t ng trong nga y. Ngoa i ra co n co
chng trnh cho vay a p ng nhu ca u chu ky
(seasonal credit), cho vay a p ng nhu ca u da i
ha n (extended credit), va cho vay a p ng nhu
cau khan cap (emergency credit).
Muc ch cua chng trnh cho vay ap ng nhu
ca u chu ky la e cung ca p so l ng d tr ca n
thiet cho ngan hang ky thac ang vao giai oan
359
cao iem cua chu ky nhu cau. Chng trnh nay
ch danh cho nhng ngan hang ky thac co the a
ra bang chng la nhu cau cua ngan hang thc s
co khuynh hng i theo chu ky (recurring intra-
yearly swings in funding needs). Nga n Ha ng
Trung ng thanh lap chng trnh cho vay ap
ng nhu cau chu ky vao au thap nien 1970 v a
so nga n ha ng co ng o ng a phng kho ng co
nhieu kha nang vay mn ni khac (had lim-
ited access to funds in national money markets)
e thoa man nhu cau cua khach hang.
Chng trnh cho vay a p ng nhu ca u da i ha n
nham muc ch tr giup nhng ngan hang ky thac
ang ga p kho kha n lu hoa t (liquidity problem)
hoac v nhng ly do ac biet. Ngan Hang Trung
ng duyet xet tng trng hp mot e lam quyet
nh cho vay hay kho ng cho vay. Th ng th
quyet nh cua Ngan Hang Trung ng tuy thuoc
vao nhu cau cong ong a phng va tuy thuoc
vao ke hoach sa sai cua ngan hang ky thac.
Chng trnh cho vay ap ng nhu cau khan cap
nham muc ch tr giup ca nhan hoac nhng c s
doanh thng khong thuoc vao thanh phan ngan
hang ky thac. Khong co s tr giup nay cua Ngan
Hang Trung ng, s kho khan cua ho co the gay
ra anh hng khong tot cho nen kinh te cua quoc
gia. Nga n Ha ng Trung ng cha bao gi cho
vay mn theo chng trnh nay t gia thap nien
360
1930 e n nay.
Tat ca nhng ngan hang ky thac muon vay mn
ca hang cho vay cua Ngan Hang Trung ng
phai lam thu tuc vay mn. Thu tuc bao gom mot
la th cam ke t (Letter of Agreement), mo t va n
ba n u y quye n (Authorizing Resolution for Bor-
rowers), va mo t so ta i sa n ba o hie m vay m n
(collateral). Van ban uy quyen la mot giay chng
nha n u y quye n cu a mo t nga n ha ng ky tha c cho
gii chc hu trach c quyen ng ra ai dien
ngan hang o e vay mn. Giay cam ket bao
am la ngan hang ky thac se ong y vi nhng
ieu kien vay mn do Ngan Hang Trung ng
a ra (the terms of the Lending Operating Cir-
cular 10).
Hau het tat ca vay mn tai ca hang cho vay cua
Nga n Ha ng Trung ng e u pha i co ba o hie m
ba ng tra i phie u cu a chnh quye n lie n bang, tra i
phieu cua chnh quyen tieu bang, hoac tn phieu
va trai phieu cua thng nghiep. Thong thng,
nhng ngan hang nho dung trai phieu cua chnh
quyen lien bang e bao chng. Nhng ngan hang
ln a so dung tn phieu va trai phieu do nhng
cong ty doanh thng phat hanh e bao hiem.
Ngan Hang Trung ng cho vay vi mot mc lai
suat can ban, lai suat NHT (basic discount rate),
va o i khi co ng the m la i ph pha t va (imposed
361
surcharge). Hoi ong Tong Quan qui nh la mc
lai suat danh cho nhng ngan hang vay mn mot
so lng ln (exceptionally large borrowings) e
gia i toa a p l c a e n v nh ng tr nga i ie u
hanh, chang han nh truc trac trong he thong ien
toa n, to i thie u pha i ngang v i m c la i sua t cao
nhat ngoai tr trng hp tr ngai xay ra v nhng
ly do nam ngoai kha nang cua ngan hang.
ie u Khoa n A (Regulation A) cu a Du Lua t D
Tr cua Lien Bang uy thac cho Ngan Hang Trung
ng quyen han va trach nhiem ieu van tn te
tai ca hang cho vay cua Ngan Hang Trung ng.
ie u Khoa n A [ c bo sung va o Du Lua t D
Tr cua Lien Bang co hieu qua vao thang 9 nam
1980] pha n a nh nh ng thay o i trong Du Lua t
Ngan Hang Quoc Te (International Banking Act)
ban hanh trc o vao nam 1978, Du Luat Giam
Kie m Nga n Ha ng Ky Tha c (Depository Institu-
tions Deregulation) va Du Luat Kiem Che Tien
Te (Monetary Control Act) ban ha nh va o na m
1980.
ieu Khoan A giup cho Ngan Hang Trung ng
co c s uyen chuyen can thiet e co the ap
ng tnh hnh va nhu cau cua tng vung. Ngan
Ha ng Trung ng d a tre n ta m vo c, kha na ng
vay mn t ni khac, hoan canh kho khan, v tr
a d va ieu kien kinh te trong vung hoat ong
cua ngan hang ky thac e lam nhng quyet nh
362
cho vay.
Dnh o Cho
Do 1ro
Qui che d tr la nh ng con so pha n tra m cu a
tong so ky thac ma ngan hang phai gi lai e d
tr trong kho cua chnh ngan hang o hoac trong
kho d tr cua Ngan Hang Trung ng. Mc d
tr cua nam 1996 la 10% cho nhng ky thac giao
hoan (transaction deposits) va 0% cho nhng ky
thac han ky (time deposits). Ky thac giao hoan la
nhng ky thac vao loai trng muc co the ky ra
nga n phie u (checking accounts) co hoa c kho ng
co sinh li, trong o bao gom nhng ky-thac-rut-
theo-nhu-ca u (demand deposits) va nh ng ky -
thac-rut-theo-nhu-cau-co-lai-nhuan (interest-bear-
ing checking account). Ky tha c ha n ky hay la
nhng ky-thac-rut-theo-han-ky la nhng ky thac
co qui nh thi gian, chang han nh trng muc
tie t kie m (saving accounts), bao go m nh ng ky
thac ngan han (small-time deposits) va nhng ky
thac dai han (large-time deposits).
Du Luat Kiem Che Tien Te ban hanh nam 1980
uy quyen cho Ngan Hang Trung ng thanh lap
qui che d tr cho tat ca nhng ngan hang ky thac
(depository institutions), trong o bao gom nhng
363
ngan hang thng mai (commercial banks), nhng
ngan hang tiet kiem (saving banks), nhng ngan
ha ng tie t kie m va cho vay (saving and loans),
nh ng nga n ha ng nghie p oa n (credit unions),
nhng chi nhanh cua ngan hang ngoai quoc hoat
ong tai Hoa Ky (U.S. agencies and branches of
foreign banks). M c d tr qui nh cho ta t ca
nhng loai ky thac giao hoan nam trong khoang 8
phan tram cho en 14 phan tram. Mc d tr qui
nh cho tat ca nhng loai ky-thac-han-ky-khong-
thuoc-trng-muc-ca-nhan (non-personal time de-
posits) nam trong khoang t 0 phan tram cho en
9 pha n tra m. Qui nh d tr cho ta t ca nh ng
loa i ky -tha c-ha n-ky -thuo c-trng-mu c-ca -nha n
(personal time deposits) la 0 phan tram, ngoai tr
nhng trng hp that ac biet (extraordinary cir-
cumstances). Trong nh ng tr ng h p tha t a c
bie t, Nga n Ha ng Trung ng pha i ho i y Quo c
Hoi trc (consultation with Conrgess) va vi s
bie u quye t xa c nha n o ng y (affirmative votes)
cua t nhat 5 v trong Hoi ong Tong Quan.
Qui nh d tr c at ra theo mot cau truc nham
gia m b t pha n na o ga nh na ng cho nh ng nga n
hang nho. Qui nh d tr vao nam 1980 la 3%
cho $25 trieu my kim au tien cua tong so lng
ky thac. Qui nh d tr cho so lng au tien
nay, $25 trieu my kim, c ieu chnh hang nam
vi mot so lng tnh ra vao khoang 8 phan tram
tren phan tram thay oi cua tong so ky thac tren
364
toan quoc. Gia du tong so ky thac tren toan quoc
t $1,000 t na m 1980 ta ng le n $1,200 t na m
1981, tc la gia tang 20%. Qui nh d tr mi
sau khi ieu chnh se la 3% cho $25.4 trieu au
tien. So lng ieu chnh $0.4 trieu lay t 8 phan
tram cua 20 phan tram gia tang ky thac tren toan
quoc ($25 x 20% x 8% = $0.40). Cho en cuoi
nam 1995 qui nh d tr cho so lng au tien
len en $52 trieu my kim.
S ieu chnh nay can thiet e phan anh mc tang
trng cua he thong ngan hang.
Du Luat Kiem Che Tien Te cung cho quyen Hoi
o ng To ng Qua n cu a Nga n Ha ng Trung ng
qui nh d -tr -phu -tro i (supplemental reserve
requirements), toi a la 4 phan tram, tren tat ca
nh ng loa i ky tha c giao hoa n trong hoa n ca nh
that at biet (extraordinary circumstances) va can
thiet cho chnh sach tien te. Khong giong nh d
tr bnh thng, d-tr-phu-troi co sinh lai nhuan.
e co c pha n na o uye n chuye n cho nh ng
ngan hang ky thac, Ngan Hang Trung ng qui
nh la mot ngan hang phai gi mot so lng d
tr tng ng v i so l ng d tr bnh qua n
trong hai tuan (to hold an average amount of re-
serves over a two-week maintenance period) thay
v tnh tng ngay rieng biet. Ngan hang ky thac
se b phat tien neu khong co u so d tr theo qui
nh.
365
Kha nang tao ra lu lng tien te trong he thong
ngan hang tuy thuoc vao qui nh d tr cua Ngan
Hang Trung ng. Vi qui nh 10% d tr, $100
ky thac vao ngan hang se co $10 c em d tr
va $90 co the em cho vay t c la $90 o c
cong vao so lng tien te lu hanh cua quoc gia.
Neu ong X mn $90 o va ky ngan phieu e tra
cho ba Y va neu ba Y ky thac ngan phieu o vao
ngan hang cua ba ta, $9 se c em d tr va
$81 c cong vao tien te lu hanh. Neu c tiep
tuc ky thac va vay mn theo kieu o, tong lng
toi a co the cong vao so lng tien te lu hanh
cua quoc gia la $1000 ($100+90+81+72.9+65.61+
59.05+53.14+ 47.82+43.04+... = $1,000). V i
qui nh 5% d tr, $100 ky thac, tong lng toi
a co the cong vao so lng tien te lu hanh cua
Tong Luong TIan MoI Tnh ToI a Thao
Mur u Tru Tran 6an 8an $100 ky Thar
Mu c TLuJ ng Mu c TLuJ ng
0Tru Lha nh 0Tru Lha nh
1% $1O,OOO G% $1,GG7
2% 5,OOO 7% 1,42O
8% 8,888 8% 1,25O
4% 2,5OO O% 1,111
5% 2,OOO 1O% 1,OOO
Ch6-2
366
quoc gia la $2,000. Tong lng toi a co the cong
vao so lng tien te lu hanh cua quoc gia at ti
mc vo gii han vi qui nh 0% d tr. Tuy
nhien, tren thc te, tong lng thc s cong vao
so tien te lu hanh cua quoc gia khong nhat thiet
i theo bang ket qua Ch6-2 a ra lam gia du. So
tong lng tien te cong vao so lng tien te lu
hanh cua quoc gia do he thong ngan hang ky thac
tao ra (money creation) c goi la tien mi (new
money).
Trc khi co Du Luat Kiem Che Tien Te, ch co
nhng ngan hang thanh vien cua Ngan Hang Trung
ng b bat buoc thi hanh theo qui che d tr cua
Ngan Hang Trung ng. Con nhng ngan hang
cua tieu bang lai theo qui che d tr cua tieu bang.
Mc d tr do tieu bang qui nh thng thap hn
m c qui nh cu a Nga n Ha ng Trung ng. V
va y, Nga n Ha ng Trung ng b ma t ra t nhie u
thanh vien. Tnh vao au thap nien 1980, tong
lng ky thac giao hoan cua tat ca ngan hang thanh
vie n cu a Nga n Ha ng Trung ng ch co n la i
khoa ng 65% cu a to ng l ng ky tha c giao hoa n
cua quoc gia, so vi 85% vao au thap nien 1960.
ieu nay lam sut giam kha nang thc thi chnh
sa ch tie n te cu a Nga n Ha ng Trung ng va v
vay mi a ti Du Luat Kiem Che Tien Te vao
na m 1980.
T khi ban ha nh Du Lua t Kie m Che Tie n Te ,
367
chnh sach lien quan en qui che d tr a trai
qua nhieu lan thay oi. Thang 3 nam 1983, Ngan
Ha ng Trung ng ba i mie n d tr cho loa i ky -
tha c-ha n-ky -kho ng-thuo c-trng-mu c-ca -nha n t
30 thang tr len. Thang 9 nam 1983, Ngan Hang
Trung ng gia m t 30 tha ng xuo ng 18 tha ng.
Thang 12 nam 1990, Ngan Hang Trung ng qui
nh lai mc d tr cho loai ky-thac-han-ky-khong-
thuoc-trng-muc-ca-nhan di 18 thang, t 3%
xuo ng 0%. T i tha ng 4 na m 1992, Nga n Ha ng
Trung ng giam bt mc d tr cho loai ky thac
giao hoan, t 12% xuong 10%. Qui nh d tr
hien nay c coi la rat thap so vi qui nh d tr
trong qua kh. T nam 1937 cho ti nam 1958,
qui nh d tr cho loai ky thac giao hoan luon
luon vao khoang 20% hay cao hn.
1op 1uy
On Dnh Ho Dou
e o n nh m c ho i oa i (maintains exchange
rate stability) va e khong che tnh trang hon loan
(counters disorderly conditions) cua th trng hoi
oa i (foreign exchange market), Quo c Ho i Hoa
Ky , qua Du Lua t D Tr Va ng (Gold Reserve
Act) ban hanh vao nam 1934, thanh lap va tai tr
Quy On nh Hoi oai (Exchange Stabilization
Fund, ESF) va giao cho Co ng Kho Trung ng
368
Hoa Ky a m nhie m ie u va n. Du lua t na y u y
thac cho Tong Trng cua Cong Kho Trung ng
Hoa Ky (Treasury Secretary) toan quyen hanh s
nh ng quye t nh nha m o n nh gia va ng, ho i
oa i, va ch ng khoa n v i s o ng y cu a To ng
Thong (exclusive control, subject to the approval
of the President). Sau o Hoa Ky ky hiep c
gia nhap Quy Tien Te Quoc Te (International Mon-
etary Fund, IMF) va o na m 1978. V va y, cu ng
trong nam o, Quoc Hoi bo tuc lai Du Luat D
Tr Vang e ieu chnh chnh sach cua Quy On
nh Hoi oai cho tng hp vi chu trng cua
Quy Tien Te Quoc Te theo hiep c a ky.
Quy On nh Hoi oai cua Hoa Ky qui nh lai
sua t va ie u kie n cho vay nga n ha n da nh cho
chnh quye n ngoa i quo c hoa c cho c quan a c
trach ve tien te cua ngoai quoc. Nhng vu cho
vay mn nay c goi la bridge loans.. ong
my kim c gi trong Quy O n nh Ho i oa i
san sang cho cac quoc gia khac vay mn, qua
ngan hang trung ng cua quoc gia o, theo mc
hoi oai chnh thc (exchange for the same value
of that countrys currency). Quy O n nh Ho i
oai cung gi va ieu van quoc te cong tn phieu
(Special Drawing Rights, SDRs) do Quy Tien Te
Quoc Te phat hanh. Muc ch cua quoc te cong
tn phieu la e gia tang lu hoat tien te gia nhng
quoc gia trong cong ong the gii (international
liquidity). Nh ng quo c gia ang ga p kho kha n
369
vay mn quoc te cong tn phieu cua Quy Tien
Te Quoc Te e chi vao ngan khoan khiem hut.
Quy On nh Hoi oai c ieu van qua Ngan
Hang Trung ng New York.
Cunh 1uy Cou Cong Kho
Ngan Hang Trung ng New York hanh s nhng
ch th ie u va n ho i oa i cu a Co ng Kho Trung
ng va ng lam trung gian trong nhng vu giao
hoa n vay m n gi a hai quo c gia. Nga n Ha ng
Trung ng khong bao am hoac lay tien li trong
nhng vu giao hoan nay.
Moi ngay, bo phan ieu van hoi oai cung cap tin
tc ve ieu kien cua th trng va mua ban ngoai
te nham muc ch ieu hoa va on nh hoi oai
cho Cong Kho Trung ng. Thong thng, Ngan
Hang Trung ng va Cong Kho Trung ng lien
ke t nhau ra t cha t che trong vie c th c thi chnh
sach tien te va chnh sach hoi oai cua quoc gia.
Tuy nhien, co oi khi hai c quan nay chong nhau
v bat ong tren chnh sach.
Moi thang, ban quan tr phai soan thao va bao cao
len Quoc Hoi nhng tong ket tai chnh va chi tiet
ieu van cua Quy On nh Hoi oai. Nhng bao
cao nay khong c Quoc Hoi pho bien. Them
370
vao o, Ngan Hang Trung ng phai soan thao
mot bao cao ve hoat ong cua Quy On nh Hoi
oai trong tam ca nguyet e tng trnh len Quoc
Ho i.
Cung Cap Dch Vu
Giao Hoan Ngan Phieu
Mo i nga y co ha ng chu c trie u ca nha n va ha ng
chuc ngan c c doanh thng ky thac hang chuc
trie u ta m nga n phie u (checks) va o nh ng nga n
hang ky thac (depository institutions). Khi nhan
vao mot tam ngan phieu, ngan hang ky thac [A]
ieu chnh cong (credit) so ngan khoan tren tam
ngan phieu o vao trng muc cua ngi ky thac
ngan phieu. Sau o, thay v gi tam ngan phieu
ti ngan hang phat hanh ngan phieu [B] (the bank
upon which the check is drawn), nga n ha ng ky
thac [A] thu thap tat ca ngan phieu trong ngay roi
chuyen ve Ngan Hang Trung ng e nhan lay
tong so ngan khoan cua so ngan phieu o. Khi
nhan c so ngan phieu, Ngan Hang Trung ng
tra to ng so nga n khoa n cho nga n ha ng [A] a
chuyen ti so ngan phieu. Thay v giao tien mat,
Ngan Hang Trung ng se ieu chnh cong tong
so ngan khoan o vao trng muc cua ngan hang
[A] a chuyen ti so ngan phieu. Thong thng
ngan khoan c chuyen vo trng muc cua ngan
371
hang a chuyen ti so ngan phieu vao ngay ke,
to i a la hai nga y, sau nga y Nga n Ha ng Trung
ng nhan c so ngan phieu. Thi gian ieu
chnh trng muc c Ngan Hang Trung ng
qui nh trc tuy thuoc vao loai ngan phieu (pre-
arranged availability schedule). Ke o , Nga n
Hang Trung ng gi so ngan phieu o en nhng
ngan hang a phat hanh chung [B] e thu ngan
khoan cua so ngan phieu. Ngan hang phat hanh
ngan phieu [B] khong phai tra so ngan khoan tren
nh ng ta m nga n phie u cho Nga n Ha ng Trung
ng cho en khi nhan lai nhng tam ngan phieu
t Ngan Hang Trung ng. Sau khi tra so ngan
khoa n cho Nga n Ha ng Trung ng, nga n ha ng
phat hanh nhng tam ngan phieu [B] ieu chnh
tr (debit) so ngan khoan vao nhng trng muc
cu a nh ng ng i ky nga n phie u. Thu tu c giao
hoan coi nh hoan tat va nhng tam ngan phieu
o tr thanh nhng tam ngan phieu chet.
Nh vay, Ngan Hang Trung ng ong vai tro c
quan cung ca p dch vu giao hoa n nga n phie u
(checks clearing house) cho nhng ngan hang ky
thac. Nhieu ngan hang ky thac s dung dch vu
giao hoan ngan phieu do nhng c quan t cung
cap. Theo thong ke nam 1990, Ngan Hang Trung
ng ch lam giao hoan cho khoan 40% tong so
ngan phieu cua quoc gia. Con lai 60% kia la do
nhng c quan t am trach. Tong lng ngan
khoan do Ngan Hang Trung ng tien hanh giao
372
hoan vao nam 1995 len en $418,000 t my kim.
11
Khi Ngan Hang Trung ng cong mot ngan khoan
va o trng mu c cu a nga n ha ng a chuye n ta m
ngan phieu va tiep tuc tien hanh thu tuc e lay
mot ngan khoan t ngan hang a phat hanh tam
ngan phieu, trong khoang thi gian gia hai thi
iem t luc ieu chnh trng muc cua ngan hang
a chuyen tam ngan phieu cho en luc nhan tien
tra cua ngan hang a phat hanh tam ngan phieu,
mo t nga n khoa n no i (float) c t o ng co ng
vao so lng tien te lu hanh cua quoc gia. Ly do
la v so nga n khoa n tre n ta m nga n phie u xua t
hie n tre n hai trng mu c cu ng mo t lu c, trng
muc cua ngan hang a chuyen tam ngan phieu
va trng muc cua ngan hang a phat hanh tam
nga n phie u. Nh va y, nga n khoa n no i o ba ng
vi ngan khoan cua so ngan phieu. Gia du nh
mot than chu cua ngan hang X Dallas ky thac
mo t ta m nga n phie u tr gia $5,000 do mo t tha n
chu cua ngan hang Y New York ky ra vao ngay
12/15/97. Cung trong ngay, ngan hang X gi tam
ngan phieu o ve Ngan Hang Trung ng e lay
tien. Cuoi ngay hom sau, 12/16/97, Ngan Hang
Trung ng ie u chnh co ng $5,000 va o trng
muc cua ngan hang X. Cung luc o, $5,000 van
con nam trong so sach cua ngan hang Y. Ngan
Hang Trung ng gi tam ngan phieu en ngan
hang Y e lay tien. Ngan hang Y tra $5,000 cho
Ngan Hang Trung ng vao cuoi ngay 12/17/97.
373
Nh va y nga n khoa n no i ke o da i 1 nga y, trong
thi gian t 12/16/97 cho en 12/17/97.
oi khi ngan-khoan-noi-v-tr-tre-giao-hoan (hold-
over float) co the xay ra. Th du nh ngan phieu
b lam cho beo nheo hoac b t cho nen c quan
giao hoa n nga n phie u kho ng the du ng ma y t
ong e phan xep. V vay, phai tien hanh bang
tay va a en tr tre. Van chuyen b tr ngai, he
tho ng ie n toa n b tr nga i, ma y mo c ghi nha n
nga n phie u b tr nga i, nga y ngh le ga y ra tr
ngai, van van la nhng th du ien hnh cua ngan-
khoan-noi-v-tr-tre-giao-hoan.
Nga n khoa n no i ta o ra la m pha t va a nh h ng
en chnh sach tien te. Ngan khoan noi co the
nhanh cho ng xua t hie n, kho ng co da u hie u ba o
tr c, va kho tie n oa n v tnh ba t th ng. V
vay, Ngan Hang Trung ng phai s dung nhng
bie n pha p nga n ha n e nhanh cho ng ha n che
nhng dao ong tam thi (temporary fluctuations)
va ieu hoa so lng tien te lu hanh. Nhng
bien phap ngan han o nam trong hoat ong mua
ban cong phieu cua Ngan Hang Trung ng.
Ngan Hang Trung ng co gang giam bt ngan
khoan noi. Hien nay Ngan Hang Trung ng co
khoa ng 48 a ie m tie n ha nh giao hoa n (pro-
cessing facilities) khap ni tren lanh tho Hoa Ky.
Vao nam 1980, Quoc Hoi ra lenh cho Ngan Hang
374
Trung ng phai cong lai suat tren ngan khoan
noi vao chi ph cua dch vu giao hoan ngan phieu
va buoc ngan hang ky thac phai tra. Sau khi ieu
khoa n c ban ha nh, to ng so nga n khoa n no i
trong he thong ngan hang ky thac a giam xuong
rat nhieu. Trong nam 1990, tong so ngan khoan
noi ch con vao khoang $431 trieu mot ngay.
Kom Sout Mou
Nhup Ngun Hung
Mot cong ty thuoc thng nghiep ngan hang muon
mua mo t co ng ty kha c cu ng na m trong thng
nghie p nga n ha ng hoa c hai co ng ty e u thuo c
thng nghiep ngan hang muon sat nhap vao nhau
pha i c o ng y tr c cu a Nga n Ha ng Trung
ng. S cha p thua n hoa c pha n o i cu a Nga n
Hang Trung ng tuy thuoc vao anh hng cua
viec mua nhap cong ty. Neu viec mua nhap a
e n s ca nh tranh ba t co ng hoa c kho ng co n s
canh tranh na, Ngan Hang Trung ng se phan
oi. Them vao o, Ngan Hang Trung ng cung
ban ha nh nh ng lua t le nh Truth-in-Lending,
Equal Credit Opportunity, va Home Mortgage
Disclosure e bao ve gii tieu thu.
375
lhut Hunh 1on
Tien giay va tien kim loai cua Hoa Ky la do Ngan
Ha ng Trung ng pha t ha nh. Tuy nhie n, co ng
viec san xuat tien th do S uc Tien (Bureau of
Mint) va S An Loat Tien (Bureau of Engraving
& Printing) cua Cong Kho Trung ng Hoa Ky
am trach. Sau o, tien c a qua Ngan Hang
Trung ng e phan phoi ti ngan hang va cac
c quan tai vu.
Mo t ma t kha c, Nga n Ha ng Trung ng th ng
xuyen kiem soat tien cu tr ve kho. Neu tien cu
khong con nguyen ven, Ngan Hang Trung ng
huy bo va thay the. Neu tien cu con tot, Ngan
Hang Trung ng se a tr ra cho lu hanh tiep
tuc. Trung bnh trong vong 18 thang, Ngan Hang
Trung ng huy bo va thay the khoang 1 t my
kim tien h. Ngan Hang Trung ng cung chu
ca trach nhiem kiem soat tien gia mao.
Hop 1uc Vo
Du Ly Nong Cot
ai ly nong cot (primary dealer) cua Ngan Hang
Trung ng (1) pha i la mo t c quan mua ba n
chng khoan co ang ky vi Uy Ban Kiem Soat
Th Tr ng Ch ng Khoa n (Securities Exchange
376
Commission) hoac la mot ngan hang thng mai
na m trong he tho ng kie m soa t cu a Nga n Ha ng
Trung ng va (2) ho i u tie u chua n ta i chnh.
Muon tr thanh ai ly nong cot, c quan mua ban
ch ng khoa n hoa c nga n ha ng ho i u ie u kie n
pha i e n xin v i Nga n Ha ng Trung ng.
Kho ng co qui lua t ca m oa n c quan mua ba n
chng khoan hoac ngan hang cua ngoai quoc tham
d .
Neu la mot ngan hang va muon tr thanh ai ly
nong cot cua Ngan Hang Trung ng, ngan hang
nay phai hoi u ieu kien theo tieu chuan tai chnh
cap I va cap II (Tier I and Tier II capital standard)
trong Tho a c Ta i Chnh Basle (Basle Capital
Accord). Khoan tai chnh cap I la phan tai chnh
chu yeu (core capital) cua ngan hang. Khoan tai
chnh nay phai ai dien cho t nhat 50% toan bo
tai chnh hoi u tieu chuan (qualified total capital)
cua ngan hang va t nhat phai la $100 trieu. Khoan
tai chnh cap II la phan tai chnh phu thuoc cua
ngan hang (suplementary capital).
Ne u la c quan mua ba n ch ng khoa n co a ng
ky, muon tr thanh ai ly nong cot cua Ngan Hang
Trung ng, c quan nay phai co t nhat $50 trieu
my kim tai chnh cap II va toan bo tai san phai
tren mc bao ong (warning levels) theo tieu
chuan cua Uy Ban Kiem Soat Th Trng Chng
Khoan va cua Cong Kho Trung ng. Mc bao
377
ong c at ra nham muc ch loai tr nhng
ai ly nong cot tam thi khong u ieu kien tai
chnh e la m giao hoa n v i Nga n Ha ng Trung
ng, va nh vay, t gay tr ngai cho cong viec
ieu van.
The m va o o Nga n Ha ng Trung ng ye u ca u
nhng ai ly nong cot phai co gang lam th trng
(make reasonably good markets) cho Ngan Hang
Trung ng New York, pha i tch c c mua ba n
cong phieu (meaningful participation in the Trea-
sury auction), va phai cung cap tin tc va nhng
phan tch ve nhu cau d tr cua ngan hang cung
nh nhu cau cong phieu tren th trng e giup
Nga n Ha ng Trung ng ie u chnh chnh sa ch
tien te, va bao cao hang tuan hoat ong mua ban
ch ng khoa n cu a ho . Nga n Ha ng Trung ng
lien tuc anh gia tng ai ly mot. Moi ai ly nong
cot phai thc s tch cc tham gia e giup Ngan
Hang Trung ng at c ch tieu ieu van nh
y muon. Nhng ai ly khong tch cc tham gia se
b Ngan Hang Trung ng rut ten trong danh sach
ai ly nong cot. Nhng ai ly khong con hoi u
ieu kien tai chnh se b tam thi nh ch mua
ba n v i Nga n Ha ng Trung ng cho e n khi
nh ng a i ly o ho i u ie u kie n tr la i. No i
chung, vai tro chnh yeu cua nhng ai ly nong
cot nay la ng ra lam th trng cho Ngan Hang
Trung ng New York va tao ra lu hoat cho cong
phie u. Theo tho ng ke va o tha ng 12 na m 1995,
378
so lng mua ban trung bnh cua mot ai ly nong
cot vao khoang $200 t my kim mot ngay.
Cbnb Sacb Ticn Tc
Vi vai tro c uy thac, Ngan Hang Trung ng
co the tao tac anh hng rong ln tren nen kinh te
cua quoc gia. Qua kha nang khong che lai suat
ngan han cong vi quyen nang tao tien mi (power
to create money), Ngan Hang Trung ng co the
lam thay oi gia bieu cua vat lieu, cua ong o la
tren th trng hoi oai, cua a oc, cua lai suat,
cua chng khoan, van van. Vi chnh sach tien
te, Ngan Hang Trung ng co the ieu dan nen
kinh te cua quoc gia.
Chnh sa ch tie n te cu a Nga n Ha ng Trung ng
ch nham hai chieu hng can ban: kem ham hoac
phat huy. Neu muon ni long e kch thch
nen kinh te, Ngan Hang Trung ng se ban hanh
chnh sach phat huy (expansionary policy). Ngc
la i, ne u muo n bo p nghe n e la m nguo i b t
nen kinh te, Ngan Hang Trung ng se ban hanh
chnh sach kem ham (contractionary policy). Hanh
s nang hay nhe, nhieu hay t, nhanh hay cham
trong chnh sach con tuy thuoc mot phan ln vao
ieu kien kinh te tng luc va tuy thuoc vao kinh
nghiem va phng thc hanh ong cua Uy Ban
ieu Van. Trc thap nien 1980, Ngan Hang
379
hgan hang
Trung Uong
Tong Luong kInh Ta,
Lam FhaI & Van
ung hhan 6ong
TongLuong TIan
Ta Luu hanh
hoaI ong Mua
8an 6ong FhIau
u Tru 6ua
hgan hang
LaI 8uaI
hhTU
LaI 8uaI
u Tru
6hI TIau 6ua 6ong
6hung & oanh
hghIap
Trung ng co khuynh hng cham tre trong viec
ieu hng chnh sach va hanh s nang tay e
bu vao cho cham tre o. Ket qua la chu kinh te
co khuynh h ng chm no i tra m tro ng hn. T
a u tha p nie n 1990 e n gi , Nga n Ha ng Trung
ng ie u h ng kinh te co pha n nhanh cho ng
va hanh s co phan nhe tay va lam nhieu t.
Ket qua la chm noi cua chu ky kinh te co phan t
tram trong hn.
Ch6-3
380
Tong Luong Tong Luong
u Tru u Tru
= =
hoaI ong hoaI ong
kInh Ta kInh Ta
= =
TIan Ta TIan Ta
Luu hanh Luu hanh
LaI 8uaI LaI 8uaI
Lam FhaI Lam FhaI
M
u
a

V
a
o
M
u
a

V
a
o
6
o
n
g

F
h
I
a
u
6
o
n
g

F
h
I
a
u
Mu c tie u cao nha t va tre n he t cu a Nga n Ha ng
Trung ng la co gang: (1) thuc ay cho kinh te
phat trien, (2) kem che lam phat mc toi thieu;
(3) tan dung nhan lc lao ong ti mc toi a; va
(4) ieu hoa hoi oai. e at nhng muc tieu nay
Ngan Hang Trung ng ieu hng va ieu lng
d tr cua he thong ngan hang qua bo phan ieu
van mua ban cong phieu, ieu hng va ieu
lng lai suat ngan han tren th trng va nh qui
che d tr . Nh ng thay o i trong chie u h ng
cua chnh sach tien te do Ngan Hang Trung ng
ban hanh eu co anh hng ti so lng tien te
lu hanh va hoat ong kinh te cua quoc gia.
Ch6-4
381
u Tru u Tru
= =
hoaI ong hoaI ong
kInh Ta kInh Ta
= =
TIan Ta TIan Ta
Luu hanh Luu hanh
LaI 8uaI LaI 8uaI
Lam FhaI Lam FhaI
8
a
n
8
a
n
a
6
o
n
g

F
h
I
a
u
6
o
n
g

F
h
I
a
u
Khi kinh te suy thoai
12
Ngan Hang Trung ng,
qua chnh sach tien te, bm them d tr vao he
thong ngan hang bang cach mua vao mot so cong
phieu qua hoat ong mua ban cong phieu tai Ngan
Hang Trung ng New York. Vi so lng d tr
o, he thong ngan hang co nhieu tien mi
13
hn
e cho gi i tie u thu va gi i doanh nghie p vay
m n. Hoa t o ng kinh te theo o ho i phu c va
dan da co the a en lam phat. Xem Ch6-4.
Ngc lai khi nen kinh te tang trng ti o lam
cho gia bieu hang hoa b lam phat
14
Ngan Hang
Trung ng, qua chnh sach kem ham, xa bt
Ch6-5
382
d tr ra khoi he thong ngan hang bang cach ban
ra mot so cong phieu qua hoat ong mua ban cong
phieu tai Ngan Hang Trung ng New York. Mat
i so lng d tr o, he thong ngan hang co t
tien hn e cho gii tieu thu va gii doanh thng
vay m n. Hoa t o ng kinh te theo o nguo i
dan va mc lam phat ha xuong. Xem Ch6-5.
Ngan Hang Trung ng s dung chnh sach tien
te vi hy vong la tr tue cua con ngi co the
giup ieu dan nen kinh te cua quoc gia ti cho on
nh va thua n l i hn la e cho no xa y ra mo t
cach t nhien.
Tao Ticn Moi
Tao ra tien mi co le la mot quyen nang ang
ke nhat cua Ngan Hang Trung ng va cung la
ieu ma nhieu ngi hieu sai lac y ngha cua no.
Tao ra tien mi ay co y noi la dung ky thuat
ieu hng va ieu lng d tr e lam gia tang
tong lng tien te lu hanh (money supply) cua
quoc gia ch khong co y noi in tien hoac uc tien
nh nhieu ngi a ngh. Nhng gia du sau ay
nham lam sang to nhng moc noi quan trong va
kho hie u trong tie n trnnh ta o tie n m i, t vie c
ban ra cong phieu e lam gia tang tong lng d
tr cua he thong ngan hang cho en gia tang tong
383
l ng tie n te lu ha nh. Nh ng gia du na y ta p
trung vao 2 van e then chot: (1) yeu tnh co dan
cua tien te trong he thong ngan hang va (2) phng
th c Nga n Ha ng Trung ng bm d tr va o
hoac xa d tr ra khoi he thong ngan hang.
Gia du ngan hang AA va cat bang khanh thanh
m ca. Khach hang Nguyen Van Z ky thac vao
ngan hang AA mot trieu ong va ngan hang cha
cho vay ong nao. Bang tong ket tnh trang tai
chnh cu a nga n ha ng AA va o lu c o gio ng nh
sau:
hgan hang kk
TaI 8an.
Tien mat & ngan hieu $1,OOO,OOO
ho han.
Ky thac, hguyen v. Z (deusit) $1,OOO,OOO
Sau o , nga n ha ng AA chie t ra $100 nga n tie n
mat gi tai kho cha cua ngan hang (cash vault)
va chuyen $900 ngan gi Ngan Hang Trung ng.
Bang tong ket tnh trang tai chnh sau khi chiet
chuyen giong nh sau:
hgan hang kk
TaI 8an.
0u tru tai AA (vault cash) $1OO,OOO
0u tru tai hhTu (deusits at Fed) OOO,OOO
Tung Cung $1,OOO,OOO
384
ho han.
Ky thac, hguyen v. Z. (deusit) $1,OOO,OOO
Ke o ngan hang AA cho cong ty X vay motso
tien la $880 ngan. Thay v nhan tien, cong ty X
m mot trng muc vi ngan hang AA va ky thac
$880 nga n va o trng mu c o . Ba ng to ng ke t
tnh trang tai chnh cua ngan hang AA sau khi m
trng muc cho cong ty X giong nh sau:
hgan hang kk
TaI 8an.
0u tru tai hhTu (deusit at Fed) OOO,OOO
Chu vay, cung ty X (luan) 88O,OOO
Tung Cung $1,88O,OOO
ho han.
Ky thac, cung ty X (deusit) 88O,OOO
Tung Cung $1,88O,OOO
Ngay luc nay, tong lng d tr cua ngan hang
AA van la mot trieu ong. So tien lu hanh gia
tang t mot trieu ong len $1.88 trieu. Khoan gia
tang $880 ngan o c goi la tien mi. T le d
tr tnh ra la 53.19%.
Mot tuan le sau ngan hang AA nhan mot tam ngan
phieu $880 ngan do cong ty X ky ra tra cho cong
ty Y; va cong ty Y ky thac so tien o vao ngan
385
hang BB. Ngan hang AA chuyen $880 ngan t
trng muc d tr cua no tai Ngan Hang Trung
ng e tra cho nga n ha ng BB. Sau khi giao
hoan hoan tat, bang tong ket tnh trang tai chnh
cua ngan hang AA giong nh sau:
hgan hang kk
TaI 8an.
0u tru tai hhTu (deusit at Fed) 2O,OOO
Chu vay, cung ty X (luan) 88O,OOO
ho han.
Ky thac, cung ty X (deusit) O
D tr cua ngan hang AA luc o ch con lai $120
ngan va mc d tr la 12% ung vi qui nh cua
Nga n Ha ng Trung ng. Nh va y, nga n ha ng
AA a cho vay ti mc toi a.
Tuy nhien, oi vi he thong ngan hang, tien lu
hanh cha cham dt tai o v ngan hang BB van
con $880 ngan cha cho vay. e gian d hoa va
tien li cho viec theo dau $1 trieu ong nguyen
thuy va e thay yeu to t ong gia tang cua tien
te lu hanh trong he thong ngan hang, hay gia du
la ngan hang AA khong co them giao hoan nao
khac va ngan phieu cong ty Y ky thac vao cung la
386
ngan phieu ky thac duy nhat. Sau khi nhan c
tien bang tong ket tnh trang tai chnh cua ngan
hang BB giong nh sau:
hgan hang 88
TaI 8an.
0u tru, tai BB & hhTu $88O,OOO
ho han.
Ky thac, cung ty Y $88O,OOO
V qui che cu a Nga n Ha ng Trung ng ch o i
ho i 12% d tr cho ne n nga n ha ng BB co e n
$774.7 ngan e cho vay. Sau o, cong ty Z en
vay toa n bo so tie n na y cu a nga n ha ng BB va
em ky thac vao ngan hang CC. Sau khi hoan tat
giao hoan, bang tong ket tnh trang tai chnh cua
ngan hang BB va cua ngan hang CC giong nh
sau:
hgan hang 88
TaI 8an.
0u tru, tai BB & tai hhTu $1O5,GOO
Chu vay, cung ty Z 774,4OO
Tung Cung $88O,OOO
ho han.
Ky thac, cung ty Y $88O,OOO
Ky thac, cung ty Z O
Tung Cung $88O,OOO
387
$1,000,000
$1Z0,000
$880,000
$880,000
8
o

L
u
o
n
g

6
o

T
h
a
6
h
o

V
a
y
1
Z
%
u

T
r
u
T
o
n
g

L
u
o
n
g

T
o
I

a

6
u
a

T
I
a
n

M
o
I
$880,000
$106,600
$774,400
$774,400
$9Z,9Z8
$681,47Z
$681,47Z
kk
88
66
$774,400
$681,47Z
+ + + . . .
= $8,888,888
TIan
MoI
TIan
MoI
TIan
MoI
hgan hang 66
TaI 8an.
0u tru, tai CC & tai hhTu $774,4OO
ho han.
Ky thac, cung ty Z $774,4OO
C nh the, nhng ngan hang tiep tuc cho vay va
tien lu hanh tiep tuc banh trng. Nh vay, moi
lan co ngi ky thac mot so tien vao mot ngan
ha ng va tie n o c em cho vay, to ng l ng
tien te lu hanh trong he thong ngan hang lai gia
ta ng.
Ch6-6
388
Vi so tien mot trieu ong au tien bm vao he
thong ngan hang va vi qui nh d tr 12 phan
tram, tong lng tien te lu hanh co the leo len
ti mc toi a la $8.33 trieu ($1trieu 0.12), xem
Ch6-6, hay la:
TTLHt = DTm DTq [6-1]
DTm = so lng d tr mi bm vao, $
DTq = qui nh d tr, %
TTLHt = so lng tien te lu hanh mc toi a,
$
Co nhng iem can nhan manh. Th nhat, cho
vay khong nhat thiet lam gia tang tong lng d
tr cua ngan hang cho vay. Neu cong ty X mn
$880 ngan ma khong m mot trng muc e ky
thac so tien o vi ngan hang AA th tong lng
d tr cua ngan hang AA khong gia tang.
Th hai, s banh trng cua tien te lu hanh (ex-
pansion of money supply) khong nhat thiet i en
mc toi a. Neu nhng ngan hang trong he thong
kho ng cho vay 100% so d tr tha ng d hoa c
ngi ky thac (depositors) lay ra mot so tien mat,
tc la em d tr ra khoi he thong ngan hang, th
s banh trng khong i ti mc toi a.
Th ba, s banh trng cua tien te lu hanh cung
khong t ong (automatic). Dau rang gii han toi
389
a (upper limit) tuy thuoc vao qui nh d tr, s
ba nh tr ng tie n te cu a toa n he tho ng tu y va o
ieu kien kinh te (economic climate) va d tng
kinh te (economic expectation).
Th t, s banh trng can thi gian. Van toc cua
s banh trc luon luon bien oi va kho c oan.
Th nam, c trnh huy tien mi (money creation
process) cung tng t nh c trnh tao tien mi
(money destruction process). Neu mot trieu ong
d tr b rut ra khoi he thong ngan hang, trai qua
cung mot c trnh nhng i ngc lai, tong lng
tien te lu hanh cung co the giam ti mc toi a la
$8.3 trieu.
Th sau, khong nhat thiet ch co cho vay (make
loans) mi lam cho gia tang so lng tien te lu
hanh. Ngan hang co the mua chng khoan hoac
nhng cong cu au t khac va tra bang chi phieu.
Chi phieu c ky thac vao trng muc cua ngi
ban (sellers account). Qua cung c trnh tao tien
mi, ket qua sau cung cung la lam cho tong lng
tien te lu hanh gia tang.
Sau het, tong lng tien te lu hanh (money sup-
ply; money stock) khac vi tong lng tien te c
ba n (monetary base; high power money). To ng
lng tien te c ban bao gom tong lng tien mat
ang nam trong tay cua cong chung cong vi tong
390
l ng tie n ma t ang na m trong he tho ng nga n
hang (currency in circulation plus currency in bank
vaults), hay la:
TTCB = TMcc + TMnh [6-2]
TTCB = tien te c ban
TMcc = tien mat trong tay cong chung
TMnh = tien mat trong he thong ngan hang
To ng l ng tie n ma t na m trong he tho ng nga n
hang con goi la tong lng d tr cua he thong
ngan hang, do o:
TTCB = TMcc + TLDT [6-3]
TTCB = tien te c ban
TMcc = tien mat trong tay cong chung
TLDT = tong lng d tr
T le gi a to ng l ng tie n te lu ha nh va to ng
l ng tie n te c ba n c nh danh la th c so
khuyech ai tien te (actual money multiplier), hay
la:
SKttlh = TTLH TTCB [6-4]
SKttlh = thc so khuyech ai tien te lu hanh
TTLH = tong lng tien te lu hanh
TTCB = tong lng tien te c ban
391
Nh va y, d a tre n tng quan tre n, to ng l ng
tien te lu hanh co the c tnh c qua ang
thc:
TTLH = SKttlh x TTCB [6-5]
Nhng th du tren cho thay he thong ngan hang
tao tien mi nh the nao. Tuy nhien, he thong
ngan hang t no khong the tao ra tien mi hoac
lam giam i tong lng tien te lu hanh tr khi co
mot so d tr c bm vao hoac xa ra khoi he
thong ngan hang. Co hang chuc tac to tao ra s
bm xa d tr . Tuy nhie n, ch co Nga n Ha ng
Trung ng am trach vai tro bm xa d tr vi
muc ch ro ret. o la, ieu hng va ieu lng
toan bo he thong tien te cua quoc gia (monetary
system) theo qui cu. Nhng gia du ke tiep la e
lam sang to phng phap bm them hoac xa bt
d tr cua Ngan Hang Trung ng.
Gia du Ngan Hang Trung ng ang co mot so
cong phieu tr gia $300 trieu my kim va $99 trieu
my kim d tr . He tho ng nga n ha ng co $200
trieu cong phieu, mot trieu ong tien mat d tr
tai kho d tr rieng cua tng ngan hang, $99 trieu
d tr tai Ngan Hang Trung ng, va mot t ong
ang cho vay. Ban tong ket tnh trang tai chnh
cua Ngan Hang Trung ng va cua he thong ngan
hang giong nh sau:
392
hgan hang Trung Uong
TaI 8an.
Cung hieu $8OO,OOO,OOO
. . .
ho han.
0u tru, he thung ngan hang $OO,OOO,OOO
. . .
ha Thong hgan hang
TaI 8an.
Chu vay $1,OOO,OOO,OOO
Cung hieu 2OO,OOO,OOO
0u tru (vault cash) 1,OOO,OOO
0u tru, tai hhTu OO,OOO,OOO
. . .
ho han.
Ky thac $1,OOO,OOO,OOO
. . .
M c d tr trung bnh cu a he tho ng nga n ha ng
vao luc nay la 10%. Gia du them he thong ngan
ha ng a cho vay t i m c to i a va Nga n Ha ng
Trung ng quye t nh bm the m $50 trie u d
tr vao he thong ngan hang. e thi hanh chnh
sach ni long nay, Ngan Hang Trung ng New
York mua vao $50 trieu cong phieu t nhng ai
ly mua ban nong cot. Sau khi hoan tat giao hoan,
ban tong ket tnh trang tai chnh cua Ngan Hang
Trung ng va cua he thong ngan hang nh sau:
393
hgan hang Trung Uong
TaI 8an.
Cung hieu $85O,OOO,OOO
. . .
ho han.
0u tru, he thung ngan hang $14O,OOO,OOO
. . .
ha Thong hgan hang
TaI 8an.
Chu vay $1,OOO,OOO,OOO
Cung hieu 15O,OOO,OOO
0u tru, tai hhTu 14O,OOO,OOO
. . .
ho han.
Ky thac $1,OOO,OOO,OOO
. . .
Vi so d tr mi, mc d tr trung bnh cua he
ngan hang leo len 15%. Nh vay, vi 10% qui
nh d tr, he thong ngan hang co the cho vay
them toi a $500 trieu. Neu s banh trng i ti
mc toi a, ban tong ket tnh trang tai chnh cua
he thong ngan hang giong nh sau:
ha Thong hgan hang
TaI 8an.
Chu vay $1,5OO,OOO,OOO
Cung hieu 15O,OOO,OOO
394
0u tru, tai hhTu 14O,OOO,OOO
. . .
ho han.
Ky thac $1,5OO,OOO,OOO
. . .
Ch thu mua $50 trie u co ng phie u, t c la bm
the m $50 trie u d tr va o he tho ng nga n ha ng,
Nga n Ha ng Trung ng a la m cho to ng l ng
tien te lu hanh gia tang $500 trieu my kim.
ieu ang at dau hoi la: Ngan Hang Trung ng
lay $50 trieu t au e mua so cong phieu? Cau
tra li rat gian d: t mui viet. Trc ay vi he
thong tien te dung vang lam ban v, tien co vang
bao chng. Vi he thong tien te ngay nay, tien
khong co g e bao chng gia tr ngoai tr luat le
cua quoc gia tuyen bo nh vay (there is nothing
backing the dollar except a government law de-
claring it to be legal tender). Ngan Hang Trung
ng ch can ky ra mot tam chi phieu (fiat money)
e tra cho so cong phieu thu mua. Cach in tien
hp phap nay mi thc s la nguon goc tao ra nan
lam phat.
Thang 5 nam 1990, tong lng tien te lu hanh,
theo kiem so TTLH3 (M3), la $4,066 t my kim.
Trong so o , to ng l ng tie n ma t (currency) la
$228.4 t. ong thi, tong lng d tr la $60.3 t
va so cong phieu do Ngan Hang Trung ng ang
395
na m gi tr gia $233.9 t. Nh va y, to ng so ky
thac di mot hnh thc nay hay hnh thc khac la
$3837.6 t my kim ($4,066-$228.4) va c moi mot
ong d tr co en $67.42 lu hanh. Vi so cong
phieu trong tay va 10% qui nh d tr trung bnh,
Ngan Hang Trung ng co the lam cho tong lng
tien te cua Hoa Ky co dan vi so lng $2,339
($233.0 0.1) t my kim tc la hn phan na tong
lng cua TTLH3.
Ticn Tc too Hanb
Theo nh ngha tien la tat ca nhng th co the
dung (1) e o lng gia tr cua nhng vat khac (a
way to measure value of things), (2) e lam mot
cuoc giao hoan (medium of exchange), (3) e d
tr s phong phu vat chat (mean of storing wealth).
Tien c chap nhan la n v ke toan can ban
(standard unit of account) e o lng gia tr cua
va t kha c ro i t o co the la m nh ng cuo c giao
hoan. La mot phng tien giao hoan, tien co the
mua hau het moi vat. Tuy nhien, tien ch co the
mua khi ng i ba n tin t ng va o no . No i cho
u ng hn, khi ng i ta tin va o ne n kinh te cu a
quoc gia phat hanh no. La mot phng tien d
tr s phong phu va t cha t, tie n ta o c ho i cho
ng i ta tie t kie m (savings). Tie t kie m ra t ca n
thiet cho s phat trien kinh te.
396
V i nh ngha tie n la ta t ca nh ng th co the
dung e lam mot cuoc giao hoan, tien bao gom
tie n ma t (currency) va nga n phie u cu a nh ng
trng mu c ky -tha c-ru t-theo-nhu-ca u (demand
deposits). Goi la ky-thac-rut-theo-nhu-cau v ngi
ky thac co the ky ngan phieu e rut tien ra ngay
khi can bat c luc nao (checkable account). Tong
lng cua nhng loai tien va ke tren c ai
dien bang kiem so tien te lu hanh TTLH1 (M1),
hay la:
TTLH1 = Tien Mat + Ky Thac RTNC
Kiem so TTLH1 la kiem so o lng tong lng
tien te theo nh ngha c ban va han hep nhat.
The tn dung (credit card) c s dung e thay
the tien mat hoac ngan phieu. Tuy nhien, the tn
dung khong c coi la tien. Moi lan the tn dung
c s dung, ngi s dung thc ra la vay mn
t mot trng muc ky-thac-rut-theo- nhu-cau (de-
mand deposit account) cua ngan hang phat hanh
the o. Sau o ngi s dung the phai chuyen
tien t trng muc ky-thac-rut- theo-nhu-cau cua
mnh va o trng mu c ky -tha c- ru t-theo-nhu-ca u
cua ngan hang phat hanh the e tra lai so tien a
vay mn. V vay the tn dung ch la mot hnh
thc khac e ky chi phieu. No khong them bt
tong lng tien te lu hanh cua quoc gia.
397
Mot so cong cu tai chnh co tnh lu hoat cao (highly
liquid), cha ng ha n nh nh ng loa i tn phie u ky -
thac-rut-theo-han-ky (certificates of time depos-
its). Nhng tn phieu nay c goi la te. Kinh te
gia cho rang mc tieu xai cua cong chung co phan
de tie n oa n hn (more predictable) ne u co ng
them tong lng tai san ca nhan co tnh lu hoat
cao va o to ng l ng tie n ma t va to ng l ng ky -
thac-rut-theo-nhu-cau. Theo nh ngha rong hn
na y cu a tie n te , nh ng loa i ky tha c nga n ha n
(small-time deposits) va nh ng to h p a u t
chuye n va o tn phie u va ch da nh cho ca nha n
(noninstitutional money maket mutual funds) c
cong vao TTLH1 e thanh lap TTLH2 (M2), hay
la:
TTLH2 = TTLH1 + Ky Thac Ngan Han
+ THTTP Danh Cho Ca Nhan
Trong so nhng loai ky thac ngan han co ky thac
tiet kiem (savings deposits), ky thac qua em giao-
c-ba n-mua-o i-l ng (overnight repos depos-
its), ky thac qua em my-kim-hai-ngoai (overnight
eurodollar deposits), van van.
Mot so kinh te gia chu trng cong them nhng
loai ky thac dai han (large-time deposits) va nhng
to hp au t chuyen vao tn phieu va ch danh
cho nh ng c quan (institutional money market
mutual funds) va o TTLH2 e tha nh la p TTLH3
(M3), mot nh ngha rong hn na cua tien te,
398
hay la:
TTLH3 = TTLH2 + Ky Thac Dai Han
+ THTTP Danh Cho C Quan
Trong so nhng loai ky thac dai han co: ky thac
nhie u nga y giao- c-ba n-mua-o i-l ng (term
repos), ky thac nhieu ngay my-kim-hai-ngoai (term
eurodollar deposits), van van.
Cung co mot so kinh te gia khac chu trng cong
vao tat ca nhng cong cu tai chnh khac co tnh
lu hoat (other liquid assets) e thanh lap TTLH4
(L), nh ngha rong nhat cua tien te.
iem can c nhan manh la s phan chia tren
kho ng c ro ra ng va nghie m chnh la m. Ch
can nam ba phut khac biet trong thi iem giao
hoan cua mot nguon tai chnh co the a en cho
khong ro rang la nguon tai chnh o thuoc vao so
kie m so na o, TTLH1 hay TTLH2 hay TTLH3?
ieu nay tao ra s kho khan trong viec phan tch
ket qua cua tong lng tien te lu hanh moi chu
ky. Yeu iem nay kho co the sa cha. Trong
vie c quye t nh chnh sa ch, Nga n Ha ng Trung
ng pha i d a va o kha na ng pha n oa n cu a
chuye n vie n.
Kinh te gia dung ca hai kiem so TTLH1 & TTLH2
e co ca i nhn ro hn ve ie u kie n kinh te cu a
399
quoc gia. Cho c oan ngan han, ho chu y en
kiem so TTLH1 nhieu hn. Ngc lai, cho c
oan dai han hn, ho chu y vao kiem so TTLH2.
Neu TTLH2 thay oi nhng TTLH1 van nh cu,
nen kinh te co le se tiep tuc nh vay them mot
thi gian ngan na trc khi thay oi. TTLH1 va
TTLH2 la hai kiem so pho dung hn so vi kiem
so TTLH3 va TTLH4.
Da tren o bieu tng quan gia kiem so TLKT
va TTLH, tong lng tien te lu hanh co khuynh
hng i trc tong lng kinh te mot thi gian
kha lau v vay co nhieu chuyen gia dung kiem so
TTLH e c oan tong lng kinh te.
Thay oi tren mc tien te lu hanh co anh hng
trc tiep en tong lng kinh te va mc lam phat.
Can c vao chng lieu tng quan nay kha hien
nhien qua hai kiem so TLKT va TTLH1, nhat la
trong giai oan 1985 tr ve trc. Tuy nhien, t
sau 1985, hai kiem so nay khong con tng quan
mat thiet na.
15
Co nhieu y kien khac nhau ve s
thay oi nay. Trong so o co ngi cho la s thay
oi bat au t khi co Du Luat Kiem Che Tien Te
vao nam 1980. ieu nay cung co ngha la kiem
so TTLH1 kho ng co n hie u qua trong vie c giu p
Nga n Ha ng Trung ng quye t nh chnh sa ch
tie n te . Tng quan gi a kie m so TTLH2 va
TLKT van con kha mat thiet so vi TTLH1. Tuy
nhien, Ngan Hang Trung ng t lau a khong
400
u
a
n

h
a
I
u
a

T
L
k
T

&

T
T
L
h
1
5
%
O
%
5
%
1
O
%
1
5
%
2
O
%
1
9
6
0
1
9
6
2
1
9
6
4
1
9
6
6
1
9
6
8
1
9
7
0
1
9
7
2
1
9
7
4
1
9
7
6
1
9
7
8
1
9
8
0
1
9
8
2
1
9
8
4
1
9
8
6
1
9
8
8
1
9
9
0
1
9
9
2
1
9
9
4
1
9
9
6
1
9
9
8
h
a
m
M u r T a n g T r u o n g ( % )
T
L
K
T
T
T
L
h
1
Ch6-7
401
u
a
n

h
a
I
u
a

T
L
k
T

&

T
T
L
h
Z
8
%
1
%
1
%
8
%
5
%
7
%
O
%
1
1
%
1
8
%
1
5
%
1
9
6
0
1
9
6
2
1
9
6
4
1
9
6
6
1
9
6
8
1
9
7
0
1
9
7
2
1
9
7
4
1
9
7
6
1
9
7
8
1
9
8
0
1
9
8
2
1
9
8
4
1
9
8
6
1
9
8
8
1
9
9
0
1
9
9
2
1
9
9
4
1
9
9
6
1
9
9
8
h
a
m
T
L
K
T
T
T
L
h
2
Ch6-8
402
u
a
n

h
a

I
u
a

T
L
k
T
,

T
T
L
h
Z

&

L
a
m

F
h
a
I
-
3
%
-
1
%
1
%
3
%
5
%
7
%
9
%
1
1
%
1
3
%
1
5
%
1
9
6
0
1
9
6
2
1
9
6
4
1
9
6
6
1
9
6
8
1
9
7
0
1
9
7
2
1
9
7
4
1
9
7
6
1
9
7
8
1
9
8
0
1
9
8
2
1
9
8
4
1
9
8
6
1
9
8
8
1
9
9
0
1
9
9
2
1
9
9
4
1
9
9
6
1
9
9
8
h
a
m
T
L
K
T
T
T
L
h
2
L
a
m

F
h
a
t
Ch6-8b
403
con s dung nhng kiem so TTLH e lam cai neo
cho chnh sach tien te na.
Tboc Tbi Cbnb Sacb
Ngan Hang Trung ng co the thc thi chnh sach
tien te qua ba phng tien:
Qua qui che d tr;
Qua qui che lai suat NHT;
Qua hoat ong mua ban cong phieu.
Qui nh d tr la phan tram cua tong lng ky
thac ma tat ca ngan hang ky thac b bat buoc phai
gi la i e d tr theo qui che cu a Nga n Ha ng
Trung ng. Ne u Nga n Ha ng Trung ng gia
tang mc qui nh d tr, he thong ngan hang ky
thac se co t tien hn e cho gii tieu thu va gii
thng doanh vay mn. Nh vay, toan bo kinh
te se nguoi dan i theo chnh sach tien te that chat
nay. Ngc lai, neu Ngan Hang Trung ng giam
m c qui nh d tr , nga n ha ng ky tha c se co
nhieu tien hn e cho gii thng doanh va gii
tieu thu vay mn. Nen kinh te theo o ma phat
huy theo chnh sach tien te ni long.
Thay oi qui nh d tr c noi nhieu trong ly
thuye t tie n te nhng tre n th c te t khi c s
dung ti. ieu nay co le v anh hng cua no oi
vi nen kinh te rat tram trong va lau dai. Mot
404
Ch6-9
TLkT TL TTLh hoI oaI Lam FhaI
0y 8an Iau Van
Mua 8an 6ong FhIau
6hIau Lanh hanh 8u 6huyan
ToI hhTU haW York
Uor Tnh Mur TIau 6ho TIan
Ta Luu hanh (TTLh)
Uor Tnh Mur TIau u
Tru 6ua hgan hang
Uor Tnh u Tru 8om Xa
Uor Tnh Tong Luong u
TruIau6hnhVanhanh
k.
k.
uyaI }nh 6hnh 8arh
uyaI }nh 6hnh 8arh
8. 8. ThI hanh 6hnh 8arh ThI hanh 6hnh 8arh
}nh 6huong Trnh
hoaI ong Tung hgay
405
phan khac co le v rat ton kem cho he thong ngan
hang ky thac trong viec ieu chnh theo qui che
mi. Duy nhat ch co Hoi ong Tong Quan cua
Nga n Ha ng Trung ng co quye n thay o i qui
nh d tr. Nam 1980, Ngan Hang Trung ng
qui nh lai mc d tr e thoa ang oi hoi cua
Du Luat Kiem Che Tien Te va ban hanh. Sau
o vao nam 1990, Ngan Hang Trung ng mien
giam qui nh d tr cho loai ky thac rut theo han
ky (time deposits) va my kim ha i ngoa i
(eurodollars).
nh mc lai suat NHT la mot phng tien khac
cho Ngan Hang Trung ng thc thi chnh sach
tien te. Quyen quyet nh thay oi mc lai suat
na m trong tay cu a 12 nga n ha ng trung ng va
vi s ong y cua Hoi ong Tong Quan. Lai suat
NHT la mc lai suat cho ngan hang thanh vien
vay mn tai ca hang cho vay cua Ngan Hang
Trung ng. Nhng thay oi cua lai suat NHT
se lam thay oi lai suat d tr va, da vao o, tat
ca nh ng la i sua t kha c tre n th tr ng e u thay
oi theo. Co hien tng nay mot phan ln la v
lai suat NHT c s dung nh la mot cong cu
e thong bao phng hng cua chnh sach tien
te. Khi Ngan Hang Trung ng a ra mc lai
sua t NHT ta t ca ba o ch, a i truye n thanh va
truyen hnh eu ang tai hoac loan bao. Va toan
th trng eu oan c y nh cua Ngan Hang
Trung ng mot cach chnh xac.
406
Dau rang c s truyen thong rong rai moi lan
cong bo mc lai suat NHT, ay khong phai la
mo t phng tie n chnh ye u trong vie c th c thi
chnh sa ch tie n te cu a Nga n Ha ng Trung ng.
Muon thay oi mc lai suat tren th trng, Ngan
Hang Trung ng co the dung phng tien khac,
nham vao muc tieu d tr, e gian tiep thay oi
mc lai suat d tr va theo o tat ca nhng lai suat
khac tren th trng da tren mc lai suat d tr
ma ieu chnh theo. Uy Ban ieu Van Mua Ban
Cong Phieu cua Ngan Hang Trung ng co quyen
quye t nh chnh sa ch va chu tra ch nhie m ch
ao hoat ong nay.
Uy Ban ieu Van hop mat thng xuyen e quyet
nh chnh sach. Trc het, ho ghi nhan nhng
yeu to quan trong nh la tong lng kinh te, gia
bieu cua hang hoa, mc van dung cong nhan va
mc that nghiep, mc li tc ca nhan va mc tieu
thu cua cong chung, mc xuat cang va nhap cang,
m c va n du ng co ng na ng sa n xua t, m c a u t
thc hu, mc li tc cua cong ty doanh thng,
mc lai suat, mc hoi oai, van van. Da tren
nhng yeu to o, Uy Ban ieu Van ban thao vi
nhau va thay phien nhau cho biet ve nhan nh
cua rieng mnh va cho y kien. Sau khi thao luan
ky cang va bieu quyet chnh sach, Uy Ban ieu
Van a ra mot chieu lenh hanh s (the directive
issued) va giao cho Ngan Hang Trung ng cua
New York e thi hanh chnh sach va c thanh
407
lap.
Khi nhan c chieu lenh hanh s t Uy Ban ieu
Van, Ngan Hang Trung ng New York thi hanh
chnh sach tien te theo tien trnh:
nh muc tieu cho tong lng kinh te;
nh muc tieu cho lam phat;
c tnh muc tieu cho tien te lu hanh;
c tnh muc tieu d tr cua ngan hang;
c tnh tong lng d tr ieu chnh van hanh;
c tnh tong lng d tr bm xa;
Chon cong cu hanh s.
|oc 1nh Moc 1oo
Cho 1on 1o Loo Hunh
Trc tien Ngan Hang Trung ng nh muc tieu
to ng l ng kinh te sau khi ie u chnh la m pha t
(desired growth rate of the real GDP) va muc tieu
lam phat co the chap nhan c (acceptable infla-
tion). Ne u Nga n Ha ng Trung ng muo n cho
mc gia tang kinh te sau khi ieu chnh lam phat
la 3% va muon gi cho mc lam phat vao khoang
2%, muc tieu cho TLKT trc khi ieu chnh lam
phat (desired growth rate of the nominal GDP) se
la 5%.
Can c vao nhng muc tieu tren cua chnh sach
408
tien te va da tren tng quan gia nhng kiem
so TLKT (GDP), van toc tien te (money velocity)
va TTLH (M1, M2, M3), Ngan Hang Trung ng
ke o c tnh muc tieu cho tien te lu hanh. Ngan
Ha ng Trung ng tnh va n to c tie n te lu ha nh
da tren tng quan gia TLKT va TTLH trong
qua kh (historical relationship). Van toc tien te
lu hanh la t so gia tong lng kinh te vi tong
so tien te lu hanh hay la:
V = TLKT/TTLH
Tren can ban dai han, TTLH ch nen gia tang
m c o tng ng v i m c ta ng tr ng cu a
TLKT tr c khi ie u chnh la m pha t. Nh va y
neu mc tang trng cua TLKT la 5 phan tram th
TTLH cung nen gia tang vao khoang 5 phan tram.
Tuy nhien v anh hng cua van toc tien te cho
nen mc gia tang TTLH can c ieu chnh. Neu
mc gia tang cua van toc tien te la 1 phan tram va
mc gia tang cua
TLKT tr c khi ie u chnh la m pha t la 5 pha n
tram th mc gia tang cua TTLH se vao khoang 4
pha n tra m (5% - 1% = 4%). Sau khi c tnh
xongTTLH, Nga n Ha ng Trung ng tha nh la p
gii han tren va gii han di cho no. Neu xe
dch (deviation) tren va di muc tieu la 0.5 phan
tram, gii han cua TTLH se la 3.5 phan tram cho
ti 4.5 phan tram (4% +/- 0.5%). Th du cua tien
trnh c tnh muc tieu cho tien te c tom lc
409
Tom Luor 6arh }nh Mur TIau 6ho TIan Ta
Luu hanh (EsIabIIsh MonaIary kggragaIa Tar
gaI 8ands)
1. Chieu lenh hanh su cua uBBv chu biet:
Muc tieu chu TLKT, han tram
gia tang sau khi dieu chinh lam hat (a) +8.O%
Muc tieu lam hat, han tram
gia tang tren gia bieu tung quat (b) +2.O%
Muc tang truJng cua TLKT truJc khi
dieu chinh lam hat (c = a + b) +5.O%
2. hhTu hew Yurk can cu theu du thuc thi chinh sach:
Tinh muc thay dui tren van tuc luu hanh
cua tien te (d) +1.O%
Tinh muc gia tang cua TTLh
(e = cd) +4.O%
Tinh giJi han tren va duJi cua TTLh 8.5% 4.5%
( = e +/ xe dich tren duJi)
Chu Thich:
TLKT = tung luJng kinh te cua quuc gia (00F)
TTLh = tien te luu hanh (M1, M2, M8)
v = TLKT/TTLh = van tuc tien te
0ia du nhu xe dich tren duJi la +/ O.5%
Ch6-10
410
trong Ch6-10.
|oc 1nh
Moc 1oo Do 1ro Cho
Ho 1hongNgun Hung
Bc ke tiep trong tien trnh thc thi chnh sach
tie n te la c tnh mu c tie u d tr cho toa n he
thong ngan hang. Da tren tng quan gia tong
lng tien te lu hanh, TTLH, tong lng d tr,
TLDT, tong lng tien mat trong tay cong chung,
TMcc, va thc so khuyech ai tien te, SKttlh,
ang thc 6-4 va 6-5, Ngan Hang Trung ng co
the c tnh tong lng d tr cho he thong ngan
hang. Ngan Hang Trung ng khong co kha nang
tr c tie p ie u h ng va ie u l ng tie n te lu
hanh. Tuy nhien no co u kha nang trc tiep ieu
da n to ng l ng d tr cu a toa n he tho ng nga n
hang e tao anh hng tren mc lai suat d tr
(Fed fund rate) va nhng lai suat ngan han khac
(other short-term interest rates). Thay o i tre n
mc lai suat se lam thay oi nhu cau tien te va hy
vo ng la m c tie n te lu ha nh se theo u ng v i
c tnh.
To ng l ng d tr (total reserve) bao go m to ng
lng d tr qui nh (total required reserves) cong
411
cho to ng l ng d tr th a d (total excess re-
serves) hay la:
TLDT = TLDTq + TLDTtd [6-6]
TLDT = Tong lng d tr
TLDTq = Tong lng d-tr-qui-nh
TLDTtd = Tong lng d-tr-tha-d
So d tr qui nh la so lng d tr ngan hang
ky thac phai co e thoa ang qui nh d tr cua
Nga n Ha ng Trung ng. Tnh va o cuo i na m
1995, qui nh d tr cho loai ky thac giao hoan
la 10%, vi 3% cho $52 trieu au tien. Qui nh
mc d tr cho nhng ngan hang ky thac, Ngan
Hang Trung ng trc tiep ieu dan tong lng
d tr va gian tiep ieu dan so lng tien te lu
hanh cua quoc gia. So d tr qui nh co the c
gi trong kho ch a tie n (cash vault) cu a nh ng
ngan hang ky thac hoac gi trong trng muc d
tr cua nhng ngan hang ky thac (bank reserve
account) tai Ngan Hang Trung ng. Moi ngay
nga n ha ng ky tha c nha n c mo t ba n ba o ca o
(bank statement) t Ngan Hang Trung ng cho
biet ton so (balance) trong trng muc d tr cua
nga n ha ng o . Nh va y, nga n ha ng ky tha c co
the theo doi va ieu chnh lien tuc trong suot chu
ky dai hai tuan le. Neu b thieu hut, ngan hang
ky tha c co the vay m n d tr t nh ng nga n
hang ky thac. Ngc lai, neu co thang d, ngan
412
hang co the cho nhng ngan hang khac vay mn.
Vay m n d tr va cho vay m n d tr gi a
nhng ngan hang ky thac lam nen th trng vay
mn d tr (Fed fund market) Cai gia ma mot
ngan hang ky thac phai tra e vay mn mot so
lng d tr t mot ngan hang ky thac khac c
goi la lai suat d tr (Fed fund rate).
Nhn t mot goc o khac tong lng d tr cung
la tong lng d tr vay mn trc tiep tai ca
hang cho vay cua Ngan Hang Trung ng (total
discount window borrowed reserve) cong vi tong
l ng d tr kho ng vay m n tr c tie p ta i c a
hang cho vay cua Ngan Hang Trung ng (total
non-borrowed reserve), hay la:
TLDT = TLDTvtt + TLDTkvtt [6-7]
TLDTvtt = tong lng d-tr-vay-trc-tiep
TLDTkvtt = tong lng d-tr-khong-vay-trc- tiep
Nh vay, t hai ang thc [6-6 & 6-7], cho thay:
TLDTkvtt + TLDTvtt = TLDTtd + TLDTq
TLDTtd = tong lng d-tr-tha-d
TLDTq = tong lng d-tr-qui-nh
413
Tong lng d tr cho biet ve nhu cau d tr cua
toa n he tho ng nga n ha ng ky tha c. Nga n Ha ng
Trung ng tuyet oi khong bao gi ap ng 100
phan tram nhu cau d tr cua he thong ngan hang
ky thac qua hoat ong mua ban cong phieu. V
neu ap ng 100 phan tram nhu cau d tr, Ngan
Hang Trung ng se mat i anh hng cua no
trong viec ieu dan mc lai suat d tr tren th
tr ng.
Thieu hut d tr trong he thong ngan hang buoc
mot so ngan hang ky thac phai vay mn d tr
tr c tie p ta i c a ha ng cho vay cu a Nga n Ha ng
Trung ng theo mc lai suat NHT (discount
rate). Va nh vao o, Ngan Hang Trung ng
co the ieu dan mc lai suat d tr. Gia du, vao
gia chu ky ke toan d tr, lai suat d tr tren th
tr ng la 5% va la i sua t NHT la 6%. V he
tho ng nga n ha ng kho ng co u d tr va v mo i
ngan hang ky thac muon co u d tr e khong
pha i vay m n tr c tie p t Nga n Ha ng Trung
ng cho nen tao ra ap lc va lam cho lai suat d
tr gia tang dan. Cang gan cuoi chu ky th lai suat
d tr (Fed fund rate) cang gan vi lai suat NHT
(discount rate). en cuoi chu ky, lai suat d tr
tren th trng len en 6% va cao hn. Khi lai
suat d tr tren th trng cao hn lai suat NHT
kha xa, nhng ngan hang thieu hut d tr buoc
414
Ch6-11
T
u
o
n
g

u
a
n

I
u
a

L
a
I

8
u
a
I

h
h
T
U

&

L
a
I

8
u
a

T
r
u
O 5
1
O
1
5
2
O
2
5
7
O
7
8
7
G
7
O
8
2
8
5
8
8
O
1
O
4
O
7
T
h
a
n
g
,

h
a
m
L a I 8 u a I T r u n g 8 n h
h a n g T h a n g ( % )
L
a
i

S
u
a
t

h
h
T
u
L
a
i

S
u
a
t

0
u

T
r
u
415
long phai ri bo th trng vay mn d tr (Fed
fund market) e tm e n c a ha ng cho vay cu a
Ngan Hang Trung ng. T o, lai suat d tr
ng
lai mc tng oi cao hn lai suat NHT. Co
tnh gi cho thieu hut d tr, Ngan Hang Trung
ng ieu dan mot cach kha hieu qua lai suat d
tr tren th trng. Xem Ch6-11.
Sai biet gia tong lng d-tr-tha-d va tong
l ng d -tr -vay-tr c-tie p ta i c a ha ng cho vay
cua Ngan Hang Trung ng c goi la sai biet
d tr, hay la:
SBDT = TLDTtd - TLDTvtt [6-9]
SBDT = sai biet d tr
TLDTtd = tong lng d-tr-tha-d
ong thi, sai biet gia tong lng d-tr-khong-
vay-trc-tiep tai ca hang cho vay cua Ngan Hang
Trung ng va to ng l ng d -tr -qui-nh cu ng
la sai biet d tr:
SBDT = TLDTkvtt - TLDTq [6-10]
SBDT = sai biet d tr
TLDTq = tong lng d-tr-qui-nh
416
Sai biet d tr mang so dng, SBDT > 0, c
go i la sai-bie t-d -tr -h ng-dng (net free re-
serves), SBDT > 0. Ng c la i, sai bie t d tr
mang so am, SBDT <0, c goi la sai-biet-d-
tr-hng-am (net borrowed reserves),
Chon Moc 1oo Do 1ro
Nhu cau tong hp cho d tr cua he thong ngan
ha ng (aggregate demand for bank reserves) tu y
thuoc vao nhu cau tong hp cua cong chung cho
loai ky-thac-rut-theo-nhu-cau (publics demand for
checkable deposits) v qua loai ky thac o ngan
hang mi can so d tr. Tong lng ky-thac-rut-
theo-nhu-cau cua cong chung se giam xuong khi
mc lai suat cua th trng tien te (money market
rates) gia tang. Cho nen co the noi la nhu cau d
tr co tng quan nghch chieu vi lai suat cua th
tr ng tie n te . Tng quan na y c trnh ba y
trong Ch6-12, trong o LS ai dien cho lai suat
va DT ai dien cho d tr.
Tong lng d tr nam trong he thong ngan hang
tuy thuoc vao s quyet nh cua Ngan Hang Trung
ng. Tren nguyen tac, Ngan Hang Trung ng
co the cung ng cho he thong ngan hang mot so
tong lng d tr co nh (fixed stock of reserves)
TLo, qua canh tay eu van mua ban cong phieu,
va lai suat d tr se nam mc LSo, tai o nhu
417
cau d tr giao tru vi cung ng d tr.
Neu Ngan Hang Trung ng, trong phng cach
th c thi chnh sa ch tie n te , nha m va o mu c tie u
tong lng d tr ( total reserve targeting) th thay
oi cua nhu cau d tr [di ong cua canh can nhu
cau tong hp] se trc tiep lam thay oi mc lai
suat d tr (fed fund rate) tren th trng. Sach
v vie t ve chnh sa ch tie n te e ca p nhie u e n
phng ca ch nha m va o mu c tie u to ng l ng d
tr . Tuy nhie n tre n th c te , Nga n Ha ng Trung
ng cha bao gi s dung phng cach nay.
h
h
u
h
h
u
C
a
u
C
a
u
0
u

T
r
u
0
u

T
r
u
0T 0T
LS LSO O
L
S
L
S
C
u
n
g

u
n
g

0
u

T
r
u
C
u
n
g

u
n
g

0
u

T
r
u
TL TLO O
Ch6-12
418
Thay va o o , Nga n Ha ng Trung ng a p du ng
nh ng phng ca ch co the la m gia m b t nh ng
dao ong cua lai suat d tr do nhng thay oi bat
thng trong nhu cau d tr gay ra (adopted op-
erating procedures designed to smooth move-
ments in the fund rates against unexpected shifts
in reserve demand). La m gia m b t nh ng dao
ong cua lai suat d tr n gian nhat la trc tiep
nham vao muc tieu lai suat d tr (fed fund rate
targeting). V i phng ca ch na y Nga n Ha ng
Trung ng nh gii han tren va gii han di,
th ng la va o khoa ng 50 ie m ca n ba n (basis
points), va gi cho m c la i sua t d tr tre n th
trng ch di ong ben trong gii han o. Ngan
Hang Trung ng Hoa Ky ap dung phng cach
nay trong suot thap nien 1970.
Nga n Ha ng Trung ng co the nha m va o mu c
tieu lai suat d tr mot cach trc tiep bang cach
cung ng, qua canh tay ieu van mua ban cong
phieu, mot so lng d tr ung vi nhu cau tai
muc tieu lai suat. Noi mot cach khac, th du, neu
muo n duy tr m c la i sua t LSo, Nga n Ha ng
Trung ng phai cung ng so lng d tr TLo.
Tren be mat, nham vao muc tieu tong lng d
tr hay nham vao muc tieu lai suat d tr eu co
the at en mc lai suat LSo nh nhau. Tuy nhien,
gia hai phng cach nham muc tieu nay co mot
ieu khac biet rat quan trong. Vi phng cach
419
h
h
u
h
h
u
C
a
u
C
a
u
0
u

T
r
u
0
u

T
r
u
0T 0T
LSdt LSdt
C
u
n
g

u
n
g

0
u

T
r
u

C
u
n
g

u
n
g

0
u

T
r
u

L
S
L
S
LSnhtu LSnhtu
TL0Tkvtt TL0Tkvtt TL0Tvtt TL0Tvtt
nham vao muc tieu tong lng d tr, nhng ong
lc cua th trng trc tiep anh hng en mc lai
suat d tr. Vi phng cach nham vao muc tieu
lai suat d tr, nhng ong lc cua th trng khong
trc tiep anh hng en mc lai suat d tr nhng,
thay vao o, trc tiep anh hng en tong lng
d tr ma Ngan Hang Trung ng phai cung ng
e at c muc tieu lai suat.
Phng cach thc thi chnh sach tien te tr nen
phc tap hn vi s co mat va hoat ong cua ca
Ch6-13
420
hang cho vay d tr cua Ngan Hang Trung ng.
Quan he gia canh can cung ng d tr (provi-
sion of reserves) va canh can nhu cau d tr trong
trng hp nay c trnh bay trong Ch6-13.
Trong mo hnh nay, canh can cung ng d tr co
hai phan, truc ng phoi hp vi truc nghieng, v
d tr c phan ra lam hai the, d tr vay trc
tiep (borrowed reserves) va d tr khong vay trc
tiep (nonborroewed reserves). Ngan Hang Trung
ng New York cung ng so lng d-tr-khong-
vay-trc-tiep, TLDTkvtt, qua hoat ong mua ban
cong phieu (open market operation) trong khi ca
hang cho vay d tr cua Ngan Hang Trung ng
(discount window lending operation) cung ng
so lng d-tr-vay-trc-tiep, TLDTvtt. Khoang
cach gia truc ng cua canh can cung ng vi
truc tung LS c quyet nh bi so lng d-tr-
khong-vay-trc-tiep, TLDTkvtt. Khoang cach gia
truc ng cua canh can cung ng va chieu iem
[nam tren truc hoanh DT] cua iem giao tru gia
truc nghieng cua canh can cung ng vi canh can
nhu cau c quyet nh bi so lng d-tr-vay-
trc-tiep, TLDTvtt. Tai iem giao tiep gia truc
ng va truc nghieng cua canh can cung ng, lai
suat d tr (Fed fund rate) bang vi lai suat NHT
(discount rate) hay la LSdt = LSnht. Doc theo
truc nghieng cua canh can cung ng lai suat d tr
cao hn la i sua t NHT va , ng c la i, do c theo
truc ng lai suat d tr thap hn lai suat NHT.
421
S d truc ng cua canh can cung ng ch i ti
iem giao tiep nay la v khi lai suat d tr thap
hn lai suat NHT, tc la lai suat NHT mac hn
lai suat d tr tren th trng, nhng ngan hang se
khong en vay mn d tr tai ca hang cho vay
cua Ngan Hang Trung ng. Ngc lai khi lai
suat d tr cao hn lai suat NHT, nhng ngan
ha ng se e n vay m n d tr ta i c a ha ng cho
vay cua Ngan Hang Trung ng v tiet kiem cho
ho c mot khoang lai suat, LSdt - LSnht. Ngoai
lai suat, nhng ngan hang en vay d tr tai ca
hang cho vay d tr cua Ngan Hang Trung ng
co n pha i tra mo t ph khoa n cho vay (noninterst
cost of borrowing) va ph khoan nay gia tang theo
so lng d tr vay mn. Nhng ngan hang co
khuynh hng la ch vay d tr tai ca hang cho
vay d tr cu a Nga n Ha ng Trung ng t i mo t
mc o co gii han va tai mc o o ph khoan
vay mn khong cao hn so tiet kiem t chenh
lech lai suat. V vay, nhng ngan hang co khuynh
h ng vay m n so l ng d tr nhie u hn khi
khoang cach gia hai lai suat ln hn va ngc
lai.
Ca hang cho vay d tr cua Ngan Hang Trung
ng o ng mo t vai tro quan tro ng o i v i vie c
ieu dan lai suat d tr tren th trng khi Ngan
Hang Trung ng gii han so lng d-tr-khong-
vay-tr c-tie p, TLDTkvtt, e cho la i sua t d tr
cao hn hn la i sua t NHT. Trong ie u kie n
422
nay, mot phan cua nhu cau d tr cua he thong
nga n ha ng se do c a ha ng cho vay d tr cu a
Ngan Hang Trung ng cung ng.
Neu Ngan Hang Trung ng chon phng cach
nha m va o mu c tie u d -tr -kho ng-vay-tr c-tie p
(nonborrowed reserve targeting), so lng d-tr-
kho ng-vay-tr c-tie p, TLDTkvtt, se c gi co
nh dau cho co nhng thay oi bat thng (un-
expected shift) tren nhu cau d tr (reserve de-
mand) hoac tren nhu cau vay mn tai ca hang
cho vay (demand for discount window borrow-
ing). Phng ca ch nha m va o mu c tie u d -tr -
khong-vay-trc-tiep la mot hnh thai tong hp gia
phng cach nham vao muc tieu lai suat (fed fund
targeting) va phng cach nham vao muc tieu tong
l ng d tr (total reserve targeting). Trong
phng ca ch nha m va o mu c tie u la i sua t, ca nh
can cung ng la mot truc nam (horizontal) v lai
sua t kho ng o i. Trong phng ca ch nha m va o
muc tieu tong lng d tr, canh can cung ng la
mot truc ng (vertical) v so lng d tr khong
oi. Trong phng cach nham vao muc tieu d-
tr-khong-vay-trc-tiep, canh can cung ng la mot
truc nghieng dng (diagonal, positive slope) v
lai suat bien oi cung chieu vi so lng d-tr-
vay-tr c-tie p. Nga n Ha ng Trung ng Hoa Ky
ap dung phng cach nham vao muc tieu d-tr-
khong-vay-trc-tiep trong suot giai oan t thang
10 nam 1979 cho en gan cuoi nam 1982.
423
Ng c la i Nga n Ha ng Trung ng co the cho n
quyet nh phai ap ng nhng thay oi bat thng
tren nhu cau d tr hoac tren nhu cau vay mn
ta i c a ha ng cho vay ba ng ca ch ie u chnh so
l ng d -tr -kho ng-vay-tr c-tie p, TLDTkvtt, e
duy tr so lng d-tr-vay-trc-tiep, TLDTvtt,
mo t cho co nh. Trong tr ng h p na y, Nga n
Ha ng Trung ng cho n phng ca ch nha m va o
muc tieu d-tr-vay-mn (borrowed reserve tar-
geting). Ngan Hang Trung ng Hoa Ky ap dung
phng cach nay t cuoi nam 1982 en nay. Tuy
nhie n, mu c tie u d -tr -vay-m n co pha n uye n
chuyen hn. Thay v gi mot muc tieu co nh,
Nga n Ha ng Trung ng nh gi i ha n tre n va
gii han di (target band) va gi cho so lng
d-tr-vay-trc-tiep, TLDTvtt, nam trong gii han
o .
Trong nhng thap nien 1920, 1950 va 1960 Ngan
Hang Trung ng a ap dung phng cach nham
vao muc tieu sai-biet-d-tr-hng-dng (net free
reserve targeting), SBDT > 0. Phng cach nay
cung giong vi phng cach nham vao muc tieu
d-tr-vay-mn nhng ch khac cho la Ngan
Ha ng Trung ng gi cho so l ng sai-bie t-d -
tr-tha-lng nam mot cho co nh.
Nh vay cho thay chnh sach lai suat NHT (dis-
count rate policy) cu a Nga n Ha ng Trung ng
ong mot vai tro quan trong trong viec ieu dan
424
lai suat d tr. Vi phng cach nham vao muc
tie u d -tr -vay-tr c-tie p, s ie u chnh la i sua t
NHT cua Ngan Hang Trung ng se dan en
s ieu chnh lai suat d tr tren th trng mc
o tng ng (for-for-one ratio). Anh hng
cua s ieu chnh lai suat NHT oi vi lai suat
d tr se kem hn trong phng cach nham vao
mu c tie u d -tr -kho ng-vay-tr c-tie p. La i sua t
NHT se khong con thc dung (would be irrel-
evant) neu Ngan Hang Trung ng cung ng qua
nhieu so lng d-tr-khong-vay-trc-tiep va lam
cho lai suat d tr xuong thap hn lai suat NHT.
La i sua t NHT cu ng kho ng co n thch du ng khi
Ngan Hang Trung ng trc tiep nham vao muc
tieu lai suat d tr.
Vu 1ro Cou CHCV & |DV
1rong Chnh Such 1on 1o
T nhng nam au cua thap nien 1970 cho en
nay, Nga n Ha ng Trung ng a nhie u la n thay
oi cai neo cua chnh sach tien te. Va trong so
nh ng ca i neo o , so d -tr -vay-tr c- tie p,
TLDTvtt, va so d -tr -kho ng-vay-tr c-tie p,
TLDTkvtt, co mot ieu khac biet rat ln. o la,
so d-tr-vay-trc-tiep la do ca hang cho vay cua
Ngan Hang Trung ng (Feds discount window)
cung ng trong khi so d-tr-khong-vay-trc-tiep
do canh tay ieu van mua ban cong phieu cung
425
ng (Fed open market operation). Nga n Ha ng
Trung ng co the khong che trc tiep so d-tr-
khong-vay-trc-tiep do canh tay ieu van mua ban
cong phieu cung ng nhng nhu cau cua so d-
tr-vay-trc-tiep do ca hang cho vay cua Ngan
Ha ng Trung ng cung ng la i tu y thuo c va o
khoang cach (spread) gia lai suat d tr va lai
suat NHT.
Suot trong thap nien 1970, cai neo cho chnh sach
tien te cua Ngan Hang Trung ng la lai suat d
tr. Ngan Hang Trung ng trc tiep nham vao
lai suat d tr va duy tr no mc o a c nh
e gian tiep ieu dan mc tong lng tien te lu
ha nh theo c muo n. Nga n Ha ng Trung ng
quye t nh mu c tie u la i sua t d tr va s du ng
canh tay ieu van mua ban cong phieu e gi cho
mc lai suat d tr nam trong tam muc tieu that
hep (norrow target band). Chieu theo muc tieu
lai suat d tr, Uy Ban ieu Van Mua Ban Cong
Phieu (Federal Open Market Committee) c tnh
mc tang trng cho tong lng tien te lu hanh
(money growth objectives). D i phng ca ch
thc thi chnh sach tien te bang cach neo lai
suat d tr mot mc co nh (pegging the fed
fund rate) nh the nay, nhng thay oi tren mc
la i sua t NHT ch a nh h ng e n khoa ng ca ch
gia lai suat d tr va lai suat NHT va v vay
anh hng en t le phan chia gia tong lng
d-tr-vay-trc-tiep, TLDTvtt, va tong lng d-
426
tr-khong-vay-trc-tiep, TLDTkvtt, cua tong lng
d tr, TLDT, co nh. Gia du nh Ngan Hang
Trung ng va nang lai suat NHT va lai suat
d tr van con cao hn lai suat NHT. Vay mn
d tr trc tiep tai ca hang cho vay d tr cua
Nga n Ha ng Trung ng theo o gia m b t ha p
dan (decrease the incentive) so vi vay mn t
th trng d tr va v the dan en s giam sut
tren so lng nhu cau cua d-tr-vay-trc-tiep (de-
crease the quantity demanded of borrowed re-
serves) va da n e n s gia ta ng nhu ca u d -tr -
kho ng-vay-tr c-tie p (increase demand for
nonborrowed reserves). Vi tong lng d tr co
nh, gia tang tren nhu cau d-tr-khong-vay-trc-
tiep tao ra ap lc nang e lam cho lai suat d tr
gia tang (upward pressure on the fed fund rate).
Tuy nhien, di chnh sach nay, Ngan Hang Trung
ng se cung ng so lng d-tr-khong-vay-trc-
tiep bang cach thu mua mot so chng khoang qua
canh tay ieu van mua ban cong phieu. Ket qua
la lai suat d tr va tong lng d tr van y nh
trc nhng so d-tr-khong-vay-trc-tiep nhieu
hn trc va ngc lai so d-tr-vay-trc-tiep t
hn trc.
au thang 10 nam 1979, Ngan Hang Trung ng
chon cai neo mi cho chnh sach sach tien te, t
la i sua t d tr qua d -tr -kho ng-vay-tr c-tie p.
Cung gia du la lai suat d tr ang cao hn lai
suat NHT va Ngan Hang Trung ng va nang
427
lai suat NHT cho nen khoang cach gia lai suat
NHT va lai suat d tr giam xuong. ieu nay
la m cho vay m n d tr ta i c a ha ng cho vay
cu a Nga n Ha ng Trung ng gia m b t ha p da n
hn so vi vay mn t th trng d tr va lam
cho gia tang nhu cau d-tr-khong-vay-trc-tiep.
Di phng cach thc thi chnh sach nham vao
muc tieu d-tr-khong-vay-trc-tiep, tong lng
d-tr-khong-vay-trc-tiep c duy tr mot mc
co nh (target for nonborrowed reserve was
fixed). Tuy nhien, Ngan Hang Trung ng khong
bm them d tr mi vao th trng v vay thay
oi nhu cau (demand shift) tao ra ap lc ay va
lam cho lai suat d tr gia tang cho en khi khoang
cach gia lai suat d tr va lai suat NHT tr lai
nh luc trc.
en thang 10 nam 1982, Ngan Hang Trung ng
lai chon lay mot cai neo khac cho chnh sach tien
te, t d-tr-khong-vay-trc-tiep qua d-tr-vay-
trc-tiep. Di phng cach nham vao muc tieu
d -tr -vay-tr c-tie p, U y Ban ie u Va n th ng
xuyen tai nh mc o han che d tr (periodi-
cally specifies a desired degree of reserve re-
straint). Han che d tr ay co y noi ti han che
d tr tren th trng, tc la han che so lng d-
tr -kho ng-vay-tr c-tie p. Ha n che hn cu ng co
ngha la lam cho mc d-tr-vay-trc-tiep cao hn
(more restraint means a higher level of borrow-
ing). Canh tay mua ban cong phieu theo o cung
428
ng mot so lng d-tr-khong-vay-trc-tiep phu
hp vi muc tieu d-tr-vay-trc-tiep va vi nhu
cau tong lng d tr (consistent with the desired
level of borrowed reserves and the demand for
total reserves). Gia tang cua lai suat NHT di
phng cach nay trc tien lam giam khoang cach
gia lai suat d tr va lai suat NHT va lam chuyen
o i nhu ca u d tr , nhu ca u d -tr -kho ng-vay-
tr c-tie p gia ta ng trong khi nhu ca u d -tr -vay-
tr c-tie p gia m xuo ng. e gi cho d -tr -vay-
trc-tiep ng mot so lng nhat nh, lai suat
d tr gia tang cho en khi khoang cach gia lai
sua t d tr va la i sua t NHT tr la i nh tr c.
Ket qua la thay oi cua lai suat NHT di phng
cach nham vao muc tieu d-tr-vay-trc-tiep cung
anh hng en lai suat d tr giong nh la phng
cach nham vao muc tieu d-tr-khong-vay-trc-
tie p.
T cuoi thap nien 1980 cho en nay, Ngan Hang
Trung ng them mot lan na s dung tr lai cai
neo lai suat d tr va cang ngay cang tuy thuoc
nhieu hn. Trong suot thap nien 1990, moc noi
gia lai suat d tr va lai suat NHT co phan yeu
kem (the link between the discount and fund rates
weaken somewhat). Thay oi tren lai suat NHT
ch dan en thay nho hn tren lai suat d tr v
mo t pha n a nh h ng cu a no b trie t tie u b i s
thay oi cua muc tieu d-tr-vay-trc-tiep. Xem
Ch6-11.
429
|oc 1nh
1ong Loong Do-1ro-
Doo-Chnh-Vun-Hunh
Sau khi c tnh mu c tie u d tr cho he tho ng
ngan hang, bc ke tiep trong tien trnh thc thi
chnh sach tien te la c tnh tong lng d-tr-
ieu-chnh-van-hanh, TLDTcvh, e hoa giai tac
ong cua nhng yeu to van hanh (operating fac-
tors) trong he thong tien te. Co tat ca khoang 15
yeu to. Trong o co 4 yeu to quan trong nhat: ky
thac cua Cong Kho Trung ng, ky thac cua ngan
hang trung ng ngoai quoc, ngan khoan noi, va
tien mat ang lu hanh.
Cong Kho Trung ng Hoa Ky ky thac ngan quy
cua quoc gia vao hai loai trng muc. Mot phan
ngan quy cua quoc gia c gi vao mot trng
mu c chi tra ta i Nga n Ha ng Trung ng tng
ng vi loai trng muc ky-thac-rut-theo-nhu-
cau (checking account) cua ca nhan, Tat ca chi
phieu do Cong Kho Trung ng ky ra la t trng
mu c na y. Tho ng th ng to n so (balance) cu a
trng muc c duy tr mc $5 t my kim. Phan
ngan quy con lai cua quoc gia c a vao nhng
trng muc thue-va-cho-vay-cua-cong-kho (Trea-
sury Tax and Loan accounts; TT&L account) tai
nhng ngan hang thng mai (commercial banks).
430
Nhng ngan hang nay eu co thanh lap gii han
toi a (upper limit) cho trng muc thue-va-cho-
vay-cu a-co ng-kho v hai ly do. Th nha t, loa i
trng muc nay tao li rat t cho nhng ngan hang
thng mai v ho phai tra lai ph cho Cong Kho
Trung ng vi mc lai suat gan bang vi mc lai
suat d tr. Th hai, loai trng muc nay phai
c bao chng ay u (must be collateralized;
fully backed by security holdings), v vay, nhng
ngan hang thng mai ch co the bao chng ti
mot gii han nao o. Khi trng muc a len en
to i a, ta t ca nga n khoa n v t tre n gi i ha n se
c t ong chuyen qua (to be automatically re-
mitted) trng mu c cu a Co ng Kho Trung ng
tai Ngan Hang Trung ng. Gii han cho trng
muc loai nay vao khoang $32 t my kim. Trong
mua thue, ngan khoan o vao trng muc co the
len en tren $40 t my kim. Nh vay, co khoang
$8 t my kim tren gii han se c chuyen qua
trng muc cua Cong Kho Trung ng tai Ngan
Hang Trung ng. Vi $8 t my kim c chuyen
van qua Ngan Hang Trung ng, trng muc cua
Cong Kho Trung ng vt tren mc ton khoan
bnh thng t ra cung vao khoang $3 t my kim.
So $3 t my kim o thc ra la so d tr b t ong
va n ha nh ra kho i he tho ng nga n ha ng (drained
reserves). Do o , Nga n Ha ng Trung ng ca n
phai hoa giai anh hng cua $3 t my kim b van
ha nh ra kho i he tho ng ba ng ca ch a $3 t my
kim kha c tr va o he tho ng (add reserves) ne u
431
ky Thar 6ua ky Thar 6ua
6ong kho 6ong kho
Trung 0ong Trung 0ong
u Tru u Tru
= =
muo n duy tr to ng l ng d tr m c co nh.
Tom lai khi so lng ky thac cua Cong Kho Trung
ng gia tang (treasury deposits increased), tong
l ng d tr gia m xuo ng (resevers decreased)
mot so lng tng ng. Xem Ch6-14.
Nhng ngan hang trung ng cua ngoai quoc (for-
eign central banks) eu co m trng muc tai Ngan
Hang Trung ng cua Hoa Ky cho muc ch ieu
van hoi oai (foreign exchange operation). Neu
nga n ha ng cu a ngoa i quo c mua o ng o la cu a
Hoa Ky , th du nh Banc of Mexico mua $300
trieu my kim, ngan khoan o se c chuyen t
nga n ha ng cu a Hoa Ky ha i ngoa i va o trng
muc cua Ngan Hang Trung ng Me Tay C tai
Ngan Hang Trung ng Hoa Ky. Giao hoan tren
Ch6-14
432
ky Thar 6ua
hgan hang Trung
Uong hgoaI uor
Tong Luong
u Tru
=
co tac ong van hanh $300 trieu my kim ra khoi
he tho ng d tr cu a Hoa Ky . e hoa gia i ta c
ong van hanh o, Ngan Hang Trung ng phai
a $300 trie u my kim kha c tr ng c va o he
thong neu muon duy tr tong lng d tr mc
co nh. Nh va y, gia ta ng tre n to ng l ng ky
thac cua nhng ngan hang trung ng ngoai quoc
(foreign central bank deposits) se la m gia m su t
tong lng d tr trong he thong ngan hang Hoa
Ky mot so lng tng ng. Xem Ch6-15.
Co le mot trong nhng van hanh bat thng nhat
la s thay o i tre n to ng l ng nga n khoa n no i.
Thong thng kho khan gay ra la v nhng yeu to
bat thng lam cho ngan-khoan-noi-v-tr-tre-giao-
hoan (holdover float) gia tang. Neu tong lng
Ch6-15
433
hgan khoan hoI
Tong Luong
u Tru
=
ngan khoan noi gia tang $100 trieu my kim, tong
lng d tr cung gia tang $100 trieu. Tac ong
cua ngan khoan noi lam lam phat he thong d tr.
Do o, neu muon duy tr tong lng d tr mc
co nh, Ngan Hang Trung ng phai lam cho he
thong d tr bt i mot so lng tng ng e
hoa giai tac ong van hanh cua ngan khoan noi
o. Xem Ch6-16.
Yeu to th t la tien mat ang lu hanh (currency
in circulation). Tien mat ang lu hanh la so tien
giay (dollar bills) va tien kim loai (coins) trong tay
cua cong chung, TMcc, khac vi d tr la so tien
ma t na m trong kho ch a cu a nh ng nga n ha ng.
Khi cong chung en ngan hang ky thac e rut ra
mot so tien mat t trng muc cua ho (withdraw-
Ch6-16
434
TIan MaI Trong
Tay 6ong 6hung
(ang Luu hanh)
Tong Luong
u Tru
=
ing cash) hoac oi lay tien mat t mot tam ngan
phieu (cashing a check), tren thc te, cong chung
a rut mot so d tr ra khoi he thong ngan hang.
Nh vay, gia tang tren tong lng tien mat trong
tay co ng chu ng la m gia m i to ng l ng d tr .
Muo n duy tr to ng l ng d tr m c co nh,
Ngan Hang Trung ng phai cong mot so lng
tng ng va o he tho ng d tr e hoa gia i ta c
ong van hanh cua tien mat lu hanh. Xem Ch6-
17.
S van hanh cua nhng yeu to tren lam thay oi
tong lng d tr cua he thong ngan hang. e
hoa gia i, Nga n Ha ng Trung ng c tnh to ng
l ng d tr a thay o i do nh ng ye u to va n
ha nh tre n ga y ra, TLDTcvh, va ie u va n hoa t
Ch6-17
435
Uor Tnh Tong Luong uTru
Iau6hnhVanhanh
T
ien mat luu hanh $5O
Ky thac cua Cung Khu 2OO
Ky thac cua hhTu nguai quuc 1OO
hgan khuan nui +1OO
TL0Tdcvh +Z60
Chu Thich:
gia tang
van hanh ra khui he thung; lam mat du tru
+ van hanh vau he thung du tru; lam tang du tru
ong mua ban cong phieu e cong them hoac tr
bt mot so lng d tr tng ng vao he thong
ngan hang. Xem Ch6-18.
|oc 1nh 1ong Loong
Do-1ro-om-Xu
Bc ke tiep trong tien trnh thc thi chnh sach
tien te la c tnh tong lng d tr can phai bm
vao hoac xa ra khoi he thong e at muc tieu d
tr theo c tnh. Tuy thuoc Ngan Hang Trung
ng nham vao muc tieu tong lng d tr, TLDT,
tong lng d-tr-khong-vay-trc- tiep, TLDTkvtt,
Ch6-18
436
Uor Tnh Tong Luong u Tru 6an 8om
Vao hoar Xa khoI ha Thong hgan hang
TLDTkvtt (chu ky t) +5,000
TLDTcvh +250
Tong Cong +5250
TLDTkvtt (chu ky t+1) -5,100
TLDTbx 160
hoa c to ng l ng d -tr -vay-tr c-tie p, TLDTvtt,
Nga n Ha ng Trung ng em TLDT hoa c
TLDTkvtt hoac TLDTvtt cua chu ky trc cong
cho to ng l ng d -tr -ie u-chnh-va n-ha nh,
TLDTcvh, roi em thanh so (result) so sanh vi
TLDT hoac TLDTvtt hoac TLDTkvtt c tnh cho
chu ky ke va c thanh lap trong bc c tnh
muc tieu. S sai biet gia thanh so va muc tieu la
so lng d tr ma Ngan Hang Trung ng phai
ieu chnh qua bo phan ieu van cong phieu. Cach
c tnh tong lng d-tr-bm-xa, TLDTbx trong
Ch6-19 da tren gia du la Ngan Hang Trung ng
nham vao TLDTkvtt. Xem Ch6-19.
Vach Chng Trnh &
Chon Cong Cu Hanh S
Ch6-19
437
Mo i chu ky ie u chnh (maintenance period) la
hai tuan le. Muon at c hieu qua trong chng
trnh hanh ong, Ngan Hang Trung ng can c
oan nhu cau d tr cua ngan hang trc o t
bon cho ti sau tuan le. Khoang 90% hoat ong
mua ban cong phieu cua Ngan Hang Trung ng
la e hoa gia i ta c o ng cu a nh ng ye u to va n
hanh gay ra, tc la ch ieu lng va mang tnh
chat thuan tuy ky thuat. Con 10% kia mi thc s
co y ieu hng chnh sach tien te.
Muon cong them d tr (to add reserves), Ngan
Hang Trung ng co ba phng tien hanh s:
thc thu thu mua cong phieu t nhng ai ly
nong cot (outright purchase securities from pri-
mary dealers),
th c thu thu mua co ng phie u t nh ng nga n
hang trung ng ngoai quoc (outright purchase
of secutities from foreign central banks),
s dung cong cu giao-c-ban-mua-oi-lng
(repos) vi nhng ai ly nong cot (system repos)
hoa c v i nh ng nga n ha ng trung ng ngoa i
quoc (customer repos)
Muon giam bt d tr (to drain reserves), Ngan
Hang Trung ng cung dung ba phng tien tren
nhng hanh s ngc lai. o la:
thc thu ban cong phieu cho nhng ai ly nong
cot (outright sales of securities to primary deal-
ers),
438
thc thu ban cong phieu cho nhng ngan hang
trung ng ngoa i quo c (outright sales of
secutities to foreign central banks),
s dung cong cu giao-c-mua-ban-oi-lng
(reverse repos).
Thc thu thu mua hoac thc thu ban cong phieu
se co ng the m hoa c gia m b t d tr vnh vie n.
Con nhng tn phieu giao oi hu han eu co tnh
cach tam thi. Thi han giao oi co the la mot
ngay cho ti mot tuan tuy vao nhu cau cua Ngan
Ha ng Trung ng. V i co ng cu giao- c-ba n-
mua-oi-lng (repos; repurchase agreement; RP),
Nga n Ha ng Trung ng thu mua mo t so ch ng
khoan t nhng ai ly nong cot vi giao c la se
ban lai cho moi ai ly so chng khoan o [hoac
mo t so ch ng khoa n tng ng] mo t nga y
nh trc vi mot gia nh trc. Ngc lai, vi
co ng cu giao- c-mua-ba n-o i-l ng (reverse
repo; matched sales-purchase agreement; MSP,
Ngan Hang Trung ng ban ra mot so cong kho
phieu cho nhng ai ly mua ban chng khoan vi
giao c la se mua la i t mo i a i ly so l ng
chng khoan o vao lan thu mua ke (linked match-
ing contract for subsequent purchase from each
participating dealer). V nhng giao c chuyen
nh ng e u co the cha p (secured) cho ne n la i
suat rat thap, thong thng th di mc lai suat
d tr. Lai suat d tr la gia cho vay mn d tr
va khong co the chap (unsecured borrowing).
439
D a tre n ca ch ha nh s nhie u na m, Nga n Ha ng
Trung ng co khuynh h ng cho n nh ng tn
phieu giao oi (repurchase agreements or repos,
or RPs + reverse repurchase agreements, or re-
verse repos, or reverse RPs) ngan han theo mot
qui c.
Neu muon tam thi cong them mot so lng d
tr kha ln vao he thong ngan hang, Ngan Hang
Trung ng co khuynh hng chon cong cu giao-
c-ban-mua-oi-lng vi nhng ai ly mua ban
chng khoan (system repos). Ngc lai, neu muon
tam thi cong them mot so t d tr vao he thong
nga n ha ng, Nga n Ha ng Trung ng co khuynh
hng chon cong cu giao-c-ban-mua-oi-lng
vi nhng ngan hang trung ng ngoai quoc (cus-
tomer repos). Thong thng nhng giao-c-ban-
mua-oi-lng vi nhng ngan hang trung ng
ngoai quoc khong vt qua $3 t my kim. Trong
hai trng hp nay, Ngan Hang Trung ng chon
phng tien theo so lng.
Nga n Ha ng Trung ng co khuynh h ng cho n
co ng cu giao- c-ba n-mua-o i-l ng-mo t-e m
(overnight repos) vi ngu y e cho th trng biet
muc tieu lai suat cua Ngan Hang Trung ng. S
du ng co ng cu giao- c-ba n-mua-o i-l ng-mo t-
em c coi la hanh ong manh (aggressive
move) co ngu y rat ro cua Ngan Hang Trung ng.
Ngu y o la lai suat d tr tren th trng cao hn
440
mu c tie u t nha t la 25 ie m ca n ba n (0.25%).
Ngc lai neu nh lai suat d tr tng ng vi
mu c tie u, Nga n Ha ng Trung ng co khuynh
hng chon cong cu giao-c-ban-mua-oi-lng-
nhie u-nga y (term repos). S du ng phng tie n
giao-c-ban-mua-oi-lng-nhieu-ngay c coi
la thuan tuy ky thuat, tc la ch e duy tr va
khong co an y.
Co mo t ie u ra t ro la Nga n Ha ng Trung ng
khong bao gi dung cong cu giao-c-ban-mua-
oi-lng-nhieu-ngay e bao cho th trng biet
phng hng cua chnh sach.
Nbo Cao Qoan ty
Hc Tbong Ticn Tc
Tien te va he thong tai vu la huyet mach cua nen
kinh te th trng t do. Tien te la huyet con he
thong tai vu la mach e tai huyet. Sinh hoat va
mc phat trien cua mot nen kinh te th trng oi
hoi he thong tai vu phai duy tr mc o tien te lu
hanh va u e ap ng nhu cau phat trien va
u cua nen kinh te o (appropriate level and ex-
pansion of money supply). Co ieu la nhng ngan
hang thng nghiep la nhng c s tai vu doanh
thng kie m l i cho ne n a p ng nhu ca u cu a
than chu, khong phai nhu cau cua toan bo kinh te,
441
e kiem li mi thc s la cho ho quan tam. Vi
khuynh hng kiem li toi a moi ngan hang se
cho vay ti mc toi a, nhng khong vt ra ngoai
qui che ba o hie m cu a nga n ha ng o (expanded
its loans to the highest level consistent with safety).
Neu tat ca ngan hang eu lam vay so lng tien
te lu hanh gia tang qua nhieu va qua nhanh co
the lam thng ton en nen kinh te. Do o, e
on nh nen kinh te, he thong ngan hang can phai
c kem che (require restraint).
Va ngc lai, oi khi he thong ngan hang khong
co u tien te e cho vay. Neu khong co u so
lng tien te lu hanh e ap ng ung vi nhu
cau phat trien, nen kinh te cung co the b thng
to n. Do o he tho ng nga n ha ng ca n pha i c
cung cap so lng tien te mi (additional reserves
to expand loans).
He thong ngan hang t no cung khong vng chac
(fragile). Nhng ngan hang noi a lien i nhau
qua thi th trng lien ngan hang (linked together
by the interbank market) v pha i vay m n la n
nhau e ap ng nhu cau tao ra bi s bien oi
cua lu hoat tien te (fluctuation of liquidity). Trong
ma ng l i o , o i khi ch ca n mo t nga n ha ng
khong u so lng ln d tr e ap ng nhu cau
(to meet obligation) bat cht co the gay ra phan
ng day chuyen cho ca he thong ngan hang (cas-
cade through the banking system) va e doa trc
442
tiep ti toan khu vc tai chnh (financial sector).
Them vao o mang li tai chnh quoc te va mang
li tai chnh noi a cang luc cang an ket chang
cht vi nhau nhieu hn. Ngan hang ngoai quoc
va ngan hang noi a dng nh khong con bien
gii. Tai chnh c chuyen van khap toan cau
vi van toc cha tng co. Theo o nhng phan
ng day chuyen cung manh hn va hau qua cua
chu ng cu ng tra m tro ng hn; ie n hnh la cuo c
khung hoang tai chnh A Chau va qua. Trc
nhng hiem hoa tai chnh o moi ngan hang ch
co kha nang rat gii han e t bao ve no.
V nhng ly do tren tat ca nhng nc tien tien
tren the gii eu co quan ly he thong tien te cua
quoc gia (try to manage their monetary systems).
Tam Anb Hoong
Coa NHT
Quye n l c cu a NHT va a nh h ng cu a chnh
sach tien te do NHT ban hanh oi vi hoat ong
kinh te va nhat la oi vi he thong ngan hang a
c noi en rat nhieu. Tuy nhien e nhn thay
tam anh hng cua chnh sach tien te rong en
mc nao chung ta phai nhn t mot goc o khac,
goc o tng quan gia lai suat ngan han oi vi
nh ng th tr ng ta i chnh nh la th tr ng co
443
phie u, th tr ng tra i phie u, th tr ng ho i oa i
van van,
Do Vo Lu Sout
Nga n Ha ng Trung ng co kha na ng ie u da n
lai suat cua th trng tien te (money market rates)
mot cach hieu qua qua lai suat d tr bang cach
ieu hng va ieu lng tong lng d tr, tong
lng d-tr-vay-trc-tiep va tong lng d-tr-
khong-vay-trc-tiep do Ngan HAng Trung ng
cung ng cho he thong ngan hang.
Lai suat d tr la lai suat can ban da vao o tat ca
nhng lai suat khac cua th trng tien te se c
nh theo. Lai suat noi (prime rate), lai suat ky-
tha c-nh-ky -ba-tha ng (3-month CD), la i sua t
co ng-phie u-du-ky -ba-tha ng (3-month T-Bills) la
nhng th du ien hnh cua loai lai suat ngan han.
Lai suat noi la mc lai suat ngan hang ap dung
cho nhng cong ty thng nghiep co uy tn nhat
e tnh gia cho vay tha noi (float ing rate loan).
Xem Ch6-20
Lai suat dai han khong nam trong tam khong che
trc tiep cua Ngan Hang Trung ng. Lai suat
dai han do th trng quyet nh va tuy thuoc vao
nhieu yeu to trong o co ca mc lam phat, mc
cung cau, mc o kha tn (credit risk) cua chng
khoan van van. Chnh v vay, tng quan gia
444
T
n
g

Q
u
a
n

G
i
a

L
a
i

S
u
a
t

N
H
T

&

N
h
n
g

L
a
i

S
u
a
t

N
g
a
n

H
a
n
0 5
1
0
1
5
2
0
2
5
7
0
7
3
7
6
7
9
8
2
8
5
8
8
9
1
9
4
9
7
T
h
a
n
g
,

N
a
m
L a i S u a t T r u n g B n h
H a n g T h a n g ( % )
L
a
i

S
u
a
t

N
H
T
L
a
i

S
u
a
t

D

T
r
L
a
i

S
u
a
t

N
o
i
L
a
i

S
u
a
t

K
y

T
h
a
c

n
h

K
y

3

T
h
a
n
g
Ch6-20
445
lai suat ngan han va lai suat dai han oi khi rat
ph c ta p va kho ng theo mo t h ng trnh ro re t.
Th du nh khi Nga n Ha ng Trung ng co n i
long them chnh tien te bang cach cho ha mc lai
suat d tr. Lai nhuan hien hanh cua tat ca chng
khoan ngan han eu theo o ma ha xuong. ung
ra, mc lai nhuan hien hanh cua chng khoan dai
ha n ne n i cu ng chie u v i la i nhua n hie n ha nh
cua chng khoan ngan han. Tuy nhien neu gii
au t lo ngai s lam phat trong tng lai, lai nhuan
hien hanh cua chng khoan dai han co the i ngc
lai. oi vi chng khoan ngan han, lam phat trong
tng lai kho ng la ie u a ng quan ta m la m.
Nhng oi vi chng khoan dai han, lam phat lai
la mot hiem hoa ln. V vay, phan ng cua th
tr ng ch ng khoa n da i ha n o i v i quye t nh
ni long chnh sach tien te cua NganHang Trung
ng i trai ngc vi phan ng cua th trng
ch ng khoa n nga n ha n. Cu ng cu ng mo t hoa n
canh nh tren, nhng neu Ngan Hang Trung ng
ha lai suat ngan han that nhieu (aggressive easing
credit), lai suat cua nhng chng khoan dai han
lai phan ng cung chieu vi lai suat cua nhng
chng khoan ngan han.
Do Vo 1h 1roong
Ho Dou
446
Gia tr cua chu te tuy thuoc vao tng quan gia
mc lai suat tai noi ia va mc lai suat hai ngoai.
Neu sai biet (spread) gia lai suat cua quoc gia va
lai suat cua nc ngoai gia tang, ban v cua quoc
gia se co gia hn tren th trng giao hoan. Ngc
lai, neu sai biet gia lai suat cua quoc gia va lai
suat cua nc ngoai giam xuong, ban v cua quoc
gia se mat gia. Th du nh khi sai biet gia mc
lai suat cua Hoa Ky va cua Nhat Ban gia tang,
ong o la cua Hoa Ky se tang gia so vi ong
deng (yen) cua Nhat Ban. Ngc lai, khi sai biet
nay giam xuong, ong o se giam gia so vi ong
deng. Sai biet ay co y noi mc lai suat cua
Hoa Ky tr cho mc lai suat cua Nhat Ban.
Ly do ong o la co gia hn ong deng la v khi
sai biet gia mc lai suat cua Hoa Ky so vi mc
lai suat cua Nhat Ban gia tang, gii au t tai
Nhat Ban can ong my kim e mua nhng chng
khoan cho li nhuan nh ky (fixed income secu-
rities) cua Hoa Ky. Nhu cau gia tang lam cho gia
cua ong o la gia tang. Ngc lai, khi sai biet
gia mc lai suat cua Hoa Ky so vi mc lai suat
cua Nhat Ban giam xuong, von au t co khuynh
hng o vao Nhat Ban va ong deng co khuynh
hng len gia so vi ong o la cua Hoa Ky.
a so quo c gia tre n the gi i e u co giao hoa n
thng mai vi nhng quoc gia khac (international
trade) va a so eu co chu te (nations money),
447
tc la tien cua chu quoc. Tien cua nhng quoc gia
ngoai quoc c goi la ngoai te (foreign money).
ong o la la chu te trong khi ong phang (franc)
cua Phap, ong deng (yen) cua Nhat, ong phao
(pound) cu a Anh, o ng o la (Canadian Dollar)
cua Gia Na ai, ong quan (Yuan) cua Trung Hoa,
van van eu la ngoai te tai chu quoc Hoa Ky. Va
ngc lai, ong o la Hoa Ky la ngoai te tai nhng
chu quoc khac. Gia tr cua mot ngoai te so vi
mot n v chu te c goi la ty le giao hoan tien
te hay la mc hoi oai (foreign exchange rate).
Gia du ty le giao hoan tien te cua ong o la Hoa
Ky so v i o ng deng cu a Nha t la 129.8. ie u
na y co ngha la mo t o ng my kim co the mua
c 129.8 deng cua Nhat, hay la:
$129.8 deng
Ty Le Giao Hoan =
$1 my kim
Tng t, mc hoi oai cua ong o la Hoa Ky
vi ong bat (baht) cua Thai Lan la 51.25. ieu
nay co ngha la mot ong o la cua Hoa Ky co the
mua c 51.25 ong bat cua Thai, hay la:
$51.25 ba t
T Le Giao Hoan =
$1 my kim
448
Mc hoi oai quyet nh gia cua chu te ma ngoai
quoc dung e mua hang hoa va dch vu cua chu
quoc va, ong thi, cung quyet nh gia cua ngoai
te chu quo c du ng e mua ha ng hoa va dch vu
cua ngoai quoc. Tren thng trng quoc te, tat
ca nhng quoc gia tren the gii eu co nh mc
hoi oai vi tat ca nhng quoc gia khac.
Giong nh gia cua nhng th khac, ty le giao hoan
tien te troi sut theo can can cung cau. Trong ngon
ng giao hoan tien te, chu te b mat gia cung co
ngha la ngoai te len gia. Va ngc lai, ngoai te
len gia cung co ngha la chu te b mat gia. Neu
nhu cau ngoai te gia tang, ngoai te se len gia va
v vay ty le hoi oai phia chu te se giam xuong.
Noi mot cach khac, mot n v chu te mua c t
ngoai te hn so vi trc o. Ngc lai neu nhu
cau cua ngoai te giam xuong, ngoai te se b sut
gia va ty le hoi oai phia chu te se gia tang. Noi
mot cach khac, mot n v chu te co the mua c
nhieu ngoai te hn so vi trc o.
Nhng ch tien b sut gia hoac tien b mat gia
ra t quen thuo c. Nhng nh ng ch na y th c ra
muon noi ti ieu g? Neu noi ve tng quan cua
ong tien vi mc lam phat, tien b mat gia co y
cho bie t la o ng tie n cu a quo c gia mua c t
hn so vi trc o hang hoa va dch vu san
xuat trong noi a. Noi mot cach khac, mai lc
noi te b sut giam v lam phat cua quoc gia. Ngc
449
lai, khi tien co gia, mai lc cua noi te gia tang v
la m pha t gia m xuo ng va , v va y, o ng tie n cu a
quoc gia mua c nhieu hn so vi trc o
hang hoa va dch vu san xuat trong noi a. Con
nh noi ve hoi oai tren th trng the gii, tien
b sut gia co y cho biet la chu te mua c t hn
so vi trc o ong ngoai te. Th du, ong
o la cua Hoa Ky b sut gia co ngha la mot ong
my kim co the mua c t hn so v i tr c
o o ng deng cu a Nha t, o ng pha ng (franc)
cua Phap, ong mat (mark) cua c, van van. Va
v vay, ong o la cua Hoa Ky co the mua c t
hn so vi trc o hang hoa va dch vu do
nhng quoc gia khac san xuat. Noi mot cach khac,
khi ong o la Hoa Ky sut gia, dch vu va hang
hoa ngoai quoc nhap cang vao Hoa Ky tr nen
mac hn. Ngc lai, khi ong o la Hoa Ky len
gia, my kim co the mua c nhieu hn hang hoa
va dch vu cu a ngoa i quo c; t c la ha ng hoa va
dch vu cua ngoai quoc tr nen re hn.
Gia du nh mo t o ng o la cu a Hoa Ky tr gia
$200 deng cu a Nha t va o na m 1986 va tr gia
khoang $100 deng vao nam 1994. Trong trng
hp nay, ong o la cua Hoa Ky b sut gia so vi
ong deng cua Nhat tren th trng hoi oai. Cung
co the noi ngc lai la ong deng cua Nhat len
gia so vi ong o la cua Hoa Ky. Neu mot ong
o la mua c 100 ky ga o nha p ca ng t Nha t
va o na m 1986, va ne u gia ga o kho ng thay o i,
450
mot ong o la ch con mua c 50 ky gao vao
na m 1994. o i v i Hoa Ky , ga o nha p ca ng t
Nhat Ban tr nen mac mo hn. Ve mat Nhat Ban,
ne u $200 deng mua c mo t ca n tht bo nha p
cang t Hoa Ky vao nam 1986, va neu gia tht bo
khong thay oi, $200 deng mua c ti hai can
tht bo va o na m 1994. Nh va y, tht bo nha p
cang t Hoa Ky tr nen re hn oi vi Nhat Ban.
Khi ong my kim co gia (strong U.S. dollar), hang
hoa va dch vu nhap cang re hn cho cong chung
Hoa Ky, au t ngoai quoc cung re hn. Cong
va o o , o ng o la c gia co khuynh h ng
chan c lam phat tai Hoa Ky (tends to contain
inflation) bi v hang hoa va dch vu nhap cang re
hn cho nen gii san xuat hang hoa va dch vu
noi ia phai e gia hang hoa cua mnh e canh
tranh. Tuy nhien, dau la ong o la c gia co
cai li cua no, mat mat nguon li xuat cang cung
luc gia tang tieu thu hang hoa nhap cang la mot
e doa l n cho ne n kinh te cu a Hoa Ky . Tnh
trang tong lng nhap cang nhieu hn tong lng
xuat cang c goi la thieu lng mau dch (for-
eign trade deficit).
T nam 1980 cho en thang 3 nam 1985, gia tr
cua ong my kim gia tang nhanh chong va lien
tuc tren th trng hoi oai. Sau o ong my kim
mat gia nhanh chong va lien tuc trong giai oan
1985-1987. T 1988 ve sau, gia tr cua ong o
451
la len xuong trong mot gii han tng oi. Ngan
Ha ng Trung ng Hoa Ky du ng kie m so tng
quan hoi oai vi 10 quoc gia trong nhom G-10
(trade weighted exchange value of U.S. $ v/s G-
10) e o lng gia tr cua ong my kim tren th
trng quoc te.
Nhu ca u cu a o ng my kim tu y thuo c mo t pha n
vao nhu cau cua ngoai quoc cho hang hoa va dch
vu do Hoa Ky sa n xua t. Ne u nh ng quo c gia
khac tren the gii muon mua hang hoa va dch vu
cua Hoa Ky nhieu hn, ong my kim se tang gia.
Ng c la i, khi nhu ca u xua t ca ng (demand for
exports) gia m xuo ng, o ng my kim se ma t gia .
Khi ong my kim b mat gia, tc la tr nen re hn
so vi ngoai te, gia hang hoa va dch vu do Hoa
Ky xuat cang tr nen re hn so vi hang hoa va
dch vu ngoai quoc. Va v hang hoa va dch vu re
hn cho nen nhu cau xuat cang gia tang tr lai.
Ngoa i tr nh ng tr ng h p c c ky ba t th ng,
can can cung cau cua th trng hoi oai va can
can giao hoan thng mai lien tuc ieu chnh theo
kieu nay.
Mc Hoi oai Cua $1 ong My Kim
(Exchange Rate Per U.S. Dollar)
Quoc Gia n V Tien Mc Hoi oai
Anh Cat Li Pound 0.6137
A Can nh Peso 0.9999
United Arab Dirham 3.6725
452
Au Schilling 12.88O
An Bu Ruee 4O.275
Ai hhi Lan Funt O.728O
Bi Franc 87.74O
Bu Bau hha Escudu 187.25
Ba Tu Real 1.12O1
Chi LJi Fesu 458.5O
0u Thai Shekel 8.GO22
Ban Mach Krune G.O785
Bai Luan 0ullar 88.O8O
Buc Mark 1.882O
0ia ha Bai 0ullar 1.4858
hua Lan 0uilder 2.OG81
hung Kung 0ullar 7.7285
hung 0ia LJi Furint 2OG.74
Ma Lai A Ringgit 4.2752
Me Tay CJ Fesu 8.285O
ham han wun 1GO5.O
hhat Ban Yen 12O.8O
ha uy Krune 7.5G18
ham 0uJng Ruiah 785O.O
ham Fhi Rand 4.OG5O
S. Arabia Riyal 8.75OO
hga Ruble 5.OO5O
Fha Franc G.18G5
Fhan Lan Markka 5.5428
Fhi Luat Tan Fesu 41.57O
Singaure 0ullar 1.7545
Tan Tay Lan 0ullar 1.7247
Tay Ban hha Feseta 155.17
Thai Baht 51.25O
Thuy Si Franc 1.4O88
Trung hua Reminbi 8.2785
Tie Khac Kuruna 85.72G
Thuy Bien Kruna 8.O175
453
Thu hhi Ky Lira 212,47O
uc 0ullar 1.5828
Y Lira 18O2.O
Bahran 0inar O.877O
Culumbia Fesu 1818.58
Ecuadur Sucre 44O8.OO
0reece 0rachma 288.82
Jurdan 0inar O.7O75
Kuwait 0inar O.8OG8
Lebanun Fuund 152G.O
Malta Lira O.8OGO
Fakistan Ruee 48.5GO
Feru hew Sul 2.72G8
Fuland Zluty 8.545O
Sluvak Re Kuruna 85.2O5
uruguay hew Fesu O.O8OO
vene/uela Bulivar 5O7.75
MF S0R 1.888O
Do Vo 1h 1roong
Co lhoo
Co phieu c nh gia (stock evaluations) tren
kha na ng ta o ra l i nhua n cu a co ng ty. Tng
quan nay mat thiet va ro ret. V a so cong ty eu
co vay mn ngan va dai han cho nen li nhuan
cua cong ty tuy thuoc mot phan vao mc lai suat
hien hanh tren th trng (market interest rates).
Mot phan khac tuy thuoc vao ieu kien kinh te va
kha nang quan tr thng nghiep cua cong ty. Neu
tat ca nhng yeu to khac khong thay oi, thay oi
454
cua lai suat se lam thay oi lai ph vay mn va,
nh va y, a nh h ng e n l i nhua n cu a co ng ty.
Neu mc lai suat ha xuong, li nhuan trong tng
lai (future earnings) cua co phieu c chiet tr t
hn (discounted less) va gia tr hien tai (present
value) cua co phieu gia tang. Ngc lai, neu mc
lai suat gia tang, gia tr hien tai cua co phieu b
gia m xuo ng. Gia cu a co phie u co tng quan
cung chieu vi li nhuan cua cong ty va co tng
quan nghch chieu vi lai suat ngan han. V vay,
th trng co phieu phan ng kem lac quan khi lai
suat ngan han gia tang. Ngc lai, th trng co
phieu lac quan hn khi lai suat ngan han ha xuong.
Do Vo 1h 1roong
1ru lhoo
Gia du mot trai phieu co gia tr mac nhien $1,000
vi mc li nhuan nh ky 8.5% va han du ky 10
nam. Gia du them la vi mc lai suat hien hanh
7%, trai phieu nay ang c ban ra tren th trng
gia $1,000. Sau o , ne u lo nga i la m pha t,
Ngan Hang Trung ng ban hanh chnh sach kem
ham. Mc lai suat tren th trng nhay vot len
9%. Vi mc lai suat mi, 8.5% li nhuan nh
ky cua trai phieu khong con hap dan na cho nen
gia cua trai phieu giam i, gia du ch con $800.
Ngc lai, neu lo ngai kinh te tr tre, Ngan Hang
455
Trung ng chon chnh sach phat huy. Mc lai
suat tren th trng giam t 7% xuong 5%. Vi
mc lai suat mi, 8.5% li nhuan nh ky cua trai
phieu tr nen hap dan hn va, v vay, gia cua trai
phieu gia tang, gia du len en $1,200. T gia du
tre n cho tha y gia cu a tra i phie u co tng quan
ngc chieu vi lai suat ngan han. Khi lai suat
ngan han gia tang trai phieu b mat gia. Ngc
lai, khi lai suat ngan han ha xuong, gia cua trai
phieu tang len.
Gioi Han Coa
Cbnb Sacb Ticn Tc
Quan ly toan bo he thong tien te la cong viec cc
ky phc tap va kho khan. Ch nh vao chnh sach
va nhng phng tien ieu hng cua NHT cung
cha u hieu qua.
Mot khoang cach thi gian vo chng t thi iem
NHT bat au hanh ong cho en luc nhn thay
ke t qua (serious time lags appear between Fed
actions and effects) la mot chng ngai khong nho.
Ch i ket qua cua bc trc roi mi thi hanh
bc ke tiep hoac mi thay oi chnh sach co the
a en tnh trang hanh ong qua tre. Ngc lai
hanh ong trc khi nhn thay c ket qua cua
456
bc va qua co the a en cho qua hap tap.
Them vao o ky thuat c tnh kinh te, dau rat
tinh vi va khoa hoc, van cha at c mc o
chnh xac cao. Da tren nhng d kien a qua lai
khong ay u trong khi nhng hoat ong kinh te
lai thay oi lien tuc va nhanh chong lam cho viec
c tnh von a kho khan va thieu chnh xac cang
kho khan va thieu chnh xac hn. Khong may la
NGT phai da tren nhng c tnh khong hoan
hao nay e thanh lap chnh sach.
Khi nen kinh te cha at ti mc van dung nhan
co ng a y va u , NHT co the ban ha nh chnh
sach phat huy (expansionary policy). Tuy NHT
quye t nh m c o n i lo ng tie n te (monetary
ease) nhng cha chac la ngan hang se cho vay
hoac doanh nhan se vay mc o ung vi d
tnh cua Ngan Hang Trung ng e cho nen kinh
te a t t i m c va n du ng nha n co ng a y va u .
oi khi chiec may kinh te van tiep tuc chay toc
o u ly. oi khi tam anh hng cua chnh sach
ni long i qua d tnh cua NHT va ay chiec
may kinh te vao tnh trang chay qua nhanh. Ngc
lai, ieu kien nen kinh te ang qua nong, NHT
co the ban ha nh chnh sa ch ke m ha m
(contractionary policy) e la m nguo i b t. Tuy
NHT quyet nh so lng tien te xa bt ra khoi
he thong nhng khong ai biet chac c tam anh
h ng cu a no . o i khi chie c ma y kinh te va n
457
kho ng chu cha y cha m la i. o i khi chie c ma y
kinh te b bop nghen va rt vao tnh trang tr tre.
Nhng oi hng trong chnh sach tien te, t phat
huy qua ke m ha m hoa c t ke m ha m qua pha t
huy, o i khi ke o theo nh ng o i h ng chu ky
kinh te ngoai y muon ma chnh NHT no lc e
ngan chan.
ung hng, ung luc va va u la ba ieu rat
kho la m trong vie c ban ha nh chnh sa ch ie u
hng tien te.
Fboi Hop Voi
Cbnb Sacb Tbo Cbi
Nhng gii han tren cho thay mot cach gian tiep
la chnh sach tien te t mot mnh no cha u sc
e tao on nh can thiet cho nen kinh te hien ai.
Tuy chnh sach tien te la mot cong cu quan trong
cua chnh sach kinh te (monetary policy is an im-
portant instrument of economic policy) nhng
cong cu nay ch c s dung cho nhng muc tieu
rat gii han (for limited purposes) va ch at c
nhng ket qua cung rat gii han (has limited ef-
fects). e co the at c hieu qua kinh te kha
quan hn, chnh sach tien te cua Ngan Hang Trung
ng va chnh sach thu chi (fiscal policy) cua chnh
458
quyen lien bang can phai c phoi hp e ho tr
lan nhau. Noi mot cach khac, chnh sach tien te
ke m ha m cu a Nga nb Ha ng Trung ng (Fed
Reserves contractionary policy) va chnh sach thu
chi can kiem cua chnh quyen lien bang (Fed Govs
contractionary policy) nen song hanh. Ngc lai,
chnh sach tien te phat huy cua Ngan Hang Trung
ng (Fed Reserves expansionary policy) va
chnh sach thu chi rong rai cua chnh quyen lien
bang (Fed Govs expansionary policy) nen i oi.
Gbi Cbo
1. Nhng cuoc khung hoang ln vao nam 1873,
1884, 1890, 1893, va 1907
2. Preambe, Federal Reserve Act
3. Hutchinson, 1980
4. Giai oan nay, 1879-1914, c s gia goi la
National Banking Era.
5. J.Alfred Broaddus Jr., Central Banking: Then
and Now, Woodrow Wilson Forum, 1993
6. Gia hang hoa khong thay oi nhieu trong suot
30 nam, t thap nien 1850 cho en au thap nien
1880, so vi 270% gia tang trong thi gian 1960-
459
1985.
7. Gia tang tren so lng vang khai thac t cuoi
tha p nie n 1890 va a u tha p nie n 1900 la m gia
tang gia hang hoa khoan +2% mot nam so vi -
1% trong suo t giai oa n 1897-1914. Kinh te b
lam phat la v mc vang d tr gia tang lam cho
lu lng tien te gia tang.
8. Federal Reserve (10/3/2000), http:www.bog.
frb.fed.us.FMOC/
9. Ngan Hang Trung ng New York, 7/11/1996
10. Ngan Hang Trung ng California, web site,
12/1997
11. Kinh te c coi la i vao giai oan suy thoai
khi TLTK giam sut (- GDP growth) lien tiep trong
hai tam ca nguyet
12. Tien mi ay co nghia la so lng va mi
c tao ra, tc la so lng gia tang trong he thong
nga n ha ng, va kho ng co nghia la m i a n ha nh.
So l ng na y l n hn so d tr m i ra t nhie u.
Ln hn bao nhieu tuy thuoc mot phan vao qui
che d tr va van toc lu hanh cua tien te.
13. Vao khoang 5% mot nam hoac cao hn
460
14. Theo nhat bao Barrons ngay 7 thang 5 nam
1990
15. Vao nam 1988, Ngan Hang Trung ng khong
du ng M1 e c tnh va n to c tie n te n a v no
khong con quan he mat thiet vi tong lng kinh
te.
Tbam kbao
Blider, Alan (September 1995). The Strategy of
Monetary Policy, Federal Reserve Bank of Min-
neapolis, http://woodrow. mpls.frb.fed.us /pubs/
region/reg959a.html
Board of Governors of the Federal Reserve Sys-
tem (1990). The Federal Reserve Discount Win-
dow. Washington: Board of Governors.
tem (1994). Monetary Policy and the Economy.
Washington: Board of Governors.
tem (1994). Implementation of Monetary Policy.
tem (1994). Supervision and Regulation.
461
Broaddus, Alfred and Timothy Cook (Jan/Feb
1983). The Relationship between the Discount
Rate and the Federal Reserve Fund Rate under
the Federal Reserves Post-October 6, 1979 Op-
erating Procedure, Federal Reserve Bank of
Richmond Economic Review, vol 69, pp. 12-15.
Cook, Timothy and Thomas Hahn (May 1968).
The Information Content of Discount Rate An-
nouncements and Their Effect on Market Interest
Rates, Journal of Money, Creadit, and Bank-
ing, vol 20, pp. 167-80.
Gilbert, R. Alton (Feb 1985). Operating Proce-
dure for Conducting Monetary Policy, Federal
Reserve Bank of St. Louis Review, vol 67, pp.
13-21.
Goodfriend, Marvin (Jan/Feb 1982). A Model
of Money Stock Determination with Loan De-
mand and a Banking System Balance Sheet
Contraint, Federal Reserve Bank of Richmond
Economic Review, vol. 68, pp. 3-16.
Myer, Laurence (March 1998). The Strategy of
Monetary Policy, Governors Speeches, Federal
Reserve System, http://federalreserve. gov/board
docs/speeches/19980316.html
462
Peristiani, Stavros (May 1991). Permanent and
Transient Influences on the Reluctance to Bor-
row at the Discount Window, Research Paper No.
9115, Federal Reserve Bank of New York.
THUAT NG
KINH TE
465
THUAT NG KINH TE
Accord = ieu giai; thoa c
Accomodative Monetary Policy = chnh sach tien
te long leo
Actual Money Multiplier = thc so khuyech ai
tie n te ; t le gi a to ng l ng tie n te lu ha nh
(money supply) va tong lng tien te c ban (mon-
etary base or higher power money)
Adjustment Credit = chng trnh cho vay a p
ng nhu cau that ngan han cua Ngan Hang Trung
ng da nh cho nh ng nga n ha ng ky tha c vay
mn e bu vao cho thieu hut d tr trong ngay.
Affirmative Votes = bieu quyet xac nhan s ong
y
Aggregate Consumption = tieu thu tong hp; tat
ca hang hoa va dch vu do t nhan tieu thu ben
trong mot nen kinh te
Aggregate Expenditure = chi tie u to ng h p; chi
ph tong hp cho tieu thu hoac cho au t
Aggregate Demand = nhu cau tong hp
Aggregate Income = li tc tong hp
Aggregate Investment = au t tong hp
466
THUAT NG KINH TE
Aggregate Savings = tiet kiem tong hp
Aggregate Supply = cung ng tong hp
Aggregate Variables = nhng bien to tong hp
Agricutural Economy = nen kinh te nong nghiep
Allocating Limited Resources =phan bo tai nguyen
co gii han
Allocation = s phan bo
Allocative Efficiency = hie u qua pha n bo ta i
nguye n
Analytical Economics = kinh te nghiem ly; nham
rut ra mot ly thuyet co the giai thch tng quan
cua nhng bien to (variables)
Applied Economics = kinh te thie n du ng; nha m
a p du ng nh ng ly thuye t kinh te , sau khi kha m
pha va thau ao, e giai toa mot van e kho khan
kinh te na o o hoa c e tie n oa n mo t s kie n
kinh te trong tng lai
Apprenticeship = thu huan nghe nghiep
Assumed Premises = nh ng qui c gia nh,
nhng gia to
467
THUAT NG KINH TE
Assumption = s gia nh, ieu gia nh
Authorizing Resolution for Borrowers = van ban
uy quyen e vay mn cua mot ngan hang; giay
chng nhan uy quyen cua ngan hang ky thac cho
nhng gii chc hu trach cua ngan hang quyen
ng ra ai dien ngan hang ky thac e vay mn.
Giay cam ket bao am la ngan hang ky thac se
ong y vi nhng ieu kien vay mn do Ngan
Hang Trung ng a ra (the terms of the Lend-
ing Operating Circular 10).
Automatic Stabilizer = yeu to lam cho t ong on
nh; vai tro t ong ieu hng va ieu lng he
tho ng kinh te la m cho no o n nh; ch ve nga n
sach chi tieu cua chnh quyen
Autonomous Consumption = chi tieu oc-lap-vi-
li-tc
Bad Debt Expense = ph ton that thu
Balance = ton so; tong ket rot rao cua mot trng
muc, cua so sach giao hoan, van van
Balance of Payments = tong ket giao hoan kinh
te; tong ket can can giao hoan kinh te
Balance of Trade = tong ket mau dch; tong ket
can can mau dch
468
THUAT NG KINH TE
Bank for International Settlements, BIS = Ngan
Hang ieu Hp Thoa c Quoc Te; mot to chc
quoc te, thanh lap nam 1930 va ban doanh at tai
Basle, Switzerland, o ng vai tro trung gian cho
nhng ngan hang trung ng tren the gii e thu
thap va phan tch tnh hnh va e ieu hp nhng
thoa c co dnh dang en chnh sach (policy re-
lated matters).
Banking Act = Du Luat Ngan Hang ban hanh nam
1935
Banks Cash Vault = kho d tr cua ngan hang
Bank Reserves = d tr ; tien d tr cua ngan
ha ng
Bank Reservess Account = trng muc d tr cua
mot ngan hang tai Ngan Hang Trung ng Hoa
Ky
Bartering = trc tiep trao oi hang hoa nh thi
th ng
Base Year = nam chuan
Basic Social Values = nhng gia tr xa hoi can ban
Basis Point = iem can ban; 100 iem can ban la
1% hoac 25 iem can ban la 0.25%
469
THUAT NG KINH TE
Board of Directors = Hoi ong Giam oc
Board of Governors = Hoi ong Tong Quan
Borrowed Reserves = d-tr-vay-trc-tiep; so d
tr do c a ha ng cho vay cu a Nga n Ha ng Trung
ng cung ng
Budget Deficits = to ng l ng la m chi cu a co ng
quyen; thieu hut ngan sach
Bureau of Engraving & Printing = S A n Loa t
Tien cua Cong Kho Trung ng Hoa Ky
Bureau of Mint = S u c Tie n cu a Co ng Kho
Trung ng Hoa Ky
Bureaucracy = c che hanh chnh th lai nang ne
Business = doanh thng; doanh vu ; doanh
nghie p; thng nghie p
Business Firms = nhng to chc doanh thng
Business Confidence = la c quan doanh thng;
thai o lac quan cua gii doanh thng
Business Cycle = chu ky kinh te
Businesses = Business Firms = nh ng to ch c
470
THUAT NG KINH TE
doanh thng; nhng doanh vu
Business Tranfer Payments = nh ng khoa n
chuyen chi cua doanh thng
Business Transfer to Persons = chuyen chi t tr;
chuyen chi en ca nhan
Capital = t ba n; trong la nh v c kinh te ch t
ban ch vao hai th: cong cu san xuat (physical
capital) va nhan lc san xuat (human capital); tien
khong c coi la t ban v tien khong thc s san
xua t c ha ng ho a va dch vu va tie n ch la
phng tien e trao oi hang hoa va dch vu, tc
la cong cu e phan phoi dch vu va hang hoa.
Capital Consumption Allowance = phan chiet tr
hao gia m t ba n; ma y mo c c x ng du ng va o
san xuat se b hao mon theo so lng san xuat va
thi gian va phan hao mon nh bang gia tr tien
te theo nguyen tac ke toan c goi la hao giam
t ban.
Capitalist Economy = nen kinh te t ban; nen kinh
te th trng t do
Capital Expenditure = chi ph au t
Capital Formation = cau hp t ban
471
THUAT NG KINH TE
Capital Gain Tax = thue li tc t ban; li tc t
ban la khoan gia tang tren gia tr cua cong cu au
t (asset) t khi mua cho en luc ban va thue li
t c t ba n la khoa n thue , tnh ba ng pha n tra m,
anh tren khoan li tc t ban; khi chnh quyen
tang mc thue li tc t ban von au t o vao
cong cu san xuat co khuynh hng sut giam va
ngc lai khi chnh quyen giam mc thue li tc
t ban von au t vao cong cu san xuat co khuynh
hng gia tang.
Capital Market = th trng t ban; th trng cua
cong cu san xuat
Capital Stocks = t ban tch luy; t ban tch luy la
toan bo so lng hang xng, may moc, va dung
cu dung e san xuat dch vu va hang hoa; t ban
tch luy gia tang dan en gia tang kinh te; t ban
tch luy gia tang khi ca nhan tiet kiem (savings)
va em so tiet kiem o cho c s doanh thng
vay mn e au t (investments) vao cong cu
san xuat.
Captital Structure = cau truc tai chnh; ch ve t le
gia n (debts) va von (equities) trong mot cong
ty hoac trong mot to chc doanh thng
Capital-to-Labor Ratio = t le t ba n tre n nha n
cong; t le gia t ban va nhan cong; so o t ban
chia cho so o nhan cong
472
THUAT NG KINH TE
Cash Flow = nguon tai chnh lu hoat
Causual Relationship = lien he nhan qua
Central Planning Economy = Socialist Economy
= nen kinh te trung ng hoach nh; nen kinh te
cu a nh ng quo c gia trong kho i co ng sa n; trong
nen kinh te trung ng hoach nh nha cam quyen
quye t nh ta t ca hoa c pha n l n mo i sinh hoa t
kinh te
Checkable Deposits = Demand Deposits = nhng
ky-thac-rut-theo- nhu-cau
Checks Clearing House = c quan cung cap dch
vu giao hoa n nga n phie u cho nh ng nga n ha ng
ky thac.
Choice = s cho n l a; nh ng cho n l a cu a con
ngi nam trong nhng cau hoi can ban can phai
tra li: hang hoa va san pham nao can phai san
xuat? nen van dung tai nguyen nh the nao trong
viec san xuat? va nhng thanh phan nao cua xa
ho i se thu h ng nh ng ha ng hoa va sa n pha m
c san xuat?
Civilian Unemployment Rate = mc that nghiep
cua nhan cong dan s
Classical School = trng phai co ien; trng phai
473
THUAT NG KINH TE
ly thuyet kinh te cua Adam Smith
Code of Good Practices = nhng qui le thien hanh
Collaterals = tai san dung e bao hiem vay mn;
nhng th the chap e co the vay mn
Commercial Banks = nga n ha ng thng ma i;
cung ca p nh ng trng muc ky -tha c-nhu-ca u,
trng muc ky-thac-tiet-kiem, va trng muc ky-
thac-han-ky; chuyen cho ca nhan va nhng c s
doanh thng m n tie n kha c v i nh ng nga n
hang au t (investment banks), chang han nh la
nh ng a i ly mua ba n ch ng khoa n (brokerage
firms), chuye n ng ra da n xe p e ba n ch ng
khoan cho cong ty hoac cho chnh quyen.
Commercial Paper = thng tn phie u; gia y n
(promisory note) ngan han va khong co bao hiem
(unsecured) do mot c quan tai vu, mot c quan
thng doanh, hoa c do mo t chnh quye n ngoa i
quoc phat hanh.
Competitive Economic System = he tho ng kinh
te a tranh; mot he thong kinh te trong o doanh
thng c t do chon th trng, t do gia nhap
th trng e canh tranh, va t do ri bo th trng
Competitive Market = th trng a tranh; co nhieu
cong ty canh tranh nhau tren cung mot th trng
474
THUAT NG KINH TE
Consistency = tnh trc sau nh nhat
Constant = khong thay oi; mot hang so
Consumer Price Index (CPI) = kiem so gia tieu
thu; kiem so lam phat cho biet gia cua dch vu va
ha ng ho a tie u thu gia ta ng ta t ca la bao nhie u
phan tram tnh vao thi iem nao o so vi gia
cua dch vu va hang hoa tieu thu trong nam chuan;
kiem so nay do Vien Thong Ke Nhan Cong (Bu-
reau of Labor Statistics) cua Bo Lao ong (U.S.
Department of Labor) am nhiem cong tac lam
thong ke va bao cao hang thang; e tnh kiem so
nay moi thang vien thong ke uc ket gia le cua
364 ma t ha ng va dch vu tie u thu c ba n (con-
sumer goods) thu thap t 85 tnh thanh tren toan
lanh tho Hoa Ky va t 18 ngan ho gia c c ngu
t xa, 18 ngan ho c ngu chung c, va 24 ngan
c s cong t ln nho u loai
Consumption = tieu xai, tieu thu, tieu dung
Consumption Expenditure = chi ph tie u du ng;
chi khoan tieu dung; chi ph cho tieu dung
Contractionary Period = thi ky kinh te suy thoai;
giai oan tong lng kinh te b suy kem hn trc.
Contractionary Policy = chnh sa ch ke m ha m;
chnh sach bop nghen e lam nguoi bt nen
475
THUAT NG KINH TE
kinh te
Contribution = ong gop vao
Controlling = kem che; kiem soat
Coordinating Functions = trach vu ieu hp
Corporate Profits = li thu doanh thng; li thu
doanh thng cua cong ty
Correlation = tng quan gia nhng oi tng
Cost = gia thanh
Cost of Living Council = Ho i o ng Co Va n Ve
Vat Gia Sinh Nhai
Cost-Push Inflation = lam phat v khan hiem
Council of Economic Advisors = Ho i o ng Co
Van Ve Kinh Te
Credit = ieu chnh cong (+)
Credit Union Banks = nh ng nga n ha ng nghie p
oa n
Creeping Inflation = tnh tra ng la m pha t cha m;
vat gia leo thang hoa hoan va di 10 phan tram
476
THUAT NG KINH TE
mot nam
Crude Goods = ha ng nguye n ba n; ha ng nguye n
ban la hang hoa c ban ra th trng lan au
tien, cha c bien che va cha trc tiep ti tay
gii san xuat
Cyclical Unemployment = that nghiep do chu ky
kinh te
Currency = tien mat, bao gom tien giay va tien
kim loai
Currency in Circulation = tien mat lu hanh; tien
mat ang nam trong tay cong chung
Currency in Bank Vaults = tie n ma t ang na m
trong nh ng kho ch a cu a he tho ng nga n ha ng;
con goi la d tr
Currency Act = Du Luat Tien Te ban hanh vao
na m 1900
Debit = ieu chnh tr (-)
Deflation = tnh trang thoai phat; thoai phat xay
ra khi gia cua hang hoa tuot xuong thap hn trc,
tnh trang ngc lai vi lam phat
Demand = nhu cau; canh can nhu cau
477
THUAT NG KINH TE
Demand Deposits = nhng ky-thac-rut-theo-nhu-
cau; goi la ky-thac-rut-theo-nhu-cau v ngi ky
thac co the ky ngan phieu e rut tien bat c luc
nao can (checkable account) khong can phai bao
trc.
Demand-Pull Inflation = lam phat v nhu cau
Demographic Trends = nh ng khuynh h ng ve
mat cau hp dan so
Demographic Factor = yeu to thuoc ve s cau hp
cua dan so; yeu to cau-hp-cua-dan-so
Depreciation = chiet tr hao giam t ban
Depression = tnh trang kinh te suy thoai sau nang
(cng o)va lau dai (trng o)
Depression Prone = khuynh hng suy thoai
Depository Banks = nh ng nga n ha ng ky tha c;
nhng ngan hang nhan tien ky thac cua than chu
Depository Institutions = nhng ngan hang ky thac;
nhng c quan tai vu nhan tien ky thac cua than
chu .
Depository Institutions Deregulation = Du Lua t
Giam Kiem Ngan Hang Ky Thac ban hanh vao
478
THUAT NG KINH TE
na m 1980
Deputy Chairman - x ly thng vu cho chu tch
Descriptive Economics = kinh te dien giai; nham
vao thu thap s kien chnh xac (facts or data) lien
he ti van e ang c nghien cu
Desired Investment = au t mc can va u
Desired Savings = tiet kiem mc can va u
Deutsche Mark = ong mac-c
Devaluation = s ha gia cua ong tien
Devaluation of Dollar = my-kim b pha gia; tnh
trang pha gia cua ong my-kim
Deviation = xe dch, sai dch
Director = v giam oc
Directive = chieu lenh hanh s cua Ngan Hang
Trung ng; can c theo chieu lenh hanh s nay
Ngan Hang Trung ng cua Quan Hat New York
se thc thi chnh sach tien te
Discomfort Index = kiem so suy thoai an sinh
479
THUAT NG KINH TE
Discount Rate = lai suat NHT; nhng ngan hang
ky thac co the vay mn d tr trc tiep vi Ngan
Hang Trung ng va lai suat tra cho Ngan Hang
Trung ng c go i ta t la la i sua t NHT; la i
suat NHT la mc lai suat cho ngan hang thanh
vie n vay m n ta i c a ha ng cho vay cu a Nga n
Ha ng Trung ng; khi Nga n Ha ng Trung ng
na ng m c la i sua t NHT, ta t ca nh ng la i sua t
khac tren th trng eu tang theo va ngc lai
khi Ngan Hang Trung ng ha mc lai suat NHT
tat ca nhng lai suat khac tren th trng eu ha
theo.
Discount Window = ca hang cho vay d tr cua
Ngan Hang Trung ng.
Discretionary Income = li tc sau khi tr thue
Disinflation = tnh trang tiem phat; khi gia hang
ho a gia ta ng m c o tha p hn m c gia ta ng
trc o, tc la lam phat mc o cham hn
Disinvestment = thoai au t; tnh trang thoai au
t; tnh trang thoai au t xay ra khi nhng cong
ty doanh thng khong thay the cong cu san xuat
a hao mon vi cong cu san xuat mi hoac ban
bt cong cu san xuat; neu nhieu cong ty eu chon
quye t nh thoa i a u t, to ng l ng t ba n tch
luy cua quoc gia se thap hn trc
480
THUAT NG KINH TE
Disposable Income = li tc kha tieu
Distribution = phan phoi
Distributive Efficiency = hieu qua phan phoi hang
hoa dch vu hoac li tc tai san
Domestic Currency = no i te ; tie n cu a quo c gia
phat hanh
Drained Reserves = so d tr b van hanh ra khoi
he thong ngan hang
Durable Goods = ha ng ho a tr ng du ng; ha ng
ho a be n co the x du ng c t 3 na m tr le n
chang han nh xe hi, tu lanh, ban ghe. . .
Downward Pressure = ap lc nen; ap lc ay xuong
Econometrics = mo n kinh te toa n mo ; nh ng
chuyen gia kinh te toan mo (econometricians) xay
d ng mo th c kinh te qua nh ng phng trnh
toan hoc (econometric models), kheo leo ket hp
hang tram hoac hang ngan ang thc toan lai vi
nhau e giai thch trang thai cua mot nen kinh te
hoac mot ly thuyet kinh te; nhng mo thc toan
hoc kinh te nang ve tien oan (forecasting mod-
els) c nhng cong ty t va c quan chnh quyen
s dung mot cach rong rai
481
THUAT NG KINH TE
Economics = mon kinh te hoc; nghien cu ve van
e lam the nao con ngi (how people), ca nhan
va tap the, phan bo tai nguyen co gii han (allo-
cate limited resources) e co gang thoa man c
muo n vo gi i ha n (to try to satisfy unlimited
wants).
Economic Cycle = chu ky kinh te
Economic Climate = ieu kien kinh te
Economic Expectation = d tng kinh te
Economic Investment = au t thc hu; au t
vao nhng cong cu san xuat; khac vi au t tai
h u (financial investment) la a u t va o nh ng
chng khoan trong th trng tai chnh
Economic Model = mo thc kinh te; mot mo thc
kinh te la mot tong the c xay dng tren tng
quan cu a nh ng nguye n ta c kinh te nha m gia i
thch kinh te va n ha nh nh the na o; nh ng mo
thc kinh te nay can phai c hieu la ch phac
hoa mot cach rat s quat ve s that kinh te (eco-
nomic truth); v nhng mo thc kinh te c kien
truc t luan ly da tren trc to (a priori reason-
ing) cho ne n kho ng the thoa t kho i s a nh gia ,
quan ie m xa ho i, hoa c kinh nghie m ba n tha n
cua ca nhan thiet lap mo thc
482
THUAT NG KINH TE
Economic Pattern = dang tnh kinh te
Economic Prediction = d phong kinh te
Economic Stabilization Act = Du Lua t O n nh
Kinh Te ban hanh nam 1970
Economic Truth = s that kinh te
Economy = mot nen kinh te
Efficiency = hieu qua; hieu qua kinh te c nh
bi gia tr cao nhat cho mot hon hp cua thanh
lng (highest total value of the combination of
outputs) c san xuat t mot so tai nguyen co
gii han (given limited resources); hieu qua kinh
te bao go m (a) hie u qua pha n bo ta i nguye n
(allocative efficiency), (b) hieu qua san xuat hang
hoa dch vu (productive efficiency), va (c) hie u
qua phan phoi hang hoa dch vu tieu thu, li tc
va tai san (distributive efficiency).
Emergency Credit = chng trnh cho vay a p
ng nhu cau khan cap cua Ngan Hang Trung ng
nham muc ch tr giup nhng ca nhan, nhng to
chc hp doanh va cong ty khong thuoc vao thanh
phan ngan hang ky thac. Khong co s tr giup
na y cu a Nga n Ha ng Trung ng, s kho kha n
cu a ho co the ga y ra a nh h ng kho ng to t cho
nen kinh te cua quoc gia.
483
THUAT NG KINH TE
Empirical Studies = nh ng cuo c nghie n c u co
tnh cach khoa hoc e tm hieu s that c xac
nh qua bang chng
Employed = ang co viec lam
Employment Act = Du Luat Van Dung Nhan Cong
ra i vao nam 1946 la du luat au tien e ra muc
tieu cua kinh te cong he; no oi hoi chnh quyen
phai tao moi trng e lam thuan li cho nen kinh
te cu a quo c gia va e va n du ng nha n co ng t i
mc toi a (condition under which there will be
afforded useful employment opportunities . . . for
those able, willing, and seeking to work, and to
promote maximum employment, production, and
purchasing power)
Entitlements = chng trnh cong tr
Entrepreneurs = doanh nhan; doanh gia; danh t
na y du ng e ch nh ng ng i co ma u doanh
thng, co kha na ng a p du ng nh ng y kie n va
sang tao mi me, co kha nang nhn thay va chup
lay c hoi, co tai quan tr va thao vat, dam chu
ng cc kho e at ti ket qua mong muon, thch
co nhieu tien, va dam lieu lnh
Entrepreneurship = tinh tha n a i tro ng doanh
thng; co mau doanh nhan
484
THUAT NG KINH TE
Equilibrial Point = iem giao tru; giao iem cua
canh can cung ng vi canh can nhu cau va tai o
canh can cung ng va canh can nhu cau at ti
tnh trang giao tru
Equilibrium = trang thai giao tru; la trang thai ma
canh can nhu cau va canh can cung ng at c
s on nh tai mot iem chung, iem giao tru
Equity = bnh ang kinh te
Eurodollar Deposits = nhng ky thac my-kim-hai-
ngoa i; nh ng khoa n ky tha c my kim do nh ng
ngan hang va nhng c quan tai vu nam ben ngoai
Hoa Ky, va tren khap ca the gii ch khong rieng
Au Chau, thu c t than chu cua ho va s dung
so my kim o hoac chuyen qua th tien khac e
cho vay
Ex-Ante = e chng thc; thc s la vay
Exchange = giao hoan
Expansion = banh trng; phat huy
Expansionary Policy = chnh sach phat huy; neu
muon ni long e kch thch nen kinh te, Ngan
Ha ng Trung ng se ban ha nh chnh sa ch pha t
huy.
485
THUAT NG KINH TE
Expansion Process = c trnh banh trng; c trnh
phat huy
Exchange Stabilization Fund, ESF = Quy O n
nh Hoi oai; e on nh mc hoi oai va e
chong che tnh trang hon loan (counters disorderly
conditions) cu a th tr ng ho i oa i (foreign ex-
change market) Quoc Hoi Hoa Ky, qua Du Luat
D Tr Vang (Gold Reserve Act) ban hanh vao
nam 1934, thanh lap va tai tr Quy On nh Hoi
oai va giao cho Cong Kho Trung ng Hoa Ky
am nhiem ieu van va uy thac cho Tong Trng
cua Cong Kho Trung ng Hoa Ky (Treasury Sec-
retary) toa n quye n ha nh s nh ng quye t nh
nham on nh gia vang, hoi oai, chng khoan,
va tn te vi s ong y cua Tong Thong (exclu-
sive control, subject to the approval of the Presi-
dent)
Expected Rate of Return = lai suat au t d c
Expectation = d vong; d tng; d c
Expedited Funds Availability Act = Du Luat Giao
Hoan Tai Chnh ban hanh vao nam 1987
Expenditure = chi ph; tai chi; chi tieu
Expenditure Approach = phng pha p ke toa n
theo dong van hanh chi tieu; e thanh lap so o
486
THUAT NG KINH TE
to ng l ng kinh te cu a quo c gia theo do ng va n
hanh chi tieu, kiem so tong lng kinh te, kinh te
gia cong tat ca gia tr chi tieu cho dch vu va hang
ho a ma n trnh mua b i t nha n, c s doanh
thng, cong quyen, va nc ngoai roi tr i tat
ca gia tr chi tieu cho dch vu va hang hoa cua
ngoai quoc; so o nay ai dien bi ang thc:
TLKT
C
= CT
CN
+ T
CN
+ CT
CQ
+ (X-N) trong o,
CTCN ai dien cho tong lng chi tieu vao dch
vu va ha ng ho a tie u thu cu a t nha n (personal
consumption spending), TCN ai dien cho tong
l ng chi tie u va o a u t cu a t nha n (private
domestic investment spending), CTCQ ai dien
cho chi tieu cua cong quyen (government spend-
ing), va X-N ai dien cho chnh lng chi tieu
va o ha ng nha p kha u (foreign net export spend-
ing); X-N cung la tong lng sai biet mau dch
trong o X ai dien cho tong gia tr xuat khau
va N ai dien cho tong gia tr nhap khau.
Expense = ph ton; chi ph
Experiments = nhng cuoc th nghiem
Ex-Post = e giai thch; co the la vay
Extended Credit = chng trnh cho vay ap ng
nhu cau dai han cua Ngan Hang Trung ng danh
cho nhng ngan hang ky thac nham muc ch tr
giup nhng ngan hang ky thac ang gap kho khan
487
THUAT NG KINH TE
lu hoat (liquidity problem) hoac v nhng ly do
ac biet; Ngan Hang Trung ng duyet xet tng
trng hp mot e lam quyet nh cho vay hay
khong cho vay; thng th quyet nh cua Ngan
Ha ng Trung ng tu y thuo c va o nhu ca u co ng
ong ia phng va tuy thuoc vao ke hoach sa
sai cua ngan hang ky thac
Externalities = nhng ngoai hng; ket qua cua
nh ng co ng trnh ta o phu c l i chung cho co ng
chu ng
Factor = phan to, tac to
Factors of Production = nhng tac to san xuat
Favorable Balance of Trade = th a l ng ma u
dch; tong lng xuat khau ($) cao hn tong lng
nhap khau ($)
Fed Fund Market = th trng vay mn d tr;
vay m n d tr va cho vay m n d tr gi a
nhng ngan hang ky thac lam nen th trng vay
mn d tr
Fed Fund Rate = lai suat d tr; cai gia ma mot
ngan hang ky thac phai tra e vay mn mot so
lng d tr t mot ngan hang ky thac khac
Federal Open-Market Committee; FOMC = U y
488
THUAT NG KINH TE
Ban ieu Van Mua Ban Cong Phieu; mot bo phan
cua Ngan Hang Trung ng Hoa Ky chuyen am
trach mua ban cong phieu e thc thi chnh sach
tien te cua Ngan Hang Trung ng
Federal Reserve Act = du luat D Tr Lien Bang
ban hanh vao nam 1913 n gian oi hoi la Ngan
Ha nh Trung Ung Hoa Ky ng ra ie u l ng
tien te cho thun gian theo nhu cau (provide elas-
tic currency) vi vai tro la ngi cho vay sau cuoi
(lender of last resort) e nga n ng a tnh tra ng
khung hoang cua th trng tai chnh; sau khi tu
chnh lai nam 1977, du luat qui nh la Ngan Hang
Trung ng tren can ban dai han phai duy tr tong
lng tien te mc o gia tang va va u e cho
nen kinh te tang trng ung mc hau van dung
nhan cong ti mc toi a, on nh gia bieu tong
quat, va ieu hoa lai suat dai han mot cach hieu
qua (shall maintain long run growth of the mon-
etary and credit aggregates commensurate with
the economys long run potential to increase pro-
duction, so as to promote effectively the goals of
maximum employment, stable prices, and mod-
erate long-term interest rates)
Federal Reserve System = Nga n Ha ng Trung
ng cua Hoa Ky, mot he thong gom 12 ngan
hang 12 quan hat, goi tat la The Fed
Final Goods = Finished Goods = hang man trnh;
489
THUAT NG KINH TE
hang hoa khong phai qua mot giai oan nao na
trong tien trnh san xuat va, nh vay, c giao
ban vao tay ngi sau cung s dung no (sold to
end users) trong mo t chu ky ke toa n (measure-
ment period)
Financial Institutions = nh ng c quan ta i vu ;
nh ng c quan cung ca p dch vu ta i chnh bao
gom tat ca cac loai ngan hang, nhng ai ly mua
ban chng khoan, nhng c quan am trach au
t, nhng c quan am trach giao hoan, van van
Financial Investment = a u t ta i h u; xem In-
vestment hoac Economic Investment
Finished Goods = Final Goods = hang hoa man
trnh; hang hoa khong phai trai qua them mot giai
oa n na o n a trong tie n trnh sa n xua t va , nh
va y, c giao ba n va o tay ng i sau cu ng s
dung no (sold to end users) trong mot chu ky ke
toan (measurement period)
Fiscal Policy = chnh sach thu chi thng nien
Fixed-Weight Price Deflator = chnh so lam phat
nh can
Float = ngan khoan noi; trong khoang thi gian
gia hai thi iem t luc Ngan Hang Trung ng
ieu chnh trng muc cua ngan hang a ky thac
490
THUAT NG KINH TE
so ngan phieu cho en luc nhan tien tra cua nhng
ngan hang a phat hanh so ngan phieu, mot ngan
khoan noi c t ong cong vao so lng tien te
lu hanh cua quoc gia v so ngan khoan tren nhng
tam ngan phieu o xuat hien tren hai trng muc
cung mot luc, tren trng muc cua ngan hang a
ky thac ngan phieu va tren trng muc cua nhng
ngan hang a phat hanh so ngan phieu, va ngan
khoan noi o bang vi so tien cua so ngan phieu.
Fluctuation = dao ong; bien oi chm noi
Foreign Currency = ngoai te; tien cua ngoai quoc
phat hanh
Foreign Net Export Spending = (X-N) trong ang
thc TLKTc; chnh lng chi tieu vao hang nhap
khau; tong lng sai biet mau dch
Formal Education = gia o du c chnh tho ng; gia o
duc chnh he; giao duc nham vao kien thc tong
quat va co khuynh hng thuan ly so vi giao duc
co ng nghie p (vocational education) chu tro ng
nhieu vao huan nghe thuan hanh e ap ng nhu
cau cong nghiep
Free Enterprise Economy = kinh te th trng t
do; la mot he thong kinh te trong o ca nhan, thay
v nha cam quyen, quyet nh tat ca nhng hoat
ong va giao hoan kinh te
491
THUAT NG KINH TE
Free Market Economy = kinh te th trng t do;
la mot he thong kinh te trong o ca nhan, thay v
nha cam quyen, quyet nh nhng hoat ong va
giao hoan kinh te
Frictional Unemployment = tha t nghie p do
chuyen-tiep; cha c van dung do chuyen tiep
Full Employment = va n du ng nha n co ng m c
ay va u
Full Potential = mc toan kha
Full-Time Job = viec lam toan thi; chnh thc tr
thanh la nhan vien cua hang
Galloping Inflation = tnh trang lam phat nhanh;
lam phat phi ma; vat gia leo thang nhanh chong
vi toc o tren 10 phan tram mot nam
General Systems Theory = ly thuyet tong quat ve
he thong
Good Governance = quyen lc thien hanh
Government Deficit = thieu lng cong thu
Government Enterprises = c s quoc hu
Government Spending = cong chi
492
THUAT NG KINH TE
Government Surplus = tha lng cong thu
Government Taxing = cong thu
Government Transfer Payments = nh ng khoa n
chuyen chi cong tr
Government Transfer to Persons = chuyen chi cong
tr cho ca nhan
Gross = tong lng
Gross Domestic Income = tong lng li tc; tong
lng kinh te
Gross Private Domestic Investment (GPDI) = tong
lng au t noi a cua t nhan; tong lng chi
tie u va o a u t cu a t nha n cho so t ba n m i
(new capital); t ng (1) tong lng co y noi no
tnh vao tat ca chi tieu cho t ban mi cha ieu
chnh cho gia tr hao mon hoac phe thai cua so t
ban cu, (2) noi a co y noi so t ban mi c
at mua t nhng cong ty san xuat noi a, va (3)
t nhan co y noi no khong cong vao chi tieu cua
co ng quye n
Gross Domestic Product (GDP) = tong san lng
noi a; so o tong gia tr cua tat ca hang hoa va
dch vu trong na m c sa n xua t be n trong no i
a cua quoc gia o va khong can biet ai lam chu
493
THUAT NG KINH TE
hoac la do cong dan cua nc nao san xuat; tc la
da tren yeu to lanh tho (on the basis of where
they were produced)
GDP Deflator = chnh so lam phat
GDP Per Capita = so o tong-lng-kinh-te-cho-
moi-ngi-dan; tong lng kinh te cua mot quoc
gia chia eu cho moi ngi dan song trong quoc
gia o
Gross National Product (GNP) = tong san lng
quoc gia; so o tong gia tr cua tat ca hang hoa va
dch vu do dan chung cua quoc gia o san xuat
trong nam bat ke hang hoa hoac dch vu c san
xuat t ni nao tren the gii; tc la da tren yeu to
cong dan (on the basis of who produced them)
Gross Losses = tong lng hao lo doanh thng
Gross Profits = tong lng li thu doanh thng
Higher Power Money = to ng l ng tie n te c
ban; la so tien mat ang nam trong tay cua cong
chung cong vi toan bo d tr cua he thong ngan
hang (currency in circulation plus currency in bank
vaults); tong lng tien te c ban khac vi tong
lng tien te lu hanh (money supply)
Holdover Float = ngan-khoan-noi-v-tr-tre-giao-
494
THUAT NG KINH TE
hoan; th du nh ngan phieu b lam cho beo nheo
hoac b t cho nen c quan giao hoan ngan phieu
khong the dung may t ong e phan xep v vay
phai tien hanh bang tay va a en tr tre; th du
nh van chuyen b tr ngai, he thong ien toan b
tr ngai, may moc ghi nhan ngan phieu b tr ngai,
ngay ngh le gay ra tr ngai, van van la nhng th
du ien hnh cua ngan-khoan-noi-v-tr-tre-giao-
hoa n
Households = nhng ho gia c
Human Relation = tha i o c x v i mo i ng i
xung quanh; quan he vi ngi khac
Hyperinflation = tnh trang lam phat cc nhanh;
tnh tra ng ha ng ho a leo thang m c o kho ng
tng tng noi
Immediate Goods = ha ng cha ma n trnh; ha ng
ng che; hang hoa a c bien che e dung
vao san xuat hang man trnh
Implicit GDP Deflator = chnh so lam phat dch
can
Income = li tc (cua ca nhan), li thu (cua doanh
thng)
Income Approach = phng pha p ke toa n theo
495
THUAT NG KINH TE
dong van hanh li tc
Income Theory = ly thuyet ve li tc
Indirect Business Sales Taxes = thue doanh
thng gian thu
Induced Consumption = chi tieu gia giam theo li
tc
Industries = nhng ky nghe
Industrial Psychology = mon tam ly cong nghiep
Industrial Sectors = nhng khu vc cong nghiep
Industrialized Economy = nen kinh te cong nghiep
Inflation = tnh trang lam phat; lam phat la s gia
tang tong quat tren gia ca cua dch vu va hang
ho a (a rise in general price level of goods and
services); lam phat co the phat sinh v mc tieu
thu gia ta ng nhanh hn kha na ng cung ng cu a
th trng va nhng kinh te gia goi s lam phat
na y la la m pha t v nhu ca u (demand-pull infla-
tion); lam phat cung co the phat sinh v thieu hut
nguyen lieu hoac dch vu dung vao san xuat hang
hoa hoac dch vu ang co nhu cau cao va nhng
kinh te gia go i s la m pha t na y la la m pha t v
khan hiem (cost-push inflation)
496
THUAT NG KINH TE
Inflation Prone = khuynh hng lam phat
Inflow = nhap hoat
Input (n) = dung lng; dung lieu
Input-Output Analysis = giai tch nhap xuat; theo
nguyen van cua Wassily Leontief, kinh te gia Hoa
Ky goc Nga, nhng bang giai tch nhap xuat (in-
put-output analyses) gia i thch s lu ha nh (the
flow) cu a ha ng ho a va dch vu gi a nh ng khu
vc kinh te cua quoc gia (individual sectors of
national economy); mon giai tch nhap xuat c
a p du ng ro ng ra i nh ng quo c gia co ng sa n i
theo nen kinh te trung ng hoach nh (central
planning economy); du ra ng co nhie u khie m
khuyet ve ky thuat, mon giai tch nhap xuat a co
a nh h ng kha l n tre n t t ng kinh te (eco-
nomic thinking).
Instability = bat on nh
Institution = c s, c che; to chc cua tap the
Institutional Factor = c to; yeu to c che
Institutional Money Maket Mutual Funds = nhng
to -h p-a u-t-tn-phie u-da nh-cho-c-quan
Internal Revenue Service, IRS = s thue vu
497
THUAT NG KINH TE
Interest = lai nhuan
Interest Rate = lai suat
Interest Rate Level = mc lai suat
International Monetary Fund, IMF = Quy Tie n
Te Quoc Te; mot to chc quoc te c thanh lap
vi muc ch cho nhng quoc gia thanh vien vay
mn tai chnh nham tao s ieu hp gia nhng
quoc gia tren the gii ve chnh sach tien te, chnh
sach phat trien kinh te va chnh mau dch e at
on nh chung cho toan cau.
Investment = au t; trong lanh vc kinh te, au
t c nh ngha la em von at vao nhng th
co the san xuat ra dch vu hoac hang hoa; nhng
th co the san xuat hang hoa hoac dch vu c
goi la cong cu san xuat (capital goods or simply
capitals); e tranh nham lan vi ch au t dung
trong lanh vc tai chnh, kinh te gia oi khi dung
ch a u t th c h u (real investment) e pha n
biet vi au t tai hu (financial investment); oi
vi kinh te gia, au t co ngha la au t thc hu
va cung co ngha la at von vao cong cu san xuat;
oi vi gii tai chnh, au t co ngha la au t tai
hu va cung co ngha la at von vao cong cu tai
chnh chang han nh co phieu, trai phieu, tn phieu;
neu cong cu tai chnh c x dung e mua lay
cong cu san xuat, au t tai hu bien thanh au t
498
THUAT NG KINH TE
thc hu va so ph khoan mua sam cong cu san
xuat c goi la von au t thc hu (investment
spending)
Investment Expenditure = chi ph a u t; chi
khoan au t; chi tieu vao au t
Invisible Hand = ban tay vo hnh; khai niem cua
Adam Smith ve he tho ng th tr ng (a market
system) va ong c cua s canh tranh (the mecha-
nism of competition); ap lc cua th trng, theo
Smith ly luan, la mot ban tay vo hnh ieu dan
nhng hoat ong co tnh cach v ky cua ca nhan
vao quy ao co tnh cach xa hoi hu trach va tac
ong cua he thong th trng canh tranh bien thai
o va hanh ong ca ky ( (transmute self-regard-
ing behavior) thanh nhng ket qua cong ch (so-
cially useful outcomes); trong cong trnh cua ong,
Smith a chu trong nhieu ve mat tieu thu hn la
ve mat san xuat va ieu nay a giup ni rong gii
han cua lanh vc kinh te.
Job Experience = kinh nghiem nghe nghiep
Knowledge Based Economy = ne n kinh te kie n
na ng
Labor Force = lc lng nhan cong
Labor Market = th trng nhan cong
499
THUAT NG KINH TE
Labor Department = Bo Lao ong; Bo Nhan Lc
San Xuat
Lagging Indicator = kie m so ha u nghie m; kie m
so ha u ba o; kie m so co khuynh h ng cho bie t
thc trang hi tre cho nen ch dung e phoi kiem;
ngc lai vi kiem so tien nghiem dung e tien
oa n
Laissez Faire Economy = nen kinh te t dan
Land = a t ai; a y co y no i t i nh ng th
nguyen lieu thien nhien trong o co at ai, quang
mo, cay rng, nguon nc, kh hau, van van
Leader = ngi lanh ao; lanh tu
Leadership = s lanh ao cua mot ca nhan, mot
he thong hoac mot tap the
Leadership Ability = kha nang lanh ao
Leading Indicator = kiem so tien nghiem; kiem
so tie n ba o; kie m so co khuynh h ng cho bie t
trc thc trang nen dung e tien oan; ngc lai
vi kiem so hau nghiem ch dung e phoi kiem
Lender of Last Sort = ng i cho vay sau cu ng;
vai tro cua Ngan Hang Trung ng
500
THUAT NG KINH TE
Letter of Agreement = la th cam ket trong thu
tuc vay mn
Liquidity = tnh lu hoat; s lu hoat; mot th hao
tnh lam cho mot tai san (asset) co the chuyen qua
tien mat mot cach de dang va t hao gia tr cua no;
chuyen qua tien mat cang de dang va cang t hao
ton th tnh lu hoat cua tai san o cang cao
Liquidity of Money = s lu hoat cua tien te
Liquidity of Securities = s lu hoa t cu a nh ng
ch ng khoa n
Liquidity Risk = hiem hoa lu hoat; hiem hoa cua
nh ng nga n ha ng ky tha c (deposit institutions)
khong co u tien mat hoac tai san co tnh lu hoat
cao e ap ng nhu cau rut tien hoac mn tien
cua than chu.
Logic = luan ly
M1 = TTLH1; la kiem so tong lng tien te lu
ha nh theo nh ngha c ba n va ha n he p nha t;
TTLH1 = tong lng tien mat + tong lng ky -
thac-rut-theo-nhu-cau
M2 = TTLH2; kiem so tong lng tien te lu hanh
theo nh ngha rong hn M1; nhng loai ky thac
ngan han (small-time deposits) va nhng to hp
501
THUAT NG KINH TE
a u t tn phie u cho ca nha n (noninstitutional
money maket mutual funds) c co ng va o M1
e thanh lap M2; TTLH2 = TTLH1 + tong lng
ky thac ngan han + tong lng to hp au t tn
phieu danh cho ca nhan
M3 = TTLH3; kiem so tong lng tien te lu hanh
theo mot nh ngha rong hn M2; nhng loai ky
thac dai han (large-time deposits) va nhng to hp
au t tn phieu danh cho c quan (institutional
money market mutual funds) c cong vao M2
e thanh lap M3; TTLH3 = TTLH2 + tong lng
ky thac dai han + tong lng to hp au t tn
phieu danh cho c quan
Macroeconomics = kinh te cong he; kinh te cong
he chu trong en nhng yeu to tong hp (aggre-
gate variables) can d en tong the cua mot nen
kinh te th du nh yeu to li tc, that nghiep, lam
pha t, ca n ca n giao thng, chnh sa ch ho i oa i,
chnh sach tien te, chnh sach cong chi, van van;
kinh te cong he quan tam en nhng van e ln
nh la lam the nao e gia tang tong lng kinh te
cua quoc gia, lam the nao e kem che lam phat
mot cach hieu qua, lam the nao e van dung nhan
l c mo t ca ch a y u , hoa c la m the na o e ta n
dung nhng tac to san xuat mot cach hu trach,
va n va n; chnh sa ch kinh te co ng he chu tro ng
en ba muc tieu chnh: van dung nhan cong ay
va u, on nh gia bieu tong quat, va lam cho nen
502
THUAT NG KINH TE
kinh te tang trng;
kinh te cong he nghien cu sinh hoat kinh te cua
toan bo xa hoi trong khi kinh te ca he nghien cu
t m thai o (detailed behavior) cua nhng n v
kinh te trong xa hoi; kinh te cong he tng oi
con non tre; he kinh te nay bat au t tac pham
Ly Thuyet Tong Quat Ve Van Dung Nhan Cong,
Lai Suat, va Tien Te (General Theory of Employ-
ment, Interest, and Money) cu a John Maynard
Keynes, mot kinh te gia goc Anh, viet vao nam
1935;
Macroeconomic Symptom of Microeconomic In-
efficiency = hien tng kinh te cong he cua hieu
qua kinh te ca he sut kem
Management of the System Open Market Account
= Ban Qua n Tr Trng Mu c Mua Ba n Co ng
Phie u
Marginal Analysis = phan tch t bien
Marginal Propensity to Consume = khuynh hng
gia giam tieu thu
Marginal Propensity to Import = khuynh h ng
gia giam nhap cang
Marginal Propensity to Save = khuynh hng gia
giam tiet kiem
503
THUAT NG KINH TE
Marginal Utility = t bien dung; bien suat tieu dung
Matched Sales-Purchase Agreement (MSP) =
giao-c-mua-ban-oi-lng; vi loai giao c nay
Ngan Hang Trung ng ban ra mot so cong kho
phieu cho nhng ai ly mua ban chng khoan vi
giao c la se mua lai t moi ai ly o mot so
l ng ch ng khoa n tng ng va o la n thu mua
ke (linked matching contract for subsequent pur-
chase from each participating dealer); ngc lai
vi loai giao-c-ban-mua-oi-lng (repos); con
goi la reverse repose hoac
Maximize Efficiency = toi a hoa hieu nang
Maximize Profits = tan li, lam cho co li toi a
Maximize Utility = tan dung; mang en thoa man
cao nhat.
Medicare = tr ph y dng
Medium of Exchange = moi the giao hoan
Merchant = thng gia
Mechanism = c trnh, c che
Microeconomics = kinh te ca he; trong khi kinh te
cong he nghien cu sinh hoat kinh te cua toan bo
504
THUAT NG KINH TE
xa ho i, kinh te ca he nghie n c u t m tha i o
(detailed behavior) cua nhng n v kinh te trong
xa hoi; thuat ng n v ay co y noi en mot
he thong kinh te ca biet nam trong mot he thong
kinh te ln hn; nhng n v kinh te co the la
nh ng khu v c co ng nghie p (indutrial sectors),
nhng ky nghe cong nghiep (indutries), nhng c
s doanh thng (business firms), nhng ho gia
c (households), nhng ca nhan (individuals), van
va n; ne u so sa nh kinh te co ng he v i ca i nhn
nghien cu tong quat mot khu rng, th kinh te
ca he la mon nghien cu tng cay hoac tng th
cay trong canh rng; o; neu kinh te cong he nhn
sinh hoat kinh te qua lang knh vien vong (tele-
scope) th kinh te ca he nhn qua lang knh hien
vi (microscope); kinh te ca he muon biet la mot
n v kinh te lam quyet nh nh the nao (how
to determine) ve gia bie u tng quan (relative
prices), tha nh l ng sa n xua t (outputs) va pha n
phoi cua li tc (distribution of income); kinh te
ca he muo n tm hie u e qua n trie t mo i tng
quan cung cau (supply and demand) va trang thai
giao tru cua mot th trng (market equilibrium);
kinh te ca he quan tam en van e lam the nao
e phan phoi mot cach hieu qua va hu trach hang
hoa va dch vu co gii han e thoa man nhu cau
vo gii han cua va gia nhng oi tng kinh te
(allocation of scarce means among competing
ends); nhng chnh sach kinh te ca he nham vao
ba muc tieu chnh: hieu qua (efficiency), bnh ang
505
THUAT NG KINH TE
kinh te (equity), va t do cho n l a (freedom of
choices); nhng ly thuyet cua kinh te ca he da
tren ba gia nh (assumptions): ngi tieu thu co
khuynh hng tung ly (consumers tend to ratio-
nally behave), ng i tie u thu co khuynh h ng
tan dung (consumers tend to maximize utility), va
doanh nha n co khuynh h ng ta n l i (entrepre-
neurs tend to maximize profits)
Money = tien te; tien la tat ca nhng th co the
dung (1) e o lng gia tr cua nhng vat khac (a
way to measure value of things), (2) e lam mot
cuoc giao hoan (medium of exchange), (3) e d
tr s phong phu vat chat (mean of storing wealth);
tie n c cha p nha n la n v ke toa n ca n ba n
(standard unit of account) e o lng gia tr cua
va t kha c ro i t o co the la m nh ng cuo c giao
hoan; tien bao gom tien mat (cash) va ngan phieu
cu a nh ng trng mu c ky -tha c-ru t-theo-nhu-ca u
(checkable account); te la mot so cong cu tai chnh
co tnh lu hoat rat cao (highly liquid), chang han
nh nhng loai tn phieu ky-thac-rut-theo-han-ky
(certificates of time deposits); tong so tien te lu
hanh trong bo may kinh te c o bang nhng
kie m so tie n te lu ha nh TTLH1 (M1), TTLH2
(M2), TTLH3 (M3)
Money Creation Process = c trnh tao tien mi
Money Destruction Process = c trnh huy tien
506
THUAT NG KINH TE
Money Market = th tr ng tie n te ; mo t ma ng
l i kho ng chnh th c (informal network) cu a
nhng ai ly va gii au t chuyen mua ban nhng
co ng cu ta i chnh nga n ha n nh la tn phie u ky
thac, tn phieu giao oi, tn phieu thng mai, tn
phieu ngan hang bao nhan, cong trai phieu ngan
han, ham phieu van van; chng khoan ngan han
la nh ng ch ng khoa n co ha n du ky d i mo t
nam, thong tng la 90 ngay; khac vi th trng
t ba n (capital market) chuye n mua ba n nh ng
chng khoan dai han nh la co phieu, trai phieu,
ham co phieu, ham trai phieu van van
Money Stock (Money Supply) = tien te lu hanh;
tong lng tien te ang lu hanh e s dung cho
nhng cuoc giao hoan kinh te c o lng bi
nh ng kie m so TTLH1 (M1), TTLH2 (M2),
TTLH3 (M3)
Money Supply (Money Stock) = tien te lu hanh;
tong lng tien te ang lu hanh e s dung cho
nhng cuoc giao hoan kinh te c o lng bi
nh ng kie m so TTLH1 (M1), TTLH2 (M2),
TTLH3 (M3)
Monetarists = nhng kinh te gia phai tien te; phai
tien te
Monetary Base = tong lng tien te c ban; la so
tien mat ang nam trong tay cua cong chung cong
507
THUAT NG KINH TE
vi toan bo d tr cua he thong ngan hang (cur-
rency in circulation plus currency in bank vaults);
to ng l ng tie n te c ba n kha c v i to ng l ng
tien te lu hanh (money supply, money stock)
Monetary Control Act = Du Luat Kiem Che Tien
Te ban hanh vao nam 1980
Monetary Theory of Business Cycle = ly thuyet
tien te cua chu ky kinh te
Monetary Policy = chnh sach tien te; nhng quyet
nh cu a mo t nga n ha ng trung ng nha m a nh
hng en so lng tien te va gia vay mn tien
te nham muc ch ho tr chnh sach kinh te va at
nhng muc tieu kinh te cua quoc gia
Monetary Policy Transmission Mechanism = c
cau chuyen tac chnh sach tien te
Monetary Transaction = giao hoan tien te
Monopolistic Market = th trng vo tranh
Motivation = nhiet tam; s thuc ay tam ly e tien
en hanh ong
National Bank Act = Du Lua t Nga n Ha ng cu a
Quoc Gia ban hanh vao nam 1863
508
THUAT NG KINH TE
National Income (NI) = tong lng li tc quoc
gia; to ng l ng kinh te theo do ng va n ha nh l i
tc
National Income Accounting = phng pha p ke
toan li tc quoc gia; da tren hai quy c can
ban: (1) mot ong chi tieu cung la mot ong li
tc (a dollar spent is a dollar received) va (2) mot
mo n ha ng a c sa n xua t (produced) la mo t
mon hang a c mua (bought).
National Debt = tong lng n cua quoc gia
Neo-Classical School = trng phai hau co ien
Net = chnh lng, sai biet
Net Borrowed Reserves = sai-bie t-thie u-l ng-
d-tr ; khi tong lng d-tr-tha-d (total ex-
cess reserves) kem hn tong lng d-tr-vay-
tr c-tie p (total discount window borrowed re-
serves)
Net Free Reserves = sai-biet-tha-lng-d-tr;
khi to ng l ng d -tr -th a-d (total excess re-
serves) l n hn to ng l ng d -tr -vay-tr c-tie p
(total discount window borrowed reserves)
Net GDP = chnh lng kinh te; tong lng kinh
te tr cho tong lng hao giam t ban
509
THUAT NG KINH TE
Net Interest = chnh lng lai ph; chnh lng lai
thu
Net Losses = chnh lng hao lo doanh thng
Net Private Domestic Investment,NPDI = chnh
lngau t; tong lng au t noi ia cua t nhan
tr i cho tong lng hao giam t ban
Net Profits = chnh lng li thu doanh thng
Nominal Value = menh gia; gia tr hien nhien; gia
tr trc khi ieu chnh lam phat; gia tr hien nhien
la gia tr in tren tien th du nh t giay bac mi
ong cho biet gia tr hien nhien cua no la mi
o ng, ch co ng nha n ca m hai chu c t gia y ba c
mi ong trong tay th gia tr hien nhien trong
tay cua ch la 200 ong, anh cong nhan cam trong
tay mot tam ngan phieu 215 ong th gia tr hien
nhie n cu a ta m nga n phie u trong tay cu a anh la
215 ong; gia tr hien nhien khac vi gia tr thc
Norminal GDP = tong lng kinh te trc khi ieu
chnh la m pha t; GDP tr c khi ie u chnh la m
pha t
Nominal Interest Rate = lai suat hien nhien, lai
suat trc khi ieu chnh lam phat
Normal Condition = ieu kien on nhien
510
THUAT NG KINH TE
Non-Institutional Money Maket Mutual Funds =
nhng to-hp-au-t-tn-phieu-danh-cho-ca- nhan
Non-Member Reserve Bank Presidents = nhng
giam oc toan quyen cua Ngan Hang Trung ng
nhng khong thuoc thanh phan cua Uy Ban ieu
Va n
Nonborrowed Reserves = d-tr-khong-vay-trc-
tiep; so d tr do canh tay ieu van mua ban cong
phieu cua Ngan Hang Trung ng cung ng; tong
lng d-tr-khong-vay-trc-tiep = tong lng d
tr (total reserves) - tong lng d-tr-vay-trc-
tiep (borrowed reserves);
Non-Durable Goods = hang hoa oan dung; hang
hoa khong ben ch x dung trong mot thi gian
ngan chang han nh quan ao, thc pham, thuoc
men, van van
Non-Personal Time Deposits = nh ng ky -tha c-
ha n-ky -kho ng-thuo c-ve -trng-mu c-ca -nha n
Obligopolistic Market = th trng thieu tranh; th
trng ma trong o ch co mot so t cong ty ln
canh tranh vi nhau; th trng ma nhng cong ty
nho kho co the gia nhap e canh tranh v oi hoi
qua nhieu von (high entry barrier)
Office of Emergency Prepareness = va n pho ng
511
THUAT NG KINH TE
ieu hp oi khan
On-the-Job Training (O.J.T.) = hua n nghe th c
nghie m
Operating Factors = yeu to van hanh
Operating Procedure = qui luat van dung; qui luat
van hanh
Operation Research = mon nghien cu van hanh;
s trng cua mon nghien cu van hanh la ieu
h p c che tra ch vu (coordinating functions) e
toi a hoa hieu nang (to maximize efficiency) va
toi thieu hoa ph ton (to minimize costs) cua nhng
c s san xuat, nhat la oi vi c s san xuat a he
(multiple-product-line operations; multiple-plant
operations; multi-national operations); nh ng
chuyen vien nghien cu van hanh ap dung thong
thao kien thc va kinh nghiem t nhng bo mon
ky thuat (engineering), kinh te, tam ly cong nghiep
(industrial psychology), thong ke, quan tr (man-
agement/ administration), va toan hoc.
Opportunity Cost = Relative Price = ca i gia c
hoi; cai gia phai tra cho s chon la
Organized Markets = nhng th trng co to chc
Outflow = xuat hoat
512
THUAT NG KINH TE
Output (n) = thanh lng; thanh lieu
Overnight Repos = nhng giao-c-ban-mua- oi-
lng-mot- em
Part-Time Job = viec lam ban phan
Payments = chi tra
Payment Services = dch vu giao hoan
Payments Deficits = thieu lng giao hoan; khuyet
lng giao hoan
Payments Surplus = d l ng giao hoa n; th a
lng giao hoan
Permanent Income Hypothesis = lap thuyet
li tc trng ky
Personal Dividend Income = li tc lai nhuan vo
ky cua ca nhan
Personal Disposable Income, PDI = li tc kha
tie u; la l i t c ca nha n sau khi tr thue l i t c
(after-tax personal income); e tnh l i t c kha
tie u, kinh te gia em l i t c ca nha n (personal
income) tr cho tong lng thue li tc ca nhan
(personal income taxes), ThCN, hay la LTKTcn

=
LTcn - Thcn
513
THUAT NG KINH TE
Personal Income (PI) = li tc ca nhan; li tc ca
nhan, LTCN, la tong lng cua tat ca moi th li
tc cua tap hp ho gia c (household income) trc
khi tra thue va sau khi ong bao hiem xa hoi; e
tnh li tc ca nhan, kinh te gia em li tc quoc
gia, LTQG, tr cho to ng l ng l i thu co ng ty
doanh thng gi lai (undistributed corporate prof-
its with IVA & CCA), LTGLDT, tr cho chnh lng
lai ph doanh thng chi tra (net interest, interest
paid by business), CLLTDT, tr cho tong lng bao
hie m xa ho i (social insurance contributions),
BHXH, cong vao tong lng chuyen chi cong tr
cho ca nha n (government tranfer payments),
CCCQ, cong vao tong lng chuyen chi t tr cho
ca nhan (business tranfer payments), CCDT, cong
vao tong lng lai tc nh ky cua ca nhan (per-
sonal interest income), LTKCN, va cong vao tong
l ng la i t c vo ky cu a ca nha n (personal divi-
dend income), LTVKCN; cach tnh li tc ca nhan
t li tc quoc gia c ai dien bang ang thc:
LTcn
= LTqg - LTGLdt - CLLTdt - BHXH + CCcq +
CCdt + LTKcn + LTVKcn
Personal Interest Income (PII) = tong lng lai-
tc-nh-ky-cua-ca-nhan
Personal Outlays = d tru chi tieu ca nhan
Personal Savings (PS) = tong lng tiet kiem ca
514
THUAT NG KINH TE
nha n
Personal Time Deposits = nhng ky-thac-han-ky-
thuoc-ve-trng-muc-ca-nhan
Perplexing Question = nan e
Physiocrats = nhng kinh te gia cua phai kinh te
t dan; chu xng t do mau dch (free trade) va
theo qui luat kinh te t nhien (natural economic
law); t tng kinh te t dan (laissez faire) cua
phai nay a anh hng nhieu en Adam Smith
Potential Growth Rate (PGR) = mc tang trng
d kha (d = d lieu ; kha = kha d)
Premises = nhng qui c
President = v giam oc toan quyen
Price = gia ban
Price Level = gia bie u; m c gia cu a ha ng hoa
dch vu
Price Theory = ly thuyet ve gia bieu
Price Stability = on nh gia bieu
Primary Dealers = nhng ai ly nong cot cua Ngan
515
THUAT NG KINH TE
Ha ng Trung ng; mo t a i ly mua ba n ch ng
khoan nong cot cua Ngan Hang Trung ng phai
(1) la mot c quan mua ban chng khoan co ang
ky v i U y Ban Kie m Soa t Th Tr ng Ch ng
Khoa n (Securities Exchange Commission) hoa c
la mot ngan hang thng mai nam trong he thong
kiem soat cua Ngan Hang Trung ng va (2) hoi
u tieu chuan tai chnh; muon tr thanh ai ly
no ng co t, c quan mua ba n ch ng khoa n hoa c
ngan hang hoi u ieu kien phai e n xin vi
Ngan Hang Trung ng
Prime Rate = lai suat noi; la mc lai suat ngan
hang ap dung cho nhng cong ty thng nghiep
co uy tn nhat e tnh gia cho vay tha noi (floating
rate loan)
Principle of Marginal Utility = nguyen tac t bien
du ng
Principle of Marginal Productivity = nguyen tac t
bien cung
Priori = trc to
Procedure = qui trnh
Process = van trnh, chuyen trnh, c trnh
Producer Price Index (PPI) = kiem so gia san xuat;
516
THUAT NG KINH TE
mo t trong nh ng kie m so cho bie t pha n na o ve
tnh trang lam phat cua nhng mat hang dung vao
san xuat; kiem so nay do Vien Thong Ke Nhan
Co ng (Bureau of Labor Statistics) cu a Bo Lao
o ng (U.S. Department of Labor) a m nhie m
cong tac lam thong ke va bao cao hang thang; e
tnh kiem so GSX moi thang vien thong ke uc
ket gia s cua 3,450 mat hang tieu bieu dung vao
che bien san xuat (industrial commodities), trong
o khong co phan dch vu; tuy chu trong vao hang
hoa san xuat, trong so mat hang ai dien cua kiem
so GSX co khoang 40% thuoc ve hang tieu thu
(consumer goods), 26% thuo c ve th c pha m
(foods), 9% thuoc ve nang lng (energy), va 25%
thuo c ve du ng cu sa n xua t (capital equipment);
kiem so nay phan loai mat hang da tren 3 giai
oan trong tien trnh san xuat (stages of process-
ing): hang nguyen ban (crude goods), hang ng
che hay la ha ng cha ma n trnh (intermediate
goods), va hang man trnh (finished goods, final
goods).
Productive Efficiency = hieu qua san suat hang
hoa dch vu
Production Factor Market = th trng phan to san
xua t; th tr ng nha n co ng, o ng sa n, ba t o ng
san, va tai chnh do tap hp ho gia c cung cap
cho tap hp doanh thng
517
THUAT NG KINH TE
Product Market = th trng dch vu va hang hoa
Production Process = van trnh san xuat
Profits = li thu doanh thng
Profits Expectation = d t ng l i thu doanh
thng
Program = lap trnh
Progressive Income Tax = thue li tc tien nghach
Proprietors Income = l i thu cu a c s doanh
thng khong thuoc dang cong ty
Prosperity = phon thnh kinh te
Public Bads = san pham cong hai
Public Goods = san pham cong ch
Purchases = chi mua; khoan chi mua
Quality = hao tnh
Quality Mangement = nganh quan tr hao tnh; t
hao tnh bao gom hao tnh cua san pham, dch
vu , c trnh sa n xua t, phng pha p, nha n co ng,
vat lieu, may moc, moi trng cho en hao tnh
518
THUAT NG KINH TE
cua to chc, c cau quan tr, t tng va nguyen
tac lanh ao, sach lc, ke hoach, van van va bao
gom t trong noi bo cho en ngoai vi [th du nh
hao tnh trong noi bo cua cua nhng cong ty cung
cap (suppliers) cho en noi bo cua nhng cong ty
than chu (customers)
nha m va o mu c ch a t e n tha nh qua to t e p
hn
Quality of Life = ha o tnh cu a mo i tr ng sinh
so ng
Quality of Work = hao tnh cua moi trng lam
viec
Quantity of Money in Circulation = so lng tien
te lu hanh
Quantity Theory of Money = ly thuyet ve lng
cua tien te
Randomness = tuy tnh
Randomness in Economics = tuy tnh trong kinh
te
Rate of Return = lai suat au t; mc li nhuan
au t
Rationally Behave = thai o tung ly; hanh ong
519
THUAT NG KINH TE
theo theo ly tr
Real Interest Rate = lai suat that; lai suat sau khi
ieu chnh lam phat
Real GDP = tong lng kinh te GDP a ieu chnh
lam phat
Real Investment = a u t th c h u, a u t va o
nhng cong cu san xuat
Repurchase Agreement (Repos) = giao-c- ban-
mua-oi-lng; vi cong cu nay Ngan Hang Trung
ng thu mua mot so chng khoan t nhng ai
ly nong cot vi giao c la se ban lai cho moi ai
ly so chng khoan o mot ngay nh trc vi
mot gia nh trc; ngc lai vi loai giao-c-
mua-ba n-o i-l ng (matched sales-purchase
agreements; reverse repos)
Real Value = gia tr thc; gia tr sau khi ieu chnh
lam phat; gia tr thc la gia tr tnh theo mai lc
cua ong tien
Real Wage = mc lng that; mc lng sau khi
ieu chnh lam phat
Recession = tnh tra ng kinh te suy thoa i nhe
[cng o] va ngan (trng o)
520
THUAT NG KINH TE
Recession Period = th i ky ne n kinh te r t va o
tnh tra ng suy thoa i nhe va nga n trong chu ky
kinh te
Record of Policy Actions = van ban ghi nhan nhng
quyet nh thc thi chnh sach cua Uy Ban ieu
Va n cu a Nga n Ha ng Trung ng sau mo i cuo c
hoi thao
Redistributive Process = van trnh tai phan phoi
Regulatory Laws = nhng luat le kiem soat
Regulation = s kiem soat
Relative Price = Opportunity Cost = ca i gia c
hoi; cai gia phai tra cho s chon la
Rent = tien thue
Required Reserves = d tr qui nh; so lng d
tr ngan hang ky thac phai co e thoa ang qui
nh d tr cua Ngan Hang Trung ng
Reserves = d tr; so lng d tr cua ngan hang;
khoan d tr nay cua ngan hang (bank reserves),
di dang tien mat (cash), can thiet e bao am
kha nang lu hoat cua ngan hang (banks liquid-
ity), tc la co c tien mat cho than chu khi can
en; ngan hang ky thac co the gi tien d tr tai
521
THUAT NG KINH TE
kho d tr cua ngan hang (banks cash vault) hoac
tai Ngan Hang Trung ng trong trng muc d
tr (banks reserve account).
Reserves Requirement = qui che d tr; qui che
ve phan tram d tr do Ngan Hang Trung ng
ban ha nh va ta t ca nh ng nga n ha ng pha i cha p
hanh; Ngan Hang Trung ng qui nh la tat ca
ngan hang co nhan tien ky thac (depository insti-
tutions) phai d tr mot phan tien cua than chu a
ky thac vao [tc la khong c em so tien o
cho vay hoac au t] e ap ng nhu cau rut tien
kha n ca p cu a tha n chu khi ca n (depositors de-
mand for withdrawals);
Resources Allocation = phan bo tai nguyen
Retained Cash Flow = khoan tai-chnh-lu-hoat-
c-gi-lai; la khoan li thu doanh thng (prof-
its) cong cho khoan chiet tr hao giam (deprecia-
tion) tr i cho khoan phan-phoi-li-nhuan-vo-ky
(common stock dividends) va khoa n pha n-pho i-
li-nhuan-thng-ky (preferred stock dividends)
Revenue = so ban, so nhap thu
Rules = qui luat
Saving Account = trng muc tiet kiem
522
THUAT NG KINH TE
Savings Banks = nhng ngan hang tiet kiem; la
nh ng nga n ha ng ky tha c (deposit institutions)
nhng nguye n thu y cu a no ch nha n nh ng loa i
ky thac tiet kiem cua than chu (engaged primarily
in accepting consumer savings deposits) roi em
au t vao chng khoan hoac cho vay mua nha
(residential morgage loans); sau na y nga n ha ng
tie t kie m cu ng cung ca p nh ng trng mu c ky -
thac-rut-theo-nhu-cau (demand deposits accounts)
va nhieu chng trnh cho vay khac.
Saving Deposits = nhng ky thac tiet kiem; nhng
ky thac vao trng muc tiet kiem.
Savings and Loans Banks = ngan hang tiet kiem
va cho vay.
Says Law of Markets = nh luat th trng cua
Say; Jean Baptiste Say (1767-1832), mot kinh te
gia go c Pha p no i tie ng; theo nh lua t na y cu a
Say, trong mot th trng t do canh tranh canh
can cung ng co khuynh hng t tao cho no nhu
cau tng ng ti mc o gii han bi nhan lc va
vat lieu co the ap ng cho san xuat (supply tends
to create its own matching demand up to the limit
of human labor and the natural resources avail-
able for production); cung chnh v vay th trng
t do canh tranh se khong co tnh trang san xuat
d (over-production) hoac san xuat thieu (under-
production) va cu ng kho ng co tnh tra ng tha t
523
THUAT NG KINH TE
nghiep mc o ang s; ban tnh t ieu dan
(self-regulated nature) cu a kinh te t ba n c
gii kinh te gia chap nhan rong rai, cho en khi
oi dien vi thc trang kinh te vao nam 1930 va
nhng nam sau o.
Scarcity = s khan hiem; khan hiem xay ra v c
muon cua con ngi vt ra ngoai so lng san
xuat kha d, vi gii han cua thi gian va gii han
cua tai nguyen.
Seasonal Credit = chng trnh cho vay ap ng
nhu ca u chu ky Nga n Ha ng Trung ng da nh
cho nhng ngan hang ky thac e cung cap so lng
tn te can thiet cho ngan hang ky thac ang vao
giai oan cao iem cua chu ky nhu cau; chng
trnh nay ch danh cho nhng ngan hang ky thac
co the a ra ba ng ch ng la nhu ca u cu a nga n
ha ng th c s co khuynh h ng i theo chu ky
(recurring intra-yearly swings in funding needs);
Nga n Ha ng Trung ng tha nh la p chng trnh
cho vay a p ng nhu ca u chu ky va o a u tha p
nie n 1970 v a so nga n ha ng co ng o ng a
phng kho ng co nhie u kha na ng vay m n
ni khac (had limited access to funds in national
money markets) e thoa man nhu cau cua khach
ha ng.
Secretary of Treasury = Tong Trng Ngan Kho
524
THUAT NG KINH TE
Securities = chng khoan; giay chng nhan (pa-
per certificates; definitive securities) hoac ien ky
(electronic records; book-entry securities) bang
chng chu quyen trong cong ty (equity) hoac bang
chng thieu n (debt obligations); nhng cong cu
ta i chnh da i va nga n ha n nh la co phie u, tra i
phieu, tn phieu, ham phieu, te phieu van van.
Securities Exchange Commission, SEC = Uy Ban
Kiem Soat Th Trng Chng Khoan
Self-Employed = nghe nghiep t hanh
Self-Employed Workers = thanh phan cong nhan
co nghe nghiep t hanh
Servive = dch vu
Small Time Deposit = ky thac that ngan han
Social Factor = yeu to thuoc ve xa hoi; yeu to xa
ho i
Social Insurance = bao hiem xa hoi
Socialist Economy = nen kinh te xa hoi chu ngha
Special Drawing Rights, SDRs = quoc te cong tn
phieu do Quy Tien Te Quoc Te phat hanh; muc
ch cua quoc te cong tn phieu la e gia tang lu
525
THUAT NG KINH TE
hoat tien te gia nhng quoc gia trong cong ong
the gii (international liquidity); nhng quoc gia
ang ga p kho kha n vay m n quo c te co ng tn
phieu cua Quy Tien Te Quoc Te e chi vao ngan
khoan khiem hut.
Spending = chi tieu; tai chi, chi ph
Stabilizing = on nh
Stagflation = tnh trang kinh te tr lam; tr tre (stag-
nation) + lam phat (inflation)
Stagnation = tnh tra ng kinh te tr tre sa u na ng
(cng o) va lau dai (trng o)
Standard Deviation = xe dch xat suat
Standard Error = sai tnh xat suat
Statistical Discrepancy = sai bie t tho ng ke , lo i
thong ke
Stocks of Capital = t ban tch luy
Structural Unemployment = that nghiep do t nang
Subsidies = bao che tai chnh, tai tr
Subsidy Payments = nhng khoan chuyen chi cong
526
THUAT NG KINH TE
tr cho doanh thng; nh ng khoa n chuye n chi
phu tr cho doanh thng
Supervisor = v giam th
Supervision = s giam th
Supply = cung ng; canh can cung ng
Surplus = thang d
Technology = ky thuat; trnh o ky thuat ch ve
kha nang chuyen mon (skill) va trnh o hieu biet
(know-how) em ap dung vao viec van dung nhan
cong va t ban cua quoc gia; trnh o ky thuat gia
tang la nh vao dan so co nen giao duc cao hn
va lc lng lao ong c huan luyen kha hn
(become better educated); ong gop cua ky thuat
gia, khoa ho c gia, nh ng nha sa ng ta o, nh ng
chuyen vien quan tr vao viec kham pha ra nhng
phng phap hay hn hoac che tao ra nhng may
mo c tinh vi hn se na ng trnh o ky thua t cao
hn; trnh o ky thuat cao hn dan en hieu nang
san xuat cao hn (more productive) va dan en
gia tang kinh te.
Technological Innovation = sang kien ky thuat
Tend to Maximize Profits = co khuynh hng tan
li
527
THUAT NG KINH TE
Tend to Maximize Utility = co khuynh hng tan
du ng
Tend to Rationally Behave = co khuynh h ng
tung ly
Term-Structure of Interest Rates = cau truc lai suat
Term Eurodollar Deposits = nh ng ky tha c my -
kim-hai-ngoai dai han; xem Eurodollar deposits.
Term Repos = nhng giao-c-ban-mua-oi-lng
dai han [dai hn mot em]
Time Deposits = nhng ky-thac-rut-theo-han-ky;
nhng ky thac han ky; nhng ky thac co qui nh
th i gian, cha ng ha n nh trng mu c tie t kie m
(saving accounts), bao gom nhng ky thac ngan
ha n (small-time deposits) va nh ng ky tha c da i
han (large-time deposits)
Time Series Moving Average = bnh qua n tie n
thi
Total = tong cong; tong lng
Total Excess Reserves = tong lng d tr tha
d; a so ngan hang eu khong muon rt vao tnh
trang thieu hut d tr vao ngay cuoi cua chu ky v
vay luon luon d tr nhieu hn so d tr qui nh
528
THUAT NG KINH TE
e phong h va so thang d o c goi la d tr
tha d
Total Required Reserves = tong lng d tr qui
nh; d tr qui nh la so lng d tr ma moi
ngan hang ky thac phai co u e thoa ang qui
nh d tr cua Ngan Hang Trung ng.
Total Reserves = tong lng d tr; toan bo tien
ma t (currency) na m trong he tho ng nga n ha ng,
khong tnh vao tien mat nam trong tay cong chung;
to ng l ng d tr = to ng l ng d tr qui nh
(total required reserves) + tong lng d tr tha
d (total excess reserves) = tong lng d tr vay
trc tiep tai ca hang cho vay cua NHT (bor-
rowed reserved) + tong lng d tr khong vay
tr c tie p ta i c a ha ng cho vay cu a NHT
(nonborrowed reserve)
Trade Deficit = thie u l ng ma u dch; khuye t
lng mau dch
Trade Surplus = tha lng mau dch; d lng
mau dch
Transaction Deposits = nhng ky thac giao hoan;
ky thac giao hoan la nhng ky thac vao loai trng
muc co the ky ra ngan phieu (checking accounts)
co sinh li hoac khong co sinh li, trong o bao
gom nhng ky-thac-rut-theo-nhu-cau (demand de-
529
THUAT NG KINH TE
posits) va nhng ky-thac-rut-theo-nhu-cau-co-lai-
nhuan (interest-bearing checking account).
Transfer Payments = chuyen chi
Transmission of Monetary Policy = s chuyen tac
cua chnh sach tien te
Transmute Self-Regarding Behavior = bie n tha i
o ca ky
Treasury Tax and Loan Accounts; TT&L Account
= nhng trng muc thue-va-cho-vay-cua-Cong-
Kho -Trung-ng; mo t pha n nga n quy cu a quo c
gia c ky thac vao nhng trng muc thue-va-
cho-vay-cu a-Co ng-Kho -Trung-ng ta i nh ng
ngan hang thng mai (commercial banks)
Undergound Economy = ne n kinh te chui; ne n
kinh te khong chnh thc va khong c ghi nhan
qua he thong ke toan giao hoan
Unemployment = tha t nghie p; ang tm nhng
cha co viec lam
Unemployment Rate = mc that nghiep; mc nhan
co ng cha c va n du ng; pha n tra m cu a co ng
cha co viec lam chia cho lc lng cong nhan
Unfavorable Balance of Trade = khuyet mau
530
THUAT NG KINH TE
Unlimited Wants = c muon vo gii han
Upward Pressure = ap lc nang; ap lc ay len
U.S. Treasury Department = Co ng Kho Trung
ng Hoa Ky
Value-Added = gia tr doanh vu ; khoa n sai bie t
gia gia tr cua dch vu hoac hang hoa san xuat
vi chi mua dch vu va hang hoa t c s doanh
thng khac e dung vao san xuat
Variables = nhng bien to; nhng yeu to khong
co nh
Velocity of Circulation = va n to c lu ha nh cu a
tien te; t le gia tong lng kinh te va tong lng
tien te lu hanh; tong lng kinh te chia cho tong
l ng tie n te lu ha nh; V = TLKT/TTLH; cu ng
ngha vi velocity of money
Velocity of Money = van toc lu hanh cua tien te;
t le gia tong lng kinh te va tong lng tien te
lu hanh; tong lng kinh te chia cho tong lng
tie n te lu ha nh; V = TLKT/TTLH; cu ng ngha
vi velocity of circulation
Veterant Benefits = tr tc cho cu chien binh
Vocational Education = giao duc cong nghe
531
THUAT NG KINH TE
Voluntary Unemployment = that nghiep t nguyen
Wage = tien lng nhan cong
Wage Accruals Less Disbursements = chnh lng
lng bo ng
Wants = nhng c muon; c muon khong nhat
thiet la can thiet (needs)
Waste = thai ph
Wealth = s phong phu vat chat; vat chat tch luy;
tai san
Welfare = tr tc an sinh
T nhng s that ang ghet cua nhng xa hoi tien t ban cho
thay mot phan nao cai thc chat ang yeu cua mot xa hoi t
ban. No ang yeu v trong xa hoi t ban t do, dan chu va
nhan quyen cua con ngi c ton trong hn bat c mot xa
hoi nao trc o. Kinh te t ban s d a co the thay c bo
mat ngheo oi am am cua a cau, bo mat t hang chuc ngan
nam ve trc keo dai en nhng the ky can ai, ch trong mot
thi gian ngan ngui la nh vao s song hanh cua he thong
chnh tr mang ac tnh ton trong t do, dan chu, nhan quyen
cua nhng xa hoi t ban. tr.144
Vi nen kinh te th tr ng theo nh h ng xa ho i chu
ngha, neu thanh cong, s tap trung toan ven quyen lc
[chnh tr, kinh te va quan s] se cho nha nc ang tr mot
quyen lc tuyet oi. Vi ieu kien o, tng lai cua nhng
quoc gia nay se nh the nao? Neu Trung Quoc giau co
hn va nhieu da tam hn, van menh cua nhng quoc gia A
Chau se ra sao? tr. 145
Mot qui luat can ban cho chnh sach tien te phai la on nh
gia bieu e t phng tien o at en cu canh phat trien
kinh te va lau va dai. S on nh gia bieu s d va quan
trong va can thiet la v . . . tr.41
Do o chnh sach kinh te cong he hu trach ngoai hai no
lc ay nen kinh te cua quoc gia ti cho van dung nhan
cong mc ay va u va on nh gia bieu tong quat con
phai giai quyet nhng hau qua. . . tr.91
VIE N NGHIE N C U THA NH A O
9561 Bixby Ave
Garden Grove, CA 92841

Kinh tế vĩ mô - Hà Hưng Quốc

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kinh tế vĩ mô - Hà Hưng Quốc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KINH TE

Cung Cung ung ung Tong hJ Tong hJ

ai dien cho tong lng chi tieu cua

You might also like