Professional Documents
Culture Documents
I HC QUC GIA H NI
TRNG I HC CNG NGH
Nguyn Ngc Thip
MT S PHNG PHP KHAI PH D LIU QUAN
H TRONG TI CHNH V CHNG KHON
(M HNH ARIMA)
KHA LUN TT NGHIP I HC H CHNH QUY
Ngnh : Cng ngh thng tin
Cn b hng dn : PGS-TS H Quang Thy
Cn b ng hng dn : Th.s Nguyn Th Oanh.
H NI - 2010
LI CM N
Li u tin, em xin by t long bit n ti cc thy, c gio trong
trng i hc Cng Ngh - i hc Quc Gia H ni. Cc thy c dy bo, ch
dn em v lun to iu kin tt nht cho chng em hc tp trong sut qu trnh hc
i hc c bit l trong thi gian lm kha lun tt nghip.
Em xin by t lng bit n su sc ti thy gio PGS.TS H Quang Thy
cng c gio ThS Trn Th Oanh, v cc anh ch trong phng LAB 102 hng
dn em tn tnh trong nm hc va qua.
Ti cng xin cm n nhng ngi bn ca mnh, cc bn lun bn ti,
gip v cho ti nhng kin ng gp qu bu trong hc tp cng nh trong
cuc sng.
Cui cng con xin gi ti b m v ton th gia nh lng bit n v tnh
cm yu thng nht.
H Ni, ngy 10/05/2010
Nguyn Ngc Thip
M U
Bi ton d bo ti chnh ngy cng c nhiu ngi quan tm trong
bi cnh pht trin kinh t x hi. u t vo th trng chng khon i hi nhiu
kinh nghim v hiu bit ca cc nh u t. Cc k thut khai ph d liu c p
dng nhm d bo s ln xung ca th trng l mt gi gip cc nh u t c
th ra quyt nh giao dch.
M hnh ARIMA c xy dng vi chc nng nhn dng m hnh, c
lng cc tham s v a ra kt qu d bo da trn cc tham s c lng c
la chn mt cch ti u.
Kha lun nghin cu, thi hnh m hnh ARIMA (t cc nghin cu ca Box-
Jenkins) v ng dng vo bi ton khai ph d liu chui thi gian trong d bo ti
chnh, chng khon. Kha lun thc nghim trn d liu vnIndex v thu c
kt qu bc u.
Vi ni dung trnh by nhng l thuyt c bn v m hnh ARIMA cho
d liu thi gian thc (time series) v cch p dng vo bi ton thc t - d bo s
ln xung ca th trng chng khon. Kha lun c t chc theo cu trc nh
sau :
Chng 1. GII THIU CHUNG gii thiu s lc v khai ph d
liu ni chung v bi ton d bo ang c quan tm trong khai ph d liu . Bi
ton d bo c p dng di khia cnh s dng m hnh ARIMA cho chui thi
gian thc.
Chng 2. M HNH ARIMA V PHN MM EVIEW trnh by
mt s ni sung c s l thuyt v m hnh ARIMA, cng nh nhng cng c s
c p dng vo trong m hnh m kha lun cp : Hm t tng quan ACF,
hm t tng quan ring phn PACFCc bc pht trin m hnh : xc nh m
hnh, c lng cc tham s, kim nh chnh xc v d bo. M hnh ARIMA l
mt qu tnh th v sai : khi mt kim nh no khng tha mn, phi xc nh
li m hnh. Tip n gii thiu qua v phn mm Eviews 5.1 cho qu trnh thi hnh.
Chng 3. P DNG M HNH ARIMA VO BI TON TI
CHNH, CHNG KHON trnh by thc nghim m hnh ARIMA cho d liu ti
chnh, chng khon. Cc bc trong qu trnh thi hnh chng trnh vi phn mm
Eviews 5.1, a ra kt qu v nh gi vi thc t.
Phn Kt lun tng kt kt qu ca kha lun v phng hng nghin
cu tip theo.
MC LC
M U............................................................................................................................................4
Chng 1. GII THIU CHUNG.....................................................................................................7
1.1. Bi ton d bo 7
1.2. D liu chui thi gian 9
1.2.1. Khi nim chui thi gian thc...............................................................................10
1.2.2. Thnh phn xu hng di hn.................................................................................10
1.2.3. Thnh phn ma......................................................................................................11
1.2.4. Thnh phn chu k..................................................................................................11
1.2.5. Thnh phn bt thng............................................................................................12
CHNG 2. M HNH ARIMA V PHN MM EVIEWS.......................................................13
2.1. M hnh ARIMA 13
2.1.1. Hm t tng quan ACF..........................................................................................13
2.1.2. Hm t tng quan tng phn PACF......................................................................14
2.1.3. M hnh AR(p)........................................................................................................17
2.1.4. M hnh MA(q).......................................................................................................17
2.1.5. Sai phn I(d).............................................................................................................18
2.1.6. M hnh ARIMA......................................................................................................18
2.1.7.Cc bc pht trin m hnh ARIMA.......................................................................22
2.2. Phn mm ng dng Eviews 22
2.2.1. Gii thiu Eviews....................................................................................................22
2.2.2.pdngEviewsthihnhccbcmhnhARIMA.............................................27
Tm tt chng 2 29
Chng 3. P DNG M HNH ARIMA VO BI TON TI CHNH, CHNG KHON...30
3.1. M hnh ARIMA cho d bo ti chnh, chng khon 30
3.1.1. D liu ti chnh......................................................................................................30
3.1.2. M hnh ARIMA cho bi ton d bo ti chnh.....................................................30
th gm : (1) cc s liu qu kh ca lnh vc d bo, (2) din bin tnh hnh hin
trng cng nh ng thi pht trin ca lnh vc d bo v (3) nh gi mt cch y
nht cc nhn t nh hng c v nh lng ln nh tnh.
Cn c vo ni dung phng php v mc ch ca d bo, ngi ta chia d bo
thnh hai loi: Phng php nh tnh v phng php nh lng.
Phng php nh tnh thng ph thuc rt nhiu vo kinh nghim ca mt hay
nhiu chuyn gia trong lnh vc lin quan. Phng php ny thng c p dng, kt
qu d bo s c cc chuyn gian trong lnh vc lin quan nhn xt, nh gi v a
ra kt lun cui.
Phng php nh lng s dng nhng d liu qu kh theo thi gian, da trn
d liu lch s pht hin chiu hng vn ng ca i tng ph hp vi mt m
hnh ton hc no v ng thi s dng m hnh lm m hnh c lng. Tip
cn nh lng da trn gi nh rng gi tr tng lai ca bin s d bo s ph thuc
vo xu th vn ng ca i tng trong qu kh. Phng php d bo theo chui
thi gian l mt phng php nh lng.
Phng php chui thi gian s da trn vic phn tch chui quan st ca mt
bin duy nht theo bin s c lp l thi gian. Gi nh ch yu l bin s d bo s
gi nguyn chiu hng pht trin xy ra trong qu kh v hin ti.
Kha lun tp trung nghin cu m hnh ARIMA thc hin phn tch d liu
chng khon hng ti vic d bo chng khon. M hnh ARIMA (AutoRegressive
Integrate Moving Average) do Box-Jenkins ngh nm 1976 [6, 11, 13], da trn m
hnh t hi quy AR v m hnh trung bnh ng MA. ARIMA l m hnh d bo nh
lng theo thi gian, gi tr tng lai ca bin s d bo s ph thuc vo xu th vn
ng ca i tng trong qu kh. M hnh ARIMA phn tch tnh tng quan gia
cc d liu quan st a ra m hnh d bo thng qua cc giai on nhn dng m
hnh, c lng cc tham s t d liu quan st v kim tra cc tham s c lng
tm ra m hnh thch hp. M hnh kt qu ca qu trnh trn gm cc tham s th hin
mc tng quan trn d liu, v c chn d bo gi tr tng lai. Gii hn
tin cy ca d bo c tnh da trn phng sai ca sai s d bo.
1
http://www.kdnuggets.com/
C
22
=
r22-C11r1
1-C11r1
C
21
= C
11
C
22
C
11
tr 3 : Tng t, ba gi tr C
33
, C
32
, C
31
c tnh da vo cc hm t
tng quan trc r
3
,r
2
,r
1
cng vi cc h s c tnh tr th 2 : C
22
v C
21.
C
33
=
r3-C21r2-C22r1
1-C22r2-C21r1
C
32
= C
21
-C
33
C
22
C
31
= C
22
- C
33
C
21
Tng quan, hm t tng quan tng phn c tnh theo Durbin :
C
kk
=
r
R
-((C
R-1,]
)r
R-]
1- (C
R-1,]
)r
]
(1.4)
Trong :
r
k
: Hm t tng quan ti tr k
v : Phng sai
C
kj
: Hm t tng quan tng phn cho tr k, loi b nhng nh hng ca
cc tr can thip.
C
kj
= C
k-1
,
j
(C
kk
).C(
k-1
,
k-j
) k = 2,, j = 1,2,, k-1
C
22
= (r
2
-r
1
2
)/(1-r
1
2
)
C
11
= r
1
Khi tr tng, s cc h s tng theo. Phng php ca Durbin cho php vic
tnh quy da vo vic s dng kt qu trc .
Tm li, hm t tng quan ACF v hm t tng quan tng phn PACF ca
chui thi gian c cc c tnh khc nhau. Hm t tng quan ACF o mc ph
thuc tuyn tnh gia cc cp quan st. Hm t tng quan tng phn PACF o mc
ph thuc tuyn tnh tng phn. ARIMA khai thc nhng im khc bit ny
xc nh cu trc m hnh cho chui thi gian.
Xu hng vn ng ca hm t tng quan tng phn PACF c th gim t
ngt (thng sau tr 1 hoc 2) hay c th gim u. Cng nh hm t tng quan
ACF, xu hng gim u ca hm t tng quan tng phn PACF cng c cc dng
phn phi m, dng sng hnh sin hoc kt hp c 2 dng ny (hnh 1-4)
Hnh 4 : V d v chiu hng gim u khc nhau [2]
a) Dao ng hm m tt dn (Damped Exponential)
b) Dao ng tt dn theo quy lut s m (Damped exponential oscillation)
c) Dao ng sng tt dn theo quy lut hnh sin (Damped sine wave)
Hnh 4 a) dao ng m tt dn
Hnh 4 b) Dao ng m tt dn theo
lut s m
Hnh 4 c) Dao ng song tt dn theo
hnh sin
Hnh 5. S m phng m hnh Box-Jenkins [3].
Tnh cc hm t tng
quan v t tng quan tng
phn nhn dng mt m
hnh d nh
Chn la mt m hnh
c lng cc gi tr cho
cc tham s m hnh
Kim tra
chnh xc
ca m hnh
S dng m hnh d bo
Kh
Hnh 8. M mt file c sn vi Eviews 5
Sau khi to mt tp tin Eviews, ta lu li di nh dng Eviews bng
cch hn File/Save As hay File/Save...
Trnh by d liu
Trnh by d liu ca mt chui
xem ni dung ca mt bin no , v d giadongcua trong tp tin. Ta
kch p vo.
Hnh 9. Miu t chui d liu
V th
C hai cch biu hin th dng Line ca bin. Th nht, t chui(ly
chui giadongcua lm v d) ta chn View/Graph/Line. Th 2, t ca s
Hnh 11. Biu hm t tng quan, t tng quan tng phn.
Hm v cc php ton trong Eviews
- Cc php ton s hc : +,-,*,/
- Cc php ton chui
Eviews cho php tnh ton hoc to mt chui mi t mt hoc nhiu
chui c sn bng cc ton t thng thng nh trn. V d :
2*y +3, x/y +z
-Cc hm chui : Hu ht cc hm Eviews u bt u bng k hiu @, v
d @mean(y) : Gi tr trung bnh ca chui y
@abs(x) : Hm gi tr tuyt i
@sqrt(x) : Hm cn bc hai
2.2.2. p dng Eviews thi hnh cc bc m hnh ARIMA
2.2.2.1. Xc nh m hnh
a d liu vo : Do d liu trong qu trnh d bo s dng m hnh ARIMA
l ln, d liu u vo c xut : M v c d liu t mt ngun bn
ngoi (khng thuc nh dng ca Eviews) nh Text, Excel, Stata
File/open/Foreign Data as Workfile, n hp thoi Open, chn
Files of type (xem thm 2.2.1)
Kim tra tnh dng ca chui d liu : kch p vo bin GiaDongCua,
Hnh 16. Biu ng ca
3.2.4. Nhn dng m hnh
Xc nh cc tham s p, d, q trong ARIMA
Hnh 17. xc nh d = 0,1,2 ?
Hnh 18. Biu ca SAC v SPAC ca chui GIATHAMCHIEU
Nhn vo hnh 3.7, ta thy biu hm t tng quan ACF gim dn mt cch
t t v 0. Chui cha dng, ta phi sai phn ln 1.
Kim tra th Correlogram ca chui sai phn bc 1.
Hnh 19. Biu ca SPAC v SAC ng vi d=1
Nh vy sau khi ly sai phn bc 1 chui dng: d=1, ACF tt nhanh v 0
sau 1 tr q=1, PAC gim nhanh v 0 sau 1 tr: p=1
Hnh 24. Kt qu ca bng thng k d bo.
Ta c kt qu d bo ca 3 ngy 14/5/2010 20/5/2010
Ngy Gi thc t Gi d bo nh gi
17/05/2010 33.5 32.94174 -0.55826
18/05/2010 33.2 32.89932 -0.30068
19/05/2010 32.5 32.86322 0.36322
20/05/2010 33.2 32.83250 -0.3675
Bng 3. nh gi d bo
Qua thc nghim d bo c 4 ngy t ngy 17/05 20/05/2010, chng ta
nhn thy kt qu a ra kh chnh xc so vi gi thc t ca m chng khon
AAM.
Tuy s lng ngy d bo th nghim cha nhiu song c th nhn nh rng
m hnh ARIMA(1,1,1) l kh ph hp d bo m CK AAM.
Tm tt chng 3
Chng 3 gii thiu v mi trng thc nghim phn mm, d liu u vo l
gi chng khon ca cng ty vi m AAM (chn GiaDongCua lm bin d bo).
Kha lun tin hnh tng bc qu trnh thi hnh d bo twf d liu nh nu
KT LUN
Qua thi gian nghin cu thc hin kha lun tt nghip, em nm c
quy trnh xy dng m hnh ARIMA cho d liu ti chnh v p dng m hnh ny
vo bi ton thc t - bi ton d bo ti chnh. Nhng kt qu chnh m kha lun
t c c th tng kt nh sau :
Nghin cu mt s ni dung l thuyt c bn v chui thi gian, v m hnh
ARIMA, v cng c Eviews c th p dng c Eviews thi hnh m hnh
ARIMA trong d bo ti chnh, chng khon.
Nm c quy trnh dng phn mm Eviews thi hnh m hnh ARIMA cho d
liu thi gian thc (vi 4 bc c bn) tnh ton gi tr d bo d liu ti chnh,
chng khon.
Thc hin quy trnh s dng phn mm Eviews thi hnh m hnh ARIMA cho
d liu m c phiu m CK AAM d bo ngn hn gi c phiu.
Bn cnh nhng kt qu t c, cn c nhng vn m thi im ny,
kha lun cha gii quyt c:
p dng vi chui d liu c tnh xu th.
Thut ton c lng cng nh nh gi cn nhiu hn ch.
y ch l m hnh phn tch k thut, cha th d bo mt cch chnh sch, bi
ch ph thuc vo mt bin Thi gian, trong khi qu trnh d bo ph thuc
vo nhiu yu t.
Nhng ni dung cn nghin cu pht trin tip tc ni dung kha lun:
Xy dng m hnh ARIMA a bin : ch s ca gi chng khon ph thuc vo
nhiu bin khc nhau.
Gii quyt yu t xu th cho chui d liu
[13] Ramasubramanian V.I.A.S.R.I. Time series analysis, Library Avenue, New Delhi-
110 012
[14]. http://www.pstat.ucsb.edu/faculty/feldman/174-03/lectures/l13.pdf. Sample
PACF; Durbin - Levinson algorithm.
[15]. http://adt.curtin.edu.au/theses/available/adt-
WCU20030818.095457/unrestricted/07Chapter6.pdf. Chapter six Univariate
ARIMA models
[16]. Ross Ihaka. Time Series Analysis, Lecture Notes for 475.726, Statistics
Department, University of Auckland, 2005.
[17]. http://www.barigozzi.eu/ARIMA.pdf. ARIMA estimation theory and
applications
[18]. http://www.hkbu.edu.hk/~billhung/econ3600/application/app05/app05.html.
ARIMA models.
[19]. http://www.stata.com/statalist/archive/2006-06/msg00554.html. R-Squared with
ARIMA
[20]. http://en.wikipedia.org/wiki/Autoregressive_integrated_moving_average:
Autoregressive integrated moving average.