TiÕt: 37, 38,39 Hai ®øa trÎ

Ngµy so¹n: 28.10.2008 - Th¹ch Lam-

A.yªu cÇu cÇn ®¹t: Gióp häc sinh:
- C¶m nhËn ®îc t×nh c¶m xãt th¬ng ®èi víi nh÷ng con ngêi sèng nghÌo khæ, quÈn
quanh vµ sù c¶m th«ng, tr©n träng cña nhµ v¨n Th¹ch Lam tríc mong íc, khao kh¸t
®æi ®êi cña hä.
- ThÊy ®îc mét vµi nÐt ®éc ®¸o trong bót ph¸p nghÖ thuËt cña nhµ v¨n Th¹ch Lam
qua mét truyÖn ng¾n tr÷ t×nh.
- RÌn kÜ n¨ng c¶m thô vµ ph©n tÝch truyÖn tr÷ t×nh - kh«ng cã cèt truyÖn.
- Gi¸o dôc hs sèng biÕt quan t©m ®Õn nh÷ng ngêi xung quanh, cã tr¸I tim nh©n
hËu, biÕt c¶m th«ng chia sÎ víi nh÷ng kiÕp ®êi nhá bÐ, bÊt h¹nh.
B. ph¬ng tiÖn d¹y- häc:
1. Gi¸o viªn: - SgkNg÷ V¨n 11 tËp 1- c¬ b¶n; Sgv, TLTK; gi¸o ¸n
2. Häc sinh: Vì so¹n bµi; dông cô häc tËp c¸ nh©n
C . Ph¬ng ph¸p:
Sö dông mét sè ph¬ng ph¸p d¹y- häc tÝch cùc: trao ®æi, th¶o luËn, gîi t×m, nªu
vÊn ®Ò, tæ chøc ho¹t ®éng hîp t¸c nhãm nhá.
D .Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y- häc:
1. æn ®Þnh tæ chøc líp: KiÓm tra sÜ sè, trËt tù
2. KiÓm tra bµi cò:
C©u hái: V¨n häc ViÖt Nam tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn c¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945
ph©n ho¸ phøc t¹p nh thÕ nµo? Tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ bé phËn
v¨n häc c«ng khai hîp ph¸p?
3. Dù kiÕn vµo bµi, khëi ®éng t¹o t×nh huèng:
Th¹ch Lam ®· tõng quan niÖm: “®èi víi t«i v¨n ch¬ng kh«ng ph¶i ®em ®Õn
cho ngêi ®äc sù tho¸t ly hay sù quªn. Tr¸i l¹i v¨n ch¬ng lµ thø vò khÝ thanh tao vµ
®¾c lùc mµ chóng ta cã ®Ó võa tè c¸o vµ thay ®æi c¸i thÕ giíi gi¶ dèi, tµn ¸c võa
lµm cho ngêi ®äc thªm trong s¹ch vµ phong phó h¬n”. T¸c phÈm “Hai ®øa trΔ cña
Th¹ch Lam lµ mét minh chøng ®Ó thÊy r»ng Th¹ch Lam tuy lµ thµnh viªn cña nhãm
“Tù lùc v¨n ®oµn” nhng t¸c phÈm cña «ng l¹i mang bãng d¸ng hiÖn thùc.
Ho¹t ®éng cña GV- HS Néi dung kiÕn thøc cÇn ®¹T
(TiÕt 37) I. giíi thiÖu chung
GV ®a h×nh ¶nh t¸c gi¶ 1. T¸c gi¶:
Th¹ch Lam vµ gäi Hs: - Th¹ch Lam (1910-1942), tªn thËt lµ NguyÔn Têng
- Nªu nh÷ng nÐt chÝnh Vinh, lµ em ruét cña hai nhµ v¨n NhÊt Linh vµ Hoµng
trong cuéc ®êi cña nhµ §¹o.
v¨n Th¹ch Lam ? - Lµm b¸o, viÕt v¨n, trë thµnh thµnh viªn cña “Tù lùc
v¨n ®oµn”.
- Th¹ch Lam s¸ng t¸c ë nhiÒu thÓ lo¹i: truyÖn ng¾n,
tiÓu thuyÕt, tiÓu luËn. tuú bót, nhng së trêng ë thÓ
- Nªu xuÊt xø cña truyÖn lo¹i truyÖn ng¾n.
ng¾n “Hai ®øa trΔ? 2. T¸c phÈm
(Gv cã thÓ cung cÊp 1 sè - TruyÖn ng¾n “Hai ®øa trΔ ®îc in trong tËp “N¾ng
kiÕn thøc vÒ ®Æc ®iÓm trong vên” xuÊt b¶n n¨m 1938.
truyÖn ng¾n cña Th¹ch Lam * Vµi nÐt vÒ ®Æc ®iÓm truyÖn ng¾n Th¹ch Lam:
cho häc sinh)
II. §äc - hiÓu v¨n b¶n
1. §äc diÔn c¶m t¸c phÈm.
- GV gäi Hs ®äc t¸c
phÈm: 2. §äc – hiÓu chi tiÕt t¸c phÈm
(chän mét ®o¹n tiªu 2.1. Bøc tranh phè huyÖn.
biÓu) a. C¶nh vËt vµ cuéc sèng phè huyÖn lóc chiÒu
- Gi¸o viªn vËn dông ph- tµn.
¬ng ph¸p ®äc diÔn * C¶nh vËt:
c¶m, ®äc s¸ng t¹o theo -Thêi gian: “chiÒu, chiÒu råi” tùa nh tiÕng reo vui nhÑ
lo¹i thÓ ®Ó híng dÉn häc nhµng vang ®éng. Cã lÏ ®©y lµ buæi chiÒu trong sù
sinh) chê ®îi mong mái.
- Kh«ng gian:
- C¶nh chiÒu tµn ®îc + Ph¬ng T©y ®á rùc nh löa ch¸y.
miªu t¶ b»ng nh÷ng + §¸m m©y ¸nh hång nh hßn than s¾p tµn.
h×nh ¶nh nµo? + D·y tre lµng ®en l¹i vµ c¾t h×nh râ rÖt trªn nÒn trêi.
- C¶m nhËn cña em? - C¶nh chiÒu tµn ®îc miªu t¶ b»ng nh÷ng ©m thanh:
Hs suy nghÜ lµm viÖc + TiÕng trèng thu kh«ng (tiÕng trèng b¸o hiÖu trêi
®éc lËp s¾p tèi, b¸o hiÖu kh«ng cã g× x¶y ra ë trong thµnh)
+ TiÕng Õch nh¸i kªu ran ngoµi ®ång ruéng.
+ Trong cöa hµng muçi ®· b¾t ®Çu vo ve.
B»ng nh÷ng c©u v¨n giµu h×nh ¶nh, ©m thanh,
thÊm ®Ém c¶m xóc cña ngêi viÕt, nhÞp ®iÖu chËm r·i,
uyÓn chuyÓn, t¹o nªn mét giäng ®iÖu tr÷ t×nh s©u
l¾ng. Cho thÊy bøc tranh quª h¬ng vµo thêi kh¾c
ngµy tµn quen thuéc, thanh b×nh, th¬ méng nhng hiu
h¾t, ®îm buån.
* Cuéc sèng:
- Cuéc sèng phè huyÖn lóc chiÒu tµn ®îc miªu t¶ ví
Gv: H×nh ¶nh c/s phè nh÷ng c¸i lÌo tÌo cña ngµy chî chÝnh phiªn:
huyÖn lóc chiÒu tµn? + Ngêi vÒ hÕt (v¾ng vÎ)
- C¸ch miªu t¶ cña t¸c + TiÕng ån µo còng mÊt (trèng tr¶i)
gi¶ gîi lªn ®iÒu g×? + Trªn ®Êt chØ cßn vá bëi, r¸c rëi, l¸ nh·n, b· mÝa
Hs lµm viÖc ®éc lËp (nghÌo nµn x¬ x¸c).
+ Mét mïi ©m Èm bèc lªn (mïi cña quª h¬ng)
Chî- chÝnh lµ bé mÆt kinh tÕ, tËp trung søc sèng cña
mét vïng. Miªu t¶ c¶nh chî tµn, Th¹ch Lam ®· lµm næi
vÎ nghÌo nµn x¬ x¸c, tiªu ®iÒu n¬i phè huyÖn
- Nh÷ng ngêi d©n n¬i phè huyÖn ®îc miªu t¶:
+ Mét vµi ngêi b¸n hµng vÒ muén, ®ßn g¸nh ®· xá
s½n vµo quang, ®øng nãi chuyÖn Ýt c©u n÷a.
+ MÊy ®øa trÎ con nhµ nghÌo “®i ®i l¹i l¹i t×m tßi ®Ó
nhÆt nh¹nh…l¹i”. → Liªn c¶m thÊy ®éng lßng th¬ng
+ ChÞ em Liªn: víi cöa hµng t¹p ho¸ nhá xÝu b¸n mét
vµi thø hµng t¹p ho¸ mµ mÑ Liªn dän tõ ngµy c¶ nhµ
bá vÒ quª v× ThÇy Liªn mÊt viÖc.
TÊt c¶ c¸c nh©n vËt hiÖn ra díi c¸i nh×n xãt th¬ng
cña ngêi t¸i hiÖn. Th¹ch Lam t¶ Ýt mµ gîi nhiÒu nªn ta
(tiÕt 38) cµng c¶m thÊy thÊm thÝa vµ ¸m ¶nh.
- Kh«ng gian phè huyÖn b. C¶nh vËt vµ cuéc sèng phè huyÖn lóc ®ªm
lóc ®ªm xuèng ®îc miªu xuèng.
t¶ víi ®Æc ®iÓm g× næi * C¶nh vËt:
bËt? Tr×nh bµy râ. Thñ - Kh«ng gian mªnh m«ng ch×m ngËp trong bãng tèi:
ph¸p nghÖ thuËt ®îc sö + Mét ®ªm mïa h¹ ªm nh nhung vµ tho¶ng qua giã
dông ë ®©y lµ g×? ph¸t m¸t.
huy t¸c dông nh thÕ + §êng phè vµ c¸c ngâ con chøa ®Çy bãng tèi
nµo? + Tèi hÕt c¶ con ®êng th¨m th¼m ra s«ng, con ®êng
- Hs lµm viÖc theo nhãm qua chî, c¸c ngâ vµo lµng.
→ bãng tèi trµn ngËp lªn tÊt c¶ c¶nh vËt xung quanh.
- Kh«ng gian phè huyÖn cã nh÷ng ®iÓm s¸ng:
+ khe ¸nh s¸ng lät ra tõ c¸c nhµ cßn thøc
+ vßm trêi hµng ngµn ng«i sao
+ vÖt s¸ng cña nh÷ng con ®om ®ãm
+ ngän ®Ìn con cña chÞ TÝ
+ chÊm löa kh¸c nhá, vµng, l¬ löng
+ löa tõ g¸nh phë cña b¸c Siªu
+ Tõng hét s¸ng tha thít tõ ngän ®Ìn con cña Liªn
Th¹ch Lam ®· sö dông thñ ph¸p t¬ng ph¶n ®Ó x©y
dùng mét kh«ng gian nghÖ thuËt chøa ®Çy bãng tèi.
Bøc tranh cã ¸nh s¸ng nhng thø ¸nh s¸ng ®ã kh«ng ®ñ
Gv: Nh÷ng ngêi d©n n¬i søc xÐ r¸ch mµn ®ªm tr¸i l¹i cµng lµm cho ®ªm tèi trë
®©y ®îc miªu t¶ ra nªn s©u vµ mªnh m«ng h¬n.
sao? * Cuéc sèng
- Hs lµm viÖc theo nhãm - HiÖn lªn trong bøc tranh thiªn nhiªn khi ®ªm xuèng
lµ h×nh ¶nh nh÷ng th©n phËn ®ang hÐo mßn, sèng
cuéc ®êi lam lò.
- MÑ con chÞ TÝ ngµy mß cua b¾t èc, ®ªm b¸n hµng
níc ë s©n ga, t¹o nªn nhÞp ®iÖu cña sù tÇn t¶o, nh cè
cÇm cù víi cuéc sèng.
- Gia ®×nh b¸c xÈm: sèng trong bãng tèi, lay l¾t, vËt
vê.
- Bµ cô Thi ®iªn- mét kiÕp ngêi lôi t¾t, ch×m vµo ®ªm
tèi.
- B¸c phë Siªu: ®ªm ®ªm ®i vÒ víi g¸nh hµng Õ Èm.
- ChÞ em Liªn:
+ Hai chÞ em gióp mÑ tr«ng coi cöa hµng t¹p ho¸ nhá
xÝu. C¸i cöa hµng Êy ch¼ng ®¸ng g× bëi lÌo tÌo vµi
b¸nh xµ phßng, thuèc, rîu. Ngµy phiªn mµ ch¼ng ¨n
thua…
- Nh÷ng mÈu ®èi tho¹i rêi r¹c, vÈn v¬, uÓ o¶i…
Nh÷ng con ngêi sèng trong nghÌo khæ, lam lò, cè
g¾ng chèng chäi víi cuéc mu sinh ®Ó tån t¹i mµ kh«ng
biÕt cßn cã thÓ lay l¾t ®îc ®Õn bao giê. Th¹ch Lam
Gv: C¶nh phè huyÖn vÒ thËt tµi t×nh khi h¹ bót viÕt: “Chõng Êy ngêi trong
khuya ®îc miªu t¶ nh bãng tèi mong ®îi mét c¸i g× t¬i s¸ng cho sù sèng
thÕ nµo? nghÌo khæ hµng ngµy cña hä”. Cã thÓ thÊy cuéc sèng
- Hs lµm viÖc theo nhãm n¬i phè huyÖn quÈn quanh, ®¬n ®iÖu, buån tÎ. Phè
huyÖn thËt tï ®äng, tr× trÖ, gièng nh mét c¸i ao ®êi
ph¼ng lÆng, nh mét miÒn ®êi bÞ l·ng quªn.
2.2. T©m tr¹ng ®îi tµu.
a. Khung c¶nh vÒ khuya:
- “Trèng cÇm canh ë huyÖn ®¸nh tung lªn mét tiÕng
(TiÕt 39) ng¾n kh« khan, kh«ng vang ®éng ra xa, råi ch×m
ngay vµo bãng tèi”. Dêng nh bãng tèi lan to¶ réng h¬n
vµ kh«ng gian tÜnh lÆng h¬n.
- Gi÷a c¶nh Êy mét sè ngêi vÉn cßn thøc” chÞ TÝ, vîi
chång b¸c xÈm, b¸c Siªu, Liªn, vµi ngêi lªn tµu vµ chê
Gv: H×nh ¶nh ®oµn tµu ngêi nhµ. Nã kh¸c h¼n víi nh÷ng s©n ga nhén nhÞp.
vµo ga cã ý nghÜa g×? Cuéc sèng diÔn ra vÉn víi c¸i v¾ng lÆng vµ buån tÎ.
(§èi víi chÞ em Liªn; ngêi b. H×nh ¶nh chuyÕn tµu cuèi cïng vµo ga.
d©n phè huyÖn) + ¸nh s¸ng: ®Ìn ghi “ngän löa xanh biÕc, s¸t mÆt ®Êt
Hs lµm viÖc theo nhãm nh ma tr¬i”, c¸c toa “®Ìn s¸ng trng, chiÕu c¶ xuèng
®êng, toa h¹ng trªnsang träng lè nhè nh÷ng ngêi,
®ång vµ kÒn lÊp l¸nh, c¸c cöa kÝnh s¸ng, nh÷ng ®èm
than ®á bay tung trªn ®êng s¾t”→ ¸nh s¸ng cña thÕ
giíi thÞ thµnh xua tan bãng tèi, xo¸ ®i c¸i thø ¸nh s¸ng
- Hoµn c¶nh vµ nguyªn mê ¶o, huyÔn hoÆc.
nh©n n¶y sinh t©m + ¢m thanh “tiÕng cßi rÝt lªn, vµ tµu rÇm ré ®i tíi” →
tr¹ng ®îi tµu cña chÞ em lµm ¸t ®i nhÞp sèng buån tÎ, ®Òu ®Òu n¬i phè
Liªn? huyÖn.
Hs lµm viÖc ®éc lËp §oµn tµu ®Õn lµm cho phè huyÖn vèn ch×m ngËp
trong bãng tèi trë nªn s¸ng h¼n lªn xo¸ tan kh«ng khÝ
tÜnh lÆng. Con tµu trë thµnh mét nhu cÇu thiÕt yÕu
trong ®êi sèng tinh thÇn cña hä.
- Hoµn c¶nh vµ nguyªn nh©n n¶y sinh t©m tr¹ng ®îi
tµu cña chÞ em Liªn:
+ Kh«ng ph¶i ®Ó b¸n thªm Ýt hµng mµ ®ã lµ nhu cÇu
vÒ mÆt tinh thÇn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña nh÷ng ngêi
d©n n¬i phè huyÖn, trong ®ã cã chÞ em Liªn.
+ XuÊt ph¸t tõ mét buæi chiÒu quª: n¾ng t¾t, chî tan,
ngêi v¾ng, bãng tèi v©y quanh khiÕn lßng ngêi “buån
man m¸c tríc giê kh¾c cña ngµy tµn”. Ph¶i ch¨ng ®©y
lµ sù tù ý thøc vÒ cña c¸i t«i c¸ nh©n tríc sù tr«i ch¶y
cña thêi gian.
+ ChuyÕn tµu chÝnh lµ niÒm hi väng cho chõng Êy con
ngêi mong chê mét cuéc sèng kh¸c h¬n.
- Chi tiÕt ë cuèi truyÖn: + Víi Liªn vµ An ®©y lµ chuyÕn tµu tõ Hµ Néi vÒ. Hµ
Liªn ch×m vµo trong Néi gîi nhí nh÷ng kØ niÖm tuæi th¬ v« t hån
giÊc ngñ cïng víi h×nh nhiªn.Trong trÝ nghÜ cña Liªn Hµ Néi lµ mét n¬i cã
¶nh ngän ®Ìn con cña cuéc sèng ®Çy ®ñ vµ v¨n minh.
chÞ TÝ, cã g©y cho em + Liªn nhËn ra chuyÕn tµu h«m nay kh«ng ®«ng. Vµ
c¶m xóc g× kh«ng? h¬n ai hÕt Liªn hiÓu nguyªn nh©n v× sao tµu tha
- NhËn xÐt chung? v¾ng kh¸ch “mÊy n¨m nay bu«n b¸n kÐm”. ThÕ nhng
Liªn vµ An vÉn ®ãn nhËn chuyÕn tµu víi sù tr©n träng,
håi hép vµ ch¨m chó. Vµ khi chuyÕn tµu khuÊt sau
rÆng tre th× Liªn vµ An ®Òu nh×n theo tiÕc nuèi vµ
- Gi¸ trÞ (néi dung vµ m¬ tëng.
nghÖ thuËt) cña t¸c + ChuyÕn tµu ®i, Liªn ch×m vµo giÊc ngñ nhng trong
phÈm? Liªn vÉn chËp chên h×nh ¶nh ngän ®Ìn con cña chÞ TÝ
®iÒu ®ã gîi sù liªn tëng vÒ nh÷ng kiÕp ngêi n¬i ®©y
vÉn m·i leo lÐt, téi nghiÖp vµ ®¸ng th¬ng nh vËy
- Gäi HS ®äc phÇn “Ghi Qua viÖc kh¾c ho¹ t©m tr¹ng ®îi tµu cña chÞ em
nhí” trong SGK/101. Liªn, Th¹ch Lam ®· béc lé niÒm c¶m th«ng ch©n thµnh
®èi víi nh÷ng sè phËn nhá bÐ téi nghiÖp ë th«n quª.
Hä kh«ng chØ nghÌo khæ vÒ vËt chÊt mµ cßn thiÕu hôt
vÒ mÆt tinh thÇn. Vµ cao h¬n nçi xãt th¬ng Th¹ch Lam
muèn lay thøc con ngêi ®õng ngñ quªn trong cuéc ®êi
uÓ o¶i ®Ó hä sèng cã íc m¬ cho cuéc ®êi thªm phÇn ý
nghÜa.
III. Tæng kÕt:
Qua “Hai ®øa trΔ thÊy ®îc:
- T©m hån nh©n v¨n, t×nh c¶m nång hËu, s©u kÝn
cña Th¹ch Lam ®èi víi nh÷ng con ngêi nghÌo khæ n¬i
phè huyÖn.
- Phong c¸ch nghÖ thuËt ®éc ®¸o, nghÖ thuËt miªu t¶
néi t©m nh©n vËt.
* “Ghi nhí”: SGK/101.

4. Cñng cè:
Nªu c¶m nhËn cña em vÒ v¨n phong Th¹ch Lam qua truyÖn ng¾n.
5. DÆn dß: ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo