You are on page 1of 139

B GIO DC V O TO TRNG I HC CN TH

- -

GIO TRNH

PHP LUT I CNG


Tp th tc gi bin son:
ThS. Dip Thnh Nguyn - TS. Phan Trung Hin

CN TH, THNG 2/2009

LI GII THIU
Php lut i cng l mn khoa hc php l c bn gii thiu nhng vn chung nht v Nh nc v php lut nh ngun gc ra i ca Nh nc v php lut, bn cht, vai tr, cc kiu v hnh thc Nh nc v php lut; ng thi gii thiu tng quan v h thng chnh tr, tm hiu nhng vn c bn v cc h thng c quan trong b my Nh nc ta hin nay, v tm hiu nhng ni dung c bn ca nhng ngnh lut ch yu trong h thng php lut nc ta, v vi phm php lut, trch nhim php l, v php ch x hi ch ngha v.v. . . . Gio trnh Php lut i cng c tp th tc gi bin son nhm mc ch phc v cho vic ging dy v hc tp i vi sinh vin khng chuyn ngnh Lut ca Trng i hc Cn Th. Trn c s nghin cu Hin php 1992 v Ngh quyt s 51/2001/QH10 ngy 25/12/2001 ca Quc hi v vic sa i, b sung mt s iu ca Hin php nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam nm 1992, v cc vn bn quy phm php lut c lin quan, cng vi vic tham kho cc ti liu ca cc tc gi khc, tp th tc gi xin trn trng gii thiu bn c quyn Gio trnh Php lut i cng. Trong qu trnh bin son c th cn nhiu khim khuyt nht nh, rt mong nhn c kin ng gp qu bu ca cc bn ng nghip v cc em sinh vin. Tp th tc gi ThS. Dip Thnh Nguyn v TS. Phan Trung Hin Ging vin Khoa Lut - i hc Cn Th

THNG TIN V TC GI PHM VI V I TNG S DNG CA GIO TRNH


I. THNG TIN V TC GI H v tn: Dip Thnh Nguyn Sinh nm: 1975 C quan cng tc: B mn: Lut Hnh chnh; Khoa: Lut Trng: i hc Cn Th a ch Email lin h: dtnguyen@ctu.edu.vn

H v tn: PHAN TRUNG HIN Sinh nm: 1975 C quan cng tc: B mn: Lut Hnh chnh; Khoa: Lut Trng: i hc Cn Th a ch Email lin h: pthien@ctu.edu.vn

II.PHM VI V I TNG S DNG Gio trnh c th dng tham kho cho nhng ngnh: tt c cc ngnh hc. C th dng cho cc trng: i hc, cao ng v trung hc chuyn nghip. Cc t kha: ngun gc ca nh nc, ngun gc ca php lut, bn cht ca nh nc, bn cht ca php lut, b my nh nc, quy phm php lut, quan h php lut, vi phm php lut, trch nhim php l, cc ngnh lut. Yu cu kin thc trc khi hc mn ny: (khng) xut bn in cha: cha.

MC LC
LI GII THIU ................................................................................................................1 THNG TIN V TC GI ................................................................................................2 MC LC ...........................................................................................................................3 PHN I: NHNG VN CHUNG V NH NC V PHP LUT.....................8 Chng 1: NGUN GC CA NH NC V PHP LUT ......................................8 I. NGUN GC CA NH NC...............................................................................8 1. Mt s quan nim phi mcxit v s xut hin Nh nc .........................................8 2. Quan nim mcxit v s ra i ca Nh nc .........................................................8 II- NGUN GC CA PHP LUT...........................................................................12 Cu hi ...........................................................................................................................12 Ti liu tham kho..........................................................................................................13 Chng 2:NHNG NHN THC CHUNG V NH NC V PHP LUT .........14 I- NHNG NHN THC CHUNG V NH NC.................................................14 1. Bn cht ca Nh nc...........................................................................................14 2. Hnh thc nh nc ................................................................................................14 3. Chc nng ca nh nc ........................................................................................17 4. Cc kiu nh nc ..................................................................................................18 II- NHNG NHN THC CHUNG V PHP LUT...............................................18 1. Bn cht ca php lut............................................................................................18 2. Thuc tnh ca php lut ........................................................................................19 3. Chc nng ca php lut ........................................................................................20 4. Cc kiu php lut ..................................................................................................21 Cu hi ...........................................................................................................................22 Ti liu tham kho..........................................................................................................22 Chng 3: TNG QUAN V H THNG CHNH TR.................................................23 I- KHI NIM CHNH TR V QUYN LC CHNH TR......................................23 1. Khi nim chnh tr.................................................................................................23 2. Khi nim quyn lc chnh tr ................................................................................23 II- H THNG CHNH TR - THIT CH THC HIN QUYN LC CHNH TR ........................................................................................................................................24 1. Quan nim chung v h thng chnh tr .................................................................24 2. H thng chnh tr Vit Nam hin nay ................................................................25 Cu hi ...........................................................................................................................29 Ti liu tham kho..........................................................................................................29 Chng 4: NHNG VN C BN V NH NC CNG HO X HI CH NGHA VIT NAM ..........................................................................................................30 I- BN CHT V HNH THC NH NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM ....................................................................................................................30 1. Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam...............................................................30 2. Hnh thc Nh nc CHXHCN Vit Nam.............................................................30 II- B MY NH NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM............31 1. Khi nim b my nh nc...................................................................................31 2. H thng t chc b my chnh quyn Vit Nam ...............................................32 3. B my nh nc Vit Nam hin nay ....................................................................32 Cu hi ...........................................................................................................................45 Ti liu tham kho..........................................................................................................45 PHN II: PHP LUT NC CNG HO XHCN VIT NAM ................................46
3

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 5: HNH THC PHP LUT ............................................................................46 I- KHI NIM V HNH THC PHP LUT ..........................................................46 1. Khi nim ...............................................................................................................46 2. Cc hnh thc php lut..........................................................................................46 II- H THNG VN BN QUY PHM PHP LUT VIT NAM HIN NAY .49 III- HIU LC CA VN BN QUY PHM PHP LUT.....................................50 1. Hiu lc v thi gian ..............................................................................................50 2. Hiu lc v khng gian (lnh th) v i tng p dng:......................................52 Cu hi ...........................................................................................................................57 Ti liu tham kho..........................................................................................................57 Chng 6:QUY PHM PHP LUT V QUAN H PHP LUT..............................58 I- QUY PHM PHP LUT ........................................................................................58 1. Khi nim ...............................................................................................................58 2. C cu ca quy phm php lut .............................................................................58 3. Phn loi cc quy phm php lut ..........................................................................59 II- QUAN H PHP LUT ..........................................................................................60 1. Khi nim ...............................................................................................................60 2. Cc thnh phn ca quan h php lut ...................................................................60 3. Nhng iu kin lm pht sinh, thay i, nh ch quan h php lut ...................61 Cu hi ...........................................................................................................................62 Chng 7:VI PHM PHP LUT V TRCH NHIM PHP L..............................63 I- VI PHM PHP LUT ............................................................................................63 1. Khi nim ...............................................................................................................63 2. Cc du hiu ca vi phm php lut.......................................................................63 3. Cu trc ca vi phm php lut ..............................................................................63 4. Cc loi vi phm php lut: ....................................................................................66 II- TRCH NHIM PHP L......................................................................................66 1. Khi nim ...............................................................................................................66 2. Mi quan h gia vi phm php lut v trch nhim php l ................................67 3. Cc loi trch nhim php l ..................................................................................67 4. Nguyn tc p dng trch nhim php l ...............................................................68 Cu hi ...........................................................................................................................68 Chng 8:PHP CH X HI CH NGHA.................................................................69 I. NHNG NHN THC C BN V PHP CH ..................................................69 1. Khi nim v php ch ...........................................................................................69 2. Mi quan h gia php lut v php ch................................................................69 3. Nhng bo m i vi php ch...........................................................................70 II- NHNG YU CU C BN CA PHP CH XHCN: ......................................70 III- TNG CNG PHP CH XHCN TRONG GIAI ON HIN NAY .............70 1. y mnh cng tc xy dng php lut .................................................................70 2. T chc tt cng tc thc hin php lut ...............................................................71 3. Tng cng cng tc kim tra, gim st vic thc hin php lut .........................71 4. Kin ton cc c quan qun l nh nc v t php..............................................71 5. S lnh o ca ng nhm tng cng php ch XHCN ....................................71 Cu hi ...........................................................................................................................72 PHN III: CC NGNH LUT CH YU ...................................................................73 TRONG H THNG PHP LUT VIT NAM .............................................................73 Chng 9: NGNH LUT HIN PHP .........................................................................73

Gio trnh Phap lut ai cng

I- KHI NIM ...............................................................................................................73 II- MT S NI DUNG C BN CA LUT HIN PHP ....................................74 1- Ch chnh tr......................................................................................................74 2- Ch kinh t ........................................................................................................74 3- Vn ho, gio dc, khoa hc, cng ngh ...............................................................74 4- V quyn v ngha v c bn ca cng dn...........................................................75 5- Ch nh v Quc hi, Ch tch nc, Chnh ph, Hi ng nhn dn v U ban nhn dn, To n nhn dn v Vin kim st nhn dn. ............................................76 Cu hi ...........................................................................................................................76 Ti liu tham kho..........................................................................................................76 Chng 10: NGNH LUT HNH CHNH ...................................................................77 I. I TNG IU CHNH CA LUT HNH CHNH ......................................77 1. Nhm 1: ..................................................................................................................77 2. Nhm 2: ..................................................................................................................80 3. Nhm 3: ..................................................................................................................80 II. MT S NI DUNG C BN CA NGNH LUT HNH CHNH ................80 1. Quy phm php lut hnh chnh.............................................................................80 2. Quan h php lut hnh chnh ................................................................................80 3. C quan hnh chnh nh nc ................................................................................81 4. Trch nhim hnh chnh: ........................................................................................82 III. Ti phn hnh chnh .................................................................................................82 a) Nhng khi nim chung .........................................................................................82 b) i tng thuc thm quyn xt x ca Ta hnh chnh ......................................82 c) Cc loi khiu kin thuc thm quyn gii quyt ca Ta hnh chnh..................83 Cu hi ...........................................................................................................................85 Ti liu tham kho..........................................................................................................85 Chng 11: NGNH LUT HNH S ............................................................................86 1. Mt s khi nim:.......................................................................................................86 2. Nhim v ca Lut hnh s ........................................................................................87 3. Cc nguyn tc x l ca Lut hnh s Vit Nam .....................................................87 4. V tui chu trch nhim hnh s ..........................................................................88 5. Tnh trng khng c nng lc trch nhim hnh s ...................................................88 6. Hnh pht ....................................................................................................................89 a) Khi nim ...............................................................................................................89 b) Cc loi hnh pht...................................................................................................89 7. Mt s ti c bn theo quy nh ca B Lut hnh s ...............................................90 Cu hi ...........................................................................................................................90 Ti liu tham kho..........................................................................................................90 Chng 12: NGNH LUT DN S ............................................................................91 1. Khi nim ...................................................................................................................91 2. i tng iu chnh ca Lut dn s .......................................................................91 2.1- Ch th ca quan h php lut dn s.................................................................91 2.2- Quyn v ngha v ca cc ch th ca quan h php lut dn s .....................93 2.3 - Xc lp quyn v ngha v dn s ....................................................................93 2.4- Bo m thc hin quyn v ngha v dn s ....................................................95 3. Phng php iu chnh ca Lut dn s ..................................................................97 4. Cc quyn dn s c bn............................................................................................97 a) Quyn s hu..........................................................................................................97

Gio trnh Phap lut ai cng

b) Quyn giao kt hp ng dn s............................................................................97 c) Quyn tha k.........................................................................................................98 5. Trch nhim dn s ..................................................................................................104 Cu hi .........................................................................................................................104 Ti liu tham kho........................................................................................................104 Chng 13: NGNH LUT HN NHN V GIA NH ...........................................105 I- MT S KHI NIM:............................................................................................105 II- CC NGUYN TC C BN CA LUT HN NHN V GIA NH ........106 III- NHNG NI DUNG C BN CA LUT HN NHN V GIA NH.......107 1- Kt hn:................................................................................................................107 2- Quan h gia v v chng....................................................................................108 3- Quan h gia cha m v con ................................................................................109 4- Vn nhn con nui...........................................................................................109 5- Ly hn ..................................................................................................................110 Cu hi .........................................................................................................................112 Ti liu tham kho........................................................................................................112 Chng 14: NGNH LUT THNG MI ................................................................113 I- NH NGHA ..........................................................................................................113 II- I TNG IU CHNH CA LUT THNG MI ..................................113 III- CH TH CA LUT THNG MI ..............................................................113 IV- MT S CH NH CH YU CA LUT THNG MI HIN NAY .....113 1- Ch nh v t chc cc loi hnh doanh nghip .................................................113 2- Ch nh v ph sn doanh nghip.......................................................................117 3- Ch nh v hp ng kinh t ..............................................................................118 Cu hi .........................................................................................................................118 Ti liu tham kho........................................................................................................118 Chng 15: NGNH LUT LAO NG .....................................................................119 I- I TNG IU CHNH CA LUT LAO NG.........................................119 II- CC NGUYN TC C BN CA LUT LAO NG...................................120 a) Nguyn tc bo v ngi lao ng:......................................................................120 b) Nguyn tc bo v quyn v li ch hp php ca ngi s dng lao ng: ......121 III- NHNG NI DUNG C BN CA LUT LAO NG .................................121 Cu hi .........................................................................................................................123 Ti liu tham kho........................................................................................................123 Chng 16: NGNH LUT T AI ..........................................................................124 I- KHI NIM V CC NGUYN TC C BN CA LUT T AI ...........124 1. Khi nim .............................................................................................................124 2. Cc nguyn tc c bn ca Lut t ai ...............................................................124 3. Tm hiu mt s thut ng....................................................................................124 II- MT S NI DUNG C BN CA LUT T AI.......................................126 1. S hu t ai.......................................................................................................126 2. Giao t, cho thu t...........................................................................................127 3. Qun l Nh nc v t ai ................................................................................127 4. Phn loi t .........................................................................................................127 5. Chuyn i, chuyn nhng quyn s dng t ..................................................129 6. Tranh chp t ai ................................................................................................129 Cu hi .........................................................................................................................130 Ti liu tham kho........................................................................................................130

Gio trnh Phap lut ai cng

TI LIU THAM KHO ...............................................................................................131 PH LC 01: NI DUNG CA VN BN QUY PHM PHP LUT....................133 iu 11. Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi .....................................................133 iu 12. Php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi................................133 iu 13. Lnh, quyt nh ca Ch tch nc .............................................................133 iu 14. Ngh nh ca Chnh ph...............................................................................134 iu 15. Quyt nh ca Th tng Chnh ph...........................................................134 iu 16. Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang b...............................134 iu 17. Ngh quyt ca Hi ng Thm phn Ta n nhn dn ti cao....................135 iu 18. Thng t ca Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao............................................................................................................135 iu 19. Quyt nh ca Tng Kim ton Nh nc ..................................................135 iu 20. Vn bn quy phm php lut lin tch...........................................................135 iu 21. Vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn .....135 PH LC 02: DANH SCH B, C QUAN NGANG B, ........................................137 C QUAN THUC CHNH PH HIN HNH VIT NAM ..................................137

Gio trnh Phap lut ai cng

PHN I: NHNG VN CHUNG V NH NC V PHP LUT


-----------------------

Chng 1: NGUN GC CA NH NC V PHP LUT

I. NGUN GC CA NH NC
V s xut hin ca Nh nc, t trc ti nay c nhiu quan nim khc nhau, song c th xp lm hai loi: quan nim phi mcxit v quan nim mcxit. 1. Mt s quan nim phi mcxit v s xut hin Nh nc Thuyt thn hc l thuyt c in nht v s xut hin nh nc. Thuyt ny cho rng Thng l ngi sng lp v sp t mi trt t trn tri t, trong c Nh nc. Nh nc do Thng sng to, th hin ch ca Thng thng qua ngi i din ca mnh l nh vua. Vua l thin t thay Thng hnh o trn tri t. Do vic tun theo quyn lc ca nh vua l tun theo tri, v nh nc tn ti vnh cu. Nhng nh t tng theo thuyt gia trng th cho rng nh nc l kt qu s pht trin ca gia nh, l hnh thc t chc t nhin ca cuc sng con ngi. V vy, cng nh gia nh, nh nc tn ti trong mi x hi v quyn lc nh nc, v bn cht ging nh quyn gia trng ca ngi ch trong gia nh. Trong thi k Phc hng xut hin cc quan nim mi v s xut hin ca nh nc. Nhng ngi theo quan nim ny cho rng s xut hin ca nh nc l kt qu ca mt kh c (hp ng) c k kt gia nhng con ngi sng trong trng thi t nhin, khng c nh nc. Nh nc phn nh li ch ca cc thnh vin trong x hi, ch quyn nh nc thuc v nhn dn. Trong trng hp nh nc khng gi c vai tr ca mnh, cc quyn t nhin b vi phm th nhn dn c quyn lt nh nc v k kt kh c mi.

2. Quan nim mcxit v s ra i ca Nh nc Hc thuyt Mc - Lnin coi nh nc l hin tng c qu trnh pht sinh, tn ti v pht trin. Nh nc ny sinh t x hi, l sn phm c iu kin ca x hi loi ngi, Nh nc ch xut hin khi x hi pht trin n mt mc nht nh. Theo hc thuyt Mc - Lnin, ch cng sn nguyn thu (cn gi l ch cng x nguyn thu) l hnh thi kinh t - x hi xut hin u tin trong lch s loi ngi, trong x hi ny khng c giai cp, khng c nh nc v php lut, nhng trong lng n li cha ng nhng nhn t lm ny sinh ra nh nc v php lut. Do , vic

Gio trnh Phap lut ai cng

nghin cu v x hi cng sn nguyn thu gip chng ta tm cn c chng minh qu trnh pht sinh nh nc v php lut, t lm r thm bn cht ca cc hin tng ny. C s kinh t - x hi ca ch cng sn nguyn thu l ch s hu cng cng v t lu sn xut mc rt s khai. Tng ng vi ch kinh t y l hnh thc t chc by ngi nguyn thu. Trc tin l s xut hin nhng nhm nh gm nhng ngi du mc cng nhau kim n v t bo v, do mt th lnh cm u, dn dn x hi loi ngi tin ln mt hnh thc tng i bn vng hn, l th tc. a. Th tc Vic sn xut tp th v phn phi tp th yu cu phi thit lp ch s hu cng cng ca cng x v rung t, gia sc, nh ca . . .. Th tc l hnh thc t chc x hi u tin, l nt c th ca ch cng sn nguyn thu pht trin. Th tc l t bo c s ca x hi cng sn nguyn thu. N c hnh thnh trn c s huyt thng v lao ng tp th cng vi nhng ti sn chung. Chnh quan h huyt thng l kh nng duy nht tp hp cc thnh vin vo mt tp th sn xut c s on kt cht ch v k lut t gic cao. i din cho kin chung ca th tc l Hi ng th tc. Hi ng th tc l t chc nm gi quyn lc cao nht, quyt nh cc vn quan trng ca th tc, bao gm cc thnh vin trng thnh ca th tc. ng u th tc l t trng. Vic qun l cng x th tc do t trng m nhim, y l ngi c uy tn Hi ng th tc bu ln. Lc c xung t gia cc th tc th mt th lnh qun s c bu ra ch huy vic t v v bo v th tc. T trng v th lnh qun s hng ngy cng lao ng nh cc thnh vin khc ca th tc. H c th b th tc bi min. Quyn lc ca h cng c tnh cht cng ch nhng hon ton da trn uy tn v s ng h ca mi thnh vin trong th tc. H khng c mt b my cng ch c bit no c. Nhng cng vic quan trng u do ng th tc quyt nh, cn vic thi hnh th do t trng m nhim. T trng th hin li ch ca ton th th tc, do c tp th ng h. c im ca hnh thc t chc x hi th tc l: + Khng c quyn lc tch ring ra khi x hi m vic qun l phc v li ch c cng ng. + Khng c b my cng ch c bit c t chc mt cch c h thng. Do vy, quyn lc trong x hi th tc c gi l quyn lc x hi, phn bit vi quyn lc nh nc cc giai on sau ny. Th tc t chc theo huyt thng giai on u do nhng iu kin v kinh t v hn nhn, c bit do ph thuc vo a v ch o ca ngi ph n trong th tc nn n c t chc theo ch mu h. Qu trnh pht trin ca kinh t x hi, ca chin tranh lm thay i quan h trong hn nhn, a v ca ngi ph n trong th tc cng thay i. Ngi n ng dn dn gi vai tr ch o trong i sng th tc v ch mu h chuyn dn sang ch ph h.

Gio trnh Phap lut ai cng

Trong qu trnh m rng quan h i ngoi nh lin kt chng xm lc, trao i sn phm, cc quan h hn nhn ngoi tc (ch ngoi tc hn) xut hin v.v. . . n i hi cc th tc phi m rng quan h vi cc th tc khc, dn n s xut hin cc bo tc v b lc. b. Bo tc Bo tc l mt lin bao gm nhiu th tc hp li. Vic t chc, qun l bo tc da trn c s nhng nguyn tc t chc quyn lc nh trong th tc, nhng th hin mc tp trung quyn lc cao hn. Hi ng bo tc gm cc t trng v th lnh qun s ca cc th tc. Hi ng ny quyt nh nhng cng vic quan trng trong bo tc. c. B lc B lc bao gm nhiu bo tc lin minh li. T chc quyn lc trong b lc cng tng t nh th tc v bo tc nhng mc tp trung quyn lc cao hn. D vy, quyn lc vn mang tnh x hi, phc v li ch ca tt c mi ngi, cha mang tnh giai cp. Chnh s pht trin ca lc lng sn xut v nng sut lao ng x hi lm bin i t chc th tc. Ngh chn nui v trng trt khng bt buc phi lao ng tp th, nhng cng c lao ng c ci tin dn dn v nhng kinh nghim sn xut c tch lu to ra kh nng cho mi gia nh c th t chn nui, trng trt mt cch c lp. Do nh ca, gia sc, sn phm t cy trng, cng c lao ng tr thnh vt thuc quyn t hu ca nhng ngi ng u gia nh. Trong th tc xut hin gia nh theo ch gia trng, chnh n lm rn nt ch th tc. Dn dn gia nh ring l tr thnh lc lng i lp vi th tc. Mt khc, do nng sut lao ng nng cao thc y s phn cng lao ng x hi dn dn thay th s phn cng lao ng t nhin. Trong lch s tri qua ba (3) ln phn cng lao ng x hi ln. Sau mi ln, x hi li c nhng bc tin mi, su sc hn, thc y nhanh qu trnh tan r ca ch cng sn nguyn thu. S phn cng lao ng ln th nht dn n kt qu l ngnh chn nui tch khi trng trt. Do qu trnh con ngi bit thun dng c ng vt m ra k nguyn mi trong s pht trin sn xut ca loi ngi, to iu kin cho lao ng sn xut ch ng v t gic hn, bit tch lu ti sn d tr m bo nhu cu cho nhng ngy khng th ra ngoi kim n c. y l mm mng sinh ra ch t hu. Bi ngnh chn nui pht trin mnh dn n s xut hin ngy cng nhiu gia nh chuyn lm ngh chn nui v dn dn chn nui tr thnh mt ngnh kinh t c lp, tch ra khi trng trt. Con ngi to ra nhiu ca ci hn mc nhu cu duy tr cuc sng ca chnh bn thn h, v vy xut hin nhng sn phm lao ng d tha v pht sinh kh nng chim ot nhng sn phm d tha . Tt c cc gia nh u chm lo cho kinh t ca ring mnh, nhu cu v sc lao ng ngy cng tng, do t binh chin tranh dn dn khng b git cht m c gi lm n l bc lt sc lao ng. Cc t trng v th lnh qun s li dng a v x hi ca mnh chim ot nhiu gia sc, t ai, chin li

Gio trnh Phap lut ai cng

phm v t binh sau cc cuc chin tranh thng li. Quyn lc c th tc trao cho h trc y h em s dng vo vic bo v li ch ring ca mnh. H bt n l v nhng ngi ngho kh phi phc tng h. Quyn lc y c duy tr theo kiu cha truyn con ni. Cc t chc hi ng th tc, bo tc, b lc dn dn tch ra khi dn c, bin thnh cc c quan thng tr, bo lc, phc v cho li ch nhng ngi giu c. Mt nhm ngi thn cn c hnh thnh bn cnh ngi cm u th tc, bo tc, b lc. Lc u h ch l nhng v binh, sau c hng nhng c quyn, c li. y l mm mng ca i qun thng trc sau ny. Sau ln phn cng lao ng x hi u tin ny, ch t hu xut hin, x hi phn chia thnh ngi giu, ngi ngho. Ch t hu xut hin cng lm thay i quan h hn nhn, t qun hn bin thnh ch mt v mt chng. Cng vi s pht trin ca chn nui v trng trt th th cng nghip cng pht trin m bo cung ng cc nhu cu v cng c lao ng v dng sinh hot trong cc gia nh, c bit l sau khi loi ngi tm ra kim loi nh ng, st . . . to ra kh nng c th trng trt nhng din tch rng ln hn, khai hoang c nhng min rng r. Ngh gm, ngh dt v.v. . . cng ra i. T xut hin nhng ngi chuyn lm ngh th cng nghip tch ra khi hot ng sn xut trong nng nghip. Nh vy, kt qu ca ln phn cng lao ng x hi th hai l th cng nghip tch khi nng nghip. Do c s phn cng lao ng x hi nn gia cc khu vc sn xut, gia cc vng dn c xut hin nhu cu trao i sn phm. Do thng nghip pht trin dn n s phn cng lao ng ln th ba - nhng ngi bun bn trao i chuyn nghip tch ra khi hot ng sn xut. y l ln phn cng lao ng c ngha quan trng, chnh n lm ny sinh ra mt giai cp khng tham gia vo qu trnh sn xut na, m ch lm cng vic trao i sn phm, nhng li l ngi nm gi quyn iu hnh sn phm, bt ngi sn xut ph thuc vo mnh v mt kinh t, h bc lt c ngi sn xut ln ngi tiu dng. Chnh s pht trin ca thng mi bun bn lm xut hin ng tin vi chc nng l vt ngang gi chung. ng tin tr thnh hng ho ca mi hng ho, ko theo n s xut hin nn cho vay nng li, hot ng cm c ti sn. Cc yu t ny thc y nhanh qu trnh tch t v tp trung ca ci vo tay mt s t ngi giu, ng thi cng thc y s bn cng ho v lm tng nhanh s lng dn ngho, lm cho cuc sng thun nht th tc b o ln. Nhng hot ng bun bn, trao i, ch nhng quyn s hu t ai, s thay i ch v ngh nghip ph v cuc sng nh c ca th tc. Trong th tc khng cn kh nng phn chia dn c theo huyt thng. N i hi phi c mt t chc qun l dn c theo lnh th hnh chnh. Vic s dng nhng tp qun v tn iu tn gio khng th bo m cho mi ngi t gic chp hnh. bo v quyn li chung, c bit l quyn s hu ti sn ca lp ngi giu c thc y h lin kt vi nhau thnh lp nn mt hnh thc c quan qun l mi, v phi l mt t chc c ng o nhng ngi c v trang bo m sc mnh cng ch, dp tt mi s phn khng, t chc phi khc hn vi t chc th tc bt lc v ang tn ln dn - t chc chnh l Nh nc.

Gio trnh Phap lut ai cng

Nh vy, nh nc xut hin mt cch khch quan, n l sn phm ca x hi pht trin n mt giai on nht nh. Nh nc khng phi l mt quyn lc t bn ngoi p t vo x hi, m l mt lc lng ny sinh t trong lng x hi, nhng li ta h nh ng trn x hi, c nhim v lm du bt s xung t v gi cho s xung t nm trong vng trt t. So vi t chc th tc trc kia th Nh nc c hai c trng c bn l: phn chia dn c theo lnh th, v thit lp quyn lc cng cng. Quyn lc cng cng c bit ny khng cn ho nhp vi dn c na, quyn lc khng thuc v tt c mi thnh vin ca x hi na, m ch thuc v giai cp thng tr v phc v cho li ch ca giai cp thng tr. m bo cho quyn lc cng cng c thc hin, Nh nc phi s dng mt th cng c c bit m x hi trc kia cha h bit n - l php lut. V th cng vi s ra i ca nh nc th php lut cng xut hin.

II- NGUN GC CA PHP LUT


x hi trt t cn c s iu chnh nht nh i vi cc quan h ca con ngi. Vic iu chnh cc quan h x hi trong bt k x hi no cng c thc hin bng mt h thng cc quy phm x hi. Cc quy phm x hi l nhng quy tc v hnh vi ca con ngi. Khi cha c Nh nc, cc quy tc x hi gm: cc quy tc, tp qun, o c, cc tn iu tn gio . . . . S hnh thnh giai cp v u tranh giai cp ti mc khng th iu ho c dn ti s ra i ca Nh nc, cng lc vi s ra i ca Nh nc xut hin mt loi quy tc ca Nh nc, l quy tc php lut. Php lut c hnh thnh bng hai con ng: Th nht, giai cp thng tr thng qua B my Nh nc ci to, sa cha cc quy tc phong tc, tp qun o c sn c cho ph hp vi li ch ca giai cp thng tr v cc quy tc tr thnh php lut. Th hai, bng b my nh nc ca mnh, giai cp thng tr t ra thm cc quy phm mi, dng quyn lc buc mi thnh vin trong x hi phi tun theo nhm duy tr mt trt t x hi trong vng trt t ca giai cp thng tr, ng thi bo v li ch, cng c s thng tr ca giai cp thng tr i vi x hi ./.

Cu hi
1) Hy gii thch s ra i ca nh nc da trn c s ch ngha Mc L nin?

Gio trnh Phap lut ai cng

2) Ti sao ni: nh nc khng th tn ti nu khng c php lut, v ngc li php lut cng khng th pht huy c hiu qu ca mnh nu khng c nh nc?

Ti liu tham kho


1) Cc ngnh lut trong h thng php lut Vit Nam - Hong Phc Hip v L Hng Sn - NXB. Gio Dc 2001; 2) Php lut i cng - Ths. Nguyn Xun Linh - Nh xut bn Thng k 1999.

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 2:NHNG NHN THC CHUNG V NH NC V PHP LUT

I- NHNG NHN THC CHUNG V NH NC


1. Bn cht ca Nh nc Trong x hi c giai cp, quyn lc chnh tr thuc v mt giai cp hoc lin minh cc giai cp thng tr. Cc giai cp nm quyn t chc ra mt b my c bit duy tr s thng tr i vi x hi, buc cc lc lng x hi khc phc tng ch ca mnh. B my l t chc quyn lc chnh tr c bit. Quyn lc chnh tr, nh C.Mc v Ph.ngghen ch r, v thc cht l bo lc c t chc ca mt giai cp n p giai cp khc1 Nh vy, xt v mt bn cht, nh nc - t chc quyn lc chnh tr, c tnh giai cp. Thng qua nh nc, ch ca giai cp thng tr c hp php ho thnh ch nh nc. Thng qua nh nc, giai cp (hoc lin minh giai cp) thc hin s thng tr x hi trn cc mt: kinh t, chnh tr, t tng. Bn cht giai cp ca nh nc cng c th hin thng qua cc quan h i ngoi. Ngoi tnh giai cp, nh nc cn c tnh x hi. Vi t cch l t chc cng quyn, i din cho x hi, trong khi thc hin cc chc nng, nhim v ca mnh, nh nc cn tnh n li ch x hi. Nh nc phi gii quyt nhng vn ny sinh trong x hi, bo m duy tr cc gi tr x hi t c; duy tr trt t, n nh x hi pht trin, bo m li ch ti thiu ca cc lc lng i lp. T nhng phn tch trn, c th nh ngha Nh nc l mt t chc c bit ca quyn lc chnh tr, mt b my chuyn lm nhim v cng ch v thc hin cc chc nng qun l c bit, nhm duy tr trt t x hi v bo v a v thng tr ca giai cp cm quyn.

2. Hnh thc nh nc Hnh thc nh nc l khi nim dng ch cch thc t chc v nhng phng php thc hin quyn lc nh nc, tc l phng thc chuyn ch ca lc lng cm quyn trong x hi thnh ch nh nc. Khi nim hnh thc nh nc c cu thnh t ba yu t: hnh thc chnh th, hnh thc cu trc nh nc, v ch chnh tr.

C.Mc, Ph.ngghen: Tuyn tp, tp 1, NXB S tht, H.1980, tr.569.

Gio trnh Phap lut ai cng

2.1. Hnh thc chnh th Hnh thc chnh th l hnh thc t chc, c cu t chc cc c quan quyn lc ti cao, trnh t thnh lp, cc mi quan h gia chng, v mc tham gia ca nhn dn vo vic thnh lp ra cc c quan . Trong lch s pht trin ca x hi xut hin hai hnh thc chnh th c bn l: hnh thc chnh th qun ch v chnh th cng ho. a) Chnh th qun ch Trong chnh th qun ch, quyn lc nh nc tp trung ton b hay mt phn trong tay ngi ng u nh nc theo nguyn tc th tp (vua, hong , quc vng, n hong). Hnh thc chnh th qun ch cng c nhiu loi nh; hnh thc qun ch tuyt i v hnh thc qun ch lp hin (cn gi l qun ch hn ch). Hnh thc qun ch tuyt i l hnh thc chnh th m trong ton b quyn lc thuc v nh vua, khng c hin php. Cc nh nc phong kin u c hnh thc chnh th ny. Hnh thc qun ch lp hin l chnh th m trong vn tn ti ngi vua, nhng ng thi c hin php do ngh vin lp ra nhm hn ch quyn lc ca nh vua. Tu thuc vo mc hn ch quyn lc ca nh vua v s phn quyn cho ngh vin m c th chia chnh th ny thnh hai loi: chnh th qun ch nh nguyn, v chnh th qun ch i ngh. + Chnh th qun ch nh nguyn l chnh th phn chia song phng quyn lc gia nh vua v ngh vin. Trong , ngh vin nm quyn lp php, nh vua nm quyn hnh php. Chnh th ny tng xut hin Nht v c vo cui th k 19. Hin nay chnh th ny khng cn tn ti na. + Chnh th qun ch i ngh l chnh th trong quyn lc thc t ca nh vua khng tc ng ti hot ng lp php, v rt hn ch trong lnh vc hnh php v t php. Chnh th ny hin nay vn cn tn ti mt s nc nh: Nht Bn, H Lan, Anh, B, Thu in, Campuchia, v.v. . . b) Chnh th cng ho Trong chnh th cng ho, quyn lc ti cao ca nh nc do c quan i din ca nhn dn bu ra theo nhim k, hot ng mang tnh tp th. Chnh th cng ho cng c hai hnh thc chnh l cng ho dn ch v cng ho qu tc. Trong chnh th cng ho dn ch, php lut quy nh cho cc tng lp nhn dn lao ng c tham gia bu c lp ra c quan i din ca nhn dn (Quc hi, Ngh vin)

Gio trnh Phap lut ai cng

Ring i vi nh nc t sn, chnh th cng ho cn c hai dng l: cng ho tng thng, v cng ho i ngh (cn gi l cng ho ngh vin). Ni chung, trong chnh th cng ho i ngh, ngh vin l thit ch c quyn lc trung tm, c v tr vai tr rt ln trong b my nh nc. Ngc li, trong chnh th cng ho tng thng, vai tr ca nguyn th quc gia l rt quan trng. Trong chnh th cng ho qu tc, php lut ch ghi nhn quyn bu c ra cc c quan ti cao ca nh nc l ca ring tng lp qu tc giu c. Chnh th ny ch ph bin trong kiu Nh nc ch n, kiu Nh nc phong kin xa kia, chnh th ny hin nay khng cn tn ti na.

2.2. Hnh thc cu trc nh nc Hnh thc cu trc nh nc l s cu to nh nc thnh cc n v hnh chnh lnh th v s xc lp mi quan h qua li gia cc c quan nh nc trung ng v theo cp hnh chnh lnh th. C hai hnh thc cu trc nh nc: nh nc n nht, v nh nc lin bang. Nh nc n nht c chia thnh cc cp n v hnh chnh lnh th (cp tnh, cp huyn, cp x), v d Vit Nam, Lo, Php, H Lan, . . . . Cc n v hnh chnh lnh th khng c yu t ch quyn nh nc. C nc c cc c quan quyn lc, qun l, t php cao nht chung cho ton quc; c mt hin php v h thng php lut thng nht chung. Nh nc lin bang l nh nc lin hp ca nhiu nc thnh vin. Nh nc ny c hai h thng c quan quyn lc, qun l: chung cho c lin bang, v ring cho tng quc gia thnh vin; ch quyn quc gia chung cho ton lin bang v ring cho mi nc. V d: Cng ho lin bang c, Hp chng quc Hoa K, Cng ho lin bang Nga, . . . . Lu rng, trong cc nc thnh vin, d khng c ch quyn quc gia, nhng vn c th c Hin php ring, h thng c quan lp php, hnh php, t php ring. Tuy nhin, php lut ca cc nc thnh vin c gi tr php l thp hn php lut lin bang.

2.3. Ch chnh tr Ch chnh tr l tng th nhng phng php, cch thc m nh nc, cc c quan nh nc s dng thc hin quyn lc nh nc. C th phn chia thnh hai loi: phng php dn ch v phng php phn dn ch (cn gi l nh nc cc oan). Phng php dn ch th hin quyn ca nhn dn tham gia gii quyt cng vic nh nc. Tu theo mc , tnh cht ca s tham gia c th phn thnh dn ch thc s rng ri, hay dn ch gi hiu hn ch, dn ch trc tip, dn ch gin tip v.v. . ..

Gio trnh Phap lut ai cng

Phng php phn dn ch th hin tnh cht c ti, cc quyn ca c quan, c nhn nm quyn lc nh nc trong gii quyt cc cng vic quc gia i s. Nu tnh cht c ti, cc quyn pht trin n mc cao s tr thnh pht xt.

3. Chc nng ca nh nc Bn cht, vai tr x hi ca nh nc th hin trc tip nhim v, chc nng ca nh nc. Nhim v ca nh nc l mc tiu do lc lng lnh o x hi, nh nc t ra cho nh nc cn t ti, nhng vn nh nc cn gii quyt trong nhng giai on lch s nht nh. Trong c nhng nhim v chung, c bn, nhim v chin lc lu di, nhng nhim v trc mt. thc hin nhng mc tiu , nh nc trin khai hot ng ca mnh trn cc phng din khc nhau, nhng u hng ti l hon thnh nhim v chung. Nhng hng hot ng c gi l chc nng ca nh nc. Nh vy, chc nng ca nh nc l nhng phng din, nhng mt hot ng c bn ca nh nc, nhm thc hin nhng nhim v trng yu nht do lc lng cm quyn trong x hi t ra cho nh nc cn gii quyt. Cn c vo phm vi hot ng ca nh nc, c th chia chc nng nh nc thnh chc nng i ni, v chc nng i ngoi. Chc nng i ni ca nh nc nhm gii quyt cc vn v chnh tr, kinh t, vn ho, x hi, an ninh, quc phng ca t nc. Chc nng i ngoi ca nh nc nhm gii quyt cc quan h ca nh nc vi cc dn tc, cc quc gia khc trn trng quc t.

Chc nng i ni v i ngoi c quan h mt thit vi nhau. Vic xc nh v thc hin chc nng i ngoi lun lun phi xut pht t tnh hnh thc hin chc nng i ni. Ngc li, kt qu ca vic thc hin chc nng i ngoi s tc ng mnh m ti vic tin hnh cc chc nng i ni. Lu : khng c s ng nht gia chc nng nh nc v chc nng ca c quan nh nc. Chc nng ca nh nc l phng din hot ng c bn ca c b my nh nc, mi c quan nh nc phi tham gia thc hin mc khc nhau. Chc nng ca c quan nh nc l phng din hot ng ch yu ca n gp phn thc hin chc nng chung ca nh nc. V vy, mt chc nng ca nh nc do nhiu c quan nh nc thc hin bng nhng hnh thc hot ng c trng khc nhau. thc hin cc chc nng ca nh nc, nhiu hnh thc, phng php hot ng khc nhau c p dng. Hnh thc, phng php bt ngun t bn cht nh nc, th hin bn cht nh nc. Hnh thc php l: lp php, hnh php, t php.

Gio trnh Phap lut ai cng

Phng php: thuyt phc, gio dc, cng ch.

4. Cc kiu nh nc Kiu nh nc l tng th nhng nt c th c bn ca nh nc, th hin bn cht giai cp v nhng iu kin tn ti, pht trin ca nh nc trong mt hnh thi kinh t - x hi nht nh. C s xc nh kiu nh nc l hc thuyt Mc - Lnin v cc hnh thi kinh t - x hi. Mi kiu nh nc ph hp vi mt hnh thi kinh t - x hi nht nh. Tnh cht ca mi hnh thi kinh t - x hi quy nh nhng nt c th c bn ca mt kiu nh nc tng ng. Trong lch s x hi c giai cp tn ti bn hnh thi kinh t - x hi gn lin vi bn kiu nh nc tng ng l: Hnh thi kinh t - x hi chim hu n l, c kiu nh nc ch n; Hnh thi kinh t - x hi phong kin, c kiu nh nc phong kin; Hnh thi kinh t - x hi t bn ch ngha, c kiu nh nc t sn; Hnh thi kinh t - x hi x hi ch ngha, c kiu nh nc x hi ch ngha.

Mi kiu nh nc trn c nhng nt c th ring ca n. Nhng nt c th c biu hin ch nh nc nm trong tay giai cp no, phc v li ch ca giai cp no. S thay th kiu nh nc ny bng mt kiu nh nc khc tin b hn l mt quy lut tt yu. Quy lut v s thay th cc kiu nh nc ph hp vi quy lut v s pht trin v thay th ca hnh thi kinh t - x hi. Cch mng x hi l con ng dn n s thay th . Trong mi quan h gia kiu v hnh thc nh nc, kiu nh nc gi vai tr quyt nh. Bi v kiu nh nc chnh l yu t nh ra cc hnh thi kinh tx hi. Hnh thi kinh t- x hi li th hin bn cht, quyt nh chc nng, hnh thc, vai tr ca nh nc, cc iu kin tn ti cng nh xu hng pht trin ca nh nc .

II- NHNG NHN THC CHUNG V PHP LUT


1. Bn cht ca php lut Bn cht ca php lut th hin thng qua tnh giai cp v tnh x hi (hay gi tr x hi) ca n. Php lut th hin ch ca giai cp thng tr. ch ca giai cp thng tr c nh nc th ch ho thnh php lut v bo m thc hin. Ni cch khc, php lut xut pht t nh nc, c bo m thc hin bng sc mnh ca nh nc. Nh nc

Gio trnh Phap lut ai cng

lun mong mun hnh vi ca mi ngi ph hp vi ch ca giai cp thng tr. Do , php lut mang tnh giai cp. Bn cht ca php lut khng ch phn nh qua tnh giai cp ca n, m cn th hin thng qua tnh x hi ca php lut. Tnh x hi nhim dn vo php lut, c bit khi li ch ca giai cp thng tr v c bn ph hp vi li ch ca dn tc, ca cc giai cp khc. V vy, trong nhng thi im nht nh trong php lut c nhiu quy nh phn nh li ch chung, li ch ph bin nht nh ca x hi, ca cng ng. Mt khc, gi tr x hi ca php lut cn th hin ch quy phm php lut va l thc o hnh vi ca con ngi, va l cng c kim nghim cc qu trnh, hin tng x hi, va l cng c iu chnh cc quan h x hi, trt t ho cc quan h x hi hng chng vn ng, pht trin ph hp vi quy lut khch quan, cc quy lut vn ng ni ti ca i sng x hi. T nhng lun im trn c th nh ngha php lut nh sau: php lut l h thng cc quy tc x s do nh nc ban hnh (hoc tha nhn) v bo m thc hin bng cc bin php cng ch, th hin ch ca giai cp thng tr trong x hi; l nhn t iu chnh cc quan h x hi. 2. Thuc tnh ca php lut Cc quy phm php lut do nh nc ban hnh c nhng c im, c th ring phn bit vi cc loi quy phm x hi khc. Nhng c im, c th ring ny th hin cc thuc tnh ca php lut. Php lut c cc thuc tnh sau: * Th nht: php lut mang tnh quy phm ph bin Cng ging nh cc quy phm o c, tp qun, cc quy phm ca cc t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, php lut l nhng quy tc x s, l khun mu ca hnh vi. Nhng khc vi cc quy tc , php lut c tnh quy phm ph bin. Quy phm php lut c tnh ph qut hn, rng khp hn. V nguyn tc, nh nc c th can thip vo bt k lnh vc i sng x hi no khi c nhu cu cn can thip, do php lut c th iu chnh bt k quan h x hi no khi nh nc nhn thy c yu cu, iu ny th hin u th ca php lut so vi cc quy phm x hi khc. * Th hai: php lut c tnh cng ch Cng ch l mt tnh cht c bn ca php lut ni chung. Nh c tnh cng ch bt buc lm cho php lut ca nh nc tr nn c sc mnh, v y cng l im khc c bn vi o c v phong tc tp qun. Cng ch ca php lut l cn thit khch quan ca i sng cng ng. Bi v, trong x hi cc dn tc, giai cp, tng lp v cc cng dn u c nhng li ch khc nhau, thm ch c khi i lp nhau, php lut c th ph hp vi li ch ca i tng ny, nhng khng ph hp vi li ch ca nhng i tng khc. V vy, trong x hi lun c nhng ngi khng chp hnh nghim chnh, thm ch chng li s thi hnh php

Gio trnh Phap lut ai cng

lut. Do , vic cng ch buc mi ngi phi thi hnh nghim chnh php lut l iu cn thit. * Th ba: php lut c tnh khch quan Tnh khch quan bt ngun t tnh x hi ca php lut. Cc o lut, cc quy nh khc ra i v tc ng vo cuc sng x hi khng phi ph thuc vo ch ch quan ca giai cp cm quyn, m bi cc mi quan h khch quan to nn cc quan nim, quan im ca giai cp thng tr. V d, khi lch s x hi hnh thnh cc quan h nhn thn, quan h dn s, quan h t hu th nhu cu v bnh ng, bnh quyn tr nn bc xc, i hi phi c nhng hnh thc php lut tng ng duy tr nhng quan h vn minh . Trn thc t c nhiu quy nh c ban hnh ri m vn khng th thc thi, thm ch khng ai bit n, bi v nhu cu khch quan ca x hi cha i hi vic hnh thnh php lut. Kinh nghim thc tin xy dng php lut nc ta v nhiu nc trn th gii cho thy rng: khi mt vn bn quy phm php lut th hin tnh khch quan, tnh hp php th vn bn s iu chnh mt cch c hiu qu s pht trin ca cc quan h x hi. Ngc li, s ch quan, duy ch hoc chm tr trong vic th ch ho s lm cho php lut km hiu qu, thm ch lm cn tr s pht trin ca x hi. * Th t: php lut c th hin di hnh thc xc nh. Php lut phi c th hin di hnh thc xc nh2. nc ta, php lut c th hin ch yu di hnh thc cc vn bn quy phm php lut. * Ngoi cc thuc tnh c bn ni trn, php lut cn th hin tnh sng to, tnh truyn thng, tnh thi i, v tnh h thng. 3. Chc nng ca php lut Php lut c ba chc nng ch yu: chc nng iu chnh, chc nng bo v, v chc nng gio dc. - Chc nng iu chnh ca php lut i vi cc quan h x hi c th hin qua hai hng chnh: mt mt php lut ghi nhn cc quan h c bn, quan trng v ph bin trong x hi; mt khc php lut bo m cho cc quan h x hi pht trin ph hp Chc nng iu chnh cc quan h x hi vi li ch ca giai cp thng tr, ca x hi. ca php lut c thc hin thng qua cc hnh thc: quy nh, cho php, ngn cm, gi . Nh c php lut m cc quan h x hi c trt t ho, i vo n np. - Chc nng bo v cc quan h x hi c php lut iu chnh. Khi c hnh vi vi phm php lut xm phm ti cc quan h x hi c php lut iu chnh th ngi c hnh vi vi phm s b c quan nh nc c thm quyn p dng bin php
2

Xem chi tit bi 5, bi Hnh thc php lut.

Gio trnh Phap lut ai cng

cng ch c quy nh trong phn ch ti ca quy phm php lut, nhm phc hi li quan h x hi b xm phm. - Chc nng gio dc ca php lut c thc hin thng qua s tc ng ca php lut vo thc con ngi, lm cho con ngi hnh thnh thc php lut v hnh ng ph hp vi cch x s ghi trong quy phm php lut.

4. Cc kiu php lut Kiu php lut l tng th nhng du hiu c bn, c th ca php lut, th hin bn cht giai cp v nhng iu kin tn ti, pht trin ca php lut trong mt hnh thi kinh t - x hi nht nh. Php lut l mt b phn quan trng ca kin trc thng tng. Bn cht, ni dung ca php lut do c s kinh t x hi quyt nh. V vy, phn loi cc kiu php lut trong lch s cn da vo hai tiu chun: th nht, php lut y ra i, tn ti trn c s kinh t no, do quan h sn xut no quyt nh; th hai, php lut y th hin ch ca giai cp no v bo v, cng c li ch ca giai cp no. V vy, tng ng vi cc hnh thi kinh t - x hi c giai cp v c nh nc th c cc kiu php lut; Kiu php lut ch n. Kiu php lut phong kin. Kiu php lut t sn. Kiu php lut x hi ch ngha.

Kiu php lut ch n, phong kin, t sn tuy c nhng c im ring, song vn c nhng c im chung l: u nhm cng c v bo v ch t hu v t liu sn xut, bo m s p bc ca thiu s thng tr i vi a s qun chng nhn dn lao ng, duy tr tnh trng bt bnh ng trong x hi. Kiu php lut XHCH ang hnh thnh, pht trin tng bc c mc ch xy dng mt ch cng hu v t liu sn xut ch yu, xy dng mt x hi dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. C s ca s thay th cc kiu php lut l do s vn ng, pht trin khch quan ca cc quy lut kinh t x hi, trong quy lut quan h sn xut ph hp vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut c tnh quyt nh. S thay th hnh thi kinh t - x hi dn n s thay th cc kiu nh nc v php lut tng ng./.

Gio trnh Phap lut ai cng

Cu hi
1) Nh nc l g? 2) Cho bit Hnh thc nh nc? Chc nng ca nh nc? 3) Php lut l g? Trnh by cc thuc tnh v chc nng ca php lut?

Ti liu tham kho

1) Php lut i cng - Ths. Nguyn Xun Linh - Nh xut bn Thng k 1999; 2) Ti liu bi dng v Qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin, phn Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia 2001.

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 3: TNG QUAN V H THNG CHNH TR

I- KHI NIM CHNH TR V QUYN LC CHNH TR


1. Khi nim chnh tr Chnh tr hiu theo nguyn ngha l phm vi hot ng gn vi nhng quan h gia cc giai cp, dn tc, quc gia v cc nhm x hi khc nhau xoay quanh mt vn trung tm - vn ginh, gi v s dng quyn lc nh nc3. Chnh tr l mt lnh vc c th tip cn hai kha cnh c bn: hot ng chnh tr v quan h chnh tr. Chnh tr l hot ng x hi c bit, gn vi vic ginh, gi v s dng quyn lc nh nc, bao gm nhiu vn lin quan: cc mc tiu ca hot ng chnh tr; lc lng c bn, lc lng lnh o cc phong tro chnh tr; ng lc, phng thc, phng tin trong nhng hot ng chnh tr thc tin thc hin cc mc tiu. . . . Quan h chnh tr l mt loi quan h x hi c bit gia cc ch th v khch th chnh tr vi cc cp khc nhau, trc ht xoay quanh vn nh nc, bao gm: quan h gia cng dn vi nh nc; quan h gia cc nhm x hi vi nh nc; quan h gia cc giai cp vi vn nh nc; quan h gia cc dn tc, quc gia vi vn nh nc. . . .

2. Khi nim quyn lc chnh tr Vi ngha chung nht, quyn lc l ci m nh buc ngi khc phi phc tng, l kh nng thc hin ch ca mnh trong quan h vi ngi khc. Bt k c nhn no sng trong x hi u tham gia vo v b chi phi bi nhng quyn lc nht nh. Mi c nhn thng nm trong nhiu phn h quyn lc khc nhau, trong quan h ny l ngi c quyn lc, trong quan h khc th khng c hoc b chi phi bi quyn lc khc. Hn na, mi quan h gia ngi v ngi lun lun thay i nn quan h quyn lc cng khng c nh. Trong x hi, quyn lc c nhiu loi khc nhau nh: quyn lc o c, quyn lc tn gio, quyn lc dng h, quyn lc kinh t, v.v. . . . Quyn lc chnh tr l mt b phn ca quyn lc trong x hi, v bao gi cng mang tnh giai cp. Trong quan h ni b ca giai cp hoc lin minh giai cp, quyn lc
3

Xem Ti liu bi dng v qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin - phn I: Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia- 2001, trang 5.

Gio trnh Phap lut ai cng

chnh tr c th cha ng nhng mu thun, nhng trong quan h vi bn ngoi n thng thng nht v c bn. Trong x hi hin i, bn cnh quyn lc chnh tr ca giai cp cm quyn, cn tn ti quyn lc chnh tr v yu cu quyn lc chnh tr ca giai cp, tng lp khc. Quyn lc chnh tr ca giai cp cm quyn c t chc thnh nh nc. Do vy, xt v bn cht, quyn lc nh nc l quyn lc ca giai cp thng tr v n c thc hin bng c mt h thng chuyn chnh do giai cp lp ra. Mt trong nhng im phn bit quyn lc nh nc vi cc loi quyn lc chnh tr khc l ch: quyn lc nh nc c t chc thnh c mt h thng thit ch v c kh nng s dng cc cng c ca nh nc buc cc giai cp, tng lp x hi khc phc tng ch ca giai cp thng tr. Chnh do phng thc t chc v thc hin quyn lc, v do tnh cht cng quyn ca quyn lc nh nc nn cc giai cp, cc lc lng chnh tr trong x hi lun hng ti quyn lc nh nc nhm ginh, gi, s dng hoc chi phi quyn lc nh nc. Chnh v th m quyn lc nh nc l trung tm ca quyn lc chnh tr.

II- H THNG CHNH TR - THIT CH THC HIN QUYN LC CHNH TR


1. Quan nim chung v h thng chnh tr H thng chnh tr theo ngha rng l khi nim dng ch ton b lnh vc chnh tr ca i sng x hi vi t cch l mt h thng bao gm cc t chc, cc ch th chnh tr, cc quan im, quan h chnh tr, h t tng v cc chun mc chnh tr, php lut4. Theo ngha hp, h thng chnh tr l khi nim dng ch h thng cc t chc, cc c quan thc hin chc nng chnh tr trong x hi nh: cc ng chnh tr, cc c quan nh nc, cc t chc chnh tr - x hi c mi lin h trc tip hay gin tip vi quyn lc chnh tr. H thng chnh tr xut hin gn lin vi s xut hin ca giai cp, nh nc. Quan h sn xut c trng cho mt ch x hi quy nh bn cht v xu hng vn ng ca h thng chnh tr. H thng chnh tr biu hin v thc hin ng li chnh tr ca giai cp cm quyn, do n mang bn cht giai cp ca giai cp cm quyn. H thng chnh tr x hi ch ngha xt v mt c cu bao gm ng Cng sn, Nh nc, cc t chc chnh tr - x hi v on th nhn dn hot ng theo mt c ch nht nh di s lnh o ca ng Cng sn, s qun l ca Nh nc nhm thc hin

Xem Ti liu bi dng v qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin - phn I: Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia- 2001, trang 13.

Gio trnh Phap lut ai cng

quyn lc chnh tr ca nhn dn xy dng ch ngha x hi, thc hin mc tiu dn giu nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh.

2. H thng chnh tr Vit Nam hin nay H thng chnh tr Vit Nam c hnh thnh trong tin trnh cch mng v thc s ra i t cch mng thng Tm nm 1945, sau khi lt nn thng tr ca thc dn, phong kin, thit lp Nh nc Cng ha dn ch nhn dn u tin khu vc ng Nam . H thng chnh tr x hi ch ngha Vit Nam bao gm cc cu thnh thc hin quyn lc chnh tr sau: 2.1. ng Cng sn Vit Nam ng Cng sn Vit Nam gi vai tr lnh o h thng chnh tr Vit Nam. ng l i tin phong ca giai cp cng nhn, i biu trung thnh li ch ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc, va l b phn hp thnh, va l lc lng lnh o h thng chnh tr XHCN. S lnh o ca ng Cng sn i vi h thng chnh tr l iu kin cn thit v tt yu m bo cho h thng chnh tr gi c bn cht giai cp cng nhn, m bo mi quyn lc thuc v nhn dn. Bi hc kinh nghim ca ci t, ci cch cc nc cho thy, khi ng Cng sn khng gi c vai tr lnh o h thng chnh tr s dn n hu qu lm ri lon h thng chnh tr v x hi, quyn lc chnh tr s khng cn trong tay nhn dn v ch x hi s thay i. ng lnh o bng cc phng php sau y: 1. ng ra ng li, ch trng, chnh sch Nh nc th ch ha thnh php lut; 2. ng kim tra, gim st cc c quan, t chc trong vic thc hin cc ch trng, ng li, chnh sch ca ng, v chnh sa cc hnh vi i chch hng so vi ch trng, chnh sch, ng li ca ng (nu c); 3. ng gii thiu cc ng vin u t ca mnh vo gi cc chc v ch cht trong cc c quan Nh nc, cc t chc chnh tr - x hi; 4. ng lnh o thng qua vai tr gng mu ca tng ng vin v tng t chc c s ng. thc hin vai tr lnh o ca mnh, mt mt ng phi pht huy vai tr ch ng sng to ca cc c quan Nh nc, cc t chc chnh tr x hi, khc phc t quan liu, c on, chuyn quyn, bao bin lm thay v.v. . .. Mt khc, ng, t chc ng khng c bung tri lnh o, mt cnh gic trc nhng lun iu c hi, m dn lm chia r ng vi nhn dn, xa b vai tr lnh o ca ng v lm thay i ch .

Gio trnh Phap lut ai cng

2.2. Nh nc Cng ha XHCN Vit Nam Nh nc gi v tr trung tm trong h thng chnh tr. Nh nc l t chc quyn lc th hin v thc hin ch, quyn lc ca nhn dn, thay mt nhn dn, chu trch nhim trc nhn dn qun l ton b hot ng ca i sng x hi. Mt khc, Nh nc chu s lnh o chnh tr ca ng Cng sn, thc hin ng li chnh tr ca ng. Nh nc qun l x hi bng php lut th hin cc im sau: Mt l, ton b hot ng ca c h thng chnh tr, k c ng lnh o, cng phi trong khun kh php lut hin hnh, chng mi hnh ng lng quyn coi thng php lut; Hai l, c mi lin h thng xuyn v cht ch gia Nh nc v nhn dn, lng nghe v tn trng kin ca nhn dn, chu s gim st ca nhn dn, qun l t nc v li ch ca nhn dn; Ba l, khng c s i lp gia nng cao vai tr lnh o ca ng v tng cng hiu lc qun l ca nh nc, m phi bo m s thng nht lm tng sc mnh ln nhau. Tnh hiu lc v sc mnh ca nh nc chnh l th hin hiu qu lnh o ca ng.

Nh nc c mt s c im c bn khc bit so vi cc t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, c th: Nh nc l i din chnh thc ca ton x hi, ton th nhn dn sinh sng trn t nc; Ch duy nht Nh nc mi c thm quyn ban hnh php lut p dng i vi tt c mi c quan, t chc v c nhn, v s dng cc bin php cng ch thi hnh khi cn thit; Nh nc c mt b my c t chc cht ch thc hin chc nng qun l trn tt c mi lnh vc ca i sng x hi; Nh nc c lc lng qun i, cnh st; c nh t, tri giam, ta n ... lm nhim v bo v php lut, bo v ch ; Ch duy nht Nh nc mi c thm quyn thu thu; Nh nc l i din chnh thc ca quc gia trong quan h i ngoi vi cc quc gia khc trn th gii.

Gio trnh Phap lut ai cng

2.3. Mt trn T quc Vit nam v cc t chc thnh vin Mt trn t quc v cc t chc thnh vin ca Mt trn gi vai tr thc hin v pht huy dn ch trong h thng chnh tr Mt trn t quc, cc t chc thnh vin ca Mt trn v cc on th nhn dn i din cho li ch ca cc cng ng x hi khc nhau tham gia vo h thng chnh tr XHCN ty theo tn ch, mc ch, tnh cht. Cc t chc ny c nhim v gio dc chnh tr, t tng, o c . . . ng vin, pht huy tnh tch cc x hi ca cc tng lp nhn dn, gp phn tch cc thc hin dn ch v i mi x hi; chm lo li ch chnh ng ca cc thnh vin; tham gia qun l nh nc, qun l x hi, gi vng v tng cng mi lin h mt thit gia ng, Nh nc vi nhn dn. Cc t chc thnh vin ca Mt trn T quc Vit Nam bao gm: 1. ng cng sn Vit Nam 2. Tng lin on lao ng Vit Nam 3. Hi nng dn Vit Nam 4. on thanh nin cng sn H Ch Minh 5. Hi lin hip Ph n Vit Nam 6. Hi cu chin binh Vit Nam 7. Qun i Nhn dn Vit Nam 8. Lin hip cc hi khoa hc v k thut Vit Nam 9. Hip hi cc hi vn hc - ngh thut Vit Nam 10. Lin hip cc t chc Hu ngh Vit Nam 11. Hi lin hip thanh nin Vit Nam 12. Lin minh hp tc x Vit Nam 13. Phng thng mi v cng nghip Vit Nam 14. Hi Ch thp Vit Nam 15. Hi Lut gia Vit Nam 16. Hi Nh bo Vit Nam 17. Hi Pht gio Vit Nam 18. U ban on kt cng gio Vit Nam 19. Hi Lm vn Vit Nam

Gio trnh Phap lut ai cng

20. Hi Ngi m Vit Nam 21. Hi Sinh vt cnh Vit Nam 22. Hi ng y Vit Nam 23. Tng hi Y dc hc Vit Nam 24. Hi ngi cao tui Vit Nam 25. Hi k hoch ho gia nh Vit Nam 26. Hi khuyn hc Vit Nam 27. Hi bo tr tn tt v tr m ci Vit Nam 28. Hi chm cu Vit Nam 29. Tng hi thnh tin lnh Vit Nam 30. Hi lin lc vi ngi Vit nam nc ngoi 31. Hi khoa hc lch s Vit Nam 32. Hi nn nhn cht c da cam/ioxin Vit Nam 33. Hi m ngh - kim hon - qu Vit Nam 34. Hi cu gio chc Vit Nam 35. Hi xut bn - in - pht hnh sch Vit Nam 36. Hi ngh c Vit Nam 37. Hip hi sn xut kinh doanh ca ngi tn tt Vit Nam 38. Hi cu tr tr em tn tt Vit Nam 39. Hi y t cng ng Vit Nam 40. Hi cu thanh nin xung phong Vit Nam 41. Hip hi cc trng i hc, cao ng ngoi cng lp Vit Nam 42. Hip hi doanh nghip nh v va Vit Nam 43. Hi doanh nghip nh v va Vit-c 44. Hip hi lng ngh Vit Nam./.

Gio trnh Phap lut ai cng

Cu hi
1) Chnh tr l g? Quyn lc chnh tr l g? 2) Khi nim h thng chnh tr? H thng chnh tr Vit Nam hin nay bao gm cc cu thnh no? 3) Hy cho bit trong s thnh vin ca Mt trn T quc Vit Nam, (cc) thnh vin no l t chc chnh tr - x hi?

Ti liu tham kho

1) Ti liu bi dng v Qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin, phn Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia 2001; 2) Website chnh thc ca Mt trn T quc Vit Nam, ti a ch: http://www.mattran.org.vn/Home/GioithieuMT/gtc4.htm

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 4: NHNG VN C BN V NH NC CNG HO X HI CH NGHA VIT NAM

I- BN CHT V HNH THC NH NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM


1. Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam5 Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam l biu hin c th bn cht nh nc XHCN, th hin tnh giai cp, tnh dn tc, tnh nhn dn, v tnh thi i. Nh nc CHXHCN Vit Nam mang tnh giai cp cng nhn, da trn nn tng lin minh ca giai cp cng nhn vi nng dn v i ng tr thc, c dn t bi ch ngha Mc - Lnin, v t tng H Ch Minh.

Trong mi hot ng, Nh nc u phn u nhm t ti mc ch: dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch v vn minh. ng thi Nh nc thc hin chuyn chnh i vi mi hnh vi xm phm li ch ca T quc v ca nhn dn. Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam th hin tnh i on kt dn tc. Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam th hin tnh nhn dn su sc.

Trong cng cuc xy dng ch ngha x hi, li ch ca giai cp cng nhn, ca nng dn, tr thc v nhng ngi lao ng khc l ng nht. V vy, s lin minh bn cht gia cc giai tng k trn l c s thng li cho cuc cch mng XHCN Vit Nam. Nh nc ta l nh nc ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn. Mi quyn lc nh nc u thuc v nhn dn. Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam th hin tnh thi i.

Xu hng chung hin nay trn chnh trng quc t l ha bnh, hu ngh, hp tc, cng nhau tin b v hi nhp. V vy, Nh nc Vit Nam thc hin chnh sch ha bnh, hu ngh, m rng hp tc, giao lu vi tt c cc nc trn th gii, khng phn bit ch chnh tr - x hi khc nhau trn c s tn trng c lp, ch quyn v ton vn lnh th, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau, bnh ng, cc bn cng c li; tch cc ng h v gp phn vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ha bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. 2. Hnh thc Nh nc CHXHCN Vit Nam Hnh thc chnh th ca Nh nc ta c thit lp theo chnh th cng ha dn ch. C quan quyn lc Nh nc cao nht (Quc hi) do nhn dn trc tip bu ra theo
5

Phn ny da vo Ti liu bi dng v qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin - phn I: Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia- 2001, trang 40.

Gio trnh Phap lut ai cng

nguyn tc ph thng u phiu. Quc hi thay mt nhn dn thc hin quyn lc nh nc theo nhim nht nh. Trong t chc v hot ng ca Quc hi, nguyn tc tt c quyn lc thuc v nhn dn c m bo tun th nghim ngt, trit . Hnh thc cu trc ca nh nc ta l nh nc n nht. Nc chia thnh tnh (thnh ph trc thuc trung ng); tnh (thnh ph trc thuc trung ng) chia thnh huyn (qun), th x, thnh ph thuc tnh; huyn (qun, th x, thnh ph thuc tnh) chia thnh x, phng, th trn. Nh nc Vit Nam c b my nh nc duy nht ti cao, mang ch quyn quc gia trong quan h i ni v i ngoi. Ti cc n v hnh chnh lnh th thit lp cc c quan chnh quyn a phng, l b phn cu thnh, khng c yu t ch quyn nh nc. Nh nc Vit Nam c mt h thng php lut thng nht vi Hin php l o lut gc, c bn, c thc hin thng nht trn phm vi ton quc. Ch chnh tr ca Nh nc Vit Nam phn nh bn cht dn ch ca nh nc. Yu t dn ch c th hin quyn lm ch ca nhn dn trong vic tham gia v vic gii quyt cc cng vic ca nh nc, x hi theo phng chm dn bit, dn lm, dn bn, dn kim tra. Nhng phng php thc hin quyn lc nh nc l gio dc, thuyt phc, li cun ng o nhn dn tham gia qun l nh nc; x l nghim minh nhng hnh vi vi phm php lut.

II- B MY NH NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM


1. Khi nim b my nh nc B my nh nc l h thng cc c quan nh nc t trung ng n a phng c t chc v hot ng theo nhng nguyn tc chung thng nht, to thnh mt c ch ng b thc hin cc chc nng, nhim v ca nh nc. B my nh nc CHXHCN Vit Nam c c im: C cu t chc, hot ng ca b my nh nc bo m tnh thng nht ca quyn lc nh nc. Tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn; nhn dn thc hin quyn lc nh nc thng qua cc c quan i din do nhn dn bu ra. Cc c quan khc ca nh nc u bt ngun t c quan i din dn c, chu trch nhim v bo co trc c quan dn c. B my nh nc ta c t chc theo nguyn tc tp trung, quyn lc nh nc l thng nht, nhng trong b my nh nc c s phn cng, phi hp gia cc c quan thc hin quyn lp php, hnh php, v t php nhm trnh s chng cho, mu thun, nhm ln chc nng gia chng.

Gio trnh Phap lut ai cng

2. H thng t chc b my chnh quyn Vit Nam H thng t chc b my chnh quyn nc ta hin nay c bn cp sau y: Cp Trung ng. Cp tnh (tnh, thnh ph trc thuc trung ng). Cp huyn (huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh). Cp x (x, phng, th trn).

Tuy nhin, hin nay cp x cn chia ra cc n v hnh chnh nh hn nh p, thn, khu vc, khm, v.v. . . Trong cc n v hnh chnh ny, nhn dn bu trc tip ngi trng n v. n hin nay th cc b phn ph trch n v hnh chnh ny cha c chnh thc xem l cp chnh quyn th nm.

3. B my nh nc Vit Nam hin nay Trc khi tm hiu cc h thng c quan trong b my nh nc ta hin nay, chng ta cn tm hiu ch nh Ch tch nc - nguyn th quc gia nc ta. Bi v, ch nh Ch tch nc l mt ch nh c lp, Ch tch nc khng thuc h thng c quan no trong bn h thng c quan s c trnh by phn tip theo, do chng ta cn nghin cu ch nh ny mt cch c lp. A. CH TCH NC Ch tch nc l ngi ng u Nh nc, thay mt nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam v i ni v i ngoi. Ch tch nc do Quc hi bu trong s i biu Quc hi. Ch tch nc chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi. Nhim k ca Ch tch nc theo nhim k ca Quc hi. Khi Quc hi ht nhim k, Ch tch nc tip tc lm nhim v cho n khi Quc hi kho mi bu Ch tch nc mi. Ch tch nc c nhng nhim v v quyn hn sau y: 1- Cng b Hin php, lut, php lnh; 2- Thng lnh cc lc lng v trang nhn dn v gi chc v Ch tch Hi ng quc phng v an ninh; 3- ngh Quc hi bu, min nhim, bi nhim Ph Ch tch nc, Th tng Chnh ph, Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao;

Gio trnh Phap lut ai cng

4- Cn c vo ngh quyt ca Quc hi b nhim, min nhim, cch chc Ph Th tng, B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph; 5- Cn c vo ngh quyt ca Quc hi hoc ca U ban thng v Quc hi, cng b quyt nh tuyn b tnh trng chin tranh, cng b quyt nh i x; 6- Cn c vo ngh quyt ca U ban thng v Quc hi, ra lnh tng ng vin hoc ng vin cc b; cng b tnh trng khn cp; trong trng hp y ban thng v Quc hi khng th hp c, ban b tnh trng khn cp trong c nc hoc tng a phng; 7- ngh U ban thng v Quc hi xem xt li php lnh trong thi hn mi ngy k t ngy php lnh c thng qua; nu php lnh vn c U ban thng v Quc hi biu quyt tn thnh m Ch tch nc vn khng nht tr, th Ch tch nc trnh Quc hi quyt nh ti k hp gn nht; 8- B nhim, min nhim, cch chc Ph Chnh n, Thm phn To n nhn dn ti cao, Ph Vin trng, Kim st vin Vin kim st nhn dn ti cao; 9- Quyt nh phong hm, cp s quan cp cao trong cc lc lng v trang nhn dn, hm, cp i s, nhng hm, cp Nh nc trong cc lnh vc khc; quyt nh tng thng hun chng, huy chng, gii thng nh nc v danh hiu vinh d Nh nc; 10- C, triu hi i s c mnh ton quyn ca Vit Nam; tip nhn i s c mnh ton quyn ca nc ngoi; tin hnh m phn, k kt iu c quc t nhn danh Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam vi ngi ng u Nh nc khc; trnh Quc hi ph chun iu c quc t trc tip k; quyt nh ph chun hoc gia nhp iu c quc t, tr trng hp cn trnh Quc hi quyt nh; 11- Quyt nh cho nhp quc tch Vit Nam, cho thi quc tch Vit Nam hoc tc quc tch Vit Nam; 12- Quyt nh c x. Nh vy, thng qua nhim v, quyn hn ca Ch tch nc cho thy Ch tch nc l ch th i din ca nh nc c nhng quyn hn nht nh trn c 3 phng din lp php, hnh php v t php.

V cc h thng c quan trong b my nh nc ta hin nay gm c 4 h thng c quan sau y: H thng c quan quyn lc nh nc (cn gi l h thng c quan dn c); H thng c quan hnh chnh nh nc (cn gi l h thng c quan qun l nh nc); H thng c quan xt x; H thng c quan kim st.

Gio trnh Phap lut ai cng

Trong , mt s quan im cn gi tt h thng thng c quan xt x v h thng c quan kim st l h thng c quan t php.

B. H THNG C QUAN QUYN LC NH NC trung ng c: Quc hi (C y ban thng v Quc hi l c quan thng trc).

a phng c: Hi ng nhn dn cp tnh; Hi ng nhn dn cp huyn; Hi ng nhn dn cp x.

1. Quc hi Quc hi l c quan i biu cao nht ca nhn dn, c quan quyn lc Nh nc cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. Quc hi l c quan duy nht c quyn lp hin v lp php. Quc hi quyt nh nhng chnh sch c bn v i ni v i ngoi, nhim v kinh t - x hi, quc phng, an ninh ca t nc, nhng nguyn tc ch yu v t chc v hot ng ca b my Nh nc, v quan h x hi v hot ng ca cng dn. Quc hi thc hin quyn gim st ti cao i vi ton b hot ng ca Nh nc. Quc hi c nhng nhim v v quyn hn sau y: 1- Lm Hin php v sa i Hin php; lm lut v sa i lut; quyt nh chng trnh xy dng lut, php lnh; 2- Thc hin quyn gim st ti cao vic tun theo Hin php, lut v ngh quyt ca Quc hi; xt bo co hot ng ca Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao; 3- Quyt nh k hoch pht trin kinh t - x hi ca t nc; 4- Quyt nh chnh sch ti chnh, tin t quc gia; quyt nh d ton ngn sch Nh nc v phn b ngn sch trung ng, ph chun quyt ton ngn sch ngn sch Nh nc; quy nh, sa i, hoc bi b cc th thu; 5- Quyt nh chnh sch dn tc, chnh sch tn gio ca Nh nc; 6- Quy nh t chc v hot ng ca Quc hi, Ch tch nc, Chnh ph, To n nhn dn, Vin kim st nhn dn v chnh quyn a phng;

Gio trnh Phap lut ai cng

7- Bu, min nhim, bi nhim Ch tch nc, Ph Ch tch nc, Ch tch Quc hi, cc Ph Ch tch Quc hi v cc y vin U ban thng v Quc hi, Th tng Chnh ph, Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao; ph chun ngh ca Th tng Chnh ph v vic b nhim, min nhim, cch chc Ph Th tng, B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph; ph chun ngh ca Ch tch nc v danh sch thnh vin Hi ng quc phng v an ninh; b phiu tn nhim i vi nhng ngi gi cc chc v do Quc hi bu hoc ph chun; 8- Quyt nh thnh lp, bi b cc B v cc c quan ngang B ca Chnh ph; thnh lp mi, nhp, chia, iu chnh a gii tnh, thnh ph trc thuc trung ng; thnh lp hoc gii th n v hnh chnh - kinh t c bit; 9- Bi b cc vn bn ca Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn ti cao v Vin kim st nhn dn ti cao tri vi Hin php, lut v ngh quyt ca Quc hi; 10- Quyt nh i x; 11- Quy nh hm, cp trong cc lc lng v trang nhn dn, hm, cp ngoi giao v nhng hm, cp Nh nc khc; quy nh hun chng, huy chng v danh hiu vinh d Nh nc; 12- Quyt nh vn chin tranh v ho bnh; quy nh v tnh trng khn cp, cc bin php c bit khc bo m quc phng v an ninh quc gia; 13- Quyt nh chnh sch c bn v i ngoi; ph chun hoc bi b cc iu c quc t do Ch tch nc trc tip k; ph chun hoc bi b cc iu c quc t khc c k kt hoc gia nhp theo ngh ca Ch tch nc; 14- Quyt nh vic trng cu dn. Thng qua nhng nhim v, quyn hn quan trng, c bn nh hng c tnh cht quyt nh i vi ton t nc, c th nhn thy Quc hi nc ta l c quan quyn lc nh nc cao nht, l c quan gim st ti cao i vi cc hot ng ca tt c cc c quan nh nc trong b my nh nc. Nhim k ca mi kho Quc hi l nm nm. Hai thng trc khi Quc hi ht nhim k, Quc hi kho mi phi c bu xong. Th l bu c v s i biu Quc hi do lut nh. Trong trng hp c bit, nu c t nht hai phn ba tng s i biu Quc hi biu quyt tn thnh, th Quc hi quyt nh rt ngn hoc ko di nhim k ca mnh. Quc hi hp mi nm hai k do U ban thng v Quc hi triu tp. Trong trng hp Ch tch nc, Th tng Chnh ph hoc t nht mt phn ba tng s i biu Quc hi yu cu hoc theo quyt nh ca mnh, U ban thng v Quc hi triu tp Quc hi hp bt thng.

Gio trnh Phap lut ai cng

K hp th nht ca Quc hi kho mi c triu tp chm nht l hai thng k t ngy bu c i biu Quc hi v do Ch tch Quc hi kho trc khai mc v ch ta cho n khi Quc hi bu Ch tch Quc hi kho mi.

2. y ban thng v Quc hi U ban thng v Quc hi l c quan thng trc ca Quc hi. U ban thng v Quc hi gm c: - Ch tch Quc hi; - Cc Ph Ch tch Quc hi; - Cc y vin. S thnh vin U ban thng v Quc hi do Quc hi quyt nh. Thnh vin U ban thng v Quc hi khng th ng thi l thnh vin Chnh ph. U ban thng v Quc hi ca mi kho Quc hi thc hin nhim v, quyn hn ca mnh cho n khi Quc hi kho mi bu U ban thng v Quc hi mi. U ban thng v Quc hi c nhng nhim v v quyn hn sau y: 1- Cng b v ch tr vic bu c i biu Quc hi; 2- T chc vic chun b, triu tp v ch tr cc k hp Quc hi; 3- Gii thch Hin php, lut, php lnh; 4- Ra php lnh v nhng vn c Quc hi giao; 5- Gim st vic thi hnh Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi; gim st hot ng ca Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao; nh ch vic thi hnh cc vn bn ca Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao tri vi Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi v trnh Quc hi quyt nh vic hu b cc vn bn ; hu b cc vn bn ca Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao tri vi php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi; 6- Gim st v hng dn hot ng ca Hi ng nhn dn; bi b cc ngh quyt sai tri ca Hi ng nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng; gii tn Hi ng nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng trong trng hp Hi ng nhn dn lm thit hi nghim trng n li ch ca nhn dn; 7- Ch o, iu ho, phi hp hot ng ca Hi ng dn tc v cc U ban ca Quc hi; hng dn v bo m iu kin hot ng ca cc i biu Quc hi;

Gio trnh Phap lut ai cng

8- Trong trng hp Quc hi khng th hp c, quyt nh vic tuyn b tnh trng chin tranh khi nc nh b xm lc v bo co Quc hi xem xt, quyt nh ti k hp gn nht ca Quc hi; 9- Quyt nh tng ng vin hoc ng vin cc b; ban b tnh trng khn cp trong c nc hoc tng a phng; 10- Thc hin quan h i ngoi ca Quc hi; 11- T chc trng cu dn theo quyt nh ca Quc hi. L c quan thng trc ca Quc hi, y ban thg v Quc hi l l c quan duy nht trong Quc hi c tt c cc thnh vin hot ng chuyn trch. Cn Hi ng dn tc v cc U ban khc ca Quc hi th a s thnh vin hot ng kim nhim. 3. Hi ng nhn dn cc cp Hi ng nhn dn l c quan quyn lc Nh nc a phng, i din cho ch, nguyn vng v quyn lm ch ca nhn dn, do nhn dn a phng bu ra, chu trch nhim trc nhn dn a phng v c quan Nh nc cp trn. Cn c vo Hin php, lut, vn bn ca c quan Nh nc cp trn, Hi ng nhn dn ra ngh quyt: V cc bin php bo m thi hnh nghim chnh Hin php v php lut a phng; V k hoch pht trin kinh t - x hi v ngn sch; V quc phng, an ninh a phng; V bin php n nh v nng cao i sng ca nhn dn, hon thnh mi nhim v cp trn giao cho, lm trn ngha v i vi c nc. i biu Hi ng nhn dn l ngi i din cho ch, nguyn vng ca nhn dn a phng; phi lin h cht ch vi c tri, chu s gim st ca c tri, thc hin ch tip xc, bo co vi c tri v hot ng ca mnh v ca Hi ng nhn dn, tr li nhng yu cu, kin ngh ca c tri; xem xt, n c vic gii quyt khiu ni, t co ca nhn dn. i biu Hi ng nhn dn c nhim v vn ng nhn dn thc hin php lut, chnh sch ca Nh nc, ngh quyt ca Hi ng nhn dn, ng vin nhn dn tham gia qun l Nh nc. i biu Hi ng nhn dn c quyn cht vn Ch tch Hi ng nhn dn, Ch tch v cc thnh vin khc ca U ban nhn dn, Chnh n To n nhn dn, Vin trng Vin kim st nhn dn v th trng cc c quan thuc U ban nhn dn. Ngi b cht vn phi tr li trc Hi ng nhn dn trong thi hn do lut nh.

Gio trnh Phap lut ai cng

i biu Hi ng nhn dn c quyn kin ngh vi cc c quan Nh nc a phng. Ngi ph trch c quan ny c trch nhim tip i biu, xem xt, gii quyt kin ngh ca i biu. C. H THNG C QUAN HNH CHNH NH NC (C QUAN QUN L NH NC): a) Nu cn c vo phm vi lnh th hot ng, h thng c quan hnh chnh nh nc c phn thnh: c quan HCNN trung ng v c quan HCNN a phng. trung ng c: Chnh ph; Cc B, cc c quan ngang B, cc c quan thuc Chnh ph.

Trong , B trng v th trng cc c quan ngang B l thnh vin ca Chnh ph, c quyn biu quyt khi Chnh ph hp. Cc c quan ny hot ng trn phm vi ton quc, vn bn quy phm php lut do cc c quan ny ban hnh c hiu lc trn phm vi c nc v c tnh bt buc thi hnh i vi cc c quan hnh chnh nh nc cp di, cc t chc v cng dn. a phng c: y ban nhn dn ba cp (cp tnh, cp huyn v cp x). Cc s, phng, ban trc thuc UBND ba cp tng ng.

y l cc c quan hnh chnh nh nc c thnh lp v hot ng trn mt phm vi lnh th nht nh, cc vn bn php lut do cc c quan ny ban hnh c hiu lc trong mt phm vi lnh th nht nh. b) Cn c vo tnh cht v phm vi thm quyn, c quan hnh chnh nh nc c phn chia thnh: C quan hnh chnh nh nc c thm quyn chung v c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn. C quan hnh chnh nh nc c thm quyn chung: l c quan hnh chnh nh nc c thm quyn gii quyt mi vn trong cc lnh vc khc nhau ca i sng x hi, i vi cc i tng khc nhau nh c quan nh nc, t chc x hi, cng dn. Cc c quan loi ny gm c Chnh ph v UBND ba cp. C quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn: l cc c quan qun l theo ngnh hay theo chc nng, hot ng trong mt ngnh hay mt lnh vc nht nh v l c quan gip vic cho c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chung. + trung ng c cc c quan sau: cc B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph; + a phng c cc c quan : S, (hoc Cc), Phng (chi Cc), Ban. Cc c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn c chia lm hai loi:

Gio trnh Phap lut ai cng

+ C quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn chuyn ngnh: thm quyn ca cc c quan ny c gii hn trong mt ngnh hay mt vi ngnh c lin quan. V d: B Cng an, B nng nghip v pht trin nng thn. + C quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn lnh vc: L cc c quan nh nc c chc nng qun l chuyn mn tng hp. V d: B K hoch v u t, B Lao ng- thng binh v x hi. Tuy c s phn chia thnh c quan hnh chnh nh nc trung ng, a phng; c thm quyn chung, thm quyn chuyn mn, nhng tt c cc c quan hnh chnh nh nc ny lun to thnh mt th thng nht, quan h cht ch vi nhau trn nguyn tc tp trung dn ch. Tt c h thng cc c quan trong h thng c quan hnh chnh nh nc nu trn c th c khi qut nh sau:

C quan hnh chnh nh nc trung ng

Thm quyn chung

Thm quyn chuyn mn B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph S v tng ng

Chnh ph

y ban nhn dn cp tnh a phng y ban nhn dn cp huyn

Phng v tng ng

y ban nhn dn cp x

Ban

c) Cn c theo ch lnh o, cc c quan hnh chnh nh nc chia lm 2 loi: 1. C quan t chc theo nguyn tc tp th lnh o(thng thng l cc c quan c thm quyn chung); 2. C quan t chc theo ch th trng (thng thng l cc c quan c thm quyn chuyn mn). 1. Chnh ph Chnh ph l c quan chp hnh ca Quc hi, c quan hnh chnh Nh nc cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam.

Gio trnh Phap lut ai cng

Chnh ph thng nht qun l vic thc hin cc nhim v chnh tr, kinh t, vn ho, x hi, quc phng, an ninh v i ngoi ca Nh nc; bo m hiu lc ca b my Nh nc t trung ng n c s; bo m vic tn trng v chp hnh Hin php v php lut; pht huy quyn lm ch ca nhn dn trong s nghip xy dng v bo v T quc, bo m n nh v nng cao i sng vt cht v vn ho ca nhn dn. Chnh ph chu trch nhim trc Quc hi v bo co cng tc vi Quc hi, U ban thng v Quc hi, Ch tch nc. Chnh ph gm c Th tng, cc Ph Th tng, cc B trng v cc thnh vin khc. Ngoi Th tng, cc thnh vin khc ca Chnh ph khng nht thit l i biu Quc hi. Th tng Chnh ph chu trch nhim trc Quc hi v bo co cng tc vi Quc hi, U ban thng v Quc hi, Ch tch nc. Ph Th tng gip Th tng lm nhim v theo s phn cng ca Th tng. Khi Th tng vng mt th mt Ph Th tng c Th tng y nhim thay mt lnh o cng tc ca Chnh ph. Chnh ph c nhng nhim v v quyn hn sau y: 1- Lnh o cng tc ca cc B, cc c quan ngang B v cc c quan thuc Chnh ph, U ban nhn dn cc cp, xy dng v kin ton h thng thng nht b my hnh chnh Nh nc t trung ng n c s; hng dn, kim tra Hi ng nhn dn thc hin cc vn bn ca c quan Nh nc cp trn; to iu kin Hi ng nhn dn thc hin nhim v v quyn hn theo lut nh; o to, bi dng, sp xp v s dng i ng vin chc Nh nc; 2- Bo m vic thi hnh Hin php v php lut trong cc c quan Nh nc, t chc kinh t, t chc x hi, n v v trang v cng dn; t chc v lnh o cng tc tuyn truyn, gio dc Hin php v php lut trong nhn dn; 3- Trnh d n lut, php lnh v cc d n khc trc Quc hi v U ban thng v Quc hi; 4- Thng nht qun l vic xy dng, pht trin nn kinh t quc dn; thc hin chnh sch ti chnh, tin t quc gia; qun l v bo m s dng c hiu qu ti sn thuc s hu ton dn; pht trin vn ho, gio dc, y t, khoa hc v cng ngh, thc hin k hoch pht trin kinh t - x hi v ngn sch Nh nc; 5- Thi hnh nhng bin php bo v cc quyn v li ch hp php ca cng dn, to iu kin cho cng dn s dng quyn v lm trn ngha v ca mnh, bo v ti sn, li ch ca Nh nc v ca x hi; bo v mi trng; 6- Cng c v tng cng nn quc phng ton dn, an ninh nhn dn; bo m an ninh quc gia v trt t, an ton x hi; xy dng cc lc lng v trang nhn dn; thi hnh lnh ng vin, lnh ban b tnh trng khn cp v mi bin php cn thit khc bo v t nc;

Gio trnh Phap lut ai cng

7- T chc v lnh o cng tc kim k, thng k ca Nh nc; cng tc thanh tra v kim tra Nh nc, chng quan liu, tham nhng trong b my Nh nc; cng tc gii quyt khiu ni, t co ca cng dn; 8- Thng nht qun l cng tc i ngoi; m phn, k kt iu c quc t nhn danh Nh nc CHXHCN Vit Nam, tr trng hp quy nh ti im 10 iu 103 ca Hin php; m phn, k, ph duyt, gia nhp iu c quc t nhn danh Chnh ph; ch o vic thc hin cc iu c quc t m Cng ho x hi ch ngha Vit Nam k kt hoc gia nhp; bo v li ch ca Nh nc, li ch chnh ng ca t chc v cng dn Vit Nam nc ngoi; 9- Thc hin chnh sch x hi, chnh sch dn tc, chnh sch tn gio; 10- Quyt nh vic iu chnh a gii cc n v hnh chnh di cp tnh, thnh ph trc thuc trung ng; 11- Phi hp vi Mt trn T quc Vit Nam, cc on th nhn dn trong khi thc hin nhim v, quyn hn ca mnh; to iu kin cc t chc hot ng c hiu qu. Nh vy, Chnh ph thng nht thc hin v thc hin chc nng qun l nh nc trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi. Chnh v Chnh ph, B, U ban nhn dn ba cp, S, phng, Ban l cc ch th ch yu thc hin chc nng qun l trong b my nh nc nn cc c quan ny cn c gi l c quan qun l nh nh nc Nhim k ca Chnh ph theo nhim k ca Quc hi. Khi Quc hi ht nhim k, Chnh ph tip tc lm nhim v cho n khi Quc hi kho mi thnh lp Chnh ph mi.

2. B v cc c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph B, c quan ngang B (gi tt l c quan cp B) l c quan qun l nh nc c thm quyn chuyn mn trung ng; l c quan chuyn mn c t chc theo ch th trng mt ngi, ng u l cc B trng hay Ch nhim y ban. Cc c quan cp B thc hin chc nng qun l nh nc theo ngnh (qun l chc nng, qun l lin ngnh) hay i vi lnh vc (qun l tng hp) trn phm vi ton quc. B qun l theo lnh vc l c quan qun l nh nc Trung ng ca Chnh ph thc hin chc nng qun l nh nc theo tng lnh vc ln, v d nh: k hoch, ti chnh, khoa hc, cng ngh, lao ng, gi c, ni v, ngoi giao, t chc v cng v. Cc lnh vc ny lin quan n hot ng tt c cc B, cc cp qun l nh nc, t chc x hi v cng dn. B qun l ngnh l c quan Nh nc Trung ng ca Chnh ph, c trch nhim qun l nhng ngnh kinh t-k thut, vn ho, x hi, v d nh: nng nghip, cng nghip, giao thng vn ti, xy dng, thng mi, vn ho thng tin, gio dc, y t. B qun l ngnh c th tp hp vi nhau thnh mt hoc mt nhm lin

Gio trnh Phap lut ai cng

quan rng. N c trch nhim ch o ton din cc c quan, n v hnh chnh s nghip, kinh doanh do mnh qun l v mt nh nc. B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph l th trng cao nht ca B hay c quan ngang B. B trng, mt mt l thnh vin ca Chnh ph, tham gia quyt nh nhng vn thuc thm quyn chung ca Chnh ph; mt khc l th trng ngi ng u B thc hin quyn hnh php, tc l ngi ng u h thng hnh chnh Nh nc i vi ngnh hay lnh vc, qun l ngnh hay lnh vc c giao trong phm vi c nc. B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph chu s lnh o ca Th tng Chnh ph, chu trch nhim qun l nh nc v lnh vc, ngnh mnh ph trch trn phm vi c nc, bo m s tun th php lut trong ngnh, lnh vc; chu trch nhim trc Th tng Chnh ph, trc Quc hi v lnh vc, ngnh mnh ph trch. Cc c quan thuc Chnh ph l nhng c quan c chc nng gip vic cho Chnh ph. Th trng cc c quan ny khng phi l thnh vin ca Chnh ph, c quyn tham d cc phin hp ca Chnh ph nhng khng c quyn biu quyt.

3. U ban nhn dn cc cp Khc vi c quan hnh chnh nh nc trung ng v vi cc c quan nh nc khc, c quan hnh chnh nh nc a phng c t chc v hot ng theo nguyn tc song trng trc thuc: ph thuc theo chiu dc v ph thuc theo chiu ngang. U ban nhn dn do Hi ng nhn dn bu ra, l c quan chp hnh ca Hi ng nhn dn, c quan hnh chnh nh nc a phng, chu trch nhim chp hnh Hin php, lut, cc vn bn ca cc c quan nh nc cp trn v ngh quyt ca Hi ng nhn dn. Nhim v v quyn hn ca UBND c quy nh c th trong Hin php v Lut t chc HND v UBND. Tnh cht v hot ng: y ban nhn dn l c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chung. Nhim k ca UBND theo nhim k ca hi ng nhn dn cng cp. UBND gm c mt Ch tch, mt hay nhiu ph Ch tch v cc y vin. Ch tch UBND phi l i biu HND, do HND cng cp bu ra v c Ch tch UBND cp trn trc tip ph chun (nu l cp tnh th phi c Th tng Chnh ph ph chun ). UBND l mt thit ch tp th trong Ch tch UBND l ngi trc tip lnh o hot ng ca UBND. Khi quyt nh nhng vn quan trng ca a phng, UBND phi tho lun tp th v quyt nh theo a s. Ch tch UBND: Ch tch UBND c nhim v v quyn hn ring c quy nh trong php lut, phi chu trch nhim c nhn v vic thc hin nhim v quyn hn ca mnh. Ch tch UBND l: "Ngi lnh o v iu hnh cng vic ca UBND, chu trch nhim c nhn

Gio trnh Phap lut ai cng

v vic thc hin nhim v quyn hn ca mnh; cng vi UBND chu trch nhim v hot ng ca UBND trc HND cng cp v trc c quan nh nc cp trn". Tuy UBND lm vic theo ch tp th, nhng mi thnh vin ca UBND chu trch nhim c nhn v phn cng tc ca mnh trc HND cng cp tng ng. Trong , Ch tch UBND l ngi ng u, ch o v phn cng cng tc cho cc Ph Ch tch v cc thnh vin khc ca UBND.

4. Cc c quan c thm quyn chuyn mn a phng Cc c quan c thm quyn chuyn mn a phng l cc s, phng, ban c t chc v hot ng theo nguyn tc song trng trc thuc, hot ng theo ch th trng mt ngi, ng u gim c s, phng, ban. L c quan gip vic cho UBND, qun l nh nc trong phm vi lnh th ca mnh. Ngi ng u cc c quan ny do Ch tch UBND quyt nh b nhim, bi nhim, min nhim. Vic thnh lp hay bi b nhng c quan ny do UBND quyt nh sau khi tham kho kin ca c quan ch qun chuyn mn cp trn.

D. H THNG C QUAN XT X To n nhn dn ti cao; To n nhn dn cp tnh; To n nhn dn cp huyn.

Ring trong qun i c h thng to n 3 cp l: To n qun s Trung ng, To n qun khu, v To n qun s khu vc. cp trung ng, To n qun s Trung ng trc thuc To n nhn dn ti cao. To n nhn dn ti cao, cc To n nhn dn a phng, cc To n qun s v cc To n khc do lut nh l nhng c quan xt x ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. Chnh n To n nhn dn ti cao (TANDTC) do Quc hi bu trn c s s gii thiu ca Ch tch nc. Nhim k ca Chnh n To n nhn dn ti cao l 5 nm theo nhim k ca Quc hi. Ph Chnh n TANDTC v Thm phn TANDTC do Ch tch nc b nhim, min nhim, cch chc. Chnh n, Ph chnh n v Thm phn TAND cp tnh v TAND cp huyn do Chnh n TANDTC b nhim, min nhim, cch chc.

Gio trnh Phap lut ai cng

Ch b nhim, min nhim, cch chc v nhim k ca Thm phn, ch bu c v nhim k ca Hi thm nhn dn To n nhn dn cc cp do lut nh. Vic xt x ca To n nhn dn c Hi thm nhn dn, ca To n qun s c Hi thm qun nhn tham gia theo quy nh ca php lut. Khi xt x, Hi thm ngang quyn vi Thm phn. Khi xt x, Thm phn v Hi thm c lp v ch tun theo php lut. To n nhn dn xt x cng khai, tr trng hp do lut nh. To n nhn dn xt x tp th v quyt nh theo a s. Quyn bo cha ca b co c bo m. B co c th t bo cha hoc nh ngi khc bo cha cho mnh. T chc lut s c thnh lp gip b co v cc ng s khc bo v quyn v li ch hp php ca mnh v gp phn bo v php ch x hi ch ngha. To n nhn dn bo m cho cng dn nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam thuc cc dn tc quyn dng ting ni v ch vit ca dn tc mnh trc To n. Chnh n To n nhn dn ti cao chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi; trong thi gian Quc hi khng hp th chu trch nhim v bo co cng tc trc U ban thng v Quc hi v Ch tch nc. Chnh n To n nhn dn a phng chu trch nhim v bo co cng tc trc Hi ng nhn dn.

E. H THNG C QUAN KIM ST H thng c quan kim st bao gm: Vin Kim st nhn dn ti cao; Vin Kim st nhn dn cp tnh; Vin Kim st nhn dn cp huyn.

Ring trong qun i c Vin Kim st qun s Trung ng, Vin Kim st qun khu, v Vin Kim st qun s khu vc. cp trung ng, Vin Kim st qun s Trung ng trc thuc Vin Kim st nhn dn ti cao. Vin kim st nhn dn ti cao thc hnh quyn cng t v kim st cc hot ng t php, gp phn bo m cho php lut c chp hnh nghim chnh v thng nht. Cc Vin kim st nhn dn a phng, cc Vin kim st qun s thc hnh quyn cng t v kim st cc hot ng t php trong phm vi trch nhim do lut nh.

Gio trnh Phap lut ai cng

Vin kim st nhn dn do Vin trng lnh o. Vin trng Vin kim st nhn dn cp di chu s lnh o ca Vin trng Vin kim st nhn dn cp trn; Vin trng Vin kim st nhn dn cc a phng, Vin trng Vin kim st qun s cc cp chu s lnh o thng nht ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao. Vin trng VKSNDTC do Quc hi bu trn c s s gii thiu ca Ch tch nc. Nhim k ca Vin trng VKSNDTC l 5 nm theo nhim k ca Quc hi. Ph Vin trng VKSNDTC v Kim st vin VKSNDTC do Ch tch nc b nhim, min nhim, cch chc. Vin trng, cc Ph Vin trng v Kim st vin Vin kim st nhn dn cp tnh v cp huyn v Vin kim st qun s cc qun khu v khu vc do Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao b nhim, min nhim, cch chc. Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi; trong thi gian Quc hi khng hp th chu trch nhim v bo co cng tc trc U ban thng v Quc hi v Ch tch nc. Vin trng cc Vin kim st nhn dn a phng chu trch nhim bo co cng tc trc Hi ng nhn dn v tr li cht vn ca i biu Hi ng nhn dn./.

Cu hi
1) Hy cho bit nhng c im chnh ca B my nh nc ta hin nay? 2) Cho bit chc nng ca Quc hi, Chnh ph, Ta n v Vin Kim st?

Ti liu tham kho


1) Hin php 1992 c sa i, b sung nm 2001; 2) Lut T chc Quc hi - 2001; 3) Lut T chc Chnh ph -2001; 4) Lut T chc To n nhn dn- 2002; 5) Lut T chc Vin Kim st nhn dn- 2002; 6) Lut T chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn nm 2003.

Gio trnh Phap lut ai cng

PHN II: PHP LUT NC CNG HO XHCN VIT NAM


-----------------------

Chng 5: HNH THC PHP LUT

I- KHI NIM V HNH THC PHP LUT


1. Khi nim Hnh thc php lut l nhng dng tn ti thc t ca php lut trong cc kiu nh nc. Hnh thc php lut cng l mt phng thc phn nh ch ca giai cp cm quyn ra bn ngoi thng qua vic hp php ho trong cc hot ng lm lut v ban hnh lut ca cc nh nc. Hnh thc php lut l nhng cch thc m giai cp thng tr s dng th hin ch ca giai cp mnh thnh nhng th ch bt buc trong x hi. Li dng a v thng tr ca mnh, giai cp thng tr hp php ho ch ca mnh thnh ch nh nc thng qua cc hot ng lp php.

2. Cc hnh thc php lut Hnh thc ca php lut c hai loi l: hnh thc bn trong, v hnh thc bn ngoi ca php lut. 2.1. Hnh thc bn trong ca php lut Hnh thc bn trong ca php lut cha ng cc yu t ni ti kt cu nn ton b ni dung ca h thng php lut. Ni cch khc, hnh thc bn trong ca php lut chnh l hnh thc cu trc ca h thng php lut. Hnh thc cu trc bn trong ca h thng php lut ca mt nh nc bao gm cc thnh phn l cc ngnh lut c lp, trong mi ngnh lut li c cu to bi nhiu ch nh php lut c tnh c lp tng i, v trong mi ch nh php lut c cu trc t nhiu quy phm php lut. Ngnh lut l tng hp cc quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi c cng tnh cht hoc thuc v mt lnh vc c th ca i sng x hi (c gi l i tng iu chnh) vi nhng phng php iu chnh c trng. Mt ngnh lut c s khc nhau c bn i tng iu chnh, cn phng php iu chnh trong mt s trng hp cng l cn c phn bit ngnh lut.

Gio trnh Phap lut ai cng

Cc ngnh lut c bn nc ta hin nay nh: hin php, hnh chnh, hnh s, t tng hnh s, dn s, t tng dn s, lao ng, kinh t, t ai, hn nhn v gia nh, bo v mi trng, v.v. . . Ch nh php lut l mt nhm cc quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi cng loi, c mi lin h bn vng, c ni dung v tnh cht ng nht nhng vn thuc i tng iu chnh ca mt ngnh lut nht nh. Chng hn trong ngnh lut hn nhn v gia nh c cc ch nh nh: kt hn, ly hn, quyn v ngha v ca v chng ... Quy phm php lut l b phn cu thnh nh nht, l t bo cu to nn cc ch nh php lut, cc ngnh lut, v ton b h thng php lut. Quy phm php lut l nhng quy tc x s c tnh bt buc chung i vi mi ch th do nh nc ban hnh hoc tha nhn.

2.2. Hnh thc bn ngoi ca php lut Ngun ca php lut tc l nhng hnh thc bn ngoi ca php lut lm cn c dn chiu gii quyt cc s kin php l ny sinh trong cng ng dn c, trong hot ng kinh doanh thng mi, ni b quc gia hoc vi cc nc khc. V ngun c bn th c 3 loi l: Tp qun php (lut tc); Tin l php (n l); Vn bn quy phm php lut.

* Tp qun php (lut tc): Tp qun php l mt hnh thc php lut khng thnh vn, xut hin rt sm trong x hi, c s dng ph bin trong cc nh nc ch n v phong kin. Hnh thc tp qun php c s dng nh nc ph chun hoc tha nhn mt s tp qun lu truyn lu i trong x hi, ph hp vi li ch ca giai cp cm quyn, c xc lp thnh ngun php lut ca nh nc. Do c tnh ca tp qun ni chung u hnh thnh mt cch t pht, cc b v chm bin i so vi tnh hnh thc t, do v nguyn tc tp qun php khng th l hnh thc c bn ca nh nc php quyn. Theo tinh thn iu 14 B lut Dn s Vit Nam th trong tnh hnh hin nay, vic x l cc quan h dn s vn c th c vn dng cc tp qun c ni dung tin b, trong trng hp cha c vn bn quy phm php lut iu chnh. * Tin l php (n l):

Gio trnh Phap lut ai cng

Tin l php l hnh thc nh nc tha nhn cc quyt nh ca c quan hnh chnh hoc xt x c coi l mu mc khi gii quyt cc s kin php l c th, ly lm c s p dng i vi cc trng hp tng t. n l l hnh thc php lut khng phi do c quan lp php ban hnh, m do cc c quan hnh php hoc xt x x l v vic trn thc t, do d to ra tnh trng tu tin, khng ph hp vi nguyn tc php ch. Bi vy, hnh thc n l trong nh nc php quyn khng th coi l hnh thc c bn ca php lut. Vit Nam hin nay, vic s dng tin l php c thc hin theo phng php ci tin, tc l hng nm cc c quan hnh php, xt x tng kt vic x l cc v vic, cc loi n c th, in hnh t ra ng li chung hng dn cc c quan hnh chnh, xt x a phng gii quyt cc v vic tng t, trong trng hp cha c vn bn quy phm php lut iu chnh. * Vn bn quy phm php lut: Vn bn quy phm php lut l vn bn do c quan nh nc ban hnh hoc phi hp ban hnh theo thm quyn, hnh thc, trnh t, th tc c quy nh trong Lut ban hnh vn bn quy phm php lut hoc trong Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn, trong c quy tc x s chung, c hiu lc bt buc chung, c Nh nc bo m thc hin iu chnh cc quan h x hi. Nh vy, vn bn quy phm php lut l vn bn c y cc yu t sau y: L vn bn do c quan nh nc c thm quyn ban hnh ng vi hnh thc, tn loi theo lut nh; c ban hnh theo ng th tc, trnh t do php lut quy nh; C cha ng cc quy tc x s chung, c p dng nhiu ln, i vi mi i tng hoc mt nhm i tng, c hiu lc trong phm vi ton quc hoc tng a phng;

Quy tc x s chung l nhng chun mc m mi c quan, t chc, c nhn phi tun theo khi tham gia quan h x hi c quy tc iu chnh; c Nh nc m bo thi hnh bng cc bin php nh tuyn truyn, gio dc, thuyt phc, cc bin php v t chc, hnh chnh, kinh t, trong trng hp cn thit thi Nh nc p dng bin php cng ch bt buc thi hnh v quy nh ch ti i vi ngi c hnh vi vi phm.

Lu : Nhng vn bn cng do c quan nh nc c thm quyn ban hnh m khng c y cc yu t ni trn gii quyt nhng v vic c th i vi nhng i tng c th, th khng phi l vn bn quy phm php lut m l vn bn c bit nh: quyt nh ln lng, khen thng, k lut, iu ng cng tc, b nhim, min nhim cn b, cng chc, quyt nh x pht vi phm hnh chnh, quyt nh ph duyt d n v.v.

Gio trnh Phap lut ai cng

II- H THNG VN BN QUY PHM PHP LUT VIT NAM HIN NAY
Theo Lut ban hnh vn bn qui phm php lut 2008, c hiu lc ngy 01 thng 01 nm 2009, h thng vn bn quy phm php lut tng ng vi cc c quan ban hnh nh sau: trung ng: 1. Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi. 2. Php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi. 3. Lnh, quyt nh ca Ch tch nc. 4. Ngh nh ca Chnh ph. 5. Quyt nh ca Th tng Chnh ph. 6. Ngh quyt ca Hi ng Thm phn To n nhn dn ti cao, Thng t ca Chnh n To n nhn dn ti cao. 7. Thng t ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao. 8. Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang b. 9. Quyt nh ca Tng Kim ton Nh nc. 10. Ngh quyt lin tch gia U ban thng v Quc hi hoc gia Chnh ph vi c quan trung ng ca t chc chnh tr - x hi. 11. Thng t lin tch gia Chnh n To n nhn dn ti cao vi Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao; gia B trng, Th trng c quan ngang b vi Chnh n Ta n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao; gia cc B trng, Th trng c quan ngang b. Ngoi ra cn c Ngh quyt lin tch, Thng t lin tch gia cc c quan nh nc c thm quyn, gia c quan nh nc c thm quyn vi t chc chnh tr - x hi a phng: 1. Hi ng nhn dn cc cp ban hnh: Ngh quyt; 2. U ban nhn dn cc cp ban hnh: Quyt nh, ch th Ni dung c th ca tng loi vn bn quy phm php lut, xem Ph lc 01 ca Gio trnh ny.

Gio trnh Phap lut ai cng

III- HIU LC CA VN BN QUY PHM PHP LUT


Hiu lc ca vn bn quy phm php lut chnh l s gii hn vic tc ng ca vn bn v mt thi gian, khng gian v i tng p dng. 1. Hiu lc v thi gian Hiu lc theo thi gian chnh l vic xc nh thi im bt u c hiu lc ca vn bn, v thi im ht hiu lc ca vn bn . 1) Thi im bt u c hiu lc ca vn bn quy phm php lut cp trung ng: Thi im c hiu lc ca vn bn quy phm php lut c quy nh trong vn bn nhng khng sm hn bn mi lm ngy, k t ngy cng b hoc k ban hnh. Trng hp vn bn quy phm php lut quy nh cc bin php thi hnh trong tnh trng khn cp, vn bn c ban hnh kp thi p ng yu cu phng, chng thin tai, dch bnh th c th c hiu lc k t ngy cng b hoc k ban hnh nhng phi c ng ngay trn Trang thng tin in t ca c quan ban hnh v phi c a tin trn phng tin thng tin i chng; ng Cng bo nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam (sau y gi chung l Cng bo) chm nht sau hai ngy lm vic, k t ngy cng b hoc k ban hnh. Vn bn quy phm php lut phi c ng Cng bo; vn bn quy phm php lut khng ng Cng bo th khng c hiu lc thi hnh, tr trng hp vn bn c ni dung thuc b mt nh nc v cc vn bn quy phm php lut quy nh cc bin php thi hnh trong tnh trng khn cp, vn bn c ban hnh kp thi p ng yu cu phng, chng thin tai, dch bnh. Trong thi hn chm nht l hai ngy lm vic, k t ngy cng b hoc k ban hnh, c quan ban hnh vn bn quy phm php lut phi gi vn bn n c quan Cng bo ng Cng bo. C quan Cng bo c trch nhim ng ton vn vn bn quy phm php lut trn Cng bo chm nht l mi lm ngy, k t ngy nhn c vn bn. Vn bn quy phm php lut ng trn Cng bo l vn bn chnh thc v c gi tr nh vn bn gc. 2) Thi im c hiu lc ca vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn c quy nh nh sau cc cp: Vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn cp tnh c hiu lc sau mi ngy v phi c ng trn bo cp tnh chm nht l nm ngy, k t ngy Hi ng nhn dn thng qua hoc Ch tch U ban nhn dn k ban hnh, tr trng hp vn bn quy nh ngy c hiu lc mun hn. Vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn cp huyn c hiu lc sau by ngy v phi c nim yt chm nht l ba ngy, k t ngy

Gio trnh Phap lut ai cng

Hi ng nhn dn thng qua hoc Ch tch U ban nhn dn k ban hnh, tr trng hp vn bn quy nh ngy c hiu lc mun hn. Vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn cp x c hiu lc sau nm ngy v phi c nim yt chm nht l hai ngy, k t ngy Hi ng nhn dn thng qua hoc Ch tch U ban nhn dn k ban hnh, tr trng hp vn bn quy nh ngy c hiu lc mun hn.

i vi vn bn quy phm php lut ca U ban nhn dn quy nh cc bin php nhm gii quyt cc vn pht sinh t xut, khn cp trong phng, chng thin tai, chy, n, dch bnh, an ninh, trt t th c th quy nh ngy c hiu lc sm hn.

Hiu lc tr v trc ca vn bn quy phm php lut: 1. Ch trong nhng trng hp tht cn thit, vn bn quy phm php lut mi c quy nh hiu lc tr v trc. 2. Khng c quy nh hiu lc tr v trc i vi cc trng hp sau y: a) Quy nh trch nhim php l mi i vi hnh vi m vo thi im thc hin hnh vi php lut khng quy nh trch nhim php l; b) Quy nh trch nhim php l nng hn. 3- Khng quy nh hiu lc tr v trc i vi vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn.

Nhng trng hp ngng hiu lc vn bn quy phm php lut: 1. Vn bn quy phm php lut b nh ch vic thi hnh th ngng hiu lc cho n khi c quyt nh x l ca c quan nh nc c thm quyn. Trng hp c quan nh nc c thm quyn ra quyt nh hu b th vn bn ht hiu lc, nu khng hu b th vn bn tip tc c hiu lc. 2. Thi im ngng hiu lc, tip tc c hiu lc ca vn bn hoc ht hiu lc ca vn bn phi c quy nh r ti quyt nh nh ch vic thi hnh, quyt nh x l vn bn quy phm php lut ca c quan nh nc c thm quyn. 3. Quyt nh nh ch vic thi hnh, quyt nh x l vn bn quy phm php lut phi c ng Cng bo, a tin trn cc phng tin thng tin i chng.

Nhng trng hp vn bn quy phm php lut ht hiu lc: Vn bn quy phm php lut ht hiu lc ton b hoc mt phn trong cc trng hp sau y:

Gio trnh Phap lut ai cng

1. Ht thi hn c hiu lc c quy nh trong vn bn; 2. c sa i, b sung hoc thay th bng vn bn mi ca chnh c quan nh nc ban hnh vn bn ; 3. B hy b hoc bi b bng mt vn bn ca c quan nh nc c thm quyn.

2. Hiu lc v khng gian (lnh th) v i tng p dng: i vi vn bn ca cp trung ng ban hnh: Vn bn quy phm php lut ca cc c quan nh nc trung ng c hiu lc trong phm vi c nc v c p dng i vi mi c quan, t chc, c nhn, tr trng hp vn bn c quy nh khc hoc iu c quc t m Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l thnh vin c quy nh khc. i vi vn bn ca HND v UBND cc cp ban hnh: Vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn ca n v hnh chnh no th c hiu lc trong phm vi n v hnh chnh . Trong trng hp vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn c hiu lc trong phm vi nht nh ca a phng th phi c xc nh ngay trong vn bn . Vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn c hiu lc p dng i vi c quan, t chc, c nhn khi tham gia cc quan h x hi c vn bn quy phm php lut iu chnh. Hiu lc ca vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn trong trng hp iu chnh a gii hnh chnh 1. Trong trng hp mt n v hnh chnh c chia thnh cc n v hnh chnh mi th vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn ca n v hnh chnh c chia c hiu lc i vi cc n v hnh chnh mi cho n khi Hi ng nhn dn, U ban nhn dn ca n v hnh chnh mi ban hnh vn bn quy phm php lut thay th. 2. Trong trng hp nhiu n v hnh chnh c sp nhp thnh mt n v hnh chnh mi th vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn ca n v hnh chnh c sp nhp c hiu lc i vi n v hnh chnh cho n khi Hi ng nhn dn, U ban nhn dn ca n v hnh chnh mi ban hnh vn bn quy phm php lut thay th. 3. Trong trng hp mt phn a phn v dn c ca n v hnh chnh ny c sp nhp v mt n v hnh chnh khc th vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn ca n v hnh chnh c m rng c hiu lc i vi phn a phn v b phn dn c c sp nhp.

Gio trnh Phap lut ai cng

d) Nguyn tc xy dng, ban hnh vn bn quy phm php lut 1. Bo m tnh hp hin, hp php v tnh thng nht ca vn bn quy phm php lut trong h thng php lut. 2. Tun th thm quyn, hnh thc, trnh t, th tc xy dng, ban hnh vn bn quy phm php lut. 3. Bo m tnh cng khai trong qu trnh xy dng, ban hnh vn bn quy phm php lut tr trng hp vn bn quy phm php lut c ni dung thuc b mt nh nc; bo m tnh minh bch trong cc quy nh ca vn bn quy phm php lut. 4. Bo m tnh kh thi ca vn bn quy phm php lut. 5. Khng lm cn tr vic thc hin iu c quc t m Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l thnh vin.

) Sa i, b sung, thay th, hu b, bi b hoc nh ch vic thi hnh vn bn quy phm php lut Vn bn quy phm php lut ch c sa i, b sung, thay th, hu b hoc bi b bng vn bn quy phm php lut ca chnh c quan nh nc ban hnh vn bn hoc b nh ch vic thi hnh, hu b hoc bi b bng vn bn ca c quan nh nc c thm quyn. Vn bn sa i, b sung, thay th, hu b, bi b hoc nh ch vic thi hnh vn bn khc phi xc nh r tn vn bn, iu, khon, im ca vn bn b sa i, b sung, thay th, hu b, bi b hoc nh ch vic thi hnh. Khi ban hnh vn bn quy phm php lut, c quan ban hnh vn bn phi sa i, b sung, hu b, bi b vn bn, iu, khon, im ca vn bn quy phm php lut do mnh ban hnh tri vi quy nh ca vn bn mi ngay trong vn bn mi ; trong trng hp cha th sa i, b sung ngay th phi xc nh r trong vn bn danh mc vn bn, iu, khon, im ca vn bn quy phm php lut do mnh ban hnh tri vi quy nh ca vn bn quy phm php lut mi v c trch nhim sa i, b sung trc khi vn bn quy phm php lut mi c hiu lc. Mt vn bn quy phm php lut c th c ban hnh ng thi sa i, b sung, thay th, hu b, bi b ni dung trong nhiu vn bn quy phm php lut do cng mt c quan ban hnh.

e) Ni dung vn bn quy phm php lut Lut ca Quc hi quy nh cc vn c bn thuc lnh vc kinh t, x hi, quc phng, an ninh, ti chnh, tin t, ngn sch, thu, dn tc, tn gio, vn ho, gio

Gio trnh Phap lut ai cng

dc, y t, khoa hc, cng ngh, mi trng, i ngoi, t chc v hot ng ca b my nh nc, ch cng v, cn b, cng chc, quyn v ngha v ca cng dn. Ngh quyt ca Quc hi c ban hnh quyt nh nhim v pht trin kinh t - x hi; d ton ngn sch nh nc v phn b ngn sch trung ng; iu chnh ngn sch nh nc; ph chun quyt ton ngn sch nh nc; quy nh ch lm vic ca Quc hi, U ban thng v Quc hi, Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi, on i biu Quc hi, i biu Quc hi; ph chun iu c quc t v quyt nh cc vn khc thuc thm quyn ca Quc hi. Php lnh ca y ban thng v Quc hi quy nh nhng vn c Quc hi giao, sau mt thi gian thc hin trnh Quc hi xem xt, quyt nh ban hnh lut. Ngh quyt ca U ban thng v Quc hi c ban hnh gii thch Hin php, lut, php lnh; hng dn hot ng ca Hi ng nhn dn; quyt nh tuyn b tnh trng chin tranh, tng ng vin hoc ng vin cc b; ban b tnh trng khn cp trong c nc hoc tng a phng v quyt nh nhng vn khc thuc thm quyn ca U ban thng v Quc hi. Lnh, quyt nh ca Ch tch nc c ban hnh thc hin nhim v, quyn hn ca Ch tch nc do Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi quy nh. Ngh nh ca Chnh ph c ban hnh quy nh cc vn sau y:

1. Quy nh chi tit thi hnh lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi, lnh, quyt nh ca Ch tch nc; 2. Quy nh cc bin php c th thc hin chnh sch kinh t, x hi, quc phng, an ninh, ti chnh, tin t, ngn sch, thu, dn tc, tn gio, vn ho, gio dc, y t, khoa hc, cng ngh, mi trng, i ngoi, ch cng v, cn b, cng chc, quyn, ngha v ca cng dn v cc vn khc thuc thm quyn qun l, iu hnh ca Chnh ph; 3. Quy nh nhim v, quyn hn, t chc b my ca cc b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph v cc c quan khc thuc thm quyn ca Chnh ph; 4. Quy nh nhng vn cn thit nhng cha iu kin xy dng thnh lut hoc php lnh p ng yu cu qun l nh nc, qun l kinh t, qun l x hi. Vic ban hnh ngh nh ny phi c s ng ca y ban thng v Quc hi. Quyt nh ca Th tng Chnh ph c ban hnh quy nh cc vn sau y:

1. Bin php lnh o, iu hnh hot ng ca Chnh ph v h thng hnh chnh nh nc t trung ng n c s; ch lm vic vi cc thnh vin Chnh ph, Ch tch U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng v cc vn khc thuc thm quyn ca Th tng Chnh ph;

Gio trnh Phap lut ai cng

2. Bin php ch o, phi hp hot ng ca cc thnh vin Chnh ph; kim tra hot ng ca cc b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph, U ban nhn dn cc cp trong vic thc hin ch trng, chnh sch, php lut ca Nh nc. Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang b c ban hnh quy nh cc vn sau y:

1. Quy nh chi tit thi hnh lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi, lnh, quyt nh ca Ch tch nc, ngh nh ca Chnh ph, quyt nh ca Th tng Chnh ph; 2. Quy nh v quy trnh, quy chun k thut, nh mc kinh t - k thut ca ngnh, lnh vc do mnh ph trch; 3. Quy nh bin php thc hin chc nng qun l ngnh, lnh vc do mnh ph trch v nhng vn khc do Chnh ph giao. Ngh quyt ca Hi ng Thm phn Ta n nhn dn ti cao c ban hnh hng dn cc Ta n p dng thng nht php lut. Thng t ca Chnh n To n nhn dn ti cao c ban hnh thc hin vic qun l cc To n nhn dn a phng v To n qun s v t chc; quy nh nhng vn khc thuc thm quyn ca Chnh n To n nhn dn ti cao. Thng t ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao c ban hnh quy nh cc bin php bo m vic thc hin nhim v, quyn hn ca Vin kim st nhn dn a phng, Vin kim st qun s; quy nh nhng vn khc thuc thm quyn ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao. Quyt nh ca Tng Kim ton Nh nc c ban hnh quy nh, hng dn cc chun mc kim ton nh nc; quy nh c th quy trnh kim ton, h s kim ton. Ngh quyt lin tch gia U ban thng v Quc hi hoc gia Chnh ph vi c quan trung ng ca t chc chnh tr - x hi c ban hnh hng dn thi hnh nhng vn khi php lut quy nh v vic t chc chnh tr - x hi tham gia qun l nh nc. Thng t lin tch gia Chnh n Ta n nhn dn ti cao vi Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao; gia B trng, Th trng c quan ngang b vi Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao c ban hnh hng dn vic p dng thng nht php lut trong hot ng t tng v nhng vn khc lin quan n nhim v, quyn hn ca cc c quan . Thng t lin tch gia cc B trng, Th trng c quan ngang b c ban hnh hng dn thi hnh lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca y ban thng v Quc hi, lnh, quyt nh ca Ch tch nc, ngh nh ca Chnh ph, quyt nh ca Th tng Chnh ph c lin quan n chc nng, nhim v, quyn hn ca b, c quan ngang b .

Gio trnh Phap lut ai cng

Ngh quyt ca Hi ng nhn dn cp tnh c ban hnh quyt nh ch trng, chnh sch, bin php trong cc lnh vc kinh t, gio dc, y t, x hi, vn ho, thng tin, th dc th thao, khoa hc v cng ngh, ti nguyn v mi trng, quc phng, an ninh, trt t, an ton x hi, thc hin chnh sch dn tc v chnh sch tn gio, thi hnh php lut, xy dng chnh quyn a phng, qun l a gii hnh chnh v ch trng, chnh sch, bin php khc v xy dng, pht trin th a phng theo quy nh ti cc iu 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17 v 18 ca Lut t chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn v cc vn bn quy phm php lut khc c lin quan ca c quan nh nc cp trn. Quyt nh ca U ban nhn dn cp tnh c ban hnh thc hin ch trng, chnh sch, bin php trong cc lnh vc kinh t, nng nghip, lm nghip, ng nghip, thu li, t ai, cng nghip, tiu th cng nghip, giao thng vn ti, xy dng, qun l v pht trin th, thng mi, dch v, du lch, gio dc v o to, vn ho, thng tin, th dc th thao, y t, x hi, khoa hc v cng ngh, ti nguyn v mi trng, quc phng, an ninh, trt t, an ton x hi, thc hin chnh sch dn tc v chnh sch tn gio, thi hnh php lut, xy dng chnh quyn a phng, qun l a gii hnh chnh v thc hin cc thc hin ch trng, chnh sch, bin php khc v xy dng, qun l v pht trin th trn a bn a phng theo quy nh ti cc iu 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95 v 96 ca Lut t chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn v cc vn bn quy phm php lut khc c lin quan ca c quan nh nc cp trn.

f) Gim st, kim tra vn bn quy phm php lut Vn bn quy phm php lut phi c c quan nh nc c thm quyn gim st, kim tra theo quy nh ca php lut. Vic gim st, kim tra vn bn quy phm php lut c tin hnh nhm pht hin nhng ni dung sai tri hoc khng cn ph hp kp thi nh ch vic thi hnh, sa i, b sung, hu b hoc bi b mt phn hoc ton b vn bn, ng thi kin ngh c quan c thm quyn xc nh trch nhim ca c quan, c nhn ban hnh vn bn sai tri. * Ni dung gim st, kim tra vn bn quy phm php lut: 1. S ph hp ca vn bn vi Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi v vn bn quy phm php lut ca c quan nh nc cp trn. 2. S ph hp ca hnh thc vn bn vi ni dung ca vn bn . 3. S ph hp ca ni dung vn bn vi thm quyn ca c quan ban hnh vn bn. 4. S thng nht gia vn bn quy phm php lut hin hnh vi vn bn quy phm php lut mi c ban hnh ca cng mt c quan.

Gio trnh Phap lut ai cng

V thm quyn gim st, kim tra, x l vn bn quy phm php lut c du hiu tri php lut c thc hin theo quy nh ca Lut ban hnh vn bn quy phm php lut v Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca HND v UBND./.

Cu hi
1) Ngnh lut? Ch nh php lut? Quy phm php lut? 2) Tp qun php? Tin l php? Vn bn quy phm php lut? 3) H thng vn bn quy phm php lut nc ta hin nay? 4) Ni dung vn bn quy phm php lut?

Ti liu tham kho


1) Lut ban hnh vn bn quy phm php lut nm 2008; 2) Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca HND v UBND nm 2004.

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 6:QUY PHM PHP LUT V QUAN H PHP LUT

I- QUY PHM PHP LUT


1. Khi nim Quy phm php lut l hnh thc th hin ca php lut thnh mt quy tc x s nht nh m ch th phi tun theo trong trng hp c th do Nh nc quy nh, v c bo m thc hin bng s cng ch ca Nh nc. Quy phm php lut l thnh t nh nht ca h thng php lut. N l quy tc x s chung, l chun mc mi ngi phi tun theo, l tiu chun nh gi hnh vi ca con ngi. Thng qua quy phm php lut ta bit c hot ng no ph hp vi php lut, hot ng no tri php lut.

2. C cu ca quy phm php lut Mi quy phm php lut c t ra nhm iu chnh mt quan h x hi nht nh. Do , v nguyn tc chung mi quy phm php lut phi tr li c 3 vn sau y: Quy phm php lut ny nhm p dng vo cc trng hp no? Gp trng hp , Nh nc yu cu ngi ta x s nh th no? Nu x s khng ng vi yu cu ca Nh nc th Nh nc s tc ng (phn ng) nh th no?

Ba vn trn l ba b phn cu thnh ca mt quy phm php lut c mi quan h cht ch vi nhau l: gi nh, quy nh, v ch ti. Lu , v nguyn tc chung th mt quy phm php lut c cu thnh bi 3 b phn l gi nh, quy nh, v ch ti. Tuy nhin, khng phi tt c mi quy phm php lut u cha ng c 3 b phn ny. a) Gi nh Gi nh l b phn nu ln nhng hon cnh, iu kin, tnh tit c th xy ra trong cuc sng, v c nhn hoc t chc no trong hon cnh, iu kin cn phi x s theo cc quy nh trong quy phm php lut. Gi nh phi st vi thc t cuc sng th quy phm mi c th p dng c, mi pht huy tc dng thit thc.

Gio trnh Phap lut ai cng

b) Quy nh Quy nh l phn nu r cch x s phi theo khi gp trng hp ni phn gi nh, nu r quyn v ngha v ca cc ch th. Quy nh l b phn c bn ca quy phm php lut, khng c quy nh th khng thnh quy phm php lut. Quy nh phi th hin ng n, chnh xc ch ca Nh nc, phi c trnh by th no bo m khng th hiu sai, hiu theo nhiu cch khc nhau. c) Ch ti Ch ti l mt b phn ca quy phm php lut nu ln nhng bin php tc ng m nh nc d kin s p dng i vi ch th no khng thc hin ng mnh lnh ca nh nc nu phn quy nh ca quy phm php lut. Ch ti php lut chnh l nhng hu qu bt li i vi ch th vi phm php lut. y l thi ca nh nc i vi h m bo cn thit cho nhng quy nh ca nh nc c thc hin. C cc loi ch ti nh: ch ti hnh s, ch ti hnh chnh, ch ti k lut, ch ti dn s. * Hy cho bit cc b phn cu thnh gi nh, quy nh, ch ti ca cc qui phm php lut sau y: a) iu 108 Hin php 1992 quy nh: Trong trng hp khuyt Ch tch nc, th Ph Ch tch quyn Ch tch cho n khi Quc hi bu Ch tch nc mi. b) iu 102 B lut hnh s - 1999 quy nh: Ngi no thy ngi khc ang trong tnh trng nguy him n tnh mng, tuy c iu kin m khng cu gip dn n hu qu ngi cht, th b pht cnh co, ci to khng giam gi n hai nm hoc pht t t ba thng n hai nm.

3. Phn loi cc quy phm php lut Cn c vo c im ca cc ngnh lut, quy phm php lut c th phn chia thnh: quy phm php lut hnh s, quy phm php lut dn s, quy phm php lut hnh chnh v.v. . . . Cn c vo ni dung ca quy phm php lut c th chia thnh: quy phm php lut nh ngha, v quy phm php lut iu chnh. Cn c vo hnh thc mnh lnh nu trong quy phm php lut c th chia thnh quy phm php lut dt khot, quy phm php lut tu nghi, quy phm php lut hng dn. Cn c vo cch trnh by quy phm php lut c th chia thnh quy phm php lut bt buc, quy phm php lut cm on, quy phm php lut cho php.

Gio trnh Phap lut ai cng

II- QUAN H PHP LUT


1. Khi nim Trong cuc sng, gia ngi vi ngi c rt nhiu mi quan h vi nhau gi l quan h x hi (quan h x hi bao gm: quan h vt cht v quan h thc). Nhng quan h x hi no do quy phm php lut iu chnh gi l quan h php lut. C th nh ngha quan h php lut l quan h gia nhng ngi, nhng bn c quyn v ngha v php l qua li v c Nh nc bo m thc hin bng s cng ch ca Nh nc.

2. Cc thnh phn ca quan h php lut Mi quan h php lut c 3 thnh phn c bn sau y: Ch th ca quan h php lut; Ni dung ca quan h php lut; Khch th ca quan h php lut.

2.1. Ch th ca quan h php lut: Ch th ca quan h php lut l nhng c nhn, t chc da trn c s ca quy phm php lut, c th tr thnh cc bn tham gia quan h php lut. Mi quan h php lut bao gm t nht 2 ch th (quan h php lut n gin), v c th bao gm nhiu ch th (quan h php lut phc tp). Php lut quy nh c 3 loi ch th c bn sau y: a) Ch th l cng dn Cng dn l ch th ca quan h php lut phi l ngi ang sng v c nng lc php lut, i khi phi c c nng lc hnh vi. Nng lc php lut l kh nng ca ngi cng dn c hng quyn v lm ngha v do php lut quy nh h c th tham gia vo cc quan h php lut c th. Nng lc hnh vi l kh nng ca mt ngi bng hnh vi ca chnh bn thn t to ra cho mnh quyn v ngha v hoc t mnh thc hin cc quyn v ngha v php l.

b) Ch th l Nh nc:

Gio trnh Phap lut ai cng

Nh nc ni chung (khng phi l tng c quan nh nc ring bit) l ch th ca cc quan h php lut trong lut Hin php, quan h php lut thuc cng php quc t, quan h php lut hnh s v.v.. .. c) Ch th l php nhn: Mt t chc c cng nhn l php nhn khi c cc iu kin sau y: 1- c c quan nh nc c thm quyn thnh lp, cho php thnh lp, ng k hoc cng nhn; 2- C c cu t chc cht ch; 3- C ti sn c lp vi c nhn, t chc khc v t chu trch nhim bng ti sn ; 4- Nhn danh mnh tham gia cc quan h php lut mt cch c lp. * Thnh lp php nhn: Php nhn c th c thnh lp theo sng kin ca c nhn, t chc kinh t, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, qu x hi, qu t thin hoc theo quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn. Vic thnh lp php nhn phi tun theo th tc do php lut quy nh.

2.2. Ni dung ca quan h php lut Ni dung ca quan h php lut l tng th cc quyn v ngha v php l c th tng ng ca cc ch th.

2.3. Khch th ca quan h php lut Khch th ca quan h php lut l nhng g m cc bn ch th mong mun t c khi tham gia vo quan h php lut. Khch th quan h php lut phn nh li ch ca ch th. V vy, s quan tm nhiu hay t ca ch th ti khch th l ng lc thc y s pht sinh, tn ti, hay chm dt quan h php lut.

3. Nhng iu kin lm pht sinh, thay i, nh ch quan h php lut Mun lm pht sinh, thay i, hoc nh ch quan h php lut cn 2 iu kin: Phi c quy phm php lut iu chnh; v Phi c s kin php l pht sinh.

Gio trnh Phap lut ai cng

S kin php l l s kin xy ra trong i sng ph hp vi iu kin d kin trong php lut, v do lm pht sinh quan h gia nhng ch th nht nh. C 2 loi s kin php l: 1. S kin php l phi ch (s bin): S bin l s kin pht sinh khng ph thuc vo ch ca con ngi nhng li lm pht sinh quyn v ngha v php l gia nhng ch th nht nh. V d: cht, sinh t nhin hoc cc hin tng t nhin khc. 2. S kin php l c ch (hnh vi). S bin l s kin pht sinh thuc vo ch ca con ngi lm pht sinh quyn v ngha v php l gia nhng ch th. V d: cc bn k hp ng, A v B n u ban nhn dn x, phng, th trn ni mt trong hai bn c h khu thng tr xin ng k kt hn./.

Cu hi
1) Khi nim quy phm php lut? C cu ca quy phm php lut? 2) Khi nim quan h php lut? Cc thnh phn ca quan h php lut?

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 7:VI PHM PHP LUT V TRCH NHIM PHP L

I- VI PHM PHP LUT


1. Khi nim Vi phm php lut l hnh vi xc nh ca con ngi tri vi cc quy nh ca php lut do li c hoc v ca ngi c nng lc trch nhim php l thc hin. Khi nim hnh vi tri php lut khng ng nht vi vi phm php lut. Khi ni rng vi phm php lut l hnh vi nht nh ca ch th tri vi cc quy nh ca php lut; nhng ngc li, khng phi tt c cc hnh vi tri php lut u l vi phm php lut, chng no n khng c cc yu t cu thnh (cc du hiu) vi phm php lut theo quy nh ca php lut. 2. Cc du hiu ca vi phm php lut Cc du hiu ca vi phm php lut l: Vi phm php lut l hnh vi xc nh ca con ngi c th; Hnh vi tri vi cc quy nh ca php lut hin hnh; Hnh vi c cha ng li c hoc v ca ch th; v Ch th ca hnh vi phi c nng lc trch nhim php l theo lut nh.

3. Cu trc ca vi phm php lut V mt cu trc ca vi phm php lut, trong khoa hc php l thng xem xt trn 4 yu t: ch th, khch th, mt ch quan, mt khch quan ca vi phm php lut. a) Mt khch quan ca vi phm php lut: Mt khch quan ca vi phm php lut bao gm nhng mt, nhng yu t cu thnh c quy nh c th trong cc quy phm php lut nh: hnh vi tri php lut, hu qu, thi gian, a im, hon cnh, cng c, phng tin, phng thc thc hin hnh vi v.v. . . . + Hnh vi vi phm php lut c th l hnh ng, hoc khng hnh ng vi phm cc qui nh ca php lut. Do ngh ca con ngi, nu khng th hin thnh hnh vi th khng th xem l hnh vi vi phm php lut. V d: iu 107 B Lut hnh s qui nh: Ngi no thy ngi khc ang trong tnh trng nguy him n tnh mng, tuy c iu kin m khng cu gip, dn n

Gio trnh Phap lut ai cng

cht ngi th b pht cnh co, ci to khng giam gi n mt nm hoc pht t t 3 thng n 2 nm. Trng hp trn cho thy, vic khng hnh ng cu ngi cng l mt dng hnh vi vi phm php lut (trng hp nu trong v d l hnh vi vi phm php lut hnh s) + V vy, vi phm php lut phi th hin qua hnh vi xc nh ca mt con ngi hay t chc ang tn ti trong thc t thc hin tri vi yu cu v mc ch ca cc quy phm php lut hin hnh. Tnh cht tri php lut ca hnh vi xt v mt hnh thc n th hin cc dng sau y: Lm mt vic (hnh ng) m php lut cm khng c lm; Khng lm mt vic (hnh ng) m php lut i hi phi lm (ngha v php l); S dng quyn hn vt qu gii hn php lut cho php.

+ Hnh vi tri lut phi xm phm trt t php lut, gy thit hi i vi x hi. y c th l thit hi vt cht, thit hi phi vt cht, thit hi trc tip, thit hi gin tip. + Yu t quan trng cn xem xt trong du hiu khch quan l nguyn nhn, hu qu v mi quan h nhn qu. Tc l xc nh hnh vi no dn ti hu qu ti hin trng truy cu trch nhim ng tng ch th, ng tng hnh vi vi phm.

b) Mt ch quan ca vi phm php lut Mt ch quan ca vi phm php lut l thi tm l ca ch th, l din bin bn trong ca con ngi m gic quan ngi khc khng th cm gic chnh xc c. Cc du hiu ca mt ch quan bao gm: li, ng c, mc ch ca ch th i vi hnh vi v hu qu ca s vi phm php lut. Li: l thi tiu cc th hin qua s c hoc v ca ch th khi c hnh vi vi phm php lut. Trong a s cc ngnh lut thuc h thng php lut Vit Nam li c phn chia 2 mc li l: Li c v li v . Ring i vi ngnh lut hnh s (ngnh lut iu chnh hnh vi c mc nguy him cho x hi cao nht), li c phn chia thnh 4 loi sau y:

+ C trc tip: trng hp ngi vi phm nhn thy trc hu qu nguy him cho x hi ca hnh vi v mong mun hu qu xy ra. + C gin tip: trng hp ngi vi phm nhn thc c hu qu nguy him cho x hi ca hnh vi nhng mc cho hu qu xy ra. + V v qu t tin: trng hp ngi vi phm nhn thy trc c hnh vi ca mnh c th gy ra hu qu nguy him cho x hi nhng tin rng khng xy ra hoc c th ngn nga c.

Gio trnh Phap lut ai cng

+ V do cu th: trng hp ngi vi phm khng nhn thc c hu qu nguy him cho x hi ca hnh vi mnh mc d c trch nhim phi bit hoc c th bit. Qua , du hiu phn bit cc yu t li l: + Kh nng nhn thc v mc nguy him ca hnh vi (1) + Mc mong mun hay khng mong mun hu qu xy ra (2).

Li C

Phn loi li 1. Trc tip 2. Gin tip

Nhn thc (1) C C C Khng

Mong mun (2) C Khng, mc Tin rng khng Khng

3. T tin 4. Cu th

ng c vi phm php lut: l nhng nguyn nhn bn trong (cc nhu cu cn tho mn) thc y ch th vi phm php lut. Mc ch vi phm php lut: l nhng mc tiu m ch th cn t ti khi thc hin hnh vi vi phm php lut.

Trong cc yu t trn, mc ch v ng c khng l yu t bt buc phi c trong tt c cc hnh vi vi phm php lut. ng c, mc ch ch t i vi trng hp vi phm vi li c . Ngc li, li l yu t duy nht, bt buc phi hin din trong tt c loi cc hnh vi vi phm php lut6. Tuy nhin mc ca li th tu tng ngnh lut xem xt. Thm ch, trong vi phm php lut hnh chnh, khi truy cu i vi mt s hnh vi, cng khng cn xem xt mc li l: li c hay li v . V d: Hnh vi vt n .

c) Khch th ca vi phm php lut Khch th ca vi phm php lut l cc quan h x hi c php lut iu chnh v bo v m b hnh vi vi phm php lut xm hi, ph v. Cn phn bit s khc nhau gia khch th v i tng. Khch th l yu t tru tng, thuc cc mi quan h m php lut bo v, v d: quyn s hu ti sn hp php; quyn c bo m an ton tn mng, sc kho...Trong khi , i tng l nhng vt cht c th, b hnh vi vi phm trc tip xm hi. V d: ti sn, mng sng con ngi...

Cc trng hp thc hin hnh vi m khng c li th cng khng du hiu xem l hnh vi vi phm php lut. V d: Phng v chnh ng, tnh th cp thit, s kin bt ng.

Gio trnh Phap lut ai cng

d)Ch th ca vi phm php lut: Ch th ca vi phm php lut phi c nng lc ch th bao gm: Nng lc php lut: L nhng quy nh ca php lut ghi nhn nhng quyn v ngha v ca cc loi ch th: t chc, c nhn, nh nc. Trong , nng lc ch th ca t chc pht sinh khi t chc c thnh lp hp php, cn nng lc ch th ca c nhn v nguyn tc c t khi c nhn sinh ra v mt khi c nhn cht i. Nng lc hnh vi: L kh nng t chu trch nhim php l. i vi t chc, thng thng pht sinh cng lc vi nng lc php lut. i vi c nhn, nng lc hnh vi pht sinh cn c vo tui, vo kh nng nhn thc v iu khin hnh vi. Tu thuc vo khch th c php lut bo v m quy nh nng lc chu trch nhim php l trong cc ngnh lut l khc nhau. V d: Ngi t 14 tui n di 16 tui phi chu trch nhim hnh chnh i vi li c . Ngi t 16 tui tr ln phi chu trch nhim hnh chnh i vi mi hnh vi vi phm hnh chnh do bn thn gy ra. 4. Cc loi vi phm php lut: Vi phm php lut c chia thnh 4 loi c bn sau: Vi phm hnh s; Vi phm dn s; Vi phm hnh chnh; Vi phm k lut.

II- TRCH NHIM PHP L


1. Khi nim Khi nim trch nhim theo ngha ch ng c s dng ch ngha v, bn phn, nhim v ca ch th php lut. Trch nhim php l theo ngha b ng gn lin vi hnh vi vi phm php lut, l phi gnh chu nhng hu qu bt li do hnh vi vi phm php lut ca mnh. l s phn ng ca Nh nc i vi nhng ch th c hnh vi vi phm php lut, v th n gn lin vi s cng ch ca Nh nc trong nhng trng hp cn thit, cho d ch th vi phm php lut c chp nhn hay khng chp nhn.

Gio trnh Phap lut ai cng

Thc hin trch nhim php l va c mc ch gio dc c th, va c ngha gio dc chung cho mi ngi hng thin v tn trng php lut ca Nh nc. 2. Mi quan h gia vi phm php lut v trch nhim php l V nguyn tc trch nhim php l ch t ra khi v ch khi c hnh vi vi phm php lut. Tuy nhin, khng phi mi hnh vi vi phm php u phi chu trch nhim php l tng ng, nu thuc mt trong cc trng hp sau y: Qu thi hiu truy cu trch nhim php l. Lu rng thi hiu ny tnh t thi im thc hin hnh vi vi phm, ngoi tr cc trng hp vi phm lin tc, nhiu ln hoc trn trnh th khng p dng thi hiu; V d: Thi hiu x pht vi phm hnh chnh l 01 nm k t khi hnh vi vi phm hnh chnh c thc hin; i vi cc vi phm trong lnh vc t ai, nh , xut bn, xut khu, iu th thi hiu trn l 02 nm7. Cc trng hp min tr ngoi giao i vi cc i tng v hnh vi c min tr. Hnh vi vi phm php lut chuyn ho. V d: Tuy l hnh vi vi phm php lut hnh chnh nhng do ti phm nn chuyn ho thnh ti phm hnh s. 3. Cc loi trch nhim php l Trong thc tin hot ng php lut c cc loi trch nhim php l sau y: Trch nhim hnh s; Trch nhim hnh chnh; Trch nhim dn s; Trch nhim k lut; Trch nhim vt cht.

Trong cc loi trch nhim php l trn, trch nhim vt cht t ra khi c hnh vi vi phm php lut dn s nu ch th vi phm l cn b c thm quyn thc hin hnh vi vi phm i vi ti sn ca nh nc. V vy, trch nhim vt cht v trch nhim k lut l hai loi trch nhim c th ch c cc ch th c bit - cc cn b c quyn lc nh nc.

iu 10, Php lnh x l vi phm hnh chnh c hiu lc ngy 01 thng 10 nm 2002.

Gio trnh Phap lut ai cng

4. Nguyn tc p dng trch nhim php l Nguyn tc php ch XHCN trong truy cu trch nhim php l, c ngha l ch truy cu trch nhim php l i vi nhng ch th c hnh vi vi phm c php lut quy nh. Nguyn tc cng bng, hp l trong truy cu trch nhim php l. Nguyn tc truy cu kp thi trch nhim php l i vi ngi vi phm php lut, khng b st hnh vi vi phm php lut./.

Cu hi
1) Vi phm php lut? Cc du hiu ca vi phm php lut? Cu trc ca vi phm php lut? 2) Khi nim trch nhim php l? Cc loi trch nhim php l?

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 8:PHP CH X HI CH NGHA

I. NHNG NHN THC C BN V PHP CH


1. Khi nim v php ch Nh nc no cng c php lut, nhng khng phi nh nc no php lut cng c thc hin trit , iu ph thuc phn ln vo bn cht nh nc. V vy, khi tm hiu v Nh nc v php lut khng th tch ri vn php ch. Vic tn ti mt h thng php lut n inh, y , t thn n cha cng c c php ch. Bn thn php lut khng ng ngha vi php ch. Trong lch s cng tn ti nhng nh nc c mt h thng lut l pht trin kh y , nhng li khng c php ch v s tn ti ca php lut m ni dung ca chng khng ph hp vi nhng i hi s ng nht ca cng l, khng ph hp vi nn vn minh ca mt x hi nht nh, khng ph hp vi iu kin kinh t - x hi tn ti khch quan th khng th xem vic thc hin php lut l c php ch. iu 12 Hin php 1992 nc ta quy nh nh nc qun l x hi bng php lut v khng ngng tng cng php ch x hi ch ngha. iu ny ni ln php ch l mt trong nhng phng php qun l ca nh nc i vi x hi. Cng ti iu 12 ny cn quy nh cc c quan nh nc, t chc kinh t, t chc x hi, n v v trang nhn dn v mi cng dn phi nghim chnh chp hnh Hin php v php lut, u tranh phng nga v chng cc ti phm, cc vi phm Hin php v php lut. Nh vy, php ch yu cu, i hi tt c cc c quan, t chc, cng dn u phi nghim chnh chp hnh Hin php v php lut, kin quyt u tranh phng nga v chng cc ti phm, cc vi phm Hin php v php lut. T nhng vn trn c th nh ngha: php ch l mt ch php lut trong yu cu, i hi cc c quan nh nc, cc t chc x hi, t chc kinh t, n v v trang nhn dn, mi cng dn phi nghim chnh chp hnh Hin php v php lut, phi u tranh phng nga v chng cc ti phm, cc vi phm Hin php v php lut. Php ch l nguyn tc trong t chc, hot ng ca mi c quan, t chc, l nguyn tc trong hnh vi x s ca cng dn. Ngn gn hn, php ch l mt ch x hi m mi ch th u sng v lm vic theo php lut.

2. Mi quan h gia php lut v php ch Php lut v php ch c quan h mt thit vi nhau. Php lut ch c th pht huy c hiu lc ca mnh, iu chnh mt cch c hiu qu cc quan h x hi khi da trn c s vng chc ca nn php ch.

Gio trnh Phap lut ai cng

Ngc li, php ch ch c th c cng c v tng cng khi c mt h thng php lut hon chnh, hin i v kh thi. 3. Nhng bo m i vi php ch Mt l, nhng bo m kinh t. Hai l, nhng bo m chnh tr. Ba l, nhng bo m t tng i vi php ch. Bn l, nhng bo m php l i vi php ch. Nm l, hot ng kim tra, gim st ca cc c quan nh nc v t chc x hi.

II- NHNG YU CU C BN CA PHP CH XHCN:


1. Tn trng tnh ti cao ca Hin php v cc o lut. 2. Bo m tnh thng nht ca vic xy dng, ban hnh v thc hin php lut. 3. Bo m v bo v quyn, t do v li ch hp php ca cng dn. 4. Ngn chn kp thi v x l nhanh chng, cng minh mi vi phm php lut. 5. Khng tch ri cng tc xy dng cng c php ch vi nng cao trnh vn ho cho ton dn.

III- TNG CNG PHP CH XHCN TRONG GIAI ON HIN NAY


Tng cng php ch l mt trong nhng yu cu khch quan v cp thit ca cng cuc i mi ton din v su sc tt c nhng lnh vc i sng x hi nc ta hin nay. Trong giai on hin nay, tng cng php ch XHCN phi thc hin tt mt s bin php sau: 1. y mnh cng tc xy dng php lut Php lut XHCN l tin ca php ch XHCN, mun tng cng php ch XHCN v qun l x hi bng php lut phi c mt h thng php lut hon chnh v ng b c v ni dung v hnh thc. Phi y mnh hn na cng tc h thng ho php lut, loi ra ngoi h thng php lut nhng vn bn khng cn thch hp vi thc t cuc sng, ng thi ch trng ban hnh cc o lut iu chnh cc quan h x hi. Trong qu trnh xy dng php lut, iu ht sc quan trng l php lut phi phn nh ng quy lut khch quan v nhu cu ca i sng x hi XHCN, phn nh ng v

Gio trnh Phap lut ai cng

ph hp vi ng li, chnh sch ca ng, v c th thc hin c trong thc t cuc sng x hi. Vic xy dng php lut phi theo ng thm quyn c quy nh trong Hin php 1992 (c sa i, b sung nm 2001), trong Lut ban hnh vn bn quy phm php lut (1996), v Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut ban hnh vn bn quy phm php lut (2002); ng thi m rng dn ch XHCN, to mi iu kin nhn dn tham gia qu trnh tho lun xy dng php lut. 2. T chc tt cng tc thc hin php lut mi ngi thc hin tt php lut trc ht phi y mnh cng tc tuyn truyn, gio dc, gii thch php lut nhm hnh thnh v nng cao thc php lut XHCN cho mi thnh vin x hi. thc php lut XHCN l tin trc tip nht cho vic xy dng v thc hin php lut. Bo m tun th, s dng, thi hnh, v p dng php lut. Thc hin php lut phi bo m nguyn tc cng dn c lm tt c nhng g m php lut khng cm, cn nh nc ch c lm nhng g m php lut cho php. 3. Tng cng cng tc kim tra, gim st vic thc hin php lut Kim tra, gim st l trch nhim chung ca cc c quan nh nc, cc t chc chnh tr, chnh tr - x hi, t chc x hi ngh nghip, cc tp th v mi cng dn, trong trc tip l cc c quan quyn lc nh nc, thanh tra nh nc, thanh tra nhn dn, To n, Vin Kim st. Phi kin ton v y mnh hot ng ca cc c quan trn, nhm pht huy vai tr ca chng trong cng c, bo v php ch XHCN. Trong cng tc ny phi c bit coi trng vic bo m quyn t co, khiu ni, khiu kin ca cng dn, c quan, t chc i vi nhng hnh vi vi phm php lut 4. Kin ton cc c quan qun l nh nc v t php Phi kin ton cc c quan qun l nh nc v cc c quan t php gn nh, c cht lng cao, vi mt i ng cn b, cng chc c phm cht chnh tr v phm cht o c tt, c nng lc v trnh chuyn mn cao p ng vi i hi ca cng vic m nhn, v phi l nhng ngi cng quyt u tranh khng khoan nhng chng mi hnh vi tham nhng, ca quyn, vi phm php lut nhm bo v php lut, php ch XHCN. 5. S lnh o ca ng nhm tng cng php ch XHCN Cng tc tng cng php ch phi t di s lnh o ca ng. Cc cp b ng, c quan ca ng t Trung ng ti c s phi thng xuyn lnh o cng tc php ch, v kim tra cht ch hot ng thc hin php lut ca tt c mi c quan nh nc, t chc, c bit l nhng c quan chuyn trch bo v php lut, php ch./.

Gio trnh Phap lut ai cng

Cu hi
1) Khi nim php ch? 2) Tng cng php ch XHCN trong giai on hin nay?

Gio trnh Phap lut ai cng

PHN III: CC NGNH LUT CH YU TRONG H THNG PHP LUT VIT NAM
Trong phm vi phn ny, chng ta s tm hiu mt s ni dung c bn nht ca mt s ngnh lut ch yu trong h thng php lut nc ta theo quy nh ca php lut hin hnh. --------------------------

Chng 9: NGNH LUT HIN PHP

I- KHI NIM
Lut Hin php l mt ngnh lut ch o trong h thng php lut Vit Nam, nghin cu di gc php l mt cch khi qut nhng vn chung nht v ch chnh tr, ch kinh t, b my nh nc v cc b phn cu thnh ca b my, quyn v ngha v c bn ca cng dn.. Tt c nhng ngnh lut khc u c xy dng trn c s nhng nguyn tc ca Lut Hin php, v khng c tri vi nhng quy nh ca Lut Hin php. Qu trnh hnh thnh, pht trin v hon thin ca Lut Hin php gn lin vi lch s lp hin ca Nh nc. Cho n nay, lch s lp hin Vit Nam ghi nhn c cc Hin php sau y: Hin php 1946 - c Ngh vin nhn dn thng qua ngy 09/11/1946. Hin php 1959 - c Quc hi kho I thng qua ngy 31/12/1959. Hin php 1980 - c Quc hi kho VI thng qua ngy 18/02/1980. Hin php 1992 - c Quc hi kho VIII thng qua ngy 15/4/1992. Ngy 25/12/2001 Quc hi kho X, k hp th 10 thng qua Ngh quyt v vic sa i, b sung mt s iu ca Hin php nm 1992.

Gio trnh Phap lut ai cng

II- MT S NI DUNG C BN CA LUT HIN PHP


1- Ch chnh tr Ch chnh tr c kho st thng qua cc b phn ca h thng chnh tr. a. Trung tm ca h thng chnh tr l nh nc. Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc php quyn XHCN ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. Tt c quyn lc Nh nc thuc v nhn dn m nn tng l lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc. Trong , quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng v phi hp gia cc c quan Nh nc trong vic thc hin cc quyn lp php, hnh php, t php. b. Lnh o h thng chnh tr l ng cng sn Vit Nam. ng l i ng tin phong ca giai cp cng nhn Vit Nam, i biu trung thnh quyn li ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc, theo ch ngha Mc - L Nin v t tng H Ch Minh, l lc lng lnh o Nh nc v x hi. Tuy gi vai tr lnh o nhng mi t chc ca ng hot ng trong khun kh Hin php v php lut. c. Nhm pht huy dn ch, trong h thng chnh tr cn c Mt trn T quc Vit Nam v cc t chc thnh vin. y l c s chnh tr ca chnh quyn nhn dn. Mt trn pht huy truyn thng on kt ton dn, tng cng s nht tr v chnh tr v tinh thn trong nhn dn, tham gia xy dng v cng c chnh quyn nhn dn, cng Nh nc chm lo v bo v li ch chnh ng ca nhn dn, ng vin nhn dn thc hin quyn lm ch, nghim chnh thi hnh Hin php v php lut, gim st hot ng ca c quan Nh nc, i biu dn c v cn b, vin chc Nh nc. Ngc li, nh nc to iu kin Mt trn T quc v cc t chc thnh vin hot ng c hiu qu.

2- Ch kinh t Nh nc thc hin nht qun chnh sch pht trin nn kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha. C cu kinh t nhiu thnh phn vi cc hnh thc t chc sn xut, kinh doanh a dng da trn ch s hu ton dn, s hu tp th, s hu t nhn, trong s hu ton dn v s hu tp th l nn tng. Cc c s sn xut, kinh doanh thuc mi thnh phn kinh t u bnh ng trc php lut, vn v ti sn hp php c Nh nc bo h. Trong , cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t c lin doanh, lin kt vi c nhn, t chc kinh t trong v ngoi nc theo quy nh ca php lut. Bn cnh , nh nc c chnh sch bo h quyn li ca ngi sn xut v ngi tiu dng.

3- Vn ho, gio dc, khoa hc, cng ngh Nh nc v x hi bo tn, pht trin nn vn ho Vit Nam tin tin, m bn sc dn tc; k tha v pht huy nhng gi tr ca nn vn hin cc dn tc Vit Nam, t

Gio trnh Phap lut ai cng

tng, o c, phong cch H Ch Minh; tip thu tinh hoa vn ho nhn loi; pht huy mi ti nng sng to trong nhn dn. Nh nc thng nht qun l s nghip vn ho. Nghim cm truyn b t tng v vn ho phn ng, i try; bi tr m tn, h tc. Pht trin gio dc, pht trin khoa hc v cng ngh l quc sch hng u. Nh nc v x hi pht trin gio dc nhm nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti. Khoa hc v cng ngh gi vai tr then cht trong s nghip pht trin kinh t x hi ca t nc.

4- V quyn v ngha v c bn ca cng dn Cng dn nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l ngi c quc tch Vit Nam. Mi cng dn u bnh ng trc php lut. Cng dn c quyn tham gia qun l Nh nc v x hi, tham gia tho lun cc vn chung ca c nc v a phng, kin ngh vi c quan Nh nc, biu quyt khi Nh nc t chc trng cu dn. Cng dn, khng phn bit dn tc, nam n, thnh phn x hi, tn ngng, tn gio, trnh vn ho, ngh nghip, thi hn c tr, mi tm tui tr ln u c quyn bu c v hai mi mt tui tr ln u c quyn ng c vo Quc hi, Hi ng nhn dn theo quy nh ca php lut. Cng dn c quyn t do kinh doanh theo quy nh ca php lut. Nh nc bo h quyn s hu hp php v quyn tha k ca cng dn. Hc tp l quyn v ngha v ca cng dn. Cng dn n v nam c quyn ngang nhau v mi mt chnh tr, kinh t, vn ho, x hi v gia nh. Nghim cm mi hnh vi phn bit i x vi ph n, xc phm nhn phm ph n. Cng dn c quyn t do ngn lun, t do bo ch; c quyn c thng tin; c quyn hi hp, lp hi, biu tnh theo quy nh ca php lut. Cng dn c quyn t do tn ngng, tn gio, theo hoc khng theo mt tn gio no. Cc tn gio u bnh ng trc php lut. Cng dn c quyn khiu ni, quyn t co vi c quan Nh nc c thm quyn v nhng vic lm tri php lut ca c quan Nh nc, t chc kinh t, t chc x hi, n v v trang nhn dn hoc bt c c nhn no.

Gio trnh Phap lut ai cng

5- Ch nh v Quc hi, Ch tch nc, Chnh ph, Hi ng nhn dn v U ban nhn dn, To n nhn dn v Vin kim st nhn dn. Vui lng xem chi tit bi 4 cng gio trnh ny./.

Cu hi
1) Ch chnh tr v ch kinh t ca nc ta hin nay? 2) Cc quyn v ngha v c bn ca cng dn?

Ti liu tham kho


1) Hin php 1992 c sa i, b sung nm 2001. 2) Website vn bn php lut: www.vietlaw.gov.vn

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 10: NGNH LUT HNH CHNH

I. I TNG IU CHNH CA LUT HNH CHNH


i tng iu chnh ca Lut hnh chnh l nhng quan h pht sinh trong lnh vc qun l hnh chnh nh nc, bao gm 3 nhm quan h x hi sau:

1. Nhm 1: Nhng quan h x hi pht sinh trong hot ng qun l ca cc c quan


hnh chnh nh nc, gm cc quan h ch yu sau y: Nhm 1 a: Nhng quan h qun l pht sinh trong qu trnh cc c quan hnh chnh nh nc thc hin hot ng chp hnh v iu hnh trong phm vi cc c quan hnh chnh nh nc (ngoi tr hot ng trong quan h cng tc ni b), vi mc ch chnh l m bo trt t qun l, hot ng bnh thng ca cc c quan hnh chnh nh nc. Nhm ny thng c gi ngn gn l nhm hnh chnh cng. Ni mt cch ngn gn, quan h php lut hnh chnh cng c hnh thnh gia cc bn ch th u mang t cch c thm quyn hnh chnh nh nc khi tham gia vo quan h php lut hnh chnh . y l nhm nhng quan h thuc i tng iu chnh c bn ca lut hnh chnh. Thng qua vic thit lp nhng quan h loi ny, cc c quan hnh chnh nh nc thc hin cc chc nng c bn ca mnh. Nhng quan h ny rt a dng, phong ph bao gm nhng quan h c chia thnh 2 nhm nh nh sau: Quan h dc 1. Quan h hnh thnh gia c quan hnh chnh nh nc cp trn vi c quan hnh chnh nh nc cp di theo h thng dc. l nhng c quan nh nc c cp trn, cp di ph thuc nhau v chuyn mn k thut, c cu, t chc...V d: Mi quan h gia Chnh ph vi UBND TP Cn Th; B T php vi S T php... 2. Quan h hnh thnh gia c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn cp trn vi c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chung cp di trc tip nhm thc hin chc nng theo quy nh ca php lut. V d: Mi quan h gia B T php vi UBND TP Cn Th; gia S CngThng TP Cn Th vi UBND Qun Mn... 3. Quan h gia c quan hnh chnh nh nc vi cc n v, c s trc thuc. V d: Quan h gia B Gio dc - o to vi Trng i hc Cn Th, Gia B Y t v cc bnh vin nh nc. Quan h ngang

Gio trnh Phap lut ai cng

1. Quan h hnh thnh gia c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chung vi c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn cng cp. V d: Mi quan h gia UBND TP Cn Th vi S Cng -Thng TP Cn Th ; Gia Chnh Ph vi B T php ... 2. Quan h gia c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn cng cp vi nhau. Cc c quan ny khng c s ph thuc nhau v mt t chc nhng theo quy nh ca php lut th c th thc hin 1 trong 2 trng hp sau: - Mt khi quyt nh vn g th c quan ny phi c s ng , cho php hay ph chun ca c quan kia trong lnh vc mnh qun l. V d: Mi quan h gia B Ti chnh vi B Gio dc - o to trong vic qun l ngn sch Nh nc; gia S Lao ng Thng binh -X hi vi cc S khc trong vic thc hin chnh sch x hi ca Nh nc. - Phi phi hp vi nhau trong mt s lnh vc c th. V d: Thng t lin tch do cc cn b nh nc c thm quyn phi hp vi nhau ban hnh. 3. Quan h gia c quan hnh chnh nh nc a phng vi cc n v, c s trc thuc trung ng ng ti a phng . V d: quan h gia UBND TP Cn Th vi Trng i hc Cn Th. Thc tin ca hot ng qun l hnh chnh nh nc cho thy trong mt s trng hp php lut quy nh c th trao quyn thc hin hot ng chp hnh - iu hnh cho mt s cc c quan nh nc khc (khng phi l c quan hnh chnh nh nc), cc t chc, c nhn. iu ny c ngha l hot ng qun l hnh chnh nh nc khng ch do cc c quan hnh chnh nh nc tin hnh. Hot ng ca cc c quan nh nc khc, cc t chc hoc c nhn c trao quyn c tt c cc hu qu php l nh hot ng ca cc c quan hnh chnh nh nc nhng hot ng ny ch gii hn trong vic thc hin hot ng chp hnh iu hnh Ngoi ra, mi c quan nh nc u c chc nng c bn ring v mun hon thnh chc nng c bn ca mnh, mi c quan nh nc phi tin hnh nhng hot ng nh kim tra ni b, nng cao trnh nghip v chuyn mn ca cn b, phi hp hot ng gia cc b phn ca c quan, cng vic vn phng, m bo nhng iu kin vt cht cn thit. y l hot ng t chc ni b cn gi l quan h cng tc ni b khc vi quan h php lut hnh chnh, nhng c quan h cht ch vi hot ng hnh chnh. Nu hot ng ny c t chc tt th hiu qu hot ng ca c quan hnh chnh y s cao v ngc li, nu vic t chc ni b qu cng knh th hot ng hnh chnh ca c quan s mang li hiu qu khng cao.

Nhm 1 b: Cc quan h qun l hnh thnh khi cc c quan hnh chnh nh nc thc hin hot ng chp hnh v iu hnh trong cc trng hp c th lin quan trc tip ti cc i tng khng c thm quyn hnh chnh nh nc hoc tham gia vo quan h khng vi t cch ca c quan hnh chnh nh nc, vi mc ch

Gio trnh Phap lut ai cng

chnh l phc v trc tip nhn dn, p ng cc quyn v li hp php ca cng dn, t chc. Ni cch khc, y l quan h php lut hnh chnh t, hnh thnh gia mt bn ch th tham gia vi t cch ch th c thm quyn hnh chnh nh nc v mt bn ch th tham gia khng vi t cch ch th c thm quyn hnh chnh nh nc. Nhm ny c gi ngn gn l nhm hnh chnh t". y l mc ch cao nht ca qun l hnh chnh nh nc khi c quan hnh chnh- c quan c xem l cng bc ca nhn dn, qun l hnh chnh v quyn li nhn dn, v trt t chung cho ton x hi, bao gm cc quan h c th sau y: 1. Quan h gia c quan hnh chnh nh nc vi cc n v kinh t thuc cc thnh phn kinh t ngoi quc doanh. Cc n v kinh t ny c t di s qun l thng xuyn ca c quan hnh chnh nh nc c thm quyn. V d: Gia UBND Qun Mn vi Hp tc x sn xut nh nc trn a bn Qun Mn. 2. Quan h gia c quan hnh chnh nh nc vi cc t chc x hi, on th qun chng. V d: Quan h gia Chnh ph vi Mt trn t quc Vit Nam v cc t chc thnh vin ca Mt trn. 3. Quan h gia c quan hnh chnh nh nc vi cng dn Vit Nam, ngi nc ngoi, ngi khng quc tch ang lm n c tr ti Vit Nam. V d: quan h gia cnh st vi c nhn (gm cng dn Vit Nam, ngi nc ngoi, ngi khng quc tch) vi phm lut l giao thng. 4. Quan h gia c nhn c thm quyn hoc t chc, c quan c nh nc trao quyn thc hin vic qun l nh nc trong nhng trng hp c th. V d: Thm phn ch to phin to To n nhn dn c quyn x pht vi phm hnh chnh i vi hnh vi gy ri ti phin to (iu 40 Php lnh x l vi phm hnh chnh 2002). Mi lin h gia hnh chnh t v hnh chnh cng Tht ra mi s phn chia ch mang tnh cht tng i to iu kin thun li cho qu trnh nghin cu. Hai lnh vc hnh chnh t v hnh chnh cng lin quan trc tip v tng h cho mc ch ca qun l hnh chnh nh nc. Qun l hnh chnh cng l c s bo m hot ng bnh thng ca c quan hnh chnh nh nc. Trong khi , qun l hnh chnh t th hin r trc tip mc ch ca qun l hnh chnh, gi gn trt t qun l x hi theo nguyn vng ca nhn dn. Trong qu trnh qun l, c nhng cng vic lin quan n c hai lnh vc hoc rt kh phn bit gia hai phm vi: hnh chnh t v hnh chnh cng. Chng hn nh khi nhn c n khiu ni v vic cp giy php xy dng cho mt c nhn cng dn i vi c quan hnh chnh nh nc cp di, c quan cp trn trc tip ra ch th buc c quan hnh chnh cp di phi xem xt li quyt nh ca c quan y. Trng hp ny pht sinh ny c 3 quan h php lut hnh chnh gm hai quan h php lut hnh chnh t, mt quan h php lut hnh chnh cng.

Gio trnh Phap lut ai cng

2. Nhm 2: Nhng quan h c tnh cht qun l, hnh thnh trong qu trnh cc c quan
nh nc xy dng, cng c t chc b my v ch cng tc ni b ca c quan, nhm n nh v t chc hon thnh chc nng, nhim v ca mnh. V d, quan h gia th trng v nhn vin c quan trong vic n nh v t chc . . . .

3. Nhm 3: Nhng quan h qun l hnh thnh trong qu trnh mt s t chc chnh
tr - x hi v mt s c nhn thc hin chc nng qun l nh nc i vi nhng vn c th c php lut quy nh. V d: quan h gia ngi ch huy my bay, tu bin vi nhng ngi c mt trn my bay, tu bin khi ri sn bay, bn cng (iu 45, Php lnh x l vi phm hnh chnh 2002).

II. MT S NI DUNG C BN CA NGNH LUT HNH CHNH


1. Quy phm php lut hnh chnh Quy phm php lut hnh chnh l quy tc x s do c quan nh nc c thm quyn ban hnh v bo m thc hin, nhm iu chnh nhng quan h x hi pht sinh trong lnh vc qun l hnh chnh nh nc. Hin nay, qui phm php lut hnh hnh chnh c qui nh trong cc vn bn qui phm php lut nh: Lut khiu ni, t co 1998, Php lnh x l vi phm hnh chnh 2002.... Tuy nhin, do phm vi rt rng, nn c th xem tt c mi qui phm phm php lut iu chnh mi quan h qun l nh nc trong tt c cc lnh vc ca i sng x hi l quan h php lut hnh chnh.

2. Quan h php lut hnh chnh Quan h php lut hnh chnh l quan h x hi hnh thnh trong lnh vc qun l nh nc gia cc ch th mang quyn v ngha v i vi nhau theo quy nh ca php lut hnh chnh v c iu chnh bng quy phm php lut hnh chnh. Nhng quan h php lut hnh chnh c tt c nhng c trng ca cc quan h php lut ni chung. Nhng y l mi quan h hnh thnh trong lnh vc qun l hnh chnh nh nc, cc ch th tham gia quan h php lut ny khng bnh ng vi nhau, do quan h php lut hnh chnh c nhng c trng ring bit so vi cc quan h php lut khc, nh: Quyn v ngha v ca cc bn tham gia quan h php lut hnh chnh lun gn vi hot ng chp hnh - iu hnh ca Nh nc. Quan h php lut hnh chnh c th pht sinh do yu cu hp php ca bt k bn no m s ng hay tho thun ca bn kia khng phi l iu kin bt buc.

Gio trnh Phap lut ai cng

Trong cc quan h php lut hnh chnh bao gi cng c t nht mt ch th mang quyn lc Nh nc, nhn danh Nh nc v thc hin quyn lc Nh nc. y l ch th bt buc phi c m thiu n th khng th hnh thnh quan h php lut hnh chnh. Nhng tranh chp pht sinh gia cc bn trong quan h php lut hnh chnh trc ht c gii quyt theo trnh t, th tc hnh chnh v thuc thm quyn ca c quan hnh chnh nh nc. Bn vi phm trong quan h php lut hnh chnh phi chu trch nhim trc Nh nc ch khng phi trc bn kia.

3. C quan hnh chnh nh nc a. Khi nim v c im ca c quan hnh chnh Nh nc C quan hnh chnh nh nc l nhng c quan thc hin cc hot ng chp hnh, iu hnh cc mt hot ng ca i sng x hi, bng nhng hnh thc v phng php do php lut quy nh. L mt loi c quan nh nc, c quan hnh chnh nh nc c nhng c im ca c quan nh nc ni chung nh tnh quyn lc nh nc, phm vi thm quyn php lut quy nh thc hin chc nng ca mnh. Bn cnh nhng c im ca c quan nh nc ni chung, cc c quan hnh chnh nh nc c mt s c im ring phn bit vi hot ng ca cc c quan lp php v t php nh sau: L c quan chuyn thc hin chc nng qun l hnh chnh nh nc trn cc lnh vc ca i sng x hi, hot ng qun l hnh chnh nh nc l hot ng chp hnh, iu hnh ca cc c quan hnh chnh nh nc. L h thng c quan c lc lng cn b, cng chc ng o nht trong b my nh nc, trc tip gii quyt phn ln cc cng vic qun l nh nc. Do ngi ta nhn v nh gi hiu qu hot ng ca b my nh nc trc ht thng qua h thng c quan hnh chnh nh nc. L c quan c h thng n v c s trc thuc, l nhng n v sn xut ra ca ci vt cht, thc hin nhng cng vic mang tnh s nghip, do cc c quan hnh chnh nh nc thnh lp ra, trc tip ch o iu hnh hot ng.

b. Phn loi c quan hnh chnh nh nc Xem chi tit bi 4, phn C H thng c quan hnh chnh nh nc.

Gio trnh Phap lut ai cng

4. Trch nhim hnh chnh: Xem chi tit bi 9 Vi phm php lut v trch nhim php l - phn trch nhim php l

III. Ti phn hnh chnh


a) Nhng khi nim chung Ti phn hnh chnh l hot ng xt x cc tranh chp hnh chnh gia cng quyn v cng dn, t chc do cc c quan ti phn ca Nh nc thc hin theo mt trnh t t tng nht nh c php lut quy nh . Ti phn hnh chnh Vit Nam l hot ng xt x cc v n hnh chnh theo quy nh ca Lut t tng hnh chnh v ch yu do cc Ta hnh chnh , cc Thm phn hnh chnh trong h thng Ta n nhn dn thc hin nhm bo v quyn, li ch hp php ca c nhn, c quan Nh nc v t chc, gp phn nng cao hiu lc qun l Nh nc.

b) i tng thuc thm quyn xt x ca Ta hnh chnh Ta Hnh chnh thnh lp v bt u i vo hot ng k t ngy 01/7/1996 vi thm quyn gii quyt mt s khiu kin hnh chnh. nc ta, cc vn bn hnh chnh quy phm khng thuc i tng xt x ca Ta hnh chnh. Php lut t tng hnh chnh Vit Nam quy nh i tng thuc thm quyn xt x ca Ta hnh chnh l: quyt nh hnh chnh v hnh vi hnh chnh. - Quyt nh hnh chnh c hiu l quyt nh bng vn bn ca c quan hnh chnh nh nc hoc ca ngi c thm quyn trong c quan hnh chnh nh nc c p dng mt ln i vi mt hoc mt s i tng c th v mt vn c th trong hot ng qun l hnh chnh. Theo quy nh ca Php lnh th tc gii quyt cc v n hnh chnh th cc quyt nh hnh chnh thuc i tng xt x ca Ta hnh chnh l quyt nh bng vn bn ca B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph, vn phng Ch tch nc, vn phng Quc hi, c quan Nh nc a phng, cc Ta n nhn dn, Vin kim st nhn dn cc cp c p dng mt ln i vi mt hoc mt s i tng c th v mt vn c th. Cn lu cc quyt nh ca Ta n nhn dn, Vin kim st nhn dn (t y vit tt l VKSND) trong khi thc hin chc nng t tng ca c quan tin hnh t tng khi c khiu ni s c gii quyt theo quy nh ca php lut t tng. Ch c cc quyt nh hnh chnh nh quyt nh v buc thi vic cn b, nhn vin Ta n nhn dn, VKSND hoc quyt nh x pht vi phm hnh chnh do vi phm trt t phin ta, khi c

Gio trnh Phap lut ai cng

khiu kin mi c xem l v n hnh chnh v c gii quyt theo quy nh ca Php lnh TTGQCVAHC. - Hnh vi hnh chnh l hnh vi ca c quan hnh chnh nh nc, ca ngi c thm quyn trong c quan hnh chnh nh nc khi thc hin nhim v, cng v theo quy nh ca php lut. Theo quy nh ca Php lnh TTGQCVAHC th hnh vi hnh chnh l hnh vi thc hin hoc khng thc hin cng v ca cn b, vin chc Nh nc. Nh vy, c coi l mt hnh vi hnh chnh khi c khiu kin thuc thm quyn gii quyt ca Ta n, th trc ht hnh vi phi l ca cn b, vin chc ca B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph, vn phng Ch tch nc, vn phng Quc hi, c quan Nh nc a phng, cc Ta n nhn dn, Vin kim st nhn dn cc cp trong khi thc thi cng v theo quy nh ca php lut. Hnh vi hnh chnh c th l vic thc hin hoc c th l vic khng thc hin cng v theo quy nh ca php lut v khng c th hin bng vn bn. Cn lu rng, khng phi tt c cc quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh ca cc c quan, ca cc b, cng chc ca cc c quan theo quy nh ti khon 1, khon 2 iu 4 ca Php lnh TTGQCVAHC khi c khiu kin u thuc thm quyn gii quyt ca Ta n, m ch c nhng quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh thuc cc loi vic quy nh ti khon 5 iu 1 Php lnh sa i, b sung mt s iu ca Php lnh TTGQCVAHC (1998) nu c khiu kin mi thuc thm quyn gii quyt ca Ta n.

c) Cc loi khiu kin thuc thm quyn gii quyt ca Ta hnh chnh Ta n c thm quyn gii quyt cc loi khiu kin hnh chnh sau y: 1. Khiu kin quyt nh x pht vi phm hnh chnh; 2. Khiu kin quyt nh p dng cc bin php ngn chn v bo m vic x l vi phm hnh chnh; 3. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh trong vic p dng bin php cng ch thi hnh quyt nh x pht vi phm hnh chnh; 4. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh trong vic p dng hoc thi hnh bin php x l hnh chnh bng mt trong cc hnh thc gio dc ti x, phng, th trn; a vo trng gio dng; a vo c s gio dc; a vo c s cha bnh; qun ch hnh chnh; 5. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh trong vic p dng bin php buc tho d nh , cng trnh, vt kin trc kin c khc; 6. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh trong vic cp, thu hi giy php v xy dng c bn, sn xut, kinh doanh; giy chng nhn ng k kinh

Gio trnh Phap lut ai cng

doanh v chng ch hnh ngh hoc khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh khc lin quan n hot ng kinh doanh, ti chnh ca thng nhn; 7. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh lin quan n thng mi hng ho quc t hoc trong nc; 8. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh lin quan n chuyn giao ti chnh trong nc v quc t, dch v v cung ng dch v; 9. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh trong vic trng dng, trng mua, tch thu ti sn; 10. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh trong vic p dng thu, thu thu, truy thu thu; 11. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh trong vic p dng ph, thu ph, l ph; thu tin s dng t; 12. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh trong qun l nh nc v s hu tr tu v chuyn giao cng ngh; 13. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh trong qun l nh nc v u t; 14. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh ca c quan hi quan, cng chc hi quan; 15. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh v qun l h tch; 16. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh i vi vic t chi cng chng, chng thc; 17. Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh v qun l t ai trong trng hp giao t, cho thu t, thu hi t, trng dng t, cho php chuyn mc ch s dng t; bi thng, h tr, gii phng mt bng, ti nh c; cp hoc thu hi giy chng nhn quyn s dng t; gia hn thi hn s dng t; 18. Khiu kin v danh sch c tri bu c i biu Quc hi, danh sch c tri bu c i biu Hi ng nhn dn; 19. Khiu kin quyt nh k lut buc thi vic cn b, cng chc gi chc v t V trng v tng ng tr xung; 20. Khiu kin quyt nh ca Ch tch U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng gii quyt khiu ni i vi quyt nh ca Ban Ch nhim, Hi ng khen thng, k lut ca on lut s; 21. Khiu kin quyt nh gii quyt khiu ni v quyt nh x l v vic cnh tranh;

Gio trnh Phap lut ai cng

22. Cc khiu kin khc theo quy nh ca php lut Vit Nam v iu c quc t m Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l thnh vin./.

Cu hi
1) Trnh by i tng iu chnh ca Lut hnh chnh? 2) Cc loi vic thuc thm quyn gii quyt ca Ta Hnh chnh?

Ti liu tham kho


1) Lut khiu ni t co nm 1998 c sa i, b sung nm 2004 v nm 2005; 2) Php lnh cn b, cng chc nm 1998 c sa i, b sung nm 2000 v nm 2003; 3) Php lnh x l vi phm hnh chnh nm 2002; 4) Php lnh th tc gii quyt cc v n hnh chnh nm 1996 c sa i, b sung nm 1998 v nm 2006.

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 11: NGNH LUT HNH S

1. Mt s khi nim:
Lut hnh s l mt ngnh lut trong h thng php lut ca nc ta, bao gm h thng nhng quy phm php lut do Nh nc ban hnh, xc nh nhng hnh vi nguy him cho x hi no l ti phm, ng thi quy nh hnh pht i vi nhng ti phm y. Ti phm l hnh vi nguy him cho x hi c quy nh trong B lut hnh s, do ngi c nng lc trch nhim hnh s thc hin mt cch c hoc v , xm phm c lp, ch quyn, thng nht, ton vn lnh th T quc, xm phm ch chnh tr, ch kinh t, nn vn ho, quc phng, an ninh, trt t, an ton x hi, quyn, li ch hp php ca t chc, xm phm tnh mng, sc khe, danh d, nhn phm, t do, ti sn, cc quyn, li ch hp php khc ca cng dn, xm phm nhng lnh vc khc ca trt t php lut x hi ch ngha. Cn c vo tnh cht v mc nguy him cho x hi ca hnh vi c quy nh trong B lut ny, ti phm c phn thnh ti phm t nghim trng, ti phm nghim trng, ti phm rt nghim trng v ti phm c bit nghim trng. Ti phm t nghim trng l ti phm gy nguy hi khng ln cho x hi m mc cao nht ca khung hnh pht i vi ti y l n ba nm t; ti phm nghim trng l ti phm gy nguy hi ln cho x hi m mc cao nht ca khung hnh pht i vi ti y l n by nm t; ti phm rt nghim trng l ti phm gy nguy hi rt ln cho x hi m mc cao nht ca khung hnh pht i vi ti y l n mi lm nm t; ti phm c bit nghim trng l ti phm gy nguy hi c bit ln cho x hi m mc cao nht ca khung hnh pht i vi ti y l trn mi lm nm t, t chung thn hoc t hnh. Chun b phm ti l tm kim, sa son cng c, phng tin hoc to ra nhng iu kin khc thc hin ti phm. Ngi chun b phm mt ti rt nghim trng hoc mt ti c bit nghim trng, th phi chu trch nhim hnh s v ti nh thc hin. Phm ti cha t l c thc hin ti phm nhng khng thc hin c n cng v nhng nguyn nhn ngoi mun ca ngi phm ti. Ngi phm ti cha t phi chu trch nhim hnh s v ti phm cha t. T na chng chm dt vic phm ti l t mnh khng thc hin ti phm n cng, tuy khng c g ngn cn. Ngi t na chng chm dt vic phm ti c min trch nhim hnh s v ti nh phm; nu hnh vi thc t thc hin c yu t cu thnh ca mt ti khc, th ngi phi chu trch nhim hnh s v ti ny.

Gio trnh Phap lut ai cng

ng phm l trng hp c hai ngi tr ln c cng thc hin mt ti phm. Ngi t chc, ngi thc hnh, ngi xi gic, ngi gip sc u l nhng ngi ng phm. Nhng trng hp loi tr tnh cht nguy him cho x hi ca hnh vi l trng hp ngi gy thit hi cho cc quan h x hi c php lut hnh s bo v, m v hnh thc c cc yu t cu thnh ti phm, song trong hnh vi c nhng tnh thit loi tr tnh cht nguy him cho x hi ca hnh vi. Ngi thc hin hnh vi khng c li v do vy khng phi chu trch nhim hnh s. Phng v chnh ng l hnh vi ca ngi v bo v li ch ca Nh nc, ca t chc, bo v quyn, li ch chnh ng ca mnh hoc ca ngi khc, m chng tr li mt cch cn thit ngi ang c hnh vi xm phm cc li ch ni trn. Phng v chnh ng khng phi l ti phm. Vt qu gii hn phng v chnh ng l hnh vi chng tr r rng qu mc cn thit, khng ph hp vi tnh cht v mc nguy him cho x hi ca hnh vi xm hi. Ngi c hnh vi vt qu gii hn phng v chnh ng phi chu trch nhim hnh s. Tnh th cp thit l tnh th ca ngi v mun trnh mt nguy c ang thc t e do li ch ca Nh nc, ca t chc, quyn, li ch chnh ng ca mnh hoc ca ngi khc m khng cn cch no khc l phi gy mt thit hi nh hn thit hi cn ngn nga. Hnh vi gy thit hi trong tnh th cp thit khng phi l ti phm. Trong trng hp thit hi gy ra r rng vt qu yu cu ca tnh th cp thit, th ngi gy thit hi phi chu trch nhim hnh s. S kin bt ng, ngi thc hin hnh vi gy hu qu nguy hi cho x hi do s kin bt ng, tc l trong trng hp khng th thy trc hoc khng buc phi thy trc hu qu ca hnh vi , th khng phi chu trch nhim hnh s.

2. Nhim v ca Lut hnh s


iu 1 ca B lut hnh s quy nh: B lut hnh s c nhim v bo v ch x hi ch ngha, quyn lm ch ca nhn dn, bo v quyn bnh ng gia ng bo cc dn tc, bo v li ch ca Nh nc, quyn, li ch hp php ca cng dn, t chc, bo v trt t php lut x hi ch ngha, chng mi hnh vi phm ti; ng thi gio dc mi ngi thc tun theo php lut, u tranh phng nga v chng ti phm. thc hin nhim v , B lut quy nh ti phm v hnh pht i vi ngi phm ti.

3. Cc nguyn tc x l ca Lut hnh s Vit Nam


1) Mi hnh vi phm ti phi c pht hin kp thi, x l nhanh chng, cng minh theo ng php lut. 2) Mi ngi phm ti u bnh ng trc php lut, khng phn bit nam, n, dn tc, tn ngng, tn gio, thnh phn, a v x hi.

Gio trnh Phap lut ai cng

3) Nghim tr ngi ch mu, cm u, ch huy, ngoan c chng i, lu manh, cn , ti phm nguy him, li dng chc v, quyn hn phm ti; ngi phm ti dng th on xo quyt, c t chc, c tnh cht chuyn nghip, c gy hu qu nghim trng. 4) Khoan hng i vi ngi t th, thnh khn khai bo, t gic ngi ng phm, lp cng chuc ti, n nn hi ci, t nguyn sa cha hoc bi thng thit hi gy ra. 5) i vi ngi ln u phm ti t nghim trng, hi ci, th c th p dng hnh pht nh hn hnh pht t, giao h cho c quan, t chc hoc gia nh gim st, gio dc. 6) i vi ngi b pht t th buc h phi chp hnh hnh pht trong tri giam, phi lao ng, hc tp tr thnh ngi c ch cho x hi; nu h c nhiu tin b th xt gim vic chp hnh hnh pht. 7) Ngi chp hnh xong hnh pht c to iu kin lm n, sinh sng lng thin, ho nhp vi cng ng, khi c iu kin do lut nh th c xa n tch. 8) Khng x pht t chung thn hoc t hnh i vi ngi cha thnh nin phm ti. Khi x pht t c thi hn, To n cho ngi cha thnh nin phm ti c hng mc n nh hn mc n p dng i vi ngi thnh nin phm ti tng ng. Khng p dng hnh pht tin i vi ngi cha thnh nin phm ti tui t 14 tui n di 16 tui. Khng p dng hnh pht b sung i vi ngi cha thnh nin phm ti. n tuyn i vi ngi cha thnh nin phm ti khi cha 16 tui, th khng tnh xc nh ti phm hoc ti phm nguy him.

4. V tui chu trch nhim hnh s


Ngi t 16 tui tr ln phi chu trch nhim hnh s v mi ti phm. Ngi t 14 tui tr ln, nhng cha 16 tui phi chu trch nhim hnh s v ti phm rt nghim trng do c hoc ti phm c bit nghim trng.

5. Tnh trng khng c nng lc trch nhim hnh s


Ngi thc hin hnh vi nguy him cho x hi trong khi ang mc bnh tm thn hoc mt bnh khc lm mt kh nng nhn thc hoc kh nng iu khin hnh vi ca mnh, th khng phi chu trch nhim hnh s; i vi ngi ny, phi p dng bin php bt buc cha bnh.

Gio trnh Phap lut ai cng

Ngi phm ti trong khi c nng lc trch nhim hnh s, nhng lm vo tnh trng quy nh ti khon 1 iu ny trc khi b kt n, th cng c p dng bin php bt buc cha bnh. Sau khi khi bnh, ngi c th phi chu trch nhim hnh s.

6. Hnh pht
a) Khi nim Hnh pht l bin php cng ch nghim khc nht ca Nh nc nhm tc b hoc hn ch quyn, li ch ca ngi phm ti. Hnh pht c quy nh trong B lut hnh s v do To n quyt nh. b) Cc loi hnh pht Hnh pht bao gm hnh pht chnh v hnh pht b sung. 1. Hnh pht chnh bao gm: a) Cnh co; b) Pht tin; c) Ci to khng giam gi; d) Trc xut; ) T c thi hn; e) T chung thn; g) T hnh. 2. Hnh pht b sung bao gm: a) Cm m nhim chc v, cm hnh ngh hoc lm cng vic nht nh; b) Cm c tr; c) Qun ch; d) Tc mt s quyn cng dn; ) Tch thu ti sn; e) Pht tin, khi khng p dng l hnh pht chnh; g) Trc xut, khi khng p dng l hnh pht chnh. 3. i vi mi ti phm, ngi phm ti ch b p dng mt hnh pht chnh v c th b p dng mt hoc mt s hnh pht b sung.

Gio trnh Phap lut ai cng

7. Mt s ti c bn theo quy nh ca B Lut hnh s


a) Cc ti xm phm an ninh quc gia b) Cc ti xm phm tnh mng, sc khe, nhn phm, danh d ca con ngi c) Cc ti xm phm quyn t do, dn ch ca cng dn; d) Cc ti xm phm s hu (trm, cp v.v. . .); e) Cc ti xm phm ch hn nhn v gia nh; f) Cc ti xm phm trt t qun l kinh t ( bun lu; sn xut, tng tr, vn chuyn, bun bn hng cm; sn xut, bun bn hng gi; trn thu v.v. . .); g) Cc ti phm v mi trng; h) Cc ti phm v ma tu; i) Cc ti xm phm trt t qun l hnh chnh (ti chng ngi thi hnh cng v; ti trn trnh ngha v qun s v.v. . .); l) Cc ti phm v chc v (ti tham ti sn; ti nhn hi l; ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn; ti li dng chc v, quyn hn gy nh hng i vi ngi khc trc li; ti thiu trch nhim gy hu qu nghim trng); v.v. . . /.

Cu hi
1) Trnh by cc khi nim: ti phm, chun b phm ti, phm ti cha t, t na chng chm dt vic phm ti, phng v chnh ng, s kin bt ng, tnh th cp thit? Cho v d lm r tng khi nim. 2) Nguyn tc x l ca Lut hnh s Vit Nam?

Ti liu tham kho


1) B lut hnh s nm 1999.

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 12: NGNH LUT DN S

1. Khi nim
Lut dn s l tp hp cc quy tc quy nh a v php l ca c nhn, php nhn v cc ch th khc (h gia nh, t hp tc), quy nh quyn v ngha v ca cc ch th trong quan h ti sn, quan h nhn thn trong giao lu dn s, xy dng chun mc php l cho cch ng x ca cc ch th khi tham gia quan h dn s.

2. i tng iu chnh ca Lut dn s


Da vo nh ngha ca lut vit hin hnh, c th xc nh rng lut dn s Vit Nam gii quyt bn vn ln: 1- Ch th ca quan h php lut dn s gm nhng ai? 2- Cc ch th ca quan h php lut dn s c nhng quyn v ngha v g? 3- Cc quyn v ngha v ny c xc lp nh th no? 4- Lut d liu nhng bin php g bo m thc hin cc quyn v ngha v ? 2.1- Ch th ca quan h php lut dn s Cc ch th ca quan h php lut dn s trong lut thc nh bao gm: c nhn, php nhn, h gia nh v t hp tc. 1 - C nhn L con ngi c th v ang sng. C nhn phi c h tch r rng, cho php phn bit c vi c nhn khc. Mi c nhn khng nht thit u c quyn v ngha v ging nhau, d tt c cc c nhn u bnh ng trc php lut. Vic xc nh quyn v ngha v ca mi c nhn l thuc vo kt qu nh gi nng lc php lut v nng lc hnh vi ca c nhn . Nng lc php lut - L kh nng ca c nhn c hng quyn hoc m nhn t cch ngi c ngha v (BLDS iu 16 khon 1). Nng lc php lut ca c nhn c t khi c nhn c sinh ra v mt i khi c nhn cht (iu 16 khon 3). Lut ni rng mi c nhn u c nng lc php lut dn s nh nhau (iu 16 khon 2); song, c khi c nhn khng khng th c mt quyn no m tt c nhng c nhn khc u c th c, nh trong trng hp ngi khng c quyn hng di sn do c mt trong nhng hnh vi c ghi nhn ti BLDS iu 646 khon 1. Ta ni rng c nhn c th mt nng lc php lut ngay khi cn sng trong nhng trng hp c bit. Trong lut thc nh Vit Nam, tnh trng mt nng lc php lut ch tn ti trong nhng trng hp c bit do lut quy nh v ch c hiu lc i vi cc quan h pht sinh trong nhng trng hp . Ni cch khc, khng c tnh trng mt nng lc php lut tng qut: ngi khng c

Gio trnh Phap lut ai cng

quyn hng di sn, trn nguyn tc, ch khng c quyn hng i vi mt di sn xc nh, v bo tn kh nng c quyn hng i vi cc di sn khc. Nng lc hnh vi - L kh nng ca c nhn bng hnh vi ca mnh xc lp, thc hin quyn, ngha v dn s (BLDS iu 18). Khc vi nng lc php lut, nng lc hnh vi ch c tha nhn cho nhng c nhn c cc iu kin do php lut quy nh: ngi cha su tui khng c nng lc hnh vi dn s (iu 23); ngi b bnh tm thn hoc mc cc bnh khc m khng th nhn thc, lm ch c hnh vi ca mnh c th b tuyn b mt nng lc hnh vi dn s theo quyt nh ca to n (iu 24 khon 1). Tt c nhng giao dch ca ngi khng c hoc mt nng lc hnh vi dn s u ch c th c xc lp thng qua ngi i din. Ta ni rng lut c ghi nhn tnh trng khng c hoc mt nng lc hnh vi tng qut. Tnh trng khng c nng lc hnh vi tng qut lun c tnh cht tm thi v s chm dt sau mt thi gian; trong khi tnh trng mt nng lc hnh vi tng qut c th ko di khng thi hn.

2 - Php nhn L mt t chc tn ti v mt mc ch no . Php nhn phi c nhng yu t l lch c bn r rng cho php phn bit vi c nhn cc thnh vin ca n v vi cc php nhn khc. Php nhn c nng lc php lut v nng lc hnh vi ph hp vi mc ch tn ti ca mnh: c nhng php nhn (nh qu x hi, qu t thin) khng th c nhng quyn v ngha v ca thng nhn; khng php nhn no c th c quyn v ngha v ca ngi tha k theo php lut.

3 - H gia nh L tp hp nhng ngi gn b vi nhau do quan h huyt thng hoc hn nhn, c ti sn chung v thc hin cc hot ng kinh t chung. Cng nh php nhn, h gia nh c nng lc php lut v nng lc hnh vi ph hp vi mc ch tn ti ca mnh. Song ni dung nng lc php lut ca h gia nh c xc nh theo nhng nguyn tc gn ging vi nhng nguyn tc xc nh nng lc php lut ca c nhn; bi vy, h gia nh, trn nguyn tc, c kh nng c quyn v ngha v nh c nhn, tr nhng quyn v ngha v m ch c nhn mi c th c c, nh quyn tha k theo php lut, quyn kt hn, quyn v ngha v ca cha, m i vi con ci,... 4 - T hp tc L tp hp nhng ngi c cng mt ngh nghip trong cc lnh vc dch v v th cng nghip v quan h b bn, thy tr, cng gp ti sn thc hin chung cc hot ng ngh nghip. T hp tc cng phi c cc yu t l lch r rng v c nng lc php lut, nng lc hnh vi ph hp vi mc ch tn ti ca mnh, nh php nhn.

Gio trnh Phap lut ai cng

2.2- Quyn v ngha v ca cc ch th ca quan h php lut dn s Php lut dn s Vit Nam tha nhn cho cc ch th hai loi quyn dn s: quyn c tnh cht ti sn v quyn khng c tnh cht ti sn (cn gi l quyn nhn thn). 1- Quyn c tnh cht ti sn L nhng quyn nh gi c bng tin, l quan h gia cc ch th m c i tng l mt gi tr ti sn. C nhng quyn c thc hin trc tip trn mt vt c th (gi l quyn i vt); c nhng quyn tng ng vi nhng ngha v m ngi khc phi thc hin (gi l quyn i nhn). 2- Quyn nhn thn Quyn chnh tr - Trn nguyn tc cc quyn chnh tr ca cc ch th ca quan h php lut thuc phm vi iu chnh ca cng php. Song, mt s quyn c ngha chnh tr c lit k trong nhm cc quyn nhn thn theo ngha ca php lut dn s: quyn xc nh dn tc, quyn i vi quc tch, quyn c bo m an ton v ch , quyn t do tn ngng, tn gio, quyn t do i li, c tr. Mt khc, Php lnh th tc gii quyt cc v n dn s ngy 29/11/1989 quy nh rng vic gii quyt cc khiu ni lin quan n danh sch c tri c tin hnh trong khun kh th tc t tng dn s v thuc thm quyn ca to n nhn dn (iu 10 khon 6). Quyn gia nh - Gm cc quyn v ngha v pht sinh t cc quan h gia nhng thnh vin trong gia nh: quyn bnh ng gia v v chng, quyn c hng s chm sc gia cc thnh vin trong gia nh,... Cc quyn gia nh, trn nguyn tc, khng c tnh cht ti sn; nhng cng c nhng quyn gia nh c tnh cht ti sn, nh quyn ca v, chng i vi ti sn chung, quyn tha k theo php lut. Quyn nhn thn ng ngha - Cc quyn ny rt a dng trong lut dn s: cc quyn i vi thn th (quyn c bo m an ton v tnh mng, sc khe, thn th); cc quyn trong i sng dn s (quyn i vi h, tn, h tch, quyn kt hn, quyn ly hn,...); cc quyn trong quan h cng (quyn t do i li, c tr); cc quyn c tn trng i vi i t (quyn ca c nhn i vi hnh nh, quyn i vi b mt i t); cc quyn nhn thn ca ngi sng to ra tc phm vn chng, ngh thut, khoa hc; cc quyn trong i sng kinh t (quyn t do kinh doanh);...

2.3 - Xc lp quyn v ngha v dn s Quyn v ngha v dn s c xc lp theo cc cn c quy nh ti B lut Dn s. Ni chung mt quyn c th c xc lp do c to ra hoc c chuyn giao, do hiu lc ca mt giao dch hoc do h qu ca mt s kin php l.

Gio trnh Phap lut ai cng

1- To ra hoc chuyn giao quyn v ngha v dn s To ra quyn v ngha v dn s - Ni quyn v ngha v dn s c to ra, ta hiu rng quyn v ngha v ny xut hin ch th th nht. Cc quyn nhn thn, ni chung, ch c th c xc lp do c to ra. C nhng quyn pht sinh cng mt lc vi ngi c quyn: c sinh ra, con ngi c quyn i vi h, tn, h tch, c quyn nhn cha, m. C nhng quyn pht sinh sau mt s kin: quyn bnh ng gia v v chng c xc lp do hn nhn; quyn v ngha v ca cha, m c xc lp do vic sinh con. Nhng cc quyn nhn thn ca tc gi c li cho ngi tha k. Vy, cng c th c trng hp quyn nhn thn c xc lp bng con ng chuyn giao. Cc quyn c tnh cht ti sn cng c th c to ra: quyn i nhn c to ra t hp ng hoc t mt s kin php l no (tai nn, ly hn); quyn s hu c to ra bng cch chim hu vt v ch, bng vic chim hu khng c cn c php lut nhng ngay tnh, lin tc, cng khai trong nhiu nm; quyn s hu tr tu c to ra bng hot ng sng to. Chuyn giao quyn v ngha v dn s - Gi l c chuyn giao, cc quyn v ngha v trc y thuc v mt ngi, nay c giao li cho mt ngi khc. Hu ht cc quyn c xc lp bng con ng chuyn giao u l cc quyn c tnh cht ti sn: quyn i nhn c chuyn giao bng cch chuyn quyn yu cu, chuyn ngha v; quyn s hu c chuyn giao bng hp ng, tha k theo di chc hoc theo php lut;...

2- Giao dch hoc s kin php l * Giao dch Khi nim - Giao dch l vic by t ch ca mt hoc nhiu ngi nhm lm pht sinh, thay i hoc chm dt mt quyn. Ngi by t ch gi l bn giao dch. Trong trng hp ch c mt ngi by t ch, ta c giao dch mt bn. C khi giao dch mt bn cng c ghi nhn trong lut Vit Nam, d c n hai ngi by t ch, nh khi v chng cng lp mt di chc nh ot ti sn chung. Song, thng thng, vi s by t ch ca nhiu ngi, ta c giao dch nhiu bn. Giao dch nhiu bn c xc lp, mt khi c s gp g (s thng nht) ch ca nhiu ngi. Bi vy, ta cn gi giao dch nhiu bn l s tho thun. Theo ng c kinh t ca ngi by t ch, ta c giao dch c n b (mua bn, trao i) hoc khng c n b (tng cho, di chc). Theo tm quan trng ca giao dch, ta c giao dch nh ot v giao dch qun tr. Bng giao dch nh ot, mt quyn c tnh cht ti sn i ra khi khi ti sn ca ngi nh ot: quyn ny c th bin mt (ti sn c tiu dng) hoc c chuyn cho ngi khc (ti sn c bn, c tng cho). Bng giao dch qun tr, ngi giao dch

Gio trnh Phap lut ai cng

bo qun v khai thc li ch t cc quyn c tnh cht ti sn ca mnh (giao kt hp ng sa cha, bn hoa li t ti sn gc). Cc iu kin giao dch c gi tr - giao dch dn s c hiu lc khi c cc iu kin sau y: 1- Ngi tham gia giao dch c nng lc hnh vi dn s; 2- Mc ch v ni dung ca giao dch khng tri php lut, o c x hi; 3- Ngi tham gia giao dch hon ton t nguyn; 4- Hnh thc giao dch ph hp vi quy nh ca php lut.

* S kin php l Khi nim - S kin php l l s vic c tc dng to ra, chuyn giao hoc lm chm dt cc quyn v ngha v. Thng thng, s kin php l c ngun gc t hnh vi ca con ngi, c hoc v : hy hoi ti sn ca ngi khc; li xe khng lm ch c tc , gy tai nn dn n thit hi v tnh mng, sc khe v ti sn ca ngi khc;... Nhng s kin php l cng c th c ngun gc vt cht, t nhin hoc x hi: sau mt thi gian do lut quy nh, ngi chim hu khng c cn c php lut nhng ngay tnh, lin tc, cng khai i vi mt ti sn s tr thnh ch s hu ti sn ; do vic mt ngi cht, nhng ti sn ca ngi ny c chuyn giao cho ngi tha k, ngi c di tng; do mt ngi con b tai nn v tr thnh tt nguyn, cha, m c ngha v nui dng ngi con ;... Cc quyn v ngha v pht sinh t giao dch lun lun l cc quyn v ngha v m cc bn giao dch quan tm, mun c, tm kim, trng i v eo ui. Trong khi , cc quyn v ngha v pht sinh t s kin php l lun do lut p t, c lp vi ch ca con ngi. Ngay c khi s kin php l c ngun gc t hnh vi c ca con ngi, th cc quyn v ngha v t s kin sinh ra khng phi l mc tiu hnh ng ca ngi : mt ngi c tnh gy thit hi cho ngi khc khng phi vi mong mun tr thnh ngi c ngha v bi thng cho ngi b thit hi. Bi vy, c th gi cc quyn v ngha v pht sinh t mt giao dch l ni dung hiu lc ca giao dch ; cn cc quyn v ngha v pht sinh t mt s kin php l l ni dung h qu ca s kin php l .

2.4- Bo m thc hin quyn v ngha v dn s Nhn chung, cc quy tc ca lut c cc ch th ca quan h php lut chp hnh mt cch t gic. C bit, trong mt s trng hp, ch th ny hoc ch th khc i qu gii hn m lut xc nh, i vi cc quyn ca mnh v th l c s phn ng ca ngi b thit hi. Trong mt x hi c t chc, khng ai c th t thit lp cng l cho chnh mnh. Trong trng hp mt ngi b thit hi do li ca mt ngi khc, lut cho php ngi

Gio trnh Phap lut ai cng

b thit hi yu cu s can thip ca quyn lc cng cng khi phc cc quyn ca mnh. i din cho quyn lc cng cng trong vic gii quyt nhng bt ng gia cc ch th ca quan h php lut l cc to n; quyn ca ch th ca quan h php lut c yu cu to n bo v quyn li ca mnh gi l quyn khi kin. T chc to n l ti ca mt nghin cu khc. y ta xem xt mt vi vn chung nht lin quan n quyn khi kin. 1 - Khi nim quyn khi kin Quyn v quyn khi kin - Quyn khi kin, hiu theo ngha rng nht l phng tin s dng bi mt ngi t cho rng mnh c mt quyn yu cu cng l tha nhn quyn cho mnh cng nh bo m vic ngi khc tn trng quyn ca mnh. Thng thng, bt k quyn no cng c bo m thc hin bng quyn khi kin. Tuy nhin, mt cch ngoi l: - C nhng quyn m vic kin i tn trng quyn khng c tha nhn. Hu ht cc quyn loi ny c bo m thc hin bng o c, bng thc t gic, bng lng tm, ch khng phi bng s cng ch ca Nh nc. V d: quyn ca con thnh nin m khng c kh nng lao ng, c cha, m nui dng. - C nhng vic kin khng nhm yu cu tn trng mt quyn (hoc t nht khng trc tip nhm mc ch ) m ch nhm bo tn cc li ch. V d: quyn yu cu to n p dng cc bin php qun l ti sn ca ngi vng mt. - C trng hp quyn vn cn, nhng quyn khi kin li khng cn.V d: mt ngi chim hu khng c cn c php lut nhng ngay tnh, lin tc, cng khai i vi mt ng sn; sau mi nm, nu ch s hu khng kin i li ti sn, th quyn kin i li ti sn bin mt; nhng nu ngi chim hu t nguyn tr li ti sn cho ch s hu vo nm th mi mt, th ngi sau ny vn c th tip nhn ti sn nh l ngi lun c quyn s hu i vi ti sn , ch khng phi nh l ngi c ngi khc chuyn quyn s hu ti sn.

2 - Cc loi quyn khi kin Quyn khi kin khng c tnh cht ti sn - Bao gm cc quyn khi kin lin quan n nhng quyn v li ch khng nh gi c bng tin. Tiu biu cho nhm ny l nhng quyn khi kin v h tch: quyn yu cu nhn cha, m cho con; quyn yu cu nhn con cho cha, m; quyn kin xin ly hn;... Quyn khi kin c tnh cht ti sn - Bao gm cc quyn khi kin nhm xc lp, khi phc hoc bo m vic thc hin mt quyn i vi mt ti sn hay mt quyn tng ng vi mt ngha v ti sn ca mt ngi khc. C th k ra: quyn kin i li ti sn, quyn kin i bi thng thit hi;... Quyn khi kin c tnh cht hn hp - Bao gm nhng quyn khi kin lin quan c n quyn khng c tnh cht ti sn v quyn c tnh cht ti sn, c n quyn i vi mt ti sn c th v quyn tng ng vi ngha v ti sn ca mt ngi khc.

Gio trnh Phap lut ai cng

V d: khi kin xin nhn con cho cha, m cht, ngi khi kin c th khng ch quan tm n quyn xc lp quan h cha m-con ci m cn n quyn hng di sn.

3. Phng php iu chnh ca Lut dn s


Phng php iu chnh ca Lut dn s c nhng c th sau: 9) Bnh ng v a v php l gia cc ch th; 10) Quyn t nh ot gia cc ch th; 11) Trch nhim ca ngi vi phm phi bi thng vt cht cho bn c quyn li b vi phm.

4. Cc quyn dn s c bn
a) Quyn s hu Quyn s hu bao gm quyn chim hu, quyn s dng v quyn nh ot ti sn ca ch s hu theo quy nh ca php lut. Ch s hu l c nhn, php nhn, cc ch th khc c ba quyn l quyn chim hu, quyn s dng, quyn nh ot ti sn. Cc hnh thc s hu theo quy nh hin hnh gm:
1. S hu nh nc; 2. S hu tp th; 3. S hu t nhn; 4. S hu chung; 5. S hu ca t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi; 6. S hu ca t chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc

x hi - ngh nghip . b) Quyn giao kt hp ng dn s Hp ng dn s l s tho thun gia cc bn v vic xc lp, thay i hoc chm dt quyn, ngha v dn s. Nguyn tc giao kt hp ng dn s:

Gio trnh Phap lut ai cng

Vic giao kt hp ng dn s phi tun theo cc nguyn tc sau y: - T do giao kt hp ng, nhng khng c tri php lut, o c x hi; - T nguyn, bnh ng, thin ch, hp tc, trung thc v ngay thng. Hnh thc hp ng dn s: Hp ng dn s c th c giao kt bng li ni, bng vn bn hoc bng hnh vi c th, khi php lut khng quy nh i vi loi hp ng phi c giao kt bng mt hnh thc nht nh. Khi cc bn tho thun giao kt hp ng bng hnh thc nht nh, th hp ng c coi l giao kt khi tun theo hnh thc . Trong trng hp php lut c quy nh hp ng phi c th hin bng vn bn, phi c chng nhn ca Cng chng nh nc, chng thc, ng k hoc xin php, th phi tun theo cc quy nh ny. Cc loi hp ng dn s thng dng: 1. Hp ng mua bn ti sn; 2. Hp ng trao i ti sn ; 3. Hp ng tng cho ti sn; 4. Hp ng vay ti sn; 5. Hp ng thu ti sn; 6. Hp ng mn ti sn; 7. Hp ng dch v; 8. Hp ng vn chuyn hnh khch ; 9. Hp ng gia cng; 10. Hp ng gi gi ti sn; 11. Hp ng bo him; 12. Hp ng u quyn.

c) Quyn tha k c1) Mt s khi nim

Gio trnh Phap lut ai cng

Tha k l s chuyn quyn s hu i vi ti sn ca ngi cht cho ngi tha k, thng qua nguyn c nhn c th hin bng di chc hoc cn c vo quy nh ca php lut. Di sn tha k l nhng ti sn thuc quyn s hu ca ngi li di sn tha k. Ngi li di sn tha k l ngi cht nhng c ti sn li. Ngi li di sn tha k ch c th l c nhn. Ngi tha k l ngi c hng di sn ca ngi cht li theo di chc hoc theo quy nh ca php lut. Ngi tha k c th l c nhn, t chc hoc c quan nh nc. * Ngi khng c quyn hng di sn: Nhng ngi sau y khng c quyn hng di sn: (1)Ngi b kt n v hnh vi c xm phm tnh mng, sc kho hoc v hnh vi ngc i nghim trng, hnh h ngi li di sn, xm phm nghim trng danh d, nhn phm ca ngi ; (2) Ngi vi phm nghim trng ngha v nui dng ngi li di sn; (3) Ngi b kt n v hnh vi c xm phm tnh mng ngi tha k khc nhm hng mt phn hoc ton b phn di sn m ngi tha k c quyn hng; (4) Ngi c hnh vi la di, cng p hoc ngn cn ngi li di sn trong vic lp di chc; gi mo di chc, sa cha di chc, hu di chc nhm hng mt phn hoc ton b di sn tri vi ch ca ngi li di sn. Tuy nhin nhng ngi ni trn vn c hng di sn, nu ngi li di sn bit hnh vi ca nhng ngi , nhng vn cho h hng di sn theo di chc. * Thi hiu khi kin v quyn tha k: Thi hiu khi kin v quyn tha k l mi nm, k t thi im m tha k. * Di sn khng c ngi nhn tha k thuc Nh nc: Trong trng hp khng c ngi tha k theo di chc, theo php lut hoc c nhng khng c quyn hng di sn, t chi quyn hng di sn, th di sn khng c ngi nhn tha k thuc Nh nc. c2) Tha k theo di chc Di chc l s th hin ch ca c nhn nhm chuyn ti sn ca mnh cho ngi khc sau khi cht. * Ngi lp di chc:

Gio trnh Phap lut ai cng

Ngi thnh nin c quyn lp di chc, tr trng hp ngi b bnh tm thn hoc mc cc bnh khc m khng th nhn thc v lm ch c hnh vi ca mnh. Ngi t mi lm tui n cha mi tm tui c th lp di chc, nu c cha, m hoc ngi gim h ng . * Hnh thc ca di chc: Di chc phi c lp thnh vn bn; nu khng th lp c di chc bng vn bn, th c th di chc ming. Ngi thuc dn tc thiu s c quyn lp di chc bng ch vit hoc ting ni ca dn tc mnh. * Di chc bng vn bn: Di chc bng vn bn bao gm: 1. Di chc bng vn bn khng c ngi lm chng; 2. Di chc bng vn bn c ngi lm chng; 3. Di chc bng vn bn c cng chng; 4. Di chc bng vn bn c chng thc. * Di chc ming: Trong trng hp tnh mng mt ngi b ci cht e do do bnh tt hoc cc nguyn nhn khc m khng th lp di chc bng vn bn, th c th di chc ming. Di chc ming c coi l hp php, nu ngi di chc ming th hin ch cui cng ca mnh trc mt t nht hai ngi lm chng v ngay sau nhng ngi lm chng ghi chp li, cng k tn hoc im ch. Sau ba thng, k t thi im di chc ming m ngi di chc cn sng, minh mn, sng sut, th di chc ming b hu b. * Di chc hp php: Di chc c coi l hp php phi c cc iu kin sau y: a) Ngi lp di chc minh mn, sng sut trong khi lp di chc; khng b la di, e do hoc cng p; b) Ni dung di chc khng tri php lut, o c x hi; hnh thc di chc khng tri quy nh ca php lut. Di chc ca ngi t mi lm tui n cha mi tm tui phi c lp thnh vn bn v phi c cha, m hoc ngi gim h ng .

Gio trnh Phap lut ai cng

Di chc ca ngi b hn ch v th cht hoc ca ngi khng bit ch phi c ngi lm chng lp thnh vn bn v c chng nhn ca Cng chng nh nc hoc chng thc ca U ban nhn dn x, phng, th trn. * Ni dung ca di chc bng vn bn: Di chc phi ghi r: a) Ngy, thng, nm lp di chc; b) H, tn v ni c tr ca ngi lp di chc; c) H, tn ngi, c quan, t chc c hng di sn hoc xc nh r cc iu kin c nhn, c quan, t chc c hng di sn; d) Di sn li v ni c di sn; ) Vic ch nh ngi thc hin ngha v v ni dung ca ngha v. Di chc khng c vit tt hoc vit bng k hiu; nu di chc gm nhiu trang th mi trang phi c nh s th t v c ch k hoc im ch ca ngi lp di chc. * Ngi lm chng cho vic lp di chc: Mi ngi u c th lm chng cho vic lp di chc, tr nhng ngi sau y: 1- Ngi tha k theo di chc hoc theo php lut ca ngi lp di chc; 2- Ngi c quyn, ngha v ti sn lin quan ti ni dung di chc; 3- Ngi cha mi tm tui, ngi khng c nng lc hnh vi dn s. * Di chc chung ca v, chng: V, chng c th lp di chc chung nh ot ti sn chung. V, chng c th sa i, b sung, thay th, hu b di chc chung bt c lc no. Khi v hoc chng mun sa i, b sung, thay th, hu b di chc chung, th phi c s ng ca ngi kia; nu mt ngi cht, th ngi kia ch c th sa i, b sung di chc lin quan n phn ti sn ca mnh. Trong trng hp v, chng lp di chc chung m c mt ngi cht trc, th ch phn di chc lin quan n phn di sn ca ngi cht trong ti sn chung c hiu lc php lut; nu v, chng c tho thun trong di chc v thi im c hiu lc ca di chc l thi im ngi sau cng cht, th di sn ca v, chng theo di chc chung ch c phn chia t thi im . * Di chc b tht lc, h hi: K t thi im m tha k, nu di chc b tht lc hoc b h hi n mc khng th hin c y ch ca ngi lp di chc v cng khng c bng chng no

Gio trnh Phap lut ai cng

chng minh c nguyn ch thc ca ngi lp di chc, th coi nh khng c di chc v p dng cc quy nh v tha k theo php lut. Trong trng hp di sn cha chia m tm thy di chc, th di sn c chia theo di chc. * Ngi tha k khng ph thuc vo ni dung ca di chc: Nhng ngi sau y vn c hng phn di sn bng hai phn ba sut ca mt ngi tha k theo php lut, nu di sn c chia theo php lut, trong trng hp h khng c ngi lp di chc cho hng di sn hoc ch cho hng phn di sn t hn hai phn ba sut , tr khi h l nhng ngi t chi nhn di sn hoc h l nhng ngi khng c quyn hng di sn: 1. Con cha thnh nin, cha, m, v, chng; 2. Con thnh nin m khng c kh nng lao ng. * Di tng: Di tng l vic ngi lp di chc dnh mt phn di sn tng cho ngi khc. Vic di tng phi c ghi r trong di chc. Ngi c di tng khng phi thc hin ngha v ti sn i vi phn c di tng, tr trng hp ton b di sn khng thanh ton ngha v ti sn ca ngi di tng, th phn di tng cng c dng thc hin phn ngha v cn li ca ngi ny.

c3) Tha k theo php lut Tha k theo php lut l tha k theo hng tha k, iu kin v trnh t tha k do php lut quy nh. * Nhng trng hp tha k theo php lut: Tha k theo php lut c p dng trong nhng trng hp sau y: a) Khng c di chc; b) Di chc khng hp php; c) Nhng ngi tha k theo di chc u cht trc hoc cht cng thi im vi ngi lp di chc; c quan, t chc c hng tha k theo di chc khng cn vo thi im m tha k; d) Nhng ngi c ch nh lm ngi tha k theo di chc m khng c quyn hng di sn hoc t chi quyn nhn di sn. Tha k theo php lut cng c p dng i vi cc phn di sn sau y: a) Phn di sn khng c nh ot trong di chc;

Gio trnh Phap lut ai cng

b) Phn di sn c lin quan n phn ca di chc khng c hiu lc php lut; c) Phn di sn c lin quan n ngi c tha k theo di chc nhng h khng c quyn hng di sn, t chi quyn nhn di sn, cht trc hoc cht cng thi im vi ngi lp di chc; lin quan n c quan, t chc c hng di sn theo di chc, nhng khng cn vo thi im m tha k. * Ngi tha k theo php lut: Nhng ngi tha k theo php lut c quy nh theo th t sau y: a) Hng tha k th nht gm: v, chng, cha , m , cha nui, m nui, con , con nui ca ngi cht; b) Hng tha k th hai gm: ng ni, b ni, ng ngoi, b ngoi, anh rut, ch rut, em rut ca ngi cht; chu rut ca ngi cht m ngi cht l ng ni, b ni, ng ngoi, b ngoi; c) Hng tha k th ba gm: c ni, c ngoi ca ngi cht; bc rut, ch rut, cu rut, c rut, d rut ca ngi cht; chu rut ca ngi cht m ngi cht l bc rut, ch rut, cu rut, c rut, d rut, cht rut ca ngi cht m ngi cht l c ni, c ngoi. Nhng ngi tha k cng hng c hng phn di sn bng nhau. Nhng ngi hng tha k sau ch c hng tha k, nu khng cn ai hng tha k trc do cht, khng c quyn hng di sn, b trut quyn hng di sn hoc t chi nhn di sn. * Tha k th v:Trong trng hp con ca ngi li di sn cht trc ngi li di sn, th chu c hng phn di sn m cha hoc m ca chu c hng nu cn sng; nu chu cng cht trc ngi li di sn, th cht c hng phn di sn m cha hoc m ca cht c hng nu cn sng. * Quan h tha k gia con ring v b dng, m k: con ring v b dng, m k nu c quan h chm sc, nui dng nhau nh cha con, m con, th c tha k di sn ca nhau. * Vic tha k trong trng hp v, chng chia ti sn chung, ang xin ly hn, kt hn vi ngi khc: Trong trng hp v, chng chia ti sn chung khi hn nhn cn tn ti m sau mt ngi cht, th ngi cn sng vn c tha k di sn. Trong trng hp v, chng xin ly hn m cha c To n cho ly hn bng bn n hoc quyt nh c hiu lc php lut, nu mt ngi cht, th ngi cn sng vn c tha k di sn. Ngi ang l v hoc chng ca mt ngi ti thi im ngi cht, th d sau kt hn vi ngi khc vn c tha k di sn.

Gio trnh Phap lut ai cng

5. Trch nhim dn s
Trch nhim dn s l hu qu php l pht sinh i vi ngi c ngha v dn s m khng thc hin hoc thc hin khng ng ngha v C hai loi trch nhim dn s l: - Trch nhim dn s do vi phm hp ng; v - Trch nhim bi thng thit hi ngoi hp ng.

Nng lc chu trch nhim bi thng thit hi ca c nhn: + Ngi t mi tm tui tr ln gy thit hi, th phi t bi thng. + Khi ngi cha thnh nin di mi lm tui gy thit hi m cn cha, m, th cha, m phi bi thng ton b thit hi; nu ti sn ca cha, m khng bi thng m con cha thnh nin gy thit hi c ti sn ring, th ly ti sn bi thng phn cn thiu, tr trng hp c quy nh khc ca B lut dn s. Trong trng hp ngi t mi lm tui n cha mi tm tui gy thit hi, th phi bi thng bng ti sn ca mnh; nu khng ti sn bi thng, th cha, m phi bi thng phn cn thiu bng ti sn ca mnh. + Khi ngi cha thnh nin, ngi mt nng lc hnh vi dn s gy thit hi m c c nhn, t chc gim h, th c nhn, t chc c dng ti sn ca ngi c gim h bi thng; nu ngi c gim h khng c ti sn hoc khng ti sn bi thng, th ngi gim h phi bi thng bng ti sn ca mnh; nu ngi gim h chng minh c mnh khng c li trong vic gim h, th khng phi ly ti sn ca mnh bi thng./.

Cu hi
1) i tng iu chnh ca Lut Dn s? 2) Ch th ca quan h php lut dn s? 3) Tm hiu v quyn tha k?

Ti liu tham kho


1) B lut dn s nm 2005; 2) Gio trnh Lut Dn s - Ts. Nguyn Ngc in - Khoa Lut, H. Cn Th nm 2003.

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 13: NGNH LUT HN NHN V GIA NH

I- MT S KHI NIM:
Lut hn nhn v gia nh l tp hp cc quy tc chi phi s thnh lp v s vn hnh ca gia nh. C ba d kin c bn lin quan n gia nh m t vic phn tch ba d kin y, ngi lm lut ra cc quy tc ca mnh: s phi hp gia mt ngi n ng v mt ngi n b, nhm xy dng cuc sng chung; s sinh con v vic gio dc con. Vai tr ca lut trong lnh vc hn nhn v gia nh c xc nh tu theo kt qu xc nh mi quan h gia Nh nc v gia nh, hay ng hn, tu theo mc t ch ca gia nh i vi Nh nc, trong qu trnh hnh thnh v pht trin ca cc d kin y. Hn nhn l quan h gia v v chng sau khi kt hn. Hn nhn l c s cho s tn ti ca gia nh. Kt hn l vic nam v n xc lp quan h v chng theo quy nh ca php lut v iu kin kt hn v ng k kt hn; Kt hn tri php lut l vic xc lp quan h v chng c ng k kt hn nhng vi phm iu kin kt hn do php lut quy nh; To hn l vic ly v, ly chng khi mt bn hoc c hai bn cha tui kt hn theo quy nh ca php lut; Cng p kt hn l hnh vi buc ngi khc phi kt hn tri vi nguyn vng ca h; Thi k hn nhn l khong thi gian tn ti quan h v chng, tnh t ngy ng k kt hn n ngy chm dt hn nhn; Ly hn l chm dt quan h hn nhn do To n cng nhn hoc quyt nh theo yu cu ca v hoc ca chng hoc c hai v chng; Cng p ly hn l hnh vi buc ngi khc phi ly hn tri vi nguyn vng ca h; Gia nh l tp hp nhng ngi gn b vi nhau do hn nhn, quan h huyt thng hoc do quan h nui dng, lm pht sinh cc ngha v v quyn gia h vi nhau theo quy nh ca Lut HN & G. Gia nh l t bo ca x hi, l ni nui dng mi con ngi, l mi trng quan trng hnh thnh v gio dc nhn cch, gio dc thc cng dn. Gia nh tt th x hi mi tt, x hi tt th gia nh cng tt. Cp dng l vic mt ngi c ngha v ng gp tin hoc ti sn khc p ng nhu cu thit yu ca ngi khng sng chung vi mnh m c quan h hn nhn, huyt thng hoc nui dng trong trng hp ngi l ngi cha thnh nin, l ngi thnh nin m khng c kh nng lao ng v khng c ti sn t nui mnh, l ngi gp kh khn, tng thiu theo quy nh ca Lut HN & G;

Gio trnh Phap lut ai cng

Nhng ngi cng dng mu v trc h l cha, m i vi con; ng, b i vi chu ni v chu ngoi; Nhng ngi c h trong phm vi ba i l nhng ngi cng mt gc sinh ra: cha m l i th nht; anh ch em cng cha m, cng cha khc m, cng m khc cha l i th hai; anh ch em con ch con bc, con c con cu, con d l i th ba; Quan h hn nhn v gia nh c yu t nc ngoi l quan h hn nhn v gia nh: a) Gia cng dn Vit Nam v ngi nc ngoi; b) Gia ngi nc ngoi vi nhau thng tr ti Vit Nam; c) Gia cng dn Vit Nam vi nhau m cn c xc lp, thay i, chm dt quan h theo php lut nc ngoi hoc ti sn lin quan n quan h nc ngoi.

II- CC NGUYN TC C BN CA LUT HN NHN V GIA NH


1) Hn nhn t nguyn, tin b, mt v mt chng, v chng bnh ng. 2) Hn nhn gia cng dn Vit Nam thuc cc dn tc, cc tn gio, gia ngi theo tn gio vi ngi khng theo tn gio, gia cng dn Vit Nam vi ngi nc ngoi c tn trng v c php lut bo v. 3) V chng c ngha v thc hin chnh sch dn s v k hoch ho gia nh. 4) Cha m c ngha v nui dy con thnh cng dn c ch cho x hi; con c ngha v knh trng, chm sc, nui dng cha m; chu c ngha v knh trng, chm sc, phng dng ng b; cc thnh vin trong gia nh c ngha v quan tm, chm sc, gip nhau. 5) Nh nc v x hi khng tha nhn s phn bit i x gia cc con, gia con trai v con gi, con v con nui, con trong gi th v con ngoi gi th. 6) Nh nc, x hi v gia nh c trch nhim bo v ph n, tr em, gip cc b m thc hin tt chc nng cao qu ca ngi m.

Gio trnh Phap lut ai cng

III- NHNG NI DUNG C BN CA LUT HN NHN V GIA NH


1- Kt hn: Khi nim - Kt hn, theo nh ngha chnh thc ca lut Vit Nam hin hnh, l vic nam v n xc lp quan h v chng theo quy nh ca php lut v iu kin kt hn v ng k kt hn (Lut hn nhn v gia nh nm 2000 iu 8 khon 2).

iu kin kt hn: Nam n kt hn vi nhau phi tun theo cc iu kin sau y: 1. Nam t hai mi tui tr ln, n t mi tm tui tr ln; 2. Vic kt hn do nam v n t nguyn quyt nh, khng bn no c p buc, la di bn no; khng ai c cng p hoc cn tr; 3. Vic kt hn khng thuc mt trong cc trng hp cm kt hn.

Nhng trng hp cm kt hn: Vic kt hn b cm trong nhng trng hp sau y: 1. Ngi ang c v hoc c chng; 2. Ngi mt nng lc hnh vi dn s; 3. Gia nhng ngi cng dng mu v trc h; gia nhng ngi c h trong phm vi ba i; 4. Gia cha, m nui vi con nui; gia ngi tng l cha, m nui vi con nui, b chng vi con du, m v vi con r, b dng vi con ring ca v, m k vi con ring ca chng; 5. Gia nhng ngi cng gii tnh.

ng k kt hn: Vic kt hn phi c ng k v do c quan nh nc c thm quyn thc hin; Nam, n khng ng k kt hn m chung sng vi nhau nh v chng th khng c php lut cng nhn l v chng. V chng ly hn mun kt hn li vi nhau cng phi ng k kt hn.

Gio trnh Phap lut ai cng

* Thm quyn ng k kt hn: U ban nhn dn x, phng, th trn ni c tr ca mt trong hai bn kt hn l c quan ng k kt hn. C quan i din ngoi giao, c quan lnh s Vit Nam nc ngoi l c quan ng k kt hn gia cng dn Vit Nam vi nhau nc ngoi. U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng thc hin vic ng k kt hn, nui con nui v gim h c yu t nc ngoi.

2- Quan h gia v v chng V chng chung thu, thng yu, qu trng, chm sc, gip nhau, cng nhau xy dng gia nh no m, bnh ng, tin b, hnh phc, bn vng. Bnh ng v ngha v v quyn gia v, chng.

Ti sn chung ca v chng: Ti sn chung ca v chng gm ti sn do v, chng to ra, thu nhp do lao ng, hot ng sn xut, kinh doanh v nhng thu nhp hp php khc ca v chng trong thi k hn nhn; ti sn m v chng c tha k chung hoc c tng cho chung v nhng ti sn khc m v chng tho thun l ti sn chung. Quyn s dng t m v chng c c sau khi kt hn l ti sn chung ca v chng. Quyn s dng t m v hoc chng c c trc khi kt hn, c tha k ring ch l ti sn chung khi v chng c tho thun. Ti sn chung ca v chng thuc s hu chung hp nht. Trong trng hp ti sn thuc s hu chung ca v chng m php lut quy nh phi ng k quyn s hu th trong giy chng nhn quyn s hu phi ghi tn ca c v chng. Trong trng hp khng c chng c chng minh ti sn m v, chng ang c tranh chp l ti sn ring ca mi bn th ti sn l ti sn chung. Ti sn ring ca v, chng: V, chng c quyn c ti sn ring. Ti sn ring ca v, chng gm ti sn m mi ngi c trc khi kt hn; ti sn c tha k ring, c tng cho ring trong thi k hn nhn; ti sn c chia ring cho v, chng theo quy nh ti khon 1 iu 29 v iu 30 ca Lut ny; dng, t trang c nhn. V, chng c quyn nhp hoc khng nhp ti sn ring vo khi ti sn chung.

Gio trnh Phap lut ai cng

3- Quan h gia cha m v con Ngha v v quyn ca cha m: Cha m c ngha v v quyn thng yu, trng nom, nui dng, chm sc, bo v quyn, li ch hp php ca con; tn trng kin ca con; chm lo vic hc tp v gio dc con pht trin lnh mnh v th cht, tr tu v o c, tr thnh ngi con hiu tho ca gia nh, cng dn c ch cho x hi. Cha m khng c phn bit i x gia cc con, ngc i, hnh h, xc phm con; khng c lm dng sc lao ng ca con cha thnh nin; khng c xi gic, p buc con lm nhng vic tri php lut, tri o c x hi. Ngha v v quyn ca con: Con c bn phn yu qu, knh trng, bit n, hiu tho vi cha m, lng nghe nhng li khuyn bo ng n ca cha m, gi gn danh d, truyn thng tt p ca gia nh. Con c ngha v v quyn chm sc, nui dng cha m. Nghim cm con c hnh vi ngc i, hnh h, xc phm cha m. Ngha v v quyn chm sc, nui dng: Cha m c ngha v v quyn cng nhau chm sc, nui dng con cha thnh nin hoc con thnh nin b tn tt, mt nng lc hnh vi dn s, khng c kh nng lao ng v khng c ti sn t nui mnh. Con c ngha v v quyn chm sc, nui dng cha m, c bit khi cha m m au, gi yu, tn tt; trong trng hp gia nh c nhiu con th cc con phi cng nhau chm sc, nui dng cha m.

4- Vn nhn con nui - Ngi c nhn lm con nui: 1. Ngi c nhn lm con nui phi l ngi t mi lm tui tr xung. Ngi trn mi lm tui c th c nhn lm con nui nu l thng binh, ngi tn tt, ngi mt nng lc hnh vi dn s hoc lm con nui ca ngi gi yu c n. 2. Mt ngi ch c th lm con nui ca mt ngi hoc ca c hai ngi l v chng. - iu kin i vi ngi nhn nui con nui:

Gio trnh Phap lut ai cng

Ngi nhn con nui phi c cc iu kin sau y: 1. C nng lc hnh vi dn s y ; 2. Hn con nui t hai mi tui tr ln; 3. C t cch o c tt; 4. C iu kin thc t bo m vic trng nom, chm sc, nui dng, gio dc con nui; 5. Khng phi l ngi ang b hn ch mt s quyn ca cha, m i vi con cha thnh nin hoc b kt n m cha c xo n tch v mt trong cc ti c xm phm tnh mng, sc kho, nhn phm, danh d ca ngi khc; ngc i hoc hnh h ng, b, cha, m, v, chng, con, chu, ngi c cng nui dng mnh; d d, p buc hoc cha chp ngi cha thnh nin phm php; mua bn, nh tro, chim ot tr em; cc ti xm phm tnh dc i vi tr em; c hnh vi xi gic, p buc con lm nhng vic tri php lut, tri o c x hi. - ng k vic nui con nui: Vic nhn nui con nui phi c c quan nh nc c thm quyn ng k v ghi vo S h tch. Th tc ng k vic nui con nui, giao nhn con nui c thc hin theo quy nh ca php lut v h tch.

5- Ly hn Quyn yu cu To n gii quyt vic ly hn: 1. V, chng hoc c hai ngi c quyn yu cu To n gii quyt vic ly hn. 2. Trong trng hp v c thai hoc ang nui con di mi hai thng tui th chng khng c quyn yu cu xin ly hn. Ho gii ti To n: Sau khi th l n yu cu ly hn, To n tin hnh ho gii theo quy nh ca php lut v t tng dn s. Thun tnh ly hn: Trong trng hp v chng cng yu cu ly hn m ho gii ti To n khng thnh, nu xt thy hai bn tht s t nguyn ly hn v tho thun v vic chia ti sn, vic trng nom, nui dng, chm sc, gio dc con th To n cng nhn thun tnh ly hn v s tho thun v ti sn v con trn c s bo m quyn li chnh ng ca v v con; nu khng tho thun c hoc tuy c tho thun nhng khng bo m quyn li chnh ng ca v v con th To n quyt nh. Ly hn theo yu cu ca mt bn: Khi mt bn v hoc chng yu cu ly hn m ho gii ti To n khng thnh th To n xem xt, gii quyt vic ly hn.

Gio trnh Phap lut ai cng

Vic trng nom, chm sc, gio dc, nui dng con sau khi ly hn: Sau khi ly hn, v, chng vn c ngha v trng nom, chm sc, gio dc, nui dng con cha thnh nin hoc thnh nin b tn tt, mt nng lc hnh vi dn s, khng c kh nng lao ng v khng c ti sn t nui mnh. Ngi khng trc tip nui con c ngha v cp dng nui con. V, chng tho thun v ngi trc tip nui con, quyn v ngha v ca mi bn sau khi ly hn i vi con; nu khng tho thun c th To n quyt nh giao con cho mt bn trc tip nui cn c vo quyn li v mi mt ca con; nu con t chn tui tr ln th phi xem xt nguyn vng ca con. V nguyn tc, con di ba tui c giao cho m trc tip nui, nu cc bn khng c tho thun khc. Thay i ngi trc tip nui con sau khi ly hn: V li ch ca con, theo yu cu ca mt hoc c hai bn, To n c th quyt nh thay i ngi trc tip nui con. Vic thay i ngi trc tip nui con sau khi ly hn c thc hin trong trng hp ngi trc tip nui con khng bo m quyn li v mi mt ca con v phi tnh n nguyn vng ca con, nu con t chn tui tr ln. Nguyn tc chia ti sn khi ly hn: Vic chia ti sn khi ly hn do cc bn tho thun; nu khng tho thun c th yu cu To n gii quyt. Ti sn ring ca bn no th thuc quyn s hu ca bn . Vic chia ti sn chung c gii quyt theo cc nguyn tc sau y: a) Ti sn chung ca v chng v nguyn tc c chia i, nhng c xem xt hon cnh ca mi bn, tnh trng ti sn, cng sc ng gp ca mi bn vo vic to lp, duy tr, pht trin ti sn ny. Lao ng ca v, chng trong gia nh c coi nh lao ng c thu nhp; b) Bo v quyn, li ch hp php ca v, con cha thnh nin hoc thnh nin b tn tt, mt nng lc hnh vi dn s, khng c kh nng lao ng v khng c ti sn t nui mnh; c) Bo v li ch chnh ng ca mi bn trong sn xut, kinh doanh v ngh nghip cc bn c iu kin tip tc lao ng to thu nhp; d) Ti sn chung ca v chng c chia bng hin vt hoc theo gi tr; bn no nhn phn ti sn bng hin vt c gi tr ln hn phn mnh c hng th phi thanh ton cho bn kia phn gi tr chnh lch. Vic thanh ton ngha v chung v ti sn ca v, chng do v, chng tho thun; nu khng tho thun c th yu cu To n gii quyt./.

Gio trnh Phap lut ai cng

Cu hi
1) Cc nguyn tc c bn ca Lut hn nhn v gia nh? 2) Nhng ni dung c bn ca Lut hn nhn v gia nh?

Ti liu tham kho


1) Lut hn nhn v gia nh nm 200.

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 14: NGNH LUT THNG MI

I- NH NGHA
Lut Thng mi l tng th cc quy phm php lut do nh nc ban hnh v bo m thc hin, iu chnh cc quan h x hi pht sinh trong qu trnh t chc, qun l v hot ng sn xut kinh doanh gia cc doanh nghip vi nhau, v gia cc doanh nghip vi cc c quan qun l nh nc.

II- I TNG IU CHNH CA LUT THNG MI


Lut Thng mi iu chnh nhng mi quan h sau: Quan h pht sinh gia c quan qun l nh nc v kinh t vi cc doanh nghip. Quan h kinh t pht sinh trong qu trnh hot ng sn xut kinh doanh gia cc doanh nghip nhm mc ch sn xut kinh doanh. Quan h kinh t pht sinh trong ni b doanh nghip nh quan h gia tng cng ty v cc n v thnh vin ca n, quan h gia cng ty v cc thnh vin cng ty, gia cc phn xng, i sn xut ca doanh nghip . . . .

III- CH TH CA LUT THNG MI


Ch th ca Lut Thng mi l cc bn tham gia cc mi quan h do Lut Thng mi iu chnh. Trong nn kinh t hng ho nhiu thnh phn hin nay, ch th ca Lut Thng mi khng phi ch c c quan qun l kinh t v cc t chc kinh t, m cn thy nhng t chc, n v, c nhn cng c th tr thnh ch th ca Lut Thng mi , nu tho mn nhng iu kin do php lut quy nh. V d: t nhn c ng k kinh doanh, cc t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, v.v. . . .

IV- MT S CH NH CH YU CA LUT THNG MI HIN NAY


1- Ch nh v t chc cc loi hnh doanh nghip a) Doanh nghip Nh nc: Doanh nghip nh nc l t chc kinh t do Nh nc u t vn, thnh lp v t chc qun l, hot ng kinh doanh hoc hot ng cng ch, nhm thc hin cc mc tiu kinh t - x hi do Nh nc giao.

Gio trnh Phap lut ai cng

Doanh nghip nh nc c t cch php nhn, c cc quyn v ngha v dn s, t chu trch nhim v ton b hot ng, kinh doanh trong phm vi s vn do doanh nghip qun l. Doanh nghip nh nc c tn gi, c con du ring v c tr s chnh trn lnh th Vit Nam. b) Doanh nghip t nhn Doanh nghip t nhn l doanh nghip do mt c nhn lm ch v t chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v mi hot ng ca doanh nghip. * Qun l doanh nghip: Ch doanh nghip t nhn c ton quyn quyt nh i vi tt c hot ng kinh doanh ca doanh nghip; c ton quyn quyt nh vic s dng li nhun sau khi np thu v thc hin cc ngha v ti chnh khc theo quy nh ca php lut. Ch doanh nghip t nhn c th trc tip hoc thu ngi khc qun l, iu hnh hot ng kinh doanh. Trng hp thu ngi khc lm Gim c qun l doanh nghip, th ch doanh nghip t nhn phi khai bo vi c quan ng k kinh doanh v vn phi chu trch nhim v mi hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Ch doanh nghip t nhn l nguyn n, b n hoc ngi c quyn, ngha v v li ch lin quan trc Trng ti hoc To n trong cc tranh chp lin quan n doanh nghip. Ch doanh nghip t nhn l i din theo php lut ca doanh nghip.

c) Cng ty c1) Cng ty trch nhim hu hn Cng ty trch nhim hu hn l doanh nghip, trong : Thnh vin chu trch nhim v cc khon n v cc ngha v ti sn khc ca doanh nghip trong phm vi s vn cam kt gp vo doanh nghip; Phn vn gp ca thnh vin ch c chuyn nhng theo quy nh ca php lut; Thnh vin c th l t chc, c nhn; s lng thnh vin khng vt qu nm mi. Cng ty trch nhim hu hn khng c quyn pht hnh c phiu. Cng ty trch nhim hu hn c t cch php nhn k t ngy c cp giy chng nhn ng k kinh doanh.

* Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin:

Gio trnh Phap lut ai cng

Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin l doanh nghip do mt t chc lm ch s hu (sau y gi l ch s hu cng ty); ch s hu chu trch nhim v cc khon n v cc ngha v ti sn khc ca doanh nghip trong phm vi s vn iu l ca doanh nghip. Ch s hu cng ty c quyn chuyn nhng ton b hoc mt phn vn iu l ca cng ty cho t chc, c nhn khc. Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin khng c quyn pht hnh c phiu. Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin c t cch php nhn k t ngy c cp giy chng nhn ng k kinh doanh.

c2) Cng ty c phn Cng ty c phn l doanh nghip, trong : Vn iu l c chia thnh nhiu phn bng nhau gi l c phn; C ng ch chu trch nhim v n v cc ngha v ti sn khc ca doanh nghip trong phm vi s vn gp vo doanh nghip; C ng c quyn t do chuyn nhng c phn ca mnh cho ngi khc, tr mt s trng hp php lut quy nh khng c chuyn nhng c phn cho ngi khc; C ng c th l t chc, c nhn; s lng c ng ti thiu l ba v khng hn ch s lng ti a.

Cng ty c phn c quyn pht hnh chng khon ra cng chng theo quy nh ca php lut v chng khon. Cng ty c phn c t cch php nhn k t ngy c cp giy chng nhn ng k kinh doanh.

c3) Cng ty hp danh Cng ty hp danh l doanh nghip, trong : Phi c t nht hai thnh vin hp danh; ngoi cc thnh vin hp danh, c th c thnh vin gp vn; Thnh vin hp danh phi l c nhn, c trnh chuyn mn v uy tn ngh nghip v phi chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v cc ngha v ca cng ty; Thnh vin gp vn ch chu trch nhim v cc khon n ca cng ty trong phm vi s vn gp vo cng ty.

Gio trnh Phap lut ai cng

Cng ty hp danh khng c pht hnh bt k loi chng khon no.

d) Doanh nghip c vn u t nc ngoi Doanh nghip c vn u t nc ngoi gm doanh nghip lin doanh, doanh nghip 100% vn u t nc ngoi. d1) Doanh nghip lin doanh Doanh nghip lin doanh l doanh nghip do hai bn hoc nhiu bn hp tc thnh lp ti Vit Nam trn c s hp ng lin doanh hoc hip nh k gia Chnh ph nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam v Chnh ph nc ngoi hoc l doanh nghip do doanh nghip c vn u t nc ngoi hp tc vi doanh nghip Vit Nam hoc do doanh nghip lin doanh hp tc vi nh u t nc ngoi trn c s hp ng lin doanh. Hai bn" l Bn Vit Nam v Bn nc ngoi. Nhiu bn" l Bn Vit Nam v cc Bn nc ngoi hoc Bn nc ngoi v cc Bn Vit Nam hoc cc Bn Vit Nam v cc Bn nc ngoi. Doanh nghip lin doanh c thnh lp theo hnh thc cng ty trch nhim hu hn, c t cch php nhn theo php lut Vit Nam. Cc bn chia li nhun v chu ri ro ca doanh nghip lin doanh theo t l gp vn ca mi bn, tr trng hp cc bn c tho thun khc quy nh trong hp ng lin doanh. Hi ng qun tr l c quan lnh o ca doanh nghip lin doanh, gm i din ca cc bn tham gia doanh nghip lin doanh.

d2) Doanh nghip 100% vn u t nc ngoi Doanh nghip 100% vn u t nc ngoi l doanh nghip do nh u t nc ngoi u t 100% vn ti Vit Nam. Doanh nghip 100% vn u t nc ngoi c thnh lp theo hnh thc cng ty trch nhim hu hn, c t cch php nhn theo php lut Vit Nam. Doanh nghip 100% vn u t nc ngoi c hp tc vi doanh nghip Vit Nam thnh lp doanh nghip lin doanh. i vi c s kinh t quan trng do Chnh ph quyt nh, cc doanh nghip Vit Nam trn c s tho thun vi ch doanh nghip, c mua li mt phn vn ca doanh nghip hnh thnh doanh nghip lin doanh.

Gio trnh Phap lut ai cng

Thi hn hot ng ca doanh nghip c vn u t nc ngoi c ghi trong Giy php u t i vi tng d n theo quy nh ca Chnh ph, nhng khng qu 50 nm. Cn c vo quy nh ca U ban thng v Quc hi, Chnh ph quyt nh thi hn di hn i vi tng d n, nhng ti a khng qu 70 nm.

2- Ch nh v ph sn doanh nghip * Mt s thut ng php l Doanh nghip ang lm vo tnh trng ph sn l doanh nghip gp kh khn hoc b thua l trong hot ng kinh doanh sau khi p dng cc bin php ti chnh cn thit m vn mt kh nng thanh ton n n hn. Ch n c bo m l ch n c khon n c bo m bng ti sn ca doanh nghip mc n. Ch n c bo m mt phn l ch n c khon n c bo m bng ti sn ca doanh nghip mc n m gi tr ti sn bo m t hn khon n . Ch n khng c bo m l ch n c khon n khng c bo m bng ti sn ca doanh nghip mc n. i din hp php ca doanh nghip l ngi c ch s hu doanh nghip u quyn theo qui nh ca php lut. * C quan c thm quyn gii quyt yu cu tuyn b ph sn doanh nghip: 1- To n nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng (sau y gi chung l To n), To n nhn dn ti cao l c quan c thm quyn gii quyt yu cu tuyn b ph sn doanh nghip. 2- Phng thi hnh n thuc S T php, Cc qun l thi hnh n dn s thuc B T php l c quan c thm quyn thi hnh quyt nh tuyn b ph sn doanh nghip. * Ch th c quyn yu cu gii quyt vic tuyn b ph sn doanh nghip: Sau thi hn ba mi ngy, k t ngy gi giy i n n hn m khng c doanh nghip thanh ton n, ch n khng c bo m v ch n c bo m mt phn c quyn np n n To n ni t tr s chnh ca doanh nghip yu cu gii quyt vic tuyn b ph sn doanh nghip. Trong trng hp doanh nghip khng tr c lng ngi lao ng ba thng lin tip, th i din cng on hoc i din ngi lao ng ni cha c t chc cng on c quyn np n n To n ni doanh nghip t tr s chnh yu cu gii quyt vic tuyn b ph sn doanh nghip. Trong trng hp thc hin cc bin php khc phc kh khn v ti chnh thanh ton cc khon n n hn, k c hon n m doanh nghip vn khng thot khi tnh trng mt kh nng thanh ton cc khon n n hn, th ch doanh nghip hoc i

Gio trnh Phap lut ai cng

din hp php ca doanh nghip phi np n n To n ni t tr s chnh ca doanh nghip yu cu gii quyt vic tuyn b ph sn doanh nghip. 3- Ch nh v hp ng kinh t * Khi nim Hp ng kinh t l s tho thun bng vn bn, ti liu giao dch gia cc bn k kt v vic thc hin cng vic sn xut, trao i hng ho, dch v, nghin cu, ng dng tin b khoa hc - k thut v cc tho thun khc c mc ch kinh doanh vi s quy nh r rng quyn v ngha v ca mi bn xy dng v thc hin k hoch ca mnh. * Ch th k kt hp ng kinh t Hp ng kinh t c k kt gia cc bn sau y: a) Php nhn vi php nhn; b) Php nhn vi c nhn c ng k kinh doanh theo quy nh ca php lut. * Cc nguyn tc k kt hp ng kinh t Hp ng kinh t c k kt theo nguyn tc t nguyn, cng c li, bnh ng v quyn v ngha v, trc tip chu trch nhim ti sn v khng tri php lut./.

Cu hi
1) i tng iu chnh ca Lut thng mi? 2) Mt s ch nh ch yu ca Lut thng mi?

Ti liu tham kho


1) Lut Thng mi - 2005; 2) Lut Doanh nghip - 2005; 3) Lut u t 2005.

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 15: NGNH LUT LAO NG

I- I TNG IU CHNH CA LUT LAO NG


i tng iu chnh ca Lut lao ng l mi quan h x hi pht sinh gia mt bn l ngi lao ng lm cng n lng vi mt bn l c nhn hoc t chc s dng, thu mn c tr cng cho ngi lao ng v cc quan h khc c lin quan chc ch hoc pht sinh trong t quan h lao ng . Nh vy, i tng iu chnh ca Lut lao ng bao gm hai nhm quan h x hi : - Quan h lao ng; - Cc quan h lin quan n quan h lao ng (pht sinh trong qu trnh s dng lao ng). a) Quan h lao ng: Quan h lao ng l quan h gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng pht sinh trong qu trnh tuyn chn v s dng sc lao ng ca ngi lao ng. Ch th ca quan h lao ng l ngi s dng lao ng v ngi lao ng: Ngi lao ng l ngi t nht 15 tui, c kh nng lao ng v c giao kt hp ng lao ng (ngoi tr nhng ngnh ngh c bit do B LTB & XH quy nh th c nhn tr em di 15 tui vo lm); Ngi s dng lao ng c th l c nhn (nu l c nhn th t nht phi 18 tui), cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t, t chc nc ngoi ti Vit Nam, c quan Nh nc v.v. . . .

iu 1 B lut Lao ng nc ta quy nh : B lut lao ng iu chnh quan h lao ng gia ngi lao ng lm cng n lng vi ngi s dng lao ng v cc quan h lao ng lin quan trc tip vi quan h lao ng. y l loi quan h lao ng tiu biu v cng l hnh thc s dng lao ng ch yu, ph bin trong nn kinh t th trng. Nh vy, khc vi quan h lao ng lm cng n lng do Lut lao ng iu chnh, quan h lao ng ca cn b, cng chc lm vic trong b my Nh nc c nhng nt c trng khc bit, v vy quan h lao ng ny trc ht do Lut hnh chnh iu chnh. Tuy nhin, di gc l mt quan h s dng lao ng, Lut lao ng cng iu chnh cc quan h lao ng ca cn b, cng chc trong phm vi ph hp. iu 4 B lut lao ng quy nh: Ch lao ng i vi cng chc, vin chc Nh nc, ngi gi cc chc v c bu, c hoc b nhim, ngi thuc lc lng qun i nhn dn, cng an nhn dn, ngi thuc cc on th nhn dn, cc t chc chnh tr, x hi

Gio trnh Phap lut ai cng

khc v x vin hp tc x do cc vn bn php lut khc quy nh nhng ty tng i tng m c p dng mt s uy nh trong B lut ny. b) Cc quan h lin quan n quan h lao ng Ngoi quan h lao ng lm cng n lng l quan h ch yu, Lut lao ng cn iu chnh mt s quan h x hi khc c lin quan cht ch vi quan h lao ng. Nhng quan h bao gm : - Quan h v vic lm; - Quan h hc ngh; - Quan h v bi thng thit hi; - Quan h v bo him x hi; - Quan h gia ngi s dng lao ng vi t chc Cng on, i din ca tp th ngi lao ng; - Quan h v gii quyt cc tranh chp lao ng v cc cuc nh cng; - Quan h v qun l lao ng.

II- CC NGUYN TC C BN CA LUT LAO NG


Nguyn tc c bn ca Lut lao ng l nhng nguyn l, t tng ch o qun trit v xuyn sut ton b h thng cc quy phm php lut lao ng trong vic iu chnh cc quan h x hi v s dng lao ng. Ni dung cc nguyn tc c bn ca Lut lao ng th hin quan im, ng li, chnh sch ca ng, Nh nc ta v lnh vc lao ng. Cc nguyn tc c bn ca Lut Lao ng gm: a) Nguyn tc bo v ngi lao ng: Nguyn tc bo v ngi lao ng bao gm cc ni dung sau y: m bo quyn t do la chn vic lm, ngh nghip, khng b phn bit i x ca ngi lao ng; Tr lng (tin cng) theo tha thun; Thc hin bo h lao ng i vi ngi lao ng; m bo quyn c ngh ngi ca ngi lao ng; Tn trng quyn i din ca tp th lao ng; Thc hin bo him x hi i vi ngi lao ng;

Gio trnh Phap lut ai cng

b) Nguyn tc bo v quyn v li ch hp php ca ngi s dng lao ng: Ngi s dng lao ng trong bt k thnh phn kinh t no cng c quyn tuyn chn lao ng, quyn tng hoc gim lao ng ph hp nhu cu sn xut, kinh doanh, quyn ban hnh ni quy v cc quy ch lao ng, c quyn khen thng, k lut, chm dt hp ng lao ng v.v... theo quy nh ca php lut. Nu ti sn ca ngi s dng lao ng b ngi lao ng lm thit hi th h c quyn yu cu c bi thng. Ngi s dng lao ng cng c quyn phi hp vi t chc Cng on trong qu trnh s dng lao ng qun l lao ng dn ch v hiu qu; c quyn thng lng v k kt tha c lao ng tp th trong n v cho ph hp vi tnh hnh sn xut, kinh doanh v kh nng kinh t, ti chnh ca n v mnh (xem chng V B lut lao ng). Trong qu trnh hot ng, ngi s dng lao ng c quyn tham gia cc t chc ca ngi s dng lao ng. Nu cc quyn, li ch hp php ca h b xm phm th h c quyn yu cu c quan c thm quyn bo v cho mnh. c) Nguyn tc kt hp hi ha gia chnh sch kinh t v chnh sch x hi.

III- NHNG NI DUNG C BN CA LUT LAO NG


1) Vic lm

Mi hot ng lao ng to ra ngun thu nhp, khng b php lut cm u c tha nhn l vic lm. Gii quyt vic lm, bo m cho mi ngi c kh nng lao ng u c c hi c vic lm l trch nhim ca Nh nc, ca cc doanh nghip v ton x hi.
2) Hc ngh

Mi ngi c quyn t do la chn ngh v ni hc ngh ph hp vi nhu cu vic lm ca mnh. Doanh nghip, t chc v c nhn c iu kin theo quy nh ca php lut c m c s dy ngh. Chnh ph ban hnh quy nh v vic m cc c s dy ngh.
3) Hp ng lao ng

Hp ng lao ng l s tho thun gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng v vic lm c tr cng, iu kin lao ng, quyn v ngha v ca mi bn trong quan h lao ng. Hp ng lao ng phi c nhng ni dung ch yu sau y: cng vic phi lm, thi gi lm vic, thi gi ngh ngi, tin lng, a im lm vic, thi hn hp ng, iu kin v an ton lao ng, v sinh lao ng v bo him x hi i vi ngi lao ng.
4) Tho c lao ng tp th

Gio trnh Phap lut ai cng

Tho c lao ng tp th (gi tt l tho c tp th) l vn bn tho thun gia tp th lao ng v ngi s dng lao ng v cc iu kin lao ng v s dng lao ng, quyn li v ngha v ca hai bn trong quan h lao ng. Tho c tp th do i din ca tp th lao ng v ngi s dng lao ng thng lng v k kt theo nguyn tc t nguyn, bnh ng v cng khai. Ni dung tho c tp th khng c tri vi cc quy nh ca php lut lao ng v php lut khc. Nh nc khuyn khch vic k kt tho c tp th vi nhng quy nh c li hn cho ngi lao ng so vi quy nh ca php lut lao ng.
5) Tin lng

Tin lng ca ngi lao ng do hai bn tho thun trong hp ng lao ng v c tr theo nng sut lao ng, cht lng v hiu qu cng vic. Mc lng ca ngi lao ng khng c thp hn mc lng ti thiu do Nh nc quy nh. 6) Thi gi lm vic, thi gi ngh ngi; 7) K lut lao ng, trch nhim vt cht; 8) An ton lao ng, v sinh lao ng; 9) Nhng quy nh ring i vi lao ng n; 10) Nhng quy nh ring i vi lao ng cha thnh nin, lao ng l ngi cao tui; lao ng l ngi tn tt, lao ng c trnh chuyn mn k thut cao; 11) Lao ng c yu t nc ngoi; 12) Bo him x hi; 13) Cng on; 14) Gii quyt tranh chp lao ng; 15) Qun l nh nc v lao ng; 16) Thanh tra Nh nc v lao ng, x pht vi phm php lut lao ng./.

Gio trnh Phap lut ai cng

Cu hi
1) i tng iu chnh ca Lut lao ng? 2) Cc nguyn tc c bn ca Lut lao ng?

Ti liu tham kho


1) B lut Lao ng nm 1994 c sa i, b sung nm 2002, nm 2006 v nm 2007; 2) Lut bo him x hi nm 2006.

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 16: NGNH LUT T AI

I- KHI NIM V CC NGUYN TC C BN CA LUT T AI


1. Khi nim Lut t ai l mt ngnh lut trong h thng php lut nc ta, iu chnh cc mi quan h x hi lin quan ti vic s hu, qun l v s dng t Vit Nam.

2. Cc nguyn tc c bn ca Lut t ai Nguyn tc t ai thuc s hu c bit ca Nh nc. Nguyn tc Nh nc thng nht qun l ton b t ai theo quy hoch v php lut. Nguyn tc s dng t ai hp l v tit kim. Nguyn tc c bit u i i vi t nng nghip. Nguyn tc ci to v bi b t. Php lut nghim cm vic ln chim t ai, chuyn quyn s dng t tri php, s dng t khng ng mc ch c giao, hu hoi t.

3. Tm hiu mt s thut ng Nh nc giao t l vic Nh nc trao quyn s dng t bng quyt nh hnh chnh cho i tng c nhu cu s dng t. Nh nc cho thu t l vic Nh nc trao quyn s dng t bng hp ng cho i tng c nhu cu s dng t. Nh nc cng nhn quyn s dng t i vi ngi ang s dng t n nh l vic Nh nc cp giy chng nhn quyn s dng t ln u cho ngi . Nhn chuyn quyn s dng t l vic xc lp quyn s dng t do c ngi khc chuyn quyn s dng t theo quy nh ca php lut thng qua cc hnh thc chuyn i, chuyn nhng, tha k, tng cho quyn s dng t hoc gp vn bng quyn s dng t m hnh thnh php nhn mi.

Gio trnh Phap lut ai cng

Thu hi t l vic Nh nc ra quyt nh hnh chnh thu li quyn s dng t hoc thu li t giao cho t chc, U ban nhn dn x, phng, th trn qun l theo quy nh ca Lut t ai. Bi thng khi Nh nc thu hi t l vic Nh nc tr li gi tr quyn s dng t i vi din tch t b thu hi cho ngi b thu hi t. H tr khi Nh nc thu hi t l vic Nh nc gip ngi b thu hi t thng qua o to ngh mi, b tr vic lm mi, cp kinh ph di di n a im mi. H s a gii hnh chnh l h s phc v qun l nh nc i vi a gii hnh chnh. Bn a gii hnh chnh l bn th hin cc mc a gii hnh chnh v cc yu t a vt, a hnh c lin quan n mc a gii hnh chnh. Bn hnh chnh l bn th hin ranh gii cc n v hnh chnh km theo a danh v mt s yu t chnh v t nhin, kinh t, x hi. Tha t l phn din tch t c gii hn bi ranh gii xc nh trn thc a hoc c m t trn h s. H s a chnh l h s phc v qun l nh nc i vi vic s dng t. Bn a chnh l bn th hin cc tha t v cc yu t a l c lin quan, lp theo n v hnh chnh x, phng, th trn, c c quan nh nc c thm quyn xc nhn. S a chnh l s c lp cho tng n v x, phng, th trn ghi ngi s dng t v cc thng tin v s dng t ca ngi . S mc k t ai l s c lp cho tng n v x, phng, th trn ghi cc tha t v cc thng tin v tha t . S theo di bin ng t ai l s c lp theo di cc trng hp c thay i trong s dng t gm thay i kch thc v hnh dng tha t, ngi s dng t, mc ch s dng t, thi hn s dng t, quyn v ngha v ca ngi s dng t. Bn hin trng s dng t l bn th hin s phn b cc loi t ti mt thi im xc nh, c lp theo n v hnh chnh. Bn quy hoch s dng t l bn c lp ti thi im u k quy hoch, th hin s phn b cc loi t ti thi im cui k quy hoch. ng k quyn s dng t l vic ghi nhn quyn s dng t hp php i vi mt tha t xc nh vo h s a chnh nhm xc lp quyn v ngha v ca ngi s dng t.

Gio trnh Phap lut ai cng

Giy chng nhn quyn s dng t l giy chng nhn do c quan nh nc c thm quyn cp cho ngi s dng t bo h quyn v li ch hp php ca ngi s dng t. Thng k t ai l vic Nh nc tng hp, nh gi trn h s a chnh v hin trng s dng t ti thi im thng k v tnh hnh bin ng t ai gia hai ln thng k. Kim k t ai l vic Nh nc tng hp, nh gi trn h s a chnh v trn thc a v hin trng s dng t ti thi im kim k v tnh hnh bin ng t ai gia hai ln kim k. Gi tr quyn s dng t l gi tr bng tin ca quyn s dng t i vi mt din tch t xc nh trong thi hn s dng t xc nh. Tin s dng t l s tin m ngi s dng t phi tr trong trng hp c Nh nc giao t c thu tin s dng t i vi mt din tch t xc nh. Tranh chp t ai l tranh chp v quyn v ngha v ca ngi s dng t gia hai hoc nhiu bn trong quan h t ai. Hy hoi t l hnh vi lm bin dng a hnh, lm suy gim cht lng t, gy nhim t lm mt hoc gim kh nng s dng t theo mc ch c xc nh. T chc s nghip cng l t chc do cc c quan c thm quyn ca Nh nc, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi thnh lp, c chc nng thc hin cc hot ng dch v cng do ngn sch nh nc chi tr.

II- MT S NI DUNG C BN CA LUT T AI


1. S hu t ai t ai thuc s hu ton dn do Nh nc i din ch s hu. Nh nc thc hin quyn nh ot i vi t ai nh sau: a) Quyt nh mc ch s dng t thng qua vic quyt nh, xt duyt quy hoch s dng t, k hoch s dng t (sau y gi chung l quy hoch, k hoch s dng t); b) Quy nh v hn mc giao t v thi hn s dng t; c) Quyt nh giao t, cho thu t, thu hi t, cho php chuyn mc ch s dng t; d) nh gi t.

Gio trnh Phap lut ai cng

Nh nc thc hin quyn iu tit cc ngun li t t ai thng qua cc chnh sch ti chnh v t ai nh sau: a) Thu tin s dng t, tin thu t; b) Thu thu s dng t, thu thu nhp t chuyn quyn s dng t; c) iu tit phn gi tr tng thm t t m khng do u t ca ngi s dng t mang li. Nh nc trao quyn s dng t cho ngi s dng t thng qua hnh thc giao t, cho thu t, cng nhn quyn s dng t i vi ngi ang s dng t n nh; quy nh quyn v ngha v ca ngi s dng t.

2. Giao t, cho thu t Nh nc giao t cho cc t chc kinh t, n v v trang nhn dn, c quan nh nc, t chc chnh tr, x hi (gi chung l t chc), h gia nh v c nhn s dng n nh lu di di hnh thc giao t khng thu tin s dng t v giao t c thu tin s dng t. Nh nc cn cho t chc, h gia nh, c nhn thu t. T chc, h gia nh v c nhn c Nh nc giao t, cho thu t, nhn quyn s dng t t ngi khc gi chung l ngi s dng t. Nh nc cho t chc, c nhn nc ngoi thu t. Nh nc khng tha nhn vic i li t giao cho ngi khc s dng trong qu trnh thc hin chnh sch t ai ca Nh nc Vit Nam dn ch cng ho, Chnh ph cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam v Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam.

3. Qun l Nh nc v t ai Chnh ph thng nht qun l Nh nc v t ai trong c nc. U ban Nhn dn cc cp thc hin qun l Nh nc v t ai trong a phng mnh theo thm quyn c quy nh ti Lut ny. Th trng c quan qun l t ai Trung ng chu trch nhim trc Chnh ph, Th trng c quan qun l t ai a phng chu trch nhim trc U ban nhn dn cng cp trong vic qun l Nh nc v t ai.

4. Phn loi t Cn c vo mc ch s dng, t ai c phn loi nh sau:

Gio trnh Phap lut ai cng

1. Nhm t nng nghip bao gm cc loi t: a) t trng cy hng nm gm t trng la, t ng c dng vo chn nui, t trng cy hng nm khc; b) t trng cy lu nm; c) t rng sn xut; d) t rng phng h; ) t rng c dng; e) t nui trng thu sn; g) t lm mui; h) t nng nghip khc theo quy nh ca Chnh ph;

2. Nhm t phi nng nghip bao gm cc loi t: a) t gm t ti nng thn, t ti th; b) t xy dng tr s c quan, xy dng cng trnh s nghip; c) t s dng vo mc ch quc phng, an ninh; d) t sn xut, kinh doanh phi nng nghip gm t xy dng khu cng nghip; t lm mt bng xy dng c s sn xut, kinh doanh; t s dng cho hot ng khong sn; t sn xut vt liu xy dng, lm gm; ) t s dng vo mc ch cng cng gm t giao thng, thu li; t xy dng cc cng trnh vn ho, y t, gio dc v o to, th dc th thao phc v li ch cng cng; t c di tch lch s - vn ho, danh lam thng cnh; t xy dng cc cng trnh cng cng khc theo quy nh ca Chnh ph; e) t do cc c s tn gio s dng; g) t c cng trnh l nh, n, miu, am, t ng, nh th h; h) t lm ngha trang, ngha a; i) t sng, ngi, knh, rch, sui v mt nc chuyn dng; k) t phi nng nghip khc theo quy nh ca Chnh ph;

3. Nhm t cha s dng bao gm cc loi t cha xc nh mc ch s dng.

Gio trnh Phap lut ai cng

5. Chuyn i, chuyn nhng quyn s dng t Th tc chuyn i quyn s dng t nng thn lm ti U ban nhn dn x; th lm ti U ban nhn dn huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh. Th tc chuyn nhng quyn s dng t (c nng thn v th) lm ti U ban nhn dn cp huyn. Khng c chuyn quyn s dng t trong nhng trng hp sau y: 1- t s dng khng c giy t hp php; 2- t giao cho cc t chc m php lut quy nh khng c chuyn quyn s dng; 3- t ang c tranh chp.

6. Tranh chp t ai 1) Nh nc khuyn khch vic ho gii cc tranh chp t ai trong nhn dn. U ban nhn dn x, phng, th trn c trch nhim phi hp vi Mt trn T quc Vit Nam, Hi Nng dn, cc t chc thnh vin khc ca Mt trn, cc t chc x hi khc, t chc kinh t c s v cng dn ho gii cc tranh chp t ai. 2) Cc tranh chp v quyn s dng t m ngi s dng t khng c giy chng nhn ca c quan Nh nc c thm quyn th do U ban nhn dn gii quyt theo quy nh sau y: - U ban nhn dn huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh gii quyt cc tranh chp gia c nhn, h gia nh vi nhau, gia c nhn, h gia nh vi t chc, gia t chc vi t chc nu cc t chc thuc quyn qun l ca mnh; - U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng gii quyt cc tranh chp gia t chc vi t chc, gia t chc vi h gia nh, c nhn nu t chc thuc quyn qun l ca mnh hoc ca Trung ng; - Trong trng hp khng ng vi quyt nh ca U ban nhn dn gii quyt tranh chp, ng s c quyn khiu ni ln c quan hnh chnh Nh nc cp trn. Quyt nh ca c quan hnh chnh Nh nc cp trn trc tip c hiu lc thi hnh. 3) Cc tranh chp v quyn s dng t m ngi s dng t c giy chng nhn ca c quan Nh nc c thm quyn v tranh chp v ti sn gn lin vi vic s dng t th do To n gii quyt./.

Gio trnh Phap lut ai cng

Cu hi
1) Cc nguyn tc c bn ca Lut t ai? 2) Nhng ni dung c bn ca Lut t ai?

Ti liu tham kho


1) Lut t ai nm 2003; 2) Ngh nh 181/2004/N-CP v thi hnh Lut t ai.

Gio trnh Phap lut ai cng

TI LIU THAM KHO


Vn bn quy phm php lut 1. Hin php 1992 (c sa i, b sung nm 2001); 2. B lut lao ng - 1994 (c sa i, b sung nm 2002); 3. B lut hnh s - 1999; 4. B lut dn s - 2005; 5. B lut t tng dn s nm 2004; 6. Lut T chc Quc hi - 2001; 7. Lut T chc Chnh ph -2001; 8. Lut T chc To n nhn dn- 2002; 9. Lut T chc Vin Kim st nhn dn- 2002; 10. Lut T chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn nm 2003; 11. Lut ban hnh vn bn quy phm php lut nm 1996 (c sa i, b sung nm 2002); 12. Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca HND v UBND nm 2004; 13. Lut hn nhn v gia nh l Lut hn nhn v gia nh -2000; 14. Lut t ai nm 2003; 15. Php lnh x l vi phm hnh chnh - 2002; 16. Php lnh thi hnh n dn s nm 2004.

Sch, gio trnh 1. Cc ngnh lut trong h thng php lut Vit Nam - Hong Phc Hip v L Hng Sn - NXB. Gio Dc - 2001. 2. Gio trnh Lut Dn s - Ts. Nguyn Ngc in - Khoa Lut - H. Cn Th - 2003; 3. Gio trnh Lut hnh chnh Vit Nam 1 - TS. Phan Trung Hin - Khoa Lut - i hc Cn Th 2/2009;

Gio trnh Phap lut ai cng

4. Gio trnh Lut Hn nhn v gia nh - Ts. Nguyn Ngc in - Khoa Lut - H. Cn Th - 2001; 5. Gio trnh Lut Lao ng Vit Nam - Dng Kim Th Nguyn v ThS. Dip Thnh Nguyn - Khoa Lut - i hc Cn Th - 2003; 6. Gio trnh Lut t tng hnh chnh Vit Nam - ThS. Dip Thnh Nguyn - Khoa Lut - i hc Cn Th - 2003; 7. Php lut i cng - Ths. Nguyn Xun Linh - Nh xut bn Thng k - 1999; 8. Ti liu bi dng v Qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin, phn Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia - 2001; 9. Tp bi ging Lut thng mi - Khoa Lut - i hc Cn Th - 2001.

Gio trnh Phap lut ai cng

PH LC 01: NI DUNG CA VN BN QUY PHM PHP LUT8

iu 11. Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi


1. Quc hi lm Hin php v sa i Hin php. Vic son tho, thng qua, cng b Hin php, sa i Hin php v th tc, trnh t gii thch Hin php do Quc hi quy nh. 2. Lut ca Quc hi quy nh cc vn c bn thuc lnh vc kinh t, x hi, quc phng, an ninh, ti chnh, tin t, ngn sch, thu, dn tc, tn gio, vn ho, gio dc, y t, khoa hc, cng ngh, mi trng, i ngoi, t chc v hot ng ca b my nh nc, ch cng v, cn b, cng chc, quyn v ngha v ca cng dn. 3. Ngh quyt ca Quc hi c ban hnh quyt nh nhim v pht trin kinh t - x hi; d ton ngn sch nh nc v phn b ngn sch trung ng; iu chnh ngn sch nh nc; ph chun quyt ton ngn sch nh nc; quy nh ch lm vic ca Quc hi, U ban thng v Quc hi, Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi, on i biu Quc hi, i biu Quc hi; ph chun iu c quc t v quyt nh cc vn khc thuc thm quyn ca Quc hi.

iu 12. Php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi


1. Php lnh ca y ban thng v Quc hi quy nh nhng vn c Quc hi giao, sau mt thi gian thc hin trnh Quc hi xem xt, quyt nh ban hnh lut. 2. Ngh quyt ca U ban thng v Quc hi c ban hnh gii thch Hin php, lut, php lnh; hng dn hot ng ca Hi ng nhn dn; quyt nh tuyn b tnh trng chin tranh, tng ng vin hoc ng vin cc b; ban b tnh trng khn cp trong c nc hoc tng a phng v quyt nh nhng vn khc thuc thm quyn ca U ban thng v Quc hi.

iu 13. Lnh, quyt nh ca Ch tch nc


Lnh, quyt nh ca Ch tch nc c ban hnh thc hin nhim v, quyn hn ca Ch tch nc do Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi quy nh.

Theo Chng II, Lut ban hnh vn bn QPPL s 17/2008, c hiu lc ngy 01/01/2009, v Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, y ban nhn dn 3/12/2004.

Gio trnh Phap lut ai cng

iu 14. Ngh nh ca Chnh ph


Ngh nh ca Chnh ph c ban hnh quy nh cc vn sau y: 1. Quy nh chi tit thi hnh lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi, lnh, quyt nh ca Ch tch nc; 2. Quy nh cc bin php c th thc hin chnh sch kinh t, x hi, quc phng, an ninh, ti chnh, tin t, ngn sch, thu, dn tc, tn gio, vn ho, gio dc, y t, khoa hc, cng ngh, mi trng, i ngoi, ch cng v, cn b, cng chc, quyn, ngha v ca cng dn v cc vn khc thuc thm quyn qun l, iu hnh ca Chnh ph; 3. Quy nh nhim v, quyn hn, t chc b my ca cc b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph v cc c quan khc thuc thm quyn ca Chnh ph; 4. Quy nh nhng vn cn thit nhng cha iu kin xy dng thnh lut hoc php lnh p ng yu cu qun l nh nc, qun l kinh t, qun l x hi. Vic ban hnh ngh nh ny phi c s ng ca y ban thng v Quc hi.

iu 15. Quyt nh ca Th tng Chnh ph


Quyt nh ca Th tng Chnh ph c ban hnh quy nh cc vn sau y: 1. Bin php lnh o, iu hnh hot ng ca Chnh ph v h thng hnh chnh nh nc t trung ng n c s; ch lm vic vi cc thnh vin Chnh ph, Ch tch U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng v cc vn khc thuc thm quyn ca Th tng Chnh ph; 2. Bin php ch o, phi hp hot ng ca cc thnh vin Chnh ph; kim tra hot ng ca cc b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph, U ban nhn dn cc cp trong vic thc hin ch trng, chnh sch, php lut ca Nh nc.

iu 16. Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang b


Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang b c ban hnh quy nh cc vn sau y: 1. Quy nh chi tit thi hnh lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi, lnh, quyt nh ca Ch tch nc, ngh nh ca Chnh ph, quyt nh ca Th tng Chnh ph; 2. Quy nh v quy trnh, quy chun k thut, nh mc kinh t - k thut ca ngnh, lnh vc do mnh ph trch; 3. Quy nh bin php thc hin chc nng qun l ngnh, lnh vc do mnh ph trch v nhng vn khc do Chnh ph giao.

Gio trnh Phap lut ai cng

iu 17. Ngh quyt ca Hi ng Thm phn Ta n nhn dn ti cao


Ngh quyt ca Hi ng Thm phn Ta n nhn dn ti cao c ban hnh hng dn cc Ta n p dng thng nht php lut.

iu 18. Thng t ca Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao
1. Thng t ca Chnh n To n nhn dn ti cao c ban hnh thc hin vic qun l cc To n nhn dn a phng v To n qun s v t chc; quy nh nhng vn khc thuc thm quyn ca Chnh n To n nhn dn ti cao. 2. Thng t ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao c ban hnh quy nh cc bin php bo m vic thc hin nhim v, quyn hn ca Vin kim st nhn dn a phng, Vin kim st qun s; quy nh nhng vn khc thuc thm quyn ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao.

iu 19. Quyt nh ca Tng Kim ton Nh nc


Quyt nh ca Tng Kim ton Nh nc c ban hnh quy nh, hng dn cc chun mc kim ton nh nc; quy nh c th quy trnh kim ton, h s kim ton.

iu 20. Vn bn quy phm php lut lin tch


1. Ngh quyt lin tch gia U ban thng v Quc hi hoc gia Chnh ph vi c quan trung ng ca t chc chnh tr - x hi c ban hnh hng dn thi hnh nhng vn khi php lut quy nh v vic t chc chnh tr - x hi tham gia qun l nh nc. 2. Thng t lin tch gia Chnh n Ta n nhn dn ti cao vi Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao; gia B trng, Th trng c quan ngang b vi Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao c ban hnh hng dn vic p dng thng nht php lut trong hot ng t tng v nhng vn khc lin quan n nhim v, quyn hn ca cc c quan . 3. Thng t lin tch gia cc B trng, Th trng c quan ngang b c ban hnh hng dn thi hnh lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca y ban thng v Quc hi, lnh, quyt nh ca Ch tch nc, ngh nh ca Chnh ph, quyt nh ca Th tng Chnh ph c lin quan n chc nng, nhim v, quyn hn ca b, c quan ngang b .

iu 21. Vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn


* Quyt nh ca U ban nhn dn ba cp:

Gio trnh Phap lut ai cng

Quyt nh ca U ban nhn dn dng bo m vic thi hnh Hin php, cc vn bn quy phm php lut ca cc c quan nh nc cp trn, v Ngh quyt ca Hi ng nhn dn cng cp, quy nh v t chc v hot ng ca cc c quan, n v trc thuc, thc hin chc nng qun l nh nc v kinh t, vn ho, gio dc, quc phng, an ninh v trt t an ton x hi trong phm vi a phng.

* Ch th ca U ban nhn dn ba cp: Ch th ca U ban nhn dn dng ch o, n c v kim tra hot ng ca cc c quan, n v trc thuc trong vic thc hin cc vn bn quy phm php lut ca cc c quan nh nc cp trn, v ca Hi ng nhn dn cng cp.

Gio trnh Phap lut ai cng

PH LC 02: DANH SCH B, C QUAN NGANG B, C QUAN THUC CHNH PH HIN HNH VIT NAM9
Cc B, c quan ngang B B Quc phng B Cng an B Ngoi giao B T php B Ti chnh B Cng thng B Lao ng, Thng binh v X hi B Giao thng vn ti B Xy dng B Thng tin v Truyn thng B Gio dc v o to B Nng nghip v Pht trin nng thn B K hoch v u t B Ni v B Y t B Khoa hc v Cng ngh B Vn ha, Th thao v Du lch B Ti nguyn v Mi trng Thanh tra Chnh ph Ngn hng Nh nc Vit Nam

Xem trang web Chnh ph: www.chinhphu.com

Gio trnh Phap lut ai cng

U ban Dn tc Vn phng Chnh ph

Cc c quan thuc Chnh ph Ban Qun l Lng Ch tch H Ch Minh Bo him X hi Vit Nam Thng tn x Vit Nam i Ting ni Vit Nam i Truyn hnh Vit Nam Hc vin Chnh tr-Hnh chnh Quc gia H Ch Minh Vin Khoa hc v Cng ngh Vit Nam Vin Khoa hc X hi Vit Nam

You might also like