Nhng im trng tm n thi i hc mn Sinh hc

Sinh 12: 1. t bin trong gim phn, xy ra t bo sinh dc (t bin giao t), qua th tinh vo hp t. t bin trong nguyn phn, pht sinh trong t bo sinh dng (t bin xma) nhn ln trong m, biu hin mt phn c th, to nn th khm. t bin nhng ln nguyn phn u tin hp t, giai on 2 - 8 t bo (t bin tin phi) i vo qu trnh hnh thnh giao t v truyn qua th h sau bng sinh sn hu tnh. 2. Mt on: Xy ra u mt cnh ca NST hoc gia u mt v tm ng, gy cht hoc lm gim sc sng. ngi, NST 21 b mt on s gy ung th mu. ng v rui gim mt on nh khng lm gim sc sng k c th ng hp, v vy vn dng hin tng mt on loi ra khi NST nhng gen khng mong mun. Lp on: Mt on ca NST lp li mt ln hay nhiu ln. t bin lp on lm gim cng biu hin ca tnh trng. o o on: on NST b o ngc 180 , cha hoc khng cha tm ng. t bin o on t nh hng ti sc sng c th, tng cng s khai thc gia cc NST tng ng trong cc ni cng loi. Chuyn on: Din ra trong cng mt NST hoc gia 2 NST khng tng ng. t bin chuyn on ln gy cht hoc mt kh nng sinh sn. Trong thin nhin hin tng chuyn on nh kh ph bin cc loi chui, u, la...Ngi ta chuyn nhng nhm gen mong mun t NST ca loi ny sang NST ca loi khc. 3. Cc hin tng lin quan n vt cht di truyn: - t bin s lng NST: XXX (hi chng 3X). OX (hi chng Tcn). XXY (hi chng Claiphent). OY (b cht). Bnh Down (tha 1 NST s 21). Patau (tha 1 NST s 13). Etuot (tha 1 NST s 18). - t bin cu trc NST: Ung th mu (mt on NST s 21). Mt li thnh mt dt rui gim (lp on). Tng hot tnh enzim amilaza i mch (lp on). Ung th mu c tnh (mt on vai NST s 22). Hi chng mo ku (mt on NST s 5). - t bin cu trc gen: Hng cu li lim (Hba thnh Hbs). Bch tng (ng hp t t bin gen ln). Pheninketonieu (t bin gen ln). M mu (t bin gen ln). Mu kh ng (t bin gen ln). 4. Thuyt tin ho ca Lamac a) Ni dung c bn: - Ngoi cnh thay i chm chp nn sinh vt c kh nng thch nghi kp thi v trong lch s khng c loi no b o thi. - Sinh vt c khuynh hng khng ngng vn ln t hon thin. b) Hn ch: - Cha phn bit bin d di truyn vi bin d khng di truyn. - Cha gii thch cc c im hp l trn c th sinh vt. ng cho rng ngoi cnh thay i chm chp nn sinh vt c kh nng thch nghi kp thi v trong lch s khng c loi no b o thi. - Quan nim sinh vt c kh nng phn ng ph hp s thay i iu kin mi trng v mi c th trong loi u nht lot phn ng theo cch ging nhau trc iu kin ngoi cnh mi khng ph hp. - Cha gii thch c chiu hng tin ha n ti phc tp. 5. Hc thuyt tin ho ca acuyn a) Bin d acuyn l ngi u tin dng khi nim bin d c th (gi tt l bin d) ch s pht sinh c im sai khc gia cc c th cng loi trong sinh sn. Tc dng trc tip ca ngoi cnh hay ca tp qun hot ng ng vt gy ra bin i ng lot theo 1 hng, ng vi ngoi cnh, t c ngha trong chn ging v tin ho. Bin d xut hin trong sinh sn c th ring l v theo nhng hng khng xc nh mi l nguyn liu ca chn ging v tin ho. b) Chn lc nhn to - Do tc ng ca con ngi da trn cc bin d nhn to hay cc bin d c trong t nhin. - Tch ly nhng bin d ng vt hay thc vt c li cho con ngi, nhng c th mang bin d bt li cho con ngi s b loi b.
Copyright by TQS

Nhng im trng tm n thi i hc mn Sinh hc

- ng lc l nhng nhu cu kinh t v th hiu ca con ngi. c) Chn lc t nhin - Nguyn liu l cc bin d c th xut hin ngu nhin trong t nhin. - Tch ly bin d qua c ch di truyn v con ng sinh sn. - Qu trnh tch ly nhng bin d c li cho chnh bn thn sinh vt, o thi nhng bin d c hi, bo tn li cc dng sinh vt sng st thch nghi nht. - ng lc ca chn lc l u tranh sinh tn, biu hin 3 mt: u tranh vi kh hu, u tranh cng loi v u tranh khc loi. - Xy ra trn quy m rng ln v thi gian lch s lu di, ton din, qu trnh phn li tnh trng dn ti s hnh thnh nhiu loi mi t mt vi dng t tin ban u. Loi mi c hnh thnh qua nhiu dng trung gian, di tc dng ca chn lc t nhin theo con ng phn li tnh trng. - Tc ng thng qua c tnh bin d v di truyn l nhn t chnh trong qu trnh hnh thnh cc c im thch nghi - Thnh cng: + Gii thch s hnh thnh c im thch nghi v tnh tng i ca c im thch nghi. + Xy dng lun im v ngun gc thng nht ca cc loi, chng minh rng ton b sinh gii l kt qu ca qu trnh tin ho t 1 ngun gc chung. - Hn ch: + Cha th hiu r v nguyn nhn pht sinh bin d v c ch di truyn cc bin d. 6. Thuyt tin ho tng hp - Tin ho nh (tin ho vi m): Bin i thnh phn kiu gen ca qun th, bao gm pht sinh t bin, pht tn t bin, chn lc t bin, s cch li sinh sn, hnh thnh loi mi, din ra trong phm vi hp, thi gian ngn, nghin cu bng thc nghim. Tin ha nh chim v tr trung tm trong tin ha hin i. - Tin ho ln (tin ho v m): Hnh thnh cc nhm phn loi trn loi nh chi, h, b, lp, ngnh. Qu trnh ny din ra trn qui m rng, thi gian di. - n v tin ha c s: C tnh ton vn, bin i cu trc, tn ti trong t nhin. 7. Thuyt tin ho bng cc t bin trung tnh (Kimura) S tin ho din ra bng s cng c ngu nhin nhng t bin trung tnh, khng lin quan vi tc dng ca CLTN. L nguyn l ca s tin ho cp phn t. Thuyt ca Kimura b sung thuyt tin ho bng con ng chn lc t nhin, o thi cc t bin c hi. 8 K thut di truyn - Khi nim: K thut thao tc trn vt liu di truyn da vo cu trc ho hc ca axit nuclic v di truyn vi sinh vt. - K thut cy gen: Chuyn on ADN t t bo cho sang t bo nhn bng cch dng plasmit lm th truyn. C 3 khu: + Tch ADN nhim sc th ca t bo cho v tch plasmit ra khi t bo. + Ct v ni ADN ca t bo cho vo ADN plasmit to ADN ti t hp. Ct tch on ADN nh enzim ct (restrictaza). Enzim ny nhn ra v ct t ADN nhng nucltit xc nh nh ngi ta tch gen m ho prtin nht nh. Ct t ADN vng ca plasmit cng c thc hin do enzim ct, cn vic ghp on ADN ca t bo cho vo ADN plasmit th do enzim ni (ligaza) m nhim. + Chuyn ADN ti t hp vo t bo nhn, to iu kin cho gen ghp c biu hin. Vo t bo nhn, n t nhn i, c truyn qua cc th h t bo sau qua c ch phn bo v tng hp loi prtin m ho trong on ADN c ghp. T bo nhn l vi khun ng rut E.Coli. T bo E.Coli sau 30 pht li t nhn i. Sau 12 gi, 1 t bo ban u s sinh ra 16 triu t bo, qua cc plasmit trong chng cng c nhn ln rt nhanh v sn xut ra mt lng ln cc cht tng ng vi cc gen ghp vo plasmit. Trong k thut cy gen ngi ta cn dng th thc khun lm th truyn.
Copyright by TQS

Nhng im trng tm n thi i hc mn Sinh hc

9. ng dng k thut di truyn - To ging bng cng ngh Gen: Chng vi khun E.coli sn xut insulin. Chng vi khun E.coli sn xut Somatostatin (iu ha hoocmon sinh trng v insulin i vo mu). C chua chuyn gen. La chuyn gen tng hp Beta Caroten. Cu sn xut protein ngi. B chuyn gen. Ng v u chuyn gen khng bnh. Chut chuyn gen mang hoocmon tng trng - To ging bng gy t bin: To ging la MT1 bng tia gamma. To ging to m hng bng NMU (nitrozo metyl ure). To du tm tam bi. - To ging bng cng ngh t bo: Cu ly, thc vt chu hn chu nng (da trn nui cy ht phn, ni cy in vitro to m so, chn dng xoma c bin d, dung hp t bo trn, cy truyn phi, nhn bn v tnh bng chuyn nhn). 10. Phng php gy t bin nhn to a) Gy t bin nhn to bng cc tc nhn vt l: Cc tc nhn gy t bin l cc loi tia phng x, tia t ngoi, sc nhit gy nn cc t bin gen, t bin NST. Cc bc: X l mu vt bng tc nhn t bin Chn lc c th t bin To dng thun. b) Gy t bin nhn to bng cc tc nhn ho hc: Cc tc nhn ha hc nh 5 - brmuraxin (5 BU) (thay A T bng G X), EMS (tylmtal sunfonat), consixin (to a bi), acridin (mch c thm mt cp nucleotit, mnh mi mt mt cp nucleotit), cc ha cht siu t bin, NMU (nitrz mtyl ur), NEU, EI... tc ng vo ADN, NST khi chng ang nhn i to nn t bin gen, t bin NST.

11. C quan tng ng (cng ngun): Nm v tr tng ng trn c th, cng ngun trong qu trnh pht trin phi nn cu to ging nhau (phn li). 12. C quan thoi ha: Pht trin khng y c th trng thnh, b tiu gim v cn li vt tch. Li t l c quan thoi ha pht trin mnh. 13. C quan tng t (cng chc nng): Ngun gc khc nhau, m nhim chc nng ging nhau, hnh thi tng t. 14. Bng chng gii phu so snh: Ngun gc chung gia cc loi, gia cu to, chc nng, gia c th v mi trng. S ging nhau trong pht trin phi l bng chng v ngun gc chung cc loi. S pht trin ca sinh vt phn nh s pht trin ca loi. 15. Chu trnh Nit: Thc vt hp thu Nit di dng Nitrat (NO3-) v mui Amon (NH4+). Vi khun nt sn h u c nh N2. Vi khun c nh Nit trong t, nm v vi khun phn hy chuyn N2 v Amni. Vi khun Nitrit ha chuyn Amni thnh Nitrit (NO2 ). Vi khun Nitrat ha chuyn Nitrit thnh Nitrat. Vi khun phn Nitrat ha to thnh N2. 16. Chu trnh photpho: Thc vt hp thu photphat ha tan (PO43-). 17. nh hng ca nhit ln i sng sinh vt: Sinh vt sng lnh c phn c th nh ra nh hn cng sinh vt sng vng nng. Cng thc tng nhit: T = (x-1)n vi T l tng nhit, x l nhit mi trng, k l nhit ngng ca s pht trin, n l s ngy cn thit. 18. nh dc: Hin tng su b ngng sinh sn trong iu kin chiu sng khng thch hp. 19. Tin ha ha hc: Hnh thnh cht hu c n gin hnh thnh cc i phn t t cht hu c n gin cc i phn t nhn i. 20. Tin sinh hc: Cc i phn t t tp hp v tng tc vi nhau to cc t bo nguyn thy. 21. Sinh hc: Cc dng tin t bo tin ha cho ra cc sinh vt nh ngy nay. 22. Cc c ch cch ly: Cng c, tng cng phn ha kiu gen. Cch ly a l ko di dn ti cch ly sinh sn (di truyn) v kt qu l xut hin loi mi. - Cch ly a l: Cc qun th b cch ly bi vt cn a l (cch ly khng gian). - Cch ly sinh sn: Kt thc qu trnh tin ha nh. + Cch ly trc hp t: Khng giao phi c do chnh ma sinh sn (cch ly sinh thi), khc nhau v tp tnh sinh dc (cch ly tp tnh), khng tng hp c quan giao cu (cch ly c hc).
Copyright by TQS

Nhng im trng tm n thi i hc mn Sinh hc

+ Cch ly sau hp t: Th tinh c nhng hp t khng pht trin, hp t pht trin thnh con lai nhng b cht sm hoc v sinh (khng tng thch b NST b m) (cch ly di truyn). 23. Cu to Operon Lac: - Nhm gen cu trc: Lin quan v chc nng, nm cnh nhau. - Vng vn hnh (O): Nm trc gen cu trc, v tr tng tc protein c ch. - Vng khi ng (P): Nm trc vng vn hnh, v tr tng tc ca ARN Polimeraza khi u phin m. So snh c ch hot ng Operon Lac E.Coli v sinh vt nhn thc: E.Coli Cu trc ADN n gin, c t cp nucleotit T bo tng hp protein lin tc Sinh vt nhn thc Cu trc ADN phc tp, c nhiu cp nucleotit T bo tng hp protein ty thuc vo nhiu giai on nh: NST tho xon, phin m, bin i sau phin m, dch m v bin i sau dch m

24. Cu trc ca Gen: Vng iu ha: u 3' ca mch m gc ca gen, mang tn hiu v kim sot qu trnh phin m. Vng m ha: Mang thng tin m ha cc axit amin. Vng kt thc: u 5' mch m gc ca gen, mang tn hiu kt thc phin m. Gen ca sinh vt nhn s c vng m ha kin tc (gen khng phn mnh). Gen ca sinh vt nhn thc c vng m ha khng lin tc, xen k on m ha axit amin (exon) l on khng m ha axit amin (intron) (gen phn mnh). Cc loi gen: Gen cu trc: Mang thng tin m ha cho cc sn phm to nn thnh phn cu trc hay chc nng ca t bo. Gen iu ha: To ra sn phm kim sot hot ng cc gen khc. 25. c im m di truyn: M b ba (3 nucleotit lin tip tng hp 1 axit amin v khng chng gi ln nhau), tnh c hiu (mt b 3 m ha 1 axit amin), tnh thoi ha (d tha) (nhiu b ba m ha 1 axit amin), tnh ph bin (tt c cc loi u c chung m di truyn), b 3 UAG, UGA, UAA l b ba kt thc, AUG l b ba m u (quy inh metionin sinh vt nhn thc, foocmin metionin sinh vt nhn s). 26. Qu trnh nhn i ca ADN: - Nguyn tc: b sung, nguyn mu v bn bo ton, xy ra t bo nhn thc, nhn s v virut (dng si kp). - Qu trnh: Enzim tho xon, ADN tch ra to chc Y, l u 3'OH v u 5'P. Mch khun c u 3'OH tng hp lin tc nh enzim and polimeraza. Mch khun c u 5'OH tng hp tng on ngn (Okazaki) v nh ligaza ni li. sinh vt nhn thc c ch tng t, ch khc l c nhiu ADN kch thc ln, nhiu loi enzim v xy ra k trung gian (6-10h). 27. C ch phin m (tng hp ARN): ARN polimeraza bm vo ADN tho xon lm l mch gc u 3' 5'. ARN tng hp t mch khun chiu 5' 3' theo nguyn tc b sung v bn bo ton (ARN polimeraza bm theo nhng im phin m). Phin m hon thnh, ARN v ARN polimeraza tch khi ADN (ARN ra t bo cht dch m). sinh vt nhn thc, phin m trong nhn t bo, gia trung gian hai ln phn bo, lc NST dng xon, mARN loi b intron thnh mARN trng thnh, tham gia dch m. 28. C ch dch m (sau phin m, tng hp protein): - Hot ha Axit amin: Axit amin t do gn vi hp cht ATP to Axit amin hot ha. Axit amin lin kt tARN to thnh phc hp aa tARN. - Dch m v hnh thnh chuyn polipeptit: FoocminMet tARN tin vo codon m u, anticodon trn tARN khp theo nguyn tc b sung, tARN mang axit amin th nht sau codon m u trn mARN. Enzim xc tc to lin kt peptit gia axit amin. Sau Riboxom dch chuyn i mt b 3 trn mARN, tARN ri khi riboxom. Qu trnh dch m tip tc cho ti khi gp codon kt thc trn mARN th dng li. Foocmin Metionin tch khi chui polipeptit. 29. Lch s pht trin cc i: Tn sinh t tam Bng h, lnh kh, xut hin ngi Lc a ging hin nay, pht sinh linh trng, hoa ng tr, phn ha th, chim, cn trng Lc a Bc lin kt, bin hp, kh, xut hin thc vt c hoa, tin ha

Trung sinh
Copyright by TQS

Kreta (phn trng)

Nhng im trng tm n thi i hc mn Sinh hc

ng vt c v, tuyt dit sinh vt c b st c Jura (khng long) Lc a Bc Nam, bin tin, m p, ht trn ng tr, b st ng tr, phn ha chim Lc a u th, kh, ht trn ng tr, phn ha b st c, c xng pht trin, pht sinh th chim Lc a lin kt, bang h, lnh, phn ha b st, cn trng, tuyt dit ng vt bin u m nng, sau lnh kh, dng x pht trin, thc vt c ht xut hin, lng c ng tr, pht sinh b st Kh hanh, bin m t, sa mc, phn ha c xng, pht sinh lng c cn trng Hnh thnh lc a, nc bin dng, nng m, cy c mch v ng vt ln cn Di chuyn lc a, bng h, nc bin gim, kh, pht sinh thc vt, to bin ng tr, tuyt dit sinh vt Lc a v i dng khc xa, nhiu CO2, pht sinh ng vt, phn ha to ng vt khng xng sng, to, ha thch ng vt c nht, sinh vt nhn thc c nht, tch ly O2. Ha thch nhn s c nht

Triat (tam ip)

C sinh

Pecmi

Cacbon (than )

Devon

Silua

Ocdovic

Cambri

Nguyn sinh

Thi c 30. Nhng giai on trong qu trnh pht trin loi ngi: Vn ngi ha thch Driopitec Oxtralopitec

Ngi kho lo Ngi ng thng Ngi Neandectan

Ngi hin i

31. Cc tiu chun phn bit hai loi thn thuc: - Hnh thi: Gin on tnh trng. - a l sinh thi: Khc vng a l hoc ging vng a l nhng thch nghi iu kin sinh thi khc nhau. - Sinh l sinh ha: Sai khc trong vt cht di truyn. - Cch ly sinh sn: Phn bit cc loi khc nhau. 32. Cu trc ca loi: - Ni a l: Phn b trong khu vc xc nh. - Ni sinh thi: Thch nghi vi iu kin sinh thi xc nh.
Copyright by TQS

Nhng im trng tm n thi i hc mn Sinh hc

- Ni sinh hc: K sinh trn loi vt ch. 33. Hnh thnh loi bng t bin ln: - a bi ha khc ngun (a s l sinh sn sinh dng, tr la m Triticum l sinh sn hu tnh c) - a bi ha cng ngun (sinh sn v tnh). - Cu trc li b nhim sc th do t bin o on v chuyn on. 34. S tng quan: Ngi Tinh tinh Gorila i i. 35. Cc nhn t tin ha: - t bin : Nguyn liu tin ha s cp. - Di nhp gen: Thay i vn gen qun th. - Giao phi khng ngu nhin: Thay i thnh phn kiu gen. - Ngu phi: Nguyn liu th cp. - Chn lc t nhin: Thay i tn s tng i cc alen v vn gen, bao gm: n nh (bo tn c th mang tnh trng trung bnh), vn ng (thay i theo iu kin sng), phn ha (gin on, phn ha thnh nhiu kiu hnh). - Bin ng di truyn: Thay i tn s tng i cc alen.

Copyright by TQS