n tt nghip

Chng 1

CHNG 1 GII THIU V BIN TN

1.1. NH NGHA, PHN LOI BIN TN Trong thc t s dng in nng ta cn thay i tn s ca ngun cung cp, cc b bin tn c s dng rng ri trong truyn ng in, cc thit b t nng bng cm ng, trong cc thit b chiu sng. Nh cc b chuyn mch in t ta c th bin i tn s ca li in. Ngi ta chia cc b bin tn ra lm 2 loi: + B bin tn trc tip: Bin i tn s u vo f1 thnh tn s f2 bng cch ng ct dng xoay chiu tn s f. Ni chung f2<f1, thut ng ting anh: Cycloconverter. Bin tn trc tip i2, f2 a) + B nghch lu (cn gi l b bin tn gin tip), trong b nghch lu dng in mt chiu (f = 0) c chuyn mch to nn tn s f2 mong mun, thut ng ting anh: Inverter. Bin tn nghch lu i1, f1=0 b) Hnh 1.1: Cc loi b bin tn a) Bin tn trc tip. b) Bin tn gin tip. B bin tn trc tip c to nn t 2 nhm bin i ni song song ngc nh hnh 1.2. Dng sng in p u dng in i c biu din nh hnh 1.3. Ta nhn thy cng sut tc thi trn ti P=UI bin thin theo 4 giai on. trong cc giai on m dng in i cng chiu vi in p u, kt qu p = u.i > 0. B bin i lm vic ch chnh lu. Trong cc giai on u v i ngc chiu lm cho cng sut tc thi p = u.i < 0, b bin i lm vic ch nghch lu. i2, f2 i1, f1

SVTH: Bi Vn im

Trang 1

 n tt nghip

Chng 1

Nguyn l bin tn trc tip c cp bng pht minh t nm 1920. Nm 1930 c s dng b chnh lu c iu khin bng n thy ngn to nn tn s
16 2 3 Hz dng trong truyn ng ng c xoay chiu 1 pha trong giao thng. Cng

trong thi ny b bin tn trc tip s dng 18 n tiratron cung cp cho ng c 400 m lc c s dng Hoa K. T khi pht minh ra Thyristor cc b bin tn cng sut ln iu khin vi x l c s dng rng ri trong cc truyn ng tc thp, cng sut ln, truyn ng l xi mng, my cn, cc h truyn ng my bay, tu thy, xe la. Nhm b bin i dng u Ti Ngun c tn s c nh Nhm b bin i m i

Hnh 1.2: S chc nng bin tn trc tip

Nhm dng nghch lu

Nhm m chnh lu

Nhm m nghch lu

Nhm dng chnh lu

Hnh 1.3: Cc dng sng l tng ca ti

SVTH: Bi Vn im

Trang 2

 n tt nghip
1.2. B NGHCH LU

Chng 1

B nghch lu l b bin i tnh m bo bin i 1 chiu thnh xoay chiu. Ngun cung cp l ngun 1 chiu nh cc kho chuyn mch lm thay i u vo v u ra 1 cch chu k to nn u ra xoay chiu. Hot ng ca b nghch lu ph thuc vo ngun v ti. Cc b nghch lu c phn lm 2 loi: + B nghch lu p c cung cp t ngun p 1 chiu. + B nghch lu dng c cung cp t ngun dng 1 chiu. Loi ngun s xc nh theo quan im chuyn mch. in p hoc dng in ra ca b nghch lu p hay nghch lu dng c to nn t mt sng trong mt na chu k gi l b nghch lu iu khin ton sng . Do s pht trin ca cc linh kin bn dn cng sut v phng php iu khin, ngi ta thng dng phng php iu khin rng xung PWM, mi mt na chu k c to nn t nhiu sng c rng thch hp, nh d dng lc in p v dng in ra. V l do ta bt u nghin cu s lm vic ca b nghch lu iu khin ton sng lm c s so snh vi s lm vic ca iu bin rng xung.

1.3. B NGHCH LU P 1 PHA

B nghch lu p 1 pha c cp bng ngun p 1 chiu c tr khng nh, do in p u khng chu bin thin dng in qua n. in p vo 1 chiu u c chuyn mch to nn in p ra xoay chiu u. Dng in ra i v dng in vo i ph thuc vo ti xoay chiu. Ti ny c th bt k vi iu kin khng phi l mt ngun p khc (in dung hay sc in ng xoay chiu) mc trc tip vo u ra. nghin cu cc b nghch lu p mt cch tng qut ta gi thit dng in xoay chiu l tng ngha l dng ti hnh sin. C 3 b nghch lu 1 pha: + B nghch lu c my bin p im gia thng thng gi l b nghch lu y ko.

SVTH: Bi Vn im

Trang 3

 n tt nghip

Chng 1

+ B nghch lu phn p vo in dung cn gi l b nghch lu bn cu. + B nghch lu cu. Hai b nghch lu u ch cn 2 kha chuyn mch nhng phi c 1 im gia pha ra xoay chiu hoc pha vo 1 chiu, trong khi b nghch lu cu cn 4 kha chuyn mch. 1.4. B NGHCH LU CU MT PHA S cu gm 4 MOSFET b tr theo kiu cu, tng MOSFET c iu khin ng m 1 cch chu k. Cc Diod D1, D2 ,D3, D4 u song song ngc vi cc MOSFET tng ng l cn thit khi ti mang tnh cm khng. T ngun mt chiu E, s cho php to ra trn ti 1 in p hnh sin ch nht, c tn s bin i c. +E
3 2 1 1 D1 M1 3 2 M2

D2

A
1

1 TAI AC

B
1 M3 3

M4 3 2

D4

D3

0 Hnh 1.4: Bin tn s cu mt pha dng Mosfet * Hot ng ca s : - Gi s M2 v M4 ang dn cho dng in chy qua (dng ti i t A n B). Cho xung m M1 v M3 v tt xung iu khin cho M2 v M4. Dng ti I = Im khng o chiu mt cch t ngt, n tip tc chy theo chiu c nhng theo mch: D1- E - D3 - ti Z D1 v suy gim dn. in p trn ti l U=E. - Khi t = t1, i=0, D1 v D3 kha li M1 v M3 s m nu cn xung iu khin cc G1 v G3, dng ti i>0 v tng trng chy theo chiu t A B. Giai on t t = 0 n t1 l giai on hon tr nng lng.

SVTH: Bi Vn im

Trang 4

 n tt nghip

Chng 1

- Khi t=T/2: cho xung iu khin m cho M2 v M4 dn v tt xung iu khin ca M1v M3, dng ti i chy qua D2 v D4 khin cho M2 v M4 b kha li. Khi t = t3, i = 0, M2 v M4 s dn tr li, i<0, chy theo chiu t BA, in p ti U = -E. Dng ti bin thin theo quy lut hm m gia 2 gi tr Im v Im . Gi s ti Z = R + L ta c biu thc dng in ti i: Khi bt u cho xung m M1 v M3 ta c phng trnh:
L di + R.i = E dt

di a.E + a.i = dt R

Di dng ton t Laplace, ta c:

p.I ( p ) i (0) + a.I ( p ) = a.E R. p

Trong s kin i(0) = -Im v a = Do :

i=

R . L

E (1 e at ) I m e at R

Tng t nh vy khi cho xung iu khin m M2 v M4 ta c phng trnh:

L

E di R.i = E v i = 1 e a (t T / 2 ) + I m e a ( t T / 2 ) dt R

- Dng ngun is: Chng ta c th qui c: Is > 0 khi ngun nui cung cp nng lng cho ti, tc l khi cc MOSFET dn dng; Is < 0 khi ti tr nng lng v ngun nui, tc l khi diod dn dng. Is l dng xoay chiu rng ca. Cht lng in p ti v dng ti: in p ti c dng hnh sin ch nht i xng. N l 1 hm l, chu k. Trin khai Fourier ca n gm cc s hng sng sin:
u= 4E 1 1 (sin t + sin 3t + sin 5t + ...) 3 5

Bin s hng th 10 bng 5,2% bin s hng th nht.

SVTH: Bi Vn im

Trang 5

 n tt nghip

Chng 1

Mch ti gm R v L. Tng tr ca mch ti lin quan n bc ca sng hi nh sau:

Z n = R 2 + ( nL) 2

Trong n = 1, 3, 5, 7, V Z5 > Z3 >Z1 nn bin sng hi ca dng ti gim nhanh so vi s suy gim ca bin sng hi in p ti. Bin ca s hng th 3 ca dng ti ch bng 5,4 % bin ca s hng th 1 ca n. Nh vy i vi ti cm khng, ta ch cn ly 3 s hng u trong khai trin Fourier ca in p ti tnh ton cng kh chnh xc.

Im

t1
-Im
-E

t2

t3

t4

D1

M1

D2

M2

D3

M3

D4

M4

Hnh 1.5: Gin in p v dng in ra ca bin tn

SVTH: Bi Vn im

Trang 6

 n tt nghip

Chng 1

1.5. S IU BIN RNG XUNG PWM

Um

Up

u i 0 1 2 3

+E

U1m i

/2

0 -E

4 5 T1

T4 T3 D1 T2 T1 D4 T4

T3 D3

D2

Hnh 1.6: S iu bin rng xung

SVTH: Bi Vn im

Trang 7

 n tt nghip
PWM: Pulse Width Modulation.

Chng 1

Thit b bin tn ch ti ra in p hnh sin ch nht, cha nhiu sng hi. Mun gim nh nh hng ca sng hi, ngi ta c th dng cc b lc, nh vy trng lng v gi thnh ca thit b bin tn s cao. iu mong mun l lm th no c th va iu chnh c in p m vn gim nh c s nh hng ca sng hi bc thp. Bin php iu bin rng xung nhm p ng yu cu trn. u im chnh ca k thut iu bin rng xung l: - Cc thnh phn iu ho ca in p hoc dng in b y sang pha tn s cao nn d lc. - Cho php thay i in p ra bng s hai kho chuyn mch trong cng mt pha. Ni dung chnh ca phng php ny nh sau: + To ra 1 dng sng hnh sin Um, ta gi l sng iu bin c tn s bng tn s mong mun. + To ra 1 sng dng tam gic, bin c nh Up ta gi l sng mang, c tn s ln hn nhiu tn s ca sng iu bin (thng l bi ba). + Dng khu so snh so snh Um v Up. Cc giao im ny xc nh khong tc ng ca xung iu khin Thysitor hay Transistor. Ngi ta chia iu bin rng xung thnh hai loi: + iu bin rng xung n cc: in p ra trn ti l mt chui xung, c rng khc nhau c tr s t 0 n +E trong na chu k dng, v 0 n E trong na chu k m. + iu bin rng xung lng cc: in p ra trn ti l mt chui xung c tr s t -E n +E. T s gia bin sng iu bin v bin sng mang c gi l t s iu bin, k hiu: M M = Am/Ap iu chnh Am chnh l iu chnh rng xung. Khi M=1 th in p ra trn ti l ln nht. Mun gim nh in p ra trn ti ta gim nh Am.

SVTH: Bi Vn im

Trang 8

 n tt nghip
* S iu bin hot ng nh sau: + M2 m sut trong na chu k m (dn). + M3 m sut trong na chu k dng (dn). Dng ti chm pha so vi in p ti u.

Chng 1

+ Trong khong u v i cng du, dng ti chy t ngun ra ti qua 2 MOSFET. + Trong khong u v i khc du, dng ti chy t ti v ngun qua 2 Diod. + Trong khong u = 0 dng ti chy qua 1 MOSFET ca nhnh ny v Diod ca nhnh khc, ti b ngn mch dng in ngun Is = 0. * Sng hi trong in p ti: + Nu chuyn gc to sang 0, in p ti U l mt hm chu k l. Khai trin Fourier ca n ch cha cc thnh phn sng sin: + Bin ca sng hi c tnh theo cng thc:

U nm =
- Khi n = 1 ta c:
u1m

E ( ). sin( ).d
0

4 /2 4.E 2 sin( ).d + sin( ).d + sin( ).d = 1 5 3

4.E [ cos 1 cos 2 + cos 3 cos 4 + cos 5 ]

- Khi n = 2: Unm = 0 - Khi n = 3: ta c:

u3m
4 /2 4.E 2 sin(3. ).d + sin(3. ).d + sin( 3. ).d = 1 5 3

4.E [ cos(3. 1 ) cos(3. 2 ) + cos(3. 3 ) cos(3. 4 ) + cos(3. 5 )] 3.

SVTH: Bi Vn im

Trang 9

 n tt nghip
+ Bin sng hi tng qut:

Chng 1

U nm

4.E k = (1) n1. cos( n.i ) 1

Trong : n = 1, 3, 5, 7 I - gc chuyn trng thi,i bin thin t 1 n k k - gc chuyn trng thi cui cng trc /2 Nh vy trong iu bin rng xung n cc in p ti khng cha cc thnh phn sng hi bc 3, 5, 7 cn phi c:

U 3m =

4.E (1)i1 cos(3. i ) = 0 3. 1.k

U 5m =

4.E k ( 1)i1 co s(5. i ) = 0 5. 1.

U 7m = 4.E (1) i 1 cos(7. i ) = 0 7. 1.k

Phng php ny ngi ta cn goi l phng php iu bin Sin_tam gic. Ngoi ra cn c cc phng php iu bin khc nh: + Phng php iu bin Sigma_enta. + Phng php iu bin tnh ton trc.

SVTH: Bi Vn im
10

Trang

 n tt nghip

Chng 1

SVTH: Bi Vn im
11

Trang