You are on page 1of 164

MC LC

Trang Chng m u i tng, nhim v v phng php nghin cu mn ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam Chng I S ra i ca ng cng sn Vit Nam v Cng lnh chnh tr u tin ca ng Chng II ung li u tranh ginh chnh quyn (1930 - 1945) Chng III ng li khng chin chng thc dn Php v quc M xm lc (1945 - 1975) Chng IV ng li cng nghip ho Chng V ng li xy dng kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Chng VI ng li xy dng h thng chnh tr Chng VII ng li xy dng, pht trin nn vn ho v gii quyt cc vn x hi Chng VIII ng li i ngoi

Chng m u I TNG, NHIM V V PHNG PHP NGHIN CU MN NG LI CCH MNG CA NG CNG SN


1

VIT NAM I. I TNG V NHIM V NGHIN CU 1. i tng nghin cu a. Khi nim ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam l h thng quan im, ch trng, chnh sch v mc tiu, phng hng, nhim v v gii php ca cch mng Vit Nam. b. i tng nghin cu mn hc: - i tng ch yu ca mn hc l h thng quan im, ch trng, chnh sch ca ng trong tin trnh cch mng Vit Nam - t cch mng dn tc dn ch nhn dn n cch mng x hi ch ngha. - ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam c quan h mt thit vi Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin v T tng H Ch Minh, v ng li ca ng l s vn dng sng to s pht trin ca ch ngha Mc Lnin v T tng H Ch Minh vo thc tin cch mng Vit Nam. 2. Nhim v nghin cu - Lm r s ra i tt yu ca ng cng sn Vit Nam. - Lm r qu trnh hnh thnh, b sung v pht trin ng li cch mng ca ng. Trong , c bit lm r ng li ca ng trn mt s lnh vc trong thi k i mi. - Lm r kt qu thc hin ng li cch mng ca ng trong tin trnh cch mng Vit Nam. II. PHNG PHP NGHIN CU V NGHA CA VIC HC TP MN HC 1. Phng php nghin cu a. C s phng php lun Nghin cu mn hc ny phi da trn:
2

- Th gii quan, phng php lun ca ch ngha Mc Lnin. - Cc quan im c ngha phng php lun ca Ch tch H Ch Minh. - Cc quan im ca ng. b. Phng php nghin cu - Phng php lgc. - Phng php lch s. - Ngoi ra, cn phi s dng cc phng php khc: phn tch, tng hp, so snh, thch hp vi tng ni dung ca mn hc. 2. ngha ca vic hc tp mn hc - Trang b cho sinh vin nhng hiu bit c bn v s ra i ca ng, v ng li ca ng trong cch mng dn tc dn ch nhn dn v cch mng x hi ch ngha c bit l ng li cch mng ca ng trong thi k i mi. - Bi dng cho sinh vin nim tin vo s lnh o ca ng, nh hng phn u theo mc tiu, l tng v ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam, nng cao thc trch nhim cng dn trc nhng nhim v trng i ca t nc. - Hc tp mn ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam, sinh vin c c s vn dng nhng kin thc chuyn ngnh ch ng, tch cc gii quyt nhng vn kinh t, chnh tr, x hi .theo ng li, chnh sch ca ng.

Chng I S RA I CA NG CNG SN VIT NAM V CNG LNH CHNH TR U TIN CA NG I. HON CNH LCH S RA I NG CNG SN VIT NAM 1. Hon cnh Quc t cui th k XIX u th k XX a. S chuyn bin ca ch ngha t bn v hu qu ca n T cui th k XIX, ch ngha t bn chuyn t t do cnh tranh sang giai on quc ch ngha. Mt mt, chng tng cng bc lt nhn dn lao ng trong nc; mt khc, chng m rng th trng th gii, thc hin xm lc v n dch th gii, hnh thnh ln h thng thuc a, chng thc thi chnh sch thc dn. T y, cc mu thun trn th gii xut hin: + Ch ngha quc thc dn v cc dn tc thuc a => vn dn tc thuc a tr thnh vn ln ca thi i. + Mu thun gia cc nc quc => chin tranh th gii (1914 1918) xy ra. Anh, Php, Nga mu thun vi c, o, Hung => i chia li thuc a th gii. b. nh hng ca ch ngha Mc Lnin Vo gia th k XIX phong tro u tranh ca giai cp cng nhn pht trin mnh m, t ra yu cu bc thit phi c h thng l lun khoa hc vi t cch l v kh t tng ca giai cp cng nhn trong cuc u tranh chng ch ngha t bn. Trong hon cnh , ch ngha Mc ra i, sau c Lnin pht trin v tr thnh ch ngha Mc Lnin. Ch ngha Mc Lnin ch r: giai cp cng nhn l giai cp cch mng nht, tin tin nht trong x hi. Nhng giai cp cng nhn mun thc hin thng li vai tr, s mng lch s ca mnh th phi lp ra ng cng sn - b tham mu, i tin phong ca giai cp mnh. T khi ch ngha Mc Lnin c truyn b vo Vit Nam, phong tro yu nc v phong tro cng nhn pht trin mnh m theo khuynh
4

hng cch mng v sn, dn n s ra i ca cc t chc cng sn Vit Nam. Nguyn i Quc vn dng sng to v pht trin ch ngha Mc Lnin vo thc tin cch mng Vit Nam, sng lp ra ng cng sn Vit Nam. c. Tc ng ca cch mng thng Mi v Quc t cng sn * u th k XX, di s lnh o ca ng Bnsvch do Lnin ng u, cuc cch mng thng Mi Nga bng n v thng li. Nh nc Xvit da trn nn tng lin minh cng nng ra i. T y, n c v mnh m phong tro u tranh ca giai cp cng nhn v nhn dn cc nc; l mt trong nhng ng lc thc y mnh m s ra i ca cc ng cng sn trn th gii: ng cng sn c, ng cng sn Php, ng cng sn Hungari, ng cng sn Anh,. i vi cc dn tc thuc a, cch mng thng Mi nu cao tm gng sng trong vic gii phng cc dn tc b p bc. Nguyn i Quc khng nh cch mng thng Mi nh ting st nh thc nhn dn chu thc tnh gic m hng th k nay. * Quc t cng sn: Thng 3/1919, Quc t III c thnh lp. S ra i ca Quc t III c ngha thc y s pht trin mnh m ca phong tro cng sn v cng nhn quc t. i vi Vit Nam, Quc t cng sn c vai tr quan trng trong vic truyn b ch ngha Mc Lnin v thnh lp ng cng sn Vit Nam. 2. Hon cnh trong nc a. X hi Vit Nam di s thng tr ca thc dn Php * Chnh sch cai tr ca thc dn Php + V chnh tr: - Thc dn Php tc b quyn lc i ni v i ngoi ca chnh quyn phong kin nh Nguyn.
5

- Li dng trit b my cai tr c ca ch phong kin phc v cho vic p bc nhn dn Vit Nam. - Chng chia Vit Nam ra thnh ba x: Nam K, Trung K v Bc K. T vic phn chia Vit Nam ra thnh ba k, thc hin mi k mt ch cai tr ring, n vic thi hnh nhng th on nhm chia r dn tc v tn gio thc dn Php thc hin chnh sch chia tr nhm ph hoi khi on kt ca dn tc Vit Nam. - Kt hp vi chnh sch thc dn Php ch trng duy tr v tng cng hp tc vi giai cp a ch, bin giai cp ny thnh tay sai c lc trong vic v vt, bc lt v kinh t, p bc v chnh tr i vi nhn dn Vit Nam. Vit Nam t mt x hi phong kin c lp tr thnh x hi thuc a, na phong kin. + V kinh t: Chng duy tr phng thc sn xut phong kin kt hp vi vic du nhp hn ch phng thc sn xut t bn ch ngha. - Thc dn Php tin hnh cp ot rung t lp n in v bc lt a t. - u t vn khai thc ti nguyn (m than, m thic, m km) Hn Gai, Thi Nguyn, Tuyn Quang, Cao Bng,xy dng mt s c s cng nghip (in, nc). - Xy dng h thng ng b, ng thu, bn cng phc v cho chnh sch khai thc thuc a, thu li nhun cho chnh quc. - c chim thu, c quyn sn xut v c quyn ngoi thng. => Vi chnh sch khai thc thuc a ca thc dn Php lm cho nn kinh t ca Vit Nam b l thuc vo t bn Php v pht trin qu qut. + V vn ho: - Ngi Php thc hin chnh sch vn ho gio dc mang tnh thc dn, duy tr cc h tc lc hc v u c nhn dn ta bng thuc phin v ru cn.
6

- Tuyn truyn tm l t ti vong bn, hu hoi cc gi tr truyn thng tt p ca dn tc Vit Nam. => Nhn xt: Vi nhng chnh sch khai thc thuc a ca thc dn Php v chnh tr, knh t, vn ho gio dc tc ng mnh m vo x hi Vit Nam lm cho nn kinh t ca Vit Nam t mt nn kinh t ngho nn, lc hu, t cung t cp sang nn kinh t thuc a t bn ch ngha, nn kinh t hng ho bt u c hnh thnh v pht trin mt s khu vc sn xut x hi Vit Nam cng c s bin i su sc. * Tnh hnh giai cp v mu thun giai cp trong x hi Vit Nam Di s tc ng ca chnh sch cai tr v chnh sch kinh t, vn ho, gio dc thc dn, x hi Vit Nam din ra qu trnh phn ho su sc. Bn cnh hai giai cp c, trong x hi xut hin ba giai cp mi. + Giai cp a ch phong kin: T khi xm lc Vit Nam, thc dn Php duy tr giai cp a ch lm c s cho ch thuc a. Mt khc, trong c cu chnh quyn cc hng thn, giai cp a ch chim a s. Chnh sch ca thc dn Php cng dn n s phn ho ca giai cp ny thnh cc tng lp: i a ch, trung a ch, tiu a ch, c mt s phi ph sn. Phn ln a ch Vit Nam l trung v tiu a ch. Tng lp ny t nhiu cng c tinh thn yu nc chng ngoi xm. i a ch l tng lp c s hu rung t ln trong x hi, v c a v chnh tr nht nh trong chnh quyn thc dn. H c quyn li kinh t, chnh tr gn cht vi Php, cu kt vi Php bc lt nhn dn ta. + Giai cp nng dn: L thnh phn chim i a s trong x hi, chim trn 90% dn s. Giai cp nng dn chu s p bc bc lt nng n ca quc, phong kin a ch, v t sn. Nng dn c mu thun vi c quc v phong kin, c bit l vi quc v tay sai phn ng. H va c yu
7

cu c lp dn tc, li va c yu cu rung t, song yu cu c lp dn tc l bc thit nht. + Giai cp t sn: Hnh thnh trong qu trnh khai thc thuc a ca thc dn Php. Trc chin tranh th gii th nht, t sn Vit Nam mi ch l mt tng lp nh b. T sn Vit Nam thc s tr thnh mt giai cp t sau chin tranh. Tuy nhin ra i trong iu kin b t bn Php chn p, cnh tranh rt gay gt nn s lng t sn Vit Nam khng nhiu, th lc kinh t nh b, th lc chnh tr yu ui. Trong qu trnh hnh thnh v pht trin, giai cp t sn Vit Nam phn ho thnh hai b phn: T sn mi bn v t sn dn tc. T sn mi bn l nhng nh t sn ln, hp tc kinh doanh vi quc. c im ca b phn ny l c quyn li kinh t v chnh tr gn lin vi quc thc dn, l tng lp i lp vi quyn li dn tc, l k th ca cch mng. T sn dn tc chim ng o, bao gm nhng t sn va v nh, thng hot ng trong cc ngnh thng nghip, cng nghip v th cng nghip. T sn dn tc c thc pht trin ch ngha t bn ca dn tc Vit Nam nhng h li b kim ch bi ch c v b chn p ca t bn Php nn khng th pht trin c. H c tinh thn chng quc v chng phong kin. Giai cp t sn dn tc l mt lc lng cch mng khng th thiu trong phong tro cch mng gii phng dn tc. + Tng lp tiu t sn Vit Nam: L giai cp mi hnh thnh t sau cuc khai thc thuc a. Bao gm tiu thng, tiu ch, th th cng, vin chc, tr thc, hc sinh, sinh vin v nhng ngi lm ngh t do. Nhn chung a v kinh t ca giai cp ny rt bp bnh, lun b e do ph sn, tht nghip. H c tinh thn yu nc nng nn, tinh thn dn tc cao. Giai cp tiu t sn ng mt vai tr quan trng trong phong tro u tranh ca qun chng th, l bn ng minh ng tin cy ca giai cp cng nhn.
8

+ Giai cp cng nhn: Giai cp cng nhn Vit Nam ra i mun hn so vi giai cp cng nhn th gii. L sn phm trc tip ca chng trnh khai thc thuc a. Trong cuc khai thc ln th nht, giai cp cng nhn ra i. n cuc khai thc ln th hai, giai cp ny nhanh chng pht trin v s lng (t 10 vn ( nm 1914) ln ti 22 vn ( nm 1929). Giai cp cng nhn Vit Nam c nhng c im chung ca cng nhn quc t: l giai cp i din cho lc lng sn xut mi tin b ca thi i, c tinh thn on kt u tranh, c thc t chc k lut cao, trit tinh thn cch mng, li mang bn cht quc t. Bn cnh cng nhn Vit Nam cng mang nhng c im ca ring mnh nh: Chu ba tng p bc bc lt; phn ln cng nhn xut thn t nng dn m ra nn c mi quan h gn gi vi nng dn, d lin kt vi nng dn; h li sinh ra v ln ln trong mt t nc giu truyn thng dn tc, nht l truyn thng yu nc chng ngoi xm, nn c tinh thn cch mng cao. Vi nhng c im trn, giai cp cng nhn tr thnh mt ng lc cch mng quan trng trong phong tro gii phng dn tc, khi lin minh vi nng dn v tiu t sn s to thnh mt lc lng to ln ca cch mng, l c s vng chc cho khi i on kt dn tc. Hn na, giai cp cng nhn khi c gic ng l lun ch ngha Mc-Lnin, c t chc li v hnh thnh mt ng tin phong s tr thnh giai cp lnh o cuc u tranh v c lp t do ca dn tc. Nhn xt: - Di tc ng ca chnh sch khai thc thuc a, kinh t - x hi Vit Nam c nhng bin i cn bn, mt c cu kinh t mi hnh thnh dn n s phn ha ca c cu giai cp x hi, bn cnh cc giai cp c vn cn tn ti v c bin i l s xut hin ca cc giai cp mi. - Hai mu thun c bn ca x hi Vit Nam lc by gi l mu thun gia ton th dn tc Vit Nam vi thc dn Php v tay sai phn ng, mu
9

thun gia nhn dn m trc ht l nng dn vi a ch phong kin. Trong mu thun dn tc l mu thun ch yu. b. Phong tro yu nc theo khuynh hng phong kin v t sn cui th k XIX u th k XX - Phong tro Cn Vng (1885-1896), mt phong tro do Vua Hm Nghi v Tn Tht Thuyt pht ng dy ln mt phong tro chng Php rng ln Bc v Trung K. Cng thi gian ny cn n ra cuc khi ngha nng dn Yn Th (1884-1913) do Hong Hoa Thm lnh o. => Tht bi ca phong tro Cn Vng chng t s bt lc ca h t tng phong kin trong vic gii quyt nhim v ginh c lp dn tc. - Phan Bi Chu vi khuynh hng bo ng: Phan Bi Chu ch trng da vo s gip bn ngoi nh Php, ginh c lp dn tc, phng php tin hnh l bo ng. Vi t tng , Phan Bi Chu cho thnh lp Duy Tn hi, t chc phong tro ng Du (1906 -1908), lp ra Vit Nam Quang Phc hi (1912). S nghip cch mng ca Phan Bi Chu tri qua nhiu bc thng trm, i t lp trng qun ch lp hin n lp trng dn ch t sn, nhng u tht bi. Vo na u thp k 20 ca th k XX, Phan Bi Chu chu nh hng ca Cch mng thng Mi Nga. ng cng c tnh cm vi nc Nga Xvit, ch ngha x hi v c t hy vng vo Nguyn i Quc 1. Nguyn i Quc nh gi Phan Bi Chu l tiu biu cho ch ngha quc gia2. - Phan Chu Trinh vi khuynh hng ci cch: Phan Chu Trinh ch trng Php cu tin b, pht ng mt cuc duy tn lm cho t nc ngy mt pht trin dn dn thot khi ch thng tr ca ngi Php. Hot ng cch mng ca Phan Chu Trinh gp phn thc tnh lng yu nc ca nhn dn Vit Nam. Tuy nhin, v phng php c Phan Chu
1

Hi ng Trung ng ch o bin son gio trnh quc gia cc b mn khoa hc Mc Lnin, t tng H Ch Minh: Gio trnh Lch s ng cng sn Vit Nam, Nxb.Chnh tr quc gia, H Ni, 2008, tr.23. 2 H Ch Minh: Ton tp, tp Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 2002, t.3, tr.35.

10

Trinh ch yu cu ngi Php thc hin ci lngiu l sai lm, chng khc g n gic r lng thng1 => Do nhng hn ch v lch s, v giai cp, nn Phan Bi Chu, Phan Chu Trinh, cng nh cc s phu cp tin lnh o phong tro yu nc u th k XX khng th tm c mt hng hng gii quyt chnh xc cho cuc u tranh gii phng ca dn tc. - Sau chin tranh th gii ln th nht, giai cp t sn Vit Nam bt u vn ln v i u tranh vi thc dn Php bng cc hnh thc khc nhau. + Nhng nm 1919 1923, Phong tro quc gia ci lng ca b phn t sn v a ch lp trn din ra bng vic vn ng chn hng ni ho, bi tr ngoi ho; chng c quyn thung cng Si Gn; chng c quyn khai thc la go Nam K; i thc dn Php m rng cc vin dn dn biu cho t sn Vit Nam tham gia. Nm 1923, ng Lp hin ( tp hp t sn v a ch lp trn) do Bi Quang Chiu lnh o ra i. + Nhng nm 1925 1926 din ra phong tro yu nc dn ch cng khai ca tng lp tiu t sn thnh th v t sn lp di vi nhng s kin ln: u tranh i tr li t do cho c Phan Bi Chu (1925), l truy iu v tang Phan Chu Trinh, u tranh i th nh yu nc Nguyn An Ninh (1926). + Nhng nm 1927- 1930, phong tro cch mng quc gia t sn gn lin vi s ra i v hot ng ca Vit Nam Quc dn ng ( ngy 25-121927). y l t chc chnh tr tiu biu nht ca khuynh hng t sn Vit Nam. Ngy 9-2-1930, Vit Nam Quc dn ng pht ng cuc khi ngha Yn Bi, nhng nhanh chng b dp tt. Nhn xt:

Trn Dn Tin: Nhng mu chuyn v i hot ng ca H Ch Tch, Nxb. S tht, H Ni, 1986, tr.13-14.

11

- Cc phong tro yu nc theo khuynh hng chnh tr t sn din ra lin tc, si ni, li cun ng o qun chng tham gia; nhng cui cng u tht bi do giai cp t sn cn nh yu c v kinh t v chnh tr, khng sc lnh o cuc u tranh gii phng dn tc. - S tht bi ny thc y nhng nh yu nc, c bit l tng lp thanh nin tr thc tm ra mt con ng cu nc mi ph hp vi xu th ca thi i. c. Phong tro yu nc theo khuynh hng v sn * Nguyn i Quc chun b cc iu kin v chnh tr, t tng v t chc cho vic thnh lp ng cng sn Vit Nam. - Xut thn trong mt gia nh c truyn thng yu nc, ln ln trong cnh t nc b thc dn Php h, Nguyn i Quc thu hiu ni nhc ca ngi dn mt nc, ni thng kh ca kip ngi n l. Ngi sm tham gia vo phong tro u tranh ca dn tc: phong tro chng thu Trung k (1908). - Thng 6-1911, Nguyn i Quc quyt nh sang phng Ty ni c khoa hc- k thut pht trin v nhng t tng t do dn ch, xem nc Php v cc nc phng Ty lm th no, ri s tr v gip ng bo mnh. - Vo cui cuc chin tranh th gii th nht, tc khong cui 1917, Nguyn i Quc t Anh tr v Php. Nm 1919, Nguyn i Quc tham gia vo ng X hi Php, lp ra Hi nhng ngi Vit Nam yu nc vi t bo Vit Nam hn. Thng 6-1919, nhn dp cc nc quc thng trn trong chin tranh th gii I hp hi ngh ti Vec-xy, Nguyn i Quc thay mt nhng ngi Vit Nam yu nc ti Php, gi ti Hi ngh bn yu sch i cc quyn t do, dn ch, v bnh ng ca dn tc Vit Nam. - Thng 7-1920, Nguyn i Quc c S tho ln th nht nhng lun cng v vn dn tc v vn thuc a ca Lnin trn bo Nhn o,
12

Ngi tm thy trong Lun cng ca Lnin con ng gii phng cho dn tc Vit Nam. Thng 12 1920, ti ng X hi Php hp Tua, Nguyn i Quc b phiu tn thnh gia nhp Quc t III v tham gia thnh lp ng cng sn Php. T y, Ngi n vi ch ngha Mc Lnin v tr thnh ngi cng sn u tin Vit Nam. - Nguyn i Quc truyn b ch ngha Mc Lnin v nc: Php: + Gia nm 1921 Nguyn i Quc cng mt s nh cch mng ca Angiri, Tuynidi, Maroc, Maagatxcathnh lp ra Hi lin hip thuc a vi t bo Le Paria( Ngi cng kh), lm c quan ngn lun. + Ngoi bo Ngi cng kh, Nguyn i Quc cn ng nhiu bi trn bo Nhn o, bo i sng cng nhn. Trong thi gian ny, Nguyn i Quc vit tc phm Bn n ch thc dn Php v c xut bn u tin Pari nm 1925. Nhng bi vit trong tc phm nhm vo hai ni dung c bn: ch ra k th ca dn tc, t co ti c ty tri ca chng; ku gi tinh thn on kt dn tc v quc t chng li k th chung. Lin X: + Thng 10.1923, Ngi tham d i hi quc t nng dn. Nguyn i Quc trnh by tham lun v vn nng dn, trong , mt mt ngi cao vai tr ca nng dn, nhng mt khc cng ch ra khuyt im ca h l thiu t chc, thiu ngi lnh o. + Nm 1924, Nguyn i Quc tham d i hi V Quc t Cng sn vi t cch l i biu ca ng Cng sn Php. Ngi tham d cc phin hp khc nhau vi cc tham lun tp trung vo Lun im ca Lnin v tin hnh cch mng gii phng dn tc thuc a phi hp vi cch mng v sn chnh quc. + Nguyn i Quc cn tham d nhiu hi ngh quc t khc: i hi Quc t Cng hi , Quc t ph n, Quc t Thanh nin. Ngi vit nhiu
13

bi cho bo S tht ca ng Cng sn Lin X, v tp ch Th tn quc t ca Quc t Cng sn. Ti Trung Quc: + Ngi thnh lp ra t chc Hi Vit Nam cch mng Thanh nin ( thng 6-1925), ht nhn l Cng sn on. C quan ngn lun ca Hi l tun bo Thanh nin. Hi t chc cc lp hun luyn chnh tr (thc cht l o to i ng cn b cho cch mng Vit Nam). + u nm 1927, B tuyn truyn Hi lin hip cc dn tc b p bc ng cho xut bn cun sch ng cch mnh. Tc phm ng Cch mnh tp hp cc bi ging ca Nguyn i Quc cho cc lp hun luyn chnh tr. N ch ra phng hng c bn v chin lc v sch lc ca cch mng gii phng dn tc Vit Nam. Trc tin, Ngi ch r cc cuc cch mng t sn l khng trit , ch c cch mng thng Mi Nga l trit nht, v th cch mng Vit Nam cn phi i theo con ng cch mng ca hc thuyt Mc-Lnin mi thnh cng. Tnh cht cch mng: Cch mng Vit Nam trc ht phi lm dn tc cch mnh nhm nh ui thc dn Php, ginh c lp t do, ng thi tin ln lm giai cp cch mnh nh ui t bn nhm gii phng qun chng lao ng. Lc lng cch mng bao gm s, nng, cng, thng, trong cng nng l ch cch mnh, l gc cch mnh, cn hc tr, nh bun, in ch nh ch l bu bn cch mnh ca cng nng. Phng php cch mng: ng cch mnh ch ra rng cch mng l s nghip ca qun chng, v vy phi ng vin, t chc v lnh o ng o qun chng vng ln nh ui k th.

14

on kt quc t: Cch mng Vit Nam l mt b phn ca cch mng th gii, cn c s gip ca quc t, nhng khng c li m phi ch ng, t cng. S lnh o ca ng: Cch mng mun thng li truc ht phi c ng cch mnh. ng c vng cch mnh mi thnh cngTrong ng phi c ch ngha lm ct v Ngi khng nh ng phi theo ch ngha Mc-Lnin. Cui cng ng cch mnh gii thiu cc t chc chnh tr ca Quc t Cng sn nh cng hi, nng hi, ph n, thanh ninv hng dn nhn dn Vit Nam tham gia cc t chc . => ng kch mnh trc tip chun b v t tng, chnh tr cho vic thnh lp chnh ng ca giai cp cng nhn Vit Nam. + Nm 1928, Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin thc hin ch trung v sn ho, a hi vin vo cc nh my, hm m, n in rn luyn lp trng, quan im ca giai cp cng nhn, truyn b ch ngha Mc Lnin v ng li cch mng Vit Nam. Phong tro v sn ho c tc dng rt to ln. T phong tro ny, s hi vin ca Hi ngy cng tng ln, t 300 hi vin vo nm 1928 ln ti 1.700 hi vin vo nm 1929. * S pht trin phong tro yu nc theo khuynh hng v sn Trc chin tranh th gii ln th nht, phong tro cng nhn din ra di nhng hnh thc s khai: b trn tp th, p ph my mc, t ln tri, ri tin dn ln nhng hnh thc c th: bi cng, ngoi ra cn tham gia vo cc cuc khi ngha chng Php. => Nhn chung phong tro u tranh ca cng nhn thi k ny cn mang tnh cht t pht, khu hiu u tranh nhm vo mc ch i quyn li kinh t, cc cuc u tranh n ra l t, cha c t chc.

15

Sau chin tranh th gii ln th nht, lc lng ca giai cp cng nhn ngy cng ng o v tp trung hn. Cuc u tranh ca cng nhn v th m cng si ni hn. - T nm 1919-1925 n ra hn 25 cuc bi cng ca cng nhn cc thnh ph ln nh Nam nh, H Ni, Hi Dng, Si Gn-Ch Ln Tiu biu l cuc bi cng ca hn 1000 cng nhn thuc xng sa cha tu thu Ba Son, Si Gn (8.1925) di s lnh o ca t chc cng hi (do Tn c Thng thnh lp 1920). Cuc bi cng bng n vi yu sch i cc quyn li kinh t c bn cho cng nhn. => Nhn chung phong tro u tranh ca cng nhn thi k ny c bc pht trin mi hn so vi trc chin tranh. Hnh thc bi cng ph bin hn, mt dy c hn, quy m ln hn, thi gian di hn. - T nm 1926, phong tro cng nhn cng pht trin mnh vi s ra i v hot ng ca Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin, chuyn bin nhanh chng v cht. Cc cuc nh cng, bi cng lin tip n ra nhiu ni, trong hai nm 1926-1927 c 27 cuc bi cng ca cng nhn. Trong hai nm 1928-1929 n ra hn 40 cuc bi cng ca cng nhn. H qu tt yu ca n, thng 7-1929, Tng cng hi Bc K c thnh lp. S kin ny va th hin bc trng thnh ca phong tro cng nhn, va to iu kin thc y giai cp cng nhn i dn vo u tranh c t chc, c lnh o thng nht. => Cc cuc u tranh n ra rm r, si ni, quyt lit hn, vt ra khi phm vi ca mt nh my, n in, bc u c s lin kt nhiu ngnh, nhiu a phng. Cng nhn u tranh khng ch nhm i cc quyn li kinh t m cn nhm c mc ch chnh tr. H cng bit on kt li u tranh c phng php, c t chc v k hoch. * S ra i cc t chc cng sn Vit Nam

16

- Vi phong tro v sn ho, t nm 1929, phong tro cng nhn v phong tro yu nc Vit Nam pht trin mnh m, cc t chc trong nc khng cn sc lnh o, i hi phi c s lnh o thng nht ca mt ng cch mng. Yu cu khch quan tc ng vo cc t chc tin cng sn dn n s phn ho tch cc trong ni b, hnh thnh nn cc t chc cng sn Vit Nam. - Vo cui nhng nm 20, Bc K l ni c phong tro cch mng pht trin mnh hn c so vi cc vng khc trong c nc, yu cu thnh lp ng Cng sn cng xut hin sm hn. Thng 3 1929, nhng hi vin tch cc nht ca Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin Bc K nhm hp ti s nh 5D ng Hm Long, H Ni, quyt nh lp ra chi b cng sn u tin. - ng Dng Cng sn ng: + Thng 5 1929, Ti i hi ln th I ca Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin, on i biu k b Bc K a ra ngh gii tn t chc Thanh nin v thnh lp ng Cng sn, nhng ngh khng c chp nhn nn h b i hi ra v. + Ngy 17 6 1929, 20 i biu thuc cc t chc c s cng sn min Bc hp i hi ti s 312 Khm Thin, quyt nh thnh lp ng Dng Cng sn ng, thng qua Tuyn ngn, iu l, xut bn bo Ba lim lm c quan tuyn truyn ca ng. - An Nam Cng sn ng : Trc nhu cu ca phong tro cch mng v nh hng ngy cng su rng ca ng Dng Cng sn ng, mt s hi vin tin tin Trung K v Nam K vch ra k hoch t chc ng Cng sn. H gi th cho ng Dng Cng sn ng thng bo vic h quyt nh thnh lp mt ng Cng sn b mt, cn t chc Thanh nin s gi nguyn ci t dn dn. Nhng hi vin gic ng nht ang hot ng Trung Quc t chc
17

thnh mt chi b vi danh ngha l chi b ca An Nam Cng sn ng, sau mt s chi b cng c thnh lp Nam K. Thng 11 1929 An Nam Cng sn ng thng qua: Tuyn ngn, iu l v thnh lp Ban Chp hnh Trung ng. An Nam Cng sn ng cho xut bn bo Trung Quc ri gi v trong nc tuyn truyn. - ng Dng Cng sn lin on : + Tin thn ca Tn Vit cch mng ng l Hi Phc Vit (71925), hot ng da trn nn tng t tng ch ngha quc gia dn tc, nn c th xp h vo khuynh hng dn ch t sn. Hi nhiu ln i tn n thng 7-1928, t chc ny li mang tn l Tn Vit cch mng ng. Tn Vit ra i v hot ng trong iu kin Hi Vit Nam cch mng thanh nin ngy cng pht trin, l lun Mc-Lnin v t tng cch mng ca Nguyn i Quc c nh hng mnh m n Tn Vit, cun ht nhiu ng vin tr, tin tin i theo hi Vit Nam cch mng thanh nin. + Thng 9-1929 nhng phn t tin tin trong Tn Vit thnh lp ng Dng Cng sn Lin on. => Nh vy ch cha y bn thng Vit Nam c ba t chc cng sn ra i, nh du bc pht trin nhy vt ca cch mng Vit Nam. N chng t h t tng cng sn ginh c u th trong phong tro yu nc dn tc. S kin ny cng ch ra rng nhng iu kin thnh lp ng Cng sn hon ton chn mui trong phm vi c nc. II. HI NGH THNH LP NG V CNG LNH CHNH TR U TIN CA NG 1. Hi ngh thnh lp ng - Cc t chc cng sn mi ra i tch cc hot ng, trc tip t chc v lnh o cc cuc u tranh ca qun chng lm cho phong tro u tranh thi k ny bng ln mnh. Tuy nhin, trong qu trnh vn ng tuyn truyn qun chng, cc t chc cng sn khng trnh khi tranh ginh nh hng,
18

cng kch ln nhau, gy chia r lm cho lc lng v sc mnh ca phong tro cch mng b phn tn. iu khng ph hp vi li ch ca cch mng v nguyn tc t chc ca ng cng sn. - Trc tnh hnh , ngy 27-10-1929 Quc t Cng sn gi th cho nhng ngi cng sn ng Dng, yu cu cc t chc phi chm dt s cng kch chia r ln nhau, ng thi xc tin hp nht thnh mt chnh ng ng Dng. - u nm 1930, Nguyn i Quc ri Xim v Hng Cng, Trung Quc. Vi t cch l c phi vin ca Quc t Cng sn, Ngi ch ng triu tp hi ngh hp nht cc t chc cng sn Vit Nam. - Hi ngh bn bc v i n quyt nh: Thng nht hai t chc cng sn thnh mt ng cng sn duy nht ly tn l ng cng sn Vit Nam; thng qua cc vn kin: Chnh cng vn tt ca ng, Sch lc vn tt ca ng, Chng trnh tm tt ca ng hp thnh Cng lnh chnh t u tin ca ng cng sn Vit Nam. Ngy 24 02 1930, Ban chp hnh Trung ng lm thi hp v ra Quyt nh Chp nhn ng Dng cng sn Lin on gia nhp ng cng sn Vit Nam. 2. Cng lnh chnh tr u tin ca ng - Phng hng chin lc ca cch mng Vit Nam: lm t sn dn quyn cch mng v th a cch mng i ti x hi cng sn. - Nhim v cch mng: + Chnh tr: nh quc ch ngha Php v b phong kin, lm cho nc Vit Nam c hon ton c lp, dng ra chnh ph cng nng binh v t chc qun i cng nng. + Kinh t: Th tiu ht cc th quc tri, thu ht sn nghip ln ca bn quc gao cho Chnh ph cng nng binh; thu ht rung t ca bn quc ch ngha lm ca cng v chia cho dn cy ngho, min thu cho dn
19

cy ngho, m mang cng nghip v nng nghip, thi hnh lut ngy lm tm gi. + Vn ho x hi: Dn chng c t do t chc, nam n bnh quyn, ph thng gio dc theo hng cng nng ho. Nhng nhim v trn y u bao hm c hai ni dung dn tc v dn ch. Song, ni ln hng u l nhim v chng quc gii phng dn tc. - Lc lng cch mng: Cng lnh khng nh: ng l i tin phong ca v sn giai cp, phi thu phc c i b phn giai cp mnh, lm cho giai cp mnh lnh o c qun chng. ng thi Phi thu phc c i b phn dn cy v da vo hng dn cy ngho. Bn cnh phi ht sc lin lc vi tiu t sn, tr thc, trung nng, ko h i vo phe v sn giai cp. i vi bn ph nng, trung tiu a ch v t bn An Nam m cha r mt phn cch mng th phi li dng t lu mi lm cho h ng trung lp. B phn no ra mt phn cch mng th phi nh . - Lnh o cch mng: Giai cp cng nhn thng qua i tin phong ca mnh l ng cng sn. - Quan h quc t: lin kt vi nhng dn tc b p bc v qun chng v sn trn th gii nht l vi qun chng v sn Php. * Nhn xt: - Cng lnh vch ra phng hng c bn v chin lc v sch lc ca cch mng Vit Nam. N ph hp vi xu th pht trin ca thi i v p ng yu cu khch quan ca lch s, nhun nhuyn quan im giai cp v thm m tinh thn dn tc. Ct li ca t tng l c lp dn tc kt hp vi ch ngha x hi. - Nh s thng nht v mt t chc v cng lnh chnh tr ng n, ngay t khi ng ra i quy t c lc lng v sc mnh ca giai cp cng nhn v ca dn tc Vit Nam. c im lm cho ng khng nh
20

mnh l lc lng lnh o duy nht ca cch mng Vit Nam, dn dt con tu cch mng Vit Nam i n thng li. 3. ngha lch s ca s ra i ng cng sn Vit Nam v Cng lnh chnh tr u tin ca ng 3.1. ng cng sn Vit Nam ra i 1930 l mt tt yu lch s - l kt qu ca cuc u tranh dn tc v u tranh giai cp Vit Nam trong thi i mi. - l kt qu ca qu trnh chun b cng phu, khoa hc ca lnh t Nguyn i Quc trn c ba mt t tng, chnh tr v t chc. - l sn phm ca s kt hp gia ch ngha Mc Lnin vi phong tro cng nhn v phong tro yu nc cui th k XIX u th k XX. 3.2. ng ra i nh du bc ngot trng i ca lch s cch mng Vit Nam - ng ra i chm dt thi k khng hong b tc v ng li cu nc Vit Nam t cui th k XIX u th k XX. - Chng t giai cp cng nhn trng thnh, sc nm vai tr lnh o. - ng ra i, cch mng Vit Nam c mt ng duy nht lnh o a cch mng Vit Nam i t thng li ny n thng li khc.

21

Chng II NG LI U TRANH GINH CHNH QUYN (1930 - 1945)


I. CH TRNG U TRANH T NM 1930 N NM 1939 1. Trong nhng nm 1930 1935 a. Lun cng chnh tr thng 10 1930 Thng 4 1930, sau thi gian hot ng Lin x, Trn Ph c Quc t cng sn c v nc hot ng. Thng 7 930, Trn Ph c b sung vo Ban chp hnh Trung ng ng. T ngy 14 n ngy 31 10 1930 , Hi ngh Ban chp hnh Trung ng ng hp ln th nht ti Hng Cng, Trung Quc, do ng ch Trn Ph ch tr. - Hi ngh quyt nh i tn ng Cng sn Vit Nam thnh ng Cng sn ng Dng. V tn ng Cng sn Vit Nam cha bao gm Lo, Cao Min. - Hi ngh c ra Ban chp hnh Trung ng chnh thc v c ng ch Trn Ph lm Tng B th. * Ni dung Lun cng chnh tr: - Lun cng chnh tr phn tch c im, tnh hnh x hi thuc a na phong kin v nu ln nhng vn c bn ca cch mng t sn dn quyn ng Dng do giai cp cng nhn lnh o. - Lun cng ch r: mu thun giai cp din ra gay gt gia mt bn l th thuyn, dn cy v cc phn t lao kh vi mt bn l a ch phong kin v t bn quc. - Phng hng chin lc cch mng: Cch mng ng Dng lc u l mt cuc cch mng t sn dn quyn, c tnh cht th a v phn . T sn dn quyn cch mng l thi k d b lm x hi cch mng. Sau khi cch mng t sn dn quyn thng
22

li s tip tc pht trin, b qua thi k t bn m tranh u thng ln con ng x hi ch ngha - Nhim v cch mng: Lun cng nu ln hai nhim v ct yu ca cch mng t sn dn quyn Vit Nam l: tranh u nh cc di tch phong kin, nh cc cch bc lt theo li tin t bn thc hnh th a cch mng cho trit , v nh quc ch ngha Php, lm cho ng Dng hon ton c lp. Hai nhim v trn c mi quan h cht ch vi nhau, c tc dng thc y ln nhau, ci ny lm tin cho ci kia: c nh c quc ch ngha mi ph c giai cp a ch v lm cch mng th a c thng li; m c ph tan ch phong kin th mi nh c quc ch ngha. Lun cng khng nh vn th a l ci ct ca cch mng t sn dn quyn, l c s ng ginh quyn lnh o dn cy. - Lc lng cch mng: Giai cp cng nhn v nng dn l hai ng lc chnh ca cch mng t sn dn quyn, trong giai cp v sn l ng lc chnh v mnh, l giai cp lnh o cch mng, cn nng dn c s lng ng o nht, l mt ng lc mnh ca cch mng. Lun cng cho rng: t sn thng nghip th ng v pha quc chng li cch mng, t sn cng nghip theo ch ngha quc gia ci lng, tiu t sn th hoc do d, hoc khng tn thnh cch mng, hay c xu hng quc gia ch ngha u khng trit trong u tranh. Ch c cc phn t lao kh th nh nhng ngi bn hng rong, th th cng nh, tr thc tht nghip mi i theo cch mng m thi. - V vai tr lnh o cch mng ca ng: ng Cng sn ng Dng l nhn t c bn quyt nh thng li ca cch mng Vit Nam. ng phi c ng li chnh tr ng n, c k lut tp trung, mt thit lin lc vi qun chng v tng tri trong u tranh m

23

trng thnh. ng phi ly ch ngha Mc-Lnin lm gc, i biu chnh v lu di chung cho c giai cp v sn ng Dng. - Phng php cch mng: Lun cng khng nh t c mc tiu c bn ca cch mng l nh quc v phong kin, ginh chnh quyn v tay cng nng th ng phi lnh o nhn dn thc hin v trang bo ng. Khi cha c tnh th cch mng th t khu hiu u tranh phn t. Khi tnh th cch mng xut hin, ng phi chuyn sang cc khu hiu cao hn, v trang bo ng, nh chnh quyn giai cp thng tr, ginh chnh quyn v tay cng nng. Lun cng nhn mnh, khi ngha v trang ginh chnh quyn l mt ngh thut, phi theo khun php nh binh. - Quan h quc t: Lun cng ch r cch mng ng Dng l mt b phn ca cch mng th gii, v th v sn ng Dng phi lin lc mt thit vi v sn th gii nht l v sn Php, lin lc vi qun chng cch mng cc thuc a v bn thuc a, nht l Trung Quc v n , nhm m rng v tng cng lc lng cho cuc u tranh cch mng ng Dng. * ngha Lun cng chnh tr: - u im: Lun cng vch ra nhiu vn c bn thuc v chin lc cch mng Vit Nam m trong Chnh cng vn tt v Sch lc vn tt nu ra. - Hn ch: + N cha vch r mu thun ch yu ca x hi Vit Nam thuc a l mu thun gia ton th dn tc Vit Nam b n dch vi thc dn Php v tay sai, do khng nhn mnh nhim v gii phng dn tc m nng v u tranh giai cp, cch mng rung t, khng ra c chin lc lin minh dn tc v giai cp rng ri trong cuc u tranh chng quc v tay sai.

24

+ Lun cng cha nh gi ng mc vai tr cch mng ca giai cp tiu t sn, ph nhn mt tch cc ca t sn dn tc, cng iu mt hn ch ca h, cha thy c kh nng phn ho v li ko mt b phn a ch va v nh trong cch mng gii phng dn tc. - Nguyn nhn ca nhng hn ch ca Lun cng xut pht t nhn thc gio iu v my mc v mi quan h gia vn dn tc v giai cp trong cch mng thuc a, khng hiu bit y v tnh hnh c im ca x hi, giai cp v dn tc ng Dng, ng thi li chu nh hng trc tip ca khuynh hng t ca Quc t Cng sn v mt s ng Cng sn trong thi im by gi. => T nhn thc nh vy, Ban Chp hnh Trung ng ph phn gay gt quan im ng n trong Chnh cng vn tt, Sch lc vn tt do Hi ngh hp nht thng qua. l mt quyt nh khng ng. Sau ny trong qu trnh lnh o cch mng, nht l n Hi ngh Trung ng ln VIII ( thng 5-1941), ng khc phc c nhng hn ch v a cch mng n thnh cng. b. Ch trng khi phc t chc ng v phong tro cch mng * Vo nhng nm 1930 1931 vi nhng tc ng tch cc ca phong tro cch mng th gii cng vi chnh sch p bc, bc lt khng b ca thc dn Php, c bit l s ra i ca ng cng sn ng Dng pht ng phong tro cch mng rng ln m nh cao l Xvit Ngh Tnh. Di kh th vng ln ca cng nng, bn cai tr huyn mt s ni Ngh An, H Tnh b chy. Chnh quyn cch mng c thnh lp mt s thn, x. Vi ci tn X b nng, chnh quyn cch mng thc hin vai tr qun l x hi a phng. Nhn dn nhit tnh ng h v ra sc bo v. Gia lc phong tro ang pht trin mnh m v i n nh cao, quc Php v tay sai thng tay n p, khng b lm cho phn ln cc c s, t chc ca ng v ca qun chng b tan v. Phong tro ca qun chng tm thi b lng xung.
25

Tuy b ch khng b c lit, ng ta v qun chng cch mng b tn tht nng n, song thnh qu ln nht ca phong tro cch mng 1930 1931 l: khng nh trong thc t quyn lnh o v nng lc lnh o cch mng ca giai cp cng nhn thng qua ng tin phong ca mnh; em li cho nng dn nim tin vo s lnh o ca ng. Phong tro 1930 1931 li nhiu bi hc kinh nghim cho ng: v kt hp hai nhim v phn v phn phong, kt hp u tranh ca cng nhn vi phong tro u tranh ca nng dn, vn ginh chnh quyn v vn gi chnh quyn,... * Sau tht bi ca phong tro cch mng 1930 1931, yu cu cp bch l khi phc li h thng t chc ng v phong tro qun chng. L Hng Phong c Quc t Cng sn giao nhim v . Chng trnh hnh ng ca ng cng sn ng Dng ra i (15-6-1932) l ti liu c bn hun luyn ng vin v qun chng, do Ban phng ng ca Quc t Cng sn bin son. Ni dung ca n thng nht vi quan im ca Lun cng chnh tr: - Chng trnh hnh ng t co kch lit ti c ca quc v phong kin, phn phn cc loi t tng ci lng ang tn ti khng nh con ng cch mng, con ng u tranh giai cp; - Chng trnh tuyn b ch c v trang bo ng nh hn ch quc p bc, phong kin bc lt, ch c thit lp chnh ph cng nng th mi thc hin c trit yu cu c lp, rung t, cc quyn dn ch ca cng nng v tin ln ch ngha x hi. - Chng trnh hnh ng nhn mnh phi cng c vai tr lnh o ca ng, phi xy dng ng cng nh st, vng nh ng tp hp qun chng. - Trong hon cnh mi, phong tro qun chng cn u tranh i quyn kinh t, chnh tr hng ngy. Ngoi nhng yu cu chung, phi nu yu cu c th ca cng nhn, nng dn, binh lnh, tiu t sn; ca ph n, thanh nin, dn tc thiu s,
26

y l vn kin hng dn u tranh a cch mng ra khi thi k thoi tro. Hi ngh Ban ch huy ngoi ca ng cng sn ng Dng v i din cc t chc ng trong nc ngy 26 1 1934 coi Chng trnh hnh ng nh l ng li chnh tr ca ng trong tnh hnh mi, khng ch cc ng vin phi hc tp m cn phi ph bin rng ri trong qun chng nhn dn. T tng c bn ca ng li ny l a cch mng ra khi thoi tro bng quyt tm xy dng ng vng mnh v khi phc phong tro qun chng. Trc mt phi nu khu hiu i quyn li hng ngy, nhng khng qun nhim v tin ti v trang bo ng ginh chnh quyn. * T ngy 27 n ngy 31 3 1935, i hi I ca ng c triu tp Ma Cao, Trung Quc, nh du h thng ng c khi phc ng li cch mng ca ng i hi phn tch k tnh hnh th gii, trong nc v cho rng iu kin quc t c nhiu thun li cho cch mng, nhng iu kin ch quan vn cn non yu, cha theo kp iu kin khch quan. i hi ra ba nhim v trc mt l: cng c v pht trin ng; y mnh cuc vn ng thu phc qun chng; m rng tuyn truyn chng quc, chng chin tranh, ng h Lin x, ng h cch mng Trung Quc, 2. Trong nhng nm 1936 1939 a. Hon cnh lch s * Tnh hnh th gii: - i ph vi cuc khng hong kinh t th gii 1929-1933, gii cm quyn mt s nc t bn a t nc vo con ng pht xt ho. Ch ngha pht xt l th lc phn ng nht v quc ch ngha nht ca ch ngha t bn. Tp on pht xt c, Italia, Nht lin kt vi nhau thnh khi Trc ro rit chun b chin tranh chia li th gii. - Nguy c chin tranh th gii ang cn k, e do nghim trng nn ho bnh v an ninh quc t.

27

- i hi VII ca Quc t Cng sn hp ti Mt-xc-va (thng 7-1935) di s ch tr ca imitrop. on i biu ca ng Cng sn ng Dng do L Hng Phong dn u. i hi xc nh nhiu vn quan trng ca phong tro cng sn quc t trong c nhng vn thit yu sau: + Xc nh k th trc mt ca nhn dn th gii lc ny l ch ngha pht xt. + Nhim v trc mt ca giai cp nhn l u tranh chng ch ngha pht xt, ginh dn ch v bo v ho bnh. + Cng tc t chc: giai cp cng nhn phi thng nht hng ng ca mnh, thit lp khi lin minh cng nng, trn c s lp mt trn nhn dn rng ri chng pht xt, chng chin tranh. + i vi cc thuc a, na thuc a, xy dng mt trn thng nht chng quc c tm quan trng c bit trong cng cuc u tranh cc nc ny. Nhn xt: Ngh quyt i hi VII Quc t cng sn kp thng nht hnh ng ca cch mng th gii trong mt mc tiu chung, l chng ch ngha pht xt, chng chin tranh, bo v nn ho bnh th gii. Thc hin ch th ca Quc t Cng sn, hng lot Mt trn nhn dn ra i nh: Mt trn nhn Ty Ban Nha, Mt trn thng nht chng pht xt ca nhn dn Trung Quc, Mt trn nhn dn Php. * Tnh hnh trong nc: Cuc khng hong kinh t 1929 1933 tc ng su vo tt c cc giai tng trong x hi Vit Nam. Trong khi , bn cm quyn ng Dng vn ra sc v vt, bc lt, bp nght mi quyn t do, dn ch v thi hnh chnh sch khng b, n p phong tro u tranh ca nhn dn ta.

28

ng trc tnh hnh ny lm cho cc giai cp, tng lp tuy c quyn li khc nhau nhng u cm th thc dn, t bn c quyn Php v u c nguyn vng chung trc mt l u tranh i c quyn sng, quyn t do, dn ch, cm o v ho bnh. Trong lc ny, h thng t chc ca ng v cc c s cch mng ca qun chng c khi phc. y l yu t rt quan trng quyt nh bc pht trin ca phong tro cch mng nc ta. b. Ch trng v nhn thc mi ca ng Trong nhng nm 1936-1939 Ban chp hnh Trung ng ng cng sn ng Dng hp Hi ngh ln th hai (7-1936), ln th ba (3-1937), ln th t (9-1937) v ln th nm (3-1938) ra nhng ch trng mi v chnh tr, t chc v hnh thc u tranh mi ph hp vi tnh hnh cch mng nc ta. * Ch trng u tranh i quyn dn sinh, dn ch: Ban Chp hnh Trung ng xc nh cch mng ng Dng vn l cch mng t sn dn quyn - phn v in a - lp chnh quyn ca cng nng bng hnh thc Xvit, d b iu kin i ti cch mng x hi ch ngha1. Trong khi yu cu cp thit lc ny ca nhn dn ta l t do, dn ch, ci thin i sng. V vy, ng phi nm ly nhng yu cu ny pht ng qun chng u tranh to iu kin a cch mng tin ln bc cao hn sau ny. * V k th ca cch mng: K th nguy hi nht ca nhn dn ng Dng cn tp trung nh l bn phn ng thuc a v b l tay sai ca chng. * V nhim v trc mt ca cch mng: - Chng pht xt, chng chin tranh quc, chng bn phn ng thuc a v tay sai, i t do, dn ch, cm o v ho bnh. - Ban Chp hnh Trung ng quyt nh thnh lp Mt trn nhn dn phn , bao gm cc giai cp, dn tc, ng phi, on th chnh tr, x hi v
1

ng cng sn Vit Nam: Vn kin ng, Ton tp, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 2000, tp 6, tr.139.

29

tn ngng tn gio khc nhau, vi nng ct l lin minh cng nng. ph hp vi yu cu trong tnh hnh mi mt trn nhn dn phn c i tn thnh Mt trn dn ch ng Dng. * V on kt quc t: - Phi on kt cht ch vi giai cp cng nhn v ng cng sn Php, ng h mt trn nhn dn Php. - Phi ra khu hiu ng h Chnh ph Mt trn nhn dn Php cng nhau chng li k th chung l bn pht xt Php v bn phn ng thuc a ng Dng. * V hnh thc t chc v bin php u tranh: Cc hnh thc t chc v u tranh cng khai v na cng khai, hp php v na hp php, nhm lm cho ng m rng s quan h vi qun chng, gio dc, t chc v lnh o qun chng u tranh bng cc hnh thc v khu hiu thch hp. * Nhn thc mi ca ng v mi quan h gia hai nhim v dn tc v dn ch: - Thng 10 1936, ng cng b Chung quanh vn chin sch mi vi nhng nt mi c th hin nh sau: + Nhim v chin lc cch mng: chng quc, cn vn cch mng rung t cha cn thit nn tp trung vo nh quc. + Nhim v trc mt: cha phi l nh nn thng tr ng Dng m ch l chng ch thuc a d man. + K th lc ny l bn thc dn Php phn ng, bn tay chn pht xt ng Dng. + Ch trng thnh lp Mt trn nhn dn phn theo ch trng ca Quc t Cng sn. => So vi ng li trc, Trung ng ng bt u t ph phn v chuyn hng nhn thc trn mt s vn quan trng, r rng nht l coi
30

nhim v cch mng hng u t chng phong kin sang chng quc, coi giai cp t sn t ch phn cch mng sang tp hp trong hng ng cch mng, khng ch bit cng nng m cn tp hp cc giai cp, cc tng lp, cc ng phi trong mt trn phn . y l nhn thc mi ca Ban Chp hnh Trung ng, n ph hp vi tinh thn trong Cng lnh chnh tr u tin ca ng v bc u khc phc nhng hn ch trong Lun cng thng 10 1930. Tm li, trong thi k 1936 1939, mc d vn ginh chnh quyn cha c t ra trc tip, m trc mt u tranh i dn sinh, dn ch, chng chin tranh, bo v ho bnh, nhng mc tiu ginh chnh quyn thng qua bo lc cch mng ca qun chng khng bao gi thay i. Thnh cng ln nht ca thi k ny l bit tranh th nhng hon cnh ca th gii v trong nc ch o thc tin ph hp: kt hp mc tiu trc mt vi mc tiu lu di; kt hp t chc xy dng v s dng lc lng chnh tr ca qun chng; kt hp cc phng tin v hnh thc u tranh, a cch mng tin kp nhng chuyn bin khch quan, t tin ln giai on u tranh ginh chnh quyn. II. CH TRNG U TRANH T NM 1939 N NM 1945 1. Hon cnh lch s v s chuyn hng ch o chin lc ca ng a. Tnh hnh th gii v trong nc: Chin tranh th gii th hai bng n: Ngy 1-9-1939, pht xt c tn cng Ba Lan, hai ngy sau Anh v Php tuyn chin vi c, Chin tranh ln th hai bng n. Pht xt c ln lt chim cc nc chu u. quc Php lao vo vng chin. Chnh ph Php thi hnh bin php n p lc lng dn ch trong nc v phong tro cch mng thuc a. Mt trn nhn dn Php tan v. ng cng sn Php b t ra khi vng php lut. Thng 6-1940, c tn cng Php. Chnh ph Php u hng c. Ngy 22-6-1941, qun pht xt c tn cng Lin X. T khi pht xt c xm lc
31

Lin X, tnh cht chin tranh quc chuyn thnh chin tranh gia cc lc lng dn ch do Lin X lm tr ct vi cc lc lng pht xt do c cm u. Tnh hnh trong nc: - Chnh quyn thc dn thi hnh mt lot chnh sch phn ng: + Ngy 28-9-1939, Ton quyn ng Dng ra ngh nh cm tuyn truyn cng sn, cm lu hnh, tng tr ti liu cng sn, t ng Cng sn ng Dng ra ngoi vng php lut. + Chng thc hin chnh sch kinh t ch huy: kim sot cht ch sn xut v phn phi, tng thu c, t thu mi, gim lng, tng gi lm,bt lnh thuc a tham gia chin tranh. => Chnh sch ca thc dn Php y nhn dn ta vo mt cnh sng ngt ngt v chnh tr, bn cng v kinh t. Mu thun gia dn tc ta vi quc Php v tay sai cng tr nn gay gt hn. - Thng 9-1940, pht xt Nht nhy vo ng Dng, Php v Nht cu kt vi nhau thng tr v bc lt nhn dn ta, lm nhn dn Vit Nam ri vo cnh mt c hai trng. b. Ni dung ch trng chuyn hng ch o chin lc: K t khi Chin tranh th gii ln th hai bng n Ban chp hnh Trung ng ng hp Hi ngh ln th su (11-1939), ln th by (11-1940) v ln th tm (5-1941). Trn c s nhn nh kh nng din bin ca cuc Chin tranh th gii ln th hai v cn c vo tnh hnh c th trong nc, Ban chp hnh Trung ng quyt nh chuyn hng ch o chin lc nh sau: Mt l, a nhim v gii phng dn tc ln hng u. - Ban chp hnh Trung ng ch r mu thun ch yu v cn phi c gii quyt cp bch ca nc ta lc ny l: ton th dn tc ta vi bn quc, pht xt Php - Nht.

32

- Khu hiu: tm gc khu hiu "nh a ch, chia rung t cho dn cy" thay bng khu hiu "Tch thu rung t ca bn quc v Vit gian chia cho dn cy ngho", "Chia li rung t cng cho cng bng hn v gim t, gim tc" Hai l, quyt nh thnh lp Mt trn Vit Minh on kt, tp hp lc lng cch mng nhm mc tiu gii phng dn tc. tp hp lc lng cch mng ng o trong c nc, Ban chp hnh Trung ng quyt nh thnh lp Mt trn Vit Nam c lp ng minh, gi tt l Vit Minh thay cho Mt trn thng nht dn tc phn ; i tn cc Hi phn thnh cc Hi cu quc (Cng nhn cu quc, nng dn cu quc, Thanh nin cu quc, Ph n cu quc,), vn ng, thu ht mi ngi dn yu nc khng phn bit thnh phn, la tui, on kt tham gia vo mt trn chung cu nc, cu ging ni. Ba l, quyt nh xc tin chun b khi ngha v trang l nhim v trung tm ca ng v nhn dn ta trong giai on hin ti. Lc lng cch mng bao gm: lc lng chnh tr v lc lng v trang, xc tin xy dng cn c a cch mng. Trung ng quyt nh duy tr lc lng v trang Bc Sn v ch trng thnh lp nhng i du kch hot ng phn tn, dng hnh thc v trang va chin u chng ch, bo v nhn dn, va pht trin trn c s cch mng, tin ti thnh lp khu cn c ly vng Bc Sn, V Nhai lm trung tm. Ban chp hnh Trung ng xc nh phng chm v hnh thi khi ngha nc ta: lun lun chun b mt lc lng sn sng; tin hnh khi ngha tng phn tng a phng tin ln Tng khi ngha trong c nc. V cng tc xy dng ng: nng cao nng lc t chc v lnh o ca ng, ng thi gp rt o to cn b, cn b lnh o, cn b cng vn, nng vn, binh vn, qun s v y mnh cng tc vn ng qun chng. c. ngha ca s chuyn hng ch o chin lc
33

- Qua ba Hi ngh, Ban chp hnh Trung ng hon chnh s chuyn hng ch o chin lc cch mng nhm gii quyt mc tiu s mt ca cch mng lc ny l c lp dn tc v ra nhiu ch trng ng n thc hin mc tiu y. - ng li ging cao ngn c gii phng dn tc, t nhim v gii phng dn tc ln hng u, thnh lp Mt trn dn tc thng nht rng ri, xy dng lc lng chnh tr ca qun chng c nng thn v thnh th, xy dng cn c a cch mng v lc lng v trang, l ngn c dn dt nhn dn ta tin ln ginh thng li trong s nghip nh Php, ui Nht, ginh c lp t do cho t nc. Thc hin ngh quyt ca ng v Li ku gi ca Nguyn i Quc, cc cp b ng v Mt trn Vit Minh tch cc xy dng cc t chc cu quc ca qun chng, y nhanh pht trin lc lng chnh tr v phong tro u tranh ca qun chng. Ngy 25-10-1941, Vit Minh cng b Tuyn ngn vi ng bo c nc. Vit Minh l mt Mt trn rng ri tp hp tt c cc tng lp nhn dn khng phn bit ng phi, dn tc, tn gio, giai cp, ch cn ng h s nghip nh ui Php - Nht, lm cho nc Vit Nam hon ton c lp. Bn chng trnh ca Mt trn Vit Minh gm 44 iu c th, ct yu thc hin hai iu c bn: lm cho nc Vit Nam hon ton c lp v dn Vit Nam c sung sng t do. C s Vit Minh ln lt xy dng nhiu a phng. Ti Cao Bng c nhiu x v tng hu nh ton dn tham gia vo cc hi cu quc. Thng 6-1944, ng Cng sn ng Dng gip cho mt s tr thc yu nc, tin b thnh lp ng Dn ch Vit Nam. ng ch trng xy dng lc lng v trang v cn c a cch mng: nhng ni c cc hi cu quc ca Mt trn Vit Minh u c cc i t v cu quc. T trong lc lng t v cu quc rng ri li thnh lp ra lc lng t v chin u (cn gi l tiu t du kch) lm ht nhn. h c t chc

34

cht ch hn, trang b y hn v luyn tp qun s nhiu hn. Nh vy, lc lng v trang manh nha hnh thnh. Di s ch o trc tip ca Ban Thng v Trung ng ng, i du kch Bc Sn c duy tr v i tn l Cu quc qun. Ti cn c Bc SnV Nhai, Cu quc qun tch cc tin hnh cng tc tuyn truyn c v trang, gy s s chnh tr, m rng khu cn c ra nhiu huyn thuc cc tnh Thi Nguyn, Tuyn Quang, Vnh Yn Khu cn c Cao Bng tip tc c m rng sang cc tnh H Giang, Bc Cn, Lng Sn. Cui 1943, hai khu cn c Cao Bng v Bc Sn- V Nhai c ni lin, a bn hot ng ca lc lng cch mng c m rng t Cao Bng n Lng Sn, Thi Nguyn, Tuyn Quang, Bc Cn, H Giang, Vnh Yn chun b cho s ra i ca khu gii phng Vit Bc v sau. Cn c a cch mng c ngha c bit quan trng, n l bn p pht trin lc lng cch mng, l hu phng ca lc lng v trang, l ngn c hiu triu c v phong tro cch mng c nc. Ngy 22-12-1944, i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun ra i tnh Cao Bng vi phng chm hot ng: chnh tr trng hn qun s, tuyn truyn trng hn tc chin. Ch hai ngy sau khi thnh lp, i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun nh thng hai trn Phay Kht, v N Ngn. Trn thng li, i y mnh cng tc v trang tuyn truyn, xy dng c s cch mng, gp phn cng c v m rng khu cn c Cao Bc Lng, c v v thc y mnh m phong tro qun chng trong c nc. ng thi Thi Nguyn, Cu quc qun pht ng chin tranh du kch, chnh quyn nhn dn uc thnh lp trn mt vng rng ln. u thng 51945, Vit Nam tuyn truyn gii phng qun v Cu quc qun t chc hp nht thnh Vit Nam gii phng qun. 2. Ch trng pht ng Tng khi ngha ginh chnh quyn a. Pht ng cao tro khng Nht, cu nc v y mnh khi ngha tng phn
35

Pht ng Cao tro khng Nht, cu nc: Chin tranh th gii th hai i vo giai on kt thc: i qun Lin X truy kch pht xt c ti tn so huyt ca chng Bc-lin. mt trn Thi Bnh Dng, Nht cng ri vo tnh trng nguy khn. Trong khi , ng Dng, lc lng Php theo phi -gn ngc u dy ro rit hot ng. Ngy 9-3-1945, Nht n sng o chnh Php. Qun Php chng c yu t v nhanh chng u hng. Ngay m ngy 9-3-1945, Ban thng v Trung ng ng hp Hi ngh m rng ti lng nh Bng (T Sn, Bc Ninh). Ngy 12-3-1945, Ban Thng v Trung ng ng ra ch th Nht Php bn nhau v hnh ng ca chng ta. Ch th nhn nh: iu kin khi ngha lc ny cha thc s chn mui, nhng ang c nhng c hi tt lm iu kin cho cuc Tng khi ngha nhanh chng chin mui. Ch th xc nh: K th chnh, k th c th trc mt v duy nht ca nhn dn ng Dng lc ny l pht xt Nht; cho nn thay i khu hiu u tranh t nh ui pht xt Nht- Php sang nh ui pht xt Nht. Ch th ch trng: pht ng mt cao tro khng Nht cu nc mnh m lm tin cho cuc Tng khi ngha. Ch th nu r phng chm u tranh lc ny l pht ng chin tranh du kch, gii phng tng vng m rng cn c a cch mng. Ch th d kin thi c tng khi ngha nh khi qun ng minh ko vo ng Dng nh Nht, qun Nht ko ra mt trn ngn cn qun ng minh pha sau s h. Cng c th l cch mng Nht bng n v chnh quyn cch mng ca nhn dn Nht c thnh lp, hoc Nht mt nc nh Php nm 1940 v qun i vin chinh Nht mt tinh thn.

36

=> Ch th Nht Php bn nhau v hnh ng ca chng ta l kim ch nam cho mi hnh ng ca ng v Vit Minh, trc tip dn n thng li ca Tng khi ngha Thng Tm. y mnh khi ngha tng phn, ginh chnh quyn b phn: T gia thng 3-1945 tr i, Cao tro khng Nht cu nc din ra rt si ni, mnh m v phong ph v ni dung v hnh thc. - Phong tro u tranh v trang, khi ngha tng phn din ra nhiu ni thuc vng thng du v trung du Bc K: Cao Bng, Bc Cn, Lng Sn, Thi Nguyn, Tuyn Quang Thng 4-1945, Tng b Vit Minh ra ch th v vic thnh lp U ban gii phng Vit Nam. Ngy 15-5-1945, Ban Thng v Trung ng ng triu tp Hi ngh qun s Bc K (Hip Ho, Bc Giang). Thng 5.1945, Vit Nam gii phng qun ra i trn c s hp nht Vit Nam tuyn truyn gii phng qun v cu quc qun. Thng 6-1945, khu Gii phng Vit Bc c thnh lp bao gm a bn cc tnh Cao Bng, Bc Cn, Lng Sn, Thi Nguyn, Tuyn Quang, H Giang v mt s vng ln cn. - Phong tro u tranh chnh tr ca qun chng pht trin mnh: Phong tro u tranh ca cng nhn, hc sinh, sinh vin, tr thc, tiu t sn thnh th n ra di nhiu hnh thc nh mt tnh, biu tnh, din thuyt xung phong - Phong tro ph kho thc ca Nht: ng pht ng qun chng ph kho thc Nht, gii quyt nn i. Ch trng p ng nguyn vng cp bch nht ca nng dn nn pht ng c mt cao tro mnh m cha tng thy. - Trong thi k gp rt chun b tng khi ngha, ng rt coi trng cuc u tranh thng nht ng li, tng cng s nht tr v t tng v hnh ng trong ng. b. Ch trng pht ng Tng khi ngha:
37

- Chin tranh th gii th hai kt thc vi tht bi ca phe pht xt: Thng 5-1945, pht xt c b Hng qun Lin X tiu dit hon ton. Thng 8-1945, Chnh ph Nht tuyn b u hng. Qun Nht ng Dng b t lit hon ton. Chnh ph Trn Trng Kim hoang mang cc . Qun i ng Minh chun b ko vo ng Dng tc v kh Nht. - Hi ngh ton quc ca ng Cng sn ng Dng hp Tn Tro t ngy 13 n ngy 15-8-1945. Hi ngh quyt nh pht ng tng khi ngha trong c nc, ginh ly chnh quyn t tay pht xt Nht trc khi qun ng Minh vo ng Dng. Hi ngh cng quyt nh nhng vn quan trng v chnh sch i ni v i ngoi cn thi hnh sau khi ginh c chnh quyn. - Ngy 16-8-1945, i hi quc dn hp ti Tn Tro. i hi nht tr tn thnh quyt nh tng khi ngha ca ng Cng sn ng Dng; thng qua 10 chnh sch ln ca Mt trn Vit Minh; lp U ban gii phng dn tc Vit Nam do H Ch Minh lm ch tch. - T ngy 14-8-1945, cc n v gii phng qun ln lt tin cng cc n Nht Cao Bng, Bc Cn, Thi Nguyn, Tuyn Quang, Yn Bih tr qun chng tin ln ginh chnh quyn tnh l. - Ngy 19-8-1945, ti H Ni, qun chng mt tinh rm r, sau ko nhau i chim cc c quan u no ca k th. Khi ngha H Ni ginh thng li. Ngy 23-8-1945, khi ngha thng li Tha Thin- Hu. Ngy 25-8-1945, qun chng biu tnh tun hnh chim cc tr s quan trng ca ch Si Gn. Khi ngha nhanh chng thnh cng. - Ngy 2-9-1945, ch tch H Ch Minh thay mt cho chnh ph nc Vit Nam dn ch cng ho c bn Tuyn ngn c lp, trnh trng tuyn b trc quc dn v th gii: nc Vit Nam Dn ch Cng ho ra i. c. Kt qu, ngha, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim ca cuc Cch mng thng Tm
38

Kt qu v ngha: - Vi thng li ca cch mng thng Tm, nhn dn Vit Nam p tan xing xch n l ca ch ngha quc trong gn mt th k, chm dt s tn ti ca ch phong kin ngt ngn nm, lp nn nc Vit Nam Dn ch Cng ho- nh nc do nhn dn lao ng lm ch. Vi thng li ny nhn dn Vit Nam t thn phn n l tr thnh ngi dn c lp, t do, lm ch vn mnh dn tc mnh. Nc ta t mt nc thuc a tr thnh mt nc c lp t do. ng Cng sn ng Dng t ch phi hot ng b mt, khng hp php tr thnh mt ng cm quyn v hot ng cng khai. - Thng li ca cch mng thng Tm nh du bc pht trin nhy vt ca cch mng Vit Nam, m ra mt k nguyn mi trong lch s dn tc - k nguyn c lp t do. - Cch mng thng Tm chc thng mt khu quan trng trong h thng thuc a ca ch ngha quc, m u cho s tan r ca ch ngha thc dn kiu c. - Gp phn c v mnh m phong tro gii phng dn tc ni ring v phong tro cch mng th gii ni chung. - Thnh cng ca cch mng thng Tm chng t t tng ca H Ch Minh v mi quan h gia cch mng gii phng dn tc v cch mng v sn l ng n, rng: cuc cch mng thuc a c th ginh thng li trc cch mng v sn chnh quc. T tng ny gp phn lm phong ph thm kho tng l lun ca ch ngha Mc-Lnin. Nguyn nhn thng li: - Cch mng thng Tm n ra trong bi cnh quc t thun li: k th trc tip ca nhn dn ta l Pht xt Nht b Lin X v ng Minh nh bi, qun Nht ng Dng nh rn mt u, hoang mang, mt ht tinh thn chin u, Chnh ph tay sai thn Nht Trn Trng Kim ru r. ng Cng sn
39

ng Dng chp thi c pht ng ton dn ni dy ginh thng li nhanh chng v t mu. - Cch mng thng Tm thnh cng l kt qu ca 15 nm u tranh gian kh ca ton dn ta di s lnh o ca ng, c rn luyn qua ba cao tro cch mng rng ln: Cao tro 1930 - 1931, Cao tro 1936 - 1939, Cao tro 1939 - 1945. Qun chng cch mng c ng t chc, lnh o, rn luyn bng thc tin u tranh tr thnh lc lng chnh tr hng hu, c lc lng v trang nhn dn lm nng ct. - Cch mng thng Tm thnh cng l do ng ta chun b c lc lng v i ca ton dn on kt trong Mt trn Vit Minh, da trn c s lin minh cng - nng di s lnh o ca ng. - ng Cng sn ng Dng l ngi t chc v lnh o cuc cch mng Thng Tm, v em li thnh cng cho cch mng Vit Nam. ng c ng li chnh tr ng n, c t chc cht ch nn thu phc c i b phn qun chng theo ng u tranh. Tri qua thc tin, ng nhn thc ng hn v hon chnh hn v con ng cch mng Vit Nam, tch lu kinh nghim lnh o v ch o qun chng, ngy cng bt r su trong nhn dn c nhn dn tin yu, ng h. Ni b ng on kt thng nht, quyt tm lnh o qun chng ginh c lp t do cho dn tc. S lnh o ca ng l iu kin c bn nht, quyt nh nht vi thng li ca cch mng Thng Tm. Bi hc kinh nghim: Th nht, ging cao ngn c c lp dn tc, kt hp ng n hai nhim v chng quc v chng phong kin. Khi Nguyn i Quc tm thy con ng cu nc cho dn tc Vit Nam, Ngui xc nh: mun cu nc v gii phng dn tc khng cn con ung no khc ngoi con ng cch mng v sn. Con ng cch mng Vit Nam l s kt hp ca gii phng dn tc v gii phng giai cp, c lp dn tc v ch ngha x hi.
40

V th trong nhim v cch mng t sn dn quyn (cch mng dn tc dn ch), ng ta xc nh chng quc v chng phong kin l hai nhim v c bn ca cch mng Vit Nam. Tuy nhin, trong hon cnh mt nc thuc a, mu thun dn tc l mu thun ch yu trong x hi Vit Nam, vy nhim v chng quc phi l nhim v ch yu nht, v phi c u tin hng u. Nhim v chng phong kin phi phc tng nhim v chng quc v phi thc hin tng bc mt. Nhn thc su sc ny c c l nh ng ta tri qua mt qu trnh thc tin u tranh lu di. Khi chin tranh th gii n ra, ng ta tp trung cha mi nhn vo pht xt Nht Php nhm tp trung gii quyt yu cu cp bch nht ca cch mng Vit Nam a n thng li ca cch mng thng Tm. Th hai, ton dn ni dy trn nn tng khi lin minh cng nng Thng li ca cch mng thng Tm l thng li ca tinh thn on kt ton dn. Ngay t u, H Ch Minh ch trng on kt rng ri cc lc lng yu nc trong cuc chin u ginh c lp t do cho dn tc. Khi on kt y cng tr nn vng chc khi n da trn nn tng ca khi lin minh cng nng. Tri qua ba cao tro cch mng, khi lin minh cng nng cng thm vng vng, trn c s , mt mt trn dn tc thng nht rng ri c hnh thnh tp hp tt c cc giai cp, tng lp, dn tc, tn gio, ng phi, nht t ni dy di s lnh o ca ng. Th ba, li dng mu thun trong hng ng k th Khng ngng pht trin lc lng ca ta, c lp cao k th l mt vic lm c li cho cch mng. ng ta li dng c mu thun trong hng ng k th: mu thun gia thc dn Php v pht xt Nht, gia thc dn quc vi th lc a ch phong kin, gia hng ng ngu quyn tay sai ca Php vi ca Nht, c lp cao k th, m rng ti a lc lng cch mng. Nh vy cch mng thng Tm thnh cng nhanh chng.

41

Th t, kin quyt dng bo lc cch mng v bit s dng bo lc cch mng mt cch thch hp p tan b my nh nc c, lp ra b my nh nc ca nhn dn Trong khi ngha v trang, bo lc cch mng khng n thun ch da vo t chc v trang v biu hin bng hnh thc u tranh v trang. C s ca bo lc bao gm hai lc lng: lc lng chnh tr v lc lng v trang, c biu hin bng hai hnh thc u tranh: u tranh chnh tr vi u tranh v trang v s kt hp ca c hai hnh thc , ng thi phi nhm vo b my chnh quyn ca quc tay sai khi vn chnh quyn c t ra. Trong cch mng thng Tm, ng ta kt hp cht ch gia lc lng chnh tr v lc lng v trang, gia ni dy ca qun chng vi tin cng qun s, lt chnh quyn ca giai cp thng tr, lp ra chnh quyn ca nhn dn. Th nm, nm vng ngh thut khi ngha, ngh thut chn ng thi c ng ta coi khi ngha l mt ngh thut. Cch mng thng tm i t khi ngha tng phn, ginh thng li b phn, tin ln tng khi ngha, kt hp khi ngha n ra nng thn ln th, tp trung nh vo cc c quan u no ca k th khin chng b t lit, to iu kin cho khi ngha lan ra trn a bn c nc, ginh thng li quyt nh. Cch mng thng Tm thng li v n n ra ng thi c. l khi k th ca chng ta, pht xt Nht hoang mang cc sau khi chnh ph Nht u hng, nhn dn khp ni hng hc kh th cch mng, ng ta chun b sn sng v ch trng, lc lng v cao tro khng Nht cu nc trc tip to ra iu kin ch quan chn mui cho tng khi ngha ginh chnh quyn trong c nc. Th su, xy dng ng Mc-Lnin sc lnh o cch mng ng mun lnh o cch mng phi thu phc c qun chng nhn dn, phi c nhn dn tin tng tuyt i. Mun vy ng phi c ng li

42

chnh tr ng n, c h thng t chc cht ch, duy tr mi lin h mt thit vi qun chng. Ni b ng phi thng nht v t tng v hnh ng. Trong qu trnh lnh o cch mng, ng ta khng ngng qun trit ng li ca ng vi tng ng vin, u tranh chng li nhng khuynh hng lch lc. ng lun chm lo cng tc t chc, cn b, gio dc, rn luyn cn b, nng cao phm cht chnh tr v o c cch mng, phn u xy dng ng trong sch vng mnh.

43

Chng III NG LI KHNG CHIN CHNG THC DN PHP V QUC M XM LC (1945 - 1975)
I. NG LI XY DNG, BO V CHNH QUYN V KHNG CHIN CHNG THC DN PHP XM LC (1945 - 1954) 1. Ch trng xy dng v bo v chnh quyn cch mng (1945 1946) a. Hon cnh lch s nc ta sau Cch mng thng Tm Thun li c bn: + Tnh hnh cch mng th gii pht trin c bit l phong tro gii phng dn tc cun cun nh mt dng thc cch mng, bo hiu thi k sp ca ch ngha thc dn kiu c. + trong nc, ta ginh c chnh quyn, thit lp quyn lnh o hp php ca cch mng. Nhn dn c lm ch vn mnh ca dn tc, h tin tng v quyt tm gi vng nn c lp t do y. Lc lng v trang ang trn pht trin, s nhanh chng tr thnh cng c c lc bo v chnh quyn cch mng. Kh khn nghim trng: + Chnh tr: Chnh quyn cch mng cha c cng c, h thng chnh tr cha c thit lp nn thiu danh ngha php l. Chnh ph nc Vit Nam Dn ch Cng ho cha c mt quc gia no trn th gii cng nhn v t quan h. + Kinh t - ti chnh: Chnh quyn cch mng ang phi i mt vi hu qu ca nn i min Bc lm cht hai triu ngi, cha th khc phc c, sn xut b nh n nguy c ca nn i mi ang e do. Hng ho khan him, gi c tng vt, sn xut nh tr, cng nhn tht nghip nhiu.
44

Tnh hnh ti chnh cng gp chiu kh khn, kho bc ch cn 1,2 triu ng, trong qu na l tin rch. Ngn hng ng Dng vn cn nm trong tay t bn Php. Qun Tng tung tin mt gi lm ri lon th trung. + Vn ho gio dc: Cc di sn vn ho ca ch thc dn li qu nng n. Hn 90% dn s m ch. T nn x hi: ru ch, c bc, nghin ngp, mi dm ph bin v nghim trng. + Nn th trong, gic ngoi: t nc b cc th lc quc, phn ng bao vy chng ph quyt lit. Theo tho thun ca Hi ngh Pt-xam, gn 20 vn qun Tng l lt ko vo Vit Nam, ng ti hu ht cc thnh ph th x t Bc v tuyn 16 tr ra. Theo sau chng l lc lng tay sai phn ng (Vit Quc, Vit Cch). Vi danh ngha qun ng Minh vo gii gip qun i Nht nhng mc tiu ca Tng l tiu dit ng Cng sn, ph tan Vit Minh, nh chnh quyn cch mng, thit lp chnh quyn tay sai ca chng. min Nam, tnh hnh cn nghim trng hn. Ngoi vic ly danh ngha qun ng Minh lm nhim v gii gip qun pht xt, qun i Anh cn ng lo tip tay cho thc dan Php quay li xm lc nc ta ln th hai. Ngy 23.9.1945: thc dn Php n sng nh chim Si Gn, m u cho cng cuc ti chim Vit Nam. Ngoi lc lng ca qun Tng, Anh v Php, trn t nc ta cn khong 6 vn qun Nht ang ch gii gip. Mt b phn ca qun Nht c qun Anh s dng, nh vo lc lng v trang ca ta, dn ng cho qun Php chim ng Si Gn v nhiu vng min Nam. Da vo th lc qun i nc ngoi, cc lc lng phn cch mng trong nc (Vit Quc, Vit Cch) ngc u dy, ro rit hot ng, chng ph cch mng. => Cha bao gi trn t Vit Nam c nhiu qun i nc ngoi chim ng nh vy. Gia chng u c mu thun v quyn li ng Dng v
45

Vit Nam song chng u th ch vi cch mng, vi nn c lp ca dn tc ta v m mu th tiu thnh qu cch mng thng Tm, ph v khi i on kt dn tc. Chnh quyn cch mng va mi ra i ang phi i mt vi nhng th lc v cng nguy him. Sau cch mng thng Tm, chnh quyn cch mng ang ri vo tnh th ngn cn treo si tc, ht sc him ngho. b. Ch trng "khng chin, kin quc" ca ng Ngy 25.11.1945, Ban Thng v Trung ng ng ra ch th khng chin, kin quc, xc nh nhim v chin lc, nhim v trc mt v nhng chnh sch ln ch o hnh ng ca ton ng, ton dn trong cuc u tranh gi vng c lp, t do, bo v ch mi. C th: - Tnh cht cch mng: cuc cch mng ng Dng lc ny vn l cuc cch mng dn tc gii phng. - Khu hiu: Dn tc trn ht, T quc trn ht. - Xc nh k th ca cch mng: k th chnh ca dn tc Vit Nam lc ny l thc dn Php xm lc. - Ch trng thnh lp Mt trn dn tc chng thc dn Php xm lc, m rng Mt trn Vit Minh nhm thu ht mi tng lp nhn dn, thng nht Mt trn Vit- Min- Lo. - Nu ra nhng nhim v cp bch c bn ca cch mng Vit Nam: Cng c chnh quyn cch mng, chng thc dn Php xm lc, bi tr ni phn, ci thin i sng nhn dn. Cng tc c th: + V ni chnh: xc tin vic bu c Quc hi, thnh lp chnh ph chnh thc, lp hin php, cng c chnh quyn nhn dn. + V qun s: ng vin ton dn, kin tr khng chin, t chc v lnh o cuc khng chin lu di.

46

+ V ngoi giao: kin tr nguyn tc bnh ng tng tr, thm bn bt th, thc hin khu hiu Hoa-Vit thn thin i vi qun Tng th ch trng c lp v chnh tr, nhn nhng v kinh t i vi qun Php. ngha: - Ch th Khng chin kin quc gii quyt kp thi nhiu vn quan trng v ch o chin lc v sch lc cch mng trong tnh th v cng phc tp v kh khn ca nc Vit Nam dn ch cng ho va mi khai sinh. - Th hin quy lut xy dng chnh quyn sau khi cch mng thng Tm thnh cng. c. Kt qu, ngha, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim * Kt qu, cuc u tranh thc hin ch trng khng chin kin quc ca ng giai on 1945 - 1946 din ra rt gay go, quyt lit trn tt c cc lnh vc chnh tr, kinh t, vn ha, qun s, ngoi giao v ginh c nhng kt qu ht sc quan trng. - V chnh tr - x hi: + Cng c chnh quyn nhn dn: Ngy 6-1-1946, Cuc tng tuyn c din ra thnh cng. Nhn dn bu ra 333 i biu vo c quan quyn lc cao nht ca nh nc Vit Nam dn ch cng ho. Ngy 2-3-1946, H Ch Minh lp ra chnh ph chnh thc ly tn gi Chnh ph lin hip khng chin. Chnh quyn nhn dn cc cp a phng cng c bu ra. Thng 11-1946, Quc hi thng qua bn Hin php nc Vit Nam Dn ch Cng ho. + M rng Mt trn dn tc thng nht: Ch trng ny dn dn s ra i ca Hi Lin hip quc dn Vit Nam ( thng 5-1946). Cc t chc qun chng c cng c v m rng thm: Tng Lin on Lao ng Vit Nam, Hi Lin hip Ph n Vit Namln lt ra i. ng X hi Vit Nam cng uc thnh lp nhm tng cng on kt nhng tr thc yu nc Vit Nam. - V an ninh - quc phng:

47

Cui nm 1946, lc lng qun i thng trc mang tn Qun i quc gia Vit Nam c 8 vn ngi. Vic v trang qun chng cch mng, qun s ho ton dn uc thc hin rng khp. - V kinh t - ti chnh: gii quyt nn i trc mt, ng v Chnh ph ch trng ng vin nhn dn tit kim, on kt gip nhau chng i, v lu di y mnh tng gia sn xut, thc hin khu hiu tc t tc vng, bc u thc hin nhng nhim v ca ci cch rung t. - Vn ho gio dc: Ch tch H Ch Minh ra ch trng m mt chin dch chng nn m ch, pht ng phong tro bnh dn hc v. ng cn vn ng ton dn hng ng phong tro xy dng nn vn ho mi theo ba nguyn tc: i chng ho, dn tc ho, khoa hc ho. => Thng li bc u trong cuc kin quc, xy dng nn mng ch mi, n nh v ci thin i sng nhn dn c ngha chnh tr ht sc to ln. N gp phn cng c v pht trin thnh qu ca cch mng thng Tm. - V bo v chnh quyn cch mng: min Nam, ngay khi thc dn Php n sng nh chim Si Gn v m rng tin cng ra cc tnh Nam B, Thng v Trung ng ng nht tr vi quyt tm ca X u Nam B v kp thi lnh o nhn dn ng ln khng chin. ng ta pht ng phong tro c nc hng v Nam B. U ban khng chin Nam B c thnh lp trc tip ch o cuc khng chin. min Bc, bng ch trng li dng mu thun trong ni b k th, ng, Chnh ph ta thc hin sch lc nhn nhng vi qun i Tng v tay sai ca chng gi vng chnh quyn, tp trung lc lng chng Php min Nam.

48

Hip c Hoa Php c k kt (28-2-1946). Theo , Php nhng mt s quyn li trn t Trung Hoa cho Tng, ngc li Tng s cho Php a qun ra Bc thay Tng lm nhim v gii gip qun i Nht. Ngay khi hip c Hoa-Php c k kt, ng quyt nh chn gii php ho hon nhn nhng vi Php nhm buc qun Tng rt ngay v nc, trnh tnh trng mt lc phi i u vi nhiu k th; tranh th thi gian ho hon chun b lc lng. Lp trng ca ta: c lp nhng lin minh vi Php. Php phi tha nhn quyn dn tc t quyt ca ta. Cng nhn Php c ng qun tm thi v c hn trn t nc ta. Trong khi m cuc m phn ta phi khng ngng mt pht cng vic sa son, sn sng chin u bt c lc no v u. Thc hin ch trng ny, ch tch H Ch Minh thay mt chnh ph ta k vi i din chnh ph Php bn Hip nh s b 6.3.1946. Ni dung bn hip nh: Chnh ph Php cng nhn Vit Nam l mt quc gia t do, c ngh vin, chnh ph, qun i v ti chnh ring nm trong Lin bang ng Dng v trong Khi lin hip Php. Chnh ph Vit Nam chp nhn 15.000 qun Php a vo min Bc thay th qun i Tng lm nhim v gii gip qun i Nht. sau nm s rt ht v nc. Hai bn nh ch xung t min Nam v m cuc m phn i n vic k kt hip nh chnh thc. Cuc m phn chnh thc Phngtennbl ko di gn hai thng (79.1946) nhng vn khng t c tho thun no do Php c bm gi lp trng thc dn. Tm c 14.9.1946: Bn Tm c c k gia H Ch Minh vi i din chnh ph Php vi ni dung: Tip tc tho thun mt s iu khon v quan h thm thi v kinh t-vn ho gia hai nc; nh ch chin s min Nam Vit Nam;

49

Tranh th thi gian hon hon, ng lnh o nhn dn ta tch cc y mnh sn xut, n nh i sng, tch tr lng thc, pht trin lc lng v tranh, xy dng cc chin khu, m rng khi i on kt ton dn * ngha: + Bo v c nn c lp ca t nc, gi vng chnh quyn cch mng. + Xy dng c nhng nn mng u tin v c bn cho mt ch x hi mi, ch Vit Nam dn ch cng ha. + Chun b c nhng iu kin cn thit, trc tip cho cuc khng chin ton quc sau . * Nguyn nhn thng li: + ng nh gi ng tnh hnh nc ta sau cch mng thng Tm, kp thi ra ch trng khng chin, kin quc. + Xy dng v pht huy c sc mnh ca khi on kt dn tc. + Li dng c mu thun trong hng ng k ch. * Bi hc kinh nghim: + Pht huy sc mnh i on kt dn tc, da vo dn xy dng v bo v chnh quyn cch mng. + Trit li dng mu thun trong hng ng k th, cha mi nhn vo k th chnh, coi s nhn nhng c nguyn tc vi k ch cng l mt bin php u tranh cch mng cn thit trong hon cnh c th. + Tn dng kh nng ha hon xy dng lc lng, cng c chnh quyn nhn dn, ng thi cao cnh gic, sn sng ng ph vi kh nng chin tranh lan ra c nc khi k ch bi c. 2. ng li khng chin chng thc dn Php xm lc v xy dng ch dn ch nhn dn (1945-1954) Ngay t u ng ta ch trng, trong khi ho hon vi Php phi khng ngng chun b lc lng sn sng bc vo cuc khng chin, v
50

ng ta bit c d tm ca thc dn Php s khng d dng t b Vit Nam. Trc sau chng cng s lt lng nh chim ra min Bc. Ngy 20-11-1946, Thc dn Php chim Hi Phng, th x Lng Sn v b ln Nng. Ngy 18-12-1946, Php gi ti hu th cho chnh ph Vit Nam i tc v kh t v H Ni, i kim sot an ninh trt t th . Nu khng thc hin chng s n sng. Hnh ng ny t ng v Chnh ph ta trc mt tnh th khng th nhn nhng hn na, v tip tc nhn nhng s dn n mt nc. Ngy 19-12-1946, Ban Thng v Trung ng ng hp m rng ti Vn Phc, H ng, di s ch tr ca Ch tch H Ch Minh hoch nh ch trng i ph. Hi ngh c phi vin i gp Php m phn, song khng c kt qu. Hnh ng ca Php chng t chng mun cp nc ta mt ln na. Hi ngh quyt nh h quyt tm pht ng cuc khng chin trong c nc v ch ng tin cng trc khi Php thc hin mn kch o chnh qun s H Ni. Mnh lnh khng chin c pht i. 20 gi ngy 19.12.1946, tt c cc chin trng trong c nc ng lot n sng. Cuc khng chin ton quc bng n. Ngay gia lc ting sng khng chin ton quc n ra, ch tch H Ch Minh ra Li ku gi ton quc khng chin. Li ku gi ca ch tch H Ch Minh ta nh mt cng lnh khng chin, khi qut mt trnh cao, cha ng nhng t tng v quan im v ng li chin tranh nhn dn, ton dn nh gic ca ch tch H Ch Minh v ng Cng sn ng Dng. Thun li ca nhn dn ta khi bc vo cuc khng chin chng thc dn Php: + Ta chin u bo v nn c lp t do ca dn tc v nh ch trn t nc mnh nn c chnh ngha. + Ta cng c s chun b cn thit v mi mt nn v lu di, ta c kh nng nh thng qun xm lc.
51

Kh khn ca ta l: + Tng quan lc lng qun s ca ta yu hn ch. + Ta b bao vy bn pha, cha c nc no cng nhn, gip . + Qun Php c v kh ti tn, chim ng c hai nc Lo v Campuchia v mt s ni Nam b Vit Nam, c qun i ng chn trong cc thnh th ln min Bc. b. Qu trnh hnh thnh v ni dung ng li khng chin ng li khng chin ca ng c hnh thnh tng bc qua thc tin i ph vi m mu, th on xm lc ca thc dn Php. * Giai on 1946 - 1950: Qua Ch th "khng chin, kin quc" (25-11-1945), Hi ngh Qun s ton quc ln th nht (19-10-1946), Ch th Cng vic khn cp by gi (5-111946), ng v H Ch Minh nhn nh v k th chnh, nguy him nht ca dn tc ta, ra nhng ch trng, bin php c th c v t tng v t chc, nu ln nhng vic c tm chin lc, ton cc khi bc vo cuc khng chin v khng nh lng tin vo s thng li cui cng. ng li khng chin ca ng c hon chnh v th hin tp trung trong ba vn kin lch s: Li ku gi ton quc khng chin ca ch tch H Ch Minh (19.12.1946), Ch th Ton dn khng chin ca Ban Thng v Trung ng ng (22.12.1946), tc phm Khng chin nht nh thng li ca ng ch Trng Chinh. Ni dung ng li: - Mc ch khng chin: nh ui bn thc dn phn ng Php xm lc ginh c lp v thng nht cho dn tc. - Tnh cht khng chin: K tc s nghip Cch mng thng Tm, hon thnh nhim v gii phng dn tc, m rng v cng c ch cng ho dn ch Vit Nam trn nn tng dn ch mi. V vy, cuc khng chin chng Php mang tnh cht dn tc gii phng v dn ch mi.
52

- Chnh sch khng chin: Phi lin hip vi dn tc Php chng phn ng Php; thc hin on kt vi cc dn tc Lo, Campuchia v cc dn tc yu chung ha bnh trn th gii; thc hin on kt ton dn. - Chng trnh v nhim v khng chin: Thc hin on kt ton dn; huy ng sc mnh ton dn v vt lc, nhn lc, ti lc; ch ng thc hin nn kinh t t cp, t tc nhm ginh c lp dn tc, bo v ton vn lnh th, thng nht Bc, Trung, Nam. - Phng chm tin hnh khng chin: Cuc khng chin ca chng ta l mt cuc chin tranh nhn dn: Ton dn, ton din, trng k v t lc cnh sinh. + Khng chin ton dn: Ch tch H Ch Minh ni cch mng l s nghip ca qun chng, cuc khng chin ca chng ta phi l s nghip ca ton dn. Do phi ng vin, gio dc v t chc ton dn tham gia khng chin, phc v khng chin. + Khng chin ton din: ng ta phi ch trng xy dng v s dng sc mnh tng hp v ton din trn tt c cc lnh vc: chnh tr, qun s, kinh t, vn ho, ngoi giao chng li cuc chin tranh tng lc ca k th. chiu hng ngy cng c li cho ta, nh bi tng m mu v k hoch qun s ca ch, tin ln ginh thng li hon ton. + T lc cnh sinh: Cn phi da vo sc mnh l chnh nhm pht huy ti a ni lc ca t nc, sc mnh ca dn tc. Bn cnh , chng ta phi c nhng bin php tranh th s ng h ca quc t tng cng sc mnh v vt cht v tinh thn cho cuc khng chin. - Trin vng khng chin: Mc d lu di, gian kh, kh khn, song nht nh thng li. => Nhn xt:

53

ng li khng chin ca ng ta l s k tha v nng ln mt tm cao mi t tng qun s truyn thng, l s vn dng l lun chin tranh cch mng ca ch ngha Mc-Lnin v kinh nghim nuc ngoi vo iu kin Vit Nam. ng li l ngn c dn dt v l ng lc chnh tr tinh thn a qun v dn ta tin ln chin u v chin thng thc dn Php xm lc. Thc hin ng li khng chin ca ng, t nm 1947 - 1950, ng tp trung ch o cuc chin u giam chn ch trong cc th, cng c cc vng t do ln, nh bi cuc hnh qun ln ca ch ln Vit Bc; lnh o y mnh xy dng hu phng, tm cch chng ph th on "ly chin tranh nui chin tranh, dng ngi Vit nh ngi Vit" ca thc dn Php. Thng li ca chin dch Bin Gii cui nm 1950 ging mt n nng n vo ch xm lc ca ch, qun ta ginh c quyn ch ng chin lc trn chin trng chnh Bc B. * Giai on 1951 - 1954: S hnh thnh v ln mnh ca cc nc x hi ch ngha, c bit l s ra i ca nc Cng ho nhn dn Trung Hoa (thng 10.1949), lm thay i cn cn lc lng trn trng quc t c li cho cch mng. Li dng tnh th kh khn ca Php, M cng nhy vo ng Dng, va gip Php va tm c hi ht cng Php. Sau 5 nm tin hnh, cuc khng chin ca ta ginh c nhng thng li quan trng. Thc tin ca cch mng i hi ng phi ra hot ng cng khai, phi sa i, b sung ng li cch mng dn tc dn ch nhn dn cho ph hp vi hon cnh v iu kin mi. Trong bi cnh , i hi i biu ton quc ln th hai ca ng c triu tp t 11 n 192-1951 ti x Vinh Quang, Chim Ho, Tuyn Quang. i hi nht tr tn thnh Bo co chnh tr ca Ban chp hnh Trung ng do Ch tch H Ch Minh trnh by v ra Ngh quyt chia tch ng cng sn ng Dng thnh ba ng cch mng lnh o cuc khng chin ca

54

ba dn tc i n thng li. Vit Nam, ng ra hot ng cng khai ly tn l ng Lao ng Vit Nam. Bo co Hon thnh gii phng dn tc, pht trin dn ch nhn dn, tin ti ch ngha x hi do Tng B th Trng Chinh trnh by ti ng Lao ng Vit Nam k tha v pht trin ng li cch mng dn tc dn ch nhn dn. ng li c phn nh trong Chnh cng ca ng Lao ng Vit Nam: - Tnh cht x hi Vit Nam: t sau cch mng thng Tm l mt x hi pht trin khng u vi 3 tnh cht: Dn ch nhn dn, mt phn thuc a v na phong kin. Cc tnh cht ny u tranh ln nhau nhng mu thun ch yu ca x hi Vit Nam vn l mu thun gia tnh cht dn ch nhn dn v tnh cht thuc a. Cuc khng chin ca nhn dn ta nhm gii quyt mu thun gia ch dn ch nhn dn vi cc th lc phn ng ( quc v tay sai i din cho tnh cht thuc a) gip cho ch y pht trin mnh m, tin ln ch ngha x hi. - i tng cch mng Vit Nam: Do tnh cht ca x hi Vit Nam nh trn nn i tng ca cch mng l quc xm lc v phong kin. Tuy nhin mu thun ch yu ca x hi Vit Nam cng ch ra rng, ch ngha quc xm lc (thc dn Php v can thip M) l i tng chnh ca cch mng, cn phong kin (m c th l phong kin phn ng) l i tng ph. - Nhim v cch mng: Nhim v c bn ca cch mng Vit Nam l nh ui bn quc xm lc, ginh c lp v thng nht tht s cho dn tc; xo b nhng di tch phong kin v na phong kin, lm cho ngi cy c rung, pht trin ch dn ch nhn dn, gy c s cho ch ngha x hi. Ba nhim v trn c mi quan h khng kht vi nhau, nhng nhim v chnh lc ny l hon thnh gii phng dn tc.
55

- ng lc ca cch mng: Cng nhn, nng dn, tiu t sn, t sn dn tc v cc thn s yu nc. Cc giai cp, tng lp trn hp li thnh nhn dn m nn tng l cng, nng v lao ng tr c. Trong , giai cp cng nhn l giai cp lnh o cch mng. - c im ca cch mng: Cch mng Vit Nam lc ny l mt cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn. - Trin vng ca cch mng: Cch mng Vit Nam do ng ca giai cp cng nhn lnh o nht nh s a Vit Nam tin ln ch ngha x hi. - Con ng i ln ch ngha x hi: Tri qua ba giai on: + Giai on 1: nhim v ch yu l hon thnh nhim v gii phng dn tc. + Giai on 2: nhim v ch yu l xa b nhng di tch phong kin v na phong kin, thc hin trit ngi cy c rung, pht trin k ngh, hon chnh ch dn ch nhn dn. + Giai on 3: nhim v ch yu l xy dng c s cho ch ngha x hi, tin ln thc hin ch ngha x hi. Ba giai on ny khng tch ri nhau, c mi lin h mt thit vi nhau. - Giai cp lnh o v mc tiu ca ng: Giai cp cng nhn l giai cp lnh o cch mng, vi i tin phong l ng lao ng Vit Nam. Mc ch ca ng l pht trin ch dn ch nhn dn, tin ln ch ngha x hi Vit Nam. - Chnh sch ca ng: C 15 chnh sch (khng chin, chnh quyn nhn dn, Mt trn dn tc thng nht, qun i, kinh t, ti chnh, ci cch rung t, vn ha gio dc, i vi tn gio, chnh sch dn tc, i vi vng b tm chim, ngoi giao, i vi Min Lo, i vi ngoi kiu, u tranh cho ha bnh v dn ch th gii, thi ua i quc) ln nhm pht trin ch dn ch nhn dn, gy mm mng cho ch ngha x hi v y mnh khng chin i n thng li.
56

- Quan h quc t: Phi tranh th s gip ca cc nc x hi ch ngha v nhn dn trn th gii, ca Trung Quc, Lin X; thc hin on kt Vit - Trung - X v on kt Vit - Min - Lo. ng li ny tip tc c b sung v pht trin qua Hi ngh Trung ng ln th nht (3-1951), Hi ngh Trung ng ln th hai (hp t 27-9 n 5-10-1951), Hi ngh Trung ng ln th t (1-1953), Hi ngh Trung ng ln th nm (11-1953); v ng li hon thnh gii phng dn tc, pht trin ch dn ch nhn dn, tin ln ch ngha x hi ca ng c thc hin trn thc t trong giai on 1951-1954. 3. Kt qu, ngha lch s, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim a. Kt qu ca vic thc hin ng li: * V chnh tr: Thng 3-1951, i hi ton quc thng nht Vit Minh v Lin Vit hp v i n thng nht hai t chc thnh Mt trn Lin Vit. ng ch trng xy dng ng vng mnh sc lnh o cuc khng chin. Nh nc ban hnh mt s sc lnh v thu nng nghip, thu cng thng, xut nhp khu, thc y kinh t pht trin. Thng 6-1951, ngn hng quc doanh uc thnh lp v sau mu dch quc doanh ra i. Thng 11-1953, Hi ngh Trung ng ng hp v quyt nh pht ng qun chng trit gim t, gim tc thc hin ci cch rung t. T nm 1950 tr i, ng ta ra ch trng ci cch gio dc theo ng li gio dc mi. S nghip gio dc pht trin mnh, nht l phong tro bnh dn hc v. * V qun s: - Tch cc xy dng lc lng v trang ba th qun:

57

Cng vi vic pht trin ngy cng rng khp lc lng dn qun du kch, b i a phng, ng ta c gng xy dng v pht trin nhanh b i ch lc. - Cc cuc tin cng qun s 1951-1953: + Thc dn Php xy dng thm nhiu binh on c ng mnh, thc hin nhiu k hoch phiu lu qun s mi hng ginh th ch ng trn chin trng. + Cch mng ngy cng ln mnh: Lc lng v trang ba th qun c trnh tc chin ngy cng cao, phong tro u tranh vng ch hu tip tc pht trin + Ta ch ng m cc chin dch ln: +> u nm 1951, ta ch ng m 3 chin dch: chin dch Trn Hng o; chin dch Hong Hoa Thm, chin dch Quang Trung. +> Chin dch Ho Bnh ( t ngy 10-12-1951 n ngy 25-2-1952): tiu dit c nhiu sinh lc ch, cc cn c du kch ca ta m rng v ni lin vi nhau. +> Chin dch Ty Bc ( t ngy 14-10 n ngy 10-12-1952) ph tan m mu ca ch Lp x Thi t tr. +> Chin dch Thng Lo ( thng 4-1953) gii phng Xing Khong, v mt phn tnh Sm Na.. - Chin cuc ng Xun 1953-1954 v chin dch in Bin Ph: + K hoch qun s Na va: gi th phng ng chin lc min Bc v tin cng bnh nh min Nam, min Trung ng Dng, xo b vng t do Lin khu V. Sau thc hin chin lc tin cng min Bc, ginh thng li qun s, buc ta phi m phn theo nhng iu kin c li cho chng. + Ch trng ca ta: S dng mt b phn ch lc vi phng chm tch cc, ch ng, c ng, linh hot, m nhng cuc tn cng vo nhng

58

hng m ch s h. Pht trin chin tranh du kch vng sau lng ch, p tan m mu bnh nh v h tr cho b i ch lc phn tn qun Php. - Din bin chnh: + Ta lin tc tin cng ch nhiu ni trn chin trng ng Dng ( c nhiu chin dch phi hp vi Phatht Lo): Ty Bc, Trung Lo, Ty Nguyn, Thng Lo, buc Php phi cng lc lng ra i ph. + Tnh hnh buc Na va chn in Bin Ph lm ni quyt chin chin lc vi qun ta. + H tun thng 12-1953, B Chnh tr quyt nh chn in Bin Ph lm im quyt chin chin lc trong ng Xun 1953-1954. Chin dch din ra t ngy 15-3-1954 v kt thc vo ngy 7-5-1954. Kt thc chin dch, qun ta tiu dit v bt sng 16.200 tn, ton b tham mu ca tp on c im b tiu dit hoc ra u hng. * V ngoi giao: Mt b phn trong chnh ph Php ln ting phn i, i m phn ngoi giao kt thc chin tranh. Phong tro phn chin ca nhn dn Php cng n ra mnh m. Cc nc ln nh Trung Quc, Lin X cng ln ting ng h vic gii quyt vn ng Dng trong ho bnh. ng v Chnh ph nc Vit Nam Dn ch Cng ho m cuc tn cng trn mt trn ngoi giao, phi hp vi cuc tin cng chin lc ng Xun 1953-1954. Ngy 8-5-1954, Hi ngh quc t v chm dt chin tranh ng Dng khai mc Ginev. Tham d hi ngh c 9 nc: Lin X, Anh, M, Trung Hoa, Php, Vit Nam, Lo, Cam-pu-chia. Ngy 21-7-1954, Hi ngh thng qua bn tuyn b chung v vic lp li ho bnh ng Dng, gm cc ni dung chnh: Cc nc tham d hi ngh cam kt tn trng quyn dn tc c bn l c lp, thng nht, ch quyn v ton vn lnh th ca nhn dn Vit Nam, Lo, Campuchia; v tuyn 17 lm

59

gii tuyn qun s tm thi Vit Nam v n thng 7-1956, t chc tng tuyn c t do thng nht t nc. b. ngha lch s: - Cuc khng chin ca nhn dn ta thng li buc thc dn Php phi tha nhn c lp ch quyn, thng nht v ton vn lnh th ca ba nc ng Dng. m mu ko di v m rng chin tranh ca quc Php - M ng Dng b tht bi hon ton. - Bo v v pht trin thnh qu ca cch mng thng Tm, gii phng hon ton min Bc, chm dt hn ch thng tr ca thc dn Php trong gn mt th k, a cch mng Vit Nam chuyn sang mt giai on mi, giai on xy dng min Bc theo con ng x hi ch ngha v to iu kin tin ln hon thnh cch mng dn tc dn ch trn phm vi c nc. - M ra s sp ca ch ngha thc dn kiu c m trc ht l h thng thuc a ca Php. - C v mnh m cc dn tc b p bc trn th gii u tranh v c lp t do, ho bnh v tin b x hi. c. Nguyn nhn thng li: - S lnh o ca ng, ng u l ch tch H Ch Minh: Nm vng quan im c bn ca ch ngha Mc-Lnin v chin tranh cch mng, ng ta ra ng li khng chin ng n, pht ng mt cuc chin tranh nhn dn, ton dn, ton din, trng k v t lc cnh sinh. Vi ng li ny ng huy ng c mi tng lp nhn dn to thnh th trn c nc nh gic, trm h u l binh, pht huy ti a sc mnh ca dn tc kt hp vi sc mnh ca thi i, chin u v chin thng k th. - S on kt chin u ca ton dn tp hp trong mt Mt trn dn tc thng nht rng ri Mt trn Lin Vit, c xy dng trn nn tng khi lin minh cng nng tr: Thng li ca cch mng thng Tm cho ng nhng bi hc kinh nghim qu bu v mt trong nhng bi hc l phi bit on
60

kt ton dn tc trong mt mt trn thng nht. Bi hc tip tc c pht huy, Mt trn Lin Vit l c s t chc v thc hin chin lc ton dn khng chin. sc mnh ca khi i on kt dn tc chnh l mt trong nhng nguyn nhn c bn dn n thng li ca cuc khng chin. - Lc lng v trang 3 th qun v cng an nhn dn trng thnh v mi mt: Di s lnh o trc tip ca ng, lc lng v trang nhn dn Vit Nam ngy cng ln mnh, chin u dng cm, mu lc, ti tr. l lc lng quyt nh tiu dit ch trn chin trng, nh bi mi chin lc, chin thut qun s, gii phng t ai, bp ch xm lc ca chng. Nhng thng li v mt qun s c ngha quyt nh i vi thng li ca cuc khng chin m lc lng v trang ng vai tr nng ct lm nn thng li . Lc lng cng an nhn dn l mt cng c sc bn trong cuc u tranh chng phn cch mng v cc ti phm khc, bo v cng cuc khng chin, bo v nh nc, bo v ng, bo v nhn dn, bo v hu phng khng chin. - Ch dn ch nhn dn vng chc: Vi thng li ca cch mng thng Tm trc tip dn s ra i ca nh nc dn ch nhn dn. Nh nc ny li c xy dng, cng c, v pht trin, pht huy tnh cht tin b l nh nc ca dn do dn v dn, chnh l c s chnh tr vng mnh ca khi i on kt ton dn, l cng c sc bn t chc ton dn khng chin v xy dng ch mi. - S lin minh chin u gia 3 nc ng Dng: Trong cuc u tranh chng k th chung, s lin minh chin u gia cc dn tc ng Dng to nn sc mnh to ln chin thng thc dn Php xm lc. S lin minh y l mt in hnh ca ch ngha quc t v sn. - S gip , ng h ca b bn Quc t: Cuc khng chin ca chng ta nhn c s gip ca Trung Quc, Lin X, phe XHCN, ng Cng
61

sn v nhn dn Php cng lc lng dn tc dn ch, ho bnh v tin b trn th gii. d. Bi hc kinh nghim: - Xc nh ng v qun trit ng li khng chin ton dn, ton din, lu di v t lc cnh sinh trong ton ng, ton qun, ton dn. - Kt hp cht ch v ng n nhim v chng quc v chng phong kin, trong nhim v ch yu l chng quc. - Va khng chin, va xy dng ch mi, to nn hu phng vng mnh, p ng yu cu ngy cng cao ca cuc khng chin, kt hp cht ch gia khng chin vi xy dng, xy dng khng chin. - Qun trit t tng chin lc khng chin gian kh v lu di, ch ng ra v thc hin phng thc tin hnh chin tranh v ngh thut qun s sng to. Ch ng tin cng ch t nh n ln, i t chin tranh du kch ln chin tranh chnh quy, kt hp nhp nhng chin tranh du kch vi chin tranh chnh quy trn tng chin trng v trn phm vi c nc. - Tng cng cng tc xy dng ng, nng cao sc chin u v hiu lc lnh o ca ng trong chin tranh. II. NG LI KHNG CHIN CHNG M, CU NC, THNG NHT T QUC (1954-1975) 1. ng li trong giai on 1954-1964 a. Bi cnh lch s ca cch mng Vit Nam sau thng 7-1954 * Thun li: - Quc t: + H thng x hi ch ngha tip tc ln mnh v kinh t, qun s, khoa hc k thut, nht l s ln mnh ca Lin X. + Phong tro gii phng dn tc tip tc pht trin. + Phong tro ha bnh, dn ch ln cao cc nc t bn. - Trong nc:
62

+ Min Bc c gii phng lm cn c a cch mng cho c nc. + Th v lc ca cch mng ln mnh hn sau 9 nm khng chin chng. + Nhn dn c nc c ch c lp thng nht. * Kh khn: + t nc b chia ct lm hai min vi hai ch chnh tr khc nhau; min Nam do ch tay sai kim sot, khng chu thc hin ha bnh thng nht t nc; min Bc vi kinh t ngho nn, lc hu. + quc M tr thnh k th trc tip ca nhn dn ta. + quc M ang c m mu lm b ch th gii. b. Qu trnh hnh thnh, ni dung v ngha ca ng li * Qu trnh hnh thnh v ni dung ng li: - Hi ngh Trung ng ln by (thng 3-1955), ln tm (thng 8-1955) ca Ban Chp hnh Trung ng ng ( kho II ) nhn mnh: Ra sc cng c min Bc v coi l mt trong nhng iu kin ct li chin thng quc M v tay sai, cng c ho bnh, thc hin thng nht nc nh, hon thnh nhim v dn tc dn ch. - Thng 1-1959, Ban Chp hnh Trung ng ng hp Hi ngh ln th mi lm. Hi ngh nhn nh: + quc M thay chn thc dn Php, t ch thng tr thc dn (kiu mi) min Nam nc ta. Chnh quyn Ng nh Dim l chnh quyn tay sai ca quc M, mu thun ch yu min Nam l mu thun gia dn tc ta, nhn dn ta min Nam v bn quc xm lc M cng tp on thng tr Ng nh Dim. + Nhim v c bn cch mng min Nam: l gii phng min Nam khi ch thng tr ca quc v phong kin, hon thnh cch mng dn tc dn ch min Nam, xy dng nc Vit Nam ho bnh thng nht, c lp dn ch v giu mnh.
63

+ Nhim v trc mt: nh chnh quyn thng tr c ti Ng nh Dim, tay sai ca quc M, thnh lp mt chnh quyn lin hip dn tc, dn ch min Nam, gi gn ho bnh, thc hin thng nht t nc. + Phng php cch mng: Ly sc mnh ca qun chng, da vo lc lng chnh tr ca qun chng l ch yu, kt hp u tranh chnh tr v v trang + Lc lng cch mng: Cng nhn, nng dn, tiu t sn, t sn dn tc v nhn s yu nc. ng lc cch mng bao gm cng nhn, nng dn, tiu t sn. + D kin phng hng pht trin ca cch mng min Nam: V phi ng u vi quc M l tn quc hiu chin nht cho nn cuc khi ngha ca nhn dn min Nam c kh nng chuyn thnh cuc u tranh v trang lu di, nhng thng li nht nh s v ta. + Cng tc Mt trn, v xy dng ng : Cn tng cng cng tc Mt trn m rng khi i on kt ton dn; cng c v xy dng ng b min Nam tht vng mnh v chnh tr, t tng v t chc sc lnh o trc tip cch mng min Nam. => Ngh quyt ca Hi ngh Ban Chp hnh Trung ng ng ln th mi lm (kho II) chng nhng p ng nhu cu ca lch s, m ng cho cch mng tin ln, m cn th hin r bn lnh cch mng c lp t ch, sng to ca ng ta. - i hi i biu ton quc ln th III ca ng c din ra t ngy 5 n ngy 10-9-1960 ti H Ni, c 525 i biu chnh thc v 51 i biu d khuyt, thay mt cho hn 50 vn ng vin, gn 20 on i biu quc t tham d. + Nhim v ca cch mng Vit Nam: Tin hnh ng thi v kt hp cht ch hai chin lc cch mng: cch mng x hi ch ngha min Bc v cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam, nhm thc hin mc tiu
64

chung trc mt ca c nc l gii phng min Nam, ho bnh thng nht t nc. + Mi quan h cch mng hai min: c mi quan h mt thit vi nhau v c tc dng thc y ln nhau. + V tr, vai tr v nhim v ca cch mng hai min: Cch mng x hi ch ngha min Bc gi vai tr quyt nh nht i vi s pht trin ca ton b cch mng Vit Nam v i vi s nghip thng nht nc nh. Cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam gi vai tr quyt nh trc tip i vi s nghip gii phng min Nam, thc hin ho bnh, thng nht nc nh, hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc. + Con ng thng nht t nc: ng kin tr con ng ho bnh thng nht t nc nhng sn sng p tr mt cch mnh m mi bin php qun s nu ch liu lnh tn cng min Bc. + Trin vng ca cch mng Vit Nam: cuc khng chin ca ta l gay go, gian kh, lu di nhng nht nh s ginh thng li. * ngha ca ng li: - ng li trn y ca i hi th hin t tng chin lc cch mng ca ng: ging cao ngn c c lp dn tc v ch ngha x hi, va ph hp vi min Bc, va ph hp vi min Nam, va ph hp vi c nc Vit Nam v va ph hp vi tnh hnh th gii. Do , to ra sc mnh ca c dn tc c nc nh thng quc M xm lc. - ng li trn y ca i hi phn nh ng quy lut vn ng ca cch mng tng min v chung trn c nc nn khi dy c tinh thn c lp, t ch v sang to ca ng ta trong vic gii quyt nhng vn cha c tin l lch s, ng thi ph hp vi xu th pht trin chung ca thi i, nh vy cch mng Vit Nam pht huy uc sc mnh tng hp ca c nc v ca thi i chin thng quc M xm lc.

65

- ng li chin lc chung cho c nc v ng li cch mng mi min l c s ng ch o qun dn ta phn u ginh c nhng thnh tu to ln trong qu trnh xy dng ch ngha x hi min Bc v u tranh thng nht nc nh min Nam. 2. ng li trong giai on 1965-1975 a. Bi cnh lch s * Thun li: + Cch mng th gii ang th tin cng. + Min Bc: k hoch 5 nm ln th nht t v vt mc tiu v kinh t, vn ha. S chi vin ca min Bc cho cch mng min Nam c y mnh theo c ng b v ng bin. + Min Nam, chng ta ginh c thng li lin tip trn chin trng. n u nm 1965, chin lc "chin tranh c bit" c trin khai n mc cao nht c bn b ph sn. * Kh khn: - S bt ng gia Lin X v Trung Quc cng tr nn gay gt v khng c li cho cch mng Vit Nam. - Tng quan lc lng gia ta v ch tr nn bt li cho ta khi quc M m cuc "chin tranh cc b", t a qun i vin chinh v cc nc ch hu vo trc tip xm lc min Nam. b. Qu trnh hnh thnh, ni dung v ngha ca ng li * Qu trnh hnh thnh v ni dung ng li: Trong nm 1965, Ban Chp hnh Trung ng ng lin tip m hai hi ngh ton th, Hi ngh ln th mi mt (thng 3-1965) v Hi ngh ln th mi hai (12-1965) nhm vch ra ng li khng chin chng M cu nc. - Trn c s phn tch tnh hnh quc t v trong nc, tng quan so snh lc lng gia ta v ch, Trung ng ng i n nhn nh: mc d
66

quc M a vo min Nam hng chc vn qun vin chinh, nhng so snh lc lng gia ta v ch vn khng thay i ln, cuc chin tranh tr nn gay go c lit nhng nhn dn ta c c s chc chn gi vng th ch ng trn chin trng, M v tay sai nht nh s tht bi. - Mc tiu ca cuc khng chin: Kin quyt nh bi cuc chin tranh xm lc ca quc M, nhm bo v min Bc, gii phng min Nam, hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc, tin ti thc hin ho bnh thng nht nc nh. - Phng chm chin lc chung cho cuc khng chin: nh lu di, da vo sc mnh l chnh, cng nh cng mnh, tp trung lc lng ca c hai min m nhng cuc tin cng ln, tranh th thi c ginh thng li quyt nh trong thi gian tng i ngn trn chin trng min Nam. - Phng chm u tranh: vn l tip tc kt hp u tranh qun s vi u tranh chnh tr, trit thc hin ba mi gip cng. Trong , u tranh qun s c tc dng quyt nh trc tip. - T tng ch o chin lc: Gi vng v pht trin th tin cng, kin quyt tin cng v lin tc tin cng. - Mi quan h cch mng hai min: min Nam l tin tuyn ln, min Bc l hu phng ln. - i vi min Bc: Thc hin chuyn hng kinh t, m bo tip tc xy dng min Bc vng mnh v kinh t v quc phng trong iu kin c chin tranh, kin quyt nh bi cuc chin tranh ph hoi ca quc M, bo v vng chc min Bc x hi ch ngha, ng vin sc ngi, sc ca mc cao nht chi vin cho min Nam. * ngha ca ng li: - Th hin quyt tm nh M v thng M, tinh thn cch mng tin cng, c lp t ch s kin tr mc tiu gii phng min Nam thng nht T

67

quc phn nh ng ch nguyn vng ca ton ng ton qun v ton dn ta. - Th hin t tng nm vng v ging cao ngn c c lp dn tc v ch ngha x hi tip tc kt hp cht ch v ng thi hai nhim v chin lc cch mng trong hon cnh c nc c chin tranh mc khc nhau ph hp vi thc t t nc v bi cnh quc t. - l ng li chin tranh nhn dn, ton dn, ton din lu di v da vo sc mnh l chnh c pht trin trong hon cnh mi to nn sc mnh mi dn tc ta sc nh thng gic M xm lc. c. Kt qu, ngha, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim ca cuc Cch mng thng Tm * Kt qu: Min Bc sau 21 nm thc hin ch trng, ng li ca ng cng cuc xy dng x hi ch ngha t c nhng thnh tu rt ng t ho. Mt ch mi dn c hnh thnh. Mc d b chin tranh c lit, b tn tht nng n v vt cht, con ngi nhng khng h c nn i dch bnh v ri lon x hi. Vn ha, x hi, y t, gio dc khng nhng c duy tr m cn pht trin mnh. Sn xut nng nghip pht trin, cng nghip a phng c tng cng. Trong hai cuc chin u chng chin tranh ph hoi bng khng qun v hi qun ca quc M, qun dn min Bc bo v vng chc a bn vng tri v vng bin. Min Nam, di s lnh o ca ng, qun dn ta vt ln mi gian kh hy sinh, bn b v anh dng chin u, ln lt nh bi cc cuc chin tranh xm lc ca quc M v tay sai vi nh cao l i thng ma xun nm 1975 v chin dch H Ch Minh lch s, p tan chnh quyn ch, gii phng hon ton min Nam, thng nht nc nh. * ngha:

68

- Qut sch quc xm lc, chm dt hn mt th k ch thng tr, tn bo ca ch ngha thc dn c v mi. Trn c s , hon thnh cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc, m ra k nguyn mi cho dn tc Vit Nam: k nguyn t nc c c lp, thng nht, i ln ch ngha x hi. - M u cho s tht bi khng th trnh khi ca ca ch ngha thc dn mi, gp phn tng cng lc lng ca cc nc x hi ch ngha, c v mnh m phong tro u tranh v c lp, dn tc, dn ch v ho bnh th gii. * Nguyn nhn thng li: - S lnh o ng n ca ng: ng c ng li chnh tr, ung li qun s c lp, t ch, ng n, sng to lnh o cuc khng chin chng M thnh cng. - Thng li ny c lm nn bi s chin u dng cm v gian kh hy sinh ca nhn dn v qun i c nc, c bit l ca cn b, chin s v hng chc triu ng bo yu nc min Nam ngy m i mt vi qun th, xng ng vi danh hiu Thnh ng T quc. - Hu phng min Bc vng chc chi vin cho min Nam: Min Bc x hi ch ngha c bo v vng chc, uc xy dng, cng c v tng ln khng ngng v tim lc kinh t, quc phng, bo m thc hin ngha v hu phng ln, p ng ngy cng cao yu cu chi vin sc ngi, sc ca cho tin tuyn ln min Nam. - S on kt chin u ca ba nc ng Dng v s ng h gip ca cc nc x hi ch ngha anh em, ca phong tro cch mng th gii trong c nhn dn M. * Bi hc kinh nghim: - Ging cao ngn c c lp dn tc v ch ngha x hi nhm huy ng sc mnh ton dn nh M, c nc nh M.
69

- ng ta tm ra c phng php u tranh cch mng ng n sng to. - S ch o chin lc ng n ca Trung ng ng v cng tc t chc chin u ti gii ca ng qua cc cp b ng v cc cp ch huy qun i. - Coi trng cng tc xy dng ng, xy dng lc lng cch mng min Nam v t chc xy dng lc lng chin u c nc.

70

CHNG IV NG LI CNG NGHIP HA


I. CNG NGHIP HA THI K TRC I MI

1. Ch trng ca ng v cng nghip ha a) Mc tiu v phng hng ca cng nghip ha x hi ch ngha: Qu trnh CNH trc i mi Vit Nam: + Hnh thnh ng li CNH: i hi III ca ng (9/1960) + 1960 1975: CNH trin khai min Bc + 1975 1985: CNH thc hin trn phm vi c nc min Bc: - c im ln nht ca min Bc khi tin hnh CNH: t mt nn kinh t nng nghip lc hu tin thng ln CNXH khng tri qua giai on pht trin TBCN. - i hi III khng nh: Mun ci bin tnh trng lc hu ca kinh t nc ta khng cn con ng no khc ngoi con ng CNH XHCN, tc l khng nh tnh tt yu ca CNH i vi cng cuc xy dng CNXH nc ta; trong vn quan trng c tnh cht quyt nh l thc hin trang b k thut cho ton b nn kinh t quc dn, thc hin c gii ha sn xut, t nng cao nng sut lao ng. CNH XHCN l nhim v trung tm trong sut thi k qu ln CNXH nc ta. - Mc tiu c bn ca CNH XHCN nc ta (i hi III): Xy dng mt nn kinh t XHCN cn i v hin i; bc u xy dng c s vt cht k thut ca CNXH. Mc tiu ny l mc tiu lu di, phi thc hin qua nhiu giai on. - Phng hng ch o xy dng v pht trin cng nghip (Hi ngh trung ng ln 7 kha III): + u tin pht trin cng nghip nng mt cch hp l.
71

+ Kt hp cht ch pht trin cng nghip vi pht trin nng nghip; + Ra sc pht trin cng nghip nh song song vi vic pht trin cng nghip nng; + Ra sc pht trin cng nghip trung ng, ng thi y mnh pht trin cng nghip a phng. Trn phm vi c nc - ng li CNH XHCN ca i hi IV (12/1976): y mnh CNH XHCN, xy dng c s vt cht k thut ca CNXH, a nn kinh t nc ta t sn xut nh ln sn xut ln XHCN. u tin pht trin cng nghip nng mt cch hp l trn c s pht trin nng nghip v cng nghip nh, kt hp xy dng cng nghip v nng nghip c nc thnh mt c cu kinh t cng nng nghip; va xy dng kinh t trung ng va pht trin kinh t a phng trong mt c cu kinh t quc dn thng nht - T thc tin ch o CNH t 1976 1981, ng ta kt lun: t mt nn sn xut nh i ln, iu quan trng nht l phi xc nh ng bc i ca CNH cho ph hp vi mc tiu v kh nng ca mi chng ng. - i hi V (3/1982) xc nh: Trong chng ng u tin ca thi k qu nc ta phi ly nng nghip lm mt trn hng u, ra sc pht trin cng nghip sn xut hng tiu dng; vic xy dng v pht trin cng nghip nng trong giai on ny cn lm c mc , va sc; nhm phc v thit thc, c hiu qu cho nng nghip v cng nghip nh. y l ni dung chnh ca CNH trong chng ng trc mt. b) c trng ch yu ca cng nghip ha thi k trc i mi Thi k 1960 1965 nc ta tin hnh CNH theo kiu c vi cc c trng sau: - Cng nghip ha theo m hnh nn kinh t khp kn, hng ni v thin v pht trin cng nghip nng.

72

- CNH ch yu da vo li th v lao ng, ti nguyn, t ai v ngun vin tr ca cc nc XHCN; ch lc thc hin CNH l Nh nc v cc doanh nghip nh nc; vic phn b ngun lc CNH c thc hin thng qua c ch k hoch ha tp trung quan liu bao cp, khng tn trng cc quy lut th trng. - Nng vi, gin n, ch quan, duy ch, ham lm nhanh lm ln, khng quan tm n hiu qu kinh t x hi. 2. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn: a) Kt qu thc hin ch trng v ngha - Hon cnh lch s: CNH thi k trc i mi din ra trong c ch k hoch ha tp trung, nhng tin vt cht cn thit cho CNH cn ht sc hn ch; c chin tranh ph hoi. - Kt qu: So vi 1955, s x nghip tng 16.5 ln; nhiu khu cng nghip mi hnh thnh; c bit l mt s khu cng nghip nng quan trong nh in, than, luyn kim, ha cht. H thng gio dc, o to tng i pht trin, o to c i ng cn b khoa hc k thut c s lng tng 19 ln so vi nm 1960. Nh vy, nhng kt qu to c s bc u nc ta pht trin nhanh hn nhng giai on tip theo. b) Hn ch v nguyn nhn: - Hn ch: + C s vt cht k thut cn ht sc lc hu. Nhng ngnh cng nghip then cht cn nh b v cha c xy dng ng b, cha sc lm nn tng vng chc cho nn kinh t quc dn. + Lc lng sn xut trong nng nghip mi ch bc u pht trin; nng nghip cha p ng c nhu cu v lng thc, thc phm cho x hi. t nc vn trong tnh trng ngho nn, lc hu, km pht trin, ri vo khng hong kinh t - x hi. - Nguyn nhn:
73

+ V khch quan: xut pht im thp, t mt nn kinh t lc hu, ngho nn v trong iu kin chin tranh ko di, va b tn ph nng n, va khng th tp trung sc ngi, sc ca cho CNH. + V ch quan: Mc sai lm nghim trng trong vic xc nh mc tiu, bc i v c s vt cht k thut, b tr c cu u t, xut pht t ch quan duy ch trong nhn thc v ch trng CNH. II. CNG NGHIP HA, HIN I HA THI K I MI
a) i hi VI ca ng (12/1986) ph phn sai lm trong nhn

1. Qu trnh i mi t duy v cng nghip ha thc v ch trng cng nghip ha thi k 1960 1985 - Phm sai lm trong vic xc nh mc tiu v bc i v xy dng c s vt cht k thut, ci to XHCN v qun l kinh t Do c t tng ch o ch quan, nng vi, mun b qua nhng bc i cn thit nn chng ta ch trng y mnh CNH trong khi cha c cc tin cn thit, mt khc chm i mi c ch kinh t. - Trong vic b tr c cu kinh t, trc ht l c cu sn xut v u t, thng ch xut pht t lng mong mun i nhanh khng kt hp cht ch ngay t u cng nghip vi nng nghip thnh mt c cu hp l, thin v xy dng cng nghip nng v nhng cng trnh quy m ln, khng tp trung sc gii quyt v cn bn vn lng thc, thc phm, hng tiu dng v hng xut khu. Kt qu l u t nhiu nhng hiu qu thp. - Khng thc hin nghim chnh Ngh quyt ca i hi V: cha tht s coi nng nghip l mt trn hng u, cng nghip nng khng phc v kp thi nng nghip v cng nghip nh. b) Qu trnh i mi t duy v cng nghip ha t i hi VI (12/1986) n i hi X (4/2006) - i hi VI c th ha ni dung chnh ca CNH XHCN trong nhng nm cn li ca chng ng u tin ca thi k qu l: Thc hin cho
74

bng c ba Chng trnh mc tiu: lng thc thc phm; hng tiu dng; hng xut khu. - Hi ngh Trung ng 7 (kha VII, 1/1994) c bc t ph mi trong nhn thc v CNH: CNH, HH l qu trnh chuyn i cn bn ton din cc hot ng sn xut kinh doanh, dch v v qun l kinh t, x hi t s dng mt cch ph bin sc lao ng cng vi cng ngh, phng tin v phng php tin tin, hin i, da trn s pht trin ca cng nghip v tin b khoa hc cng ngh, to ra nng sut lao ng x hi cao.
- i hi VIII (6/1996) nhn li t nc sau 10 nm i mi, a ra

nhn nh quan trng: t nc ta ra khi khng hong kinh t - x hi, nhim v ra cho chng ng u ca thi k qu l chun b tin cho CNH c bn hon thnh, cho php chuyn sang thi k mi y mnh CNH, HH t nc. i hi nu ra 6 quan im v CNH, HH v nh hng nhng ni dung c bn ca CNH, HH trong nhng nm cn li ca thp k 90 th k XX. - i hi IX (4/2001) tip tc b sung v nhn mnh mt s im quan trng v CNH: + Con ng CNH nc ta cn v c th rt ngn thi gian so vi cc nc i trc. y l yu cn cn thit nc ta thu hp khong cch pht trin so vi cc nc trn th gii v trong khu vc; nh da vo tn dng kinh nghim k thut, cng ngh v thnh qu ca cc nc i trc cng nh xu th thi i qua hi nhp quc t; ng thi phi p ng mt s yu cu c bn nh pht trin kinh t v cng ngh phi va c bc tun t, va c bc nhy vt, pht huy li th ca t nc, gn CNH vi HH v tng bc pht trin kinh t tri thc, pht huy ngun lc tr tu v sc mnh tinh thn ca ngi Vit Nam, c bit coi trng pht trin gio dc o to

75

+ Hng CNH, HH nc ta l phi pht trin nhanh v c hiu qu cc sn phm, cc ngnh, cc lnh vc c li th, p ng nhu cu trong nc v xut khu. + CNH, HH t nc phi bo m xy dng nn kinh t c lp t ch, ch ng hi nhp kinh t quc t, tc l phi tin hnh CNH, HH trong mt nn kinh t m, hng ngoi. + y nhanh CNH, HH nng nghip, nng thn hng vo vic nng cao nng sut, cht lng sn phm nng nghip. 2. Mc tiu, quan im cng nghip ha, hin i ha a) Mc tiu cng nghip ha, hin i ha i hi X tip tc khng nh mc tiu cng nghip ho, hin i ho c a ra ti i hi VII: - Mc tiu di hn: Ci bin nc ta thnh mt nc cng nghip c c s vt cht k thut hin i, c c cu kinh t hp l, quan h sn xut tin b ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut, mc sng vt cht tinh thn c nng cao, an ninh quc phng vng chc, dn giu nc mnh x hi cng bng, vn minh. - i hi X cng khng nh: cn y mnh cng nghip ho (CNH), hin i ho (HH) gn vi pht trin kinh t tri thc sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin, to nn tng n nm 2020 a nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i. b) Quan im cng nghip ho, hin i ho CNH, HH l nhim v trung tm trong sut thi k qu ln CNXH l mt quan im c bn ca ng v CNH c nu ra t i hi III. Bc vo thi k i mi, trn c s phn tch khoa hc cc iu kin trong nc v quc t, ng ta nu ra nhng quan im mi ch o mi qu trnh thc hin CNH, HH t nc trong iu kin mi. Nhng quan im mi v

76

CNH, HH c Hi ngh ln th by, BCH TW kha VII nu ra v c pht trin, b sung qua cc i hi VIII, IX, X ca ng: Mt l, cng nghip ho gn vi hin i ho; cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t tri thc Th gii tri qua hai cuc cch mng k thut. Cuc cch mng k thut ln th nht din ra u tin Anh t 30 nm cui ca XVIII n nhng nm 50 ca th k XX vi ni dung ch yu l c kh ha. Cuc cch mng k thut ln th hai gi l cch mng khoa hc v cng ngh hin i, xut hin vo nhng nm 50 ca XX. Cuc cch mng khoa hc v cng ngh hin i to nn s thay i to ln trn nhiu lnh vc ca i sng kinh t, chnh tr, x hi (v t ng ha, v nng lng, vt liu mi, cng ngh sinh hc, v in t v tin hc). - Hai c trng ch yu ca cch mng khoa hc v cng ngh hin i: + Khoa hc cng ngh tr thnh lc lng sn xut trc tip + Thi gian cho mt pht minh mi ra i thay th cho pht minh c c xu hng rt ngn li v phm vi ng dng ngy cng m rng. Cuc cch mng khoa hc v cng ngh to iu kin VN tin hnh cng nghip ha gn vi hin i ha. - CNH v HH c s khc bit. Trn kha cnh lch s, y l 2 qu trnh tch ri: CNH ri n HH. S d Vit Nam c s kt hp CNH vi HH l c nguyn nhn khch quan. C th ni y khng phi l c im ring c ca Vit Nam, m l c im ca cc quc gia i sau nh Vit Nam. Nguyn nhn: + Do trnh ca lc lng sn xut trong nc cn thp km + Nn kinh t th gii ang pht trin mnh m, chuyn t nn kinh t cng nghip sang nn kinh t tri thc vi trnh khoa hc cng ngh cao.

77

trnh tnh trng tt hu, cc nc i sau nh Vit Nam phi c s kt hp CNH v HH, ng thi gn qu trnh CNH, HH vi pht trin kinh t tri thc. - Kinh t tri thc: + Kinh t tri thc l nn kinh t trong s sn sinh ra, ph cp v s dng tri thc gi vai tr quyt nh nht i vi s pht trin kinh t, to ra ca ci, nng cao cht lng cuc sng. (Theo OECD a ra 1995). + Mt ngnh kinh t l c coi l ngnh kinh t tri thc khi gi tr do tri thc to ra chim t l khong 70% trong tng gi tr sn xut ca ngnh . + Mt nn kinh t c coi l pht trin n trnh kinh t tri thc khi tng sn phm cc ngnh kinh t tri thc chim khong 70% tng sn phm trong nc (GDP) (M: 55,3%; Nht: 53%; Canada: 51%;...) + c im ch yu ca kinh t tri thc: Tri thc tr thnh lc lng sn xut trc tip Cc ngnh kinh t da vo tri thc, da vo cc thnh tu mi nht ca khoa hc cng ngh ngy cng tng Cng ngh thng tin c ng dng rng ri trong mi lnh vc Ngun nhn lc c tri thc ha Mi vn u mang tnh ton cu Hai l, cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha v hi nhp kinh t quc t - y l im khc bit ca CNH, HH giai on ny so vi giai on trc i mi v cng l iu kin thun li cho qu trnh CNH, HH. Trc i mi CNH xut pht t mun ch quan ca Nh nc m khng da vo cc quy lut khch quan nh thi k sau i mi. S vi phm quy lut khch quan trc i mi dn n nhng kt qu khng mong mun cho s pht trin kinh t x hi. Sau i mi, vic nhn thc ng cc quy lut khch quan trong hot ng kinh t s l iu kin thun li, l tin
78

khch quan em li s thnh cng cho s nghip CNH. CNH, HH gn vi pht trin kinh t th trng khng nhng khai thc c hiu qu mi ngun lc trong nn kinh t m cn s dng chng c hiu qu y nhanh qu trnh CNH, HH t nc bi v khi u t vo lnh vc no, u, quy m th no, cng ngh g i hi phi tnh ton, cn nhc k cng, hn ch u t trn lan, sai mc ch, km hiu qu v lng ph tht thot. - CNH, HH nc ta hin nay din ra trong iu kin ton cu ha kinh t, tt yu phi hi nhp v m rng quan h kinh t quc t. Hi nhp kinh t quc t nhm thu ht ngun vn u t nc ngoi, thu ht cng ngh hin i, hc hi kinh nghim qun l tin tin ca th gii.sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin. Ngoi ra, cn nhm khai thc th trng th gii tiu th cc sn phm m nc ta c li th, c sc cnh tranh cao. Ni cch khc, l vic kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i pht trin kinh t ni chung v CNH, HH ni ring nhanh hn, hiu qu hn. Ba l, ly pht huy ngun lc con ngi l yu t c bn cho s pht trin nhanh v bn vng - Con ngi va l mc ch, va l ng lc ca s pht trin kinh t x hi nhanh v bn vng. Ngun nhn lc l yu t quyt nh to ra cng ngh hin i v s dng chng; l yu t quyt nh thc hin chuyn giao cng ngh trong qu trnh CNH, HH t nc. Ngun nhn lc phc v s nghip CNH, HH trc ht l i ng cn b khoa hc k thut, chuyn gia kinh t, nhng nh qun l kinh t x hi, i ng cng nhn lnh ngh. C th coi ngun lc con ngi l ngun lc ca mi ngun lc khc. - CNH, HH lm cho t nc pht trin nhanh v bn vng. Trong cc yu t tham gia vo qu trnh , con ngi lun c coi l yu t c bn. tng trng kinh t cn 5 yu t ch yu l: Vn, khoa hc v cng ngh,

79

con ngi, c cu kinh t, th ch chnh tr v qun l nh nc th con ngi l yu t quyt nh. - Ly vic pht huy ngun lc con ngi lm yu t c bn cho s pht trin nhanh v bn vng i hi phi c nhng chnh sch kinh t - x hi, coi u t cho gio dc o to l u t chiu su cho s pht trin kinh t x hi. CNH, HH l s nghip ca ton dn, trong lc lng cn b khoa hc v cng ngh, khoa hc qun l v i ng cng nhn lnh ngh gi vai tr c bit quan trng. Ngun nhn lc cho CNH, HH i hi phi s lng, cn i v c cu v trnh , c kh nng nm bt v s dng cc thnh tu khoa hc v cng ngh tin tin ca th gii v c kh nng sng to cng ngh mi. Bn l, coi pht trin khoa hc v cng ngh l nn tng,l ng lc ca cng nghip ho, hin i ho. - Trong iu kin cuc cch mng khoa hc - cng ngh pht trin mnh m trn th gii, a th gii chuyn sang mt nn kinh t mi, mt nn vn minh mi - kinh t tri thc (hay cn gi l vn minh hu cng nghip). Vit Nam, qu trnh CNH, HH phi coi khoa hc v cng ngh l ng lc, coi nng lc ni sinh v khoa hc - cng ngh l nn tng. Xy dng nng lc ni sinh v khoa hc - cng ngh sc la chn, lm ch, thch nghi vi cng ngh nhp, ci tin, bin cng ngh nhp thnh cng ngh ca mnh tin ti t to ra cng ngh. Pht trin khoa hc v cng ngh i hi phi c s kt hp cng ngh truyn thng vi cng ngh hin i. Nh th cho php kt hp pht trin tun t vi nhy vt, khai thc c hiu qu cc cng ngh c truyn va nhanh chng hin i ho cc khu quyt nh. Mt khc, cn u t ng mc cc loi hnh khoa hc nh: khoa hc c bn, khoa hc t nhin, khoa hc x hi, - Khoa hc v cng ngh c vai tr quyt nh n nng sut lao ng, gim chi ph sn xut, tng li th cnh tranh v tc pht trin kinh t ni
80

chung. Tim lc khoa hc v cng ngh ca mt quc gia suy cho cng l tim lc tr tu v s sng to ca c dn tc. Vit Nam tin ln CNXH t mt nn kinh t km pht trin v tim lc khoa hc, cng ngh cn trnh thp. Mun y nhanh qu trnh CNH, HH gn vi pht trin kinh t tri thc th pht trin khoa hc cng ngh l yu cu tt yu. Ngoi ra, pht trin khoa hc v cng ngh to iu kin thc hin chin lc CNH rt ngn. - i hi X (4/2006)ca ng nu ln mc tiu tng qut ca pht trin khoa hc, cng ngh l: Phn u n nm 2010, nng lc khoa hc v cng ngh nc ta t trnh ca cc nc tin tin trong khu vc trn mt s lnh vc quan trng. Nm l, Pht trin nhanh, hiu qu v bn vng; tng trng kinh t i i vi thc hin tin b v cng bng x hi, bo v mi trng t nhin, bo tn a dng sinh hc. - Xy dng CNXH nc ta thc cht l nhm thc hin mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng dn ch vn minh. thc hin mc tiu , trc ht kinh t phi pht trin, hiu qu v bn vng. Ch c nh vy mi c kh nng xa i, gim ngho, nng cao i sng vt cht, tinh thn ca nhn dn, pht trin vn ha, gio dc, y t, rt ngn khong cch chnh lch gia cc vng Mc tiu th hin s pht trin v con ngi, mi ngi u c hng thnh qu ca s pht trin. - Tng trng, pht trin v tin b, cng bng x hi c mi quan h cht ch, tc ng ln nhau. Mi bc tng trng kinh t li to ra iu kin thc hin tin b v cng bng x hi cao hn, tin b v cng bng x hi li thc y tng trng kinh t hn na. V vy, cn thc hin tin b v cng bng x hi ngay trong tng bc v tng chnh sch pht trin. iu i hi cn phi kt hp cc mc tiu kinh t vi cc mc tiu x hi trong phm vi c nc, tng lnh vc, a phng, thc hin tt cc chnh sch x hi trn c s pht trin kinh t, gn quyn li vi ngha v, cng hin v
81

hng th, to ng lc mnh m v bn vng hn cho pht trin kinh t x hi. - S pht trin nhanh, hiu qu v bn vng c mi quan h cht ch vi vic bo v mi trng t nhin v bo tn a dng sinh hc. Mi trng t nhin v s a dng sinh hc l mi trng sng v hot ng kinh t ca con ngi. Bo v mi trng t nhin v bo tn a dng sinh hc chnh l bo v iu kin sng ca con ngi v cng l ni dung ca s pht trin bn vng. 3. thc a) Ni dung Cng vi s pht trin mnh m ca khoa hc k thut trn th gii, t nhng nm 80 ca th k XX, nn kinh t ti nguyn chuyn sang nn kinh t tri thc. i hi X ca ng ch r: Chng ta cn tranh th cc c hi thun li do bi cnh quc t to ra v tim nng, li th ca nc ta rt ngn qu trnh CNH, HH t nc theo nh hng XHCN gn vi kinh t tri thc. Phi coi kinh t tri thc l yu t quan trng ca nn kinh t v CNH, HH. Ni dung c bn ca n l: - Pht trin cc ngnh v sn phm kinh t c gi tr gia tng cao da nhiu vo tri thc, kt hp ngun vn tri thc ca con ngi Vit Nam vi tri thc mi nht ca nhn loi. - Coi trng c s lng v cht lng tng trng kinh t trong mi bc pht trin ca t nc, tng vng, tng a phng, tng d n kinh t - x hi. - Xy dng c cu kinh t hin i v hp l bao gm c c cu ngnh, c cu thnh phn v c cu vng - Gim chi ph trung gian, nng cao nng sut lao ng... Ni dung v nh hng CNH, HH gn vi pht trin kinh t tri

82

b) nh hng pht trin cc ngnh v lnh vc kinh t trong qu trnh y mnh cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t tri thc - y mnh cng nghip ho, hin i ho nng nghip nng thn, gii quyt ng b cc vn nng nghip, nng dn, nng thn + y mnh chuyn dch c cu nng nghip theo hng p ng ngy cng tt hn nhu cu th trng, chuyn dch c cu kinh t nng thn theo hng hin i (t trng cng nghip, dch v ngy cng tng, t trng trng trt gim v chn nui tng ln). + Thc hin c kh ha, in kh ha, thy li ha a nhanh tin b khoa hc k thut v cng ngh sinh hc vo sn xut. + Tng vng, tng a phng phi tp trung nng cao nng sut, cht lng v sc cnh tranh. + Pht trin cc khu nng nghip ng dng khoa hc cng ngh, vng trng trt v chn nui tp trung, pht trin cc lng ngh c trng ca a phng. + Xy dng cc cng trnh nng thn v c bit ch trng cc cng trnh xa i gim ngho (V d: h thng ng giao thng, trm bm, h thng cu, cng, trng, trm). + Hnh thnh cc khu dn c th vi kt cu h tng kinh t x hi ng b nh giao thng, in, nc sch, cm cng nghip, trng hc, trm y t, bu in, ch, + Pht huy dn ch nng thn i i vi xy dng np sng vn ha, nng cao trnh dn tr, bi tr cc t nn x hi, h tc, m tn d oan, m bo an ninh, trt t an ton x hi. + Ch trng dy ngh, gii quyt vic lm cho nng dn, trc ht cc vng s dng t nng nghip xy dng cc c s cng nghip, dch v, giao thng, cc khu th mi. Chuyn dch c cu lao ng nng thn
83

theo hng gim t trng lao ng lm nng nghip, tng t trng lao ng l cng nghip v dch v. To iu kin lao ng nng thn c vic lm trong v ngoi khu vc nng thn, k c lao ng nc ngoi. Mc tiu ra l phn u n nm 2010 gim t l lao ng nng, lm, ng nghip xung di 50% tng s lao ng x hi v nng cao t l thi gian s dng lao ng nng thn ln khong 85%. - Pht trin nhanh hn cng nghip, xy dng v dch v Chuyn dch c cu ngnh kinh t l mt trong nhng ni dung c bn ca CNH, HH. Do vy, trong nhng chng ng u ca thi k qu Vit Nam phi tng nhanh t trng cng nghip, xy dng v dch v trong tng sn phm quc dn. + i vi cng nghip v xy dng: Pht trin mt s khu kinh t m, c khu kinh t, khuyn khch pht trin cc khu cng nghip, khu cng ngh cao vi iu kin phi m bo pht trin bn vng, thc hin li th cnh tranh, hng vo xut khu. . Pht trin mnh cc ngnh cng nghip sn xut hng tiu dng v hng xut khu, sn xut t liu sn xut quan trng theo hng hin i. . u t v thu ht vn u t xy dng ng b kt cu h tng kinh t - x hi. . Xy dng ng b kt cu h tng kinh t - k thut nht l cc sn bay quc t, cng bin, ng cao tc, ng ven bin, mng li cung cp in, nc, bu chnh vin thng, + i vi dch v: . Pht trin mnh cc ngnh dch v, c bit l ti chnh, ngn hng, bo him, du lch, gio dc, y t phn u tc tng trng ca ngnh dch v cao hn tc tng GDP. . i mi cn bn c ch v phng thc cung ng cc dch v cng cng. Nh nc kim sot cht ch c quyn v to hnh lang php l, mi
84

trng thun li cho cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t tham gia v cnh tranh bnh ng trn th trng dch v. - Pht trin kinh t vng Mc tiu pht trin kinh t vng l tn dng trit cc iu kin, pht huy li th so snh ca tng vng. Ngoi ra, pht trin cn i gia cc vng cn nhm gim s chnh lch qu ln v trnh pht trin, m bo an ninh, chnh tr, x hi. Thc tin cho thy, qu trnh CNH, HH kt hp pht trin kinh t th trng lm khong cch pht trin gia cc vng trong c nc ngy cng gin rng ra. Trong , ng bng sng Hng, ng bng sng Cu Long v ng Nam B ngy cng pht trin nhanh trong khi cc vng khc vn cn nhiu sc . Do vy, pht trin vng kinh t hay chuyn dch c cu vng kinh t theo hng hin i cn phi: + Thc y pht trin cc vng kinh t trng im (Bc, Trung, Nam), to ng lc, tc ng lan ta n cc vng khc. (Ngay c trong ng bng sng Hng th khng phi tt c cc tnh u pht trin m ch c H Ni, Hi Phng, Qung Ninh... l nhng u tu, kch thch cc khu vc khc trong ni vng pht trin). + To iu kin pht trin nhanh hn cho cc vng kinh t ang cn nhiu kh khn bng mt s chnh sch khuyn khch: pht trin ngun nhn lc, xy dng kt cu h tng, pht trin cc m hnh kinh t ph hp... - Pht trin kinh t bin Vng bin v ven bin nc ta c v tr ht sc quan trng c v kinh t, chnh tr v an ninh - quc phng nn t lu ng v Nh nc ta rt quan tm n pht trin kinh t bin, vng ven bin v hi o. Mt khc, Vit Nam c nhiu ngun ti nguyn bin c kh nng khai thc ln, ng gp quan trng cho s tng trng v chuyn dch c cu kinh t. Do vy, mun CNH, HH th nn kinh t nc ta phi hng ra bin.
85

+ Cc ngnh kinh t bin quan trng ca Vit Nam: . nh bt v nui trng thu, hi sn. . Kinh t hng hi: vn ti bin, dch v cng bin . Cng nghip tu bin. . Ngh lm mui . Cng nghip du kh . Du lch bin: + Huy ng v pht huy tt tt c cc ngun lc khai thc ti a mi tim nng v li th nhiu mt ca bin, to s chuyn bin c bn, ton din v kinh t bin, hng mnh v xut khu, gp phn tng cng kh nng bo v ch quyn v li ch quc gia trn bin. + To bc "nhy vt" trong pht trin kinh t bin. Kt hp kinh t ven bin, kinh t trn bin v kinh t hi o theo mt chng trnh lin kt c hiu qu v hiu lc cao. + Pht trin v hin i ho c trng tm, trng im v bc i thch hp c tnh ti hp tc quc t v hi nhp. + Kt hp cht ch gia tng trng kinh t vi thc hin tin b v cng bng x hi. + Kt hp cht ch gia pht trin kinh t vi an ninh quc phng v bo v ti nguyn mi trng sinh thi, m bo s pht trin bn vng ca vng bin, ven bin v cc hi o. Mc tiu pht trin tng qut ca pht trin kinh t bin: m bo n nh v an ton lnh hi quc gia, xy dng vng ven bin thnh vng kinh t pht trin nng ng, thc y cc vng khc trong c nc pht trin vi tc nhanh v to mi trng hp dn thu ht u t nc ngoi. - Chuyn dch c cu lao ng, c cu cng ngh chuyn dch c cu lao ng v c cu cng ngh trong qu trnh CNH, HH gn lin vi pht trin kinh t tri thc cn phi:
86

+ Pht trin ngun nhn lc, m bo n nm 2010 c ngun nhn lc vi c cu ng b v cht lng cao, t l lao ng trong khu vc nng nghip cn di 50% lc lng lao ng x hi. + Pht trin khoa hc v cng ngh ph hp vi xu th pht trin nhy vt ca cch mng khoa hc v cng ngh. La chn v i ngay vo cng ngh hin i mt s ngnh, lnh vc then cht. Ch trng pht trin cng ngh cao to t ph v cng ngh s dng nhiu lao ng gii quyt vic lm. y mnh nghin cu v ng dng thnh tu khoa hc v cng ngh, to bc t ph v nng sut, cht lng, hiu qu trong tng ngnh, lnh vc ca nn kinh t. + Kt hp cht ch gia hot ng khoa hc v cng ngh vi gio dc v o to thc s pht huy vai tr quc sch hng u, to ng lc y nhanh CNH, HH v pht trin kinh t tri thc. y mnh ci cch trong lnh vc gio dc nht l o to theo hng p ng nhu cu x hi. Thc hin chnh sch trng dng nhn ti, cc nh khoa hc u ngnh, cc chuyn gia, i ng cng nhn lnh ngh, cc nh qun l gii.. + i mi c bn c ch qun l khoa hc v cng ngh, c bit l c ch ti chnh ph hp vi c th sng to v kh nng ri ro ca hot ng khoa hc v cng ngh -Bo v, s dng hiu qu ti nguyn quc gia, ci thin mi trng t nhin Xut pht t yu cu pht trin bn vng ca t nc trong qu trnh cng nghip ha, hin i ha gn vi pht trin vn ha tri thc, vn bo v, s dng ti nguyn v ci thin mi trng t nhin c xc nh: + Tng cng qun l ti nguyn quc gia, nht l cc ti nguyn t, nc, khong sn v rng. Ngn chn cc hnh vi hy hoi v gy nhim mi trng, khc phc tnh trng xung cp mi trng cc lu vc sng, th, khu cng nghip, lng ngh, ni ng dn c v c nhiu hot ng kinh t. Quan tm u t cho lnh vc mi trng, nht l cc hot ng thu
87

gom, ti ch v x l cht thi, pht trin v ng dng cng ngh sch hoc cng ngh t gy nhim mi trng. hon chnh lut php, tng cng qun l nh nc v bo v v ci thin mi trng t nhin. Thc hin nguyn tc ngi gy nhim phi x l nhim hoc chi tr cho vic x l nhim. + Tng bc hin i ha cng tc nghin cu, d bo kh tng thy vn, ch ng phng chng thin tai, tm kim cu nn. + X l tt mi quan h gia tng dn s, pht trin kinh t v th ha vi bo v mi trng, bo m pht trin bn vng. + M rng hp tc quc t v bo v mi trng v qun l ti nguyn thin nhin, ch trng lnh vc qun l, khai thc v s dng ti nguyn nc. 4. a) Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn Kt qu thc hin ng li v ngha Sau 20 nm i mi, thnh tu ni bt ca CNH, HH l: C s vt cht k thut ca t nc c tng cng ng k, kh C cu kinh t chuyn dch theo hng CNH, HH t c nhng nng c lp t ch ca nn kinh t c nng cao kt qu quan trng: T trng cng nghip v xy dng trong GDP tng, t trng nng, lm nghip v thy sn gim; trong tng ngnh kinh t u c s chuyn dch tch cc v c cu sn xut, c cu cng ngh theo hng tin b, hiu qu, gn vi sn xut v th trng. C cu kinh t vng c s iu chnh theo hng pht huy li th so snh ca tng vng. C cu lao ng c s chuyn i tch cc gn lin vi qu trnh chuyn dch c cu kinh t. C cu thnh phn kinh t tip tc chuyn dch theo hng pht huy tim nng ca cc thnh phn kinh t v an xen nhiu hnh thc s hu. Nhng thnh tu ca CNH, HH gp phn quan trng a nn kinh t t tc tng trng kh cao, bnh qun 2000 n 2005 t trn 7.51%/nm, cc nm 2006 2007 t 8%/nm; thu nhp bnh qun u ngi hng nm tng ln ng k.
88

Nhng thnh tu trn c ngha rt quan trng l c s phn u sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin v c bn tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i vo nm 2020. b)

Hn ch v nguyn nhn Hn ch: Tc tng trng kinh t cn thp hn nhiu nc trong khu vc thi

k u CNH. Quy m nn kinh t cn nh, thu nhp bnh qun u ngi thp. Tng trng kinh t ch yu theo chiu rng, trp trung vo cc ngnh cng ngh thp, tiu hao vt cht cao, s dng nhiu ti nguyn, vn v lao ng. Nng sut lao ng cn thp. Ngun lc ca t nc cha c s dng hiu qu. Ti nguyn thin nhin, t ai v ngun vn ca Nh nc b lng ph, tht thot nghim trng. Nhiu ngun lc trong dn cha c pht huy. C cu kinh t chuyn dch cn chm. Cc vng kinh t trng im cha pht huy c th mnh i nhanh C cu thnh phn kinh t pht trin cha tng xng vi tim nng,

vo c cu kinh t hin i. cha to c y mi trng hp tc, cnh tranh bnh ng v kh nng pht trin ca cc thnh phn kinh t. C cu u t cha hp l, cng tc quy hoch, qun l km hiu qu, cha ph hp vi c ch th trng. Nhn chung, h tng kinh t - x hi vn cn lc hu, thiu ng b, cha p ng c yu cu pht trin kinh t - x hi. Nguyn nhn: Nhiu chnh sch v gii php cha mnh huy ng v s dng tt Ci cch hnh chnh cn chm v km hiu qu. Ch o v t chc thc hin yu km.
89

nht cc ngun lc c trong v ngoi nc cho CNH, HH.

km.

Cng tc quy hoch bt hp l, c cu u t km hiu qu, qun l yu

90

CHNG V NG LI XY DNG NN KINH T TH TRNG NH HNG X HI CH NGHA


I. TH TRNG 1. a) C ch qun l kinh t thi k trc i mi C ch k hoch ha tp trung quan liu, bao cp Trc i mi, c ch qun l kinh t nc ta l c ch k hoch ho tp trung vi nhng c im ch yu l: Th nht, nh nc qun l nn kinh t ch yu bng mnh lnh hnh chnh da trn h thng ch tiu php lnh chi tit t trn xung di. Cc doanh nghip hot ng trn c s cc quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn v cc ch tiu php lnh c giao. Tt c phng hng sn xut, ngun vt t, tin vn, nh gi sn phm, t chc b my, nhn s, tin lng... u do cc cp c thm quyn quyt nh. Nh nc giao ch tiu k hoch, cp pht vn, vt t cho doanh nghip, doanh nghip giao np sn phm cho nh nc. L th nh nc b, li th nh nc thu. Th hai, cc c quan hnh chnh can thip su vo hot ng sn xut, kinh doanh ca cc doanh nghip nhng li khng chu trch nhim g v vt cht i vi cc quyt nh ca mnh. Nhng thit hi vt cht do cc quyt nh khng ng gy ra th ngn sch nh nc phi gnh chu. Cc doanh nghip khng c quyn t ch sn xut, kinh doanh, cng khng b rng buc trch nhim i vi kt qu sn xut, kinh doanh. Th ba, quan h hng ho- tin t b coi nh, ch l hnh thc, quan h hin vt l ch yu. Nh nc qun l kinh t thng qua ch cp phtgiao np. QU TRNH I MI NHN THC V KINH T

91

Th t, b my qun l cng knh, nhiu cp trung gian va km nng ng va sinh ra i ng qun l km nng lc, phong cch ca quyn, quan liu. Ch bao cp c thc hin di cc hnh thc ch yu sau: Bao cp qua gi: Nh nc quyt nh gi tr ti sn, thit b, vt t, hng ho thp hn gi tr thc ca chng nhiu ln so vi gi tr thng. Do , hch ton kinh t ch l hnh thc. Bao cp qua ch tem phiu: Nh nc quy nh ch phn phi vt phm tiu dng cho cn b, cng nhn vin, cng nhn theo nh mc qua hnh thc tem phiu. Ch tem phiu vi mc gi khc xa so vi gi th trng bin ch tin lng thnh lng hin vt, th tiu ng lc kch thch ngi lao ng v ph v nguyn tc phn phi theo lao ng. Bao cp theo ch cp pht vn ca ngn sch, nhng khng c ch ti rng buc trch nhim vt cht i vi cc n v c cp vn. iu va lm tng gnh nng i vi ngn sch va lm cho s dng vn km hiu qu, ny sinh c ch xin cho. Trong thi k kinh t cn tng trng ch yu theo chiu rng th c ch ny c tc dng nht nh, n cho php tp trung ti a cc ngun lc kinh t vo cc mc tiu ch yu trong tng giai on v iu kin c th, c bit trong qu trnh cng nghip ho theo hng u tin pht trin cng nghip nng. Nhng n li th tiu cnh tranh, km hm tin b khoa hc cng ngh, trit tiu ng lc kinh t i vi ngi lao ng, khng kch thch tnh nng ng, sng to ca cc n v sn xut, kinh doanh. Khi nn kinh t th gii chuyn sang giai on pht trin theo chiu su da trn c s p dng cc thnh tu ca cuc cch mng khoa hc cng ngh hin i th c ch qun l ny cng bc l nhng khim khuyt ca n, lm cho kinh t cc nc x hi ch ngha trc y, trong c nc ta, lm vo tnh trng tr tr, khng hong.
92

Trc i mi, do cha tha nhn sn xut hng ho v c ch th trng, chng ta xem k hoch ho l c trng quan trng nht ca kinh t x hi ch ngha, phn b mi ngun lc theo k hoch l ch yu; coi th trng ch l mt cng c th yu b sung cho k hoch. Khng tha nhn trn thc t s tn ti ca nn kinh t nhiu thnh phn trong thi k qu , ly kinh t quc doanh v tp th l ch yu, mun nhanh chng xo s hu t nhn v kinh t c th t nhn; xy dng nn kinh t khp kn. Nn kinh t ri vo tnh trng tr tr, khng hong. b) Nhu cu i mi c ch qun l kinh t Di p lc ca tnh th khch quan, nhm thot khi khng hong kinh t x hi, chng ta c nhng bc ci tin nn kinh t theo hng th trng, tuy nhin cn cha ton din, cha trit . l khon sn phm trong nng nghip theo ch th 100-CT/TW ca Ban B th Trung ng kha IV; b gi vo lng Long An; Ngh quyt TW8 kha V( 1985) v gi lng tin; thc hin Ngh nh 25 v Ngh nh 26-CP ca Chnh ph... Tuy vy, l nhng cn c thc t ng i n quyt nh thay i c ch qun l kinh t. cp s cn thit i mi c ch qun l kinh t, i hi VI khng nh: Vic b tr li c cu kinh t phi i i vi i mi c ch qun l kinh t. C ch qun l tp trung quan liu, bao cp t nhiu nm nay khng to c ng lc, pht trin, lm suy yu kinh t x hi ch ngha, hn ch vic s dng v ci to cc thnh phn kinh t khc, km hm sn xut, lm gim nng sut, cht lng, hiu qu, gy ri lon trong phn phi lu thng v ra nhiu hin tng tiu cc trong x hi. Chnh v vy, vic i mi c ch qun l kinh t tr thnh nhu cu cn thit v cp bch. 2. mi a) T duy ca ng v kinh t th trng t i hi VI n i hi VIII
93

S hnh thnh t duy ca ng v kinh t th trng thi k i

y l giai on hnh thnh v pht trin t duy ca ng v kinh t th trng. So vi thi k trc i mi, nhn thc v kinh t th trng c s thay i cn bn v su sc: Mt l, Kinh t th trng khng phi l ci ring c ca ch ngha t bn m l thnh tu pht trin chung ca nhn loi. Lch s pht trin nn sn xut x hi cho thy sn xut v trao i hng ha l tin quan trng cho s ra i v pht trin ca KTTT. Trong qu trnh sn xut v trao i, cc yu t th trng nh cung, cu, gi c c tc ng iu tit qu trnh sn xut hng ha, phn b cc ngun lc kinh t v ti nguyn thin nhin nh vn, t liu sn xut, sc lao ng... phc v cho sn xut v lu thng. Th trng gi vai tr l mt cng c phn b cc ngun lc kinh t. Trong mt nn kinh t khi cc ngun lc kinh t c phn b bng nguyn tc th trng th ngi ta gi l kinh t th trng. Kinh t th trng c mm mng t trong x hi n l, hnh thnh trong x hi phong kin v pht trin cao trong ch ngha t bn. Kinh t th trng v kinh t hng ha c cng bn cht u nhm sn xut ra bn, nhm mc ch gi tr v u trao i thng qua quan h hng ha tin t. Kinh t hng ha v kinh t th trng u da trn c s phn cng lao ng x hi v cc hnh thc s hu khc nhau v t liu sn xut, lm cho nhng ngi sn xut va c lp va ph thuc vo nhau. Trao i mua bn hng ha l phng thc gii quyt mu thun trn. Tuy nhin, kinh t hng ha v kinh t th trng c s khc nhau v trnh pht trin. Kinh t hng ha ra i t kinh t t nhin,i lp vi kinh t t nhin, nhng cn trnh thp, ch yu l sn xut hng ha t nhn, quy m nh b, k thut th cng, nng sut thp. Cn kinh t th trng l kinh t hng ha pht trin cao. Kinh t th trng ly khoa hc, cng ngh hin i lm c s v nn sn xut x hi ha cao.

94

Kinh t th trng c lch s pht trin lu di, nhng cho n nay n mi biu hin r rt nht trong ch ngha t bn. Nu trc ch ngha t bn, kinh t th trng cn thi k manh nha, trnh thp th trong ch ngha t bn n t n trnh cao n mc chi phi ton b cuc sng ca con ngi trong x hi . iu khin ngi ta ngh rng kinh t th trng l sn phm ring ca ch ngha t bn. Ch ngha t bn khng sn sinh ra kinh t hng ha, do , kinh t th trng vi t cch l kinh t hng ha trnh cao khng phi l sn phm ring ca ch ngha t bn m l thnh tu pht trin chung ca nhn loi. Ch c th ch kinh t th trng t bn ch ngha hay cch thc s dng kinh t th trng theo li nhun ti a ca ch ngha t bn mi l sn phm ca ch ngha t bn. Hai l, kinh t th trng cn tn ti khch quan trong thi k qu ln ch ngha x hi Kinh t th trng xt di gc mt kiu t chc kinh t l phng thc t chc, vn hnh nn kinh t, l phng tin iu tit kinh t ly c ch th trng lm c s phn b cc ngun lc kinh t v iu tit mi quan h gia ngi vi ngi. Kinh t th trng ch i lp vi kinh t t nhin, t cp, t tc, ch khng i lp vi cc ch x hi. Bn thn kinh t th trng khng phi l c trng bn cht cho ch kinh t c bn ca x hi. L thnh tu chung ca vn minh nhn loi, kinh t th trng tn ti v pht trin nhiu phng thc sn xut khc nhau. Kinh t th trng va c th lin h vi ch t hu va c th lin h vi ch cng hu v phc v cho chng. V vy, kinh t th trng khng i lp vi ch ngha x hi, n tn ti khch quan trong thi k qu ln ch ngha x hi v c trong ch ngha x hi. Xy dng v pht trin kinh t th trng khng phi l pht trin t bn ch ngha v tt nhin, xy dng kinh t x hi ch ngha cng khng dn n ph nh kinh t th trng.
95

i hi VII ca ng (6-1991) trong khi khng nh ch trng tip tc xy dng nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, pht huy th mnh ca cc thnh phn kinh t va cnh tranh va hp tc, b sung cho nhau trong nn kinh t quc dn thng nht, a ra kt lun quan trng rng sn xut hng ha khng i lp vi ch ngha x hi, n tn ti khch quan v cn thit cho xy dng ch ngha x hi. i hi cng xc nh c ch vn hnh ca nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch ngha nc ta l c ch th trng c s qun l ca nh nc bng php lut, k hoch, chnh sch v cc cng c khc. Trong c ch kinh t , cc n v kinh t c quyn t ch sn xut, kinh doanh, quan h bnh ng, cnh tranh hp php, hp tc v lin doanh t nguyn, th trng c vai tr trc tip hng dn cc thnh phn kinh t, to iu kin v mi trng thun li cho sn xut, kinh doanh theo c ch th trng, kim sot v x l cc vi phm trong hot ng kinh t, m bo hi ha gia pht trin kinh t vi pht trin x hi. Tip tc ng li trn, i hi VIII (6-1996) ra nhim v y mnh cng cuc i mi ton din v ng b, tip tc pht trin nn kinh t nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha. Ba l, c th v cn thit s dng kinh t th trng xy dng ch ngha x hi nc ta. Kinh t th trng khng i lp vi ch ngha x hi, n cn tn ti khch quan trong thi k qu ln ch ngha x hi. V vy, c th v cn thit s dng kinh t th trng xy dng ch ngha x hi nc ta. L thnh tu ca vn minh nhn loi, bn thn kinh t th trng khng c thuc tnh x hi, v vy, kinh t th trng c th s dng cc ch x hi khc nhau. bt k x hi no, khi ly th trng lm phng tin c tnh

96

c s phn b cc ngun lc kinh t, th kinh t th trng cng c nhng c im ch yu sau: - Cc ch th kinh t c tnh c lp, c quyn t ch trong sn xut, kinh doanh, l, li t chu. - Gi c c bn do cung cp iu tit, h thng th trng pht trin ng b v hon ho. - Nn kinh t c tnh m cao v vn hnh theo quy lut vn c ca kinh t th trng nh quy lut gi tr, quy lut cung cu, quy lut cnh tranh. - C h thng php quy kin ton v s qun l v m ca Nh nc. Vi nhng c im trn, kinh t th trng c vai tr rt ln i vi s pht trin kinh t, x hi. Trc i mi, do cha tha nhn trong thi k qu ln ch ngha x hi cn tn ti sn xut hng ha v c ch th trng nn chng ta xem k hoch l c trng quan trng nht ca kinh t x hi ch ngha, thc hin phn b mi ngun lc theo k hoch l ch yu, cn th trng ch c coi l mt cng c th yu b sung cho k hoch do khng cn thit s dng kinh t th trng xy dng ch ngha x hi. Vo thi k i mi, chng ta ngy cng nhn r kinh t th trng, nu bit vn dng ng, th c vai tr rt ln i vi s pht trin kinh t - x hi. C th dng c ch th trng lm c s phn b cc ngun lc kinh t, dng tn hiu gi c iu tit chng loi v s lng hng ha, iu ha quan h cung cu, iu tit t l sn xut thng qua c ch cnh tranh, thc y ci tin b, o thi ci lc hu, yu km. Thc t cho thy, ch ngha t bn khng sinh ra kinh t th trng nhng bit tha k v khai thc c hiu qu cc li th ca kinh t th trng pht trin. Thc tin i mi nc ta cng chng minh s cn thit v hiu qu ca vic s dng kinh t th trng lm phng tin xy dng ch ngha x hi.
97

b)

T duy ca ng v kinh t th trng t i hi IX n i hi X i hi IX ca ng (4-2001) xc nh nn kinh t th trng nh

hng x hi ch ngha l m hnh kinh t tng qut ca nc ta trong thi k qu i ln ch ngha x hi. l nn kinh t hng ha nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng, c s qun l ca nh nc theo nh hng x hi ch ngha. y l bc chuyn quan trng t nhn thc kinh t th trng nh mt cng c, mt c ch qun l, sang coi kinh t th trng nh mt chnh th, l c s kinh t ca s pht trin theo nh hng x hi ch ngha. Vy th no l kinh t th trng nh hng x hi ch ngha? i hi IX xc nh kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l "mt kiu t chc kinh t va tun theo quy lut ca kinh t th trng va da trn c s v chu s dn dt chi phi bi cc nguyn tc v bn cht ca ch ngha x hi." Trong nn kinh t , cc th mnh ca "th trng" c s dng "pht trin lc lng sn xut, pht trin nn kinh t, xy dng c s vt cht k thut ca ch ngha x hi, nng cao i sng nhn dn", cn tnh "nh hng x hi ch ngha" c th hin trn c ba mt ca quan h sn xut, s hu, t chc qun l v phn phi, nhm mc ch cui cng l "dn giu, nc mnh, tin ln hin i trong mt x hi do nhn dn lm ch, nhn i, c vn ha, c k cng, xa b p bc v bt cng, to iu kin cho mi ngi c cuc sng m no, t do, hnh phc." Ni kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l ni n kinh t khng phi l kinh t t nhin, t cp t tc, cng khng phi kinh t k hoch ha tp trung, cng khng phi l kinh t th trng t bn ch ngha v cng cha hon ton l kinh t th trng x hi ch ngha v cha c y cc yu t x hi ch ngha. Tnh "nh hng x hi ch ngha" lm cho m hnh kinh t th trng nc ta khc vi kinh t th trng t bn ch ngha.
98

K tha t duy ca i hi IX, i hi X lm sng t thm ni dung c bn ca nh hng x hi ch ngha trong pht trin kinh t th trng nc ta, th hin bn tiu ch l: V mc ch pht trin: Mc tiu ca kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta nhm thc hin "dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh; gii phng mnh m lc lng sn xut v khng ngng nng cao i sng nhn dn; y mnh xa i gim ngho, khuyn khch mi ngi vn ln lm giu chnh ng, gip ngi khc thot ngho v tng bc kh gi hn. Mc tiu trn th hin r mc ch pht trin kinh t v con ngi, gii phng lc lng sn xut, pht trin kinh t nng cao i sng cho mi ngi, mi ngi u c hng nhng thnh qu pht trin. y th hin s khc bit vi mc ch tt c v li nhun phc v li ch ca cc nh t bn, bo v v pht trin ch ngha t bn. V phng hng pht trin: Pht trin cc thnh phn kinh t, trong kinh t nh nc gi vai tr ch o, kinh t nh nc cng vi kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng chc ca nn kinh t quc dn. Pht trin nn kinh t vi nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t l nhm gii phng mi tim nng pht trin trong mi thnh phn kinh t, trong mi c nhn v mi vng min pht huy ti a ni lc pht trin nhanh nn kinh t. Trong nn kinh t nhiu thnh phn, kinh t nh nc gi vai tr ch o, l cng c ch yu nh nc iu tit nn kinh t, nh hng cho s pht trin v mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. gi vai tr ch o kinh t nh nc phi nm c cc v tr then cht ca nn kinh t bng trnh khoa hc, cng ngh tin tin, hiu qu sn xut kinh doanh cao ch khng phi da vo bao cp, c ch xin - cho hay c quyn kinh doanh. Mt khc, tin ln ch ngha x

99

hi t ra yu cu nn kinh t phi c da trn nn tng ca s hu ton dn cc t liu sn xut ch yu. V nh hng x hi v phn phi: Thc hin tin b v cng bng x hi ngay trong tng bc i v tng chnh sch pht trin; tng trng kinh t gn kt cht ch v ng b vi pht trin x hi, vn ha, gio dc v o to, gii quyt tt cc vn x hi v mc tiu pht trin con ngi. Quan tm gii quyt cc vn x hi va m bo s pht trin bn vng, va th hin r nh hng x hi ch ngha ca nn kinh t, hn ch tc ng tiu cc ca kinh t th trng, thc hin mc tiu pht trin con ngi. Trong lnh vc phn phi, nh hng x hi ch ngha c th hin qua ch phn phi ch yu theo kt qu lao ng, hiu qu kinh t, phc li x hi. ng thi huy ng mi ngun lc kinh t cho s pht trin ca thc hin phn phi theo mc ng gp vn v cc ngun lc khc. V qun l: Pht huy vai tr lm ch x hi ca nhn dn, bo m vai tr qun l, iu tit nn kinh t ca nh nc php quyn x hi ch ngha di s lnh o ca ng. Vai tr qun l iu tit nn kinh t ca nh nc di s lnh o ca ng l s th hin r nt nh hng x hi ch ngha v cng l s khc bit c bn gia kinh t th trng t bn ch ngha vi kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. S qun l, iu tit nn kinh t ca nh nc x hi ch ngha bng php lut m bo mc ch ca nn kinh t, s vn ng ca ch s hu, phn phi theo nh hng x hi ch ngha, pht huy mt tch cc, hn ch mt tiu cc ca kinh t th trng, m bo quyn li chnh ng ca mi ngi. Nhng tiu ch trn va th hin tnh nh hng x hi ch ngha ca nn kinh t th trng nc ta, va th hin s khc bit c bn gia kinh t

100

th trng nh hng x hi ch ngha vi kinh t th trng t bn ch ngha. II. 1. a) TIP TC HON THIN TH CH KINH T TH TRNG NH HNG X HI CH NGHA NC TA Mc tiu v quan im c bn Th ch kinh t v th ch kinh t th trng Th ch kinh t l mt b phn cu thnh ca h thng th ch x hi, tn ti bn cnh cc b phn khc nh th ch chnh tr, th ch gio dc Th ch kinh t ni chung l mt h thng cc quy phm php lut nhm iu chnh cc ch th kinh t, cc hnh vi sn xut kinh doanh v cc quan h kinh t. N bao gm cc yu t ch yu l cc o lut, quy ch, quy tc, chun mc v kinh t gn vi cc ch ti v x l vi phm, cc t chc kinh t, cc c quan qun l nh nc v kinh t, truyn thng vn ha v vn minh kinh doanh, c ch vn hnh nn kinh t. Th ch kinh t th trng l mt tng th bao gm cc b quy tc, lut l v h thng cc thc th, t chc kinh t c to lp nhm iu chnh hot ng giao dch, trao i trn th trng. Th ch kinh t th trng bao gm: Cc quy tc v hnh vi kinh t din ra trn th trng cc bn tham gia th trng vi t cch l cc ch th th trng. Cch thc thc hin cc quy tc nhm t c mc tiu hay kt qu m cc bn tham gia th trng mong mun. Cc th trng ni hng ha c giao dch, trao i trn c s cc yu cu, quy nh ca lut l (cc th trng quan trng nh hng ha v dch v, vn, lao ng, cng ngh, bt ng sn). Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l nn kinh t va tun theo cc quy lut ca kinh t th trng va chu s chi phi ca cc yu t m bo tnh nh hng x hi ch ngha. Do , th ch kinh t th trng
101

nh hng x hi ch ngha c hiu l th ch kinh t th trng, trong cc thit ch, cng c v nguyn tc vn hnh c t gic to lp v s dng pht trin lc lng sn xut, ci thin i sng nhn dn, v mc tiu dn giu nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. Ni cch khc, th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l cng c hng dn cho cc ch th trong nn kinh t vn ng theo ui mc tiu kinh t - x hi ti a, ch khng n thun l mc tiu li nhun ti a. Xy dng th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta l vn mi v phc tp, l mt qu trnh, c nhiu giai on. Trong hn 20 nm i mi, th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta c hnh thnh trn nhng nt c bn. b) Mc tiu hon thin th ch kinh t th trng nh hng x Mc tiu c bn l hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta l lm cho n ph hp vi nhng nguyn tc c bn ca kinh t th trng, thc y kinh t th trng nh hng x hi ch ngha pht trin nhanh, bn vng , hiu qu, hi nhp kinh t quc t thnh cng, gi vng nh hng x hi ch ngha, thc hin thng li mc tiu "dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh", xy dng v bo v vng chc T quc Vit Nam x hi ch ngha. Mc tiu ny yu cu phi hon thnh c bn vo nm 2020. n nm 2010, cn t cc mc tiu: Mt l, tng bc xy dng ng b h thng php lut, m bo cho nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha pht trin thun li. Pht huy vai tr ch o ca kinh t nh nc i i vi pht trin mnh m cc thnh phn kinh t v cc loi hnh doanh nghip. Hnh thnh mt s tp on kinh t, cc tng cng ty a s hu, p dng m hnh qun tr hin i, c nng lc cnh tranh quc t.
102

hi ch ngha

Hai l, i mi c bn m hnh t chc v phng thc hot ng ca cc n v s nghip cng. Ba l, pht trin ng b, a dng cc loi th trng c bn thng nht trong c nc, tng bc lin thng vi th trng khu vc v th gii. Bn l, gii quyt tt hn mi quan h gia pht trin kinh t vi pht trin vn ha, m bo tin b, cng bng x hi, bo v mi trng. Nm l, nng cao hiu lc, hiu qu qun l ca Nh nc v pht huy vai tr ca Mt trn T quc, cc on th chnh tr - x hi v nhn dn trong qun l, pht trin kinh t - x hi. c) Quan im v hon thin th ch kinh t th trng nh hng - Nhn thc y , tn trng v vn dng ng cc quy lut khch quan ca kinh t th trng, thng l quc t, ph hp vi iu kin ca Vit Nam, m bo nh hng x hi ch ngha ca nn kinh t. - m bo tnh ng b gia cc b phn cu thnh ca th ch kinh t, gia cc yu t th trng v cc loi th trng, gia th ch kinh t vi th ch chnh tr, x hi, gia nh nc, th trng v x hi. Gn kt hi ha gia tng trng kinh t vi tin b v cng bng x hi, pht trin vn ha v bo v mi trng. - K tha c chn lc thnh tu pht trin kinh t th trng ca nhn loi v kinh nghim tng kt t thc tin i mi ca nc ta, ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t, ng thi gi vng c lp, ch quyn quc gia, gi vng an ninh chnh tr, trt t an ton x hi. - Ch ng tch cc gii quyt cc vn l lun v thc tin quan trng, bc xc, ng thi phi c bc i vng chc, va lm va tng kt rt kinh nghim. x hi ch ngha

103

- Nng cao nng lc lnh o ca ng, hiu lc v hiu qu qun l ca Nh nc, pht huy sc mnh ca c h thng chnh tr trong qu trnh hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. 2. a) Mt s ch trng tip tc hon thin th ch kinh t th trng Thng nht nhn thc v nn kinh t th trng nh hng x Hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l lm cho n ph hp vi cc yu cu v nguyn tc ca kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, lm cho n vn hnh thng sut v c hiu qu. Do , mun hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha th trc ht phi c s thng nht nhn thc v kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. Mt s im cn thng nht l: Chng ta cn thit s dng kinh t th trng lm phng tin xy dng ch ngha x hi: Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l nn kinh t va tun theo quy lut ca kinh t th trng, va chu s chi phi bi cc quy lut kinh t ca ch ngha x hi v cc yu t m bo tnh nh hng x hi ch ngha. b) Hon thin th ch v s hu v cc thnh phn kinh t, loi * Hon thin th ch v s hu Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha da trn s tn ti khch quan nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t, nhiu loi hnh doanh nghip. l yu cu khch quan. Do vy, cc yu cu no cn c khng nh trong cc quy nh ca php lut, m bo cc quyn v li ch ca cc ch th s hu. Php lut cn quy nh v s hu i vi cc ti sn mi nh tr tu, c phiu, ti nguyn nc Phng hng c bn ca hon thin th ch s hu l:
104

nh hng x hi ch ngha hi ch ngha

hnh doanh nghip v cc t chc sn xut kinh doanh

- Khng nh t ai thuc s hu ton dn m i din l nh nc, ng thi m bo v tn trng cc quyn ca ngi s dng t. - Tch bit vai tr ca nh nc vi t cch l b my cng quyn qun l ton b nn kinh t - x hi vi vai tr ch s hu ti sn, vn ca nh nc, tch chc nng ch s hu ti sn, vn ca nh nc vi chc nng qun tr kinh doanh ca doanh nghip nh nc. - Quy nh r, c th v quyn ca ch s hu v nhng ngi lin quan i vi cc loi ti sn. ng thi quy nh r trch nhim, ngha v ca h i vi x hi. B sung lut php, c ch, chnh sch khuyn khch, h tr pht trin s hu tp th, cc hp tc x, bo v quyn v li ch ca x vin i vi ti sn. To c ch khuyn khch lin kt gia s hu nh nc, s hu tp th v s hu t nhn, lm cho ch s hu c phn, s hu hn hp tr thnh hnh thc s hu ch yu ca cc doanh nghip trong nn kinh t. - Ban hnh cc quy nh php l v quyn s hu ca doanh nghip, t chc, c nhn nc ngoi ti Vit Nam. * Hon thin th ch v phn phi - Hon thin lut php, c ch, chnh sch v phn b ngun lc, phn phi v phn phi li theo hng m bo tng trng kinh t vi tin b v cng bng x hi trong tng bc, tng chnh sch pht trin. Cc ngun lc x hi c phn b theo c ch th trng v chin lc, quy hoch, k hoch pht trin kinh t nh nc, m bo hiu qu kinh t - x hi. Chnh sch phn phi v phn phi li phi m bo hi ha li ch ca Nh nc, ca ngi lao ng v ca doanh nghip, to ng lc cho ngi lao ng. - i mi, pht trin, nng cao hiu qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip nh nc pht huy vai tr ch o ca kinh t nh nc trong nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. Thu hp cc lnh vc c quyn nh nc.
105

- i mi, pht trin hp tc x, t hp tc theo c ch th trng, theo nguyn tc: t nguyn, dn ch, bnh ng, cng c li v pht trin cng ng. Thc hin nghim tc, nht qun mt mt bng php l kinh doanh khng phn bit hnh thc s hu, thnh phn kinh t - i mi c ch qun l ca nh nc cc n v s nghip cng lp pht trin mnh m, c hiu qu. c) Hon thin th ch m bo ng b cc yu t th trng v - Hon thin th ch v gi, cnh tranh v kim sot c quyn trong kinh doanh. Hon thin khung php l cho k kt v thc hin hp ng. ng thi hon thin c ch gim st, iu tit th trng v xc tin thng mi, u t v gii quyt tranh chp ph hp vi kinh t th trng v cam kt quc t. a dng ha cc loi th trng hng ha v dch v theo hng hin i, ch trng pht trin th trng dch v. T do ha thng mi v u t ph hp cam kt quc t. Xy dng h thng tiu chun cht lng hng ha, v sinh an ton thc phm, mi trng v tng cng kim tra cht lng hng ha, dch v v x l sai phm. Pht huy tt vai tr iu hnh th trng tin t ca ngn hng nh nc va thc y tng trng kinh t va kim sot lm pht v tng bc m rng th trng tn dng, cc dch v ngn hng cho ph hp vi cam kt quc t. - Hon thin h thng lut php, c ch, chnh sch cho hot ng v pht trin lnh mnh ca th trng chng khon, tng tnh minh bch, chng cc giao dch phi php, cc hnh vi ra tin, nhiu lon th trng. To iu kin pht trin cc doanh nghip bo him thuc cc thnh phn kinh t, a dng ha v nng cao cht lng cc sn phm bo him, thc hin l trnh m ca th trng bo him theo cam kt hi nhp quc t, hon thin lut php, c ch chnh sch cc quyn v t ai v bt ng sn vn ng theo c ch th trng, hon thin lut php chnh sch v tin lng, tin
106

pht trin ng b cc loi th trng

cng, trong tin lng phi c coi l gi c ca sc lao ng hnh thnh theo quy lut th trng, da trn cung cu v sc lao ng. - Xy dng ng b lut php, c ch, chnh sch qun l, h tr cc t chc nghin cu, ng dng, chuyn giao cng ngh. i mi c ch qun l khoa hc v cng ngh ph hp c ch th trng, nng cao hiu qu hot ng ca c quan qun l th trng cng ngh. Nh nc tng u t v ng thi y mnh x hi ha cho cc ngnh gio dc, y t, vn ha, th dc, th thao. Nh nc ban hnh tiu chun, tiu ch v cc hot ng dch v ny, tng cng qun l nh nc hn ch cc mt tri ca c ch th trng i vi cc hot ng dch v. d) trng. - Thc hin chnh sch khuyn khch lm giu i i vi tch cc thc hin gim ngho, c bit cc vng nng thn, min ni, vng dn tc v cc cn c cch mng trc y. Chnh sch gim ngho nhm mc tiu n nh v to ng lc cho s pht trin. Chnh sch to iu kin mi cng dn nm bt c hi lm n, nng cao thu nhp v i sng, c hng thnh qu chung ca s pht trin. - Xy dng h thng bo him x hi a dng v linh hot ph hp vi yu cu ca kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. M rng cc hnh thc bo him bt buc v t nguyn, bo m quyn li ca ngi tham gia bo him. Chm sc cc i tng bo tr x hi; m bo cho h cuc sng n nh, ha nhp tt hn vo cuc sng v t vn ln. Pht trin a dng cc hnh thc t chc t nguyn, nhn o, hot ng khng v mc tiu li nhun, chm sc cc i tng bo tr x hi. Hon thin th ch gn tng trng kinh t vi tin b, cng bng x hi trong tng bc, tng chnh sch pht trin v bo v mi

107

- Hon thin lut php, chnh sch bo v mi trng, c ch ti mnh i vi cc trng hp vi phm, x l trit nhng im nhim mi trng nghim trng v ngn chn khng pht sinh thm. e) Hon thin th ch v vai tr lnh o ca ng, qun l ca nh nc v s tham gia ca cc t chc qun chng vo qu trnh pht trin kinh t - x hi. - Vai tr lnh o ca ng th hin r ch ch o nghin cu l lun v tng kt thc tin xc nh r, c th v y hn m hnh kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, c bit nhng ni dung nh hng x hi ch ngha to ra s ng thun trong x hi. - i mi v nng cao vai tr, hiu lc qun l kinh t ca nh nc. Vai tr kinh t ca nh nc th hin r ch pht huy mt tch cc v hn ch, ngn nga mt tri ca c ch th trng, to iu kin thun li nn kinh t th trng pht trin theo nh hng x hi ch ngha v hi nhp kinh t quc t c hiu qu. - Cc t chc dn c, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, ngh nghip v nhn dn c vai tr quan trng trong pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. pht huy vai tr ca h, nh nc phi tip tc hon thin lut php, c ch, chnh sch, to iu kin cc hnh thc t chc v nhn dn tham gia tch cc c hiu qu vo qu trnh hoch nh, thc thi, gim st thc hin lut php, cc ch trng pht trin kinh t - x hi. 3. a) Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn Kt qu v ngha Mt l, sau hn 20 nm i mi, nc ta chuyn i thnh cng t th ch kinh t k hoch tp trung quan liu bao cp sang th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. ng li i mi ca ng c th

108

ch ha thnh php lut, to hnh lang php l cho nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha hnh thnh v pht trin. Hai l, ch s hu i vi nhiu hnh thc v c cu kinh t nhiu thnh phn c hnh thnh: t s hu ton dn v tp th, t kinh t quc doanh v hp tc x l ch yu chuyn sang nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t an xen, hn hp, trong s hu ton dn nhng t liu sn xut ch yu v kinh t nh nc gi vai tr ch o. iu to ra ng lc v iu kin thun li cho gii phng sc sn xut, khai thc tim nng trong v ngoi nc vo pht trin kinh t - x hi. Ba l, cc loi th trng c bn ra i v tng bc pht trin thng nht trong c nc, gn vi th trng trong khu vc v th gii. C ch th trng c s qun l ca nh nc v ang i vo cuc sng thay cho c ch k hoch ha tp trung. Cc doanh nghip, doanh nhn c t ch sn xut, kinh doanh, cnh tranh lnh mnh. Qun l nh nc v kinh t c i mi t can thip trc tip bng mnh lnh hnh chnh vo hot ng sn xut, kinh doanh sang qun l bng php lut, chnh sch, quy hoch, k hoch pht trin kinh t - x hi v cc cng c iu tit v m khc. Bn l, vic gn pht trin kinh t vi gii quyt cc vn x hi, xa i, gim ngho t nhiu kt qu tch cc. Sau hn 20 nm i mi, th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha hnh thnh v tng bc hon thin, thay cho th ch k hoch ha tp trung, quan liu, bao cp. Th ch kinh t mi i vo cuc sng v pht huy hiu qu tch cc, thc y tng trng kinh t nhanh v bn vng, khc phc c khng hong kinh t - x hi, to ra nhng tin cn thit y nhanh qu trnh cng nghip ha, hin i ha v sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin. b) Hn ch v nguyn nhn Bn cnh nhng kt qu, vn cn mt s hn ch nh:
109

- Qu trnh xy dng, hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha cn chm, cha theo kp yu cu ca cng cuc i mi v hi nhp kinh t quc t. H thng php lut, c ch, chnh sch cha y , ng b v thng nht. - Vn s hu, qun l v phn phi trong doanh nghip nh nc cha gii quyt tt, gy kh khn cho s pht trin v lm tht thot ti sn nh nc nht l khi c phn ha. Doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t khc cn b phn bit i x. Vic x l cc vn lin quan n t ai cn nhiu vng mc. Cc yu t th trng v cc loi th trng hnh thnh, pht trin chm, thiu ng b, vn hnh cha thng sut. Th trng ti chnh, bt ng sn, khoa hc v cng ngh pht trin chm, qun l nh nc i vi cc loi th trng cn nhiu bt cp. Phn b ngun lc quc gia cha hp l. C ch "xin cho" cha c xa b trit . Chnh sch tin lng cn mang tnh bnh qun. - C cu t chc, c ch vn hnh ca b my nh nc cn nhiu bt cp, hiu qu, hiu lc qun l cn thp. Ci cch hnh chnh chm, cha t yu cu mc tiu ra. T tham nhng, lng ph, quan liu vn nghim trng. - C ch, chnh sch pht trin cc lnh vc vn ha, x hi i mi chm, cht lng dch v, y t, gio dc o to cn thp. Khong cch giu ngho gia cc tng lp dn c v cc vng ngy cng ln. H thng an sinh x hi cn s khai. Nhiu vn bc xc trong x hi v bo v mi trng cha c gii quyt tt. Nhng hn ch trn xut pht t cc nguyn nhn Vic xy dng th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l vn hon ton mi cha c tin l trong lch s. Nhn thc v kinh t th trng nh hng x hi ch ngha cn nhiu hn ch do cng tc l lun cha theo kp i hi ca thc tin.

110

Nng lc th ch ha v qun l, t chc thc hin ca Nh nc cn chm, nht l trong vic gii quyt cc vn x hi bc xc. Vai tr tham gia hoch nh chnh sch thc hin v gim st ca cc c quan dn c, Mt trn T quc, cc on th hnh chnh, cc t chc x hi, ngh nghip cn yu.

111

Chng VI NG LI XY DNG H THNG CHNH TR


I. NG LI XY DNG H THNG CHNH TR THI K TRC I MI (1945 - 1989) 1. Hon cnh lch s v ch trng xy dng h thng chnh tr a. C s hnh thnh h thng chuyn chnh v sn nc ta Mt l, theo l lun ca ch ngha Mc Lnin v thi k qu v chuyn chnh v sn: Thi k qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi l thi k qu chnh tr, nh nc ny l nn chuyn chnh cch mng ca giai cp v sn (C.Mc); bn cht ca chuyn chnh v sn l s tip tc u tranh giai cp di hnh thc mi (V.I.Lnin). Chuyn chnh v sn l mt tt yu ca thi k qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi; nhng vic vn dng t tng ny cn xut pht t iu kin lch s ca mi quc gia. Hai l, ng li chung ca cch mng Vit Nam trong giai on mi. Trong Bo co chnh tr ca i hi i biu ton quc ca ng ln th IV (nm 1976) v ng li chung ca cch mng x hi ch ngha trong giai on mi vit: nm vng chuyn chnh v sn, pht huy quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng;... Ngy 18-12-1980, Quc hi kho VI thng qua Hin php nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam, trong khng nh: Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam Nh nc chuyn chnh v sn. i hi i biu ton quc ln th V (nm 1982) tip tc khng nh ng li cch mng x hi ch ngha v ng li xy dng kinh t x hi ch ngha do i hi IV ra. T i hi III ca ng cho n khi ng ra ng li i mi t nc, tn gi chnh thc ca h thng chnh tr nc ta c xc nh l h thng chuyn chnh v sn.
112

Ba l, im ct li ca c s chnh tr l s lnh o ton din v tuyt i ca ng. Bn l, c s kinh t ca h thng chuyn chnh v sn l nn kinh t k hoch ho tp trung quan liu, bao cp. Nm l, c s x hi ca h thng chuyn chnh v sn l lin minh giai cp gia giai cp cng nhn, giai cp nng dn v tng lp tr thc. b. Ch trng xy dng h thng chuyn chnh v sn mang c im Vit Nam Mt l, xc nh quyn lm ch ca nhn dn c th ch ho bng php lut v t chc. Hai l, Nh nc trong thi k qu phi l mt thit ch ca dn. Do dn, v dn, nng lc tin hnh ba cuc cch mng. Xy dng ch mi, nn kinh t mi, nn vn ho mi v con ngi mi. Ba la, xc nh ng l ngi lnh o ton b hot ng x hi trong iu kin chuyn chnh v sn. S lnh o ca ng l m bo cao nht cho ch lm ch tp th ca nhn dn lao ng, cho s tn ti v hot ng ca Nh nc x hi ch ngha. Bn l, cc on th phi i mi hnh thc t chc. Ni dung v phng thc hot ng cho ph hp vi iu kin mi. Nm l, xc nh mi quan h ng lnh o, nhn dn lm ch, nh nc qun l l c ch chung trong qun l ton b x hi. 2. nh gi s thc hin ng li * u im: im tm ti sng to trong giai on ny ca ng l coi lm ch tp th x hi ch ngha l bn cht ca h thng chuyn chnh v sn nc ta, xy dng mi quan h ng lnh o, nhn dn lm ch. Nh nc qun l thnh c ch chung trong hot ng ca h thng chnh tr tt c cc cp, cc a phng.
113

* Hn ch: - Trong h thng chuyn chnh v sn giai on ny, mi quan h gia ng, Nh nc v nhn dn tng cp, tng n v cha c xc nh tht r; mi b phn, mi t chc trong h thng chuyn chnh v sn cha lm tt chc nng ca mnh. Ch trch nhim khng nghim, php ch x hi ch ngha cn nhiu thiu st. - B my nh nc cng knh v km hiu qu m c ch qun l tp trung quan liu, bao cp l nguyn nhn trc tip; cc c quan dn c cc cp c la chn, bu c v hot ng mt cch hnh thc ch ngha. Khng t c quan chnh quyn khng tn trng kin ca nhn dn. Khng lm cng tc vn ng qun chng, ch quen dng cc bin php mnh lnh hnh chnh. - S lnh o ca ng cha ngang tm nhng nhim v ca giai on mi, cha p ng c yu cu gii quyt nhiu vn kinh t - x hi c bn v cp bch. - ng cha pht huy tt vai tr v chc nng ca cc on th trong vic gio dc, ng vin qun chng tham gia qun l kinh t - x hi. * Nguyn nhn ch quan: - Duy tr qu lu c ch qun l kinh t tp trung, quan liu, bao cp. - H thng chuyn chnh v sn c biu hin bo th tr tr, chm i mi so vi nhng t ph trong c ch kinh t ang din ra cc a phng, cc c s trong ton quc. Do cn tr qu trnh i mi kinh t. - Bnh ch quan duy ch; t tng t sn va t khuynh, va hu khuynh trong vai tr lnh o ca ng. II. NG LI XY DNG H THNG CHNH TR THI K I MI

1. Qu trnh hnh thnh ng li i mi h thng chnh tr


a. C s hnh thnh ng li

114

- i hi VI ca ng ra ng li i mi ton din t nc bt u t i mi t duy, trc ht l t duy kinh t. Phi tp trung i mi kinh t trc ht v c i mi thnh cng v kinh t mi c c s gi vng n nh v chnh tr - x hi v tin hnh i mi h thng chnh tr thun li. Mt khc, nu khng i mi h thng chnh tr th i mi kinh t gp tr ngi. H thng chnh tr c i mi kp thi, ph hp s l iu kin quan trng thc y i mi v pht trin kinh t. Nh vy, mt c s ca i mi h thng chnh tr l yu cu chuyn i th ch kinh t k hoch ho, tp trung sang th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. - Gi vng n nh chnh tr - x hi l mt nguyn tc ca i mi, khng gi c n nh th khng th i mi thnh cng. Trong i mi kinh t v chnh tr nc ta u phi gii quyt mi quan h gia n nh v pht trin. Do , i mi h thng chnh tr cn phi xut pht t nhu cu phi m bo gi vng n nh chnh tr - x hi. - i mi h thng chnh tr l yu cu pht huy dn ch. Dn ch th hin bn cht ca ch x hi ch ngha, va l mc tiu, va l ng lc ca cng cuc i mi. Phi i mi ton din t chc v hot ng ca h thng chnh tr xy dng v tng bc hon thin nn dn ch x hi ch ngha, m bo quyn lc thuc v nhn dn. b. Qu trnh i mi t duy v xy dng h thng chnh tr Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi (1991) khng nh: Ton b t chc v hot ng ca h thng chnh tr nc ta trong giai on mi l nhm xy dng v tng bc hon thin nn dn ch x hi ch ngha, m bo quyn lc thuc v nhn dn. Bo co chnh tr ti i hi VII (1991) ch r: thc cht ca cng vic i mi v kin ton h thng chnh tr nc ta l xy dng nn dn ch x

115

hi ch ngha, m bo quyn lm ch ca nhn dn. Dn ch va l mc tiu, va l ng lc ca cng cuc i mi. H thng chnh tr vn hnh theo c ch: ng lnh o, nh nc qun l, nhn dn lm ch, trong ng va l b phn ca h thng chnh tr va l ht nhn lnh o h thng y, hot ng trong khun kh ca Hin php v php lut, khng chp nhn a nguyn chnh tr a ng i lp. Nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn do ng cng sn lnh o; c chc nng th ch ho v t chc thc hin ng li quan im ca ng. Mt trn T quc Vit Nam l lin minh chnh tr ca cc on th nhn dn v cc c nhn tiu biu ca cc giai cp v tng lp x hi, cc dn tc, cc tn gio; l c s chnh tr ca chnh quyn nhn dn; hot ng theo phng thc hip thng dn ch, c vai tr quan trng trong vic thc hin phn bin, gim st x hi, gp phn xy dng ng, Nh nc, pht huy quyn lm ch ca nhn dn. Nhn dn l ngi lm ch x hi, lm ch thng qua Nh nc v cc c quan i din, ng thi lm ch trc tip c s thng qua c ch dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra lm ch v thng qua hnh thc t qun. Trong i mi t duy v h thng chnh tr, vn i mi t duy v Nh nc c tm quan trng c bit. Thut ng xy dng Nh nc php quyn ln u tin c cp ti Hi ngh Trung ng 2 kho VII (1991). n Hi ngh ton quc gia nhim k kho VII (1991), ng ta khng nh phng hng xy dng Nh nc php quyn Vit Nam ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn. i hi VIII, IX, X ca ng tip tc nhim v xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam v lm r theo ni dung ca n. Nh nc qun l x hi bng Hin php v Php lut, php lut gi v tr ti thng trong vic iu chnh cc quan h x hi. Ngi dn c hng mi quyn dn ch, c quyn t do sng v lm vic theo kh nng v s thch trong phm vi php lut cho php.
116

Trong i mi t duy ca ng v h thng chnh tr th hin nhn thc r hn v v tr, vai tr v phng thc lnh o ca ng. ng cng sn l ng cm quyn nhng khng lm thay Nh nc, ng quan tm xy dng, cng c Nh nc, pht huy vai tr ca Nh nc trong vic qun l, i hnh x hi. i mi phng thc lnh o ca ng phi ng b vi i mi t chc v phng thc hot ng ca h thng chnh tr, i mi kinh t. 2. Mc tiu, quan im v ch trng xy dng h thng chnh tr thi k i mi a. Mc tiu v quan im xy dng h thng chnh tr * Mc tiu Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi do i hi VII thng qua, xc nh: Ton b t chc v hot ng ca h thng chnh tr nc ta trong giai on mi l nhm xy dng v tng bc hon thin nn dn ch x hi ch ngha, m bo quyn lc thuc v nhn dn. Vn kin i hi VII ca ng cng khng nh: Thc hin dn ch x hi ch ngha l thc cht ca vic i mi v kin ton h thng chnh tr. * Quan im: - Dng khi nim h thng chnh tr thay cho khi nim h thng chuyn chnh v sn v khi nim ch lm ch tp th c s dng trong cc giai on trc y. - Kt hp ngay t u i mi kinh t vi i mi chnh tr, ly i mi kinh t lm trng tm ng thi tng bc i mi chnh tr. - i mi t chc v phng thc hot ng ca h thng chnh tr khng phi l h thp hay thay i bn cht ca n, m nhm tng cng vai tr lnh o ca ng, hiu lc qun l ca Nh nc, pht huy quyn lm ch ca ngi dn, lm cho h thng chnh tr hot ng nng ng hn, c
117

hiu qu hn, ph hp vi ng li i mi ton din, ng b t nc; c bit l ph hp vi nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha v yu cu ca hi nhp kinh t quc t. - i mi h thng chnh tr mt cch ton din, ng b, c k tha, c bc i, hnh thc v cch lm ph hp. - i mi mi quan h gia cc b phn cu thnh h thng chnh tr v vi x hi, to ra s vn ng cng chiu theo hng tc ng, thc y x hi pht trin; pht huy quyn lm ch ca nhn dn. b. Ch trng xy dng h thng chnh tr * Xy dng ng trong h thng chnh tr Trng tm ca i mi h thng chnh tr l i mi t chc v phng php lnh o ca cc b phn cu thnh h thng. Trong i mi phng thc hot ng ca h thng chnh tr, vn mu cht nht v cng kh khn nht l i mi phng thc hot ng ca ng, khc phc c hai khuynh hng thng xy ra trong thc t: hoc l ng bao bin lm thay hoc l bung lng s lnh o ca ng. Trong qu trnh i mi, ng ta lun coi trng i mi phng thc lnh o ca ng i vi h thng chnh tr. Ngh quyt TW 5 kho X v Tip tc i mi phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng chnh tr ch r cc mc tiu gi vng v tng cng vai tr lnh o, nng cao tnh khoa hc, nng lc v hiu qu lnh o ca ng i vi Nh nc v ton x hi, s gn b mt thit gia ng v nhn dn; nng cao hiu lc, hiu qu ca Nh nc, cht lng hot ng ca Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi; pht huy dn ch, quyn lm ch ca nhn dn; tng cng k lut, k cng trong ng v ton x hi, nc ta pht trin nhanh v bn vng theo nh hng x hi ch ngha. i mi phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng chnh tr phi c t trong tng th nhim v i mi v chnh n
118

ng, tin hnh ng b vi cc mt ca cng tc xy dng ng, vi t chc v hot ng ca c h thng chnh tr, nng cao cht lng i ng cn b, cng chc, vin chc; ng b vi i mi kinh t, xy dng v hon thin Nh nc x hi ch ngha thch ng vi nhng i hi ca qu trnh cng nghip ho, hin i ho v hi nhp kinh t quc t ca t nc. i mi phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng chnh tr phi trn c s kin nh cc nguyn tc t chc v hot ng ca ng, thc hin ng nguyn tc tp trung dn ch, thc hin dn ch rng ri trong ng v trong x hi, y nhanh phn cp, tng cng ch trch nhim c nhn, nht l ngi ng u. i mi phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng chnh tr l cng vic h trng i hi phi ch ng, tch cc, c quyt tm chnh tr cao, ng thi cn trng c bc i vng chc, va lm, va tng kt, va rt kinh nghim. i mi phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng chnh tr mi cp, mi ngnh, va phi qun trit cc nguyn tc chung, va phi ph hp vi c im, yu cu, nhim v ca tng cp, tng ngnh. * Xy dng Nh nc trong h thng chnh tr i hi X ch r: Xy dng c ch vn hnh ca Nh nc php quyn x hi ch ngha, m bo nguyn tc: tt c quyn lc thuc v nhn dn; quyn lc Nh nc l thng nht, c s phn cng v phi hp gia cc c quan Nh nc trong vic thc hin cc quyn lp php, hnh php v t php. Hon thin h thng php lut, tng tnh c th, kh thi ca cc quy nh trong vn bn php lut. Xy dng, hon thin c ch kim tra, gim st tnh hp hin, hp php trong cc hot ng v quyt nh ca cc c quan cng quyn.
119

Tip tc i mi t chc v hot ng ca Quc hi. Hon thin c ch bu c, nhm nng cao cht lng i biu Quc hi. i mi hn quy trnh xy dng lut, gim mnh vic ban hnh php lnh, thc hin tt hn vic quyt nh cc vn quan trng ca t nc v chc nng gim st ti cao. y mnh ci cch hnh chnh, i mi t chc v hot ng ca Chnh ph theo hng xy dng c quan hnh php thng nht, thng sut, hin i. Xy dng h thng c quan t php trong sch, vng mnh, dn ch nghim minh, bo v cng l, quyn con ngi. Xy dng c ch phn quyt v nhng vi phm Hin php trong hot ng lp php, hnh php v t php. Nng cao cht lng hot ng ca Hi ng nhn dn v U ban nhn dn, m bo quyn t ch v t chu trch nhim ca chnh quyn a phng trong phm vi c phn cp. * Xy dng Mt trn T quc v cc on th chnh tr - x hi trong h thng chnh tr. Mt trn T quc v cc on th chnh tr - x hi c vai tr rt quan trng trong vic tp hp, vn ng on kt rng ri cc tng lp nhn dn, xut cc ch trng, chnh sch v kinh t, vn ho, x hi, an ninh quc phng. Nh nc ban hnh c ch Mt trn v cc t chc chnh tr x hi thc hin tt vai tr gim st v phn bin x hi. Thc hin tt Lut Mt trn T quc Vit Nam, Lut thanh nin, Lut cng on,... Quy ch dn ch mi cp Mt trn, cc t chc chnh tr x hi v cc tng lp nhn dn tham gia xy dng ng, chnh quyn v h thng chnh tr. i mi hot ng ca Mt trn, cc t chc chnh tr - x hi, khc phc tnh trng hnh chnh ho, nh nc ho, ph trng hnh thc; nng cao cht lng hot ng; lm tt cng tc dn vn theo phong cch trng dn,

120

gn dn, hiu dn, hc dn v c trch nhim vi dn, nghe dn ni, ni dn hiu, lm dn tin. 3. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn a. Kt qu v ngha T chc v hot ng ca h thng chnh tr nc ta c nhiu i mi gp phn xy dng v hon thin tng bc nn dn ch x hi ch ngha, m bo quyn lc thuc v nhn dn. T chc b my ca h thng chnh tr c sp xp theo hng tinh gim, hiu qu. Hot ng ca h thng chnh tr ngy cng hng v c s. Quc hi, Chnh ph, Hi ng nhn dn, U ban nhn dn cc cp trong cc kho tch cc i mi theo hng pht huy dn ch, ci cch hnh chnh, cng khai cc hot ng ca chnh quyn, tng cng i thoi v lng nghe kin ca nhn dn. Dn ch trong x hi c bc pht trin. Trnh v nng lc lm ch ca nhn dn tng bc c nng ln. Nhim v, quyn hn ca cc c quan nh nc c phn nh r hn, phn bit qun l nh nc vi qun l sn xut kinh doanh. Nh nc c tng bc kin ton, t c cu t chc n c ch hot ng trong cc lnh vc lp php, hnh php v t php. Nhng quan im ca ng v Nh nc c th ch ho trong Hin php v t php. Nhng quan im ca ng v Nh nc c th ch ho trong Hin php 1992 (sa i, b sung nm 2001) v trong cc o lut c th. Qun l nh nc bng php lut c tng cng. Mt trn, cc t chc chnh tr - x hi c nhiu i mi v mt t chc, b my; i mi ni dung v phng thc hot ng, a dng ho cc hnh thc ngy cng tp hp ng o cc tng lp nhn dn; pht huy dn ch; chm no v bo v li ch chnh ng ca nhn dn; tham gia xy dng, chnh n ng; tham gia xy dng v cng c chnh quyn; hng mnh hot ng v c s, bc u thc hin nhim v gim st v phn bin x hi.
121

ng thng xuyn coi trng xy dng, chnh n, gi vng v nng cao vai tr lnh o ca ng i vi s nghip cch mng ca nhn dn ta trong iu kin mi. Phng thc lnh o ca ng i vi h thng chnh tr, phong cch cng tc c nhiu i mi v tin b; dn ch trong ng c pht huy, quan h mt thit gia ng vi nhn dn c cng c. Qua hn 20 nm h thng chnh tr thc hin c kt qu mt s i mi quan trng, c bit l quyn lm ch ca nhn dn trn cc lnh vc kinh t, x hi, chnh tr t tng, vn ho c pht huy. ngha Cc kt qu t c khng nh ng li i mi ni chung, ng li i mi h thng chnh tr ni ring l ng n, sng to, ph hp vi thc tin, bc u p ng yu cu ca tnh hnh mi, khc phc dn nhng khuyt, nhc im ca h thng chuyn chnh v sn trc y. Kt qu i mi h thng chnh tr gp phn lm nn thnh tu to ln v c ngha lch s ca cng cuc i mi nc ta. b. Hn ch v nguyn nhn * Hn ch: - Trong thc t h thng chnh tr nc ta cn nhiu nhc im. Nng lc v hiu qu lnh o ca ng, hiu lc qun l, iu hnh ca Nh nc, hiu qu hot ng ca Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi cha ngang tm vi i hi ca tnh hnh. - Vic i mi nn hnh chnh Quc gia cn nhiu hn ch. B my hnh chnh cn nhiu tng nc lm cho vic qun l qu trnh kinh t - x hi cha tht nhanh, nhy v c hiu qu cao. Tnh trng quan liu, hch dch, nhng nhiu ca mt b phn cng chc nh nc cha c khc phc; k cng, php nc c xem thng nhiu ni. - Phng thc t chc, phong cch hot ng ca Mt trn v cc t chc chnh tr x hi vn cha thot khi tnh trng hnh chnh, x cng; mt
122

s cn b b vin chc ho, cha tht gn vi qun chng. Nn tham nhng trong h thng chnh tr cn trm trng, bnh cc b, bn v, a phng cn kh ph bi; quyn lm ch ca nhn dn cn b vi phm. - Vai tr gim st, phn bin x hi ca Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi cn yu, cha c c ch tht hp l pht huy vai tr ca Mt trn v cc t chc chnh tr - x hi ni ring cht lng cn hn ch. - Phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng chnh tr cn chm i mi, c mt lng tng. * Nguyn nhn ca hn ch: - i mi h thng chnh tr cha c s thng nht cao trong hoch nh v thc hin mt s ch trng, gii php cn c s ngp ngng, lng tng, thiu dt khot, khng trit . - i mi h thng chnh tr cha c quan tm ng mc, cn chm tr so vi i mi kinh t.

123

CHNG VII NG LI XY DNG, PHT TRIN NN VN HA V GII QUYT CC VN X HI


I. QU TRNH NHN THC V NI DUNG NG LI XY DNG

V PHT TRIN NN VN HO

1. a)
-

Thi k trc i mi Quan im, ch trng v xy dng nn vn ho mi Trong nhng nm 1943 1954 Bn cng vn ho Vit Nam (/c Trng Chinh d tho) c thng

qua ti hi ngh Ban thng v Trung ng ng u 1943, ln u tin a ra ch trng v vn ho vn ngh Vit Nam vo thi im chun b Tng khi ngha. cng xc nh lnh vc vn ho l mt trong ba mt trn (cng vi kinh t v chnh tr) ca cch mng Vit Nam; ra ba nguyn tc ca nn vn ho mi: + Dn tc ho (chng li mi nh hng n dch v thuc a) + i chng ho (chng mi ch trng hnh ng lm vn ho phn li hoc xa ri qun chng) + Khoa hc ho (chng li tt c nhng g lm vn ho phn tin b, tri khoa hc)

Nn vn ho Vit Nam c tnh cht dn tc v hnh thc, dn ch v

ni dung. cng vn ho 1943 l Tuyn ngn, Cng lnh ca ng v vn ho trc cch mng Thng Tm.
-

Sau Cch mng Thng Tm, ngy 3/9/1945, trong phin hp u tin ca

Hi ng Chnh ph, Ch tch H Ch Minh trnh by 6 nhim v cp bch ca Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho, vi 2 nhim v cp bch thuc v vn ho: Chng nn m ch v gio dc li tinh thn nhn dn. + Mt l: cng vi dit gic i phi dit gic dt
124

+ Hai l: ch thc dn h ho dn tc Vit Nam bng nhng thi xu (li bing, gian gio, tham , ) nn phi gio dc li nhn dn ta, lm cho nhn dn dng cm, yu nc, xng ng vi nc Vit Nam c lp (thc hin cn, kim, lim, chnh) Cuc vn ng thc hin i sng mi: + Ban Trung ng vn ng i sng mi thnh lp u 1946. + Ti liu i sng mi do H Ch Minh vit thng 3 nm 1947 gii thch d hiu nhng vn thit thc trong ch trng ny, gm 19 cu hi v tr li.
-

ng li vn ho khng chin: hnh thnh t ch th Khng chin kin

quc (25/11/1945); bc th Nhim v vn ho Vit Nam trong cng cuc cu nc v xy dng nc hin nay ng ch Trng Chinh gi ch tch H Ch Minh (16/11/1946) n bo co Ch ngha Mc v vn ho Vit Nam (Hi ngh vn ho ton quc ln 2, 7/1948). Ni dung: + Xc nh mi quan h gia vn ho v cch mng gii phng dn tc, c ng vn ho cu quc. + Xy dng nn vn ho Vit Nam c tnh cht dn tc, khoa hc, i chng, m khu hiu thit thc l Dn tc, Dn ch (tc yu nc, tin b); + Tch cc bi tr nn m ch, m i hc v trung hc, ci cch vic hc theo tinh thn mi, bi tr cch dy hc nhi s; + Gio dc li nhn dn, c ng thc hnh li sng mi. + Pht trin ci hay trong vn ho dn tc, bi tr ci xu xa h bi, ngn nga s thm nhp ca vn ho thc dn; hc ci hay, ci tt ca vn ha th gii. + Hnh thnh i ng tr thc mi, ng gp tch cc cho cng cuc khng chin kin quc.
-

Trong nhng nm 1955 1986: ng li vn ho trong giai on cch mng x hi ch ngha c

hnh thnh t i hi III (9/1960) vi ch trng tin hnh cuc cch mng t
125

tng v vn ho ng thi vi cch mng v quan h sn xut v khoa hc k thut, nhm xy dng v pht trin nn vn ho mi, con ngi mi (lm cho nhn dn thot khi nn m ch, cc thi h tt xu ca ch c; c trnh vn ho ngy cng cao, hiu bit v khoa hc k thut)
-

i hi IV v V tip tc ng li vn ho ca i hi III, xc nh nn

vn ho mi l nn vn ho c ni dung x hi ch ngha v tnh cht dn tc, c tnh ng v tnh nhn dn. Nhim v vn ho l tin hnh ci cch gio dc, pht trin mnh khoa hc v vn ho vn ngh, gio dc tinh thn lm ch tp th, chng t tng t sn v tn d t tng phong kin, thc dn. b)
-

nh gi s thc hin ng li: Thnh tu: Trong nhng nm 1945 1954: Xo b dn nhng mt lc hu, nhng ci li thi ca di sn vn ho

phong kin v thc dn; bc u xy dng nn vn ho dn ch mi vi tnh cht dn tc, khoa hc, i chng.
-

Xo m ch cho nhiu triu ng bo; pht trin h thng gio dc, ci Vn ho cu quc ng vin nhn dn tham gia tch cc vo cuc Trong nhng nm 1955 1986:

cch phng php dy hc, thc hnh rng ri i sng mi.


-

khng chin chng Php. Cng tc t tng v vn ho t c nhng thnh tu to ln gp phn xng ng vo s nghip cch mng c nc. Nn gio dc v vn ho ca min Bc x hi ch ngha pht trin vi tc cao ngay c trong chin tranh. Hot ng vn ho ngh thut cng pht trin trn nhiu mt. Trnh vn ho chung ca x hi c nng ln mt mc ng k, li sng mi tr thnh ph bin.

126

ng li vn ho ca ng ng gp mt phn khng nh vo thng li chung ca cuc khng chin chng M, xy dng mt thnh t quan trng ca ch ch ngha x hi nc ta.
-

Hn ch v nguyn nhn: Cng tc t tng v vn ho thiu sc bn, thiu tnh chin u. Xy dng th ch vn ho chm; s suy thoi v o c li sng c chiu i sng vn hc ngh thut cn nhng mt bt cp, t tc phm t nh

hng pht trin.


-

cao tng xng vi s nghip cch mng v i; mt s cng trnh vn ho vt th v phi vt th truyn thng c gi tr khng c quan tm bo tn.
-

ng li vn ho thi k 1955 1986 b chi phi bi t duy chnh tr

Nm vng chuyn chnh v sn, cao u tranh giai cp gia hai thc h. Mc tiu, ni dung cuc cch mng t tng vn ho giai on ny cng b quy nh bi cuc cch mng quan h sn xut m t tng ch o l trit xo b t hu, a quan h sn xut x hi ch ngha tin trc mt bc, tch ri trnh pht trin thc t ca lc lng sn xut. Chin tranh v c ch qun l k hoch ho tp trung quan liu bao cp v tm l bnh qun ch ngha km hm nng lc t do sng to, lm gim ng lc pht trin vn ho. 2. a) Trong thi k i mi Qu trnh i mi t duy v xy dng v pht trin nn vn ho T i hi VI n i hi X, ng ta hnh thnh tng bc nhn thc mi v c trng ca nn vn ho mi m chng ta cn xy dng.
-

i hi VI (12/1986) xc nh khoa hc k thut l mt ng lc to ln

y mnh pht trin kinh t x hi, c v tr then cht trong s nghip xy dng ch ngha x hi.
-

Cng lnh 1991 (i hi VII thng qua 6/1991) a ra quan nim ln

u tin v cc c trng tin tin, m bn sc dn tc ca nn vn ho


127

Vit Nam (trc y l quan nim nn vn ho Vit Nam c ni dung x hi ch ngha, c tnh cht dn tc, c tnh ng v tnh nhn dn). Trong , cng lnh ch trng xy dng nn vn ho mi, to ra i sng tinh thn cao p, phong ph v a dng, c ni dung nhn o, dn ch, tin b; khng nh v biu dng nhng gi tr chn chnh, bi dng ci chn, ci thin, ci m theo quan im tin b; ph phn nhng ci li thi; khng nh tip tc tin hnh cch mng x hi ch ngha trn lnh vc t tng v vn ho, lm cho th gii quan Mc Lnin v t tng H Ch Minh gi v tr ch o trong i sng tinh thn x hi; k tha truyn thng vn ho tt p ca dn tc v nhn loi; chng t tng, vn ho phn tin b; xc nh gio dc o to l quc sch hng u.
-

i hi VII, VIII, IX, X v nhiu Ngh quyt Trung ng tip theo

xc nh vn ho l nn tng tinh thn ca x hi v coi vn ho va l mc tiu, va l ng lc ca pht trin.


-

i hi VII (1991) v VIII (1996) khng nh khoa hc v gio dc ng

vai tr then cht trong ton b s nghip xy dng ch ngha x hi v bo v T quc, l ng lc a t nc thot khi ngho nn, lc hu, vn ln trnh tin tin ca th gii; l quc sch hng u pht huy nhn t con ngi, ng lc trc tip ca s pht trin x hi.
-

Hi ngh Trung ng 10 kho IX nhn nh v s bin i ca vn

ho trong qu trnh i mi. C ch th trng v hi nhp quc t lm thay i mi quan h gia c nhn vi cng ng, thc y dn ch ho i sng x hi, a dng ho phng thc, th hiu v phng thc sinh hot vn ho. V vy, phm vi, vai tr ca dn ch ho x hi ho vn ho v vai tr ca c nhn tng ln v m rng l thch thc mi i vi chnh sch vn ho ca ng v qun l vn ho ca Nh nc. b) ho
128

Quan im ch o v ch trng v xy dng v pht trin nn vn

Mt l, v chc nng v tr, vai tr c bit ca vn ho: Vn ho l nn

tng tinh thn ca x hi, va l mc tiu, va l ng lc thc y s pht trin kinh t - x hi. Vn ho l nn tng tinh thn ca x hi + Vn ho phn nh v th hin mt cch tng qut, sng ng mi mt ca cuc sng (ca mi c nhn, cng ng) trong qu kh cng nh trong hin ti, tri qua thi gian cu thnh h thng cc gi tr, truyn thng, li sng m trn tng dn tc khng nh bn sc ring ca mnh. + V vy, vn ho phi c lm cho thm su vo mi lnh vc ca i sng x hi, tr thnh nn tng tinh thn x hi, ng lc pht trin kinh t - x hi: xy dng con ngi mi, mi trng vn ho lnh mnh, y li cc tiu cc x hi thng qua vic y mnh cuc vn ng ton dn xy dng i sng vn ho, gia nh, phng x, c quan vn ho... Vn ho l ng lc thc y s pht trin + Ngun lc ni sinh ca s pht trin ca mt dn tc nm su trong vn ho - ci ngun, bn sc ca mi dn tc. Mt t nc, mt dn tc khng th pht trin m tch khi ci ngun. Kinh nghim i mi nc ta cng chng t rng bn thn s pht trin kinh t khng ch do cc nhn t kinh t thun tu to ra, m cn do s i mi t duy, i mi chnh sch v ch qun l, gii phng t tng v s pht trin v trnh , nng lc ca i ng cn b. ng lc ca s pht trin kinh t nm mt phn trong nhng gi tr vn ho mi. + Ngy nay, yu t quyt nh cho s tng trng kinh t l tr tu, l thng tin, l tng sng to v i mi khng ngng - nhng nhn t thuc v vn ho. Vn ho pht trin to nn tng cho pht trin kinh t - x hi bn vng. + Vn ho ngn chn suy thoi x hi trong qu trnh pht trin nn kinh t th trng: Mt mt, vn ho da vo tiu chun ca ci ng, ci tt, ci p hng dn v thc y ngi lao ng pht huy nng lc sng to cng hin;
129

Mt khc, vn ho s dng sc mnh ca cc gi tr truyn thng, o l dn tc hn ch xu hng sng bi li ch vt cht, sng bi tin t. Vn ho gip hn ch li sng chy theo ham mun qu mc ca x hi tiu th - li sng lm cn kit ti nguyn, nhim mi trng; vn ho c v cho li sng Phng ng hi ho vi thin nhin, v s pht trin bn vng. Vn ho l mt mc tiu ca pht trin + Mc tiu xy dng x hi Vit Nam dn giu, nc mnh, dn ch, cng bng v vn minh l mc tiu vn ho: mc tiu v ng lc chnh ca s pht trin l v con ngi, do con ngi, Tng trng kinh t phi gn lin vi tin b v cng bng x hi, pht trin vn ho, bo v mi trng (Chin lc pht trin kinh t - x hi n nm 2000) + Thc t nhiu nc cho thy mi quan h gia vn ho v pht trin l vn cp thit ca mi quc gia, nht l vi nhng nc tri qua thi k nm di ch thng tr ca ch ngha thc dn nh nc ta.
- Vn ho c vai tr c bit quan trng trong vic bi dng, pht huy

nhn t con ngi v xy dng x hi mi. Vic pht trin kinh t x x hi cn n nhiu ngun lc khc nhau: ti nguyn thin nhin, vn Nhng ngun lc ny u c hn v c th b khai thc cn kit. Ch c tri thc con ngi mi l ngun lc v hn, c kh nng ti sinh v t sinh khng bao gi cn kit. Cc ngun lc khc s khng c s dng hiu qu nu khng c nhng con ngi tr tu v nng lc khai thc chng. Nm 1990, UNDP (Chng trnh pht trin Lin hip quc) a ra tiu ch mi nh gi mc pht trin ca mi quc gia: Ch s pht trin con ngi HDI (gm 3 tiu ch: GDP bnh qun u ngi, Thnh tu gio dc, Tui th bnh qun). Ch tiu gio dc c tng hp t tiu ch tnh trng gio dc ca ngi dn v s nm c gio dc bnh qun cho mi ngi. Theo , quc gia no c im s v Thnh tu gio dc cao, tc l c vn tr
130

tu ca ton dn nhiu hn th chng t x hi pht trin hn, c kh nng tng trng di do. Vn ho bi dng vn tr tu ca dn tc, trc tip to dng v nng cao ngun lc con ngi. Vit Nam hin nay c ch s HDI xp hng trung bnh trn th gii.
Hai l, nn vn ho m chng ta ang xy dng l nn vn ho tin

tin, m bn sc dn tc
- Tin tin l yu nc v tin b, m ni dung ct li l l tng c lp

dn tc gn lin vi ch ngha x hi, nhm mc tiu tt c v con ngi. Tin tin khng ch v ni dung, t tng m c trong hnh thc biu hin, trong cc phng tin truyn ti ni dung.
- Bn sc dn tc bao gm nhng gi tr vn ho truyn thng bn vng

ca cng ng cc dn tc Vit Nam c vun p qua hng ngn nm lch s u tranh dng nc v gi nc. l lng yu nc nng nn, ch t cng dn tc, tnh thn on kt, thc cng ng gn kt c nhn gia nh lng x T quc, lng nhn i v tha Bn sc dn tc cn m nt trong c cc hnh thc biu hin mang tnh dn tc c o. Bn sc dn tc pht trin theo s pht trin ca cc th ch kinh t, th ch chnh tr v th ch x hi ca cc quc gia, cng vi qu trnh giao lu, hi nhp vi cc nn vn ho ca cc quc gia khc.
- Bn sc dn tc th hin trong tt c cc lnh vc ca i sng x hi:

cch t duy, li sng, cch sng to trong vn ho nhng c th hin su sc nht l trong h gi tr ca dn tc - ct li ca mt nn vn ho. H gi tr ct li l nhng g nhn dn quan tm, l nim tin m nhn dn cho l thing ling, bt kh xm phm. Khi c chuyn thnh cc chun mc x hi, n nh hng cho s la chn trong hnh ng ca c nhn v cng ng. V vy, n l c s tinh thn cho s n nh x hi v s vng vng ca ch . Bn sc dn tc v tnh cht tin tin ca nn vn ho phi c thm nhun trong mi hot ng xy dng, sng to vt cht, ng
131

dng cc thnh tu khoa hc cng ngh , mi lnh vc chng ta c cch t duy c lp, va hin i, va mang sc thi Vit Nam. Ba l, nn vn ho Vit Nam l nn vn ho thng nht m a dng trong cng ng cc dn tc Vit Nam Mi mt tc ngi c truyn thng v bn sc ring ca mnh, c cng ng dn tc Vit Nam c nn vn ho chung thng nht. S thng nht bao hm c tnh a dng, khng c s ng ho hoc thn tnh, k th vn ho gia cc dn tc khc nhau. Bn l, xy dng v pht trin vn ho l s nghip chung ca ton dn do ng lnh o, trong i ng tr thc gi vai tr quan trng
- Xy dng v pht trin vn ho l s nghip chung ca ton dn. Giai cp

cng nhn, nng dn, tr thc l lc lng ch lc, nng ct trong cng tc ny. i ng tr thc, vn ngh s gn b vi nhn dn lao ng, c ng, Nh nc v nhn dn tn trng, to iu kin pht huy ti nng phc v nhn dn, cng hin cho s nghip pht trin ca vn ho dn tc. S nghip xy dng v pht trin vn ho ca nc nh do ng lnh o, Nh nc qun l.
- Thc hin quc sch ny, ng ta ch trng:

+ Nng cao cht lng gio dc ton din, i mi c ch t chc qun l, ni dung dy v hc; thc hin chun ho, hin i ho, x hi ho + Chuyn dn m hnh gio dc hin nay sang m hnh gio dc m - m hnh x hi hc tp vi h thng hc tp sut i, o to lin tc, lin thng gia cc bc hc, ngnh hc + i mi mnh m gio dc mm non v gio dc ph thng + Pht trin h thng gio dc ngh nghip, tng nhanh quy m o to cng nhn lnh ngh + i mi gio dc i hc v sau i hc, gn o to vi s dng, cung ng ngun nhn lc cht lng cao.
132

+ m bo s lng, nng cao cht lng gio vin tt c cc cp hc, bc hc. + Thc hin x hi ho gio dc + Tng cng hp tc quc t v gio dc o to + Pht trin khoa hc x hi, tip tc gp phn lm sng t nhng vn l lun v con ung i ln CNXH nc ta. + Pht trin khoa hc t nhin v khoa hc cng ngh, tp trung nghin cu c bn nh hng ng dng, c bit l cc lnh vc m Vit Nam c th mnh. + i mi c ch qun l khoa hc v cng ngh, y mnh hp tc quc t. Nm l, vn ho l mt mt trn; xy dng v pht trin vn ho l mt s nghip cch mng lu di, i hi phi c ch cch mng v s kin tr, thn trng. Bo tn v pht huy nhng di sn vn ho tt p ca dn tc, sng to trn nhng gi tr vn ho mi, lm cho nhng gi tr y thm su vo cuc sng ton x hi v mi con ngi, tr thnh tm l, tp qun tin b, vn minh l mt qu trnh cch mng y kh khn , phc tp v lu di. c) nh gi vic thc hin ng li Kt qu v ngha:
- C s vt cht k thut ca nn vn ho mi bc u c to dng;

qu trnh i mi t duy v vn ho, v xy dng vn ho v pht trin vn con ngi c bc pht trin r rt.
- Gio dc v o to c bc pht trin mi. Quy m v cht lng gio

dc tng ln tt c cc cp hc, bc hc.


- Khoa hc v cng ngh c bc pht trin, phc v thit thc hn nhim

v pht trin kinh t - x hi.


- Vn ho pht trin, vic xy dng i sng vn ho v np sng vn

minh c tin b tt c cc tnh, thnh.


133

- ng li, chnh sch ca ng v ang pht huy tch cc, nh

hng ng n cho s pht trin i sng vn ho. Hn ch v nguyn nhn:


- So vi yu cu ca thi k i mi, nhiu thnh tu trong lnh vc vn

ho cn cha tng xng v cha vng chc, cha tc ng c hiu qu i vi cc lnh vc ca i sng x hi.
- S pht trin ca vn ho cha ng b v cha tng xng vi tng

trng kinh t, thiu gn b vi nhim v xy dng v chnh n ng. Mi trng vn ho cn b nhim bi cc t nn x hi v s lan trn ca cc sn phm v dch v vn ho m tn d oan, c hi, thp km, lai cng Cc sn phm vn ho v cc dich v vn ho ngy cng phong ph nhng cn thiu rt nhiu tc phm vn hc, ngh thut c gi tr cao v t tng v ngh thut, c nh hng tch cc v su sc trong i sng.
- Vic xy dng th ch vn ho cn chm, cha i mi, thiu ng b,

lm hn ch tc dng ca vn ho i vi cc lnh vc quan trng ca i sng t nc.


- Tnh trng ngho nn, thiu thn, lc hu v i sng vn ho tinh thn

nhiu vng nng thn, min ni, vng su, vng xa, vng ng bo cc dn tc thiu s vn cha c khc phc c hiu qu. Khong cch chnh lch v hng th vn ho gia cc vng min, khu vc, tng lp x hi tip tc m rng. Nhng khuyt im, yu km trn do nhiu nguyn nhn khch quan v ch quan, song cn nhn mnh cc nguyn nhn ch quan l:
- Nhn thc ca ng v vai tr c bit quan trng ca vn ho cha tht

y . Cc quan im ch o v pht trin vn ho cha c qun trit thc hin nghim tc.

134

- Cha xy dng c c ch chnh sch v gii php ph hp pht

trin vn ho trong c ch th trng nh hng x hi ch ngha v hi nhp quc t.


- Mt b phn nhng ngi hot ng trn lnh vc vn ho c biu hin

xa ri i sng, chy theo ch ngha thc dng, th hiu thp km


II.

QU TRNH NHN THC V CH TRNG GII QUYT CC VN X HI Cc vn x hi c cp gm: vic lm, thu nhp, binh ng x

hi, khuyn khch lm giu, xo i gim ngho, chm sc sc kho, cung ng dch v cng, an sinh x hi, cu tr x hi, chnh sch dn s v k hoch ho gia nh 1. Thi k trc i mi a) Ch trng ca ng v gii quyt cc vn x hi * Giai on 1945-1954 Ngay sau Cch mng thng 8 v trong nhng nm thc hin khng chin kin quc chnh sch x hi ca ng ta c ch o bi t tng: chng ta ginh c t do, c lp ri m dn ta c cht i, cht rt, th t do, c lp cng khng lm g. Dn ch bit r gi tr ca t do, ca c lp khi m dn c n no, mc . Do chnh sch x hi cp bch lc ny l lm cho dn c n, lm cho dn c mc, lm cho dn c ch , lm cho dn c hc hnh. Tip sau l lm cho ngi ngho th n, ngi n th kh giu, ngi kh giu th giu thm. Ch trng ny nhanh chng i vo cuc sng v t c nhng hiu qu thit thc. * Trong nhng nm 1955 -1985 do phi chin u lu di, va lm nhim v hu phng ln, va lm ngha v quc t, do quan nim c v ch ngha x hi, do thc hin c ch kinh t k hoch ha tp trung, quan liu, bao cp, nn chnh sch x hi mng nng tnh cht bnh qun, bao cp v da nhiu

135

vo vin tr. Cuc khng hong kinh t - x hi 10 nm (1976-1986) li nhiu du n tiu cc i vi chnh sch x hi v i vi s pht trin x hi. b) nh gi vic thc hin ng li * Kt qu thc hin ch trng v ngha: Chnh sch x hi thi khng chin, kin quc 9 nm, tip sau l thi bao cp sut 25 nm tuy c nhiu nhc im v hn ch nhng vn bo m c s n nh ca x hi trong iu kin chin tranh c lit ko di v cn t c thnh tu pht trin trn mt s lnh vc nh vn ha, gio dc, y t, li sng, o c, k cng v an ninh x hi, hon thnh ngha v ca hu phng ln i vi tin tuyn ln. Nhng thnh tu trn ni ln bn cht tt p ca ch mi v s lnh o ng n ca ng trong gii quyt cc vn x hi trong iu kin chin tranh ko di, kinh t chm pht trin. * Hn ch v nguyn nhn hnh thnh tm l th ng, li vo Nh nc v tp th trong cch gii quyt cc vn x hi; ch phn phi trn thc t l bnh qun co bng khng khuyn khch nhng n v, c nhn lm tt, lm gii... hnh thnh mt x hi ng, n nh nhng km nng ng, chm pht trin v nhiu mt. Nguyn nhn c bn ca cc hn ch trn l chng ta t cha ng tm chnh sch x hi trong quan h vi chnh sch thuc cc lnh vc khc, ng thi li p dng v duy tr qu lu c ch qun l kinh t k hoch ha tp trung quan liu, bao cp. 2. Trong thi k i mi a) Qu trnh i mi nhn thc v gii quyt cc vn x hi. - Ti i hi VI, ln u tin ng ta nng cc vn x hi ln tm chnh sch, t r tm quan trng ca chnh sch x hi i vi chnh sch kinh t v chnh sch cc lnh vc khc. Chnh sch x hi bao trm mi
136

mt ca cuc sng con ngi. Trnh pht trin kinh t l iu kin vt cht thc hin chnh sch x hi nhng nhng mc tiu x hi li l mc ch ca cc hot ng kinh t. Ngay trong khun kh ca hot ng kinh t chnh sch x hi c nh hng trc tip n nng sut lao ng, cht lng sn phm.. Do cn c chnh sch x hi c bn, lu di ph hp vi yu cu kh nng trong chng ng u tin ca thi k qu . - Mc tiu ca chnh sch x hi thng nht vi mc tiu pht trin kinh t ch u nhm pht huy sc mnh ca nhn t con ngi. Pht trin kinh t l c s v tin thc hin cc chnh sch x hi, ng thi thc hin tt cc chnh sch x hi l ng lc thc y pht trin kinh t. - i hi VIII ch trng h thng chnh sch x hi phi c hoch nh theo nhng quan im sau y: + Tng trng kinh t phi gn lin vi tin b v cng bng x hi ngay trong tng bc v trong sut qu trnh pht trin. Cng bng x hi phi th hin c khu phn phi hp l t liu sn xut ln khu phn phi kt qu sn xut, vic to iu kin cho mi ngi u c c hi pht trin v s dng tt nng lc ca mnh. + Thc hin nhiu hnh thc phn phi. + Khuyn khch lm giu hp php i i vi tch cc xa i gim ngho. + Cc vn chnh sch x hi u gii quyt theo tinh thn x hi ha - i hi IX ch trng cc chnh sch x hi phi hng vo pht trin v lm lnh mnh ha x hi, thc hin cng bng trong phn phi, to ng lc mnh m pht trin sn xut, tng nng sut lao ng x hi, thc hin bnh ng trong cc quan h x hi, khuyn khch nhn dn lm giu hp php. - i hi X ch trng phi kt hp cc mc tiu kinh t vi cc mc tiu x hi trong phm vi c nc, tng lnh vc, a phng.
137

b) Quan im v gii quyt cc vn x hi Mt l, kt hp cc mc tiu kinh t vi cc mc tiu x hi - K hoch pht trin kinh t phi tnh n mc tiu pht trin cc lnh vc x hi c lin quan trc tip. - Mc tiu pht trin kinh t phi tnh n cc tc ng v hu qu x hi c th xy ra ch ng x l - Phi to c s thng nht, ng b gia chnh sch kinh t v chnh sch x hi. - S kt hp gia hai loi mc tiu ny phi c qun trit tt c cc cp, cc ngnh, cc a phng, tng n v kinh t c s. Hai l, xy dng v hon thin th ch gn kt tng trng kinh t vi tin b, cng bng x hi trong tng chnh sch pht trin. - Trong tng chnh sch pht trin (ca chnh ph hay ca ngnh, ca trung ng hay a phng), cn t r v x l hp l vic gn kt gia tng trng kinh t vi tin b v cng bng x hi. - Nhim v gn kt ny khng dng li nh mt khu hiu, mt li khuyn ngh m phi c php ch ha thnh cc th ch c tnh cng ch, buc cc ch th phi thi hnh. - Cc c quan, cc nh hoch nh chnh sch pht trin quc gia phi thu trit quan im pht trin bn vng, pht trin sch, pht trin hi ha, khng chy theo s lng tng trng bng mi gi. Ba l,chnh sch x hi c thc hin trn c s pht trin kinh t, gn b hu c gia quyn li v ngha v, gn cng hin v hng th. - Chnh sch x hi c v tr, vai tr c lp tng i so vi kinh t, nhng khng th tch ri trnh pht trin kinh t cng khng th da vo vin tr nh thi bao cp. - Trong chnh sch x hi phi gn b gia quyn li v ngha v, gia cng hin v hng th. l mt yu cu ca cng bng x hi v tin b x
138

hi xa b quan im bao cp, co bng chm dt c ch xin cho trong chnh sch x hi. Bn l, coi trng ch tiu GDP bnh qun u ngi gn vi ch tiu pht trin con ngi (HDI), v ch tiu pht trin cc lnh vc x hi. Quan im ny khng nh mc tiu cui cng v cao nht ca s pht trin phi l v con ngi, v mt x hi dn giu, nc mnh, cng bng, dn ch, vn minh. Pht trin phi bn vng, khng chy theo s lng tng trng. c) Ch trng gii quyt cc vn x hi Mt l, khuyn khch mi ngi dn lm giu theo php lut, thc hin c hiu qu mc tiu xa i, gim ngho. - To c hi, iu kin cho mi ngi tip cn bnh ng cc ngun lc pht trin. - To ng lc lm giu trong ng o dn c bng ti nng, sng to ca bn thn, trong khun kh php lut v o dc cho php. - Xy dng v thc hin c kt qu cao chng trnh xa i gim ngho, phng ti i, ti ngho; nng cao dn chun i ngho khi mc sng chung tng ln. Hai l, bo m cung ng dch v cng thit yu, bnh ng cho mi ngi dn, to vic lm v thu nhp, chm sc sc khe cng ng. - Xy dng h thng an sinh x hi a dng; pht trin mnh h thng bo him - a dng ha cc loi hnh cu tr x hi, to nhiu vic lm trong nc v y mnh xut khu lao ng. - Thc hin chnh sch u i x hi - i mi chnh sch tin lng; phn phi thu nhp x hi cng bng, hp l. Ba l, pht trin h thng y t cng bng v hiu qu.
139

Hon thin mng li y t c s, quan tm chm sc y t tt hn i vi cc i tng chnh sch, pht trin cc dch v y t cng ngh cao, cc dch v y t ngoi cng lp. Bn l, xy dng chin lc quc gia v nng cao sc khe v ci thin ging ni. - Quan tm chm sc sc khe sinh sn. Gim nhanh t l tr em suy dinh dng. - y mnh cng tc bo v ging ni, kin tr phng chng HIV/AIDS v cc t nn x hi. Nm l, thc hin tt cc chnh sch dn s v k hoch ha gia nh - Gim tc tng dn s, bo m quy m v c cu dn s hp l - Xy dng gia nh no m, bnh ng, tin b, hnh phc; bo m bnh ng gii, chng nn bo hnh trong quan h gia nh. Su l, ch trng cc chnh sch u i x hi By l, i mi c ch qun l v phng thc cung ng cc dch v cng cng d) nh gi s thc hin ng li * Kt qu v ngha - T tm l th ng, li vo nh nc v tp th, trng ch vin tr chuyn sang tnh nng ng, ch ng v tnh tch cc x hi ca tt c cc tng lp dn c. - T ch cao qu mc li ch ca tp th mt cch chung chung, tru tng; thi hnh ch phn phi theo lao ng trn danh ngha nhng thc t l bnh qun co bng tng bc chuyn sang thc hin phn phi ch yu theo kt qu lao ng v hiu qu kinh t, ng thi phn phi theo mc ng gp cc ngun lc khc vo sn xut kinh doanh v thng qua phc li x hi. Nh vy, cng bng x hi c th hin ngy mt r hn.

140

- T ch khng t ng tm quan trng ca chnh sch x hi trong mi quan h tng tc vi chnh sch kinh t i n thng nht chnh sch kinh t vi chnh sch x hi, xem trnh pht trin kinh t l iu kin vt cht thc hin chnh sch x hi, ng thi thc hin tt chnh sch x hi l ng lc quan trng thc y pht trin kinh t. Tng trng kinh t i i vi bo m tin b v cng bng x hi ngay trong tng bc pht trin. - T ch nh nc bao cp ton b trong vic gii quyt vic lm dn dn chuyn trng tm sang thit lp c ch, chnh sch cc thnh phn kinh t v ngi lao ng u tham gia to vic lm. - T ch khng chp nhn c s phn ha giu ngho i n khuyn khch mi ngi lm giu hp php i i vi tch cc xa i gim ngho, coi vic c mt b phn dn c giu trc l cn thit cho s pht trin. - T ch mun nhanh chng xy dng mt c cu x hi thun nht ch cn c giai cp cng nhn, giai cp nng dn tp th v tng lp tr thc i n quan nim cn thit xy dng mt cng ng x hi a dng, trong cc giai cp, cc tng lp dn c u c ngha v, quyn li chnh ng, on kt cht ch, gp phn xy dng nc Vit Nam giu mnh. - Qua 20 nm i mi, lnh vc pht trin x hi t nhiu thnh tu. Tnh nng ng x hi khc hn thi bao cp. Mt x hi m ang dn dn hnh thnh vi nhng con ngi khng ch bao cp, dm ngh dm chu trch nhim, ri ro, khng chp nhn i ngho, lc hu, bit lm giu, bit cnh tranh v hnh ng v cng ng, v T quc. Cch thc qun l x hi dn ch,ci m hn, cao php lut hn. - Bn cnh giai cp cng nhn, giai cp nng dn v i ng tri thc xut hin ngy cng ng o cc doanh nhn, tiu ch, ch trang tri v cc nhm x hi khc phn u v s nghip dn giu, nc mnh. Thnh tu xa i, gim ngho c nhn dn ng tnh, c quc t tha nhn v nu gng.
141

- coi pht trin gio dc o to l quc sch hng u pht trin x hi, tng trng kinh t nhanh v bn vng. Thc hin cng bng x hi trong gio dc, trong chm sc sc khe nhn dn, to iu kin ai cng c hc hnh ; c chnh sch tr cp v bo him y t cho ngi ngho * Hn ch v nguyn nhn - p lc gia tng dn s vn cn ln. Cht lng dn s cn thp ang l cn tr ln i vi mc tiu pht trin kinh t - x hi v hi nhp kinh t quc t. Vn vic lm rt bc xc v nan gii. - S phn ha giu ngho v bt cng x hi tip tc gia tng ng lo ngi. - T nn x hi gia tng v din bin phc tp, gy thit hi ln v kinh t v an sinh x hi. - Mi trng sinh thi b nhim tip tc tng thm; ti nguyn b khai thc ba bi v tn ph. - H thng gio dc, y t lc hu, xung cp, c nhiu bt cp, an sinh x hi cha c bo m. - Nguyn nhn ch yu ca nhng hn ch trn l: + Tng trng kinh t vn tch ri mc tiu v chnh sch x hi, chy theo s lng, nh hng tiu cc n s pht trin bn vng x hi. + Qun l x hi cn nhiu bt cp, khng theo kp s pht trin kinh t x hi.

142

CHNG VIII NG LI I NGOI


I. 1. a) NG LI I NGOI THI K 1975 N NM 1986 Hon cnh lch s Tnh hnh th gii T thp k 70 th k XX, s tin b nhanh chng ca cuc cch mng khoa hc cng ngh trn th gii thc y lc lng sn xut th gii pht trin mnh, Nht Bn v Ty u vn ln tr thnh hai trung tm ln ca kinh t th gii, xu th chy ua pht trin kinh t dn n cc din ha hon gia cc nc ln. Vi thng li ca cch mng Vit Nam (1975) v cc nc ng Dng, h thng x hi ch ngha m rng phm vi, phong tro cch mng th gii pht trin mnh. ng ta nhn nh: h thng cc nc x hi ch ngha v ang ln mnh khng ngng, phong tro c lp dn tc v phong tro cch mng ca giai cp cng nhn ang trn pht trin mnh. Tuy nhin, n gia thp k 70, tnh hnh kinh t - x hi cc nc x hi ch ngha xut hin s tr tr v mt n nh. Trong cc nc x hi ch ngha xut hin mu thun, bt ng. Tnh hnh khu vc ng - Nam cng c nhng bin chuyn mi. Sau nm 1975, M rt qun khi ng Nam lc a, khi qun s SEATO tan r; ngy 24-2-1976, cc nc ASEAN k Hip c thn thin v hp tc ng Nam (gi tt l Hip c Bali), m ra cc din ha bnh, hp tc trong khu vc. b. Tnh hnh trong nc Thun li: Sau khi min Nam c hon ton gii phng, T quc ha bnh, thng nht, c nc tin ln ch ngha x hi vi kh th ca mt dn tc va ginh c thng li v i. Cng cuc xy dng ch ngha x hi t
143

c mt s thnh tu quan trng. y l thun li rt c bn ca cch mng nc ta. Kh khn: Trong khi nc ta ang phi tp trung khc phc hu qu nng n ca ba mi nm chin tranh, li xy ra chin tranh bin gii Ty Nam v bin gii pha Bc. Hai cuc chin tranh bin gii lm suy gim tim lc ca t nc. Bn cnh , cc th lc ch s dng nhng th on thm c ph hoi nc ta. i hi ng ln th V (3-1982) nhn nh: nc ta ang trong tnh th va c ha bnh va phi ng u vi mt kiu chin tranh ph hoi nhiu mt. Mt khc, do t tng ch quan, nng vi, mun tin nhanh ln ch ngha x hi trong mt thi gian ngn dn n nhng kh khn v kinh t x hi. Nhng thun li, kh khn t tnh hnh th gii v trong nc trong giai on ny c nh hng to ln n cng cuc xy dng, pht trin t nc v tc ng ti vic hoch nh ng li i ngoi ca ng. 2. Ni dung ng li i ngoi ca ng - Ti i hi IV (12-1976), ng ta xc nh nhim v i ngoi l ra sc tranh th nhng iu kin quc t thun li nhanh chng hn gn nhng vt thng chin tranh, khi phc v pht trin kinh t, pht trin vn ha, khoa hc k thut, cng c quc phng, xy dng c s vt cht k thut ca ch ngha x hi nc ta. - Trong quan h vi cc nc, i hi IV ch trng cng c v tng cng tnh on kt chin u v quan h hp tc vi tt c cc nc x hi ch nga, bo v pht trin mi quan h c bit Vit Nam Lo Campuchia; sn sng thit lp, pht trin quan h hu ngh v hp tc vi cc nc trong khu vc, thit lp v m rng quan h bnh thng gia Vit Nam vi tt c cc nc trn c s tn trng c lp ch quyn, bnh ng v cng c li. - T gia nm 1978, ng ta iu chnh mt s ch trng, chnh sch i ngoi nh: ch trng cng c, tng cng hp tc v mi mt vi Lin X,
144

coi quan h vi Lin X l hn tng trong chnh sch i ngoi ca Vit Nam; nhn mnh yu cu ra sc bo v mi quan h c bit Vit Lo trong bi cnh vn Campuchia ang din bin phc tp; ch trng gp phn xy dng khu vc ng Nam ha bnh, t do, trung lp v n nh, ra yu cu m rng quan h kinh t i ngoi. - Ti i hi V (3-1982), ng xc nh: cng tc i ngoi phi tr thnh mt mt trn ch ng, tch cc trong u tranh nhm lm tht bi chnh sch ca cc th lc hiu chin mu toan chng ph cch mng nc ta. - V quan h vi cc nc, ng tip tc nhn mnh on kt v hp tc ton din vi Lin X l nguyn tc, l chin lc v lun lun l hn tng trong chnh sch i ngoi ca Vit Nam; xc nh quan h c bit Vit Nam Lo Campuchia c ngha sng cn i vi vn mnh ca ba dn tc; ku gi cc nc ASEAN hy cng cc nc ng Dng i thoi v thng lng gii quyt cc tr ngi gia hai bn; nhm xy dng ng Nam thnh khu vc ha bnh v n nh; ch trng khi phc quan h bnh thng vi Trung Quc trn c s cc nguyn tc cng tn ti ha bnh; ch trng thit lp v m rng quan h bnh thng v mt Nh nc, v kinh t, v vn ha, khoa hc k thut vi tt c cc nc khng phn bit ch chnh tr, x hi trn c s tn trng c lp, ch quyn, bnh ng v cng c li. => Thc t cho thy, u tin trong chnh sch i ngoi ca Vit Nam giai on (1975-1986) l xy dng mi quan h hp tc ton din vi Lin X v cc nc x hi ch ngha, cng c v tng cng on kt hp tc vi Lo v Campuchia, m rng quan h hu ngh vi cc nc khng lin kt v cc nc ang pht trin; u tranh vi s bao vy, cm vn ca cc th lc th ch. 3. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn a. Kt qu v ngha Trong 10 nm trc i mi, quan h i ngoi ca Vit Nam vi cc nc x hi ch ngha c tng cng, trong c bit l vi Lin X.
145

Ngy 29-6-1978, Vit Nam gia nhp Hi ng tng tr kinh t (khi SEV). Vin tr hng nm v kim ngch bun bn gia Vit Nam vi Lin X v cc nc XHCN khc trong khi SEV u tng (ring ngoi thng chim 7080% kim ngch bun bn ca Vit Nam). Ngy 31-11-1978, Vit Nam k hip c hu ngh v hp tc ton din vi Lin X. Thc hin ch trng m rng quan h vi cc nc, cc t chc quc t, t nm 1975 n nm 1977, nc ta thit lp thm quan h ngoi giao vi 23 nc, ngy 15-9-1976, Vit Nam tip nhn gh thnh vin chnh thc Qu tin t quc t (IMF); ngy 21-9-1976 tip nhn gh thnh vin chnh thc Ngn hng th gii (WB); ngy 23-9-1976, gia nhp Ngn hng pht trin chu (ADB); ngy 20-9-1977, tip nhn gh thnh vin ti Lin hp quc, tham gia tch cc cc hot ng trong phong tro Khng lin kt K t nm 1977, mt s nc t bn m quan h hp tc kinh t vi Vit Nam. Vi cc nc khc thuc khu vc ng Nam , cui nm 1976, Philippin v Thi Lan l nc cui cng trong t chc ASEAN thit lp quan h ngoi giao vi Vit Nam, (tuy nhin, t nm 1979, ly c s kin Campuchia, cc nc ASEAN tham gia lin minh thc hin, bao vy, c lp Vit Nam,). Nhng kt qu i ngoi trn y c ngha rt quan trng i vi cch mng Vit Nam. S tng cng hp tc ton din vi cc nc x hi ch ngha v m rng quan h hp tc kinh t c vi cc nc ngoi h thng x hi ch ngha, Vit Nam tranh th c ngun vin tr ng k gp phn vo vic khi phc t nc sau chin tranh; vic tr thnh thnh vin chnh thc ca Qu tin t quc t, Ngn hng th gii, Ngn hng pht trin chu v vic tr thnh thnh vin chnh thc ca Lin hp quc, tham gia tch cc vo cc hot ng ca phong tro khng lin kt, tranh th c s ng h, hp tc ca cc nc, cc t chc quc t, ng thi pht huy c vai tr ca nc ta trn trng quc t. Vic thit lp quan h ngoi giao vi
146

cc nc cn li trong t chc ASEAN to thun li cho vic trin khai cc hot ng i ngoi trong giai on sau nhm xy dng ng Nam tr thnh khu vc ha bnh, hu ngh v hp tc b. Hn ch v nguyn nhn Bn cnh nhng kt qu nu trn, nhn tng qut t nm 1975 n nm 1986, quan h quc t ca Vit Nam cng gp nhng tr ngi ln. T nhng nm cui thp k 70, nc ta b bao vy, cm vn v kinh t, b c lp v chnh tr, va phi ng u vi "mt kiu chin tranh ph hoi nhiu mt" ca cc th lc th ch. Nguyn nhn dn n hn ch trn l do trong quan h i ngoi giai on ny, chng ta cha nm bt c xu th quc t chuyn t i u sang ha hon v chy ua kinh t. Do khng tranh th c cc nhn t thun li trong quan h quc t phc v cho cng cuc khi phc v pht trin kinh t sau chin tranh, khng kp thi i mi quan h i ngoi cho ph hp vi tnh hnh. Nhng hn ch v i ngoi ca Vit Nam giai on (1975-1986) suy cho cng u xut pht t nguyn nhn c bn c i hi ng ln th VI ch ra: "l bnh ch quan, duy ch, li suy ngh v hnh ng gin n, nng vi chy theo nguyn vng ch quan". II. 1. a) NG LI I NGOI, HI NHP KINH T QUC Hon cnh lch s v qu trnh hnh thnh ng li Hon cnh lch s * Tnh hnh th gii t gia thp k 80, th k XX - T gia thp k 80, cuc cch mng khoa hc cng ngh (c bit l cng ngh thng tin) tip tc pht trin mnh m, tc ng su sc n mi mt i sng ca cc quc gia, dn tc. T THI K I MI

147

- Cc nc x hi ch ngha lm vo khng hong su sc. n u thp k 90, ch x hi ch ngha Lin X sp , dn n nhng bin i to ln v quan h quc t. Trt t th gii c hnh thnh t sau Chin tranh th gii th hai trn c s hai khi i lp do Lin X v Hoa K ng u (trt t th gii hai cc) tan r, m ra thi k hnh thnh mt trt t th gii mi. - Trong thi k ny, nhng cuc chin tranh cc b, xung t, tranh chp.. vn cn, nhng xu th chung ca th gii l ha bnh v hp tc pht trin. - Trc din bin mi ca tnh hnh th gii, cc quc gia, cc t chc v lc lng chnh tr quc t thc hin iu chnh chin lc i ni, i ngoi v phng thc hnh ng cho ph hp vi yu cu nhim v bn trong v xu th pht trin ca th gii. - Xu th chy ua pht trin kinh t khin cc nc, nht l nhng nc ang pht trin i mi t duy i ngoi, thc hin chnh sch a phng ha, a dng ha quan h quc t, m rng v tng cng lin kt, hp tc vi cc nc pht trin tranh th vn, k thut, cng ngh, m rng th trng, hc tp kinh nghim t chc, qun l sn xut kinh doanh. - Cc nc cng i mi t duy v quan nim sc mnh, v th quc gia. Thay th cch nh gi c, ch yu da vo sc mnh qun s bng cc tiu ch tng hp, trong sc mnh kinh t v khoa hc cng ngh c t v tr quan trng hng u. * Xu th ton cu ha v tc ng ca n - Di gc kinh t, ton cu ha l qu trnh lc lng sn xut v quan h kinh t quc t pht trin vt qua cc ro cn bi bin gii quc gia v khu vc, lan ta ra phm vi ton cu, trong hng ha, vn, tin t, thng tin, lao ng vn ng thng thong, s phn cng lao ng mang tnh quc t; quan h kinh t gia cc quc gia, khu vc an xen nhau, hnh thnh
148

mng li quan h a chiu, vn hnh theo cc lut l chung c hnh thnh qua hp tc v u tranh gia cc thnh vin ca cng ng quc t. - Nhng tc ng tch cc ca ton cu ha l, trn c s th trng c m rng, trao i hng ha tng mnh thc y pht trin sn xut ca cc nc, ngun vn, khoa hc cng ngh, kinh nghim qun l cng cc hnh thc u t, hp tc khc mang li li ch cho cc bn tham gia hp tc. Mt khc, ton cu ha lm tng tnh ty thuc ln nhau, nng cao s hiu bit gia cc quc gia, thun li cho vic xy dng mi trng ha bnh, hu ngh v hp tc gia cc nc. - Nhng tc ng tiu cc ca ton cu ha l, xut pht t vic cc nc cng nghip pht trin thao tng, chi phi qu trnh ton cu ha, to nn s bt bnh ng trong quan h quc t v lm gia tng s phn cc gia nc giu v nc ngho. i hi ng ln th IX ch r: "Ton cu ha kinh t l mt xu th khch quan, li cun ngy cng nhiu nc tham gia, xu th ny ang b mt s nc pht trin v cc tp on t bn xuyn quc gia chi phi, cha ng nhiu mu thun, va c mt tch cc va c mt tiu cc, va c hp tc va c u tranh". - Thc t cho thy rng, cc nc mun trnh khi nguy c b bit lp, tt hu, km pht trin th phi tch cc, ch ng tham gia vo qu trnh ton cu ha, ng thi phi c bn lnh cn nhc mt cch cn trng cc yu t bt li vt qua. * Khu vc chu - Thi Bnh Dng, t thp k 90, tnh hnh khu vc c nhng bin chuyn mi. Trc ht, trong khu vc tuy vn tn ti nhng bt n, nh vn ht nhn, vn tranh chp lnh hi thuc vng bin ng v vic cc nc trong khu vc tng cng v trang, nhng chu Thi Bnh Dng c tim lc ln v nng ng v pht trin kinh t. Xu th ha bnh v hp tc trong khu vc pht trin mnh.

149

Tnh hnh th gii v khu vc trn y tc ng n vic hoch nh ng li, chnh sch i ngoi ca Vit Nam. * Yu cu nhim v ca cch mng Vit Nam - S bao vy, chng ph ca cc th lc th ch i vi Vit Nam t na cui thp k 70 to nn tnh trng cng thng, mt n nh trong khu vc v gy kh khn, cn tr cho s pht trin ca cch mng Vit Nam, l mt trong nhng nguyn nhn dn n cuc khng hong kinh t - x hi nghim trng nc ta. V vy, vn gii ta tnh trng i u, th ch, ph th b bao vy, cm vn, tin ti bnh thng ha v m rng quan h hp tc vi cc nc, to mi trng quc t thun li tp trung xy dng kinh t l nhu cu cn thit v cp bch i vi nc ta. - trong nc, do hu qu nng n ca chin tranh v cc khuyt im ch quan khc, nn kinh t Vit Nam lm vo tnh trng khng hong nghim trng. Nguy c tt hu xa hn v kinh t so vi nhiu nc trong khu vc v trn th gii l mt trong nhng thch thc ln i vi cch mng Vit Nam. V vy, nhu cu chng tt hu v kinh t t ra gay gt. thu hp khong cch pht trin gia nc ta vi cc quc gia khc, ngoi vic pht huy ti a cc ngun lc trong nc, cn phi tranh th cc ngun lc bn ngoi, trong vic hp tc kinh t vi cc nc v tham gia vo c ch hp tc a phng c ngha c bit quan trng. b) Cc giai on hnh thnh v pht trin ng li * Giai on 1986-1996: Xc lp v pht trin ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ha, a phng ha quan h quc t. - Ti i hi i biu ton quc ln th VI (12-1986) trn c s nhn thc c im ni bt ca th gii l cuc cch mng khoa hc k thut ang din ra mnh m. y nhanh qu trnh quc t ha lc lng sn xut, ng ta nhn nh: "xu th m rng phn cng, hp tc gia cc nc, k c cc nc c ch kinh t - x hi khc nhau, cng l nhng iu kin rt
150

quan trng i vi cng cuc xy dng ch ngha x hi ca nc ta".T , ng ch trng phi bit kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i trong iu kin mi v ra yu cu m rng quan h hp tc kinh t vi cc nc ngoi h thng x hi ch ngha, tham gia s phn cng lao ng quc t, tranh th m mang quan h kinh t v khoa hc k thut vi cc nc th gii th ba, cc nc cng nghip pht trin, cc t chc quc t v t nhn nc ngoi trn nguyn tc bnh ng, cng c li. Trin khai ch trng ca ng, thng 12-1987, Lut u t nc ngoi ti Vit Nam c ban hnh. y l ln u tin Nh nc to c s php l cho cc hot ng u t trc tip nc ngoi vo Vit Nam m ca thu ht ngun vn, thit b v kinh nghim ca t bn nc ngoi cho cng cuc xy dng t nc. - Thng 5-1988, B Chnh tr ra Ngh quyt s 13 v nhim v v chnh sch i ngoi trong tnh hnh mi, khng nh li ch cao nht ca ng v nhn dn l phi cng c v gi vng ha bnh tp trung sc xy dng v pht trin kinh t. B Chnh tr ra ch trng kin quyt ch ng chuyn cuc u tranh t tnh trng i u sang u tranh v hp tc trong cng tn ti ha bnh, li dng s pht trin ca cch mng khoa hc k thut v xu th ton cu ha nn kinh t th gii tranh th v tr c li nht trong phn cng lao ng quc t, kin quyt m rng quan h hp tc quc t, ra sc a dng ha quan h. Ngh quyt 13 ca B Chnh tr nh du s i mi t duy quan h quc t v chuyn hng ton b chin lc i ngoi ca ng ta. S chuyn hng ny t nn mng hnh thnh ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ha, a phng ha quan h quc t. - Trn lnh vc kinh t i ngoi, t nm 1989, ng ch trng xa b tnh trng c quyn mang tnh cht ca quyn trong sn xut v trong kinh doanh xut nhp khu.

151

- Ti i hi VII (6/1991), ng khng nh ch trng "hp tc, bnh ng v cng c li vi tt c cc nc, khng phn bit ch chnh tr, x hi khc nhau, trn c s cc nguyn tc cng tn ti ha bnh", vi phng chm "Vit Nam mun l bn vi tt c cc nc trong cng ng th gii, phn u v ha bnh, c lp v pht trin. V quan h kinh t i ngoi, i hi VII m ra bc t ph mi vi ch trng "gn th trng trong nc v xut khu", m rng, a dng ha quan h kinh t i ngoi trn nguyn tc gi vng c lp, ch quyn, bnh ng cng c li". - Cc hi ngh Trung ng (kha VII) tip tc c th ha quan im ca i hi VII trn lnh vc i ngoi. Trong , Hi ngh ln th 3 Ban chp hnh Trung ng kha VII (6-1992) nhn mnh yu cu a dng ha, a phng ha quan h quc t trn nguyn tc tn trng c lp, ch quyn, ton vn lnh th, khng can thip vo ni b ca nhau, bnh ng, cng c li, bo v, pht trin kinh t, gi gn v pht huy nhng truyn thng v bn sc tt p ca nn vn ha dn tc. M rng ca tip thu vn, cng ngh, kinh nghim qun l ca nc ngoi, tip cn th trng th gii, trn c s m bo an ninh quc gia, bo v ti nguyn, mi trng, hn ch n mc ti thiu nhng mt tiu cc pht sinh trong qu trnh m ca. * Giai on 1996-2008: B sung v hon chnh ng li i ngoi theo phng chm ch ng, tch cc hi nhp kinh t quc t. - Ti i hi VIII (6/1996), ng ta khng nh tip tc m rng quan h quc t, hp tc nhiu mt vi cc nc, cc trung tm kinh t, chnh tr khu vc v quc t. ng thi ch trng "xy dng nn kinh t m" v "y nhanh qu trnh hi nhp kinh t khu vc v th gii. - i hi VIII xc nh r hn quan im i ngoi vi cc nhm i tc nh: ra sc tng cng quan h vi cc nc lng ging v cc nc trong t chc ASEAN; khng ngng cng c quan h vi cc nc bn b truyn
152

thng: coi trng quan h vi cc nc pht trin v cc trung tm kinh tchnh tr th gii; on kt vi cc nc ang pht trin, vi phong tro khng lin kt; tham gia tch cc v ng gp cho hot ng ca cc t chc quc t, cc din n quc t. So vi i hi VII, ch trng i ngoi ca i hi VIII c cc im mi:
-

Ch trng m rng quan h vi cc ng cm quyn v cc ng Qun trit yu cu m rng quan h i ngoi nhn dn, quan h Ln u tin, trn lnh vc kinh t i ngoi, ng a ra ch - Ti i hi IX (4-2001), ng nhn mnh ch trng ch ng hi

khc.
-

vi cc t chc phi chnh ph;


-

trng: "Th nghim tin ti thc hin u t ra nc ngoi". nhp kinh t quc t v khu vc theo tinh thn pht huy ti a ni lc. Ln u tin, ng nu r quan im v xy dng nn kinh t c lp t ch: "Xy dng nn kinh t c lp t ch, trc ht l c lp t ch v ng li, chnh sch, ng thi c tim lc kinh t mnh. Xy dng nn kinh t c lp t ch phi i i vi ch ng hi nhp kinh t quc t, m rng v nng cao hiu qu kinh t i ngoi, kt hp ni lc vi ngoi lc thnh ngun lc tng hp pht trin t nc." - Thng 11-2001, B Chnh tr ra Ngh quyt 07 v hi nhp kinh t quc t. Ngh quyt ra 9 nhim v c th v 6 bin php t chc thc hin qu trnh hi nhp kinh t quc t. Hi ngh ln th chn Ban Chp hnh Trung ng kha IX (5-1-2004) nhn mnh yu cu chun b tt cc iu kin trong nc sm gia nhp T chc thng mi th gii (WTO); kin quyt u tranh vi mi biu hin ca mi li ch cc b lm km hm tin trnh hi nhp kinh t quc t.

153

- Ti i hi X (4-2006), ng nu quan im: thc hin nht qun ng li i ngoi c lp t ch, ha bnh, hp tc v pht trin; chnh sch i ngoi rng m, a phng ha, a dng ha cc quan h quc t. ng thi ra ch trng "ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t". Ch ng hi nhp kinh t quc t l hon ton ch ng quyt nh ng li, chnh sch pht trin kinh t - x hi ni chung, ch trng, chnh sch hi nhp kinh t quc t ni ring, khng c ri vo th b ng, hi nhp kinh t quc t mt cch sng to, phn tch la chn phng thc hnh ng ng, d bo c nhng tnh hung thun li v kh khn khi hi nhp kinh t quc t. Tch cc hi nhp kinh t quc t l khn trng chun b, iu chnh, i mi bn trong, t phng thc lnh o, qun l, n hot ng thc tin, t trung ng n a phng, doanh nghip, khn trng xy dng l trnh, k hoch y mnh chuyn dch c cu kinh t, i mi c ch qun l, hon chnh h thng php lut, nng cao nng lc cnh tranh ca doanh nghip v nn kinh t, tch cc, nhng phi thn trng, vng chc. Ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t phi l ch, quyt tm ca ng, Nh nc, ton dn, ca mi doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t v ton x hi. Nh vy, ng li i ngoi c lp, t ch, rng m, a dng ha, a phng ha quan h quc t c xc lp trong mi nm u ca thi k i mi (1986-1996), n i hi X (2006) c b sung, pht trin theo phng chm ch ng, tch cc hi nhp kinh t quc t, hnh thnh ng li i ngoi c lp, t ch, ha bnh, hp tc v pht trin, chnh sch i ngoi rng m, a phng ha, a dng ha cc quan h quc t. 2. a) Ni dung ng li i ngoi, hi nhp kinh t quc t Mc tiu, nhim v v t tng ch o

154

Trong cc vn kin lin quan n lnh vc i ngoi, ng ta u ch r c hi v thch thc ca vic m rng quan h hp tc quc t, trn c s ng xc nh mc tiu, nhim v v t tng ch o cng tc i ngoi. * C hi v thch thc V c hi: Xu th ha bnh, hp tc pht trin v xu th ton cu ha kinh t to thun li cho nc ta m rng hot ng i ngoi, hp tc pht trin kinh t. Mt khc, thng li ca s nghip i mi nng cao uy tn v v th ca nc ta trn trng quc t, to tin mi cho quan h i ngoi, hi nhp kinh t quc t. V thch thc: Nhng vn ton cu nh phn ha giu ngho, dch bnh, ti phm xuyn quc gia gy tc ng bt li i vi nc ta. - Nn kinh t Vit Nam phi chu sc p cnh tranh gay gt trn c ba cp : sn phm, doanh nghip v quc gia, nhng bin ng trn th trng quc t s tc ng nhanh v mnh hn n th trng trong nc ,tim n nguy c gy ri lon, thm ch khng hong kinh t - ti chnh. - Ngoi ra, li dng ton cu ha, cc th lc th ch s dng cc chiu bi "dn ch", "nhn quyn" chng ph ch chnh tr v s n nh, pht trin ca nc ta. - Nhng c hi v thch thc nu trn c mi quan h tc ng qua li, c th chuyn ha ln nhau. C hi khng t pht huy tc dng m ty thuc vo kh nng tn dng c hi ca chng ta. Tn dng c hi tt s to th v lc mi vt qua thch thc, to ra c hi ln hn. Ngc li, nu khng nm bt, tn dng th c hi c th b b l, thch thc s tng ln, ln t c hi, cn tr s pht trin. Thch thc tuy l sc p trc tip, nhng tc ng n u cng ty thuc vo n lc v kh nng ca chng ta. Nu tch cc chun b, c bin php i ph hiu qu, vn ln nhanh trc sc p ca cc

155

thch thc th khng nhng chng ta s vt qua c nhng thch thc m cn c th bin thch thc thnh ng lc pht trin. * Mc tiu i ngoi Ly vic gi mi trng ha bnh, n nh pht trin kinh t- x hi l li ch cao nht ca T quc. M rng i ngoi v hi nhp kinh t quc t l to thm ngun lc p ng yu cu pht trin ca t nc; kt hp ni lc vi cc ngun lc t bn ngoi to thnh ngun lc tng hp y mnh cng nghip ha, hin i ha, thc hin dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh; pht huy vai tr v nng cao v th ca Vit Nam trong quan h khu vc v quc t. * Nhim v i ngoi Gi vng mi trng ha bnh, to cc iu kin quc t thun li cho cng cuc i mi, y mnh pht trin kinh t - x hi, cng nghip ha, hin i ha t nc, xy dng v bo v T quc, ng thi gp phn tch cc vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ha bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi * T tng ch o - Trong quan h i ngoi, hi nhp kinh t quc t phi qun trit y , su sc cc quan im: - Bo m li ch dn tc chn chnh l xy dng thnh cng v bo v vng chc T quc x hi ch ngha, ng thi thc hin ngha v quc t theo kh nng ca Vit Nam. - Gi vng c lp t ch, t cng i i vi y mnh a phng ha, a dng ha quan h i ngoi. - Nm vng hai mt hp tc v u tranh trong quan h quc t, c gng thc y mt hp tc, nhng vn phi u tranh di hnh thc v mc thch hp vi tng i tc; u tranh hp tc; trnh trc din i u, trnh b y vo th c lp.
156

- M rng quan h vi mi quc gia v vng lnh th trn th gii, khng phn bit ch chnh tr x hi. Coi trng quan h ha bnh, hp tc vi khu vc; ch ng tham gia cc t chc a phng, khu vc v ton cu. - Kt hp i ngoi ca ng, i ngoi nh nc v i ngoi nhn dn. Xc nh hi nhp kinh t quc t l cng vic ca ton dn. - Gi vng n nh chnh tr, kinh t - x hi gi gn bn sc vn ha dn tc, bo v mi trng sinh thi trong qu trnh hi nhp kinh t quc t. - Pht huy ti a ni lc i i vi thu ht v s dng c hiu qu cc ngun lc bn ngoi, xy dng nn kinh t c lp, t ch, to ra v s dng c hiu qu cc li th so snh ca t nc trong qu trnh hi nhp kinh t quc t. - Trn c s thc hin cc cam kt gia nhp WTO y nhanh nhp ci cch th ch, c ch, chnh sch kinh t ph hp vi ch trng, nh hng ca ng v Nh nc. - Gi vng v tng cng s lnh o ca ng, ng thi pht huy vai tr ca Nh nc, Mt trn T quc v cc on th nhn dn, tn trng v pht huy quyn lm ch ca nhn dn, tng cng sc mnh khi i on kt ton dn trong tin trnh hi nhp kinh t quc t. b) Mt s ch trng, chnh sch ln v m rng quan h i ngoi, hi Cc vn kin ca ng, c bit l Ngh quyt Trung ng ln th t, kha X ra mt s ch trng, chnh sch ln nh: a cc quan h quc t c thit lp vo chiu su, n nh, bn vng. Pht trin quan h vi tt c cc nc cc vng lnh th trn th gii v cc t chc quc t theo nguyn tc tn trng c lp ch quyn v ton vn lnh th, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau, khng dng v lc hoc e da dng v lc, gii quyt cc bt ng v tranh chp thng qua thng lng ha bnh, tn trng ln nhau, bnh ng v cng c li.
157

nhp kinh t quc t

Ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t theo l trnh ph hp: Ch ng v tch cc trong vic xc nh l trnh hi nhp hp l, trong cn tn dng cc u i m WTO dnh cho cc nc ang pht trin v km pht trin, ch ng v tch cc nhng phi hi nhp tng bc, dn dn m ca th trng theo mt l trnh hp l. B sung v hon thin h thng php lut v th ch kinh t ph hp vi cc nguyn tc, quy nh ca WTO: a dng ha cc hnh thc s hu, pht trin kinh t nhiu thnh phn, thc y s hnh thnh, pht trin v tng bc hon thin cc loi th trng, xy dng cc sc thu cng bng, thng nht, n gin, thun tin cho mi ch th kinh doanh. y mnh ci cch hnh chnh, nng cao hiu qu, hiu lc ca b my nh nc: Kin quyt loi b nhanh cc th tc hnh chnh khng cn ph hp; y mnh phn cp gn vi tng cng trch nhim v kim tra gim st; thc hin cng khai, minh bch mi chnh sch, c ch qun l. Nng cao nng lc cnh tranh quc gia, doanh nghip v sn phm trong hi nhp kinh t quc t. Nng cao nng lc iu hnh ca chnh ph, tch cc thu ht u t nc ngoi nng cao sc cnh tranh ca nn kinh t; cc doanh nghip iu chnh quy m v c cu sn xut trn c s xc nh ng n chin lc sn phm v th trng; iu chnh quy hoch pht trin, nhanh chng c bin php nng cao sc cnh tranh ca mt s sn phm; pht trin nhanh cc dch v c gi tr gia tng cao Gii quyt tt cc vn vn ha, x hi v mi trng trong qu trnh hi nhp: Bo v v pht huy cc gi tr vn ha dn tc trong qu trnh hi nhp; xy dng c ch kim sot v c ch ti x l s xm nhp ca cc sn phm v dch v vn ha khng lnh mnh, gy phng hi n s pht trin t nc, vn ha v con ngi Vit Nam; kt hp hi ha gia gi gn v pht huy cc gi tr vn ha truyn thng vi tip thu c chn lc cc gi tr vn ha tin tin v tng cng giao lu vi cc nn vn ha bn ngoi.
158

Xy dng v vn hnh c hiu qu mng li an sinh x hi nh gio dc, bo him, y t, y mnh cng tc xa i, gim ngho, c cc bin php cm, hn ch nhp khu nhng mt hng c hi cho mi trng, tng cng hp tc quc t trn lnh vc bo v mi trng. Gi vng v tng cng quc phng, an ninh trong qu trnh hi nhp: Xy dng nn quc phng ton dn v an ninh nhn dn vng mnh; c cc phng n chng li m mu din bin ha bnh ca cc th lc th ch. Phi hp cht ch hot ng i ngoi ca ng, ngoi giao Nh nc v i ngoi nhn dn; chnh tr i ngoi vi kinh t i ngoi: To c ch phi hp cht ch gia hot ng i ngoi ca ng, ngoi giao ca Nh nc v i ngoi nhn dn nhm tng cng hiu qu ca hot ng i ngoi. Cc hot ng i ngoi song phng v a phng cn hng mnh vo vic phc v c lc nhim v m rng quan h kinh t i ngoi, ch ng hi nhp kinh t quc t. Tch cc tham gia u tranh v mt h thng quan h kinh t quc t bnh ng, cng bng, cng c li. i mi v tng cng s lnh o ca ng, s qun l ca Nh nc i vi cc hot ng i ngoi. Tng cng s lnh o ca ng, tp trung xy dng c s ng trong cc doanh nghip v xy dng giai cp cng nhn trong iu kin mi, y mnh xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn, trng tm l ci cch hnh chnh. 3. a) Thnh tu, ngha, hn ch v nguyn nhn Thnh tu v ngha Hn 20 nm thc hin ng li m rng quan h i ngoi, hi nhp kinh t quc t t c nhng kt qu sau:
-

Ph th b bao vy, cm vn ca cc th lc th ch, to dng

mi trng quc t thun li cho s nghip xy dng v bo v T quc.

159

+ Vic tham gia k Hip nh Pari (23-10-1991) v mt gii php ton din cho vn Campuchia, m ra tin Vit Nam thc y quan h vi khu vc v cng ng quc t. + Vit Nam bnh thng ha quan h vi Trung Quc (10-11-1991); + Chnh ph Nht quyt nh ni li vin tr ODA cho Vit Nam (11/1992); + Bnh thng ha quan h vi Hoa K (11-7-1995). + Vit Nam gia nhp ASEAN (7/1995), nh du s hi nhp ca nc ta vi khu vc ng Nam .
-

Gii quyt ha bnh cc vn bin gii, lnh th, bin o vi

cc nc lin quan: m phn thnh cng vi Malaixia v gii php "gc tranh chp, cng khai thc" vng bin chng ln gia ta v h. Thu hp din tranh chp vng bin gia ta v cc nc ASEAN. k vi Trung Quc Hip c v phn nh bin gii trn b, Hip nh phn Vnh Bc B v hip nh hp tc v ngh c" ha Ln u tin trong lch s, Vit Nam c quan h chnh thc vi tt c cc nc ln, k c 5 nc y vin Thng trc Hi ng Bo an Lin Hp Quc; tt c cc nc ln u coi trng vai tr ca Vit Nam ng Nam . k Hip nh khung v hp tc vi EU (1995); nm 1999 k tha thun vi Trung Quc khung kh quan h " Lng ging hu ngh, hp tc ton din, n nh lu di, hng ti tng lai"; ngy 13-7-2001, k kt Hip nh thng mi song phng Vit Nam Hoa K; Tuyn b v quan h i tc chin lc vi Nga (nm 2001); Khung kh quan h i tc tin cy v n nh lu di vi Nht Bn nm 2002. Vit Nam thit lp quan h ngoi giao vi 169 nc trong tng s hn 200 nc trn th gii. M rng quan h i ngoi theo hng a phng ha, a dng

160

Thng 10-2007, i hi ng Lin hp quc bu Vit Nam lm y vin khng thng trc Hi ng Bo an nhim k 2008-2009.
-

Tham gia cc t chc kinh t quc t Nm 1993, Vit Nam khai thng quan h vi cc t chc ti chnh tin t

quc t nh: T chc Thng mi Th gii (IMF), Ngn hng Th gii (WB), Ngn hng Pht trin chu (ADB); sau khi gia nhp ASEAN (7-1995) Vit Nam tham gia Khu vc mu dch t do ASEAN (AFTA); thng 3-1996 tham gia Din n hp tc u (ASEM) vi t cch l thnh vin sng lp; thng 11-1998, gia nhp t chc Din n hp tc kinh t chu Thi Bnh Dng (APEC); ngy 11-01-2007 Vit Nam c kt np lm thnh vin th 150 ca T chc Thng mi th gii (WTO).
-

Thu ht u t nc ngoi, m rng th trng, tip thu khoa hc cng V m rng th trng: n nay, nc ta to dng c quan h kinh

ngh v k nng qun l t thng mi vi trn 180 quc gia v vng lnh th, trong c 74 nc p dng quy ch ti hu quc, thit lp v k kt hip nh thng mi hai chiu vi gn 90 nc v vng lnh th. Nm 1986 kim ngch xut khu ch t 789 triu USD, n nm 2007 t 48 t USD. Vit Nam thu ht khi lng ln u t nc ngoi. Nm 2007 thu ht u t nc ngoi ca Vit Nam t 20,3 t USD. Hi nhp kinh t to c hi nc ta tip cn nhng thnh tu ca cuc cch mng khoa hc v cng ngh trn th gii. Nhiu cng ngh hin i dy chuyn sn xut tin tin c s dng to nn bc pht trin mi trong cc ngnh sn xut. ng thi, thng qua cc d n lin doanh hp tc vi nc ngoi, cc doanh nghip Vit Nam tip nhn c nhiu kinh nghim qun l sn xut hin i.
-

Tng bc a hot ng ca cc doanh nghip v c nn kinh t vo

mi trng cnh tranh.


161

Trong qu trnh hi nhp, nhiu doanh nghip i mi cng ngh, i mi qun l, nng cao nng sut v cht lng, khng ngng vn ln trong cnh tranh tn ti v pht trin. T duy mi lm mi, ly hiu qu sn xut kinh doanh lm thc o v i ng cc nh doanh nghip mi nng ng, sng to c kin thc qun l ang hnh thnh. Nhng kt qu trn y c ngha rt quan trng: tranh th c ngun lc bn ngoi, kt hp vi ni lc hnh thnh sc mnh tng hp gp phn a n nhng thnh tu kinh t to ln, nh gi vng v cng c c lp, t ch, nh hng x hi ch ngha, an ninh quc gia v bn sc vn ha dn tc. Nng cao v th v pht huy vai tr nc ta trn trng quc t. b) Hn ch v nguyn nhn Bn cnh nhng kt qu t c, qu trnh thc hin ng li m rng quan h i ngoi, hi nhp kinh t quc t cng bc l nhng hn ch:
- Trong quan h vi cc nc, nht l cc nc ln, chng ta cn lng tng,

b ng, cha xy dng c quan h li ch an xen, ty thuc ln nhau vi cc nc. - Mt s ch trng, c ch, chnh sch chm c i mi so vi yu cu m rng quan h i ngoi, hi nhp kinh t quc t, h thng php lut cha hon chnh, khng ng b gy kh khn trong vic thc hin cc cam kt ca cc t chc kinh t quc t. - Cha hnh thnh c k hoch tng th v di hn v hi nhp kinh t quc t v mt l trnh hp l cho vic thc hin cam kt. - Doanh nghip nc ta hu ht quy m nh, yu km c v qun l v cng ngh, trong lnh vc sn xut cng nghip, trnh trang thit b lc hu; kt cu h tng v cc ngnh dch v c bn phc v sn xut kinh doanh u km pht trin v c chi ph cao hn cc nc khc trong khu vc.

162

- i ng cn b lnh vc i ngoi nhn chung cha p ng c nhu cu c v s lng v cht lng; cn b doanh nghip t hiu bit v lut php quc t, v k thut kinh doanh, cng tc t chc ch o cha st v cha kp thi.

163

TI LIU THAM KHO


1. B gio dc v o to (2009): Gio trnh ng li cch mng ca

ng Cng sn Vit Nam (dnh cho sinh vin i hc, cao ng khi khng chuyn ngnh Mc Lnin, T tng H Ch Minh), NXB Chnh tr Quc gia, H Ni.
2. B Gio dc v o to (2006): Gio trnh Lch s ng Cng sn Vit

Nam (dng trong cc trng i hc, cao ng), NXB Chnh tr Quc gia, H Ni.
3. B Gio dc v o to (2006): Mt s chuyn Lch s ng Cng

sn Vit Nam, Tp I, II, III, NXB Chnh tr Quc gia, H Ni.


4. B Gio dc v o to (2008): ng li cch mng ca ng Cng

sn Vit Nam (ti liu tham kho phc v dy v hc Chng trnh cc mn L lun chnh tr trong cc trng i hc, cao ng), NXB i hc Kinh t quc dn, H Ni.
5. ng Cng sn Vit Nam (2005), Vn kin i hi ng thi k i

mi (i hi VI, VII, VIII, IX), NXB Chnh tr Quc gia, H Ni.


6. ng Cng sn Vit Nam (2007): Vn kin i hi i biu ton quc

ln th X, NXB Chnh tr Quc gia, H Ni.


7. PGS, TS. inh Xun L (ch bin) (2008), ng lnh o xy dng

nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam, NXB Chnh tr Quc gia, H Ni.

164

You might also like