Professional Documents
Culture Documents
TH.S TRN TH HI L
Hnh vi by n trn th trng chng khon cp n vic mt nh u t bt chc hnh ng ca nhng nh u t khc ra quyt nh mua bn chng khon [1]. Hnh vi by n l mt dng tm l vn c ca con ngi nhng tr nn mnh hn khi con ngi phi ra quyt nh trong mi trng thng tin khng y , tin cy ca thng tin thp v tn ti nhiu hn ch trong vn minh bch thng tin. Mt khi nh u t khng tin vo cht lng v tnh minh bch ca thng tin, kt hp vi kh nng phn tch thng tin b hn ch th h thng c xu hng bt chc hnh ng ca nhng nh u t khc trn th trng. Hnh vi by n khng hp l trong mt xu hng th trng no ko di lin tc c th lm gi chng khon i qu xa gi tr c bn ca chng, gy nn s bt n trong gi. Bi vit ny s s dng phn tn ca t sut sinh li kim nh hnh vi by n trn th trng VN trong thi gian qua, bi vit cng phn tch cc nguyn nhn ch yu dn n hnh vi by n mnh trn th trng, trn c s xut mt s gii php hn ch hnh vi ny, gip th trng pht trin n nh v hiu qu hn.
kh khn hn cc th trng pht trin, trong khi d liu t sut sinh li th lun c sn.
Hnh vi by n trn th trng chng khon VN
nh lng s hin din v mc ca hnh vi by n trn th trng chng khon, hin nay trn th gii c 2 phng php tip cn ch yu: Phng php da vo mu hnh giao dch ca mt nhm cc nh u t no trn th trng. Lakonishok, Shleifer v Vishny l cc tc gi tin phong s dng phng php ny nghin cu hnh vi by n gia cc nh qun l qu trn th trng M trong nghin cu ca h vo nm 1992 [2], sau c nhiu tc gi khc s dng nhng ch yu trn cc th trng pht trin khc. Phng php th hai l tip cn hnh vi by n mt cch gin tip thng qua vic s dng phn tn trong t sut sinh li ca tng chng khon so vi t sut sinh li ca th trng, phng php ny c Chang, Cheng v Khorana (2000) [3] s dng nghin cu hnh vi by n trn th trng M, Hng Kng, Nht Bn, i Loan v Nam Triu Tin sau c s dng trn nhiu th trng mi ni. L do chnh dn n vic chn phng php no trong hai phng php trn l do kh nng tip cn d liu giao dch ca tng nhm nh u t cc th trng mi ni
Mt th trng c xem l vn hnh hiu qu khi gi cc chng khon phn nh nhng thng tin kinh t v thng tin doanh nghip, nh vy nu nh khng c thng tin mi no c a ra th nhng thay i ca gi chng khon s kh nh, hay ni cch khc th trng t xy ra nhng trng hp tng hoc gim mnh. Th nhng th trng VN th hon ton khc, v mt nh tnh, quan st th trng VN chng ta thy c nhng phin giao dch ch s VN-Index tng mnh mc d khng c mt thng tin tt no v nn kinh t cng nh tnh hnh kinh doanh ca doanh nghip c cng b, v cng c nhiu phin VN-Index gim mnh d khng c thng tin xu no c a ra. Mt s tc gi dng ti chnh hc hnh vi ni chung l gii nhiu hin tng tm l ca nh u t VN [4]. Vi nhng th trng m thng tin giao dch ca cc nh u t gn nh khng th tip cn nh VN th phng php nghin cu hnh vi by n da vo mu hnh giao dch ca nh u t mua v bn chng khon l khng th. V th
18
Rm ,t >0 2
=l
Rm ,t <0 2
hnh vi by n tng ng trong trng hp Rm,t>0 v Rm,t <0 Tc gi thu thp d liu gi ng ca ca cc chng khon trn 2 CSADt = a + l 1 Rm ,t + l 2 Rm ,t + et HoSE trong giai on t ngy 01/01/2002 n 31/12/2008. Kt , trong CSADt = thc ngy 31/12/2008, HoSE c N l phn 170 c phiu nim yt (khng tnh 1 | Ri,t Rm,t | tn trung chng ch qu), c phiu HAG N i 1 bnh, c giao dch chnh thc vo 22/12/2008 tnh bng trung bnh lch tuyt nn c loi ra do s quan st t, i ca cc t sut sinh li theo v th cn 169 cng ty trong mu, ngy ca cc c phiu i (i=1, , N) s cng ty trong mu t nht l vo trong danh mc so vi t sut sinh ngy 01/01/2002 vi 10 cng ty. li trung bnh theo ngy ca danh D liu gi ca cc chng khon mc th trng (k hiu l Rm,t). c iu chnh i vi c tc tin Nu khng tn ti hnh vi by n mt, c tc c phiu v c phiu th CSAD l mt hm s tng tuyn thng. T sut sinh li ca chng tnh vi t sut sinh li tuyt i khon i trong ngy t no c ca th trng, nu nhng ngi tnh , trong Pit, Pt ,t Pi ,t 1 tham gia th trng b qua nim tin Rit = ca mnh v i theo th trng khi Pi ,t 1 th trng c bin ng gi ln th mi quan h tng tuyn tnh gia Pi,t-1 l gi chng khon i cui ngy CSAD v t sut sinh li tuyt i t, t-1 iu chnh i vi c tc ca th trng khng cn ng, tin mt, c tc c phiu v c thay vo mi quan h ny l phiu thng. D liu ngy t tng phi tuyn hoc thm ch gim, 01/01/2002 n 31/12/2008 cung do h s l 2 trong m hnh trn cp 1727 quan st ngy (bng vi tng s phin giao dch ca HoSE s nhn gi tr m v c ngha t 01/01/2002 n 31/12/2008), thng k. xem hnh vi by n trong c 871 quan st c t sut c mc tng ng trong hai sinh li Rm,t m v 856 quan st c trng hp th trng tng v th t sut sinh li Rm,t dng. Thng
Rm ,t >0 2
=l
Rm ,t <0 2
b t chi, hn na v
Rm ,t >0 2
Rm ,t <0 2
= 6.689
nn c th thy hnh vi by n
19
trong trng hp th trng i ln mnh hn ng k trong trng hp th trng i xung. Vi nhng kt qu ny, tc gi cho rng hnh vi by n tn ti rt mnh trn th trng VN v hnh vi by n trong trng hp th trng tng cao hn trng hp th trng gim, nh vy khi th trng tng cng mnh, ri ro phi h thng ca cc c phiu gn nh chuyn thnh ri ro th trng v chi phi ri ro tng th. Trong nhng tnh
Bng 2. Kim nh hnh vi by n ton b phn phi ca Rm,t v trong trng hp Rm,t<0, Rm,t>0
2 CSADt = a + l 1 Rm,t + l 2 Rm,t + et
Rm,t<0 Coefficient 0,007(a) 0,815(a) -17,744(a) 0,1970 0,1952 106,4736 0,0000 871 t-Statistic 20,950 13,834 -11,543 Coefficient 0,007(a) 1,044(a) -24,433(a) 0,2765 0,2748 163,0180 0,0000 856
a l1 l2
R-squared Adjusted R-squared F-statistic Prob(F-statistic) S quan st
l
F-statistic Ghi ch: (a) c ngha thng k 1% p-value
Rm ,t >0 2
Rm ,t <0 2 = -6,689
hung nh vy, cc chin lc a dng ha gim thiu ri ro t c tc dng v ri ro h thng ca th trng l rt ln.
Nguyn nhn tn ti hnh vi by n mnh trn th trng VN
Nh cp trn y, hnh vi by n l mt dng tm l vn c ca con ngi, nhng tr nn mnh hn khi con ngi quyt nh phi
20
lm, trong mi trng thng tin khng y , tin cy ca thng tin thp, thng tin c nhiu kh nng b r r v tn ti nhiu hn ch trong vn minh bch thng tin. Mt khi nh u t khng tin tng vo cht lng v tnh minh bch ca thng tin m mnh nhn c, hoc kh nng nh phn tch thng tin b hn ch th h thng c xu hng bt chc hnh ng ca nhng nh u t khc trn th trng. th trng VN, hnh vi by n mnh l do nhng nguyn nhn ch yu sau: l Cht lng thng tin v minh bch thng tin cn nhiu bt cp. Trong nhng nm va qua, nhiu bt cp v cht lng v vi phm cc quy nh v minh bch thng tin lin tip xy ra v ng ngc nhin l s v vi phm c xu hng tng theo s gia tng ca s lng cng ty nim yt. iu ny cho thy cht lng v h thng minh bch thng tin trn th trng cha c thc thi hiu qu, nh
hng tiu cc n tnh hiu qu ca th trng v nim tin ca cc nh u t i vi nhng thng tin c cng b, theo tc gi y l nguyn nhn chnh khin nhiu nh u t hnh ng theo by n. Nhng bt cp v cht lng thng tin v minh bch thng tin trn th trng: - Bt cp v kh nng so snh ca thng tin trn bo co ti chnh v tnh n iu ca thng tin trn bo co thng nin. ra quyt nh, nh u t cn phi nh gi, so snh tnh hnh ti chnh v kh nng sinh li ca cc cng ty thng qua ngun thng tin ph bin nht l cc bo co ti chnh v bo co thng nin. Tuy nhin do cc doanh nghip thc hin cha ng quy nh v hch ton k ton hoc hch ton khng y , dn n cc khon mc trn bo co ti chnh cha phn nh chnh xc tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, khin cho vic so
snh hiu qu hot ng gia cc doanh nghip thng qua kt qu trn bo co ti chnh tr nn khp khing, thm ch kt qu kinh doanh ca nhiu doanh nghip trc v sau kim ton chnh lch nhiu, mt s chnh lch l do s khng nht qun trong trong hch ton ca doanh nghip v ca kim ton vin. Thng tin trn bo co thng nin ca doanh nghip cn ngho nn, bo co thng nin hin nay ch n thun trnh by cc bo co ti chnh bt buc nh bng cn i ti sn, bo co thu nhp, bo co lu chuyn tin t v bo co thuyt minh cc bo co ti chnh. Bo co thuyt minh cng kh s si v c nhng khon mc vn cha c thuyt minh r rng. Bo co thng nin ca cc doanh nghip VN hin nay cha c phn phn tch ca ban qun tr v v th ti chnh, kt qu hot ng ca doanh nghip, phn tch ri ro m doanh nghip
21
phi i mt. V nhng vn trn nn nh u t thiu i s tin tng vo thng tin doanh nghip cng b, trong hon cnh vic nh u t coi trng cc thng tin r tai hoc tin n hn nhng thng tin chnh thc m doanh nghip cng b l iu d hiu, dn n tm l by n. - Doanh nghip nim yt bp mo bo co ti chnh. Trong 2008, th trng VN xy ra trng hp bp mo s liu v b pht hin (cng ty c phn Bng Bch Tuyt). Cng ty c phn Bng Bch Tuyt lp bo co ti chnh qu v nm sai lch cng b ra th trng, bp mo doanh thu, to li nhun gi. Nghim trng l vic thua l ca cng ty Bng Bch Tuyt b che du trong nhiu nm. Mc d y l trng hp vi phm u tin c pht hin nhng n nh hng xu ln nim tin ca th trng v cht lng thng tin ca cc bo co ti chnh c kim ton. - Nhiu doanh nghip vi phm quy nh cng b thng tin v huy ng vn, cho bn chng
khon ra cng chng. Hn na minh bch vic s dng ngun vn huy ng t c quan tm t c gc qun l nh nc v nh u t. Vo nm 2006 v 2007 vi s tng gi chng khon lin tc, cc doanh nghip ua nhau pht hnh, nh u t tranh mua chng khon. Tuy nhin cng tc hu kim sau khi vn c huy ng b b ng. V th c trng hp vn huy ng c khng phi tp trung vo sn xut theo phng n huy ng vn, thay vo vn huy ng c s dng sai mc ch, u t dn tri, thm ch khng t trong s doanh nghip huy ng vn thm ch u t ti chnh. - Vi phm quy nh giao dch, thao tng gi, giao dch ni gin, v tung tin n sai s tht. Hnh vi sai phm ny ch yu n t pha nh u t, cc c ng ni b v mt s cng ty chng khon. Thc t c nhng cng ty chng khon chp nhn cc phiu t lnh khng hp l, khng y thng tin, c trng hp nhn vin cng ty chng khon k vo phiu lnh thay nh u t. Mt
s cng ty chng khon c hin tng chn lnh ca nhn vin hoc lnh t doanh ca mnh ln trn lnh ca nh u t hoc u tin lch ca nhng nh u t thn tn. i vi hnh vi thao tng gi, mt s nh u t s dng nhiu ti khon cng lc t lnh mua v bn mt loi chng khon, mt s trng hp cc nh u t thng ng vi nhau cng thc hin cc lnh mua v bn khi lng ln trn mt m chng khon nhm to ra cung cu gi v chng khon ny. Th trng tn ti kh ph bin hnh vi giao dch ni gin, mt s c nhn c li th v mt thng tin thc hin giao dch hng li trc khi thng tin c cng b rng ri ra cng chng. Hn 8 nm hot ng ca th trng chng khon, c nhng tin n nh hng n uy tn ca cc cng ty nim yt v nh hng khng tt ti th trng. Cc quy nh x pht vi phm hnh chnh i vi cc hnh vi vi phm cn kh nh nn cc vi phm vn tip din v c trng hp ti din.
22
Hnh vi by n tn ti rt mnh trn th trng VN, s tng gi lin tc cng nh s o chiu mnh m ca th trng trong nhng nm va qua mc no cho thy th trng kh bt n v hm cha nhiu ri ro h thng. T nhng nguyn nhn c phn tch trn y, mt vi gii php gim bt hnh vi by n trn th trng VN l: l Tng cht lng thng tin v minh bch thng tin. Thng tin c cht lng v thng tin c minh bch s to nim tin cho nh u t h t tin a ra quyt nh u t da vo thng tin chnh thc m doanh nghip cng b ch khng phi nghe nhng tin hnh lang. thng tin trong cc bo co ti chnh c cht lng th trc ht cc doanh nghip cn tun th cc nguyn tc hch ton k ton, khng xy ra chnh lch qu ln gia bo co ti chnh trc v sau kim ton. Cc c quan chc nng cng cn c th ha cc chun mc v hng dn thc hnh chi tit, chng hn nh i vi vic lp d phng cc khon u t c phiu cha nim yt, lm sao xc nh gi tr th trng khi lp bo co, to s nht qun trong hch ton ca doanh nghip v ca kim ton vin. l Tng thm ni dung thng tin trn bo co thng nin, chng hn nh yu cu bo co thng
23
nin phi c phn phn tch ca ban qun l cng ty v tnh hnh kinh doanh, t trng doanh thu v thu nhp t hot ng chnh, ri ro m cng ty s phi i mt trong hot ng, chnh sch qun tr ri ro, mc tiu tng trng, bo co chi tit v thay i vn c phn gip nh u t c nhiu thng tin v hiu r hn v doanh nghip trong vic ra quyt nh. Mt vn cn quan tm hn l vic nng cao thc ca doanh nghip i vi cht lng thng tin v minh bch thng tin. Cc c quan chc nng (chng hn nh y ban Chng khon Nh nc hoc S Giao dch Chng khon) cn t chc cc bui hi tho hoc cc bui gp g lnh o doanh nghip ni v li ch ca vic nng cao cht lng thng tin v minh bch thng tin ca doanh nghip, dn dn thay i suy ngh khng my thin cm ca cc nh lnh o doanh nghip hin nay v minh bch thng tin. Ngoi ra cn phi chun ha
vic minh bch thng tin m bo cc nh u t c c hi tip cn thng tin nh nhau, chng hn quy nh thng tin phi c cng b cng lc trn cc phng tin cng b thng tin, trn website ca S Giao dch Chng khon, v website ca doanh nghip. Thm ch thng tin ch nn c cng b qua mt knh chnh thng l S giao dch cng tt. Cc doanh nghip khng c ty tin cp nht thng tin ti chnh khi khng c yu cu... Hn na, cn ch ti cht ch v mnh tay i vi cc hnh vi gian di nh hng n cht lng thng tin v minh bch ha thng tin ca cc doanh nghip nim yt trn th trng. i vi cc hnh vi giao dch ni gin, thng tin sai s tht v u c lm gi, th nht cn phi thay i mc hnh pht theo hng tng mnh mc x pht hnh chnh, v hin ti theo quy nh ti cc iu 26, 27 v 28 ca Ngh nh 36/2007/N-CP mc x pht i vi cc hnh vi ny ch t 30
24
TI LIU THAM KHO Trn Ngc Th H Quc Tun, ng dng ti chnh hnh vi vo phn tch thc tin, Tp ch Pht trin kinh t, s 201 thng 7/2007, trang 2-5 (ch thch [4]) L t Ch, Ti chnh hnh vi v nhng bt thng ca th trng chng khon VN, Tp ch Pht trin kinh t, s 201 thng 7.2007, trang 6-9 (ch thch [4]) HOSE, Bo co thng nin 2008, Thng 2.2009 (ch thch [5]); Website ca S Giao dch Chng khon TP. HCM www.hsx.vn Bikhchandani, S. and Sharma, S., 2001, Herd Behavior in Financial Markets, IMF Staff Papers, International Monetary Fund, Vol 47, 279310 (ch thch [1]) Chang, E.C., Cheng, J.W., Khorana, A., 2000, An Examination of Herd Behavior in Equity Markets: An International Perspective, Journal of Banking and Finance No. 24, 16511679 (ch thch [3]) Lakonishok, Shleifer, Vishny, 1992, The impact of Instituitional trading on stock prices, Journal of Financial Economics Vol. 32, 23-43 (ch thch [2])
25