WILLIAM MARSDEN ALS BEOEFENAAR DER TAALWETENSCHAP Author(s): J.

GONDA Reviewed work(s): Source: Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch-Indi, Deel 98, 4de Afl. (1939), pp. 517-528 Published by: KITLV, Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies Stable URL: http://www.jstor.org/stable/20770460 . Accessed: 16/04/2012 03:35
Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at . http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range of content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new forms of scholarship. For more information about JSTOR, please contact support@jstor.org.

KITLV, Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies is collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch-Indi.

http://www.jstor.org

WILLIAM MARSDEN ALS BEOEFENAARDER

TAALWETENSCHAP,
DOOR

J. GONDA.

William Marsden, bij de beoefenaars van het Maleis wel bekend door z'n History of Sumatra en z'n door lateren geprezen, bij ons door Elout vertaalde grammatika en z'n eveneens vertaalde woor denboeken, heeft, afgezien van enkele grotere werken op ander ge bied, bovendien enkele kleinere taalkundige verhandelingen gepu bliceerd, die, naar het mij voorkomt, ten onrechte war in vergetelheid geraakt schijnen. Nu het onlangs 100 jaar geleden was, dat hij over leed, grijp ik deze gelegenheid, zij het wat laat, aan om op enkele Ierland, als zoon van een diree teur van de National Bank of Ireland, uit een van origine Engels geslacht, en aanvankelijk voor het geestelijk ambt bestemd, trad hij op aansporen van een broer in dienst van de East India Company zijn repatriering kon hij veel tijd besteden aan wetenschappelijk werk, hoewel hij van 1795 tot 1807 de zeer gewichtige post tie van (eerst second, daarna first) secretary of the admiralty bekleedde. en Hij was sinds 1807 gehuwd met een dochter van Charles Wilkins 6 Oct. 1836r). stierf Marsden was een van de vele Engelsen die ten tijde van Hastings' en daarna niet alleen op staatkundig optreden in Indie (1772?1785) terrein, althans in een publiek ambt, maar ook op dat der weten schap, hun vaderland dienden, die in het Oosten hun plicht deden als bestuurders, doch tevens een open oog hadden voor de talloze die natuur, samenleving en cultuur daar boden, merkwaardigheden
*) Uitvoeriger: Dictionary of national biography, written ed. by Sidney Lee, vol.

zijner verdiensten te wijzen. Geboren 16 Nov. 1754 te Verval,

(1770)

en was

tot 1779 als secretaris te Benkoelen

werkzaam.

Na

XXXVI

Marsden... of the late William writings for private 177 bldzz., circulation only, sante lectuur).

(London 1893), p. 206 vlg. Zie ook: A briefmemoir of the life and
uitgegeven 1838, by himself, London, door zijn weduwe (interes

518

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEOEFENAAR

DER

TAALWETENSCHAP.

in de voile realiteit, de enorme waarde van wetenschap en culturele verschijnselen pelijke beoefening van die maatschappelijke voor de duurzame vestiging van het Engelse bewind begrepen. de grootste der Engelse bestuurders over Indie, zelf, Hastings die staande paarde, als Akbar, aan een groot organisatietalent belangstelling voor en beoefening van velerlei wetenschappen; bekwaam in Perzisch,

Bengali

worden

stuursfuncties, Wilkins ment su le Sanscrit"1), de iets oudere vriend writer de in the East jeugdige

(1784), waarin de studie van het Sanskrit en de Indische cultuur een middelpunt vonden, studie die voor 'n groot deel in handen lag van rechters, bestuursambtenaren, artsen, officieren, die hun vrije tijd aan de wetenschap wijdden; Jones was rechter, Colebrooke, de grondlegger van de Sanskrit-filologie, bekleedde verschillende be ?le premier Europeen peut-etre qui ait vrai de ?Sanscrit-mad gentleman" (1750?1836), en later schoonvader van Marsden, was ?a die op India Company's Civil Service". Marsden,

be beschouwd als de grondlegger van het Brits-Indische stuurssysteem, maar ook werd op zijn instigatie door Jones, ?de Justi nianus van Indie", de Asiatic Society (later: of Bengal) gesticht

en andere inheemse talen, kenner van natuurlijke historie, ie en kunst, bevorderaar van de studie van het inheemse recht, geograf steeds trachtend de inheemse cultuur te begrijpen: ?No Englishman ever understood the native character so well as Hastings". Hij kan

leeftijd van nog geen 16 jaar z'n schoolopleiding had om naar Benkoelen te gaan, besteedde daar z'n vrije tijd afgebroken behalve aan toneelspelen, vertalen uit 't Grieks en dichten aan bevrediging van z'n weetzamelen van bouwstoffen

en leergierigheid 2), later ook aan

z'n werk over Sumatra.

't ver
om

voor

Door

gang met

verdachten, studie van bevolking brieven, godsdienstige en ?rechts"-geschriften en ?heroic romances", bekwaamde hij zich in 'tMaleis3). de en verhoor
in Journal des Savants, Barth, 1900, p. 119. thirst for knowledge", pp. 11 vlgg. ?I had an ardent 2) Autobiografie, to the novelty of objects around me". curiosity being ever awake 1) A. inlandse leermeesters vertelt, dat in Malakka spreekt 'n toean Marsden hij bij

van

?my

les had genomen; op gezag van den zendeling Thomsen deeit hij daar mee dat dit de auteur van het Mal.-Eng. Marsden Woordenboek was. Wat Aant. Abd.. aangenomen algemeen schijnt: op de Hik. Klinkert, Leiden der Linden, De Europeaan in de Mai. 1882, p. 10; Van Lit., Diss. Utr. die bij reizen en derg. gaarne stilstaat, 1937, p. 239. Uit Marsden's autobiografie, wordt zover evenwel mij over bekend 'n oponthoud niet geweest. in Malakka niet gesproken: hij is er voor

3) Over 7 vlg. Kl. 8 maanden

niet. Abdoellah, pp. Autobiografie, een jaar en zijn vader gedurende

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEOEFENAAR

DER

TAALWETENSCHAP.

519

der Zigeuners2). ?This was the first notice that had appeared in England of the Indian origin of this extraordinary race, and which had been suggested to me by accidentally meeting with a short list in in ?Ludolfi Commentario of their words (vocabula Cingarorum), suam Historiam Aethiopicam" 3) which struck me as being Hin dustani. A German work on the same subject, as I afterwards found, in the preceding year; but this had been published by Grellman4) entirely unknown to me, as well I believe as to other English In z'n kleine verhandeling over de taal der Zigeuners readers"5). vatte hij het onderwerp wetenschappelijk aan: hij onderzocht eerst of

trad hij in Febr. 1781 voor de Society of Antiquaries op met z'n 1783 z'n be voordracht over de talen van Sumatra1), publiceerde kende History of Sumatra, en in 1785 'n verhandeling over de taal

zijn terugkeer in Engeland veel verkerend in kringen van be oefenaars der wetenschap, lid van de Royal Society en verscheidene andere geleerde genootschappen, voortdurend aan 't verzamelen van grammatika's, woordenboeken, Oosterse munten, zeer veel op reis, Na

was

?it is not a little singular that the verrassingen: In dit op terms for the numerals 7, 8 and 9 are purely Greek". men moet zijn met op 't stelletje wijst hij er o.a. op hoe voorzichtig af opgetekend taalgoed van weinig bestudeerde talen, ?for gehoor in which the same individual sound strikes the dissimilar manner onderzoek baarde the organ of the hearers". In 1789 had hij al plannen voor z'n werken
p. 49. Zie beneden. x) Autobiografie, on the Language of the People 2) ?Observations a Letter to Sir Joseph Banks", in Archaeologia, quaries, VII.

de taal die de Gypsies in Engeland spraken werkelijk dezelfde was als die van de Zigeuners van het Continent. Toen dit het geval bleek te zijn, trachtte hij (op grond van 'n vergelijking van 39 woorden) vast te stellen dat deze taal met het Hindustani samenhing. Het

over de Maleise

taal:

in called Gypsies, commonly of Anti ed. by the Society

in 't algemeen. Die in de Franse bedoelt H. M. G. Grellmann, Zigeuner, 1783, vooral zeer bekend geworden des Bohemiens". ?Histoire (Vgl. Ratzel (1810): vertaling d. Wiss., dl. der kg. bayer. Ak. deutsche in Allg. 9, p. 636/7). Biographie en vergelijking die ?so in G.'s boek zijn van Buttner afkomstig, Woordenlijst Aethiopisch 4) Hij Semietische talen gut wie I, gar keine 14). Einsicht in das de 1844, p. 't Eerst schijnt besasz" Zigeuneridiom van herkomst Indische Zigeuner, (Pott, Die door de Zigeunertaal

3) De

beroemde Job Ludolf

en der

(1624?1704), de grondige kenner van het

J. C. C. Riidiger gevonden te zijn (1777); vgl. Pott, t.a.p., p. 13; Leskien, in Allg. deutsche Biogr. 29, p. 468, 5) Autobiografie, p. 61,

520

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEOEFENAAR

DER

TAALWETENSCHAP.

Testament bezig hield, ?but this being the work of I do not venture to adopt any term, or any unusual sense Europeans, of a term, unless I find it corroborated by the authority of native in deze werken Gelijk bekend verschenen manuscripts, &c."2). Oude overige verdiensten spreek ik hier niet. Ook z'n betoogje over de invloed van het Sanskrit op het Maleis, waaraan hij tegelijk met Jones5) z'n aandacht wijdt, is nog het lezen waard6). Deze talen moeten intercourse" gehad hebben waarschijn voordat de Maleiers Mahommedaan are such as the progress of civiliza
necessary...". ?It is not however

I should wish to publish, is theMalay Dictionary, ?The firstwork... with a Grammar (not yet begun)"1), waarvoor hij zich o.a. met de lectuur van de door Nederlanders bezorgde Maleise vertaling van en Nieuwe

18123).

Over

z'n numismatische

en andere

publicaties4)

en z'n

lijk wel verscheiden eeuwen werden. ?The Hindu words...

tion must soon have rendered

to

be understood, that the affinity between these language is radical". is distinguished ?The marks of cultivation by which the Malayan are to be attributed in my opinion, to from his ruder neighbours,
1) Uit een brief, zie Autob., p. 72, n.

for my labours, the exten 3) ?The large, and, unfortunately impression was sive possessions from the Dutch, where the Malayan is spoken, were conquered to them, and my sale contracted", restored Autob. p. 144. Aldaar gratuitously ? over deze werken en de Hist, ook 'n oordeel die evenals z'n overige of Sum. van Von Hum 'n zeer goede naam hadden ?, werken ook bij andere tijdgenoten les resultats de recherches ?I1 serait impossible d'exposer plus savantes, et plus solides, avec plus de clarte, d'elegance, et de methode" profondes, Men verzuime echter niet het oordeel van Van der Tuuk, (Brief van 2-4-1831). Aant. Bat. Leesb., pp. 110 vlg., te lezen. plus din.; Orientalia 4) Numismata The Travels of Marco described illustrata, Polo, with notes, and etc. en IV, historically illustrated, boldt:

2) Uit een brief, 1792, ibid., p. 81, n.

Researches 227. In deze 8e jaarlijkse 5) Vgl. Asiatic III, pp. 8 vlgg., and islanders gehouden voordracht, 24-2-1791, ?On the borderers, mountaineers, of Asia", and interesting account pp. 1-16, zegt hij p. 9: ?from the very accurate of our own body, we discover, without of it by a learned and ingenious member

to etymological that multitudes of pure Sanscrit words any recourse conjecture, .... occur If Mr. Marsden in the principal dialects of the Sumatrans has proved and as we, from our knowledge of his accuracy, may (as he firmly believes, are discernible that clear vestiges of one ancient in fairly presume) language all and to the Philippines, dialects of the southern seas from Madagascar we may to the remotest infer from the spe islands, lately discovered, no other in his account of Sumatra, cimens that the parent of them all was van het zo weinig than the Sanscrit..." succesvolle voorloper (pp. 9, 10). Een the insular even 6) On the traces of the Hindu IV language (1799), and literature, pp. 221?227. extant amongst

denkbeeld van Bopp! (Zie mijn opstel Taalbeschouwing en Taalbeoefening).

Malays, Asiatic Researches

the

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEOEFENAAR

DER

TAALWETENSCHAP.

521

quest, and still more, tenets,

system..."1).

the effects of an early connexion that must have subsisted between the inhabitants of this eastern peninsula and those of the continent of India". Hoe ismoeilijk te zeggen, maar: ?a spirit of foreign con appear for the propagation the genius incompatible with a zeal of their religious of the Hindu

naar de Archipel gebracht heeft, ?I should be inclined to consider the people of Guzerat, notwitlv standing their distance, as the instructors of the Malays"2). Hij Als handel de Sanskrit woorden geeft dan de volgende woorden op als leenwoorden uit Indie: soeka, soeka-tjita, doeka, bagi, bangsa, basa, bitjam, bidji, boedi, loba, djaga, poeteri, rata, poernama, tjari. Er zijn na hem wel minder juis te lijstjes gepubliceerd! Met John Leyden is hij net eens dat de leen

woorden

Het

dekt had", wat door anderen, o.a. door mij zelf 7) is overgenomen. 1780 ondertekende blijkt echter duidelijk uit dit met 5 Maart van Marsden, dat deze reeds enige jaren voordat de geschrift boeken van Hervas verschenen (1784 vlgg.) dezelfde gedachte heeft 1) P. 222. 2) Vgl. ibid.,pp. LX vlgg. 4) Vgl. ibid.,p. LVIII.
5) Remarks on 3) Mai. Spraakkunst, Inl. (vert.), the Sumatran

tussen de ?Maleisch-Polynesische" gegolden die de verwantschap voorzover mij bekend door Schmidt6), talen heeft aangetoond, totdat, er op is gewezen dat reeds voor hem Hervas ?deze taalfamilie ont

eerste werk, op 26 jarige leeftijd voorgedragen is reeds zeer als de eerste bekend heeft Von Humboldt belangrijk5). Gelijk lang Z'n

dengeen die gewend is aan wat een eeuw is geschreven een verademing.

van gezond verstand, onpartijdigheid, een voor zijn tijd opmerkelijk degelijke betoogtrant. Hij bleef met z'n benen op de grond en ver loor zich niet in vage theorieen. Menige passage uit zijn werk is voor later over de Maleise

niet door het Pali in het Maleis gekomen zijn3). Hij be diens opvatting dat Tamil as. het Maleis ?heeft verbeterd" en strijdt ziet in, dat het verkeerd is de Dravidische talen, zoals men veelal van het Sanskrit af te leiden4). deed, Uit Marsden's taalkundige werken blijkt 'n diepgaande belangstel een opmerkingsgave, ?nheldere geest, nuchterheid, 'n grote mate ling,

taal

P- L. Archaeologia (zie boven), dl. VI,

London 1782, pp. 154?158. 6) P. W. Schmidt, Die Sprachfamilien und Sprachenkreise der Erde, pp.
30, 141. Gonda, Austrisch en Arisen, Inaug. rede, Utrecht, 1932, p. 6.

Languages,

522

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEOEFENAAR

DER

TAALWETENSCHAP.

waarom deze korte verhandeling een uitwei Twee ding rechtvaardigt. lijsten van woorden vergezellen het in de vorm van een brief aan Sir Joseph Banks2), President of the Royal Society, ,,munificent patron of science" geklede artikel, waarvan ?the one exhibits simply a list of fiftywords; of universal use from uitgesproken1). Reden the nature of the ideas they express; as spoken in twelve different countries or districts", 't zijn de telwoorden 1?10, 100, woorden voor familierelaties, lichaamsdelen, enkele kleuren en elementen etc. in English

?Malay, Acheen, Batta, Lampoon, Neeas, Rejang, Javan, de Savu, Otaheite en Chinese"; Malagash, Mongeraye, Macassar, laatste taal telt echter evenmin als't Engels natuurlijk, tot het 12-tal. ?The other exhibits a view of those words in the Sumatran and neighbouring languages, which are observed to correspond in sound and

signification, with words in the languages of places situated at a distance from thence". ?My chief design in these collection, was to trace, if possible, a common origine3). My secondary object, to

en enkele Maleise tussen woorden uit de Zuidzee vinden. gelijkenis to it would be highly from the similarity of a few words, ?But inconclusive, waarom infer that these islanders were from the Malays", descended hij ver moedt these dialects preserve several words ?that all (d.w.z. inclusief't Maleis?) was more and was universal of a more ancient which gradually language, kelijke De met Maleise identieke uit talen der woorden languages". from isles were hem ?that the South Sea bewijzen originally peopled to the west the Indian, or Asiatic Northern isles; and that those lying more their first inhabitants ward from the neighbourhood of New Guinea". received van Forster. In M.'s dit werk Het Bibl. Marsdeniana ontbreekt komt mij divided into many Zuidzee voor dat M. echter volstrekt niet de inhoud van dat werk ongeloofwaardig zou hebben: voor zijn repatriering als hoofdmotief uit Sumatra gekend geeft om te Londen in geleerde de uitkomsten hij zelf op z'n vurig verlangen kringen van de wereldreizigers te leren kennen dat pp. 25 vlg.); (Autob., bovendien, van gesprek met Banks e.a. de talen van de ?Eastern onder de onderwerpen as and I had South-sea Islands" behoorden (ibid., p. 47), waarbij: ?and formed a collection to him of a number short of dialects M. addressed a treatise".

aan z'n Malay in de Dissertation, p. 2, Grammar, *) Crawfurd, voorafgaande met noot, stelt het zo voor, dat J. R. Forster, de Duitser die de tweede reis van meemaakte Cook Deutsche Biogr., (vgl. bv. Allg. 7, 169 vlgg.), (1772?1775) de vader van deze gedachte is. Hij citeert daartoe uit ?Voyage geweest eigenlijk van z'n zoon G. F., London round the World", 1778, o.a., dat we een opmer

gangers (Grellman, Werndly, Heurnius) meld hebben als hij aan hem ontleend vage visie van F. en M.'s standpunt. Dat evenals de gesprekken met vrienden werk M.

I for the purpose of comparison, voor geeft echter op enkele plaatsen ver alle eer en zou m.i. hier Forster tussen de had. Bovendien is er verschil invloed van boek stimuleerden en hem van F. of denkbeeld er toe brachten

zijn mening te publiceeren lijktme dus 'twaarschijnlijkste. Ik heb het citaat

in het uitvoerige, registerloze 2) Zie over hem Dictionary van F. of national

Marsden?Elout, 3)Vgl. ook de Inleidingop z'n spraakkunst,

biography,

niet nagespeurd. vol.

Ill,

pp.XXXVI

pp.

129 vlgg.

vlg.

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEOEFENAAR

DER

TAALWETENSCHAP.

523

independent and unconnected nations who inhabit the internal parts of Sumatra, speak languages radically and essentially different, as is generally supposed by the Europeans determine whether the various resident there, or only different dialects of the same". In 't eerste opzicht heeft hij weinig resultaat gehad, zegt hij, ?perhaps from want with of sufficient opportunity of acquaintance the continental

tongues". ?It may possibly then be found that Tartary, that great officina gentium, has supplied the south eastern archipelago with inhabitants. A knowledge of the original Siamese, Laos Cambodian and Peguan languages, as these nations lie in the intermediate space, would present the readiest clue to a discovery of that kind. But here -I am in the dark". Wie denkt hier niet aan het stamland der Maleis in Achter-Indie taalfamilie door Kern en Kuhn ge Polynesische en aan Schmidt's zocht, in Campa, Cochin-China, Kambodja (1889)

only general inference we can draw on this head, is, that fromMada or nearly from the east coast of gascar eastward to the Marquesas, Africa to the west coast of America, there is a manifest connexion inmany of the words by which the inhabitants of the islands express their simple ideas, and between some of the mosf distant, a striking affinity". ?Velen zullen in de talen van Sumatra slechts dialektverschillen zelf is ?far from thinking the general resem zien", maar Marsden so decided as to put the point beyond dispute". Hij betoogt blance nu, dat de omstandigheid dat de verschillende Sumatraanse talen niet alien hetzelfde

?Mon-Khmer-V61ker, ein Bindeglied zwischen Vblkern Zentralasiens und Austronesiens" (1906) P1). z'n woorden heeft behalve bij 't ?Savu and Otaheite" Marsden uit de mond der inheemsen, niet uit boeken. Z'n conclusie is2) : ?The

alfabet bezitten aan sommigen zou schijnen te be ?that their origins were unconnected" en dat de onderlinge wijzen, gelijkenis zou zijn veroorzaakt door 't overnemen van leenwoorden. ?It is certain that they conceive thus of themselves; that they do not in the least comprehend each other's discourse. But on the other hand itwill be argued that the resembling or common words are radical

and such whose correspondent ideas must have existed and been described prior to all intercourse with either remote or neighbouring people". ?The dissimilarity, not the similarity, must have been in dat ?this duced by degrees". Hij betoogt dan de waarschijnlijkheid,
x) Over een en ander

2) p. 155.

Gonda,

ta.p.,

p. 7 vlgg.

524

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEOEFENAAR

DER

TAALWrETENSCHAP.

art of representing our thoughts by visible signs took its rise among these people after the period of their separation". We hebben hierbij eeuw beschouwingen over het alfabet te bedenken, dat in de XVIIIe en het schrift tot het terrein van de taalwetenschap tika behoorden. Om en de gramma

de samenhang van de woorden van z'n tabellen na te gaan moet men weten dat ?there are several letters or simple sounds, which, though to our organs they seem distinct, are often confounded and

in transposed in rude languages". Zo wordt eedong (hidoeng) 'tMaleis, in 't Javaans. ?The letters usually con eerong (iroeng) founded are L and R, P and F, D and T, D and R, B and V, Oo and
?Confounded", maar toch reeds een

R".

wisseling.
Sumatra.

Over

de / in 't Nias

?Ahnung"

van

de D?L?R

spreekt hij ook

in z'n History

of

eindigt met te waarschuwen Hij tegen 't hechten van 'n grote waarde aan de zeer vergaande overeenkomst in de telwoorden; hij is van mening dat deze niet kan worden beschouwd als eenpresump tive proof" voor een gemeenschappelijke origine van de volkeren die ze gebruiken. ?Counting, however simple a business itmay appear to us... is matter of science", en ?is zeer waarschijnlijk niet alle volkeren van 't begin af eigen geweest". ?Men may exist long toge ther without finding it absoluty necessary to express these ideas". zijn er (bv. in Zuid-Amerika, Australie etc.) verscheiden ,,primitieve volkeren" in wier dagelijks leven het tellen een zeer ge ringe rol speelt en die vaak geen hogere telwoorden dan ?twee" of Inderdaad
?drie"

zelf mag ik naar 't origineel verwijzen. de woordenlijsten Enkele opmerkingen slechts: Dat hij behoorlijk heeft waargenomen en weergegeven blijke bv. uit de telwoorden van't Nias (men houde : sembooa, dem met z'n Engelse natuurlijk rekening transcriptie) Voor
booa, tuloo, oopha, leerna, oonoo, pheetoo, ooalloo, seewa, phooloo.

kennen1).

slappan, head: capallo, good: baye etc. geeft de kolom Blijkens Onder de woorden die in de kolom ?Makas ?Malay" Minangkabaus. saars" staan zijn verscheiden Boeginese; hoe kon't anders? Bv. een: 8: sere), 7: peetoo saydee (Boeg. sedi, Mak. toedjoe), 8: arrooa, dag: asso, neus: eengana
*) Vgl. bv.

(Boeg. (Boeg.

pitoe, Mak. inga), haar:

Philosophic

pp. 76; 259.

Les fonctions mentales, pp. 204 vlgg.; Cassirer, Levy-Bruhl, der symbolischen Formen P. W. Die I, pp. 186 vlgg.; Schmidt, und Sprachkreisen der Erde, p. 358; Olbrechts, Sprachfamilien Ethnologic

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEOEFENAAR

DER

TAALWETENSCHAP.

525

gummanna, etc.; in de twee laatstgenoemde gevallen en elders heeft 'tAtjehs hij -na (van hem, etc.) tot het substantief gerekend. Voor tloo voor 3, d'lap pan voor 8. Bat. ?vis" is dekkay (immers geeft hij zwart: nabeerong, waarin 't ?relativum uit de mond opgetekend), nd\ Etc. De tweede tabel draagt het opschrift ?Examples of words in the and Neighbouring Languages corresponding in sound and with others in places remote from thence", en bevat 28 signification verschillende talen, en wel afzonderlijk tegenover ver verwijderde als Otaheite, Savic Easter island, Bugguess or Macassar,

Sumatran woorden,

telkens in 2?15 en Javaans ?Sumatraanse"

Garageeco, Madagascar, echter ook N. Zealand, N. Caledonia, Chinese. Marquesas, Malicolo; Z'n materiaal is uiterst gering en er staan onjuistheden in, doch welk van dergelijke verzamelingen van lateren is geheel feilloos? Op het

prevail in, and to be indigenous to all the islands of the eastern sea, to the remotest of Captain Cook's discoveries"2). from Madagascar is hier en daar vermenging en ?bederf" opgetreden, ?but Weliswaar between the most dissimilar branches an evident sameness of many radical words

principe komt het hier aan. In z'n History of Sumatra1) spreekt hij over dezelfde kwestie : de verschillende talen van dat eiland zijn duidelijk verwant, maar niet alleen onderling, ?also to that general language which is found to

is apparent", en dat ook in ver van elkaar verwijderde Men and Madagascar". streken ?as for instance the Philippines aan Brandstetters ?Tagalen und Madagassen". denkt onwillekeurig Hij wenst dit dan uit te breiden tot een beschouwing van alle talen woorden

minder veranderingen ondergaan te hebben dan vele verwante talen: 't heeft met de talen van Java, Celebes en de Philippijnen veel ge meen met't Malagasi, ?being all, inmy judgment, from one common stock". Gelijk bekend is men tegenwoordig van mening, dat vergelij king van Toba-Bataks, Javaans en Tagalok de beste grondslag

in de wereld onder dit gezichtspunt. Er volgt o.a. nog 'n lijst van 37 in ?Malay, Achin, Batta, Rejang, Lampong"3). Ook her alfabet Sumatraanse kent hij in het ?inheemse", niet Arabische, 't Bataks, zegt hij elders5), schijnt invloed van dat van't Sanskrit4),

levert

en resultaten 2) Diens expeditie zaken gewekt: p. Autobiografie,

*) 3e ed. 1811, p. 200.

hadden 151.

in Marsden

belangstelling

voor

deze

3) p. 203.
4) p. 201;

5) p. 382.

vgl.

ook Asiatic

Researches^

IV,

p. 225

?tot Celebes

toe".

526

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEGEFENAAR

DER

TAALWETENSCHAP.

voegt hij er aan toe, dat het ?Polynesisch" niet de taal is Elders2) van de Papoea en Semang, die evenals de ?Haraforas" e.a. van ander ?geslacht" een ?even belangrijk als moeilijk punt van onder
zoek" zouden opleveren.

om zo volledig mogelijk taal te leren kenneh1).

het klanksysteem van de Indonesische oer Marsden had wel een gelukkige mtuitie!

een A'erzameling aanlegde van taalkun werken, waaraan hij veel te koste legde: ?the expense ruins dige me"3). Ook maakte hij een catalogus van alle bekende woordenboe ken en grammatika's van minder bekende talen, die veel uitgebreider werd dan hij verwacht had4). Van zijn eigen boeken liet hij, oud Ik zei reeds dat Marsden geworden, een mooi uitgevoerde catalogus drukken en aan vrienden en bibliotheken ten geschenke geven: een werk van 309 bladzijden in 2 kolommen5). De kostbare verzameling van vooral XVIe, XVIIe en XVIIIe

uit z'n pen gevloeid is, zet hij zelf uiteen6). Hoewel ?the comparison of languages including etymology" door vrienden als zijn studie voor 'n gebied werd beschouwd, en hij ook als materiaalverzameling liet verspreiden ter invulling door in groot werk woordenlijstjes travellers" om dan voor iedere afzonderlijke taalgroep te telligent komen tot een structuuranalyse, ?a brief analysis of (the) structure"

eeuwse taalkundige werken, reisbeschrijvingen etc. schonk voor z'n overlijden aan King's College Londen. Waarom tenge hij volge van deze belangstelling voor taalwetenschap en na en naast z'n verdienstelijke taalkundige werken geen groot samenvattend werk

en ?to point out (the) peculiarities of idiom, as well as its analogy, more or less remote, to other tongues", zag hij toch na het verschijnen van de op instigatie en met medewerking van keizerin Catharina van Rusland comparativa, de ?Vocabularia en van de werken van Hervas tot stand gekomen Linguarum Totius Orbis Vocabularia

van Pallas Petripolitana", (1786?7) van z'n plan af, en Adelung?Vater 7) ofschoon, voegt hij er aan toe, ?I might still have flattered myself with the expectation of producing a more extensive comparison, as
1) Vgl. 2) Mai. bv. Dempwolff, Vergl. Lautlehre, 1934, p. 24. zie Marsden-Elout, p. XLII. Gramm.,

in 60 exx. en niet verspreid ibid., p. 71, n. Gedrukt 4) Vgl. (1796). et orientalis. Marsdeniana A 5) Bibliotheca philologica catalogue and manuscripts collected with a view to the general of comparison and to the study of oriental literature, by William Marsden, London, pp. 150 vlgg, 6) Autobiografie, 7) Hierover elders.

3) Brief 1790, Autobiografie, p. 77, n.

of books languages, 1827,

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEOEFENAAR

DER

TAALWETENSCHAP.

527

well as of more practical utility". Tenslotte ook, ?the object of the public is novelty; themost successful writers being those who indulge in fanciful theories". Hij publiceerde nog slechts een klein stukje over het Siwah 1). die Zijn opmerkingen over de eigenaardigheden van het Maleis behalve in z'n aan de taal gewijde werken ook op enkele plaatsen hij in de History of Sumatra behandelt bespreek ik in ander verband2).

Evenzo

uitgewerkt3), verscheen in 18344), tezamen met twee kortere, waar van de eerste ?On a conventional roman alphabet applicable to orien tal languages" wederom blijken van de praktische zin van den auteur ? we geeft. Al zijn in deze pennevrucht, uit den aard der zaak

lan zijn verhandeling, ?On the Polynesian, or East-insular die zich beter samen met het werk van Crawfurd e.a. laat guages", bezien. Deze verhandeling, reeds vroeger geschreven, maar in 1832

den, is echter door z'n landgenoten niet nagevolgd. Op p. 7 blijkt dat hij 't verschil tusschen kwantiteit en akoustische kleur van 'n vokaal duidelijk zag, nog heden geen gemeengoed. De derde verhan deling uit de genoemde bundel ?On the composition of a national voorstander was van een English dictionary" leert ons dat Marsden

treffen bij de grondleggers van de moderne taalwetenschap in die ? tijd dezelfde aan misvattingen aan te wijzen, het stuk geeft blijk van goed nadenken; het door hem o.a. voor het Maleis voorgestelde = u (oe) transcriptiesysteem, waaruit de c-alleen gebannen, de u en twee letters voor een ?articulatie" zoveel mogelijk worden verme

en naast een wetenschappelijk, praktisch-normatief woordenboek naast een etymologisch lexikon5); door samenwerking onder een hoofdige leiding van ?qualified persons" onder patronage van 'n bevoegd lichaam, met extra-hulp van deskundigen voor de slechts ten dele op te nemen ?technische woorden" dient een woordenboek tot stand te komen. Marsden

behoorde tot de generatie van Jones enWilkins, de voor van die welke de Indogermanistiek en daarmee de XIXe gangster eeuwse taalwetenschap zou grondvesten; niet als zijn tijdgenoten aan
for promoting the Discovery of the Interior 1802. London, II, pp. 209?212, en Taalbeoefening. 2) Taalbeschouwing p. 168. 3) Autobiografie, ? works. 4) Miscellaneous naar't niet uit't Latijn afkomstige 5) Hij pleit, p. 7, n., voor een onderzoek aan de te besteden deel van de Franse p. 10 voor grote aandacht woordschat; 1) parts of Africa, II, accentuatie. In Proc. of the Association

528

WILLIAM

MARSDEN

ALS

BEOEFENAAR

DER

TAALWETENSCHAP.

de eerste beoefening van het Sanskrit, maar aan de voortzetting en verdieping van die van het Maleis wijdde hij z'n beste krachten. Door

verblijf in het Oosten en levendige interesse voor alles wat de in zijn tijd zo verwijde horizonten te aanschouwen boden was zijn belang talen en taalvergelijking gewekt. Zijn figuur stelling voor Oosterse is te belangrijk om vergeten te worden.