Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng t2

BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 1
Mucå lucå
Möåt baâi thú xuên cuãa Nguyïîn Du ...................................................................3
Nguyïîn Bñnh - Nhaâ thú mang höìn quï àêët Viïåt ...............................................6
Àúåi chúâ .........................................................................................................9
Nhùæn nhuã cuãa Vuä Àònh Minh........................................................................13

”Thïì non nûúác” cuãa Taãn Àaâ .........................................................................16
Töëng biïåt haânh cuãa Thêm Têm..................................................................... 25

Soáng............................................................................................................34
Loâng anh laâm bïën thu...................................................................................36
Ngú ngêín trûúác “Buöíi àêìu... ngú ngêín” cuãa Nguyïîn Nhên Phong.................. 39
Möåt lêìn àoåc thú cuãa ngûúâi baån vaâ caãm xuác....................................................43
Cö Têëm àaä vaâo cung vua cuãa Nguyïîn Hûäu Quyá ............................................45
Àöi caãm nhêån vïì baâi thú “Nùæng múái” cuãa Lûu Troång Lû ...............................50
Vïì àùåc àiïím nghïå thuêåt àùng àöëi trong thú Kiïìu ...........................................54
Chêët Huïë trong “Maâu thúâi gian”...................................................................56
“Töi nhúá” cuãa X.Ïxïnhin .............................................................................58
http://www.ebooks.vdcmedia.com
Em vêîn nhû ngaây xûa...................................................................................63
“Cûá phaãi laâ em” cuãa Xuên Diïåu ....................................................................66
“Êm thêìm” cuãa Nguyïîn Quang Haâ ...............................................................70

Söë thûåc vaâ söë aão trong thú ............................................................................74
Em vïì laâm dêu... cuãa Khaánh Nguyïn ............................................................76

Baâi thú Qua nhaâ cuãa Nguyïîn Bñnh................................................................79
”Bïình böìng cho túái mai sau” - Baâi thú tònh rêët laå cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng
...................................................................................................................83
Viïët cho con gaái cuãa Nguyïîn Thõ Höìng Ngaát ................................................88
Ngûúâi Phaáp àoåc thú Höì Xuên Hûúng............................................................92
Têm sûå naâng Thuáy Vên ................................................................................95

Àïm Haâ Nöåi, nhúá .......................................................................................100
Thú xuên Nguyïîn Bñnh ..............................................................................105
Xa vùæng quaá............................................................................................... 110

Baâi thú tùång vúå cuãa Höì Dzïënh....................................................................112
Tiïëng cuöëc.................................................................................................115
Vïì baâi thú "Khöng àïì" cuãa Önga Becgön....................................................120
Mötå baâ i thú xuên cuaã Nguyïn

î Du
Nguyïî n Du laâ ngûúâi ñt laâm thú xuên. Trong söë 250 baâi thú chûä Haán cuãa
öng thò chó coá ba, böën baâi viïët vïì muâa xuên, chñnh xaác hún laâ noái nöîi loâng cuãa
öng khi muâa xuên àïën. Hêìu hïët nhûäng baâi naây àïìu viïët trong "mûúâi nùm gioá
buåi" öng söëng úã quï vúå Thaái Bònh tûâ nùm 1786 àïën nùm 1796, tûác laâ tûâ khi öng
21 tuöíi àïën nùm 31 tuöíi. Nguyïîn Du ñt coá thú vui, thú viïët khi xuên vïì cuäng
thêëm àêîm nöîi buöìn. Ta haäy àoåc möåt trong nhûäng baâi thú xuên àoá:
Xuên daå
Hùæc daå thiïìu quang haâ xûá têìm?
Tiïíu song khai xûá liïîu êm êm
Giang höì bïånh àaáo kinh thúâi cûäu

Phong vuä xuên tuây nhêët daå thêm
Kyå lûä àa niïn àùng haå lïå

Gia hûúng thiïn lyá nguyïåt trung têm
Nam Àaâi thön ngoaåi Long Giang thuãy

Nhêët phiïën haân thanh töëng cöí cêm (kim)
Dõch nghôa:
Àïm xuên
Trúâi töëi àen, tòm àêu thêëy caãnh xuên tûúi saáng. Qua khuön cûãa söí nhoã,
chó thêëy boáng liïîu êm u. Trong bûúác giang höì, laåi phaãi nùçm bïånh lêu ngaây, cuöåc
àúâi coá khaác gò vïì xuên theo mûa gioá chòm trong boáng àïm. ÚÃ àêët khaách lêu
nùm, ngöìi dûúái boáng àeân maâ rúi lïå. Quï hûúng xa nghòn dùåm boáng trùng vêîn úã
trong loâng. ÚÃ quï, phña ngoaâi thön Nam Àaâi, tiïëng soáng doâng söng Long Giang
vêîn laånh lûuâng tiïîn àûa kim cöí (Theo baãn phiïn êm vaâ dõch nghôa cuãa Nguyïîn
Thaåch Giang vaâ Trûúng Chñnh).
Dõch thú:
Àïm xuên
Àïm àen naâo thêëy aánh xuên

Trûúác song, boáng liïîu êm êm möåt vuâng
Giang höì, bïånh têåt haäi huâng

Xuên mang mûa gioá vïì cuâng àïm sêu
Dûúái àeân lûä khaách rúi chêu
Trùng quï ngaân dùåm nhoái àau loâng naây

Long Giang bïn xoám Nam Àaâi
Tiïëng con soáng laånh tiïîn hoaâi cöí kim.

Àoåc baâi thú naây ta liïn tûúãng àïën nöîi buöìn trong "Xuên tha hûúng" cuãa
Nguyïîn Bñnh. Khaác laâ Nguyïîn Bñnh trang traãi nöîi buöìn nhúá lïn 100 cêu thú,
coân Nguyïîn Du cö àuác laåi trong taám cêu, maâ ngûúâi àoåc hiïíu khaá tûúâng têån nöîi
loâng taác giaã. Muâa xuên àöëi vúái moåi ngûúâi laâ àeåp vaâ vui, thò vúái Nguyïîn Du
nhûäng nùm söëng nhúâ úã quï vúå, àïm xuên maâ chùèng thêëy xuên àêu, chó thêëy tùm
töëi, tûâ boáng àïm àen àïën boáng liïîu êm u, chó thêëy mûa gioá êåp túái khi öng bïånh
têåt vaâ nhúá nhaâ. Baâi thú taám cêu àûúåc chia ra hai phêìn àïìu àùån: böën cêu àêìu noái
chuyïån àïm xuên buöìn trïn quï ngûúâi. Böën cêu tiïëp theo noái caãnh nhúá quï.
Baån àoåc coá thïí hoãi rùçng: Taåi sao úã quï vúå maâ àaåi thi haâo cuãa chuáng ta buöìn àïën
vêåy? Thûá nhêët, vò caái taång vöën dïî buöìn, loâng thûúâng "ngöín ngang trùm möëi"
cuãa öng. Thûá hai, öng vïì úã mûúâi nùm quï vúå trong möåt hoaân caãnh àùåc biïåt:
Nùm 1786, hai ngûúâi anh cuãa Nguyïîn Du laâ Nguyïîn Khaãn vaâ Nguyïîn Àiïìu lêìn
lûúåt qua àúâi, Nguyïîn Huïå tiïën vaâo Thùng Long (lêìn thûá nhêët), Nguyïîn Du vïì
quï vúå úã Thaái Bònh laâ àïí laánh naån.
Ta biïët rùçng, Nguyïîn Du sinh ra vaâ lúán lïn úã Thùng Long, quï Tiïn
Àiïìn, Nghi Xuên. Öng chó söëng úã àêy tûâ nùm 1780 àïën 1783; vaâ tûâ nùm 1796
àïën 1802. Nhû vêåy, trûúác mûúâi nùm söëng úã Thaái Bònh, öng chó múái söëng úã Tiïn
Àiïìn ba nùm maâ thöi. Thïë nhûng khi buöìn nhúá, öng khöng nhúá vïì Thùng Long
vúái söng Nhõ Haâ maâ nhúá Tiïn Àiïìn vúái doâng Long Giang, hoùåc Long Vô. Quïë
Giang laâ tïn söng Lam chaãy qua quï öng thúâi êëy. Àïm xuên ngöìi úã Thaái Bònh
maâ mùæt nhû thêëy àûúåc vêìng trùng quï nhaâ, tai nhû nghe àûúåc tiïëng soáng laånh
cuãa söng Long Giang tiïîn àûa kim cöí. Maâ quï nhaâ öng nhûäng nùm àoá, anh em
ly taán möîi ngûúâi möåt phûúng nhû öng àaä viïët: "Höìng Lônh vö gia huynh àïå
taán", öng coá muöën trúã vïì cuäng chùèng biïët nûúng tûåa vaâo àêu!
Nguyïîn Du thên giaâ trûúác tuöíi, maái àêìu baåc súám, nöîi buöìn thûúâng trûåc
trong loâng. Muâa xuên laâm cho öng buöìn hún, nhúá nhaâ nhiïìu hún nïn thú öng
cuäng buöìn hún. Àoá cuäng laâ àiïìu khaác nhau giûäa thú xuên cuãa Àaåi thi haâo ngaây
êëy vúái thú xuên trïn caác trang baáo cuãa chuáng ta bêy giúâ!.
Vûúng Troång
Nguyïîn Bñnh - Nhaâ thú mang hön

ì qu ï àêë t
Viïå t
Trïn thi àaân Viïåt Nam, Nguyïîn Bñnh nhû möåt vò sao saáng trong thúâ i kyâ
thú múái 1932-1945. Öng laâm thú tûâ nùm 13 tuöíi. Baâi thú cuãa öng àûúåc àùng
baáo àêìu tiïn laâ baâi Cö haái mú:
"Cö haái mú úi, cö gaái úi
Chùèng traã lúâi nhau lêëy möåt lúâi

Cûá lùång röìi ài, röìi khuêët boáng
Rûâng mú hiu hùæt laá mú rúi".

Nùm 1937, Nguyïîn Bñnh gûãi têåp thú Têm höìn töi dûå thi vaâ àaä àûúåc giaãi
thûúãng cuãa Tûå lûåc vùn àoaân. Tûâ àoá öng liïn tiïëp coá thú in trïn nhiïìu baáo chñ.
Coá thïí noái, öng laâ möåt trong nhûäng cêy buát viïët sung sûác nhêët thúâi bêëy giúâ. Chó
trong 3 nùm öng àaä cho ra àúâi 7 têåp thú: Têm höìn töi (1940), Hûúng cöë nhên
(1941), Ngûúâi con gaái úã lêìu hoa (1942), Mûúâi hai bïën nûúác (1942), Mêy têìn
(1942), vaâ taác phêím àûúåc chuá yá nhêët laâ Lúä bûúác sang ngang. Trúã laåi thúâi kyâ àêìu
tiïn cuãa thú múái, nhiïìu nhaâ thú Viïåt Nam khaác àang maãi mï tòm toâi àïí vúái túái
caái höìn cuãa thú hiïån àaåi vaâ phong thaái cuãa thú phûúng Têy thò Nguyïîn Bñnh
vêîn mú möång say mï vúái höìn quï, caãnh quï möåc maåc úã Viïåt Nam. Chñnh vò thïë
maâ ngûúâi ta thûúâng goåi Nguyïîn Bñnh laâ nhaâ thú cuãa tònh quï, chên quï vaâ höìn
quï. Nhaâ phï bònh vùn hoåc Phaåm Xuên Nguyïn nhêån xeát: Khi noái vïì Nguyïîn
Bñnh, àêìu tiïn phaãi khùèng àõnh öng laâ möåt nhaâ thú múái. Nhûng khi noái lúâi thên
thiïët vïì öng, ngûúâi ta thûúâng thïm möåt àõnh ngûä nûäa vaâo àoá laâ nhaâ thú chên
quï. Àõnh ngûä àoá laâ möåt àùåc sùæc, neát riïng cuãa nhaâ thú. Öng laâ möåt ngûúâi àaä ra
söëng úã thaânh thõ maâ coân ngoaái laåi vïì thön quï, tiïëc nuöëi thön quï nhû möåt sûå
gùæn kïët giûäa hiïån àaåi vaâ quaá khûá. Caái höìn quï êëy nñu giûä trong öng nhû möåt kyá
ûác, àiïìu àoá laâm cho thú Nguyïîn Bñnh àaåt àïën mûác phöí cêåp. Nïëu noái vïì sûå phöí
cêåp thò thú Nguyïîn Bñnh àaåt túái sûå phöí cêåp nhêët trong söë nhûäng thi nhên Viïåt
Nam.
Nhaâ vùn Tö Hoaâi, baån cuâng thúâi Nguyïîn Bñnh kïí rùçng: Nguyïîn Bñnh laâ
con ngûúâi cuãa caác xûá àöìng, cuãa caái diïìu giêëy, cuãa daân hoa lyá, cuãa mûa thûa,
mûa buåi giûäa moåi cöng viïåc laâm ùn vêët vaã sûúng nùæng. Búãi àoá laâ cöët loäi cuöåc
àúâi vaâ têm höìn thú Nguyïîn Bñnh. Quï hûúng laâ têët caã vaâ cuäng laâ núi in àêåm
dêëu VÏËT ÀÚÂI MÒNH. ÚÃ Nguyïîn Bñnh, quï hûúng laâ hònh boáng àêët nûúác,
nhûäng núi anh àaä àùåt chên vúái vö vaân kyã niïåm. Sûác maånh saáng taåo cuãa Nguyïîn
Bñnh cuäng tûâ núi àöìng chiïm truäng trùæng trúâi, trùæng nûúác naây. Öng Tö Hoaâi coân
kïí: Nguyïîn Bñnh biïët laâm thú tûâ thuúã beá. Vûâa thuöåc mùåt chûä àaä àoåc ra thú.
Nhûäng baâi thú hay nhêët cuäng laâ nhûäng baâi thú àêìu tiïn êëy. Thêåt roä úã Nguyïîn
Bñnh, khi nùng khiïëu trong thú àûúåc khúi tûâ cuöåc söëng chên thûåc, lyá trñ vaâ baãn
nùng nhaâ thú hoaâ möåt têëm loâng. Hêìu nhû nhûäng ai laâ ngûúâi Viïåt Nam àïìu thuöåc
nùçm loâng àöi ba cêu thú cuãa Nguyïîn Bñnh trong caác baâi haát ru nhû Lúä bûúác
sang ngang, Ngûúâi haâng xoám, Cö haái mú, Chên quï... Riïng vïì muâa xuên, nhaâ
thú àaä daânh rêët nhiïìu tûá thú cho àïì taâi naây nhû Muâa xuên xanh, Nhaåc xuên,
Rûúåu xuên, Thú xuên, Mûa xuên, Xuên tha hûúng, Xuên vïì... Muâa xuên, ai
cuäng biïët, cuäng àûúåc thûúãng thûác vaâ chûáng kiïën, song chó coá Nguyïîn Bñnh
bùçng caái nhòn tinh tïë, say àùæm, öng àaä nhêån ra caái höìn quï êín chûáa trong thiïn
thiïn, öng àaä viïët vïì muâa xuên möåt caách tûå nhiïn nhû thïí àoá laâ àiïìu têët yïëu:
"Muâa xuên laâ caã möåt muâa xanh
Giúâi úã trïn cao, laá úã caânh
Lûuáa úã àöìng töi vaâ lûuáa úã

Àöìng naâng vaâ lûuáa úã àöìng anh"...
hay:
"Bûäa êëy mûa xuên phúi phúái bay
Hoa xoan lúáp lúáp ruång vúi àêìy"...
Nhûäng caãnh laâng quï trong thú Nguyïîn Bñnh khöng dûâng laåi úã mûác àöå
miïu taã maâ bao giúâ cuäng coá höìn, laâm rung àöång ngûúâi àoåc. Nhûäng thön Àoaâi,
thön Àöng, con àoâ bïën nûúác, giaân trêìu haâng cau, giêåu muâng tûúi, khung cûãi...
àïìu nhû noái lïn tiïëng noái cuãa trai gaái yïu nhau. Caái tònh úã àêy àïìu nhúâ caãnh noái
höå nhû caách trao duyïn cuãa ca dao truyïìn thöëng Viïåt Nam:
"Thön Àoaâi ngöìi nhúá thön Àöng
Möåt ngûúâi chñn nhúá mûúâi mong möåt ngûúâi"...
hay:
"Nhaâ naâng úã caånh nhaâ töi

Caách nhau caái giêåu muâng tûúi xanh rúân"...
Phên tñch vïì nghïå thuêåt àöåc àaáo trong thú Nguyïîn Bñnh, nhaâ phï bònh
vùn hoåc Phaåm Xuên Nguyïn nhêån xeát, thú Nguyïîn Bñnh viïët phêìn lúán laâ nhûäng
baâi lûuåc baát. Gioång àiïåu àoá khiïën cho ngûúâi ta dïî thuöåc, dïî caãm. Múã miïång ra
laâ coá thïí àoåc ngay àûúåc möåt cêu thú cuãa Nguyïîn Bñnh. Àoá chñnh laâ caách àïí thú
Nguyïîn Bñnh ài vaâo loâng ngûúâi. Nïëu nhû coá möåt cuöåc bònh choån thú Viïåt Nam
àïí laåi cho thïë hïå mai sau thò nhiïìu ngûúâi cho rùçng caã hai nhaâ thú Viïåt Nam laâ
Haân Mùåc Tûã vaâ Nguyïîn Bñnh àïìu cuâng nhau chuyïín giao thïë hïå àûúåc. Nïëu Haân
Mùåc Tûã àaåt àïën caái cao siïu, caái kyâ diïåu cuãa thú thò Nguyïîn Bñnh àaåt àûúåc sûå
rung àöång phöí cêåp, sûå lay àöång loâng ngûúâi. Caái giaãn dõ bònh thûúâng, song
khöng keám phêìn sêu xa, dûúái goác àöå nghiïn cûáu vùn hoåc.
Nguyïîn Bñnh laâ nhaâ thú chên quï - coá thïí moåi àõnh ngûä khöng thïí ca
ngúåi hïët vïì öng nhûng öng laâ möåt trong nhûäng nhaâ thú coá sûác söëng lêu bïìn
trong têm trñ ngûúâi Viïåt Nam. Coá thïí noái khöng quaá lïn rùçng coân ngûúâi Viïåt,
coân dên Viïåt, thú Nguyïîn Bñnh seä coân sûác söëng. Búãi vò noá laâ möåt maãng höìn quï
cuãa dên Viïåt. Trong baâi Chên quï, Nguyïîn Bñnh àaä viïët:
"Hoa chanh núã giûäa vûúân chanh
Thêìy u mònh vúái chuáng mònh chên quï".../.
Àúiå chúâ
Chùæc gò anh àïën höm nay
Maâ em cûá àúåi, taân ngaây, trùæng àïm

Hïët ài ra cûãa ngoáng nhòn
Vaâo nhaâ ngöìi xuöëng àûáng lïn thêîn thúâ.

Chùæc gò anh àïën bêy giúâ
Traâ pha àïí nguöåi, nhaåt múâ võ hûúng

Chùæc gò?
Maâ daå cûá thûúng

Cûá day dûát nöîi vêën vûúng trong loâng
Àaä yïu, yïu àïën vö cuâng
Àaä thûúng, thûúng àïën naát loâng vò nhau
Chùæc gò?
Àaä chùæc gò àêu!
Höm nay vaâ caã ngaây sau
EM CHÚÂ...
(Vuä Thõ Khûúng)
Lúâi bònh
Tûâ xûa àïën nay, vùn hoåc Cöí, Kim, Àöng, Têy noái àïën sûå khùæc khoaãi àúåi
chúâ khaá nhiïìu. Tònh yïu chaáy boãng thûúâng ài liïìn vúái mong ngoáng, àúåi chúâ laâ
leä têët nhiïn. Baâi thú Àúåi chúâ... cuãa Vuä Thõ Khûúng in trong têåp "100 baâi thú
tònh choån loåc" do Nhaâ xuêët baãn Giaáo duåc êën haânh nùm 1997 laâ möåt trong nhûäng
baâi nhû vêåy. Baâi thú thïí hiïån sûå àúåi chúâ àïën moân moãi theo thúâi gian, nùm thaáng
cuãa traái tim ngûúâi phuå nûä àang yïu "naát loâng vò nhau". Àêy laâ möåt trong nhûäng
baâi thú tònh àùåc sùæc cuãa thú ca Viïåt Nam.
Chùæc gò anh àïën höm nay
Maâ em cûá àúåi taân ngaây trùæng àïm
Hïët ài ra cûãa ngoáng nhòn
Vaâo nhaâ ngöìi xuöëng àûáng lïn thêîn thúâ.
Baâi thú múã ra vúái têm traång bùn khoùn dùçn vùåt àïën chaáy loâng, chaáy daå -
"chùæc gò anh àïën". Mùåc duâ coá heån trûúác hay khöng heån trûúác, duâ anh coá àïën hay
khöng àïën, tònh caãm cuãa em vêîn lûuön hûúáng túái anh, àúåi anh àïën "taân ngaây
trùæng àïm".
Ngay tûâ àêìu baâi thú, thúâi àiïím em àúåi chúâ àaä àûúåc xaác àõnh "höm nay".
Noái laâ höm nay nhûng cuäng coá thïí hiïíu höm naâo cuäng vêåy. Höm nay laâ thúâi
àiïím múái nhêët vaâ cuäng laâ sûå múã àêìu. Têm traång, cûã chó àúåi chúâ àûúåc taác giaã
diïîn taã rêët chñnh xaác: ngoáng nhòn, ngöìi xuöëng àûáng lïn, thêîn thúâ... Caách diïîn taã
naây phaãng phêët maâu sùæc caách diïîn taã cuãa vùn hoåc dên gian: "Ra ngoä maâ tröng,
baån thúâi khöng thêëy baån" vûâa giaãn dõ, chên thûåc laåi vûâa vö cuâng sêu sùæc.
Chùæc gò anh àïën bêy giúâ
Traâ pha àïí nguöåi, nhaåt múâ võ hûúng
Chùæc gò?
Cûá day dûát nöîi vêën vûúng trong loâng.
Thúâi gian àaä thu heåp tûâ "höm nay" úã àêìu baâi thú nay laâ "bêy giúâ". Sûå àúåi
chúâ cuãa em àöëi vúái anh traãi daâi theo thúâi gian nùm thaáng. Thúâi gian àûúåc thu
heåp vaâ cuäng laâ thu heåp khoaãng caách giûäa anh vúái em.
Em vöën laâ ngûúâi cêín thêån, chu àaáo, nhiïåt tònh, yïu thûúng anh nhiïìu, em
laåi caâng cêín thêån, chu àaáo nhiïåt tònh hún. Caái gaåt taân trïn baân khöng möåt àöëm
thuöëc chaáy àoã. Em chuêín bõ pha traâ sùén àïí àúåi anh hûúng àaä laånh, nûúác àaä
nguöåi tûâ bao giúâ, chó coá tònh em vúái sûå àúåi chúâ anh laâ khöng bao giúâ nguöåi
laånh.
Àúåi chúâ... cuãa Vuä Thõ Khûúng àûúåc saáng taác bùçng thïí thú lûuåc baát. Àiïìu
àaáng chuá yá laâ nhaâ thú coá duång yá nghïå thuêåt khi taách cêu 6 tiïëng thaânh 2 doâng
thú
Chùæc gò?
Cûá day dûát nöîi vêën vûúng trong loâng.
Cêu hoãi "Chùæc gò?" xoaáy sêu vaâo loâng ngûúâi àoåc. Cêu hoãi naây nhû coá
àiïìu gò vûâa hy voång laåi vûâa thêët voång, vûâa yïu thûúng laåi pha chuát giêån húân dõu
daâng.
Nhiïìu ngûúâi cho rùçng phuå nûä laâ phaái yïëu, phaái àeåp. Àiïìu àoá hiïín nhiïn
röìi! Nhûng phuå nûä quyïët khöng phaãi laâ phaái yïëu. Noái caách khaác phuå nûä laâ phaái
maånh trong caái veã bïì ngoaâi höìn nhiïn dõu daâng maâ moåi ngûúâi tûúãng laâ yïëu
àuöëi. Àïí diïîn àaåt sûå sêu sùæc, maånh meä tònh caãm cuãa ngûúâi phuå nûä coá leä khoá coá
caách diïîn àaåt naâo hún:
Àaä yïu, yïu àïën vö cuâng
Àaä thûúng thûúng àïën naát loâng vò nhau.
Tònh yïu thûúng cuãa con ngûúâi thuöåc phaåm truâ trûâu tûúång. Taác giaã àaä
thaânh cöng trong viïåc diïîn taã phaåm truâ trûâu tûúång trúã nïn cuå thïí nhêët àïí ngûúâi
àoåc dïî hònh dung, dïî caãm nhêån.
Cùåp lûuåc baát kïët thuác baâi thú:
Chùæc gò?
Àaä chùæc gò àêu!

Höm nay vaâ caã ngaây sau
Em chúâ...
Möåt lêìn nûäa cêu hoãi chùæc gò àûúåc lêåp laåi. Viïët vaâ àoåc nhû nhau, nhûng
lêìn naây cêu hoãi àaä mang nöåi dung yá nghôa khaác. Theo töi cêu hoãi lêìn naây
nghiïng vïì hûúáng khùèng àõnh, giaãi thñch, phên bua. Vaâ cuäng chñnh vò thïë maâ
traái tim ngûúâi phuå nûä trúã nïn nhên vùn vaâ võ tha hún. Phaãi chùng em muöën phên
bua àiïìu naây: Anh khöng àïën àûúåc vúái em "höm nay" hay "bêy giúâ" chùæc anh
bêån cöng viïåc chung nhiïìu lùæm. Em khöng thïí tin vaâ khöng bao giúâ tin anh àaä
thay loâng àöíi daå, phai nhaåt àöëi vúái em. Anh khöng àïën vúái em "höm nay" hoùåc
ngay "bêy giúâ" nhûng thúâi gian coân daâi, anh seä àïën vúái em bùçng caã cuöåc àúâi.
Möåt lêìn nûäa cêu 6 tiïëng vaâ lêìn naây thïm cêu 8 tiïëng àûúåc taách thaânh hai
doâng thú, sûå saáng taåo naây àaä àaåt àûúåc hiïåu quaã nghïå thuêåt cao. Lúâi nhû ngheån
ngaâo, quùån thùæt, húân döîi laåi vûâa khùèng àõnh maånh meä nhû dao cheám àaá: "Em
chúâ...".
Nhan àïì baâi thú laâ "Àúåi chúâ..." cêu kïët laâ "Em chúâ..." Baâi thú àûúåc kïët
cêëu theo löëi voâng troân kheáp kñn àïí nhùçm têåp trung thïí hiïån tònh yïu son sùæc
thuyã chung trûúác sau nhû möåt cuãa ngûúâi phuå nûä. Vuä Thõ Khûúng àaä vêån duång
linh hoaåt thïí thú luåc baát, chûáng toã taác giaã àaä coá nhiïìu suy nghô, duång cöng àïí
àaåt hiïåu quaã nghïå thuêåt cao nhêët. Tònh caãm cuãa ngûúâi phuå nûä àang yïu trong
thú Vuä Thõ Khûúng vûâa kñn àaáo, tïë nhõ, dõu daâng, laåi vûâa söi nöíi maånh meä vaâ
vö cuâng sêu sùæc.
Nguyïîn Àûác Têm
”Nhùn
æ nhu”ã cuaã Vuä Àònh Minh
Anh àûâng noái gò thïm nheá

àïí em tûå biïët thò hún
Em súå nhûäng lúâi hoa myä

maâ àúâi thò laåi giaãn àún
Muâa xuên coá noái gò àêu
maâ laá, maâ chöìi cûá biïëc
Maâ hoa cûá tûúi thùæm thiïët
maâ trúâi cûá thùm thùèm xanh
Àûâng noái gò thïm nheá anh
chuáng mònh bïn nhau tin cêåy
Tònh yïu nhû muâa xuên êëy
lùång thêìm tûúi töët cho nhau
(Vuä Àònh Minh)
Coá thïí noái, sûå gùæn kïët trong tònh yïu cuãa möîi ngûúâi vúái nhau, giûäa hai
têm höìn vúái nhau chñnh laâ sûå giao caãm, sûå àöìng àiïåu hay sûå hoaâ húåp tûâ sêu kñn
bïn trong. Ngûúâi naây yïu ngûúâi kia búãi vò hoå tòm thêëy möåt nûãa kia nhûäng gò hoå
àang thiïëu, àang khao khaát, laâ nhûäng caái maâ hoå caãm thêëy quyá vaâ trên troång.
Cho nïn sûå biïíu löå cuãa tònh yïu khöng àún giaãn chó dûâng laåi úã giaá trõ cuãa lúâi noái
maâ sêu sùæc hún laâ úã chñnh haânh vi. Coá leä àêëy cuäng laâ nhûäng gò nhaâ thú Vuä Àònh
Minh muöën gûãi gùæm trong baâi thú "Nhùæn nhuã"- qua lúâi thò thêìm cuãa traái tim
möåt ngûúâi phuå nûä àa caãm, tinh tïë:
Anh àûâng noái gò thïm nheá
àïí em tûå biïët thò hún
Em súå nhûäng lúâi hoa myä
maâ àúâi thò laåi giaãn àún
Àaä yïu nhau thò duâ ñt duâ nhiïìu cuäng àaä hiïíu nhau, biïët àûúåc àöi chuát vïì
nhau. Nhûäng yïëu töë àïí laâm nïn sûå hiïíu nhau êëy khöng phaãi thïí hiïån bùçng lúâi,
bùçng ngön ngûä, tûác laâ caái hiïín ngön böåc löå ra bïn ngoaâi maâ cöët yïëu phaãi thöng
qua sûå caãm nhêån vïì nhau bùçng giaác quan bïn trong (laâ sûå nhêån thûác tûå giaác):
"Àïí em tûå biïët thò hún". Nhûäng lúâi hoa myä, nhûäng lúâi coá caánh chó ru nguã àûúåc
con ngûúâi trong giêy laát trong khi phêìn lúán cuöåc àúâi con ngûúâi laâ thûác, laâ vêån
àöång. Caái hònh thûác hoa myä bïn ngoaâi chó nhû böng hoa khoaác têëm aáo maâu rûåc
rúä maâ laåi vö hûúng, duå ong bûúám àïën nhûng chùèng thïí giûä àûúåc ong bûúám. Caái
ong bûúám cêìn khöng phaãi úã maâu sùæc maâ úã phêìn nhuyå ngoåt ngaâo. Caái laâm nïn
tònh yïu khöng phaãi úã sûå hoa ngön maâ nhúâ úã veã àeåp bïn trong cuãa têm höìn- laâ
caái cöët tuyã laâm nïn sûå hoaâ húåp àöìng àiïåu. Cuäng nhû:
Muâa xuên coá noái gò àêu
maâ laá, maâ chöìi cûá biïëc

Maâ hoa cûá tûúi thùæm thiïët
maâ trúâi cûá thùm thùèm xanh.

Böën cêu thú laâ möåt khoaãng lùång cuãa têm höìn, laâ phuát giêy tônh laåi tûâ
trong sêu thùèm àïí nhêån thûác chên lyá cuöåc söëng. Muâa xuên laâ biïíu hiïån cuãa thúâi
gian. Sûå thïí hiïån mang tñnh chêët àõnh hònh nïn muâa xuên úã àêy khöng phaãi laâ
nhûäng thuöåc tñnh cuãa thúâi gian maâ laåi úã khöng gian. Khöng gian laâm nïn muâa
xuên qua sùæc xanh biïng biïëc cuãa laá, cuãa chöìi, qua veã tûúi thùæm nhuêìn nhuyå cuãa
hoa, qua maâu xanh thùm thùèm cuãa bêìu trúâi. Lêëy khöng gian àïí àõnh hònh nïn
thúâi gian, laâm nïn möåt muâa trong nùm. Vêåy lêëy gò àïí àõnh hònh nïn tònh yïu?.
Böën cêu thú cuöëi àaä laâm roä àiïìu naây:
Àûâng noái gò thïm nheá anh
chuáng mònh bïn nhau tin cêåy
Tònh yïu nhû muâa xuên êëy

lùång thêìm tûúi töët cho nhau
Coá thïí thêëy ngûúâi con gaái úã àêy mang möåt têm höìn nhaåy caãm vaâ rêët sêu
sùæc, àùçm thùæm tònh caãm vaâ lyá trñ phên minh. Traái tim cö thò thêìm nhùæn nhuã vúái
ngûúâi yïu bùçng sûå rung caãm nheå nhaâng, tha thiïët. Tònh yïu cuãa chuáng ta khöng
cêìn phaãi diïîn giaãi nhiïìu lúâi, chó cêìn chuáng ta úã bïn nhau bùçng sûå tin cêåy, bùçng
loâng chung thuyã, lùång thêìm chùm soác vun veán cho tònh yïu cuãa nhau trúã nïn
tûúi töët. Tònh yïu trúã nïn ngûúâi baån àûúâng vônh viïîn cuãa cuöåc àúâi hai chuáng ta,
nêng àúä cho chuáng ta trong nhûäng lûuác khoá khùn vaâ êu lo cuãa cuöåc söëng. Àêëy
múái laâ àiïìu laâm nïn yá nghôa, laâm nïn giaá trõ cuãa tònh yïu.
Nheå nhaâng maâ da diïët, àùçm thùæm vaâ lùæng sêu, baâi thú "Nhùæn nhuã" àaä caãm
hoaá cho têm höìn möîi ngûúâi trúã vïì vúái àuáng nghôa cuãa hai chûä tònh yïu cuäng
nhû nhûäng gò Hilari tûâ thúâi La Maä àaä nhêån xeát: "Tònh yïu laâ moán quaâ quyá nhêët
maâ con ngûúâi nhêån àûúåc cuãa nhau".
”Thïì non nûúcá ” cuã a Tan

ã Àaâ
Tiïíu dêîn
1. Taãn Àaâ tïn khai sinh laâ Nguyïîn Khùæc Hiïëu (1889 – 1939). Öng sinh úã
laâng Khï Thûúång, bïn nuái Taãn söng Àaâ, huyïån Bêët Baåt, tónh Sún Têy (nay laâ xaä
Sún Àaâ, huyïån Ba Vò, tónh Haâ Têy); nhûng göëc laâ doâng hoå Nguyïîn danh tiïëng
triïìu Hêåu Lï, úã laâng Kim Luä (laâng Luã), huyïån Thanh Trò, ngoaåi thaânh Haâ Nöåi.
Taãn Àaâ theo nghiïåp khoa cûã, nhûng thi khöng àöî. Kõp vúái àêíy àûa cuãa thúâi thïë,
öng quay sang laâm thú viïët vùn àùng baáo "Nöm na phaá nghiïåp kiïëm ùn xoaâng".
Taãn Àaâ laâ "ngûúâi thûá nhêët coá can àaãm laâm thi sô"(1) (Xuên Diïåu, 1939), vaâ
cuäng laâ thi sô àêìu tiïn daám lêëy thi ca laâm nghïì nghiïåp, vaâ cam söëng chïët vúái
nghïì. Maâ coá leä, nhû vêåy múái àuáng vúái cöët caách Taãn Àaâ, vò chó caái cöët caách êëy
thöi àaä "chñnh laâ caái taác phêím tuyïåt xaão, möåt baâi thú hay nhêët" (Lûu Troång Lû,
1939). Song, àúâi öng vui ñt buöìn nhiïìu, caâng vïì cuöëi caâng chêåt vêåt. Coá àiïìu,
àaáng quyá laâ, trûúác sau Taãn Àaâ vêîn giûä àûúåc mònh trong saåch.
Öng viïët vaâ thaânh cöng úã nhiïìu thïí loaåi; nhûng laâm nïn möåt Taãn Àaâ
danh tiïëng, trûúác hïët laâ thú. Nhûäng taác phêím chñnh laâ: Khöëi tònh con (thú, ba
têåp: 1916, 1918, 1932), Coân chúi (têåp thú, 1921), Thú Taãn Àaâ (têåp thú, 1925),
Nhaân tûúãng (kiïíu thú vùn xuöi, 1928), Giêëc möång con (truyïån giaã tûúãng, hai
têåp: 1917, 1927 – 1928), Giêëc möång lúán (tûå truyïån kiïíu höìi kñ, 1929), Thïì non
nûúác (têåp truyïån, 1932), Taãn Àaâ vùn têåp (têåp húåp thú lêîn vùn xuöi, 1932)...
"Sinh vaâo lûuác (...) thú cöí taân vaâ thú kim àang phöi thai" (Xuên Diïåu, 1939),
nhaâ thú Taãn Àaâ, möåt mùåt laâ àaåi biïíu xuêët sùæc cuãa thú ca theo löëi truyïìn thöëng
höìi àêìu thïë kó XX; nhûng mùåt khaác, cuäng úã Taãn Àaâ àaä xuêët hiïån nhiïìu dêëu hiïåu
múái laå cuãa thú – nhêët laâ vïì möåt caái Töi laäng maån àang êëp uã, baáo hiïíu chó nay
mai noá seä laâm àûát tung caái chêåt chöåi lïì lûuêåt cuãa thú löëi cuä... Taãn Àaâ chñnh laâ
cêìu nöëi giûä hai thúâi àaåi vùn hoåc dên töåc: tûâ trung àaåi sang hiïån àaåi; hoùåc noái
nhû Hoaâi Thanh (1941), Taãn Àaâ laâ "ngûúâi cuãa hai thïë kó". Trïn vùn àaân cöng
khai bõ thûåc dên Phaáp kiïím duyïåt, thú vùn Taãn Àaâ vêîn êín hiïån möåt têëm loâng
thùæm thiïët vúái àêët nûúác, nhên dên – àoá laåi laâ bònh diïån àaáng quyá khaác maâ höìn
thú, àúâi thú cuãa nhaâ thú nuái Taãn söng Àaâ gûãi laåi.
2. Baâi thú Thïì non nûúác ban àêìu coá 12 cêu (doâng) luåc baát, àûúåc laâm vaâo
àêìu nùm 1920, kïët quaã chuyïën ài àêìu tiïn cuãa nhaâ thú theo chiïìu daâi àêët
nûúác(2). Àïën 1922 öng sûãa laåi vaâ viïët thïm 10 cêu àïí àûa vaâo truyïån ngùæn cuâng
tïn(3), laâm möåt tònh tiïët truyïån. Vïì sau, khi cöng böë baâi thú nhû möåt taác phêím
àöåc lêåp (1925, 1938), Taãn Àaâ lêëy laåi hêìu nhû nguyïn veån baâi thú trong truyïån.
Nûúác – non laâ hònh tûúång thú nhiïìu têìng nghôa, vaâ Thïì non nûúác laâ baâi thú
nhiïìu têìng yá nghôa. Coá non nûúác – thiïn nhiïn vúái chuyïån võnh caãnh (caãnh maâ
nhaâ thú gùåp trong chuyïën ài daâi; vaâ caãnh trong bûác tranh cuãa truyïån); coá non
nûúác – tònh yïu àaä thaânh gioång àiïåu riïng khoá lêîn cuãa thú Taãn Àaâ (giûäa Taãn Àaã
vúái "nûä sô" naâo àoá, nhû nhaâ thú thöí löå trong thû cho baån; vaâ giûäa Vên Anh vúái
öng khaách, hai nhên vêåt truyïån); vaâ sêu kñn bïn trong chñnh laâ nûúác non – Töí
quöëc vúái tònh caãm yïu nûúác cuãa nhaâ thú, dêîu boáng gioá nhûng khöng keám thùæm
thiïët chên thaânh.
***
Nûúác non nùång möåt lúâi thïì(4),
Nûúác ài, ài maäi khöng vïì cuâng non.

Nhúá lúâi nguyïån nûúác thïì non,
Nûúác ài chûa laåi, non coân àûáng khöng.

Non cao nhûäng ngoáng cuâng tröng(5),
Suöëi khö doâng lïå chúâ mong thaáng ngaây(6).
Xûúng mai möåt nùæm hao gêìy(7),

Toác mêy möåt maái àaä àêìy tuyïët sûúng(8).
Trúâi têy ngaã boáng taâ dûúng(9),
Caâng phúi veã ngoåc neát vaâng phöi pha.

Non cao tuöíi vêîn chûa giaâ,
Non thúâi nhúá nûúác, nûúác maâ quïn non!

Duâ cho söng caån àaá moân(10),
Coân non coân nûúác vêîn coân thïì xûa.

Non cao àaä biïët hay chûa,
Nûúác ài ra bïí laåi mûa vïì nguöìn.

Nûúác non höåi ngöå coân lûuön(11),
Baão cho non chúá coá buöìn laâm chi.
Nûúác kia duâ haäy coân ài,

Ngaân dêu xanh töët non thò cûá vui.
Nghòn nùm giao ûúác kïët àöi,

Non non nûúác nûúác khöng nguöi lúâi thïì.
1920 – 1922
(Tuyïín têåp Taãn Àaâ, NXB. Vùn hoåc, Haâ Nöåi, 1986. Coá tham khaão caác baãn
khaác)
Chuá thñch:
(1): YÁ noái caái Töi laäng maån. Xuên Diïåu coân viïët "Taãn Àaâ laâ ngûúâi thûá
nhêët (...) daám giûä möåt baãn ngaä, daám coá möåt caái Töi" (Cöng cuãa thi sô Taãn Àaâ,
Ngaây Nay, söë 167, 1939).
(2): Trong höìi kñ tûå truyïån Giêëc möång lúán, Taãn Àaâ viïët vïì yá nghôa
chuyïën ài naây: "Caái lúåi ñch trong sûå ài chúi êëy, àûúåc úã doåc àûúâng vïì phêìn
nhiïìu. Röång mùæt nhêån sún haãi maâ nùång loâng chuãng töåc giang san. Treâo lïn àónh
Hoaânh Sún maâ tröng quanh ngoaâi bïí trong non, coá hún nhû phuåc dûúái àeân
xanh, àoåc möåt thiïn lûuêån thuyïët tûå tön vêåy".
(3): Toám tùæt truyïån Thïì non nûúác: Vên Anh vöën con nhaâ, àaä àeåp nïët
àeåp ngûúâi laåi biïët chûä, biïët laâm thú, nhûng ngheâo. Naâng phaãi múã haâng cö àêìu
àïí nuöi meå, nuöi thên. Tònh cúâ möåt öng khaách túái cûãa haâng vaâ nhêån ra veã àeåp
têm höìn cö chuã, hoå thaânh tri kó vùn chûúng. Vên Anh coá bûác tranh Thïì non
nûúác laâ "gia baão" (cuãa quyá trong nhaâ), beân àem ra nhúâ khaách àïì thú. Nhòn caãnh
trong tranh, hai ngûúâi liïn ngêm nöëi nhau àïì võnh (khaách múã böën cêu, Vên Anh
nöëi taám cêu; coân mûúâi cêu sau: Vên Anh laâm hai cêu trïn vaâ hai cêu dûúái,
khaách laâm saáu cêu giûäa) vaâ mûúån lûuön tïn bûác tranh àùåt cho baâi thú. Röìi hoå
chia tay, khöng heån ngaây gùåp laåi, nhûng tònh tri kó hoå giûä maäi bïn nhau...
Truyïån ba höìi, baâi thú thuöåc höìi àêìu.
(4): Thïì non nûúác: thïì, möåt phong tuåc lêu àúâi, laâ lúâi cuãa möåt ngûúâi vúái
möåt ngûúâi hoùåc cuãa nhiïìu ngûúâi vúái nhau, lêëy trúâi àêët, quyã thêìn, hoùåc lêëy chñnh
loâng mònh laâm chûáng; cuâng giao heån vïì möåt viïåc, möåt àiïìu gò àêëy, thûúâng laâ
linh thiïng hïå troång. Ngûúâi xûa coá thaânh ngûä "thïå haãi minh sún" ("Àïí lúâi thïå
haãi minh sún" – Truyïån Kiïìu) hoùåc "chó non thïì biïín"... noái viïåc trai gaái yïu
nhau lêëy biïín maâ thïì nguyïìn chung thuyã vúái nhau. Taãn Àaâ choån nhan àïì baâi
thú naây laâ Thïì non nûúác vúái ba lúáp nghôa vaâ ba têìng yá nghôa nhû Tiïíu dêîn àaä
noái (yá 2).
(5): Ngoáng: tröng mong chúâ àúåi möåt caái gò àêëy xa xöi.
(6): Bûác tranh trong truyïån ngùæn Thïì non nûúác veä traái nuái, maâ "trïn
nuái thúâi nhû mêy nhû tuyïët, nhû mêëy cêy mai giaâ, nhû boáng taâ dûúng, àïìu laâ àïí
taã caái tònh caãnh thï thaãm (...) caái tònh thûúng nhúá cuãa daäy nuái (...) caãm nöîi tang
thûúng", vïì "möåt ngaân dêu úã chên nuái naây, yá tûác laâ söng nûúác khi xûa maâ tang
thûúng àaä biïën àöíi". Àoá laâ bûác tranh non nûúác tang thûúng, bûác tranh vïì caái taân
khöëc cuãa sûå "bïí dêu" (thûúng haãi biïën vi tang àiïìn, biïín xanh biïën thaânh ruöång
dêu).
(7): Xûúng mai: cêy mai vöën gêìy, maãnh; thêím mô xûa thûúâng vñ vúái
daáng ngûúâi con gaái àeåp.
(8): Tuyïët sûúng: xûa duâng àïí noái vïì sûác taân phaá ghï gúám cuãa thúâi
gian àöëi vúái con ngûúâi, tuöíi treã.
(9): Taâ dûúng: mùåt trúâi xïë chiïìu (ngaã vïì phûúng têy).
(10): Söng caån àaá moân: thaânh ngûä, noái vïì sûå hao moân thay àöíi úã nhûäng
caái tûúãng àêu khöng thïí thay àöíi hao moân. Liïìn maåch vúái cêu thú sau, coá yá so
saánh laâm nöíi lïn sûå bïìn vûäng cuãa thïì xûa giûäa non vaâ nûúác.
(11): Höåi ngöå: gùåp gúä, sum hoåp sau nhûäng ngaây xa caách, ngoáng tröng.
Phên tñch vaâ bònh giaãng
1. Gheáp nuái Taãn, söng Àaâ laâm buát danh àïí trûúác taác caã möåt àúâi trïn
coäi trêìn ai naây, dûúâng nhû trong Taãn Àaâ àaä coá Thïì non nûúác. Öng àaä tûå tòm àïën
caái buát hiïåu thuöåc vïì non – nûúác naây, hay nûúác – non àaä tûå tòm àïën thi sô nhû
möåt heån hoâ, möåt duyïn nghiïåp? Thêåt khoá maâ noái cho cuâng. Chó biïët rùçng nûúác
– non àaä thûåc sûå laâ möåt aám aãnh lúán trong suöët caã àúâi vùn cuãa thi sô. Bêët cûá
ngûúâi naâo àoåc Taãn Àaâ cuäng coá thïí thêëy hònh tûúång non – nûúác trúã ài trúã laåi
trong vùn chûúng cuãa thi sô nhû möåt maåch nguöìn cûá tuön chaãy khi thò chûáa
chan aâo aåt, khi thò êm thêìm len lêën vaâo biïët bao thi àïì, thi tûá, thi caãm cuãa thi
nhên. Maåch nguöìn êëy cuäng àaä àem vïì cho Taãn Àaâ nhiïìu aáng thi ca haâo hoa
phong nhaä, thanh tuá.
Thûåc ra, úã thúâi Taãn Àaâ, non – nûúác cuäng laâ möåt hònh tûúång, möåt biïíu
tûúång coá möåt sûác aám aãnh àùåc biïåt àöëi vúái vùn chûúng nûúác nhaâ, nhêët laâ thú ca.
ÊËy laâ thúâi maâ Chiïu höìn nûúác àaä trúã thaânh möåt nguöìn caãm hûáng da diïët àöëi vúái
moåi cêy buát coá têm huyïët vúái non söng. Ngûúâi thò noái löëi hö haâo thöëng thiïët, keã
thò duâng löëi chêåp chúân boáng gioá xa xöi. Búãi bêëy giúâ giang sún Töí quöëc ta àang
úã trong caãnh ngöå mêët chuã quyïìn. Tuy vêåy, cuäng ñt ngûúâi coá àûúåc tiïëng noái vùn
chûúng nhû Taãn Àaâ.
Coá trong mònh caã möåt têm höìn daâo daåt phong tònh, caã möåt têëm loâng
thiïët tha vúái Àêët nûúác, tiïëng thú Taãn Àaâ nhû möåt baãn húåp ca cuãa caã hai beâ êëy.
Noá cûá dêåp dòu, lûuác àuöíi nhau, quyïån lêëy nhau, coá lûuác chuyïín hoaá sang nhau,
maâ thûúâng khi hoaâ nhêåp hùèn vaâo nhau. Vaâ thêåt kò laå, àiïím heån thïì cuãa caã hai
tiïëng loâng êëy àaä àùåt vaâo hònh tûúång non – nûúác. Chùèng phaãi thïë sao? Non –
nûúác vûâa laâ möåt hònh tûúång cuãa loâng yïu nûúác, vûâa laâ biïíu tûúång cuãa tònh yïu
àöi lûáa. Cho nïn, khi hai tiïëng non – nûúác cêët lïn tûâ höìn thú Taãn Àaâ, ngûúâi ta
thêëy àoá laâ lúâi àöìng voång cuãa nhûäng gò thùèm sêu trong têm thûác cuãa thi nhên.
Thïë àêëy, Thïì non nûúác àêu chó laâ saãn phêím tûâ cuöåc tao ngöå cuãa möåt
àöi trai gaái phong tònh trong truyïån ngùæn cuâng tïn. Thïì non nûúác trûúác hïët laâ
àûáa con tinh thêìn ra àúâi tûâ cuöåc giao duyïn tiïìn àõnh kia trong höìn thú cuãa thi
sô. Viïåc sinh thaânh êëy dûúâng nhû laâ têët yïëu!
2. Thïì non nûúác chaâo àúâi túái hai lêìn. Lêìn àêìu laâ möåt baâi thú leã, lêìn hai
löìng gheáp vúái möåt truyïån ngùæn. Riïng viïåc àïën vúái cuöåc àúâi möåt caách àùåc biïåt
nhû thïë, àuã thêëy Thïì non nûúác coá möåt yá nghôa thïë naâo àöëi vúái tû tûúãng Taãn Àaâ.
Àuáng laâ baâi thú coá túái ba lúáp nghôa. Ba lúáp nghôa êëy giao nhau, nhûng phêìn
chñnh laâ chöìng lïn nhau. Ba lúáp yá tûúãng tûúng ûáng vúái ba lúáp yá nghôa cuãa hònh
tûúång non nûúác. Nïëu khöng coá truyïån ngùæn Thïì non nûúác kïí laåi tònh tiïët ngûúâi
khaách laâng chúi vaâ cö àaâo Vên Anh cuâng võnh möåt bûác tranh sún thuyã coá tïn laâ
Thïì non nûúác, thò ngûúâi àoåc thú vêîn cûá thêëy lúáp nghôa thûá nhêët cuãa baâi thú laâ
taái hiïån veã àeåp thú ca cuãa möåt caãnh thiïn nhiïn sún thuyã. Coá thïí thêëy trong thú
nhûäng neát veä theo löëi taã thûåc khaá löång lêîy:
Trúâi têy ngaã boáng taâ dûúng,

Caâng phúi veã ngoåc neát vaâng phöi pha.
Laâ möåt thi sô tûâng àûúåc àaâo lûuyïån trong nïìn giaáo duåc theo loaåi hònh
trung àaåi, tûâng theo àoâi vùn chûúng cûã tûã, Taãn Àaâ chûa thoaát hùèn hïå thöëng thi
phaáp trung àaåi. Cêu thú veä hònh aãnh nuái non naây vêîn duâng nhûäng vêåt liïåu quen
thuöåc cuãa trung àaåi vúái nhûäng "boáng taâ dûúng", "veã ngoåc neát vaâng", vúái löëi ûúác
lïå, caách àiïåu cöí àiïín. Àêy laâ nhûäng thûá maâ thi sô ngúä chó laâ y phuåc. Taãn Àaâ
muöën truát boã, nhûng noá thûåc laâ möåt thûá voâng kim cö xiïët chùåt lïn nhûäng tung
phaá tûå do cuãa thú Taãn Àaâ khiïën cho sûå bûát phaá cuãa höìn thú bõ aách tùæc búãi thi
phaáp. Vaâ coá leä àoá cuäng laâ àiïìu dô nhiïn. Thi phaáp trung àaåi vêîn cöë giaânh lêëy
möåt nûãa Taãn Àaâ, khöng cho öng vûúåt thoaát àïí sang hùèn búâ hiïån àaåi, àïí öng chó
laâ möåt cêy cêìu nöëi giûäa àöi búâ maâ thöi.
Nhûng lúáp nghôa taã thûåc chó laâ xuêët phaát àiïím. Noá àem laåi cho baâi thú
nhûäng hònh thïí söëng àöång ñt nhiïìu mang tñnh trûåc quan, laâm cho ngûúâi àoåc coá
thïí coá àûúåc nhûäng rung àöång thêím mô trûåc tiïëp. Trûúác mùæt ngûúâi àoåc hiïån lïn
möåt caãnh trñ cuå thïí coá khöng gian thûåc vaâ thúâi gian thûåc caãm nhêån àûúåc bùçng
giaác quan. Dûúâng nhû möåt baâi thú maâ thiïëu ài àiïìu àoá thò duâ noá coá nhûäng êín yá
sêu xa àïën mêëy, têìm voác tû tûúãng cao siïu àïën àêu cuäng seä rúi vaâo trûâu tûúång.
Maâ trûâu tûúång thuêìn tuyá laâ chöî chïët cuãa thú. Vò vêåy, hònh tûúång trûåc quan laâm
nïn hònh haâi cuãa thú, laâm tiïìn àïì khöng thïí thiïëu cho sûå thùng hoa cuãa tû tûúãng
thú.
3. Cöët loäi cuãa cêëu truác baâi thú vêîn laâ cuöåc àöëi thoaåi giûäa non vaâ nûúác.
Caã non vaâ nûúác àïìu "tranh thuã" phö diïîn têm tònh cho nïn yá nghôa taã thûåc bõ múâ
ài vaâ caác lúáp nghôa boáng coá xu hûúáng tröìi lïn bònh diïån thûá nhêët. Coá nghôa laâ úã
àêy caãnh non nûúác bõ múâ ài trûúác tònh non – nûúác. Vò thïë baâi thú àaä ài sêu vaâo
àõa haåt cuãa nghôa boáng ngay tûâ àêìu, vaâ nhêët laâ khi non vaâ nûúác laåi biïët cêët lïn
nhûäng tiïëng noái trûåc tiïëp baây toã.
Vêåy laâ coá möåt àöi trai gaái "naáu mònh" trong non vaâ nûúác. Caái tònh
huöëng naãy sinh cuöåc àöëi thoaåi naây laâ caãnh dêu bïí. Bûác tranh sún thuyã, nhûng
chó coá sún khöng coá thuyã. Noái àuáng hún, sún thò vêîn coân àoá, nhûng thuyã àaä ra
ài – dûúái chên nuái coá rùång dêu xanh töët, qua àoá ngûúâi àoåc coá thïí hònh dung
trûúác kia laâ biïín xanh (nûúác) theo lûuêåt "thûúng haãi biïën vi tang àiïìn". Thaânh
thûã bûác tranh khöng veä nûúác maâ vêîn coá nûúác vêåy. Theo caái logic nöåi taåi cuãa
hònh tûúång, caãnh àöíi thay dêu bïí trong thiïn nhiïn àaä trúã thaânh caãnh biïåt li lûu
laåc cuãa tònh yïu àöi lûáa. Àêy laâ chöî àïí Taãn Àaâ bùæc nhõp cêìu nöëi caác lúáp nghôa
vúái nhau. Thò hiïån taåi laâ dêu bïí. Caã thiïn nhiïn, caã àöi lûáa, caã nûúác non àïìu
trong cún dêu bïí. Hiïån taåi, thûåc taåi dêu bïí kia àaä chia lóa têët caã.
Vaâ nuái àaä thaânh nuái tûúng tû. Dûåa vaâo nhûäng sûå vêåt àûúåc mö taã trong
bûác tranh, Taãn Àaâ àaä khöng dûâng laåi úã viïåc võnh laåi bûác tranh möåt caách maáy
moác, maâ taái taåo thaânh hònh tûúång nuái – tûúng – tû trong daáng neát cuãa möåt naâng
cö phuå:
Non cao nhûäng ngoáng cuâng tröng,

Suöëi khö doâng lïå chúâ mong thaáng ngaây.
Xûúng mai möåt nùæm hao gêìy,
Toác mêy möåt maái àaä àêìy tuyïët sûúng.

Moãi moân trong tûúng tû, con ngûúâi ta coá thïí bõ hao gêìy thên xaác. Nïn
chñnh sûå hao gêìy vïì thên xaác laâ möåt bùçng chûáng söëng cuãa nöîi tûúng tû. Ngaây
xûa Trûúng Cûãu Linh àaä viïët:
Nhúá chaâng nhû maãnh trùng àêìy,
Àïm àïm vêìng saáng hao gêìy àïm àïm.
(Lúâi dõch cuãa Ngö Têët Töë)
ÚÃ àêy cuäng vêåy, nuái tûúng tû àûúåc mö taã nhû möåt hònh aãnh maâ neát naâo
cuäng hû hao, gêìy moân, taân taå ài. Nhúá thûúng àaä laâm nhan sùæc phöi pha theo
ngaây thaáng. Tuy hao gêìy nhûng non vêîn khöng hïì àöíi thay, loâng vêîn chung
tònh, son sùæt:
Duâ cho söng caån àaá moân,
Coân non coân nûúác haäy coân thïì xûa.

Coá thïí noái toaân böå phêìn êëy laâ lúâi cuãa non. Khöng phaãi non àang tûå hoaå
vïì caái daáng voác hònh haâi cuãa mònh maâ àang tûå tònh, àang phö diïîn caái tònh nhúá
thûúng, chung thuyã cuãa mònh.
4. Lúâi cuãa nûúác cuäng rêët mûåc thuãy chung. Möîi lúâi laâ möåt sûå khùèng
àõnh àinh ninh, trûúác sau nhû möåt. Möîi lúâi cuãa nûúác àïìu dûåa vaâo quy lûuêåt vônh
viïîn cuãa tûå nhiïn, àïìu taåc vaâo söng nuái.
Non cao àaä biïët hay chûa,
Nûúác ài ra bïí laåi mûa vïì nguöìn.

...
Nghòn nùm giao ûúác kïët àöi,

Non non nûúác nûúác khöng nguöi lúâi thïì.
Hai chûä non nûúác bùæt àêìu tûâ cêu àêìu tiïn cuãa baâi thú cûá lûuác chia taách
thaânh non, nûúác coá lûuác chêåp vaâo nhau. Nhûng chûa lûuác naâo coá àûúåc sûå quêën
quyát, xoùæn xuyát, haånh phuác traân ngêåp nhû úã cêu cuöëi cuâng naây. Chûä nghôa trong
baân tay Taãn Àaâ àêu phaãi laâ nhûäng kïët húåp vö tònh?
Caã non vaâ nûúác àïìu khùèng àõnh àinh ninh: söng caån àaá moân, vêåt àöíi
sao dúâi... nhûng thïì xûa thò quyïët khöng maãy may di dõch. Trûúác caãnh thïë gian
biïën caãi, möåt lúâi thïì àinh ninh êëy coá thïí laâm niïìm tin duy nhêët cuãa nûúác non.
Trong caái biïën nhêët thúâi khùèng àõnh caái bêët biïën àúâi àúâi, chùèng phaãi àoá chñnh laâ
tû tûúãng cöët loäi cuãa Thïì non nûúác chùng?
5. Lúáp nghôa thûá ba àûúåc suy ra tûâ àoá laâ vêën àïì chuã quyïìn cuãa àêët
nûúác. Coá thïí nhêët thúâi àêët nûúác bõ mêët chuã quyïìn. Nhûng chuã quyïìn röìi seä trúã
vïì, àoá laâ möåt niïìm tin àinh ninh, möåt chên lñ vônh viïîn. Hiïån taåi laâ ngùæn nguãi,
vaâ seä kïët thuác. Nûúác seä trúã vïì trong "Nghòn nùm giao ûúác kïët àöi", khöng chó
nhû thûåc hiïån möåt lúâi thïì, maâ nûúác seä trúã vïì nhû möåt quy lûuêåt, möåt leä söëng cuãa
Nûúác – Non.
Trong hoaân caãnh àûúng thúâi, viïët vïì Àêët nûúác, dêìu sao vêîn cûá laâ möåt
viïåc maåo hiïím. Taãn Àaâ àaä phaãi duâng àïën möåt chuyïån phong tònh àïí khoaác lïn
caái tû tûúãng sêu xa cuãa baâi thú. Àiïìu 1ñ thuá laâ caã phong tònh vaâ yïu nûúác àïìu laâ
nhûäng lûuöìng tònh caãm döìi daâo trong höìn thú Taãn Àaâ, nïn noá múái quyïån laåi
thaânh möåt baâi thú nhuêìn nhuyïîn nhû vêåy.
Coá thïí thêëy non nûúác laâ biïíu tûúång àûúåc duâng phöí biïën trong thú ca
thúâi naây. Vïì sau, chuáng ta thêëy viïët vïì Töí quöëc, thú ca hay duâng trûåc tiïëp biïíu
tûúång àêët nûúác. Phaãi chùng caãm xuác thiïn nhiïn úã caã hai biïíu tûúång nhû nhau,
coân caãm xuác phong tònh trong non nûúác àêåm àaâ hún, trong khi àoá caãm xuác
chñnh trõ trong àêët nûúác trûåc tiïëp hún? Dêîu sao trong thú ca (úã cêëp àöå hònh
tûúång bao truâm töíng quaát chûá khöng noái cêëp àöå tûâ) tûâ non nûúác àïën àêët nûúác,
dûúâng nhû vêîn laâ hai chùång àûúâng!
Nguöìn:
1. NGUYÏÎN ÀÒNH CHUÁ – TRÊÌN HÛÄU TAÁ (chuã biïn),
Vùn hoåc 11 (têåp 1), NXB. Giaáo Duåc, 2001, tr. 100 – 103.
2. NGUYÏÎN ÀÙNG MAÅNH (chuã biïn), Phên tñch – bònh giaãng taác
phêím vùn hoåc 11, NXB. Giaáo Duåc, 2001, tr. 76 – 81.
Tön
ë g b iïå t han
â h cuaã Thêm Têm
Tiïíu dêîn
Thêm Têm (12-5-1917 – 18-8-1950) tïn khai sinh laâ Nguyïîn Tuêën
Trònh, sinh taåi thõ xaä Haãi Dûúng (nay laâ thaânh phöë Haãi Dûúng, tónh Haãi Dûúng)
trong möåt gia àònh nhaâ giaáo ngheâo. Khoaãng nùm 1938, Thêm Têm cuâng gia
àònh lïn Haâ Nöåi kiïëm söëng bùçng nghïì veä tranh vaâ bùæt àêìu laâm thú, viïët vùn
(kõch, truyïån ngùæn, truyïån daâi). Thêm Têm viïët khöng nhiïìu nhûng saáng taác naâo
cuäng àöåc àaáo, mang dêëu êën riïng. Àùåc biïåt àöåc giaã thñch thú Thêm Têm vò caái
húi thú trêìm huâng, bi traáng.
Sau Caách maång thaáng Taám, Thêm Têm hùng haái hoaåt àöång vùn nghïå
caách maång, vaâ khi nöí ra cuöåc khaáng chiïën toaân quöëc, Thêm Têm gia nhêåp böå
àöåi, laâm thû kñ toaâ soaån baáo Vïå quöëc quên. Trïn àûúâng haânh quên ài chiïën dõch
Cao - Bùæc - Laång, Thêm Têm ngaä bïånh nùång qua àúâi.
Töëng biïåt haânh(1) laâ möåt baâi thú rêët nöíi tiïëng. Möåt söë baån cuä cuãa
Thêm Têm cho biïët Thêm Têm laâm baâi thú naây àïí tiïîn möåt ngûúâi baån ài chiïën
khu.
***
Àûa ngûúâi, ta khöng àûa qua söng(2),

Sao coá tiïëng soáng úã trong loâng?
Boáng chiïìu khöng thùæm, khöng vaâng voåt,
Sao àêìy hoaâng hön trong mùæt trong?

Àûa ngûúâi, ta chó àûa ngûúâi êëy,
Möåt giaä(3) gia àònh, möåt dûãng dûng...

- Li khaách(4)! Li khaách! Con àûúâng nhoã,
Chñ nhúán chûa vïì baân tay khöng,

Thò khöng bao giúâ noái trúã laåi!
Ba nùm, meå giaâ cuäng àûâng mong.

Ta biïët ngûúâi buöìn chiïìu höm trûúác:
Bêy giúâ muâa haå sen núã nöët,
Möåt chõ, hai chõ, cuâng nhû sen,

Khuyïn nöët em trai doâng lïå soát.
Ta biïët ngûúâi buöìn saáng höm nay:

Giúâi chûa muâa thu, tûúi lùæm thay,
Em nhoã ngêy thú, àöi mùæt biïëc,

Goái troân thûúng tiïëc chiïëc khùn tay...
Ngûúâi ài? ÛÂ nhó, ngûúâi ài thûåc!

Meå thaâ coi nhû chiïëc laá bay,
Chõ thaâ coi nhû laâ haåt buåi,
Em thaâ coi nhû húi rûúåu say.

(Thi nhên Viïåt Nam, Höåi Nghiïn cûáu vaâ Giaãng daåy vùn hoåc Thaânh phöë
Höì Chñ Minh, NXB. Vùn hoåc, taái baãn, 1988)
Chuá thñch
(1) Haânh: möåt thïí thú Trung Quöëc cöí, viïët khaá tûå do, phoáng khoaáng.
Vúái caác nhaâ thú Thêm Têm, Nguyïîn Bñnh, caác baâi haânh thûúâng àûúåc sûã duång
àïí diïîn taã möåt têm traång bi phêîn, bi huâng (vñ duå: Töëng biïåt haânh, Haânh phûúng
nam, Voång nhên haânh).
(2) Khöng àûa qua söng: Thêm Têm gúåi laåi àiïín tñch Kinh Kha, ngûúâi
kiïëm khaách thúâi Chiïën quöëc. Kinh Kha tûå nguyïån ài haânh thñch vua Têìn Thuyã
Hoaâng àïí trûâ khûã möåt tïn baåo chuáa. Nhûäng ngûúâi àûa tiïîn Kinh Kha ngêm cêu
thú: "Gioá àòu hiu söng Dõch laånh lûuâng ghï, Traáng sô möåt ài khöng trúã vïì" vaâ
khaãng khaái vûúåt söng. Nhûng viïåc haânh thñch khöng thaânh, Kinh Kha bõ bùm
naát thêy úã trong cung cuãa Têìn Thuyã Hoaâng.
(3) Giaä: tûâ giaä.
(4) Li khaách: ngûúâi ra ài.

Phên tñch vaâ bònh giaãng
1. Võ trñ cuãa Thêm Têm àöëi vúái thú múái coá caái gò na naá nhû Thöi Hiïåu
àöëi vúái thú Àûúâng. Nïëu choån mûúâi nhaâ thú Àûúâng lúán nhêët, chûa chùæc àaä coá
Thöi Hiïåu, nhûng nïëu choån mûúâi baâi thú Àûúâng hay nhêët khöng thïí khöng coá
Hoaâng Haåc lêu. Vêng, kïí tïn mûúâi nhaâ thú múái lúán nhêët khöng chùæc coá Thêm
Têm, nhûng choån mûúâi baâi thú hay nhêët khoá coá thïí boã qua Töëng biïåt haânh. Thi
phêím laâ sûå thùng hoa àöåt xuêët cuãa ngoâi buát Thêm Têm.
Baâi thú mang trong mònh "chuát bêng khuêng khoá hiïíu cuãa thúâi àaåi"
àuáng nhû caãm nhêån cuãa Hoaâi Thanh. Nhûng baâi thú cuäng coá caái khoá hiïíu riïng
cuãa noá. Chaã thïë maâ, thúâi àaåi thú múái qua ài àaä giaâ nûãa thïë kó röìi, Töëng biïåt
haânh vêîn cûá gêy khoá hiïíu cho thúâi àaåi naây. Cuöåc tranh lûuêån trïn baáo Giaáo duåc
vaâ thúâi àaåi vaâ baáo Vùn nghïå nhûäng nùm 1992 - 1993 chùèng phaãi laâ nhûäng "bêng
khuêng khoá hiïíu" thïë sao! Bùn khoùn haâng àêìu cuãa cuöåc lûuêån chiïën êëy laâ
"Ngûúâi ra ài laâ ai?". Nhûäng ngûúâi dûåa vaâo hoaân caãnh ra àúâi thò khùng khùng
rùçng: àoá laâ ngûúâi chiïën sô caách maång àang "giaä gia àònh" lïn chiïën khu. (Nghô
cuäng laå. Hiïíu thïë laâ hoaân toaân duâng ngoaâi àïí hiïíu trong, àaä àaânh, maâ saáng taåo
thú àêu phaãi trûåc tiïëp thïë! Sûå kiïån ngoaâi àúâi ài vaâo höìn taác giaã àïí trúã thaânh
hònh tûúång coân phaãi qua nhiïìu "böå loåc" lùæm: naâo caãm quan riïng, naâo khuön
mêîu riïng, naâo chêët liïåu riïng nûäa.
Thïë cho nïn trong baâi Ngaây vïì, Chñnh Hûäu viïët vïì nhûäng chiïën sô Trung
àoaân Thuã àö, maâ hònh tûúång thú vêîn cûá laâ nhûäng chinh phu, trûúång phu kiïíu
trung àaåi àoá thöi!). Nhûäng ngûúâi chó cùn cûá vaâo vùn baãn thò nhêët quyïët rùçng àêy
chó laâ möåt trang nam nhi mang chñ lúán. Coá leä hiïíu nhû thïë laâ àuáng mûác. Búãi
trong baâi thú, khöng coá bêët cûá chi tiïët naâo àuã laâm cùn cûá khùèng àõnh àêy laâ
chiïën sô caách maång. Vaã chùng, viïåc ngûúâi ra ài coá phaãi laâ chiïën sô caách maång
hay khöng, khöng mêëy quan troång. Thêåm chñ noá khöng hïì quyïët àõnh maãy may
àïën chêët lûúång nghïå thuêåt cuãa thú ca. Caái quyïët àõnh vêîn laâ tònh ngûúâi trong
tiïîn biïåt chia li àûúåc thïí hiïån úã àêy coá sêu sùæc khöng, chên thaânh khöng, múái
meã khöng. Röìi ngûúâi ta cuäng bùn khoùn vïì "hoaâng hön trong mùæt ai?". Ngûúâi ài
hay keã úã? Ngay caã ba cêu cuöëi cuâng "Meå thaâ coi..., Chõ thaâ coi..., Em thaâ coi..."
laâ thïë naâo? Nhûäng ngûúâi thên laâ chuã thïí hay àöëi tûúång cuãa "thaâ coi"?... Àïën
nay, nöîi "bêng khuêng khoá hiïíu" dûúâng nhû vêîn coân nguyïn àoá.
2. Ngûúâi ra ài laâ ai? Cêu hoãi vêîn rêët cêìn lúâi àaáp. Nhûng khöng phaãi laâ
àùåt anh ta vaâo têìng lúáp, thaânh phêìn xaä höåi naâo, maâ laâ xaác àõnh truáng nöåi dung
thêím mô cuãa hònh tûúång "li khaách". Búãi àiïìu naây dûúâng nhû quyïët àõnh àïën
gioång bi phêîn rêët àùåc sùæc cuãa baâi thú, cuäng nhû caác bñ êín khaác cuãa noá.
Nhû caái tïn cuãa thi phêím, Töëng biïåt haânh viïët vïì möåt cuöåc chia li, tiïîn
biïåt. Àïì taâi khöng múái. Vêåy maâ vêîn cûá àöåc àaáo. Trûúác hïët, coá leä búãi àêy laâ möåt
cuöåc chia tay ngang traái vaâ àêìy uêín khuác. Noá vûâa tiïu biïíu cho thúâi àaåi êëy, vûâa
coá tñnh caách muön thuúã.
Ngûúâi ra ài coá möåt gia caãnh thêåt nùång nïì: meå giaâ, hai chõ lûuöëng tuöíi
muöån chöìng, em coân beá thú. Laâ con trai lúán, anh phaãi úã nhaâ àïí phuång dûúäng
meå, àïí chùm soác chõ, àïí baão ban em thò múái thuêån caãnh, múái laâm troân böín
phêån. Nhûng anh laåi laâ möåt trang nam nhi mang chñ lúán, öm möång lúán, mú möåt
nghiïåp lúán. Thïë laâ anh rúi vaâo tònh thïë giùçng co giûäa böín phêån vaâ khaát voång.
Noái möåt caách khaác laâ sûå giùçng xeá giûäa tònh vaâ chñ. Khaát voång giuåc anh lïn
àûúâng, böín phêån nñu anh úã nhaâ. Nïëu nhû anh chó coá möåt trong hai phêím chêët àoá
thöi, hùèn laâ khöng àau khöí. Àùçng naây chñ thò lúán, maâ tònh laåi nùång. Chùèng phaãi
mêu thuêîn nöåi têm naây coá tñnh caách muön thuúã àöëi vúái möåt trang nam nhi àoá û?
Anh vêîn phaãi ài, khöng thïí khaác. Àïí coá thïí ra ài, anh phaãi tûå laâm rùæn loâng mònh
laåi, phaãi duâng caã yá chñ vaâ lñ trñ àïí dùçn loâng, àïí cûúäng chïë tònh caãm. Anh phaãi
quyïët loâng dûãng dûng, dûát khoaát tûâ giaä tûâ:
Àûa ngûúâi, ta chó àûa ngûúâi êëy,
Möåt giaä gia àònh, möåt dûãng dûng...
Àoá khöng chó laâ chuyïån àoáng vai. Àoá dûúâng nhû coân laâ möåt nöî lûåc cuãa
yá chñ àïí kòm neán tònh caãm nûäa. Búãi chia tay laâ lûuác loâng ngûúâi ta dïî mïìm yïëu
nhêët. Nhûäng ngûúâi thên coá leä chó thêëy veã bïì ngoaâi, hùèn àaä nghô rùçng anh laâ keã
vö tònh, vö têm, baåc beäo. Duy chó coá möåt ngûúâi hiïíu roä buång anh. Ngûúâi êëy laâ
tri kó cuãa anh, vaâ xem ra cuäng laâ möåt trang nam nhi mang chñ lúán. Ngûúâi êëy laâ
taác giaã. Taác giaã seä "bêåt mñ" cuâng ta:
- Ta biïët ngûúâi buöìn chiïìu höm trûúác...
- Ta biïët ngûúâi buöìn saáng höm nay...

Cuöåc chia tay naây khiïën ngûúâi buöìn lùæm. Cho àïën têån lûuác ài, ngûúâi
vêîn buöìn, duâ rùçng ngûúâi cöë tònh che giûä:

Thò ra anh vêîn laâ ngûúâi rêët nùång tònh. Khöng nùång tònh sao coá thïí buöìn
da diïët àïën vêåy!
Àiïìu uêín khuác laâ úã chöî naây àêy! Con ngûúâi anh hiïån ra thaânh möåt sûå
tûúng phaãn giûäa bïì ngoaâi vaâ bïn trong. Ngoaâi, thò dûãng dûng, laånh lûuâng, kiïu
baåc; trong, thò quyïën lûuyïën, ngêåm nguâi, buöìn baä. Ngûúâi thiïëu caãm thöng chó
thêëy bïì ngoaâi, ngûúâi tri kó thò cûá thêëu tûâ gan ruöåt maâ ra.
3. Têët caã nhûäng uêín khuác, traái ngang kia dûúâng nhû àaä hiïån ra ngay tûâ
khöí múã àêìu. Vaâ àêy cuäng laâ khöí thú hay hún caã:
Àûa ngûúâi, ta khöng àûa qua söng,

Sao coá tiïëng soáng úã trong loâng?

Cùåp tûâ xûng hö úã àêy àaä khiïën ngûúâi ta chuá yá. Thêåt khoá thay bùçng möåt
cùåp naâo khaác. "Ta - Ngûúâi" haâm chûáa möåt khêíu khñ. Khêíu khñ gúåi ra daáng àiïåu
ngang taâng, ngaåo nghïî cuãa hai trang nam nhi cuâng mang chñ lúán vaâ nhûäng cao
voång. Khöí thú naây daânh noái riïng möåt nûãa cuöåc tiïîn àûa: hai ngûúâi baån, hai
ngûúâi àaân öng. Coá leä vò thïë maâ noá àûúåc viïët rêët tûúng xûáng. Böën cêu thaânh hai
cùåp, hai cêu hoãi, hai nöîi bêng khuêng, bùn khoùn.
Hai cêu trïn: nöîi loâng ngûúâi tiïîn, hai cêu dûúái: têm sûå ngûúâi ài khöng
böåc löå theo löëi trûåc tiïëp, maâ tònh caãm àûúåc thïí hiïån giaán tiïëp thaânh nhûäng bùn
khoùn, laå lûuâng - ngûúâi trong cuöåc nhû khöng hiïíu àûúåc àiïìu gò àang diïîn ra
trong loâng. Möîi cùåp cêu ûáng vúái möåt ngûúâi, àöëi xûáng vúái nhau, taåo ra caái khöng
gian riïng cuãa tònh bêìu baån. Chó coá hoå laâ hiïíu nhau. Loâng ngûúâi tiïîn àûúåc diïîn
taã bùçng tiïëng soáng (êm thanh), tònh ngûúâi ài àûúåc thïí hiïån bùçng boáng hoaâng
hön (hònh sùæc). Caã hai àïìu sêu kñn, thêåt phuâ húåp vúái khñ chêët nam nhi - nhûäng
ngûúâi ñt phö baây, biïíu löå tònh caãm, maâ thûúâng kiïìm chïë, àeâ neán tònh caãm cuãa
mònh. Caách töí chûác khöí thú thò theo nguyïn tùæc tûúng xûáng, coân caách khùæc hoaå
hònh tûúång thú laåi theo nguyïn tùæc tûúng phaãn. Lúâi thú, hònh aãnh thú, tònh thú
tuön chaãy khaá tûå nhiïn giêëu kñn bïn trong hai cùåp tûúng phaãn lúán. ÊËy laâ sûå
tûúng phaãn giûäa ngûúâi vaâ caãnh, vaâ tûúng phaãn ngay trong con ngûúâi: giûäa bïì
ngoaâi vaâ bïn trong. Caãnh thò bònh thûúâng, dûãng dûng (khöng gian, thúâi gian àïìu
rêët àöîi bònh thûúâng - "khöng àûa qua söng", "Boáng chiïìu khöng thùæm, khöng
vaâng voåt"), khöng hïì coá taác àöång, can thiïåp gò àïën loâng ngûúâi. Vêåy maâ, nöîi
buöìn chia phöi àïìu coá àuã. Thïë múái biïët loâng ngûúâi quyïët àõnh têët caã. Dûång nïn
caãnh "töëng biïåt" naây, dûúâng nhû Thêm Têm muöën choåi laåi vúái ngûúâi xûa. Cöí
nhên quan niïåm caãnh vaâ ngûúâi bao giúâ cuäng thöëng nhêët, cuäng mang chung möåt
têm traång. Coân úã àêy khöng thïë. Caãnh thò vö tònh, coân ngûúâi thò mang möåt coäi
loâng kheáp kñn, cö àún trûúác caãnh. Vaâ viïët "khöng àûa qua söng, Sao coá tiïëng
soáng úã trong loâng?", Thêm Têm coân nhû muöën choåi laåi vúái cuöåc tiïîn Kinh Kha
nhêåp Têìn trïn söng Dõch thuúã xûa nûäa! Vò thïë maâ lúâi thú khöng khoãi coá chuát
gioång ngang taâng! Thûåc ra sûå tûúng phaãn naây khöng khoá thêëy. Sûå tûúng phaãn
ngay trong con ngûúâi khoá nhêån thêëy hún! Maâ xem ra noá tuå caã úã cêu thûá tû - cêu
kïët cuãa khöí:
Khöí thú naây sûã duång êm "ong", "öng" vúái mêåt àöå khaá daây (khöng,
söng, soáng, trong, loâng, boáng, khöng, khöng, trong, trong...). Noá taåo nïn êm
hûúãng cuãa nhûäng cún soáng loâng àêìy xaáo àöång, xao xuyïën. Nhûng ngoaâi viïåc
àoáng goáp cho khöí thú hai êm "ong", "öng" nhû thïë, hai chûä "trong" úã cêu naây
coân coá möåt bñ êín khaác. ÊËy laâ noá thïí hiïån àûúåc sûå tûúng phaãn giûäa bïì ngoaâi vaâ
bïn trong àêìy uêín khuác cuãa ngûúâi ài. Bïì ngoaâi, anh toã ra dûãng dûng, aánh mùæt
laâm ra trong veo, cûá thaãn nhiïn nhû khöng. Nhûng ngûúâi baån tri kó cuãa anh laåi
thêëy roä boáng hoaâng hön úã chñnh aánh mùæt trong êëy. Anh cöë cûúäng chïë tònh caãm,
nhûng tònh caãm vöën tûå nhiïn, noá vêîn cûá dêng lïn, duâ kñn àaáo, duâ che giêëu thïë
naâo röìi cuäng hiïån ra thöi. Vêåy laâ chó coá àöi mùæt tri kó múái coá thïí caãm thöng
àûúåc àaáy sêu cuãa àöi mùæt trong. "Trong mùæt trong" thêåt kiïåm lúâi maâ chêët chûáa
nhiïìu dû ba, coá möåt giaá trõ taåo hònh, taåo chên dung thêåt tinh tïë.
4. Töëng biïåt haânh vöën coân böën cêu nûäa vaâ àêëy múái laâ khöí kïët:
Húi thu àêìu nuái giaá lïn trùng

Cún laånh chiïìu nao àöí boáng thêìm
Buöìn úã lûng trúâi nghe àaä laåi

Tiïëng àúâi xö àöång tiïëng loâng cêm.
Khi tuyïín vaâo Thi nhên Viïåt Nam, Hoaâi Thanh àaä quyïët àõnh cùæt boã
àoaån êëy. Thïë laâ Töëng biïåt haânh àaä kïët laåi úã böën cêu ngheån ngaâo, tûác tûúãi àêìy bi
phêîn naây:
Ngûúâi ài? ÛÂ nhó, ngûúâi ài thûåc!
Meå thaâ coi nhû chiïëc laá bay,

Chõ thaâ coi nhû laâ haåt buåi,
Em thaâ coi nhû húi rûúåu say.

Hònh nhû àêy múái laâ àiïím dûâng cuãa lúâi thú, àêy múái laâ caái kïët maâ baâi
thú cêìn phaãi tòm àïën! Tiïëc rùçng nhiïìu ngûúâi àaä nhoåc cöng àïí chûáng minh
nhûäng ngûúâi thên laâ chuã thïí hay laâ àöëi tûúång cuãa "thaâ coi". Àuáng laâ baâi thú naây
coá möåt hiïån tûúång laâm cho noá caâng àûúåm veã khoá hiïíu: sûå lûu chuyïín gioång
phaát ngön. Coá lûuác laâ lúâi ngûúâi tiïîn. Laåi coá lûuác ngûúâi tiïîn nhêåp thên vaâo ngûúâi
ài àïí cuâng cêët lïn tiïëng noái bïn trong cuãa anh ta. Vaâ khöí thú naây chùèng phaãi laâ
möåt sûå nhêåp thên thïë sao? Chuáng ta àöìng thúâi nghe thêëy caã hai gioång khöng
taách baåch àûúåc: gioång "noái thay" àêìy caãm thöng cuãa keã tiïîn vaâ gioång àöåc thoaåi
àêìy bi phêîn cuãa li khaách. Thûåc ra thò, cho duâ noá àûúåc cêët lïn bùçng sûå hoaâ gioång
cuäng chùèng àïën nöîi khoá hiïíu lùæm. Búãi dêìu sao àoá cuäng laâ chuyïån chuã thïí cuãa
phaát ngön thöi. Vêën àïì laâ gioång àiïåu biïíu àaåt xuác caãm thûåc cuãa phaát ngön êëy.
Khöng chuá yá àuáng mûác àïën gioång àiïåu àùåc thuâ cuãa noá, khoá loâng hiïíu truáng
àûúåc tònh yá thûåc cuãa lúâi thú.
Xeát àún thuêìn ngûä nghôa vaâ cuá phaáp thò ba cêu "thaâ coi" àoá àïìu coá quyïìn
hiïíu theo hai caách: Li khaách coá thïí laâ àöëi tûúång, cuäng coá thïí laâ chuã thïí cuãa "thaâ
coi". Nhûng gioång àiïåu bi phêîn àaä xe chùæp hai laân nghôa êëy vaâo möåt tònh yá, tònh
àiïåu thöëng nhêët. Gioång bi phêîn àïën àêy hiïån ra búãi caách noái àau, noái chua chaát,
noái phêîn. Nghôa laâ caách noái hûúáng vaâo mònh àïí tûå giaây voâ mònh, laâm àau chñnh
mònh. Vêåy coá nïn duy trò caách hiïíu theo löëi loaåi trûâ hoùåc "chuã thïí", hoùåc "àöëi
tûúång" thïë khöng? Thïm nûäa, nhòn tûâ tñnh àa nghôa cuãa ngön tûâ thú vaâ nhêët laâ
tûâ têm sûå àêìy uêín khuác kia cuãa li khaách, ta seä thêëy rùçng yá nghôa cuãa cêu thú
chñnh laâ sûå chöìng chêët cuãa caã hai sùæc thaái êëy.
Chùèng phaãi thïë û? Duâ ngûúâi ài àang khêín cêìu ngûúâi thên "thaâ coi" mònh
nhû chiïëc laá bay, nhû haåt buåi, nhû húi rûúåu say (nhûäng thûá töìn taåi maâ nhû
khöng töìn taåi), hay anh ta àang phaãi dùçn loâng, buöåc loâng hi sinh caái böín phêån
cuãa mònh, caái tònh nhaâ cuãa mònh àïën nöîi phaãi "thaâ coi" nhû thïë, thò duâ úã bïì naâo
cuäng laâ àau àúán, dùçn vùåt, caâo xeá vò nöîi phaãi chaâ àaåp lïn chûä hiïëu, chaâ àaåp lïn
tònh nhaâ maâ thöi! Caã hai àïìu laâ tiïëng noái ngheån ngaâo, àùæng chaát cuãa mùåc caãm
bêët hiïëu, löîi àaåo úã möåt ngûúâi con vöën nùång tònh maâ troát mang chñ lúán àoá! Búãi
sûå chöìng chêët cuãa caã hai sùæc thaái àoá maâ nöîi loâng anh ta nùång nïì gêëp böåi. Coá
phaãi ngêîu nhiïn àêu khi tûâ "chiïëc laá" sang "haåt buåi" àïën "húi rûúåu say" ngêìm
chûáa möåt nghõch àaão: hònh caâng ngaây caâng vö hònh, hû aão, vö nghôa thò tònh
caâng lûuác caâng nùång nïì, àùæng àoát. Nhûäng lúâi noái nhû àaä vúä ra cuâng nûúác mùæt!
Vaâ cêìn thêëy rùçng nïëu khöng phaãi laâ nguúâi nùång loâng hiïëu nghôa sêu sùæc thò
ngûúâi ta khöng thïí coá caái mùåc caãm bêët hiïëu, löîi àaåo êëy, duâ chó laâ maãy may. Têët
caã chó vò troát mang chñ lúán, öm êëp hoaâi baäo lúán maâ anh phaãi àaânh loâng vêåy, cêìm
loâng vêåy trong sûå lûåa choån nghiïåt ngaä giûäa böín phêån vaâ khaát voång, chûá phaãi àêu
anh ta laâ keã coá traái tim sùæt àaá, vö tònh!
Coá thïí noái rùçng mùåc caãm bêët hiïëu, löîi àaåo laâ àónh àiïím cuãa tònh caãm
biïåt li úã àêy. Mùåc caãm naây laâ möåt veã àaåp àêìy uêín khuác cuãa li khaách. Thïë àêëy,
ngûúâi ài àaä coá möåt tri kó. Nhûng xem ra baâi thú chêët chûáa nhûäng uêín khuác traái
ngang naây vêîn rêët cêìn nhûäng tri êm!
Nguöìn:
1. Nguyïîn Àònh Chuá - Trêìn Hûäu Taá (chuã biïn), Vùn hoåc 11 (têåp 1),
NXB. Giaáo duåc, 2001, tr. 147 - 148.
2. Nguyïîn Àùng Maånh (chuã biïn), Phên tñch - bònh giaãng taác phêím vùn
hoåc 11, NXB. Giaáo duåc, 2001, tr. 128 - 134.
SON
Á G
Vúái möåt baâi thú daâi nhû "soáng", viïåc phên tñch sao cho troån veån vaâ hêëp
dêîn laâ möåt àiïìu khoá khùn vö cuâng, vò thïë töi chó xin nïu yá kiïën vïì khöí thú àêìu
cuãa baâi maâ chùæc hùèn baån gaái naâo cuäng thuöåc nùçm loâng
"Dûä döåi vaâ dõu ïm

ÖÌn aâo vaâ lùång leä"
Xuên Quyâng àûa ra nhûäng traång thaái khaác nhau cuãa soáng vaâ cuäng laâ cuãa
tònh yïu. Tònh yïu cuäng nhû cún soáng kia lûuác cuöìn cuöån traâo dêng, lûuác laåi
nheå nhaâng, bònh lùång. Tûåa àaåi dûúng mïnh möng xa xöi, tònh yïu bao la, vö
cuâng vö têån maâ con ngûúâi dêîu boã caã cuöåc àúâi mònhra àïí khaám phaá, tòm hiïíu
cuäng khöng thïí àïën àûúåc "àûúâng chên trúâi". Trong tònh yïu coá bao àiïìu ngúä
ngaâng nhû nhûäng àúåt phong ba xoaáy troân trïn mùåt biïín xanh khöng thïí lûúâng
trûúác àûúåc. Vúái nhûäng traång thaái thay àöíi lûuên phiïn êëy, ngay caã nhûäng ngûúâi
trong cuöåc cuäng khöng thïí lyá giaãi, cho nïn:
"Soáng khöng hiïíu nöíi mònh
Soáng tòm ra têån bïí"

"Tòm ra têån bïí" àïí laâm gò? Trúã vïì vúái ngoån nguöìn yïu thûúng, quêy quêìn
vúái nhûäng àúåt soáng khaác àïí giao hoaâ, gùæn boá chùng? Vêåy laâ caái riïng àaä hoaâ
húåp vúái caái chung, vaâ caái chung àaä bao haâm caã caái riïng röìi.
"Loâng em nhúá àïën anh

Caã trong mú coân thûác"
Xuên Quyânh khöng àûúåc goåi laâ nhaâ thú cuãa tònh yïu, vaâ thú cuãa chõ
khöng thïí goåi laâ thú cuãa nûä sô tònh yïu. Maâ Xuên Quyânh laâ ngûúâi phuå nûä laâm
thú vaâ thú cuãa chõ laâ thú cuãa möåt ngûúâi phuå nûäa (thuêìn hêåu àuáng nghôa). Ngûúâi
phuå nûä Viïåt Nam.. Cho nïn húi thú nheå nhaâng, lúâi thú dõu daâng, yá thú tha thiïët,
chên tònh biïët bao. Nöîi nhú ngûúâi yïu, nhúá ngûúâi chöìng thûúng yïu theo caã vaâo
giêëc mú, nhûng giêëc mú àoá khöng hïì mú höì, xa xöi maâ rêët roä raâng cuå thïí nhû
chñnh tònh caãm maâ chõ daânh cho anh búãi leä "caã trong mú coân thûác"
Töi yïu Xuên Quyânh, yïu nhûäng vêìn thú troân trõa, nheå nhaâng cuãa chõ.
Àïën vúái thú cuãa Quyânh, töi bùæt gùåp möåt sûå àöìng caãm trong suy tû, sûå àöìng àiïåu
trong nhõp àêåp traái tim. Töi nhû thêëy mònh àêu àêy trong nhûäng baâi thú tûå hoaå
cuãa chõ:
"Traán töi nhö ra bûúáng bónh hún, baân tay thö laåi coân vuång nûäa
Vuång túái nöîi khöng chó moá túái àêu laâ àöí vúä
Maâ khi noái chuyïån vúái ai, töi thêëy tay thûâa khöng biïët giêëu vaâo àêu"
töi thêëy caãm xuác mònh nhû àoång lùæng trong tûâng vêìn thú:
"... nïëu töi yïu àûúåc möåt ngûúâi
Töi seä yïu anh ta hún töi nhiïìu lùæm
Töi yïu anh dêîu ngaân lêìn cay àùæng..."

Thú Xuên Quyânh nhû möåt lúâi chuyïån troâ thên mêåt, dõu daâng giûäa chõ vaâ
em gaái, giûäa nhûäng ngûúâi baån gaái vúái nhau, têm sûå vïì tònh yïu, cuöåc söëng, con
caái, bao àiïìu trùn trúã cuãa phuå nûä.
"Nhûäng caái chñnh chuáng ta thûúâng chaã noái
Maâ boån con gaái mònh thûúâng hay noái xêëu nhau
Boån con trai nghe loãm àöi cêu

........................
Hoå khinh chuáng ta vaâ lúâi cûãa miïång

"chuyïån àaân baâ" ...
......................................
Ta yïu ngûúâi con trai khöng phaãi vò mònh
Maâ hoå yïu ta vò hoå yïu chñnh hoå

Àûúåc yïu hai lêìn hoå cao lïn möåt bêåc
Ta khöng àûúåc yïu caãm thêëy thêëp dêìn ài

Vò chñnh ta cuäng chùèng yïu ta
Töi tin laâ maäi maäi vïì sau vêîn seä coá ngûúâi yïu Quyânh, vaâ tòm àïën vúái
Quyânh, khöng chó laâ "boån con gaái mònh" maâ coân "boån con trai" nuäa chûá.
Yen_Vy
Lon
â g anh laâ m bïn
ë thu
Buöíi saáng em xa chi
Cho chiïìu, muâa thu àïën
Àïí loâng anh hoaá bïën
Nghe thuyïìn em ra ài!
(Chïë Lan Viïn)

Lúâi bònh:
"Loâng anh laâm bïën thu"
hay laâ sûå àúåi chúâ tuyïåt àeåp cuãa tònh yïu?
Baâi thú nguä ngön tûá tuyïåt vúái lúâi chûä chên chêët, giaãn dõ, cuâng löëi vñ von
êín duå àêåm tñnh dên gian, giaâu sûác gúåi, thêåt sûå àem àïën cho ngûúâi àoåc möåt êën
tûúång àeåp, khoá quïn vïì tònh yïu, vïì quan hïå têm lyá tònh caãm trong tònh yïu maâ
nhaâ thú thïí hiïån.
Buöíi saáng em xa chi, cêu thú múã àêìu nïu tiïìn àïì, lyá do àïí Cho chiïìu,
muâa thu àïën laâ hïå quaã. Tûâ lyá do kia taåo nïn hïå quaã naây. Hïå quaã naây chñnh laâ sûå
caãm nhêån tûâ möëi quan hïå tònh caãm con ngûúâi maâ nïn, coá tñnh chuã quan chûá
khöng phaãi laâ do khaách quan àûa túái. Buöíi saáng em xa chi, cêu thú hoãi maâ nhû
khöng hoãi, àuáng hún chó laâ sûå caãm thaán thöi - em xa chi. Taác giaã (anh) trong baâi
thú vûâa laâ nhên vêåt trûä tònh, vûâa laâ àöëi tûúång tûå caãm. Cho nïn àêy chó laâ caái cúá
àïí anh tûå böåc löå mònh. Búãi vêåy, múái coá Cho chiïìu, muâa thu àïën.
"Muâa thu" úã trong cêu thú naây, ngûúâi àoåc àûâng vöåi tûúãng àoá laâ muâa thu
thiïn nhiïn, maâ thûåc ra laâ muâa thu loâng ngûúâi. Thay vaâo caái sûå "em xa chi" laâ
caã "muâa thu" êåp àïën, theo àoá laâ möåt caãm giaác buöìn buöìn, cö àún khoá taã. Saáng,
em xa-vùæng thò chiïìu "muâa thu" àïën ngay. Caái khöng gian, thúâi gian cuãa
"chiïìu" khöng coá em chùèng khaác gò caãnh thu, muâa thu. Tûúãng nhû vö lyá nhûng
laåi thêåt húåp lyá vúái têm traång, vúái loâng anh lûuác àoá. Anh chó coân biïët... võn vaâo
muâa thu àïí baây toã maâ thöi. Hònh nhû chó "muâa thu" múái àöìng caãm vúái anh. Cêu
thú thêåt sûå gúåi lïn nhiïìu thuá võ cho ngûúâi àoåc khi àaä caãm nhêån àûúåc hïët yá nghôa
cuãa noá. "Anh" trong baâi thú laâ ngûúâi àa caãm vaâ cuäng rêët nhaåy caãm. Coá em bïn
caånh thò àoá laâ niïìm sung sûúáng haånh phuác naâo bùçng. "Anh" àêu muöën coá sûå...
xa em, vùæng em àïí maâ... cö àún. Caái hay laâ "muâa thu àïën", nhûng thûåc ra àoá laâ
muâa thu cuãa loâng anh chûá khöng phaãi laâ muâa thu cuãa àêët trúâi.
Thïë nïn "loâng anh hoaá bïën", bïën àêy laâ bïën thu - bïën tònh yïu àúåi em.
Thêåt laâ möåt saáng taåo bêët ngúâ cuãa nhaâ thú Chïë Lan Viïn. Loâng anh hoaá bïën thò
ùæt hùèn em phaãi laâ thuyïìn khöng thïí naâo khaác àûúåc. Cêu kïët Nghe thuyïìn em ra
ài thêåt gúåi. Caái hay laâ loâng anh duâ àaä "hoaá bïën" nhûng bïën úã àêy khöng vö tri,
vö giaác. Coá nhû vêåy múái nghe àûúåc thuyïìn em ra ài nhû thïë naâo? Thêåt laâ tinh
diïåu, dêîu löëi vñ von bïën thuyïìn naây thûåc ra khöng laå gò, thêåm chñ rêët thên thuöåc
trong dên gian, nhûng Chïë Lan Viïn àaä àûa hai hònh aãnh rêët thên thuöåc àoá vaâo
baâi thú naây àïí giaãi maä cho sûå xa caách vaâ chúâ àúåi.
Trong thú, hai hònh aãnh êín duå bïën - thuyïìn cuäng àûúåc caác nhaâ thú hay
duâng àïí noái àïën phaåm truâ tònh yïu. Trong ca dao, thûúâng gùåp, kiïíu nhû Thuyïìn
vïì coá nhúá bïën chùng? Bïën thò möåt daå khùng khùng àúåi thuyïìn... Coân trong baâi
thú trïn, thuyïìn (em) ra ài, anh (bïën) lûuön hy voång thuyïìn (em) trúã laåi.
Thuyïìn ra ài thanh thaãn, yïn têm vò coá bïën àúåi laâ anh. Thêåt laâ möåt sûå àúåi chúâ
tuyïåt àeåp. Loâng anh laâm bïën thu laâ baâi thú àöåc àaáo vïì tònh yïu.
Minh Quang
Ngú ngên
í trûúcá “Buöí i àêu
ì ... ngú ngêín” cuaã
Nguyïn î Nhên Phong
Töi coá möåt ngûúâi baån thú, anh rêët mï Xuên Diïåu. Coá lêìn anh böåc baåch:
Mònh thñch neát thú vaâ caái höìn cuãa thú Xuên Diïåu , vaâ moåi baâi àïìu coá
möåt neát hay riïng cho nïn baão rùçng thñch nhêët baâi thú naâo thò thêåt khoá noái ...
Cuäng coá àöi lûuác thò thñch caái tònh nhû hû nhû aão ...
"... Keã àa tònh khöng cêìn àuã thõt da

Khi chïët röìi thò ta seä yïu ma"
Vaâ cuäng coá khi thñch caái lûu lûuyïën àûúåm buöìn
" Anh biïët yïu em àaä muöån maâng
Nhûng laâm sao cûúäng àûúåc tònh thûúng

Ngêåm nguâi tùång traái tim lûu laåc
Anh chó xin vïì möåt chuát hûúng..."
Vaâ trong möîi baâi thú cuãa anh, töi laåi thêëy àêu àoá möåt Xuên Diïåu rêët tònh
tûá thiïët tha, töi muöën giúái thiïåu vúái caác baån möåt saáng taác múái cuãa anh, möåt saáng
taác maâ töi cho rùçng, caái chêët Xuên Diïåu thêëm traân nhûng laåi rêët hiïån àaåi:
BUÖÍI ÀÊÌU ... NGÚ NGÊÍN

Anh nhúá vïì em buöíi ban àêìu
Cuâng nhau ta chat noái àêu àêu
Nhûng röìi chúåt hiïíu... rùçng anh muöën

Möåt chuát tònh riïng chùèng bêån sêìu
Anh rùçng... anh muöën anh thûúng nhúá
Möåt möëi tònh riïng nïn vêín vú

Vaâ thïë mònh anh khöng noái nûäa
Anh àaä vò em vûúng ngêín ngú
Anh mú vïì em núi phöë thõ
Chûa lêìn gùåp gúä noái nùng chi

Nhûng loâng nhû hùèn mònh àêu àêëy
Chùæc thïí loâng anh quaá dõ kò
Anh biïët em anh xa caách lùæm

Nhûng tònh àêu nùång chûä xa xöi
Chó cêìn anh gûãi loâng theo gioá

Nhùæn nhuã giuâm anh nöîi àún cöi
(Thaânh phöë 14/11/01 )
Ngay tûâ caái nhan àïì cuãa baâi thú àaä gúåi cho töi nhúá àïën baâi "Thú Duyïn"
cuãa Xuên Diïåu röìi:
"Buöíi êëy loâng ta nghe yá baån"

"Tröng thêëy chiïìu höm ngú ngêín vêåy"
Vaâ caái "ngú ngêín" êëy hêìu nhû laâ caãm xuác chuã àaåo cho toaân böå baâi thú.
Tûâng cêu tûâng chûä trong baâi àïìu nhuêìn võ cuãa 2 tûâ "ngú ngêín", noá man maác, xö
àêíy, hû hû aão aão "nhúá:, "àêu àêu", "chúåt", "chuát tònh riïng", "thûúng nhúá", "vêín
vú", "vûúng ngêín ngú", "mú", "dõ kò", gûãi loâng theo gioá". Chi tiïët êëy cho thêëy
sûå mú höì trong caãm xuác, trong tònh yïu cuãa anh. Àêy laâ möåt baâi thú tònh, roä
raâng laâ thïë, trong thú coá "anh", coá "em", coá kó niïåm, coá tònh caãm, thïë nhûng noá
chûa hùèn laâ tònh yïu, maâ chó laâ möåt caãm xuác maâ thöi. Caãm xuác tònh yïu tröîi dêåy
khi con ngûúâi tröëng traãi cö àún, vaâ àoá cuäng chñnh laâ nguyïn nhên dêîn àïën "buöíi
ban àêìu" giûäa "anh" vaâ "em":
Anh nhúá vïì em buöíi ban àêìu
Cuâng nhau ta chat noái àêu àêu

Nhûng röìi chúåt hiïíu... rùçng anh muöën
Möåt chuát tònh riïng chùèng bêån sêìu
Ngay tûâ àêìu, töi àaä thöng baáo cho caác baån rùçng baâi thú mang möåt veã hiïån
àaåi múái. Veã hiïån àaåi êëy àûúåc bùæt gùåp ngay tûâ "buöíi ban àêìu" gùåp gúä: chat, möåt
mode rêët fashion hiïån nay cuãa caác baån treã. Vúái caác baån, nhûäng ngûúâi àang xem
baâi viïët cuãa töi àêy, chùæc hùèn khöng dûúái 1 lêìn àaä lang thang trïn maång tòm
ngûúâi àïí phiïëm chuyïån vu vú? Töi cuäng thïë, vaâ dûúâng nhû möîi lêìn chat, mònh
laåi mang möåt caãm giaác khaác nhau phaãi khöng? Töi nhúá coá möåt lêìn, höm êëy, töi
buöìn, buöìn lùæm, ngöìi vaâo baân maáy, lang tahûng net khöng cuã àñch, vêåy maâ
cuäng tòm àûúåc 1 ngûúâi ...., ngûúâi êëy rêët chõu khoá nghe töi kïí lïí, than thúã, nheå
nhaâng khuyïn nhuã töi. Baån biïët khöng, lûuác êëy töi nheå nhoäm lùæm, vaâ röìi möåt
caãm giaác xao xuyïën, vûâa haâm ún, vûâa lûu lûuyïën con ngûúâi xa laå vaâ xa xöi êëy.
Töi biïët chûá, caái xao xuyïën nheå nhaâng êëy chó laâ möåt cún gioá thoaãng maâ htöi, thïë
maâ noá àeo nùång töi caã möåt thúâi gian daâi, vaâ khi nhúá laåi vêîn coân dû êm chuát tiïëc
nuöëi vu vú. Töi khöng biïët anh baån cuãa töi coá gùåp trûúâng húåp êëy khöng, maâ sao
lúâi thú cuãa anh sao nheå thoaãng vaâ thûúng thûúng laå:
Anh rùçng...anh muöën anh thûúng nhúá
Möåt möëi tònh riïng nïn vêín vú
Vaâ thïë mònh anh khöng noái nûäa

Anh àaä vò em vûúng ngêín ngú
Anh mú vïì em núi phöë thõ

Chûa lêìn gùåp gúä noái nùng chi
Nhûng loâng nhû hùèn mònh àêu àêëy

Chùæc thïí loâng anh quaá dõ kò
Coá àöi khi, yá thûác tröîi dêåy àaánh thûác loâng àïí choa nh nêåhn ra rùçng "anh
biïët em anh xa caách lùæm", thïë nhûng tònh caãm laåi coá möåt nöåi lûåc riïng àêíy lûuâi
sûå saáng suöët cuãa nhêån thûác, dòm vêåt viïåc vaâo tònh caãm möng lung:
Nhûng tònh àêu nùång chûä xa xöi
Chó cêìn anh gûãi loâng theo gioá

Nhùæn nhuã giuâm anh nöîi àún cöi
nhû möåt sûå biïån hö cho chñnh con tim cuãa mònh.
Nïëu nhû nhûäng sùæc maâu xön xao trong "Haå Tñm" chñnh laâ nguöìn khúi gúåi
caãm hûáng cho töi viïët nïn nhûäng lúâi bònh lûuêån thò vúái "buöíi àêìu ngú ngêín",
chñnh caái nhan àïì rêët thú vaâ cêu "gûãi loâng theo gioá" laåi chñnh laâ àöång lûåc thöi
thuác töi àûa baâi viïët naây ra vúái caác baån.
"Gûãi loâng theo gioá" rêët gêìn vúái cêu "gûãi hûúng cho gioá" cuãa Xuên Diïåu.
Thïë nhûng hûúng thò nheå, gioá thò cao, quyïån hûúng vaâo gioá àïí raãi ài trùm núi laâ
möåt hònh aãnh àeåp, nhûng laåi laâ möåt neát àeåp thiïn vïì cöí àiïín quan. Coân vúái anh,
anh gûãi caã loâng mònh theo gioá, hai hònh aãnh vêåt chêët cuå thïí "gioá" vaâ "loâng" maâ
laåi gúåi nïn möåt yá niïåm trûâu tûúång, siïu hònh. Laâm sao maâ coá thïí "gûãi loâng cho
gioá" àûúåc chûá? Coá àûúåc khöng? Àûúåc! Chùèng phaãi Trõnh Cöng Sún àaä nhùæn
nhuã " Söëng trïn àúâi möîi ngûúâi àïìu cêìn coá möåt têëm loâng, àïí laâm gò em biïët
khöng? Àïí gioá cuöën ài". Vaâ bêy giúâ anh àaä àïí "gioá cuöën ài" loâng mònh.
Yen_Vy
Mötå lêìn àocå thú cuaã ngûúiâ b an

å vaâ caã m xuá c
(thên tùång anh Nguyïîn Nhên Phong cuâng baâi thú Haå Tñm cuãa anh)
Baâi thú àoá laâ "Haå Tñm" cuãa Nguyïîn Nhên Phong àùng trïn muåc Sûu Têìm
- Saáng Taác. Töi maån pheáp khöng ghi laåi toaân baâi thú nhûng chuáng ta seä theo doäi
qua tûâng àoaån trñch dêîn caác doâng caãm xuác cuãa anh.
Cêu àïì tûâ cuãa baâi thú laâ "tùång em gaái thuã àö". Vêåy laâ anh àaä coá möåt
nhên vêåt trûä tònh sùén coá cho riïng mònh àïí àõnh hûúáng caãm xuác. Nhûng phaãi
chùng àoá khöng phaãi laâ möåt nhên vêåt cuå thïí maâ chó laâ möåt thuã phaáp nghïå thuêåt
gúåi caãm hûáng, gúåi tònh caãm thûúâng thêëy trong thi ca?
Tûâ cêu àïì tûâ cuãa baâi thú ta xaác àõnh àûúåc ngay caái khöng gian maâ anh
muöën gúåi
"Coá phaãi em laâ cö gaái Bùæc
Nhùåt caánh hoa mai eáp nùæng vaâng

Vö tònh nhùåt lêëy muâa hoa trùæng
Bùæt phaãi nïn thú tñm muöån maâng"

Khöí thú ngêåp traân nhûäng sùæc maâu cuãa muâa xuên. Nïëu nhû maâu vaâng
nùæng rûåc rúä cuãa nhaânh mai laâ biïíu tûúång cuãa muâa xuên núi phûúng nam êëm aáp,
maâu trùæng muöët tinh khöi cuãa hoa ban laâ tñn hiïåu cuãa muâa xuên vïì trïn miïìn
cao Têy Bùæc thò maâu tim tñm lûung linh, möåc maåc cuãa caác böng hoa lûuåc bònh
tröi mún man laåi laâ sùæc xuên àùåc trûng cuãa xûá Huïë thú möång:
"Moåc giûäa doâng söng xanh
Möåt böng hoa tñm biïëc"

(Muâa xuên nho nhoã _ Thanh Haãi)
Nhû vêåy, muâa xuên êëy àêu chó dûâng laåi úã miïìn Bùæc, maâ traãi suöët chiïìu
daâi cuãa àêët nûúác. Àêu àêu cuäng ngêåp traân aánh xuên vaâ sùæc xuên.
Nhên Phong khöng hïì noái àïën caái àeåp cuãa muâa xuên, caái sûác söëng
maänh liïåt cuãa muâa xuên; thïë nhûng ta vêîn caãm nhêån àûúåc àiïìu àoá qua nhûäng
sùæc maâu àiïím uyïët trong thú anh vaâ qua hònh aãnh con ngûúâi vúái nhûäng haânh
àöång gúåi caãm:
Thiïëu nûä lûuön laâ hònh aãnh tûúi tùæn, àeåp àeä maâ ngûúâi ta thûúâng
duâng àïí vñ vúái muâa xuên. Cuâng vúái nhûäng thaái àöå, haânh àöång nheå nhaâng, nuäng
nõu, duyïn daáng cuãa "cö gaái bùæc" : "nhùåt caánh hoa", "eáp nùæng", "bùæt phaãi", möåt
muâa xuên trong treão, thú möång dêìn traãi ra.
Thïë röìi theo quy lûuêåt muön àúâi cuãa thiïn nhiïn trúâi àêët, xuên qua
haå àïën thu taân àöng sang, nheå nhaâng maâ choáng vaánh khiïën con ngûúâi khöng
khoãi ngú ngêín, tiïëc nuöëi:
"Haå àaä qua röìi chûa trúã laåi"
vaâ
"Haå ài nhanh quaá anh chûa thêëy"

Caái ngú ngêín, luyïën tiïëc veã àeåp naây chñnh laâ xuêët phaát tûâ loâng yïu tha
thiïët caái àeåp. Búãi khöng yïu caái àeåp thiïët tha laâm sao coá caái caãm xuác lûuyïën
tiïëc, súå mêët ài caái àeåp. Giöëng nhû Xuên Diïåu, nöìng naân mï say vúái thiïn nhiïn,
lo súå thúâi gian tröi qua cuöën mêët nhûäng töìn hûäu cuãa hiïån taåi:
"Mau vúái chûá vöåi vaâng lïn vúái chûá"

Thïë nhûng, nïëu Xuên Diïåu thuác giuåc vöåi vaä moåi ngûúâi cuâng cuöëng quyát,
höëi haã thò Nhên Phong laåi lùång leä, thiïët tha:
"Anh úã núi àêy vêîn àúåi chúâ
Chúâ maâu sùæc tñm dïåt nïìn thú

Àem caã mú hoa cuâng yá nhõ
Gûãi cuâng thûúng nhúá àïën trùng tú"

Baâi thú àûúåc laâm theo thïí lûuåc baát cho nïn noá mang êm hûúãng
tha thiïët, da diïët cuãa dên ca, cho nïn noá coá sûác truyïìn thuå röång lúán möåt têm tònh
rêët àöîi man maác, trêìm lùæng.
Yen_Vy
Cö Têë m àaä v ao
â cung vua cuã a Nguyïîn Hûu
ä
Q uyá
Cö Têëm àaä vaâo cung Vua

Lïìu gianh meå úã nùæng mûa möåt mònh
Thên coân nùång nghiïåp ùn xin
Miïëng cúm nguöåi, mêëy àöìng trinh beä baâng
Àúâi úi, chiïëc bõ àa mang
Thõ coân àoång laåi chuát hûúng hay laâ?

Miïëng trêìu caánh phûúång giêëc mú
Cuäng bay theo nhûäng tiïëng gaâ tan canh!

Àûúâng moân coân boáng thõ xanh
Chùèng coân cö Têëm lïìu gianh àúä àêìn...

Nghô chi meå ngoá trùng vaâng
(Trùng trong àúâi meå chûa rùçm möåt àïm)

Daå ngheâo mang nghôa taái sinh
Àúâi núå meå, meå ùn xin giûäa àúâi!
Bõ haânh khêët vêîn chûa rúâi
Ai vïì vúái meå leã loi xïë chiïìu
Goác laâng möåt maái raå xiïu
Lêìu son coá thêëu phêån ngheâo meå ta?
Gêåy tre theo bûúác tuöíi giaâ
Khi vaâo löëi chúå, khi qua sên chuâa

Lïìu gianh meå úã nùæng mûa möåt mònh...
(Nguyïîn Hûäu Quyá)

Trûúác hïët, cên nhùæc laåi thúâi àiïím ra àúâi cuãa baâi thú. Thaáng 9/1989, thúâi
kyâ coá àuáng laâ coá chuyïån:
Lïìu gianh meå úã nùæng mûa möåt mònh...
Chûa vöåi ài sêu vaâo nöåi dung, maâ haäy lûu yá àïën vêìn trùæc úã chûä thûá hai
cuãa cêu saáu trong thú lûuåc baát úã àêy! Nïëu theo àuáng luêåt thò têët caã chûä thûá hai
cuãa möîi cêu thú àïìu phaãi laâ thanh bùçng, trûâ trûúâng húåp tiïíu àöëi úã cêu saáu vaâ àöíi
vêìn úã cêu taám. Vñ duå:
- Khi cheán rûúåu, khi cuöåc cúâ...
- Chên löåi dûúái buân, tay cêëy maå non
Nïëu khöng phaãi thïë maâ vêîn phaãi phaá luêåt nhû thïë, chûáng toã caái tònh úã
trong cêu thú coá gò trùæc êín, ngang traái. Taác giaã khöng thiïëu gò tûâ ngûä vaâ kyä thuêåt
àïí àùåt möåt vêìn bùçng theo àuáng luêåt vaâo cêu thú. Viïåc àùåt möåt vêìn trùæc nhû thïë
vaâo àêy roä raâng laâ coá chuã yá. Àoåc àïën cêu sau ta seä thêëy roä caái chuã yá àoá vaâ caãm
thêëy caái thûåc tïë úã àêy quaã laâ àaáng traách: Cö Têëm àûúåc trúã laåi cung Vua röìi thò
àúâi meå laåi "nùång nghiïåp ùn xin" nhû möåt àõnh mïånh!
Nhûng dêîu cho thûåc tïë coá beä baâng nhû vêåy, meå ngheâo cuãa chuáng ta vêîn
khöng hïì oaán traách gò cö Têëm nûãa lúâi. Traái laåi, nhûäng kyã niïåm ïm àeåp vaâ trong
saáng vïì cö Têëm vêîn coân theo meå vaâo caã giêëc mú, ra ngoaâi àúâi thûåc. Àoá laâ
miïëng trêìu caánh phûúång chó coá tay cö Têëm múái tïm nöíi. Àoá laâ boáng thõ xanh
trïn con àûúâng moân meå thûúâng qua laåi. Quaã thõ lêîn ngûúâi trong quaã thõ dêîu
khöng coân, nhûng boáng thõ vêîn coân xanh nhû thïí an uãi meå. Khöng coân quaã thõ
àïí maâ ngùæm, maâ ngûãi nûäa, meå laåi ngoá lïn vêìng trùng àïm rùçm. Tûâ vêìng trùng,
meå laåi liïn tûúãng àïën thûåc tïë:
Trùng trong àúâi meå chûa rùçm möåt àïm!
Vêng, dêîu phêån ngheâo, haånh phuác chûa bao giúâ àûúåc viïn maän, nhûng
trong têm tû meå, vêìng trùng vêîn mang hònh boáng quaã thõ chñn vaâng, vêîn laâ sûå
cao thûúång trong saáng. Viïåc meå phaãi ài ùn xin chó vò "àúâi núå meå- meå ùn xin
giûäa àúâi". Àïën àêy ta coá caãm nghô, baâi thú giöëng nhû àoaån toám tùæt cuãa "Hêåu
Têëm Caám". Cuöåc àúâi naây phaãi mùæc núå baâ meå ngheâo àaä nuöi cö Têëm, vò cö Têëm
laâ hiïån thên cuãa chñnh nghôa àïí chöëng laåi phi nghôa. Meå nuöi cö Têëm laâ goáp
phêìn baão vïå chñnh nghôa àïí cho cuöåc àúâi naây khöng coân nhûäng muå dò gheã àöåc
aác nûäa. Muå dò gheã àöåc aác bõ trûâng trõ, sau bao cay àùæng dêåp vuâi, cö Têëm laåi
àûúåc trúã vïì laâm hoaâng hêåu. Laâm hoaâng hêåu röìi cö QUÏN MEÅ NGHEÂO
CHÙNG? ÚÃ àêy chûa hùèn nhû vêåy, búãi ta khöng hïì nghe möåt lúâi oaán traách naâo
úã meå, vaâ taác giaã cuäng khöng hïì cöë yá quy löîi cho cö Têëm. Coá thïí vò cung vua-
chöën lêìu son xa xöi quaá, maâ meå thò vêîn baám lêëy xoám ngheâo, maái raå, löëi chúå, sên
chuâa, khi maâ thöng tin coân laåc hêåu, cö Têëm laâm sao thêëu hiïíu hïët tònh caãm àoá?
Coá thïí vò khi trúã laåi cung vua, phaãi laâm "nöåi tûúáng" cho vua, cai quaãn caã "tam
cung lûuåc viïån" chòm ngêåp giûäa lo toan vaâ cöng viïåc, dêîu coá nhúá àïën meå ngheâo
thêåt, cö cuäng chûa giuáp àûúåc gò?
Baâi thú chó coá 22 cêu, trong àoá, hai cêu cuöëi laåi lùåp laåi hai cêu àêìu, vaâ lùåp
laåi àêìu àïì. Nhûng caái hay, caái taâi cuãa baâi thú, theo töi laâ úã chöî àoá. Àêìu àïì, cuäng
do baâi thú àïì ra, yá muöën noái coá thïí coi àêy laâ "Hêåu Têëm Caám" cuäng àûúåc. Hai
cêu àêìu thò vaâo thùèng àïì vaâ triïín khai möåt maåch, khiïën cho cö Têëm nïëu àûúåc
Buåt cho hoaá thên trúã laåi vaâo boáng thõ xanh cuäng phaãi tûå traách mònh sao laåi thiïëu
soát vúái meå nhû thïë! Àïën hai cêu cuöëi, ta cuäng khöng thêëy coá yá gò traách moác, maâ
chó nhùæc nhúã möåt caách nheå nhaâng, tïë nhõ.
Baâi thú dïî nhúá, tûá thú dïî hiïíu, yá úã trong lúâi thïë naâo, yá úã ngoaâi lúâi thïë êëy,
chùèng coá gò cêìu kyâ bñ êín. Laâm àûúåc thú nhû thïë khöng dïî. Bñ quyïët thaânh cöng
úã àêy laâ tònh caãm cuãa taác giaã àöëi vúái nhûäng baâ meå ngheâo àaä nuöi cö Têëm trong
àoái ngheâo, àïën khi cö Têëm àûúåc trúã laåi cung vua, vêîn giûä àuáng phûúng chêm
xûã thïë "thi ên vêåt niïåm, thuå ên vêåt vong" (laâm ún khöng kïí, chõu ún khöng
quïn) cuãa vùn hoaá phûúng Àöng.
Vaâo thúâi àiïím àoá (9/1989), àoåc baâi thú, ta nghô thïë naâo meå ngheâo cuäng
seä àûúåc cö Têëm àïìn ún àaáp nghôa. Vaâo thúâi àiïím hiïån nay, àoåc laåi baâi thú, múái
biïët cêu chuyïån "Hêåu Têëm Caám" noái trïn thêåt laâ coá hêåu!
lúâi bònh cuãa Vûúng Thûâa Ên
Àöi caã m nh ên
å vïì baâ i thú “Nùnæ g múá i” cuaã Lûu
Tron å g Lû
Möîi lêìn nùæng múái hùæt bïn song
Xao xaác gaâ trûa gaáy naäo nuâng
Loâng rûúåi buöìn theo dô vaäng
Chêåp chúân söëng laåi nhûäng ngaây khöng
Töi nhúá Me töi thuúã thiïëu thúâi

Lûuác ngûúâi coân söëng töi lïn mûúâi
Möîi lêìn nùæng múái reo ngoaâi nöåi

AÁo àoã ngûúâi àûa trûúác giêåu phúi
Hònh daáng me töi chûãa xoaá múâ

Haäy coân mûúâng tûúång lûuác vaâo ra
Neát cûúâi àen nhaánh sau tay aáo

Trûúác aánh trûa heâ, trûúác giêåu phúi
Lûu Troång Lûu laâ ai? Thú anh nhû thïë naâo? Anh laâ 1 nhaâ thú tiïn phong
cuãa phong traâo Thú MúáI, tñch cûåc àoáng goáp vaâo sûå toaân thùæng cuãa phong traâo
àöëI vúáI thú cuä. Caát cûá caã 1 goác vûúân “thú MúáI” lung linh, röån raä bao sùæc maâu,
bao hûúng thúm, nhûäng böng hoa thú cuãa Lûu Troång Lûu lûuön man maác, nheå
nhaâng 1 thûá hûúng Tònh_Sêìu_ÀúâI thoang thoaãng, chúi vúi.
Gioång thú, vaâ höìn thú cuãa anh rêët àa daång. Nïëu nhû ta àaä bùæt gùåp 1 Lûu
Troång Lû sêìu àau, naäo nïì trong “Thuá àau thûúng”, àaä ngúä ngaâng trûúác 1 Lûu
Troång Lû hoaân toaân laå lêîm vúáI “Tiïëng Thu” höìn nhiïn, thú möång, giaâu nhaåc
àiïåu, thò bêy giúâ 1 chaâng Lû hïët sûác höìn hêåu, trong saáng, àang maäi hoaâi voång 1
kyá ûác xa xöi, 1 chaâng Lû khöng coân veã laäng tûã, sêìu àúâI, 1 chaâng Lû trong
“Nùæng MúáI”.
Khöí thú àêìu tiïn, taác giaã giúái thiïåu vïì hoaân caãnh xung quanh
mònh. Maâ caãnh vêåt bao giúâ cuäng laâ taác nhên àêìu tiïn gêy ra nhûäng caãm xuác
trong con ngûúâI, caãnh thïí hiïån höìn ngûúâI:
Möîi lêìn nùæng múái hùæt bïn song
Xao xaác gaâ trûa gaáy naäo nuâng
Loâng rûúåi buöìn theo thúâi dô vaäng

Chêåp chúân söëng laåi nhûäng ngaây khöng
Caãnh thêåt buöìn, thêåt àòu hiu, cö quaånh. Nhûäng chuã thïí, nhûäng êm
thanh phaát ra tûâ bûác tranh laâng quï naây àûúåm buöìn. “Nùæng” tuy “múáI” nhûng
laåI “hùæt bïn söng”, yïëu úát, cö quaånh, tiïëng gaâ trûa vöën àaä leã loi, naäo nïì nay laå
“xao xaác”, buöìn nöëI tiïëp buöìn. Caãnh coá maâu sùæc, coá êm thanh, coá hoaåt àöång,
nhûng khöng hïì coá chuát sinh khñ, vaån vêåt nhû im lòm, tônh laåi. Tiïëng gaâ trûa
khöng hïì àaánh àöång àûúåc caái khung caãnh hoang vùæng, xú xaác cuãa buöíI trûa heâ,
ngûúåc laåI, coân tö àêåm nöîI quaånh queä, sêìu thûúng cuãa caãnh vêåt. Thuã phaáp nghïå
thuêåt “lêëy àöång taã tônh” naây khöng phaãI laâ 1 saáng taåo múáI cuãa LTL, ta àaä bùæt
gùåp caái tiïëng àöång laåc loäng naây trong “Thu Võnh” cuãa Nguyïîn Khuyïën:
"möåt tiïëng trïn khöng ngöîng nûúác naâo "
Hùèn bêìu trúâI úã “Thu Võnh” phaãI cao vaâ trong, yïn tônh lùæm múáI coá thïí tûâ
dûúáI mùåt àêët voåI nghe àûúåc 1 êm thanh duy nhêët, cö àöåc phaát ra tûâ têån thùèm cao
xanh! ÚÃ àêy cuäng thïë, khögn khñ cuãa buöíI trûa heâ hùèn phaãI im ùæng thïë naâo múáI
nghe àûúåc 1 tiïëng gaâ trûa xao xaác, vaâ têm höìn ngûúâI nhû thïë naâo múáI coá thïí
nhên ra tiïëng gaáy êëy “naäo nïì” biïët bao.
Nguyïîn Du àaä tûâng thöët lïn: “ngûúâI buöìn caãnh coá vui àêu bao
giúâ”; maâ caãnh úã àêy buöìn thï thiïët àïën thïë, phaãI chùng búãI loâng ngûúâI cuäng
àang day dûát 1 nöîI sêìu miïn man?
Loâng rûúåI buöìn theo thúâI dô vaäng

Chêåp chúân söëng laåI nhûäng ngaây khöng
Trûúác sûå thï lûúng, tiïu àiïìu cuãa caãnh trñ, dô vaäng nhaåt nhoaâ êåp vaâo loâng
ngûúâI, vaâ röìI 1 chiïëc cêìu hoaâi niïåm àûúåc bùæc ra nöëI liïìn hiïån taåI vaâ quaá khûá,
àûa nhaâ thú ngûúåc doâng thúâI gian trúã vïì bïn kia búâ kyá ûác.
Kyá ûác cuãa 1 àúâI thûúâI thûúâng gùæn liïìn vúáI 1 khoãang trúâI thú cuãa
thuúã thiïëu thúò , búãI leä, thúâI thú êëu lûuön laâ 1 àiïím thúâI gian àeåp àeä maâ ngûúâI
ta thûúng hoaâi voång khi àaä mïåt moãI vúáI bao lo toan, bon chen cuãa cuöåc àúâi.
Chêåp chúân bûúác vaâo kyá ûác, kyá ûác chêåp chúân trúã vïì vúáI thúâi thú, 1 thúâi thú bïn
caånh ngûúâI yïu dêëu nhêët cuãa caã àúâI ngûúâi:
Töi nhúá Me töi thuúã thiïëu thúâi
Lûuác Ngûúâi coân söëng töi lïn mûúâi
NgûúâI Meå lûuön laâ hònh aãnh trûä tònh, thûúng mïën cuãa thi ca ngaân àúâI, noái
àïën Meå, ngûúâI ta thûúâng duâng nhûäng hònh aãnh ngoåt ngaâo thên yïu, dõu daâng
daânh cho meå, vaâ ngûúâI ta cuäng vêîn thûúng lêëy meå àïí chó nhûäng hònh aãnh, sûå vêåt
vô àaåI, àùçm thùæm.
ÚÃ àêy, LTL khöng duâng nhûäng lúâI ca saáo röîng, nhûäng tûâ ngúåI àêìy hònh
thûác, maâ noái àïën meå, öng trên troång, thûúng kñnh: “NgûúâI”. Gùæn liïìn vúáI meå,
khöng phaãI laâ hònh aãnh “con coâ lùån löåI búâ söng, gaánh gaåo nuöi chöìng tiïëng
khoác nó non” maâ laâ nhûäng viïåc laâm thûúâng ngaây cuãa ngûúâI: phúi aáo trûúác giêåu,
khoeá miïång cûúâI àen nhaánh “nhû muâa thu toaã nùæng”.
Àoåc àoaån thú, ta hònh dung ra hònh aãnh 1 àûáa beá toác àïí choãm chaáy kheát
nùæng, àang rñu rñt chên saáo theo lûng meå ra ngoaâi nöåI, ngöìI nhòn meå laâm viïåc,
vûâa tröng meå, vûâa toâ chuyïån voi meå, nhûägn cêu chuyïån beá thú ngöå nghônh àöi
lûuác laâm meå phaãI bêåt cûúâI, trong àöång taác vúáI tay phúi aáo, tay meå àaä che khuêët
ài möåt phêìn neát cûúâI àen nhaánh duyïn daáng, thïë nhûng nùæng Quaãng Bònh àaä
chiïëu soi, laâm raång rúä, lêëp laánh caã nuå cûúâI, khiïën cho gêìn 20 nùm sau, nuå cûúâI
cuãa meå vêîn anh linh trong têm trñ nhaâ thú, vêîn êín hiïån trïn taãhm chûä cuãa baâi
thú “Nùæng múáI”. Bao nùm qua, hònh anh meå, khung caãnh buöíI trûa heã thuúã êëy
vêîn khöng múâ trong têm tûúãng nhaâ thú, Àiïìu àoá cho thêëy loâng yïu thûúng meå
daåt daâo, khön xiïët cuãa nhaâ thú. Meå thò ai laåI chaã yïu, chaã nhúá, nhûng nhúá àïën
tûâng cûã chó cuãa meå trong nhûäng cöng viïåc khöng tïn hùçng ngaây, múáI thêëy àûúåc
tònh caãm cuãa nhaâ thú gùæn boá vúáI meå àïën mûác naâo.
Ngay tûâ àêìu baâi thú, taác giaã àaä àùåt buát àïì tûâ: " Tùång hûúng höìn thêìy me",
nghôa laâ baâi thú naây nhaâ thú àaä têån huyïët têån loâng kñnh dêng cho bêåc sinh thaânh,
nghôa laâ tònh caãm trong thú nöìng lùæng vaâ tha thiïët lùæm. Tònh caãm cuãa 1 ngûúâi
con àöëi vúái cha meå, nïëu chên thêåt, thûúâng phaãi theo 1 mötñp chung: àoá laâ biïët
ún vaâ toã loâng biïët ún. Con ngûúâi ai cuäng coá nhûäng tònh caãm êëy, khaác chùng laâ úã
caách biïíu hiïån cuãa tûâng ngûúâi. Cûá möîi lêìn àoåc baâi thú naây, töi laåi raåt raâo dêng 1
niïìm caãm xuác khoá taã, thûúng quaá nhûäng ngûúâi meå taão têìn, trên troång quaá têëm
loâng cuãa nhûäng àûáa con biïët nghô vïì meå. Vaâ möîi lêìn nhû thïë, trong töi laåi bûâng
lïn 1 tia "nùæng múái" roåi saáng caã têm höìn.
Vïì àùåc àiïí m nghïå thuêå t àùng à öië trong thú

Kiïu ì
Xûa nay caác thïë hïå àöåc giaã Viïåt Nam yïu thñch truyïån Kiïìu vaâ dûúâng
nhû ai cuäng thêëy möåt àiïìu laâ thú Kiïìu, thú lûuåc baát truyïån Kiïìu khaác biïåt hùèn
vúái thú lûuåc baát ca dao dên ca, laåi caâng khaác biïåt vúái thú lûuåc baát cuãa caác nhaâ
thú Viïåt khaác. Coá leä vò thïë chùng maâ ngûúâi Viïåt tûâ xa xûa, tûâ sau khi truyïån thú
theo phong caách thú Kiïìu. Möåt trong nhûäng àùåc àiïím ngön ngûä thú Kiïìu laâ
nghïå thuêåt àùng àöëi. Àaä coá nhaâ phï bònh vùn hoåc thöëng kï trong 3.254 cêu thú
Kiïìu, coá àïën 862 cêu mang nghïå thuêåt àùng àöëi.
Àêy laâ möåt àùåc àiïím nghïå thuêåt nöíi tröåi vaâ phong phuá cuãa thú Kiïìu vaâ
nhiïìu nhaâ phï bònh vùn hoåc, ngön ngûä hoåc àaä nhòn tûâ nhiïìu goác àöå àïí phên tñch.
Coá ngûúâi xïëp thú Kiïìu coá sûå àöëi choåi, vñ nhû trong cêu thú "Mai cöët caách, tuyïët
tinh thêìn" noái vïì taâi sùæc cuãa chõ em Kiïìu thò thêëy rêët roä: "mai cöët caách" àöëi choåi
vúái "tuyïët tinh thêìn". Coá ngûúâi chó ra àùåc àiïím àöëi trong cêu, vñ nhû cêu "ngûåa
xe nhû nûúác, aáo quêìn nhû nen" thò "ngûåa xe nhû nûúác" àöëi vúái "aáo quêìn nhû
nen" - cêu thú saáu chûä chia hai nûãa àùng àöëi nhau. Coá khi àùng àöëi úã cuöëi cêu
thú, vñ duå "traãi bao thoã lùån aác taâ" thò "thoã lùån" àöëi vúái "aác taâ". Cuäng coá khi àöëi úã
giûäa cêu thú Kiïìu vñ nhû "nghô ngûúâi ùn gioá nùçm mûa khoác thêìm" thò "ùn gioá"
àöëi vúái "nùçm mûa". Ngûúâi ta coân tòm thêëy thú Kiïìu àöëi úã hai àêìu cêu vñ nhû caác
cêu: "Lúâi vaâng vêng lônh yá cao", "lúâi vaâng" àöëi vúái "yá cao"; "àúâi phöìn hoa cuäng
laâ àúâi boã ài" thò "àúâi phöìn hoa" àöëi vúái "àúâi boã ài". Hay cêu "Àaâo tiïn àaä beán
tay phaâm" thò "àaâo tiïn" àöëi vúái "tay phaâm".
Coá khi trong möåt cêu thú taám chûä coá hai cùåp àöëi, vñ nhû:
Sinh caâng nhû daåi nhû ngêy
Gioåt daâi gioåt ngùæn cheán àêìy cheán vúi.

Trong cêu naây "gioåt daâi" àöëi vúái "gioåt ngùæn"; "cheán àêìy" àöëi vúái "cheán
vúi". Laåi cuäng coá trûúâng húåp "àöëi yá" cêu saáu cêu taám chûä hoaân chónh, vñ nhû:
Ngûúâi vïì chiïëc boáng nùm canh
Keã ài muön dùåm möåt mònh xa xöi.

"Ngûúâi vïì" àöëi vúái "keã ài"; coân "chiïëc boáng nùm canh" sûå cö àún tûúng
tûå "möåt mònh xa xöi". Tûúng tûå laâ cêu:
Hoa taân maâ laåi thïm tûúi
Trùng taân maâ laåi hún mûúâi rùçm xûa
ÚÃ àêy "hoa taân" àöëi vúái "trùng taân", coân caái sûå "laäng maån hoaá" hoa taân,
trùng taân cuäng àöëi nhau "thïm tûúi" vaâ saáng "hún mûúâi rùçm nùm xûa".
Àùåc àiïím nghïå thuêåt àùng àöëi trong thú Kiïìu laâm nïn phong caách thú
lûuåc baát tuyïåt diïåu cuãa cuå Nguyïîn Du. Ngûúâi àúâi sau khöng ai xa laå gò vúái thú
lûuåc baát thuêìn Viïåt nhûng vêîn cûá phaãi "têåp Kiïìu", duång cöng mong coá àûúåc
nhûäng cêu thú mang daáng dêëp höìn thú tuyïåt vúâi cuãa àaåi thi haâo dên töåc.
Hoaâi Viïåt
Chêë t Huïë trong “Mau

â thúâ i g ian”
Àoaân Phuá Tûá sinh úã Haâ Nöåi, hoåc úã Haâ Nöåi vaâ söëng chuã yïëu cuäng úã Haâ
Nöåi. Nghiïåp chñnh cuãa öng laâ sên khêëu. Öng cuäng coá biïåt taâi viïët kõch vaâ diïîn
kõch.Vïì thú, Àoaân Phuá Tûá chó viïët dùm baãy baâi nhûng theo nhêån xeát cuãa Hoaâi
Thanh thò "baâi naâo cuäng coá àùåc sùæc". Trong quyïín "Thi nhên VN" chó duy nhêët
"Maâu thúâi gian" cuãa Àoaân Phuá Tûá laâ àûúåc choån bònh möåt caách troån veån.
ÚÃ baâi viïët naây, töi chó xin noái thïm caái chêët Huïë cuãa "Maâu thúâi gian".
Nghô cuäng laå: coá bao nhiïu ngûúâi laâm thú vïì Huïë, nïu àuã caác àõa danh söng
Hûúng, nuái Ngûå... taã àêìy àuã nhûäng caãnh àeåp, nhûäng àïìn àaâi, lùng têím... thïë maâ
phêìn àöng trong söë hoå khöng nùæm bùæt àûúåc caái höìn xûá Huïë. Ta rêët khoá tòm chêët
Huïë trong haâng loaåt baâi thú êëy cuãa hoå. Traái laåi, Àoaân Phuá Tûá khöng hïì coá yá
àõnh viïët vïì Huïë, trong "Maâu thúâi gian" khöng hïì coá möåt àõa danh naâo cuãa Huïë
àûúåc nhùæc, khöng coá möåt phong caãnh naâo cuãa Huïë àûúåc taã, vêåy maâ àoåc baâi thú
ta caãm thêëy nhû taác giaã àang noái àïën caái maâu tñm Huïë, àang viïët vïì möåt möëi
tònh úã Huïë. Ngay caách thïí hiïån tinh tïë vaâ kñn àaáo cuãa Àoaân Phuá Tûá trong "Maâu
thúâi gian" àaä laâ Huïë röìi. Vò Huïë, àùåc biïåt laâ "nûä sinh Àöìng Khaánh ngaây xûa"
vöën nöíi tiïëng kñn àaáo vaâ tinh tïë. Tinh tïë trong caãm nhêån caái hay, caái àeåp, kñn
àaáo trong caách biïíu hiïån tònh caãm. Caác thi sô thûúâng mï con gaái Huïë chñnh laâ
mï caái neát kñn àaáo vaâ tinh tïë êëy. Êm àiïåu trong "Maâu thúâi gian" rêët nheå nhaâng:
Súám nay tiïëng chim thanh

Trong gioá xanh
Dòu vûúng hûúng êëm thoaáng xuên tònh
Êm àiïåu naây cuäng rêët gêìn guäi vúái Huïë. Hiïëm coá núi naâo maâ caác cö gaái
noái nùng nhoã nheå nhû con gaái Huïë. Caái muâi hûúng "thanh thanh" vaâ "trúâi mêy
phaãng phêët nhuöëm thúâi gian" cuäng rêët Huïë. Caã baâi thú nhû coá möåt maân sûúng
moãng bao phuã. Noá cuäng huyïìn aão nhû sûúng khoái xûá Huïë. Chêët Huïë trong
"Maâu thúâi gian" coân àûúåc thïí hiïån qua gioång thú trang troång, cöí kñnh gúåi nhúá
vïì cöë àö cuãa thuúã xa xûa:
Toác mêy möåt moán chiïëc dao vaâng
Nghòn truâng e lïå phuång quên vûúng.
Möåt vaâi àiïín tñch àûúåc kñn àaáo nhùæc àïën trong "Maâu thúâi gian" noái vïì
naâng Lyá phu nhên vaâ Vua Haång Voä, Dûúng Quyá Phi vaâ Àûúâng Minh Hoaâng
cuäng goáp phêìn laâm cho "Maâu thúâi gian" phaãng phêët chêët Huïë. Caác tñch êëy khiïën
ta liïn tûúãng àïën lêu àaâi cung àiïån cuâng nhûäng thiïn tònh sûã nöíi tiïëng möåt thúâi
úã Huïë. Nhûng chêët Huïë roä neát hún caã laâ caái maâu thúâi gian tñm ngaát caã baâi thú.
Trong bûác gûãi cho nhoám biïn têåp "Baâi thú thön Vô" àïì ngaây 6/10/1986,
Àoaân Phuá Tûá viïët: Hai cêu thú cuöëi cuâng cuãa baâi thú "Maâu thúâi gian"cuãa töi laâ:
Hûúng thúâi gian thanh thanh
Maâu thúâi gian tñm ngaát
Töi nghô rùçng vö tònh noá àaä ghi àûúåc nhûäng caãm xuác cuãa töi trûúác maâu
tñm Huïë cuãa caác cö gaái söng Hûúng vêîn vêën vñt trong têm höìn töi". Àoaân Phuá
Tûá khöng hïì coá yá àõnh taã caái maâu tñm Huïë. Nhûng caái maâu tñm Huïë cûá "vêën vñt"
trong têm höìn taác giaã. Búãi vêåy, khi cêìm buát pha "maâu thúâi gian", chñnh taác giaã
cuäng khöng ngúâ mònh àaä choån gam maâu àùåc biïåt cuãa xûá Huïë. Chó Huïë múái coá
caái maâu "tñm ngaát" êëy. Chùèng phaãi vö cúá maâ maâu tñm gùæn liïìn vúái Huïë àïí thaânh
"tñm Huïë". Ngûúâi ta khöng noái tñm Haâ nöåi, tñm Nha trang, Saâi goân, Àaâ laåt... maâ
chó noái "tñm Huïë". Maâu tñm chùèng biïët tûâ lûuác naâo àaä trúã thaânh maâu sùæc riïng
cuãa xûá súã thú möång naây.
Nhûäng gò àaä goáp phêìn taåo nïn caái maâu tñm Huïë? Phaãi chùæng laâ nhûäng
buöíi chiïìu trïn cêìu Baäi Dêu vúái "Chên trúâi tñm nhaåt mïnh möng, Ngaä ba böìng
bïình sûúng khoái"? Phaãi chùng laâ maâu mûåc tiïëm cuãa nûä sinh Àöìng Khaánh
thûúâng duâng àïí cheáp nhûäng "trang thú hoåc troâ"? Phaãi chùng laâ nhûäng taâ aáo daâi
maâu tñm cuãa nhûäng cö gaái söng Hûúng ngêìy êëy vêîn "vêën vñt" trong têm höìn caác
chaâng thi sô? Lûuác múái àoåc "Baâi thú thön Vyä" - têåp thú viïët vïì Huïë trûúác 1945
gùåp "Maâu thúâi gian" thuá thûåc laâ töi húi ngaåc nhiïn. Nhûng àoåc kyä laåi nhiïìu lêìn
töi thêëy nhoám biïn têåp thêåt coá lyá khi tuyïín choån. Taác giaã "Thi nhên Viïåt Nam"
cho rùçng: "Trong thú ta coá leä khöng coá baâi naâo khaác tinh tïë vaâ kñn àaáo thïë". Töi
xin böí sung thïm: Coá leä cuäng ñt coá baâi naâo baân baåc chêët Huïë nhû "Maâu thúâi
gian" cuãa Àoaân Phuá Tûá.
Mai Vùn Hoan
“Tö i nhú”á cuãa X. Ïxïnh in
Nhúá luön, em húäi nhúá hoaâi

Maái àêìu em tûåa, toác ngûúâi haâo quang
Xa em giúâ phaãi lúä laâng

Khöng vui cuäng chùèng dïî daâng àêu em.
Anh coân nhúá maäi nhûäng àïm

Laâo xaâo trong laá ïm àïìm baåch dûúng
Dêîu ngaây khi êëy ngùæn hún

Choaâng àöi ta, aánh trùng xuên laåi daâi
Nhúá xûa em noái cuâng töi:
"Nhûäng nùm cuãa tuöíi xuên röìi seä qua

Vaâ, anh yïu quyá, dêìn daâ
Bïn ngûúâi yïu khaác anh àaâ quïn em!"

Caânh hoa nay núã hoa thïm
Nhùæc cuâng anh möëi tònh duyïn khi naâo
Caánh hoa anh rùæc höm nao
Lïn laân soáng toác em- sao dõu daâng!

Traái tim ngûâng àêåp sùén saâng
Yïu ngûúâi yïu khaác, sêìu mang trong loâng

Öi thiïn tònh sûã ngheån nguâng
Ngöìi bïn ai, vêîn mú maâng nhúá em.

(Baãn dõch cuãa Xuên Diïåu)
Trûúác hïët, cêìn noái ngay rùçng, theo töi, cöng viïåc dõch thú thûåc chêët laâ
viïåc saáng taåo laåi baâi thú bùçng möåt ngön ngûä khaác trïn cú súã yá tûá vaâ caãm xuác cuãa
nguyïn baãn vaâ ngûúâi dõch thûåc sûå laâ àöìng taác giaã cuãa baâi thú. Vúái caách nhòn
nhêån êëy, mùåc duâ töi coá biïët baâi thú trïn àêy trong nguyïn baãn nhûng giúâ àêy töi
chó caãm nhêån noá nhû nhûäng gò àang hiïån lïn trûúác mùæt vaâ vang lïn bïn tai, tûác
laâ möåt thi phêím tiïëng Viïåt vúái têët caã veã àeåp cuãa êm hûúãng thú luåc baát maâ nhaâ
thú- dõch giaã Xuên Diïåu àaä sûã duång rêët taâi tònh. Vaâ xin caác baån haäy cuâng töi
thûúãng thûác caái hay cuãa baâi thú nhû möåt taác phêím chûá khöng phaãi möåt dõch
phêím, nghôa laâ ta taåm gaác sang bïn nhûäng vêën àïì cuãa cöng viïåc dõch thuêåt thú
vöën laâ möåt viïåc thiïn nan vaån nan.
Chuáng ta biïët X. Ïxïnhin (1895- 1925) laâ nhaâ thú Nga vô àaåi, "cêy àaåi
phong cêìm do thiïn nhiïn taåo ra àïí daânh cho thú" nhû caách goåi cuãa M. Gorki.
Trong thú ?xïnhin, hai chuã àïì xuyïn suöët laâ tònh yïu quï hûúng àöìng ruöång
nûúác Nga vaâ tònh yïu àöi lûáa. Riïng vïì àïì taâi tònh yïu (àöi lûáa) öng àaä coá nhiïìu
baâi thú tuyïåt diïåu coá sûác khaám phaá thïë giúái sêu thùèm cuãa höìn ngûúâi vúái sûå
phong phuá cuãa caãm xuác, traân ngêåp hònh aãnh vaâ àùåc biïåt laâ rêët giaâu nhaåc tñnh.
Búãi vêåy, viïåc nhaâ thú Xuên Diïåu choån thïí thú luåc baát àïí chuyïín ngûä baâi thú
naây laâ möåt àiïìu rêët húåp lyá vò úã àêy nhaåc àiïåu chiïëm möåt võ trñ haâng àêìu àïí taåo
nïn caãm xuác. Chuáng ta seä thêëy ngay rùçng vïì mùåt yá tûá, baâi thú naây khöng laå,
cuäng chùèng múái, noá noái möåt chuyïån xûa nhû traái àêët vaâ cuäng phöí biïën àïën nöîi
tûúãng nhû moåi sûå àaä an baâi, caái àiïìu maâ sau naây nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä coá
lêìn têm sûå trong möåt baâi baáo: Sûác söëng cuãa tònh yïu lêu daâi hún ta tûúãng rêët
nhiïìu vaâ ta ngúä coá thïí duâng möåt tònh yïu naây àïí xoaá ài möåt tònh yïu khaác
nhûng àiïìu êëy laâ khöng thïí...
Traái tim ngûâng àêåp sùén saâng
Yïu ngûúâi yïu khaác, sêìu mang bïn loâng

Öi thiïn tònh sûã ngheån nguâng
Ngöìi bïn ai, vêîn mú maâng nhúá em

Dô nhiïn, anh phaãi yïu caái ngûúâi cuãa ngaây höm nay anh múái ngöìi bïn
ngûúâi tònh tûå vaâ thiïn tònh sûã múái naây coá nhûäng vêìn thú cuãa noá, nhûng sûå vêåt laâ
thïë, loâng ngûúâi cuäng laâ thïë, chuáng coân möåt caái nûãa thûá hai khöng sao che khuêët
nöíi vaâ baâi thú naây laâ daânh cho caái nûãa àoá: sûå bêët tûã cuãa möåt thiïn tònh sûã ngúä
nhû àaä chïët. Chñnh laâ tònh yïu höm nay àaä àaánh thûác tònh yïu cuãa höm qua, vaâ
qua sûå gaån loåc vaâ khuác xaå cuãa thúâi gian, nhûäng gò coân laåi cuãa höm qua àïìu
lûung linh lïn têët caã nhû khi ta nhòn lïn voâm trúâi sao trong àïm àen, tûâ "maái
àêìu em tûåa, toác ngûúâi haâo quang", "laâo xaâo trong laá ïm àïìm baåch dûúng", cho
àïën:
Caánh hoa anh rùæc höm nao

Lïn laân soáng toác em- sao dõu daâng
Caái cûã chó thú möång vaâ àùæm say biïët chûâng naâo: rùæc nhûäng caánh hoa lïn
toác ngûúâi yïu... Àïën àêy ta múái hiïíu vò sao caác taác giaã cuãa baâi thú goåi cêu
chuyïån àaä qua êëy laâ "thiïn tònh sûã ngheån nguâng"- ta bêët biïët cêu chuyïån xûa kia
êëy coá êín chûáa nhûäng chi tiïët gò àa àoan vaâ diïîm lïå àïí àûúåc goåi laâ thiïn tònh sûã,
nhûng chó bùçng vaâo nhûäng biïíu hiïån quaá möång mú vaâ say àùæm êëy cuäng àaä múã
ra cho ta biïët bao nuöëi tiïëc nhúá nhung! Nhûng chûa hïët, hònh aãnh àeåp nhêët trong
cêu thú taâi hoa vaâ xuác àöång nhêët vïì cuöåc tònh àaä mêët êëy chùæc chùæn phaãi laâ hònh
aãnh:
Dêîu ngaây khi êëy ngùæn hún
Choaâng àöi ta, aánh trùng xuên laåi daâi

Tûâ chi tiïët thûåc cuãa àúâi söëng "muâa xuên ngaây ngùæn àïm daâi", hònh tûúång
thú àaä bùæc cêìu sang caái thïë giúái hû aão mïnh möng trong tònh yïu cuãa höìn ngûúâi
vaâ ngûúåc laåi, laåi mang caái aánh trùng trûâu tûúång möng lûung cuãa trúâi àêët
"choaâng" lïn búâ vai êëm aáp cuãa àöi tònh nhên nhû têëm voan daâi bêët têån dïåt bùçng
aánh saáng. Hònh tûúång thú àeåp àïën naäo nuâng, chêët chûáa trong àoá bao nhiïu niïìm
hoan laåc, nhûäng àam mï vaâ haånh phuác thaánh thiïån cuãa möåt bûäa tiïåc tònh yïu
baây ra giûäa khoaãng trúâi àêët bao la cuãa möåt àïm xuên.
Möåt thïë giúái yïu àûúng àeåp àïën nhû vêåy mêët ài ai chùèng tiïëc nuöëi, àau
loâng. Nhûng coân àau àúán hún nûäa laâ têët caã têën bi kõch àïìu àaä àûúåc dûå baáo
trûúác:
Nhúá xûa em noái cuâng töi:

"Nhûäng nùm cuãa tuöíi xuên röìi seä qua
Vaâ, anh yïu quyá, dêìn daâ
Bïn ngûúâi yïu khaác anh àaâ quïn em!"

Mêëy cêu thú chên thûåc àaä àïí löå möåt baãn chêët trong têm thïë cuãa nhûäng
ngûúâi àang yïu: têm thïë lo êu, bêët an. Àoá laâ möåt àiïìu coá thêåt, nhêët laâ vúái nhûäng
ngûúâi quaá yïu. Khöng phaãi do con ngûúâi quaá phûác taåp, thñch bõa ra nhûäng nguy
cú àïí run rêíy, lo súå, maâ chñnh sûå thûåc phuä phaâng cuãa àúâi söëng àaä hún möåt lêìn
caãnh baáo vúái hoå, àoá laâ caái maâ ta goåi laâ leä "vö thûúâng" cuãa taåo vêåt vaâ coäi söëng.
Vaâ àiïìu àau àúán àïën taái tï úã àêy laâ con ngûúâi biïët vêåy nhûng tuyïåt nhiïn khöng
thïí laâm gò àûúåc. Thêåt kyâ laå laâ moåi àiïìu tûúãng nhû àïìu nùçm trong baân tay cuãa
con ngûúâi, êëy vêåy maâ cûá nhû ma laâm, nhû quyã khiïën, nhû coá baân tay naâo siïu
nhiïn can thiïåp vaâo àïí cho con ngûúâi khöng sao chaåy tröën àûúåc thên phêån vaâ caã
ngûúâi thùæng keã baåi àïìu khöën khöí nhû nhau!
Tònh yïu laâ nhûäng giêy phuát con ngûúâi söëng hïët mònh, söëng àïën têån cuâng,
vaâ vò vêåy sûác söëng cuãa noá trûúâng cûãu laâ dô nhiïn. Töi vêîn hùçng nghô, möîi con
ngûúâi chó coá möåt cuöåc àúâi, vaâ möîi cuöåc àúâi cuäng chó coá möåt tònh yïu maâ thöi,
khöng hún. Vúái nhûäng cêu thú trïn àêy, vûúåt lïn trïn têm thûác cuãa möåt baâi thú
tònh thuêìn tuyá, baâi thú coân àaánh thûác trong ta möåt nöîi gò xao xaác vaâ thêëm thña
vïì coäi söëng duy nhêët êëy cuãa con ngûúâi.
Anh Ngoåc
Em v ên
î nhû ngay
â xûa
Duâ thúâi gian chia phöi
Duâ àûúâng daâi xa xöi

Em vêîn nhû ngaây xûa
Mïën yïu anh troån àúâi
Muâa xuên vïì haáo hûác
Hoa goåi nùæng xön xao
Bao nuå mêìm mong ûúác

Mùæt àen nhòn àung àûa
Neát cûúâi sau vai aáo
Tay mïìm thon buáp tú
Em vêîn nh ngaây xa
Khúi nöìng bao yá thú
Cho loâng ai haát maäi
Àïën bao giúâ bao giúâ
Muâa xuên xuên sang röìi
Nhòn hoa em trao lúâi
Nh ngaây xa em noái
Yïu thûúng anh troån àúâi
(Trêìn Ngoåc Thuå)

Tònh yïu nghôa laâ sûå hoaâ àiïåu cuãa hai têm höìn, àún giaãn thïë maâ thêåt
mïnh möng nhû trúâi bïí. Noá biïíu hiïån bùçng àuã moåi caách, moåi ngoác ngaách, tinh
tïë, tinh vi. Búãi thïë thú viïët vïì tònh yïu cuäng thêåt vö cuâng, nghôa laâ phaãi phaãn
aánh àûúåc caái phong phuá muön maâu muön veã cuãa noá. Nhû “Em vêîn nhû ngaây
xûa” cuãa Trêìn Ngoåc Thuå
Hai ngûúâi yïu nhau, xa nhau, lêu ngaây gùåp laåi laâ sûå thûúâng tònh vêîn
thûúâng thêëy nhan nhaãn úã àúâi. Möîi nhaâ thú seä coá möåt caách viïët vïì àïì taâi naây.
Trêìn Ngoåc Thuå cuäng coá caách viïët cuãa anh, khaá thaânh cöng.
Gùåp laåi ngûúâi yïu cuä taác giaã khöng têåp trung miïu taã sûå böëi röëi vaâ ön laåi
kyã niïåm xa. Anh ài thùèng vaâo "vêën àïì höm nay" laâ hai ngûúâi vêîn say nhau lùæm:
Duâ thúâi gian chia phöi
Duâ àûúâng daâi xa xöi
Mïën yïu anh troån àúâi.
Trûúác tònh caãm cuãa ngûúâi baån gaái chaâng trai hïët sûác xao xuyïën bêng
khuêng. Sûå raåo rûåc trong loâng anh àûúåc vñ vúái muâa xuên trùm hoa àua sùæc

Muâa xuên vïì naáo nûác
Hoa goåi nùæng xön xao

Bao nuå mêìm mong ûúác.
Nhûäng cêu thú vûâa coá hoa, vûâa coá laá, coá mêìm; vûâa coá sûå thöín thûác, sûå
höëi thuác. Muâa xuên trong con mùæt cuãa ngûúâi àang yïu laâ thïë. Muâa xuên trong
loâng ngûúâi àang yïu laåi caâng nhû thïë. Yïu vaâ àûúåc ngûúâi àeåp yïu laâm gò maâ
anh chùèng röëi lïn.
Mùæt àen nhòn àung àûa
Neát cûúâi sau vai aáo

Tay mïìm thon buáp tú
Àêy laâ böën cêu thú duy nhêët taã ngûúâi. Caách taã khöng coá gò àùåc sùæc,
khöng coá gò múái meã. Thïë maâ ngûúâi àoåc vêîn cûá hònh dung ngûúâi yïu cuãa anh laâ
möåt cö gaái àeåp, thuyâ mõ, àoan trang. Caái taâi cuãa baâi thú laâ úã àoá. Caái thêìn cuãa baâi
thú laâ úã àoá. Trong thú ca nghïå thuêåt ngön tûâ coá giúái haån, caái thêìn múái laâ vö haån.
Thú hay phaãi coá thêìn. Song thêìn baâi thú chó coá àûúåc khi nhaâ thú thûåc sûå coá xuác
caãm, coá têm huyïët vïì nhûäng àiïìu mònh viïët, viïët möåt caách thiïët tha mùån maâ vúái
möåt buát phaáp giaâ dùån:
Muâa xuên xuên sang röìi
Nhòn em trao lúâi
Nhû ngaây xa em noái
Yïu thûúng anh troån àúâi
Trêìn Ngoåc Thuå àaä coá ba têåp thú, mûâng cho anh laâ baâi thú “Em vêîn nhû
ngaây xûa” kñn àaáo ca ngúåi loâng thuyã chung cuãa ngûúâi phuå nûä àûúåc nhiïìu ngûúâi
ûa thñch.
Vûúng Thûâa Viïåt
“Cûá phaã i laâ em” cu aã Xuên Diïu

å
Cûá phaãi laâ em; chùèng phaãi ai

Laâ em, em nûäa, chó em thöi
Sao ngûúâi anh quyá anh yïu thïë

Maâ chùèng cuâng anh úã suöët àúâi?
Khaác chi cêy söëng maâ àem chùåt
Chùåt giûäa ngang lûng sûå söëng coân,
Chùåt giûäa àang hoa, ngang giûäa laá
Khaác chi hoa núã phaãi vuâi chön!
Em coá bao giúâ tûúãng tûúång xem
Möåt mònh anh seä söëng khöng em,
Bú vú nh àaä muön lêìn chïët,

Àaä chïët nhûng coân phaãi söëng thïm!
Lúâi úác cuâng nhau thuúã saánh àöi
Anh coân veån veã giûä y lúâi
Rùçng khöng ai thïí thay em àûúåc
Em vùæng, yïu em vêîn suöët àúâi
Duy coá loâng em, vêîn heån hoâ
êëy laâ ên huïå cuãa em cho
Cho anh möåt àoaá hoa tinh tuyá
Möåt àoaá hoa loâng chùèng heáo khö
Töi nhúá coá möåt nhaâ vùn àaä tûâng noái vúái töi rùçng: àûáng trûúác möåt taác
phêím vùn hoaá khöng phaãi àöåc giaã naâo cuäng caãm thêëy thñch (kïí caã àöëi vúái nhûäng
taác phêím nöíi tiïëng cuãa nhûäng taác giaã coá tïn tuöíi). Ngûúâi ta chó thûåc sûå caãm thêëy
thñch khi trong loâng hoå xuêët hiïån möåt sûå haâi hoaâ, möåt sûå àöìng caãm àöëi vúái taác
phêím êëy. Phaãi chùng àiïìu àoá laâ àuáng àöëi vúái töi búãi lêìn àêìu tiïn àoåc baâi thú
"Cûá phaãi laâ em" cuãa Xuên Diïåu töi àaä caãm thêëy thñch ngay?
Trong toaân böå baâi thú, ngûúâi àoåc khöng hïì thêëy coá möåt tònh yïu öìn aâo,
gêëp gaáp nhû úã möåt söë baâi thú khaác cuãa Xuên Diïåu, maâ traái laåi tònh yïu úã àêy
àûúåc toã baây möåt caách nheå nhaâng, sêu lùæng. êëy vêåy maâ noá cuäng khöng keám phêìn
maänh liïåt! Ngay tûâ àêìu, chaâng trai trong baâi àaä noái lïn tònh caãm cuãa mònh möåt
caách tûå nhiïn:
Cûá phaãi laâ em; chùèng phaãi ai
Laâ em, em nûäa, chó em thöi
Sao ngûúâi anh quyá anh yïu thïë

Maâ chùèng cuâng anh úã suöët àúâi?
Khöí thú laâ möåt lúâi khùèng àõnh chùæc chùæn àöìng thúâi laâ möåt cêu hoãi lúán cûá
day dûát, cûá trùn trúã maäi trong loâng chaâng trai, àûúåc diïîn taã búãi möåt gioång thú
àang ngùæn goån, dûát khoaát böîng nhiïn trêìm xuöëng möåt caách da diïët.
Coá thïí noái, tònh yïu ngoaâi nhûäng gò trêìn tuåc thò noá coân laâ möåt caái gò àoá
hïët sûác lyá tûúãng vaâ thaánh thiïån. Vò thïë khi yïu ngûúâi ta luön mú túái ngûúâi mònh
yïu, luön muöën àûúåc söëng gêìn bïn ngûúâi yïu vaâ cuâng nhau chia seã nhûäng vui
buöìn trong cuöåc àúâi. Àêy cuäng chñnh laâ caái khaát voång cao nhêët, caái àñch cao
nhêët cuãa tònh yïu; laâ caái taåo nïn haånh phuác tuyïåt vúâi cuãa nhûäng tònh nhên chên
chñnh. Vaâ chaâng trai cuãa chuáng ta cuäng laâ möåt ngûúâi nhû thïë. Nhûng thêåt trúá
trïu khi anh ta àang ngêët ng trïn àónh cao cuãa haånh phuác cuäng laåi laâ lûuác anh
nhêån ra rùçng ngûúâi yïu cuãa mònh àaä rúâi xa. Tònh yïu giöëng nhû möåt caái cêy
àang xanh tûúi töët laá böîng bõ àöën guåc möåt caách phuä phaâng:
Khaác chi cêy söëng maâ àem chùåt

Chùåt giûäa ngang lûng sûå söëng coân,
Chùåt giûäa àang hoa, ngang giûäa laá

Khaác chi hoa núã phaãi vuâi chön!
Khi khöng coân ngûúâi yïu úã bïn, chaâng trai caãm thêëy cuöåc àúâi naây laâ caã
möåt khoaãng khöng gian röång lúán, trong àoá chûáa àûång möåt traái tim yïu àang bú
vú, laåc loäng. Àöëi vúái chaâng, giúâ àêy cuöåc söëng trúã nïn vö nghôa lyá. Chaâng böåc
baåch: nïëu khöng coá em, khöng coá tònh yïu cuãa em thò cuöåc söëng cuãa töi chó laâ
möåt cuöåc söëng vïì mùåt thïí xaác, coân têm höìn töi àaä ra ài cuâng vúái em röìi. Em coá
nghô túái àiïìu àoá chùng?
Em coá bao giúâ tûúãng tûúång xem
Möåt mònh anh seä söëng khöng em,
Bú vú nhû àaä muön lêìn chïët
Àaä chïët nhûng coân phaãi söëng thïm
Dêîu laâ möåt lúâi traách àêëy nhûng noá laåi chûáa àûång úã àoá möåt tònh yïu nöìng
chaáy, möåt sûå khùèng àõnh: khöng ai coá thïí thay thïë àûúåc hònh boáng cuãa ngûúâi
yïu trong loâng chaâng. úã àêy, nhaâ thú Xuên Diïåu àaä sûã duång rêët chuêín cuåm tûâ
maâ nhaâ vùn Nam Cao thûúâng noái àïën "chïët khi àang söëng". Caái chïët naây laâ möåt
caái chïët vïì tinh thêìn- noá moân moãi, gùåm nhêëm dêìn cuöåc söëng cuãa con ngûúâi.
Thúâi gian quay ngûúåc trúã laåi àïí möåt lêìn nûäa chaâng trai têm sûå:
Lúâi ûúác cuâng nhau thuúã saánh àöi
Anh coân veån veã giûä y lúâi...
Vêîn biïët rùçng hònh boáng cuãa em àaä ài xa nhûng tònh yïu cuãa töi àöëi vúái
em seä laâ vônh cûãu, noá seä maäi maäi trûúâng töìn vúái thúâi gian "Em vùæng, yïu em
vêîn suöët àúâi".
Àïën àêy, ngûúâi àoåc nhêån thêëy úã chaâng trai möåt tònh yïu vö cuâng cao àeåp
khi anh ta hiïën dêng caã cuöåc àúâi mònh möåt caách troån veån vaâ tuyïåt àöëi cho ngûúâi
yïu. Sûå hy sinh àoá laâ hoaân toaân tûå nguyïån. Vaâ coá leä àiïìu àoá khöng phaãi laâ vö
nghôa khi chaâng nhêån thêëy vêîn coân coá möåt sûå giao caãm giûäa têm höìn mònh vúái
têm höìn cuãa ngûúâi yïu: "Duy coá loâng em vêîn heån hoâ". Àöëi vúái chaâng "àoaá hoa
höìng chùèng heáo khö" laâ "möåt àoaá hoa tinh tuyá" nhêët maâ ngûúâi tònh àïí laåi cuäng
àuã àem laåi cho chaâng möåt niïìm haånh phuác vö búâ. Khöí thú cuöëi baâi laâ möåt niïìm
laåc quan àûúåc cêët lïn giûäa nhûäng tiïëng thú buöìn da diïët vaâ sêu lùæng.
Coá leä vò tònh yïu chung thuyã cuãa chaâng trai êëy vaâ vò têët caã nhûäng gò àaä
noái úã trïn maâ töi àaä thñch baâi thú naây. Vaâ töi tin rùçng khöng chó coá töi maâ àaä,
àang vaâ seä coá nhiïìu ngûúâi khaác coá cuâng caãm nhêån nhû töi.
Taå Hûúâng
“Êm thêì m” cuaã Nguyïn

î Quang Haâ
Nöîi tröëng traãi nhû vïët thûúng nhoã maáu
Tûâ bêëy àïën nay chûa kñn miïång bao giúâ

Anh caãm thêëy thúâi gian nhû àûáng laåi
Vaâ em vêîn laâ em cuãa ngaây xûa

Nhûäng gò tûúãng àaâo sêu chön chùåt
Coá ai ngúâ vêîn söëng maäi cuâng ta
Anh ên hêån vò daåi khúâ nhuát nhaát
Àaä coá em röìi laåi àïí em xa
Em úi, möëi tònh dang dúã

Cho anh biïët thïë naâo laâ yïu em
Em úi, àûúâng àúâi soáng gioá

Cho anh biïët thïë naâo laâ thiïëu em
Thúâi gian àuã cho anh hiïíu

Haånh phuác khöng àún giaãn chuát naâo
Nhûäng gò êm thêìm neán chõu

Thaânh tiïëng thúã daâi lang thang tòm nhau
Cuöåc àúâi naây ai hiïíu chuáng ta àêu
Ai hiïíu em tûâng theo anh suöët nhûäng thùng trêìm nghiïåt ngaä
Ai hiïíu em noái gò vúái anh trong aánh nhòn lùång leä
Vaâ ai hiïíu phuát giêy naây anh nhúá em.
Töi nghô, àöëi vúái nhûäng ngûúâi nhaåy caãm, nhûäng ngûúâi coá cuöåc söëng caãm
tñnh maånh hún lyá tñnh, àiïìu àaáng súå nhêët àöëi vúái hoå laâ sûå cö àún. Sûå cö àún
thûúâng gúåi cho chuáng ta nöîi nhúá, laâm xön xao kyá ûác, khuêëy àöång nhûäng miïìn
phùèng lùång trong têm höìn möîi ngûúâi . Trong tònh yïu cuäng vêåy, nöîi cö àún
tröëng traãi khiïën cho con ngûúâi day dûát, bùn khoùn, dùçn vùåt, nhêët laâ nhûäng ngûúâi
vûâa múái ài qua möåt cuöåc tònh, möåt cuöåc tònh dang dúã, nghiïåt ngaä, àïí laåi trong
hoå möåt vïët thûúng loâng sêu kñn, khoá quïn. Nhaâ thú Nguyïîn Quang Haâ rêët gioãi
khi noái àïën àiïìu naây qua sûå giaäi baây têm traång cuãa mònh trong baâi thú "Êm
thêìm":
Nöîi tröëng traãi nhû vïët thûúng nhoã maáu
Tûâ bêëy àïën nay chûa kñn miïång bao giúâ
Anh caãm thêëy thúâi gian nhû àûáng laåi
Vaâ em vêîn laâ em cuãa ngaây xûa
Nhûäng gò tûúãng àaâo sêu chön chùåt
Coá ai ngúâ vêîn söëng maäi cuâng ta
Anh ên hêån vò daåi khúâ nhuát nhaát

Àaä coá em röìi laåi àïí em xa
Coá nhûäng cêu thú chó laâ sûå trau chuöët ngön tûâ, laâ sûå sùæp xïëp kheáo leáo con
chûä nhûng nhûäng cêu thú nh thïë naây khöng chó àoâi hoãi úã nhaâ thú möåt têm höìn
nhaåy caãm maâ hún nûäa phaãi laâ möåt ngûúâi giaâu vöën söëng, möåt ngûúâi àaä thûåc sûå
yïu, xoát xa khi àïí mêët ài ngûúâi yïu. Têët caã chó vò möåt chuát ngu ngú, nhuát nhaát,
möåt chuát daåi khúâ cuãa baãn thên, chó vò anh khöng tûå vûúåt qua nöíi chñnh mònh.
Nhûäng giêy phuát leä ra phaãi noái, phaãi thïí hiïån nhûng vò sûå nhuát nhaát, daåi khúâ êëy
àaä àïí noá tröi ài, ngúâ àêu thaânh xa caách maäi maäi. Nïn bêy giúâ anh ên hêån vaâ
thêëm thña biïët bao khi nhòn vïì quaá khûá, khi nghô àïën tûúng lai, khi nhòn laåi
nhûäng ngaây àaä qua vaâ nhûäng ngaây àaä àïën khöng coá em trong àúâi:
Em úi, möëi tònh dang dúã
Cho anh biïët thïë naâo laâ yïu em
Em úi, àûúâng àúâi soáng gioá

Cho anh biïët thïë naâo laâ thiïëu em.
Àêëy laâ nhûäng lúâi tûå vêën vúái loâng, cuäng nh Raxun Gamàatop àaä tûâng noái:
"Con caá to nhêët laâ con caá nhaãy ra ngoaâi lúái; con dï rûâng beáo nhêët laâ con bùæn tr-
úåt; ngûúâi àaân baâ àeåp nhêët laâ ngûúâi àaä boã anh maâ ài...". Cuäng vò thïë maâ möîi
ngûúâi lûuön cêìn phaãi trên troång vaâ giûä gòn nhûäng caái gò ta àang coá, àang söëng,
àang àûúåc têån hûúãng, nïëu khöng hoùåc seä uáa taân hoùåc seä mêët ài theo doâng thúâi
gian. Sûå thúâ ú, vö têm seä laâm cho chuáng ta khöng nhêån thûác àûúåc veã àeåp lûung
linh, êín hiïån àùçng sau sûå vêåt, sûå thúâ ú trong tònh yïu khöng dêîn àïën gò ngoaâi kïët
cuåc tan vúä. Tònh yïu cuãa con ngûúâi cuäng giöëng nhû möåt nuå hoa, sûå quan têm
chùm soác lêîn nhau chñnh laâ gioåt sûúng àïm tinh khiïët, laâ tia nùæng mùåt trúâi cuãa
buöíi ban mai thöíi höìn cho nuå hoa heá núã, trúã thaânh möåt böng hoa tûúi thùæm, rûåc
rúä vaâ àêìy sûác söëng. úã àêy khöng phaãi vò nhaâ thú thiïëu ài sûå quan têm maâ àaáng
buöìn hún laâ nhaâ thú àaä khöng tûå vûúåt qua chñnh mònh, àïí cho möëi tònh trúã nïn
dang dúã, àïí cho "àaä coá em röìi laåi àïí xa em":
Thúâi gian àuã cho anh hiïíu

Haånh phuác khöng àún giaãn chuát naâo
Àêy coá leä laâ àoaån hay nhêët trong baâi, noá êín chûáa nhûäng trùn trúã, suy t,
dùçn vùåt, àïí àuác kïët nïn chên lyá maâ vò vö tònh nïn khöng phaãi ai cuäng nhêån thûác
àûúåc rùçng haånh phuác khöng thïí tûå coá, haånh phuác chùèng giaãn àún. Haånh phuác
chó coá thïí coá àûúåc khi anh biïët nêng niu quyá troång nhûäng gò mònh àang coá, àang
söëng:
Möåt nöîi buöìn sêu kñn hay laâ möåt niïìm an uãi nho nhoã cho riïng mònh.
Phaãi chùng "thaânh tiïëng thúã daâi lang thang tòm nhau" chñnh laâ ài tòm laåi nhûäng
giêëc mú àaä qua, ài tòm laåi nhûäng ngaây thaáng tûúi àeåp àaä mêët. Coá leä laâ vêåy. Con
ngûúâi chó tòm àïën giêëc mú khi hiïån thûåc chó laâ aão aãnh. Vaâ:
Cuöåc àúâi naây ai hiïíu chuáng ta àêu

Ai hiïíu em tûâng theo anh suöët nhûäng thùng trêìm nghiïåt ngaä
Ai hiïíu em noái gò vúái anh trong aánh nhòn lùång leä

Vaâ ai hiïíu phuát giêy naây anh nhúá em.
Khöng ai hiïíu caã, ngay chñnh baãn thên ta cuäng khöng hiïíu àûúåc ta, em
cuäng khöng hiïíu anh vaâ àau àúán hún laâ anh cuäng khöng hiïíu àûúåc em, cho nïn
múái xaãy ra nhûäng thùng trêìm nghiïåt ngaä, àïí cho bêy giúâ nhòn laåi tiïëc nuöëi, xoát
xa ên hêån thò cuäng muöån mêët röìi. Giaá nh anh hiïíu em hún, giaá nhû anh khöng
quaá daåi khúâ, nhuát nhaát, giaá nhû... Vêîn chó laâ giaá nhû, laâ sûå giaã tûúãng, chó coá möåt
àiïìu rêët thêåt rùçng "Vaâ ai hiïíu phuát giêy naây anh nhúá em". Möåt kïët thuác gúåi laâm
nïn giaá trõ maäi maäi cho baâi thú, cho ngûúâi àoåc, cho nhûäng con ngûúâi àang àöìng
caãm vúái nhau trong tònh yïu, trong cuöåc söëng bïì böån naây.
Nguyïîn Thïë Nam
Söë thûcå vaâ söë ao

ã trong thú
Trong thú ca ngûúâi Viïåt thûúâng lêëy söë àïëm àïí ào àïëm, àïí trònh baây möåt
yá tûúãng naâo àoá. Thûúâng thò nhûäng con söë àoá laâ söë thûåc khi ngûúâi ta àõnh xïëp
thûá tûå möåt phêím haånh naâo àoá. Vñ nh lúâi thú dên gian:
"Möåt yïu toác boã àuöi gaâ
Hai yïu ùn noái mùån maâ coá duyïn
Ba yïu maá lûuám àöìng tiïìn"...
Ngûúâi con trai muöën "thöëng kï" caác u àiïím caã vïì veã àeåp hònh thûác bïn
ngoaâi lêîn veã àeåp nöåi dung bïn trong cuãa cö gaái maâ anh ta "chêëm àiïím" thò caác
con söë 1, 2, 3... úã àêy taåm goåi laâ söë thûåc. Ca dao dên ca coá nhiïìu baâi cêëu truác
theo löëi kïí tuêìn tûå möåt, hai, ba... nhû thïë. Dêîn thïm cêu ca dao vïì tröìng cêëy:
"Thaáng giïng laâ thaáng tröìng khoai
Thaáng hai tröìng àêåu, thaáng ba tröìng caâ
Thaáng tû cêìy vúä ruöång ra..."
Nhûäng con söë nöng lõch-thúâi vuå cöí sú êëy laâ söë thûåc, tuêìn tûå àêìu nùm êm
lõch àuác kïët kinh nghiïåm dên gian.
Nhûng phêìn lúán nhûäng con söë trong thú laâ söë aão, söë coá tñnh tûúång trûng
cho söë ñt hoùåc söë nhiïì uì song àûúåc noái theo kiïíu ûúác lïå. Vñ nhû trong thú Kiïìu
coá cêu:
"Sêìu àong caâng lùæc caâng àêìy
Ba thu doån laåi möåt ngaây daâi ghï".
úã àêy "ba thu" - ba muâa thu, chó ba nùm vaâ möåt ngaây; hai con söë 3 vaâ 1
coá thïí xem nh con söë khöng thûåc. Khöng thûåc búãi leä caái nöîi sêìu chaâng Kim
khöng gùåp àûúåc naâng Kiïìu "caâng lùæc caâng àêìy" laâ möåt tònh caãm trûâu tûúång,
khöng thïí ào àïëm cuå thïí àûúåc. Cuå Nguyïîn Du mûúån tûá thú cöí "nhêët nhêåt bêët
kiïën nhû tam thu hïì" - möåt ngaây khöng gùåp daâi nhû ba nùm àïí "Viïåt hoaá" thaânh
hai cêu lûuåc baát tuyïåt vúâi kïí taã caái nöîi sêìu êëy nïn "möåt ngaây" vaâ "ba thu" chó laâ
caách noái tûúång trûng cho söë ñt - möåt ngaây, söë nhiïìu - ba thu. Xin dêîn thïm cêu
ca dao khöng mêëy ai khöng biïët:
"Yïu nhau tam tûá nuái cuäng treâo
Nguä lûuåc söng cuäng löåi, thêët baát àeâo cuäng qua"
Roä raâng úã àêy tam tûá hay ba böën, nguä lûuåc thêët baát hay nùm saáu bêíy taám,
cuäng thïë. Àêëy àêu phaãi laâ con söë cuå thïí, con söë thûåc chó àûúâng trûúâng tònh yïu
cuå thïí naâo giûäa cö gaái vaâ chaâng trai. Àêëy chó laâ caách noái tûúång trûng haâm yá àaä
yïu nhau thò xa xöi caách trúã àïën mêëy ngûúâi ta cuäng coá thïí vûúåt qua àûúåc.
Trong cêu ca dao:
"Àïm qua ba böën lêìn mú
Khi mú thò thêëy dêåy súâ thò khöng"

Taã têm traång "tûúng tû nùång" cuãa möåt chaâng trai hoùåc cö gaái naâo àoá, hai
con söë ba, böën cuäng chó laâ caách noái tûúång trûng búãi leä chùæc chùæn cö gaái hay
chaâng trai noái ra àiïìu àoá khöng nhùçm kïí cuå thïí mònh mú ba hay böën lêìn maâ chó
nhùçm chûáng minh rùçng mònh àang tûúng tûå àïën àöå àïm àïm nùçm mú thêëy baån
tònh. Liïn tûúãng àïën cêu thú Chinh Phuå Ngêm:
"Khi mú nhûäng tiïëc khi taân
Tònh trong giêëc möång muön vaân cuäng khöng"
Àùåc biïåt trong ca dao dên ca coá möåt söë baâi thú tònh yïu àûúåc viïët theo
buát phaáp traâo löång, con söë trong àoá laåi caâng laâ söë aão, khöng ai coá thïí tin laâ thûåc.
Vñ nhû baâi:
"Em laâ con gaái nhaâ giaâu
Meå cha thaách cûúái ra mêìu xïnh xao
Cûúái em trùm têëm lûuåa àaâo
Möåt trùm hoân ngoåc, hai öng sao trïn trúâi...".
Coân àaám ngheâo thò:

"Cûúái em coá möåt tiïìn hai
Coá dùm súåi buán coá vaâi haåt xöi

Cûúái em coân nûäa anh úi
Coá möåt àuäa àêåu hai möi rau cêìn".
Têët caã caác con söë úã àêy àïìu laâ söë aão thïí hiïån tinh thêìn laåc quan vui söëng
cuãa ngûúâi Viïåt.
Hoaâi Viïåt
Em v ïì laâ m dêu... cuã a Khan

á h Nguyïn
Khaánh Nguyïn laâ nhaâ thú hay chùm lo àïën nhûäng baâi thú vïì phuå nûä:
"Chên trúâi", "Chúå gêìn saáng", "Con söë khöng", "Chõ...". Gêìn àêy nhêët baâi "Em
vïì laâm dêu..." coá thïí xem laâ baâi thú àûúåc nhiïìu ngûúâi ûa thñch.
Em vïì laâm dêu nhaâ anh
Cêu thú múã àêìu àuáng cho muön thuãa
Böîng:
Giûúâng àún gheáp laåi àïí thaânh giûúâng àöi
Laâm cho chuáng ta giêåt mònh. Möåt thuúã caán böå cöng nhên viïn Nhaâ nûúác
gùåp muön vaân khoá khùn vïì àúâi söëng àûúåc nhaâ thú miïu taã chi tiïët, sinh àöång vaâ
caãm àöång:
Àún sú gian têåp thïí thöi
Caái chaån em sùæm, caái nöi em mua

Caái gò cuäng em caã! Cöng to viïåc lúán àïìu àïën tay em - Ngûúâi vúå treã,
ngûúâi con dêu múái vïì nhaâ chöìng! Àoaån thú tûâ "Meå coâng..." àïën "Cho caái nguã
ùn" àûúåc diïîn taã theo thïí thûác dên gian nhùçm laâm toaát lïn tñnh têìn taão, hai
sûúng möåt nùæng nhûng laåi rêët hiïìn dõu nhû cö Têëm úã ngûúâi phuå nûä naây.
Àïën hai cêu thú naây caâng phaãi cöng nhêån laâ do Khaánh Nguyïn gioãi:
Àöìng lûúng heåp tûåa vuöng khùn

Tay em kheáo goái caã nùm vuöng troân
Àöìng lûúng vöën àaä eo heåp maâ ngoaâi lûúng ra chùèng coá thïm möåt khoaãn
thu nhêåp naâo khaác êëy thïë maâ baân tay ngûúâi phuå nûä treã àaä kheáo thu veán, chùæt
chiu àïí àuã chi tiïu cho caã gia àònh: "Trêìu kñnh meå, saách phêìn con...". Ta coá thïí
hònh dung bûäa ùn àaåm baåc cuãa gia àònh chõ coá möåt tyá chêët tûúi caá thõt hay quaã
trûáng, àôa nhöång thûúâng chó àûúåc ûu tiïn cho hai àöëi tûúång: meå chöìng vaâ àûáa
con thú. Phêìn rau dûa laâ cuãa vúå cuãa chöìng. Anh chöìng àaä súám toã ra biïët thûúng
vúå, biïët àöìng cam cöång khöí vúái vúå. Nhûng anh khöng biïët laâm ra haâo. Khöng
laâm àûúåc ra haâo nhûng anh giaãi thñch laâ taåi anh "ûúng". Khöí chõ vúå lûuác múái vïì
nhaâ chöìng àaä phaãi lo sùæm tûâng chaån baát, nöìi niïu. Caâng vïì sau gaánh gia àònh
caâng àeâ nùång: hïët chùm soác meå chöìng giaâ, con thú daåi laåi phaãi lûåa lúâi vúái möåt
anh chöìng ûúng ngaånh. Chûa biïët caái khöí naâo hún caái khöí naâo Hai caái khöí àoá
nhû hai àêìu gaánh vñt oùçn vai chõ.
Baâ meå chöìng, möåt ngûúâi phuå nûä tûâng traãi, laâ ngûúâi hiïíu roä baãn chêët vúå
chöìng anh chõ hún ai hïët. Baâ khöng thïí tin àûúåc con trai mònh. Noái àuáng hún laâ
con dêu baâ súám löå roä phêím chêët vûúåt tröåi so vúái con trai baâ nïn khi hêëp höëi baâ
àaä goåi àuã con chaáu àïën bïn giûúâng uyã thaác viïåc àaåi sûå cho con dêu. Ngûúâi con
trai cuái àêìu lùæng nghe nhû nuöët lêëy tûâng lúâi cuãa meå:
Tröëi trùn meå dùån höm naâo
Àûa con àûa chaáu àùåt vaâo tay em
Baâi thú kïët thuác úã lúâi tröëi trùn cuãa meå. Tûâ àêy gia àònh naây khöng coân meå
nûäa. Nhûng coá chõ moåi viïåc seä vêîn àêu vaâo àêëy. Ngûúâi thiïn cöí àaä tin nhû thïë.
Chöìng con chõ caâng tin nhû thïë. Coá ngûúâi noái baâi thú "Em vïì laâm dêu..." Khaánh
Nguyïn viïët vïì vúå mònh. Nïëu àuáng thïë àêy laâ tû liïåu hay vïì möåt nhaâ thú hay vïì
phuå nûä - Nhaâ thú Khaánh Nguyïn.
Vûúng Thûâa Viïåt
Baâ i thú Qua nh aâ cuaã Nguyïn

î Bñnh
Caái ngaây cö chûa coá chöìng
Àûúâng gêìn töi cûá ài voâng cho xa
Löëi naây lùæm bûúám nhiïìu hoa...

(Ài voâng àïí àûúåc qua nhaâ àêëy thöi)
Möåt höm thêëy cö cûúâi cûúâi
Töi yïu yïu quaá nhûng húi mêët loâng
Biïët àêu laåi chaã noái choâng:

"Laâng naây khöëi àûáa phaãi loâng mònh àêy!"
Möåt nùm àïën lùæm laâ ngaây

Muâa Thu muâa cöëm vaâo ngay muâa höìng
Tûâ ngaây cö ài lêëy chöìng
Gúám sao möåt quaäng àûúâng àöìng maâ xa

Búâ raâo cêy bûúãi khöng hoa
Qua bïn nhaâ thêëy bïn nhaâ vùæng teo

Lúån khöng nuöi àùåc ao beâo
Gêìu khöng dêy chùèng buöìn leo vaâo giaân

Giïëng thúi mûa ngêåp nûúác traân
Ba gian àêìy caã ba gian nùæng chiïìu

Lúâi bònh cuãa Nguyïîn Àûác Têm
Trong phong traâo thú múái giai àoaån 1930-1945 khi nhiïìu nhaâ thú coá yá
"hiïån àaåi hoaá" thú mònh vïì moåi mùåt thò coá möåt nhaâ thú lùång leä, êm thêìm saáng
taác vaâ ài theo möåt con àûúâng riïng. Àoá laâ Nguyïîn Bñnh.
Àûúng thúâi, àaánh giaá vïì thú Nguyïîn Bñnh coá nhiïìu yá kiïën rêët khaác nhau.
Thêåm chñ coá ngûúâi coân cho rùçng, thú Nguyïîn Bñnh chó àïí nhûäng ngûúâi möåc
maåc "chên quï" àoåc vaâ thûúãng thûác maâ thöi. Nhûng thêåt kyâ laå laâ traãi qua thúâi
gian húi thú möåc maåc, quï muâa, hûúng àöìng gioá nöåi êëy caâng ùn sêu, baám rïî
trong loâng ngûúâi àoåc, àaä thuöåc vaâ say mï thú Nguyïîn Bñnh. Chñnh húi thúã quï
muâa, dung dõ êëy laâ yïëu töë khùèng àõnh võ trñ Nguyïîn Bñnh trong nïìn vùn hoåc
Viïåt Nam.
Nhûäng baâi thú tònh yïu chiïëm tyã lïå khaá cao trong thú Nguyïîn Bñnh.
Nhiïìu baâi thú tònh cuãa öng rêët nöíi tiïëng: Tûúng tû, Muâa xuên, Ngûúâi haâng xoám,
Ghen... Möîi baâi àïìu coá neát àùåc sùæc riïng. Trong söë nhûäng baâi thú tònh cuãa thi sô
Nguyïîn Bñnh, "Qua nhaâ" laâ baâi thú khaá àöåc àaáo. Xeát vïì yá tûá, böë cuåc, "Qua nhaâ"
chia laâm hai phêìn khaá roä: Tû tûúãng, tònh caãm cuãa nhên vêåt trûä tònh, tröåm nhúá
trûúác vaâ sau khi cö gaái ài lêëy chöìng.
Tònh yïu laâ lônh vûåc tònh caãm cûåc kyâ tïë nhõ, phûác taåp, vaâ àùåc biïåt bêåc
nhêët cuãa con ngûúâi. Thi sô àaä phaát hiïån vaâ böåc löå sûå tinh vi, tïë nhõ, àùåc biïåt êëy
trong "Qua nhaâ".
Coá thïí noái, khi àaä thêìm yïu, tröåm nhúá hoùåc ngêìm àïí yá àïën ai thò ngûúâi
àang yïu coá àïën hún möåt nghòn caái àïí àïën vúái nhau. Coá lûuác chó cêìn nhòn thêëy
ngûúâi thûúng möåt chuát thöi, thïë laâ thoaã maän lùæm röìi. Chùèng thïë maâ xûa kia àïí
taåo àiïìu kiïån ài laåi gùåp gúä Kiïìu, Kim Troång àaä chùèng thuï nhaâ troå hoåc úã gêìn
nhaâ Kiïìu àoá sao.
Caái ngaây cö chûa coá chöìng

Àûúâng gêìn töi cûá ài voâng cho xa
Löëi naây lùæm bûúám nhiïìu hoa
(Ài voâng àïí àûúåc qua nhaâ àêëy thöi).
Möåt ngûúâi naâo àoá àaä noái: khi yïu, con ngûúâi ta ai cuäng trúã thaânh thi sô.
Tònh yïu laâm caãm xuác cuãa con ngûúâi dêng traâo daâo daåt. Trong mùæt ngûúâi àang
yïu caãnh vêåt vaâ ai cuäng àeåp àeä thú möång biïët bao.
Dêëu chêëm lûãng sau cêu thûá 3 vaâ cêu thûá tû àùåt trong ngoùåc àún thêåt laâ
chên thaânh, yá võ.
Nhaâ thú àaä phaát hiïån hïët sûác tinh tïë têm lyá cuãa ngûúâi àang yïu. Tònh yïu
bao giúâ cuäng coá caái lyá riïng cuãa noá. Nhiïìu khi àiïìu vö lyá hïët sûác laåi nùçm trong
caái coá lyá vö cuâng. "Àûúâng gêìn töi cûá ài voâng cho xa", vö lyá quaá! Nhûng laåi rêët
coá lyá (ài voâng àïí àûúåc qua nhaâ àêëy thöi).
Àiïìu àaáng noái laâ úã chöî tònh yïu cuãa "töi" vúái cö gaái trong nhaâ thú "Qua
nhaâ" laåi laâ tònh yïu àún phûúng, möåt phña: Thêìm yïu, tröåm nhúá da diïët nhûng
chûa möåt lêìn daám thöí löå, giaäi baây vúái ngûúâi mònh yïu. Con ngûúâi ta mêëy ai noái
àûúåc lúâi yïu möåt caách maånh baåo, trún tru àêu?
Thúâi gian cûá vö tònh tröi ài. Tuöíi xuên cuãa ngûúâi con gaái thò "hoa àïën thò
hoa phaãi núã, àoâ àêìy, àoâ phaãi sang söng". Röìi àïën möåt ngaây kia àïën duyïn, cö
gaái cuäng phaãi ài lêëy chöìng àïí laåi trong loâng "töi" möåt nöîi tröëng vùæng mïnh
möng:
Tûâ ngaây cö ài lêëy chöìng
Gúám sao coá möåt quaäng àöìng maâ xa

Búâ raâo cêy bûúãi khöng hoa
Qua bïn nhaâ thêëy bïn nhaâ vùæng teo

Lúån khöng nuöi àùåc ao beâo
Giêìu khöng dêy chùèng buöìn leo vaâo giaân

Tû tûúãng, tònh caãm, têm traång cuãa "töi" bêy giúâ quaá àöîi khaác xûa. "Caái
ngaây cö chûa coá chöìng", "töi" phêën chêën, hùm húã bao nhiïu thò "tûâ ngaây cö ài
lêëy chöìng" laåi cuäng xoát xa, buöìn tuãi bêëy nhiïu.
Vêîn caãnh cuä, nhaâ xûa nhûng giúâ àêy trong têm tûúãng cuãa ngûúâi yïu möåt
phña, àún phûúng thêåt khaác xûa: Dûúâng nhû xa hún, bûúãi chùèng coá böng hoa
naâo, nhaâ vùæng teo, khöng nuöi lúån, beâo àùåc ao... Àïën àêy giêìu khöng cuäng hún
thêîn thúâ, naäo nuöåt "chùèng buöìn leo vaâo giaân". Caách mêëy trùm nùm, Nguyïîn Du
àaä viïët nhûäng cêu thú àêìy têm traång trong truyïån Kiïìu:
Caãnh naâo caãnh chùèng àeo sêìu
Ngûúâi buöìn caãnh coá vui àêu bao giúâ.
Khi chúâ àúåi, buöìn tuãi, ngoáng tröng ngûúâi ta coá caãm giaác thúâi gian tröi ài
chêåm chaåp nhû öëc nhû sïn. Khi vui veã, ngûúâi ta coá caãm giaác thúâi gian vuân vuåt,
nhû tïn bay, àaån laåc. Àoá laâ thúâi gian têm lyá. Vúái "Qua nhaâ", Nguyïîn Bñnh àaä
thïí hiïån thúâi gian têm lyá, caãnh vêåt têm lyá cuãa nhên vêåt trûä tònh thêåt tinh tïë, sêu
sùæc:
Giïëng thúi muâa ngêåp nûúác traân

Ba gian laâ caã ba gian nùæng chiïìu
Baâi thú kïët laåi trong khung caãnh àêìy hoang vu, xaâo xaåc tröëng vùæng àïën
têån àaáy loâng. Tònh yïu àún phûúng, möåt phña àûúåc thïí hiïån trong thú Nguyïîn
Bñnh khaá nhiïìu: Tûúng tû, Qua nhaâ, Ngûúâi haâng xoám... Möëi tònh àún phûúng
trong thú Nguyïîn Bñnh vêîn àêìy ùæp nhûäng hònh aãnh thön quï möåc maåc, chêët
phaác. Àoá chñnh laâ chêët vaâng mûúâi cuãa têm höìn con ngûúâi. Àoá cuäng chñnh laâ
maãnh àêët, nguöìn nûúác nuöi dûúäng vun àùæp cho cêy àaåi thuå thú Nguyïîn Bñnh
maäi xanh tûúi.
”Bïình bön ì g cho túá i mai s au” - Baâ i thú tònh rêë t
laå cuã a Hoan
â g Phuã Ngocå Tû ún â g
Coá con thuyïìn trong sûúng trùæng

Bïình böìng nhû möåt caánh chim
Coá em cheâo thuyïìn aáo trùæng
Xön xao nhû tröën nhû tòm
Coá vêìng mùåt trúâi rûång saáng
Böìi höìi nhû möåt traái tim

Em cheâo thuyïìn vïì phña hûâng àöng
Hûáng chuát phêën mùåt trúâi trïn maá

Buåi mùåt trúâi vûúng àêìy goát chên
In nhûäng dêëu hoa haâi trïn soáng

Anh maäi nghe tûâ àaáy maâu sûúng moãng
Baâi haát tònh yïu dêåy möåt phûúng höìng

Tûâ thuúã naâo vuä truå àaä sinh ra
Maâ sao mùåt trúâi möëi ngaây vêîn treã
Maâ sao anh àaä tûâ vaån kyã
Bïn söng naây anh àûáng haát mùåt trúâi lïn
Vêîn ài hoaâi trong coäi vö biïn
Mùåt trùng laâ maãnh gûúng riïng soi traái àêët
Traái àêët tröi nh möåt caánh beâo dêu
Mùåt trúâi nhiïìu khi phêåp phöìng húi thúã
Mï man nhúá nhûäng tònh cêìu

Nhûäng haânh tinh ngêîm röìi thêëy laå
Bïình böìng maâ vêîn theo nhau

Anh vúái em, ûâ thò cuäng laå
Bïình böìng cho túái mai sau.

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng laâ möåt trong söë ñt nhaâ vùn viïët buát kyá nöíi tiïëng úã
nûúác ta vaâi chuåc nùm nay. Buát kyá cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng hêëp dêîn ngûúâi
àoåc úã tñnh nhên vùn sêu sùæc, nhûäng chiïìu kñch khaác nhau cuãa trñ tuïå uyïn baác vaâ
chêët Huïë huyïîn hoùåc, quyïën ruä. Àoá laâ nhûäng trang viïët taâi hoa, taâi tûã, taâi tònh.
Thûåc ra, buát kyá Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng chñnh laâ aáng thú vùn xuöi cuöën huát
ngûúâi àoåc. Coá àöåc giaã úã Haâ Nöåi àaä cöng phu cùæt tûâng cêu trong buát kyá nöíi tiïëng
"Ai àaä àùåt tïn cho doâng söng" cuãa anh xïëp laåi thaânh möåt baâi thú rêët lyá thuá.
Ngoaâi buát kyá, anh coá nhiïìu baâi thú hay àûúåc rêët nhiïìu àöåc giaã thuöåc nh "Àõa chó
buöìn", "Duâ nùm duâ thaáng", "Doâng söng àúâi meå", "Àïm qua", "Bïình böìng cho
túái mai sau"... "Bïình böìng cho túái mai sau" laâ baâi thú tònh hay vaâ rêët laå trong
maåch "thú buöìn nh viïët ra tûâ maáu" (chûä duâng cuãa Nguyïîn Troång Taåo) cuãa
Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng trong vaâi chuåc nùm nay!.
Muâa haå nùm êëy, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng vïì thùm Lïå Thuyã quï vúå. Àïm
anh nguã laåi vúái maãnh àêët àaä cho mònh tònh yïu cuöåc àúâi. Raång saáng, tiïëng haát tûâ
nhûäng con àoâ trïn doâng söng Kiïn Giang laâm anh choaâng giêëc. Anh chaåy ra
Muäi Viïët núi ngaä ba söng, vaâ baâng hoaâng trûúác caãnh tûúång thú möång àeåp nhû
tranh thuyã mùåc cuãa Taâu:
Coá con thuyïìn trong sûúng trùæng...
Coá em cheâo thuyïìn aáo trùæng....
Coá vêìng mùåt trúâi rûång saáng...
Àoá laâ nhûäng hònh aãnh thûåc, rêët thûåc diïîn ra trong möîi buöíi saáng muâa haå úã
trïn söng Kiïën Giang maâ bêët cûá ai cuäng coá thïí kïí laåi àûúåc. Bùæt gùåp nhûäng caãnh
tûúång bònh minh nh trong cöí tñch àoá, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng bõ húáp höìn vña.
Nhûäng hònh aãnh àeåp àoá ài vaâo têm höìn thú cuãa anh trúã nïn vö cuâng xao àöång
vaâ êën tûúång hún nhúâ nhûäng cùåp liïn tûúãng bêët ngúâ vaâ thuá võ:
Coá con thuyïìn trong sûúng trùæng
Bïình böìng nhû möåt caánh chim
Coá em cheâo thuyïìn aáo trùæng

Xön xao nh tröën tòm
Coá vêìng mùåt trúâi rûång saáng

Böìi höìi nhû möåt traái tim.
"Mùåt trúâi" böìi höìi nhû "möåt traái tim" laâ möåt hònh tûúång laå, möåt sûå so saánh
bêët ngúâ mang laåi hiïåu quaã thêím myä cao!.
Nhúâ thuã thuêåt so saánh, liïn tûúãng àiïu luyïån nhûäng caãnh thûåc vaâ thú àaä
thaânh aão, thaânh möång, caái taã àaä biïën thaânh caái caãm, caái say dêîn ngûúâi àoåc àïën
möåt traång thaái tònh caãm múái: tònh yïu!. Cö gaái cheâo thuyïìn trïn söng phuát chöëc
biïën thaânh naâng tiïn nûä giûäa chöën böìng lai tiïn caãnh vúái nhûäng neát àeåp vaâng
son lêëp laánh vaâ cûåc kyâ sang troång "phêën mùåt trúâi trïn maá", "buåi mùåt trúâi vûúng
goát chên", "dêëu chên thaânh hoa haâi trïn soáng"...
Em cheâo thuyïìn vïì phña hûâng àöng
Hûáng chuát phêën mùåt trúâi trïn maá

Buåi mùåt trúâi vûúng àêìy goát chên
In nhûäng dêëu hoa haâi trïn soáng
Trûúác hònh tûúång Naâng Thú löång lêîy sinh ra tûâ traái tim mùåt trúâi êëy, nhaâ
thú cuãa chuáng ta khöng thïí khöng thöí löå rùçng mònh àaä yïu, rùçng tûâ àaáy loâng
mònh "Baâi haát tònh yïu dêåy möåt phûúng höìng"! êëy laâ logic tònh caãm, logic cuãa
thú!
Hïët khöí thú thûá 2, coi nhû "tiïëng seát tònh yïu" àaä thïí hiïån quyïìn lûåc cuãa
mònh: Tònh yïu àaä àûúåc baây toã möåt caách nöìng naân. Nhûng Hoaâng Phuã Ngoåc
Tûúâng khöng dûâng laåi úã àoá. Nhûäng hònh aãnh thú àûúåc taã rêët cêån caãnh tûâ gêìn
àïën xa röìi tûâ xa noái gêìn. Tûâ nhûäng hònh tûúång bùæt gùåp ngêîu hûáng, bùçng cêëp àöå
liïn tûúãng cao hún, anh àaä phaát hiïån ra tñnh êm phûúng cuãa vuä truå vaâ àaä àêíy baâi
àïën möåt tûá lúán hún, àöåt ngöåt hún: Tònh yïu cuãa con ngûúâi rêët vônh cûãu búãi tònh
yïu mang baãn chêët cuãa vuä truå
Tûâ thuúã naâo vuä truå àaä sinh ra
Maâ sao mùåt trúâi möîi ngaây vêîn treã

Maâ sao anh nhû tûâ vaån kyã
Bïn doâng söng naây àûáng haát mùåt trúâi lïn..
Quan hïå "coá àöi" êëy àûúåc biïíu caãm trong tûâng chi tiïët:
Vêîn ài hoaâi trong coäi vö biïn
Mùåt trùng laâ maãnh gûúng riïng soi traái àêët

Traái àêët tröi nhû möåt caánh beâo dêu
Mùåt trúâi nhiïìu khi phêåp phöìng húi thúã

Mï man nhúá nhûäng tinh cêìu...
Thò ra mùåt trúâi, mùåt trùng, traái àêët vaâ nhûäng tinh cêìu trong coäi vö biïn vuä
truå tûâ vaån kyã nay vêîn hûúáng vaâo nhau, vò nhau, öm êëp nhau, nhúá nhau... nhû
con ngûúâi, nhû anh vaâ em, nhû êm vaâ phûúng. Vêng, vuä truå laâ möåt tònh trûúâng
vônh cûãu. Tònh yïu cuãa "anh vaâ em" cuäng bïìn vûäng nhû tònh yïu giûäa caác haânh
tinh. Baâi thú kïët laåi bùçng khöí thú rêët hay, vúái nhûäng cêu thú söëng àöång rêët àúâi
maâ nùång triïët lyá nhên sinh, nhûäng cêu thú coá thïí taách ra àïí biïën thaânh ngaån ngûä
tònh yïu:
Nhûäng haânh tinh ngêîm röìi thêëy laå

Bïình böìng maâ vêîn theo nhau
Anh vúái em, ûâ thò cuäng laå
Bïình böìng cho túái mai sau
Nhaâ thú Nguyïîn Troång Taåo cho rùçng thú Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng "...
thêëm àêîm triïët hoåc vïì caái chïët... thú anh buöìn möîi nöîi buöìn àûát ruöåt... Àêëy laâ
thú cuãa coäi êm"... Àoá laâ möåt nhêån xeát àuáng vaâ tinh tïë. Nhûng trong nguöìn thú
nhû tûâ àêët voång lïn cuãa Tûúâng laåi coá möåt baâi thú khaác laå, baâi thú nh tûâ trúâi vang
xuöëng, àêìy chûáa chan, khoaái caãm vaâ trñ tuïå. Àoá chñnh laâ baâi thú Bïình böìng cho
túái mai sau, baâi thú vïì traái tim tònh yïu, traái tim mùåt trúâi vônh cûãu, möåt baâi thú
tònh hay vaâ múái.
(Sûu têìm)
Viïë t cho con gaá i cuaã Nguy ïn

î Thõ Höìng Ng aá t
Meå biïët
Con àaä bùæt àêìu tuöíi yïu
Meå biïët
Con àaä bùæt àêìu tuöíi nhúá
Möëi tònh àêìu bao giúâ chùèng thiïng liïng àeåp àeä
Caác chaâng trai sùn àoán quanh con
Têëm lúái thêìn seä àûúåc chùng lïn
Chuá nhïån nhoã thïí naâo khöng mùæc lúái
Têëm lûúái cuãa tònh yïu nheå nhaâng nhû gioá thöíi
Con mùæt thûúâng chùèng nhòn thêëy àûúåc àêu
Nhûäng boá hoa... sûå chùm soác ban àêìu

Giúâ tan hoåc... chaâng trai naâo àoán àúåi
Àûúâng thò xa maâ con thò nhoã daåi
Meå nhòn con loâng khöng khoãi lo thêìm
Giaá nhû laâ úã chiïën trûúâng
Meå coá thïí coân laâ laá chùæn
Nhûng tònh yïu giûäa cuöåc àúâi trùæc êín
Seä laâm con àiïu àûáng si mï
Con seä quïn nhûäng lúâi meå dùån doâ
Kinh nghiïåm söëng cuãa ngûúâi naây khöng daåy àûúåc cho keã khaác
Chó coá àiïìu- con gaái cuãa meå úi, nïëu con gùåp àûúåc ngûúâi yïu con nhêët
Àûâng bao giúâ àïí mêët nghe con

Nïëu kïí tïn möåt söë nhaâ thú nûä nöíi tiïëng cuãa nûúác ta hiïån nay, chùæc chùæn
khöng thïí thiïëu Nguyïîn thõ Höìng Ngaát. Nhûng trûúác hïët, chõ laâ möåt ngûúâi meå.
Búãi vêåy àoåc baâi "Viïët cho con gaái" cûá thêëy caái tònh meå nheå nhaâng maâ sêu sùæc,
bònh dõ maâ àùçm thùæm, thiïët tha.
Baâi thú laâ lúâi têm sûå cuãa ngûúâi meå vúái con gaái. Àöëi vúái caác bêåc phuå
huynh chùæc khöng coân gò àaáng lo ngaåi hún khi con caái mònh bùæt àêìu chêåp chûäng
bûúác vaâo àúâi. Àùåc biïåt, riïng vúái con gaái, nöîi lo caâng lúán. Nh ngûúâi ta vêîn noái:
con gaái lúán trong nhaâ khaác naâo traái bom nöí chêåm. Thïë nhûng trong thú Nguyïîn
thõ Höìng Ngaát, nöîi lo lùæng êëy biïën hònh trong tònh thûúng yïu, sûå quan têm sêu
sùæc cuãa meå vúái con gaái
Meå biïët
Con àaä bùæt àêìu tuöíi yïu
Meå biïët
Con àaä bùæt àêìu tuöíi nhúá
Ngûúâi meå- nhaâ thú biïët con gaái mònh àaä lúán, àaä vaâo caái tuöíi dïî coá nhûäng
rung àöång àêìu àúâi. Nguyïîn thõ Höìng Ngaát àaä múã àêìu lúâi têm sûå bùçng gioång thú
nheå nhaâng maâ sêu lùæng. Coân ai hiïíu con gaái mònh bùçng meå. Meå biïët, meå hiïíu,
con khöng thïí naâo giêëu àûúåc nhûäng tònh caãm ban àêìu àoá àêu.
Möëi tònh àêìu bao giúâ chùèng thiïng liïng àeåp àeä
Caác chaâng trai sùn àoán quanh con
Têëm lûúái thêìn seä àûúåc chùng lïn
Chuá nhïån nhoã thïí naâo khöng mùæc lúái
Khi con gaái meå àaä bùæt àêìu tuöíi yïu, tuöíi nhúá, ngûúâi meå àaä noái vúái con vïì
möëi tònh àêìu tiïn. Phaãi, möëi tònh àêìu bao giúâ cuäng rêët àeåp, rêët trong saáng vaâ
cuäng rêët àöîi thiïng liïng. Con gaái meå khöng thïí naâo traánh àûúåc têëm lúái cuãa tònh
yïu. Búãi vò:
Têëm lûúái cuãa tònh yïu nheå nhaâng nhû gioá thöíi
Con mùæt thûúâng chùèng nhòn thêëy àûúåc àêu

Tònh yïu laâ tònh caãm muön àúâi cuãa con ngûúâi, naâo coá ai traánh àûúåc.
Höìng Ngaát vñ tònh yïu nhû gioá thöíi. Búãi thïë nïn laân gioá êëy múái nheå nhaâng ài
vaâo loâng ngûúâi luác naâo khöng biïët vaâ têët nhiïn khöng thïí traánh. Con gaái meå
cuäng thïë. Con laâm sao traánh àûúåc "nhûäng tònh caãm ban àêìu" êëy. Coá thïí chó laâ
nhûäng boá hoa, nhûäng sûå quan têm... nhûng àoá laâ nhûäng dêëu hiïåu àûa tin cuãa
tònh caãm.
Àûúâng thò xa maâ con thò nhoã daåi

Meå nhòn con loâng khöng khoãi lo thêìm
Meå bao giúâ vaâ lûuác naâo cuäng thïë. Duâ con gaái meå àaä lúán thêåt röìi àêëy, àïën
tuöíi yïu, tuöíi nhúá thêåt röìi àêëy nhûng vúái meå - con lûuác naâo cuäng coân nhoã daåi.
Búãi thïë meå khöng lo laâm sao àûúåc khi con bùæt àêìu àïën tuöíi nhêån àûúåc sûå quan
têm, sûå thûúng mïën cuãa ngûúâi ta. Têëm loâng cuãa ngûúâi meå êëy thêåt chên thaânh vaâ
àùçm thùæm. Ngûúâi meå êëy àaä tûâng laâ chiïën sô, tûâng xöng pha, vaâo sinh ra tûã vò quï
hûúng, àêët nûúác. Meå àaä sùén saâng hy sinh cho Töí quöëc vaâ cuäng sùén saâng vò con
Giaá nhû laâ úã chiïën trûúâng
Meå coá thïí coân laâ laá chùæn
Nhûng "chiïën trûúâng" tònh yïu thò khöng àún giaãn. Cuöåc àúâi naây àêìy nöîi
trùæc êín, nhêët laâ trong tònh yïu. Meå khöng thïí giuáp con àûúåc.
Kinh nghiïåm söëng cuãa ngûúâi naây khöng daåy àûúåc cho keã khaác
Meå yïu con vaâ meå sùén saâng baão vïå cho con. Nhûng trong tònh yïu thò con
phaãi tûå baão vïå baãn thên mònh. Ngûúâi meå úã àêy rêët hiïíu têm traång cuãa con gaái
mònh luác naây àang bùn khoùn, lo lùæng. Cuöåc àúâi daâi vaâ röång thïë. Tònh yïu cuäng
lúán lao nhû thïë. Con seä quïn mêët lúâi meå dùån. Nhûng:
Chó coá àiïìu- con gaái cuãa meå úi, nïëu con gùåp àûúåc ngûúâi yïu con nhêët
Àûâng bao giúâ àïí mêët nghe con
Àûâng bao giúâ àaánh mêët haånh phuác. Cêu triïët lyá haâng ngaân xûa àïën nay
vêîn luön luön ûáng nghiïåm vaâo trong thú Nguyïîn thõ Höìng Ngaát vaâ àûúåc nhuöëm
maâu tònh caãm àùçm thùæm cuãa ngûúâi meå, àùçm thùæm vaâ thêåt thiïët tha. Haånh phuác
trong cuöåc àúâi naây àêu dïî tòm thêëy àûúåc nhûng noá laåi rêët mong manh, ngûúâi meå
hiïíu hún ai hïët. Búãi meå laâ phuå nûä- maâ naâo coá ai caãm nhêån roä raâng vaâ sêu sùæc vïì
haånh phuác hún ngûúâi phuå nûä trïn. Meå coá thïí nhùæc nhúã, khuyïn nhuã vaâ dùån doâ
con rêët nhiïìu nhûng vúái tònh yïu thò con àûâng àïí mêët, àoá laâ àiïìu quan troång
nhêët.
Dõu daâng vaâ thiïët tha, baâi thú cûá dêìn ài vaâo loâng ngûúâi àoåc, cuöën theo
nhûäng têm traångs khaác nhau. Böìi höìi, xuác àöång. Baâi thú laâ caã têëm loâng chên
tònh cuãa ngûúâi meå vúái con gaái. Baâi thú kïët thuác röìi nhûng caái dû võ cuãa tònh caãm
thiïng liïng- tònh mêîu tûã vêîn coân lùæng àoång vaâ dû êm maäi.
Haâ thõ Haãi
Ngûúiâ Phap
á àocå thú Höì Xuên H ûúng
Têåp thú cuãa Höì Xuên Hûúng göìm 26 baâi lêìn àêìu ra mùæt taåi Phaáp nùm
1996. Ngûúâi ta àaä in keâm têåp thú hai baâi giúái thiïåu, trong àoá coá baâi cuãa nhaâ vùn
Congo, Henry Lopes viïët bùçng tiïëng Phaáp thïí hiïån caãm xuác maånh meä cuãa öng
khi àoåc thú Höì Xuên Hûúng.
Gêìn àêy, chuáng ta àûúåc biïët thú Höì Xuên Hûúng àaä àûúåc xuêët baãn
bùçng ba thûá tiïëng Nöm, Viïåt vaâ Anh úã Myä.
Nhûng tûâ nùm 1996, Höì Xuên Hûúng, lêìn àêìu tiïn xuêët ngoaåi àaä coá
mùåt úã Paris vúái möåt têåp thú 26 baâi göìm caã thú chûä Haán, keâm theo baâi Möång
thêëy haái sen maâ caác dõch giaã (trong àoá coá Hoaâng Xuên Haän) khùèng àõnh laâ cuãa
Nguyïîn Du tùång ngûúâi àeåp úã Cöí Nguyïåt Àûúâng.
Möåt têåp thú khiïm töën vúái nùm trùm baãn in trïn giêëy mêìu höìng nhûng
àûúåc hoaân thaânh vúái sûå trên troång vaâ tònh yïu nûä sô. Nùm dõch giaã göìm Hoaâng
Xuên Haän, Lêm Baá Chêu, Nguyïîn Minh Thanh vaâ hai ngûúâi baån Phaáp: Jean
Ristat vaâ Olivier Stern àaä dõch vaâ tûå xuêët baãn. Àñch thên Hoaâng Xuên Haän cuâng
vúái Olivier Stern veä bòa. Hai baâi viïët trang troång keâm theo, möåt cuãa Henry
Lopes, nhaâ vùn Congo viïët tiïëng Phaáp, giaãi thûúãng Lúán vùn hoåc chêu Phi nùm
1972, tûâng laâ Thuã tûúáng Congo vaâ nguyïn laâ Phoá Töíng giaám àöëc UNESCO.
Hún 20 minh hoåa àen trùæng trïn giêëy cûáng cuãa Nguyïîn Minh Thanh vaâ Antoine
Steinegger.
Nhûng liïåu àöåc giaã Phaáp coá hiïíu àûúåc baâ khöng? Vaâ liïåu nhûäng cêu
thú hoác hiïím kiïíu "Naây cuãa Xuên Hûúng àaä quïåt röìi" hay nhûäng cuåm tûâ thuêìn
Viïåt nhû "giaâ tom", "chïình ra", "dï coãn", "buöìn sûâng" vên vên seä àûúåc chuyïín
nhû thïë naâo sang tiïëng Phaáp?
Xin trñch giúái thiïåu hêìu àöåc giaã thay cho cêu traã lúâi, toaân vùn baâi cuãa
nhaâ vùn Henry Lopes, viïët vïì thú Höì Xuên Hûúng:
"Thûåc ra, nhûäng baâi thú naây khöng cêìn thiïët phaãi àïì tûåa hay giaãi thñch.
Àuáng ra chó cêìn biïët taác giaã cuãa chuáng, biïët xûá súã maâ taác giaã tûâng söëng, tûâng
mú möång cuöåc àúâi. Coá thïí laâ úã thïë kyã êëy nhûäng möëi tònh cuãa baâ àaä tûâng rûåc rúä
hún caã nhûäng möëi tònh thúâi trai treã cuãa chuáng ta.
Khi bùæt àêìu àoåc thú baâ, töi àaä tûâng coá caái súå cuãa möåt keã lûä haânh lêìn àêìu
tiïn möåt mònh, khöng phiïn dõch, khöng ngûúâi hûúáng àaåo, ài vaâo àêët laå, núi
mònh khöng biïët tiïëng, khöng biïët chûä, khöng am hiïíu luêåt lïå. Nhûng tûâ nhûäng
bûúác àêìu tiïn, nhaåc àiïåu cuãa nhûäng baâi thú àaä chiïëm lônh töi. Trûúác mùåt chuáng
ta laâ möåt ngûúâi àaân baâ biïët noái bùçng thú nhûäng àiïìu khöng ngûúâi àaân öng naâo
biïët noái. Chuáng ta böîng mong àûúåc xûáng laâ ngûúâi tònh cuãa ngûúâi àang thöí löå
vaâo tai ta rùçng "thên naây àêu àaä chõu giaâ tom!". Coân xa múái xêëu höí, naâng hûáng
chõu àúåt soáng tïë nhõ vaâ nhaåy caãm thêìn thaánh àang dêng lïn tûâ nhûäng miïìn da
thõt giûäa àuâi vaâ cöí naâng. Vaâ sûác soáng àoá àaä keáo naâng laåi gêìn chuáng ta. Thïë
nhûng, ên aái maånh meä laâ möåt chuyïån, biïët noái lïn àiïìu àoá laåi laâ möåt chuyïån
khaác. Vaâ nhêët laâ, biïët caách laâm ra veã yïu àûúng laåi laâ àiïìu khaác nûäa.
Thïë kyã naây àaä àûúåc thaám hiïím, àûúåc boác trêìn, àûúåc nïëm traãi moåi chêët
liïåu tònh duåc àïën laâm ta phaát ngaán nhûäng troâ khiïu dêm. Thïë maâ, trong nhûäng
lûuöìng chûúáng khñ àoá, böîng thöíi àïën ta ngoån gioá laânh mang tiïëng noái ngûúâi phuå
nûä. Húi thúã cuãa naâng khöng phaãi laâ tiïëng rïn rêím sinh vêåt truåy laåc maâ laâ nhûäng
baâi ca chaáy boãng yïu àûúng cêët lïn bïn cûãa söí cuãa naâng. Naâng laâ nhaâ thú hay
nhaåc sô? Töi cuäng khöng biïët chùæc nûäa. Chñnh naâng àaä àa veã àeåp cuãa tiïëng
loâng thöín thûác trong àïm trûúâng hay úã núi thanh vùæng ài vaâo coäi vônh hùçng.
Phaãi chùng naâng àaä daåy cho nhûäng öng quan vaâ caác baâ mïånh phuå "tiïët haånh khaã
phong" cuãa àiïån Pantheáon chêu aá caái nghïå thuêåt biïët noái lïn möåt caách maånh meä
maâ vêîn giûä àûúåc veã e lïå àoan chñnh ngoån lûãa höåi heâ cuãa thên xaác con ngûúâi.
Haäy kñn àaáo nhûng khöng àûúåc xêëu höí vïì tònh yïu cuãa chuáng ta. Nïëu cêìn thiïët
coá möåt thöng àiïåp thò àoá laâ thöng àiïåp cuãa Höì Xuên Hûúng...
Chó möåt lêìn àûúåc khaám phaá, ngûúâi ta böîng muöën àoåc laåi vaâ nhêm nhi
nhûäng baâi thú nh nhûäng cêu àöë nhoã cuãa naâng, nhûäng taác phêím àaä giaãi maä àûúåc
moåi khña caånh tinh tïë cuãa nhûäng bûác tiïíu hoåa, cuãa nhûäng ngoán tay vuä nûä thêìn
tiïn... caái vñ àiïåu cuãa tinh thêìn vaâ nhuåc caãm hoâa àöìng trong sûå mêåp múâ coá choån
loåc búãi nhûäng ngûúâi muöën lêín traánh lûuêåt lïå vaâ sêëm seát cuãa nhûäng thûá kiïím
duyïåt khoá chúi vaâ laänh caãm. Àoá laâ nhûäng baâi thú nhoã àïí nhêëm nhaáp, chêìm
chêåm, tûâng miïëng möåt nhû ta nhêëm nhaáp traái cêy, tûâng nguåm nh rûúåu quyá. Àoåc
thú baâ, cuäng nhû trong cuöåc aái ên, moåi cûã chó àïìu àoâi hoãi thêån troång, tïë nhõ vaâ
coá thúâi gian... Vöåi vaâng, hêëp têëp, ngöën ngêëu seä laâm ta trûúåt lïn bïn trïn bïì mùåt
cuãa moåi chuyïån.
Töi khöng biïët Höì Xuên Hûúng coá àeåp hay khöng. Cuäng khöng biïët
naâng bao nhiïu tuöíi khi saáng taåo ra nhûäng neát chaåm xaâ cûâ àeåp àeä naây. Duâ cêu
traã lúâi laâ thïë naâo, töi vêîn coá cêu traã lúâi cuãa töi. Khi nghe nhûäng baâi ca naây, töi
day dûát nuöëi tiïëc àaä khöng àûúåc tûâng laâ keã àöìng loäa cuãa naâng.
Nhûng töi àaä laåc àïì...
Sûå thûåc, töi xin nhùæc laåi, nhûäng baâi thú naây khöng cêìn lúâi àïì tûåa cuäng
nhû lúâi giaãi thñch.
Baån haäy giúã tûâng trang, tûâng trang, haäy àïën vúái Höì Xuên Hûúng, baån
seä khöng muöën rúâi nhûäng ngoán tay mõn nhû luåa cuãa naâng".
Paris àaä hiïíu Höì Xuên Hûúng cuäng nhû hiïíu nhûäng baâ cuå Thaái Bònh ùn
trêìu àaä cuâng Ea Sola Thuãy sang thuã àö aánh saáng àïí biïíu diïîn nghïå thuêåt.
Nguyïîn Quang Thên
Tê m sûå nan
â g Thuy
á Vên
Nghô thûúng lúâi chõ dùån doâ

Mûúâi lùm nùm àùæm con àoâ xuên xanh
Chõ yïu lïå chaãy àaä àaânh

Chúá em nûúác mùæt àêu daânh chaâng Kim.
Ú kòa sao chõ ngöìi im
Maáu coân biïët chaãy vïì tim àïí höìng
Lêëy ngûúâi yïu chõ laâm chöìng
Àúâi em thïí thùæt möåt voâng oan khiïn
Suåt suâi úát coã Àaåm Tiïn
Chõ thûúng keã khuêët, àûâng quïn ngûúâi coân
Mêëp mö söë phêån vuöng troân
Àêët khöng thïí nhöët linh höìn àúâi yïu!
Laâ em nghô vêåy thöi Kiïìu
Saánh àêu àúâi chõ ba chiïìu baäo giöng
Con àoâ àúâi chõ vïì khöng
Chúã theo tiïëng khoác àaáy söng Tiïìn Àûúâng
Chõ nhiïìu húân giêån yïu thûúng
Vêìng trùng coân lêëm muâi hûúng heån hoâ
Em cha àûúåc thïë bao giúâ
Tiïët trinh thûúng chõ àaánh lûâa con tim
Em thaânh vúå cuãa chaâng Kim
Ngöìi ru gioåt maáu tûúång hònh chõ trao

Giêëu àêìy àïën nöîi khaát khao
Kiïìu úi, em àúåi kiïëp naâo àïí yïu?

(Trûúng Nam Hûúng)
Töi chuá yá àïën caái tïn Trûúng Nam Hûúng tûâ khi àoåc "Têm sûå naâng Thuáy
Vên" caách àêy vaâi nùm. Hai mûúi tû cêu luåc baát cuöën huát töi tûâ àêìu àïën cuöëi.
Khöng möåt chûä thûâa. Toaân baâi laâ möåt sûå döìn neán, döìn neán àïën tûác túãi, àïí röìi vúä
dêìn, vúä dêìn, hiïån ra möåt bi kõch troån veån. Truyïån Kiïìu laâ möåt chuöîi nhûäng bi
kõch nöëi tiïëp nhau, nhûäng "cung gioá thaãm ma sêìu" xoay quanh cuöåc àúâi naâng
Kiïìu. Nhûng bïn caånh àoá coân êín sêu möåt bi kõch maâ chó àïën Trûúng Nam
Hûúng múái àûúåc phaát hiïån, khai thaác:
Nghô thûúng lúâi chõ dùån doâ

Mûúâi lùm nùm àùæm con àoâ xuên xanh

Chúá em nûúác mùæt àêu daânh chaâng Kim!
Àoåc Truyïån Kiïìu, ngûúâi ta thûúâng ñt chuá yá àïën Thuyá Vên. Búãi so
vúái cö chõ taâi sùæc maâ baåc mïånh, söë phêån cuãa cö em xem ra may mùæn, suön seã
moåi bïì. Coá nhaâ phï bònh thúâi xa nùång lúâi khi àaánh giaá naâng "Thuyá Vên nhû möåt
khöëi àaá trú... chó àïí laâm baâ quan laâ húåp..." Ngûúâi ta quïn rùçng naâng cuäng laâ möåt
ngûúâi con gaái coá têm höìn, coá tònh caãm. Trong cuöåc àúâi khöng chöng gai nhû
chõ song naâng cuäng mang niïìm àau khöí khoá ai thêëu hiïíu. Trûúng Nam Hûúng
àaä noái höå têm sûå cuãa naâng:
Lêëy ngûúâi yïu chõ laâm chöìng
Àúâi em thïí thùæt möåt voâng oan khiïn
Ta coân nhúá, Thuyá Vên nhêån lêëy Kim Troång búãi lúâi nhúâ cêåy "trao
duyïn" cuãa Kiïìu. Naâng lêëy chöìng nhû möåt nghôa cûã, cöët cho yïn loâng ngûúâi chõ
àau khöí. Ngûúâi chöìng êëy - chaâng Kim - duâ söëng vúái naâng nhû ng vêîn canh caánh
bïn loâng möëi tònh sêu nùång vúái Kiïìu:
Khi ùn úã, lûuác ra vaâo
Caâng êu duyïn múái, caâng àaâo tònh xa

Têm tònh êëy, duâ laâ ngûúâi vö têm nhêët cuäng nhêån ra Thuyá Vên laâm
sao khöng chaånh loâng, tuãi phêån! Coá ngûúâi noái: Caái gò cuäng coá thïí chia seã, trûâ
tònh yïu. Tònh Kim- Kiïìu chùèng thïí san seã cho naâng Vên. Coân Thuyá Vên, naâng
cuäng chû a bao giúâ yïu Kim Troång. Caái buöíi gùåp gúä trong tiïët Thanh minh, tuy
"hai Kiïìu e lïå neáp vaâo dûúái hoa" nhûng "tònh trong nhû àaä, mùåt ngoaâi coân e" thò
chó coá Kiïìu vúái Kim. Cho nïn:

Chúá em nûúác mùæt àêu daânh chaâng Kim!
Chêëp nhêån laâm vúå Kim Troång, thay chõ traã nghôa cho chaâng, nhûng
Thuyá Vên khöng thïí dêåp tùæt niïìm khao khaát àûúåc söëng àûúåc yïu nhû moåi ngûúâi
con gaái bònh thûúâng. Búãi vò, àïën "maáu coân biïët chaãy vïì tim àïí höìng" kia maâ!
Hai cêu thú tiïëp sau nhû möåt lúâi traách cûá:
Suåt suâi úát coã Àaåm Tiïn
Chõ thûúng keã khuêët àûâng quïn ngûúâi coân
Chõ àa caãm, thûúng ngûúâi lùæm, chõ àûâng quïn àûáa em, àaä hy sinh
cho chõ, söëng möåt cuöåc hön nhên khöng tònh yïu! Traách cûá döìn neán laåi àïí vúä oaâ
hai cêu thú rêët taâi tònh:
Mêëp mö söë phêån vuöng troân
Àêët khöng thïí nhöët linh höìn àúâi yïu!
Töi yïu nhêët hai cêu thú naây. Bao nhiïu taâi hoa, tònh caãm döìn àuác
nïn mûúâi böën chûä êëy. Coá leä Trûúng Nam Hûúng laâ ngûúâi àêìu tiïn taåc nïn hònh
aãnh "mêëp mö söë phêån". Phaãi chùng taác giaã muöën gúåi àïën nhûäng nêëm möì, möîi
nêëm möì laâ möåt söë phêån khöng ai giöëng ai, long àong, khuác khuyãu, nhoåc nhùçn.
Àêët àen àaä chön kñn kiïëp ngûúâi nhûng khöng thïí chön vuâi nhûäng linh höìn chaáy
boãng khaát khao yïu àûúng. Thïë thò em, laâm sao coá thïí chön vuâi niïìm khao khaát
êëy bïn chuyïån tònh cuãa chõ, chõ úi! Tûâng chûä trong cêu thú nhû linh höìn muöën
phaá tung song sùæt cuãa àõnh mïånh àïí söëng vaâ yïu hïët mònh. Àêy laâ möåt saáng taåo
nghïå thuêåt àöåc àaáo, àêìy biïíu caãm cuãa Trûúng Nam Hûúng.
Thuyá Vên hiïíu roä cuöåc àúâi oan khöí cuãa chõ. Naâng thûúng chõ vö
ngêìn:
Laâ em nghô vêåy thöi Kiïìu
Saánh sao àúâi chõ ba chiïìu baäo giöng
Con àoâ àúâi chõ vïì khöng
Chúã theo tiïëng khoác àaáy söng Tiïìn Àûúâng
Nhûng chõ coân haånh phuác hún em:
Chõ nhiïìu húân giêån yïu thûúng

Vêìng trùng coân lêëm muâi hûúng heån hoâ
Em cha àûúåc thïë bao giúâ

Tiïët trinh thûúng chõ àaánh lûâa traái tim
Cêu thú nhû möåt tiïëng nêëc xoát xa tûác ngheån "Tiïët trinh- thûúng chõ-
àaánh lûâa traái tim". Chõ àaä yïu vaâ àûúåc yïu. Coân àoá vêìng trùng vùçng vùåc chûáng
giaám tònh yïu cuãa chõ. Coân em, em cha bao giúâ vaâ seä chùèng bao giúâ àûúåc thïë.
Vò thûúng chõ maâ em phaãi àaánh lûâa traái tim biïët yïu vaâ khao khaát tònh yïu àñch
thûåc cuãa mònh àïí thaânh vúå ngûúâi yïu chõ. Nöîi àau cuãa em, chõ coá thêëu chùng?
Bi kõch cuãa Thuyá Vên àaä lïn àïën àónh àiïím. Nöîi àau döìn vaâo tûâng chûä nùång
nhû chõ, nhûác nhöëi, xoaáy sêu vaâo tim oác. "Tiïët trinh thûúng chõ- àaánh lûâa traái
tim". Oan khöëc àöí xuöëng àêìu gia àònh Kiïìu khöng chó laâm cho möåt ngûúâi con
gaái phaãi lòa boã ngûúâi thên yïu, dêën mònh vaâo kiïëp giang höì nhuåc nhaä, xeá naát traái
tim "trong giaá trùæng ngêìn" maâ coân khiïën möåt ngûúâi con gaái khaác phaãi "àaánh lûâa
traái tim" mònh, dòm sêu nöîi khao khaát söëng vaâ yïu àïí troån tònh vúái chõ. Coá caái gò
nhû möåt lúâi phaãn khaáng, gaâo theát trong lùång leä, cùm uêët, ngheån ngaâo bêåt lïn
trong cêu thú.
Baâi thú kïët laåi bùçng möåt cêu hoãi day dûát, quùån loâng:
Kiïìu úi, em àúåi kiïëp naâo àïí yïu?
Cêu hoãi voång vaâo khöng gian vaâ thúâi gian. Biïët àïën kiïëp naâo em
múái àûúåc yïu, chõ Kiïìu úi! Kiïëp naây em àaä laâ vúå chaâng Kim, laâm troân viïåc thûâa
gia, traã nghôa. Nhûng àïën bao giúâ, bao giúâ em múái àûúåc möåt lêìn dûúái "vêìng
trùng lêëm muâi hûúng heån hoâ" nhû chõ àaä tûâng àûúåc thïë?
Baâi thú kheáp laåi, maâ d êm vïì nöîi àau, nöîi khaát khao cuãa naâng Vên
vêîn àoång maäi trong loâng ngûúâi àoåc. Àoåc "Têm sûå naâng Thuyá Vên" ta hiïíu thïm
möåt bi kõch maâ xaä höåi Truyïån Kiïìu àaä gêy ra. Khöng roä rïåt traâo söi nhû nhûäng
thaãm caãnh trong àúâi naâng Kiïìu, nhûng sêu sùæc lùæng àoång, day dûát vaâ aám aãnh,
Trûúng Nam Hûúng àaä múã ra têën bi kõch êëy möåt caách taâi hoa. Caái taâi êëy xeát cho
cuâng, chñnh laâ caái tònh cuãa anh vúái Truyïån Kiïìu, vúái naâng Vên tûúãng nhû chòm
khuêët bïn Kiïìu, nhûng têm anh àaä soi möåt aánh saáng múái vaâo hònh aãnh êëy. Nhû
Nguyïîn Du àaä viïët:
"Chûä têm kia múái bùçng ba chûä taâi"
Trêìn Thõ Bñch
Àïm H aâ Nöå i, nhúá
Xa möåt tuêìn coá lêu quaá khöng anh

Sao em thêëy ngaây cûá daâi àïën thïë
Àïm Haâ Nöåi thúm ngheån loâng hoa sûäa

Ngöi sao em ngên ngêën khoác chên trúâi
Ngaây xa anh em böîng hoaá àún cöi
Giúâ cuäng chùèng vö tònh sang cûãa nûäa

Möåt chiïëc laá rúi cuäng laâm em nhúá
aáp mùåt lïn trùng múái biïët trùng gêìy

Haâ Nöåi böìng bïình tröi theo heo may
aánh trùng nhùæc vïì möåt thúâi mï àùæm

Thú em xuöëng doâng
Buöìn nghiïng dêëu lùång

Nöîi nhúá vïì anh lêëp maäi khöng àêìy...
(Buâi Sim Sim)
Coá leä trïn àúâi naây, nhûäng ngûúâi àùåt buát laâm thú àùåc biïåt laâ thú tònh
khoá giêëu nöíi con ngûúâi thêåt cuãa mònh. Bao nhiïu nöîi niïìm bûác xuác cuãa tònh yïu
xêm chiïëm, buãa vêy, aám aãnh... hay noái nh möåt nhaâ thú naâo àoá tûâng têm sûå,
traång thaái tinh thêìn àoá laâ nöîi khöí àau ngoåt ngaâo cuãa tònh yïu àöi lûáa. Vaâ thïë laâ
coá thú. Thú hay hay dú ã- chûa baân túái. Chó biïët caãm xuác dêng àêìy- yïëu töë chên
caãm êëy, laâ àiïìu kiïån tiïn quyïët, laâ yïëu töë khúãi thuyã, dêîn thú ài...
Töi àaä àoåc vaâ àoán nhêån àûúåc nöîi niïìm thú êëy qua "Àïm Haâ Nöåi,
nhúá" cuãa taác giaã Buâi Sim Sim:
Xa möåt tuêìn coá lêu quaá khöng anh
Sao em thêëy ngaây cûá daâi àïën thïë
Àïm Haâ Nöåi thúm ngheån muâi hoa sûäa
Ngöi sao em ngên ngêën khoác chên trúâi
Khöí thú múã àêìu naây traãi ra möåt caãnh ngöå xa caách cuãa baån tònh- àiïìu
maâ taác giaã heá löå tûâ tïn baâi thú (Àïm Haâ Nöåi) vaâ lúâi àïì gûãi (Gûãi Saâi Goân) "Xa
möåt tuêìn" caãnh ngöå (xa) vaâ thúâi gian (möåt tuêìn) quaã laâ nhûäng àiïìu maâ quaá àuã
thêëm thña àïí dêng àêìy thûúng nhúá vúái traái tim treã àang nöìng naân yïu. Thúâi gian
vaâ caãnh ngöå êëy, quaá àuã àïí thaânh nöîi dùçng dùåc tûúng tû röìi. Thïë maâ Sim Sim laåi
coá caách diïîn taã thêåt nheå nhaâng, dïî thûúng, rêët con gaái- nghôa laâ taác giaã àaä kñn
àaáo, mïìm maåi chuyïín tûâ sûå khùèng àõnh sang niïìm bùn khoùn- Xa möåt tuêìn coá
lêu quaá khöng anh. Ngay tûâ cêu múã àêìu naây, ngûúâi em trong thûúng nhúá àaä
"keáo" ngûúâi anh trong xa caách, diïåu vúåi vaâo thïë giúái têm tònh riïng cuãa hai
ngûúâi- bùçng lúâi thú mang àiïåu noái cuãa nhûäng trang lûáa têm giao. Tûâ nöîi loâng
bûác xuác maâ mïìm maåi trong cêu noái êëy, cêu thú thûá hai múái buöng lúi lúâi thöí löå
chên thaânh- Sao em thêëy ngaây cûá daâi àïën thïë.
Àêëy laâ möåt caách tûå caãm nhêån. Noái vúái ngûúâi xa- cuäng laâ quay vaâo tûå
noái vúái loâng mònh, tûå nhuã vúái chñnh nöîi thêëm thña chia xa. Búãi vò xa möåt tuêìn
khöng chó laâ thúâi gian xaác àõnh- baãy ngaây, tûâ thûá hai cho àïën chuã nhêåt maâ búãi
sûå lï thï ngaây laåi ngaây, ngaây nöëi ngaây. Nùång nïì laâm sao caái êën tûúång cuãa thúâi
gian- têm lyá. Thúâi gian cuãa loâng ngûúâi thò laâm thïë naâo àïëm cho àûúåc bùçng con
söë cuãa tûå nhiïn.
Vúái hai cêu thú khúãi múã naây, Buâi Sim Sim àaä noái truáng àiïìu trong
quy lûuêåt cuãa tònh yïu- nöîi nhúá!
Àïën àêy ngûúâi viïët nhûäng lúâi bònh naây cuäng xin pheáp taác giaã àûúåc laâ
ngûúâi têm giao, tri kyã maâ noái höå tiïëng noái têm tû cuãa möåt naâng Haâ Nöåi gúãi túái
möåt chaâng Saâi Goân trong niïìm thûúng nhúá. Vêng, quaã laâ nöîi nhúá rêët Haâ Nöåi, rêët
con gaái nûäa khi taác giaã phaát hiïån chiïìu thùèm sêu cuãa khöng gian àïm Haâ Nöåi
... Thúm ngheån loâng hoa sûäa
Ngöi sao em ngên ngêën khoác chên trúâi.

Dûúâng nhû cuåm tûâ nùm êm tiïët Haâ Nöåi - Àïm- Hoa sûäa àaä noái thêåt
thoaã àaáng caái duyïn tònh sêu lùæng maâ tònh tûá vïì Haâ Nöåi. Taác giaã cuãa "Àïm Haâ
Nöåi, nhúá" àaä mûúån hûúng hoa- cuäng laâ loâng hoa, mûúån neát rûng rûng, loáng laánh
cuãa àïm sao maâ noái höå loâng ngûúâi. Khi nhúá, khi thûúng nhau trong xa caách;
ngûúâi ta tûå caãm nhêån loâng mònh thêëm àêîm trong caãnh- àiïìu êëy àaä trúã thaânh nöîi
xuác àöång- thûúâng- tònh cuãa vùn chûúng, cuãa thú ca. êëy vêåy maâ nhûäng hònh aãnh
Thúm ngheån loâng hoa sûäa. Ngên ngêën khoác chên trúâi cuãa Sim Sim vêîn xön xao
vaâ xuác àöång àïën thïë. Nhêët laâ nhûäng tiïëng ngheån loâng, ngên ngêën, thêåt hay maâ
cuäng thêåt thûúng!
Àïën khöí thú tiïëp sau (khöí hai) sûå thöí löå têm tû àûúåc diïîn taã qua
nhûäng traång thaái ngêín ngú cuãa nöîi nhúá thûúng
Ngaây xa anh em böîng hoaá àún cöi

Giúâ cuäng chùèng vö tònh sang cûãa nûäa
Möåt chiïëc laá rúi cuäng laâm em nhúá
aáp mùåt lïn trùng múái biïët trùng gêìy
Bao nhiïu laâ ngêín ngú, böån bïì cuãa nöîi loâng keã tûúng tû- cùn bïånh
muön thuúã cuãa tònh aái, bïånh tònh êëy con ngûúâi truát vaâo thú, maäi maäi maâ chùèng
thïí cuä. Vêîn thaánh thiïån treã trung nhû tònh yïu vêåy. Taác giaã cuãa "Àïm Haâ Nöåi,
nhúá" cuäng diïîn taã thêåt treã trung nhûäng sùæc àiïåu têm tñnh vöën àaä thaânh quy lûuêåt.
Àoá laâ traång thaái hêîng huåt àïën chúi vúi (em böîng hoaá àún cöi). Khi maâ ngoån gioá
chùèng vö tònh ngang qua cûãa nûäa; êëy laâ chuát lay àöång thoaãng qua, mú maâng cuãa
möåt chiïëc laá rúi..
Têët thaãy thaânh nöîi nhúá- nöîi nhúá tûå caãm thêëy cuãa loâng ngûúâi, nöîi nhúá
dan dñu sang gioá thöíi, laá rúi.
Nhûäng cêu thú trïn Buâi Sim Sim chên thaânh trong tûå baåch song
cöng bùçng maâ noái cha caãm hoaá ta búãi êën tûúång thêåt riïng. Nhûng àïën hònh aãnh:
aáp mùåt vaâo trùng múái biïët trùng gêìy, múái roä ra möåt daáng veã têm tònh riïng cuãa
ngûúâi viïët. Hònh aãnh thú cuãa Buâi Sim Sim ùm ùæp têm traång vaâ chuyïín hoaá tûå
nhiïn tûâ möåt cûã chó thêåt (aáp mùåt- xin noái thïm laâ aáp mùåt chûá khöng phaãi laâ uáp
mùåt nh möåt söë baãn àaä in nhêìm) àïí röìi chuyïín sang möåt traång thaái nhêån biïët- aáp
mùåt vaâo trùng múái biïët trùng gêìy. Vúái hònh aãnh rêët gúåi naây, taác giaã àaä diïîn taã
àûúåc sûå àöìng àiïåu cuãa yïëu töë thûåc vaâ aão, thûåc vaâ mú cuãa nöîi nhúá thûúng trong
sûå caách vúâi cuãa khöng gian xa caách diïåu vúåi... Quaã laâ nhòn trùng, trùng thïm
gêìy thïm hao khuyïët, búãi loâng ngûúâi nhúá nhau. Àïën àêy ta chúåt nhû bùæt gùåp sûå
àöìng àiïåu têm tònh trong baâi thú Hai nûãa vêìng trùng cuãa Hoaâng Hûäu:
Trùng cuöëi thaáng nhû àúâi anh hao khuyïët
Em àaä khoác
Trùng tûâng gioåt tan vaâo anh mùån chaát
Em àaä khoác
Nhûng laâm sao túái àûúåc
Bïën búâ anh tim döåi soáng khöng cuâng

Taác giaã cuãa "Àïm Haâ Nöåi, nhúá" àaä tûâ sûå chaånh loâng trong nhêån biïët
trùng gêìy àïí röìi thao thûác, raåo rûåc nhúá laåi möåt thúâi nöìng naân, mï àùæm:
Haâ Nöåi böìng bïình tröi trong heo may
aánh trùng nhùæc vïì möåt thúâi mï àùæm
Ta nhû nghe thêëy coá tiïëng thúã daâi trong cêu thú. Tònh yïu ngúä nhû
chêåp chúân, lay àöång àeåp maâ laåi cuäng thêåt xanh Haâ Nöåi àïm nay böìng bïình
tröi trong heo may. Caã àïën aánh trùng thú möång àïm nay dûúâng nhû àaánh thûác
nöîi mï àùæm ngoåt ngaâo, àaä thaânh quaá khûá. Àaä thaânh dêëu êën cuãa nöîi nhúá thûúng.
Thúâi khùæc say nöìng qua röìi. Chó coân thûåc taåi, phaãi trúã vïì, phaãi àöëi diïån
Thú em xuöëng doâng
Buöìn nghiïng dêëu lùång
Nöîi nhúá vïì anh lêëp maäi khöng àêìy...
Cuäng coá nhûäng nöët lùång trong nhaåc. Coá nhûäng dêëu chêëm lûãng trong
vùn- vaâ coá caã nhûäng nöîi thêìm trong coá dêëu hiïåu hònh thûác maâ toaã lan, dû êm
maäi trong loâng ngûúâi. Baâi thú tònh cuãa Buâi Sim Sim lùång leä maâ vúi àêìy nöîi nhúá
thûúng- ngay caã khi cêu chûä àaä kheáp laåi.
Trêìn Trung
Thú xuên Nguyïn

î Bñnh
Nguyïîn Bñnh (1918-1966) laâ möåt trong nhûäng ngûúâi viïët rêët nhiïìu thú
xuên. Nhaâ nghiïn cûáu Nguyïîn Hiïën Lï tûâng àaánh giaá, "chû a coá baâi thú naâo taã
caãnh xuên thön quï vaâ tònh xuên thön nûä Bùæc Viïåt àuáng vaâ hay nhû baâi Xuên
vïì" cuãa Nguyïîn Bñnh. Nguyïîn Bñnh traãi qua nhiïìu caái Tïët xa nhaâ, vò vêåy thú
xuên cuãa öng thûúâng mang niïìm hoaâi caãm vaâ têm traång cö àún.
Chùæc laâ töi khöng lêìm, khi noái: So vúái caác nhaâ thú xa nay cuãa chuáng ta,
Nguyïîn Bñnh (1918-1966) laâ ngûúâi laâm thú vïì muâa xuên nhiïìu nhêët.
Coá thïí giaãi thñch bùçng mêëy lyá do: nhaâ thú yïu muâa xuên hún caác muâa
khaác trong nùm; hún nûäa, miïìn quï Nam Àõnh - núi öng sinh trûúãng - giaâu caã nh
sùæc vaâ thú möång, thi võ - nhêët laâ trong nhûäng ngaây xuên - àaä hêëp dêîn öng; laåi
nûäa, trong nhiïìu nùm trûúác Caách maång Thaáng Taám, Nguyïîn Bñnh phaãi tha
hûúng, tröi nöíi tûâ bùæc àïën nam, phaãi söëng nhiïìu caái Tïët xa nhaâ - maâ, hún bao
giúâ hïët, Tïët laåi laâ thúâi gian daânh cho gùåp gúä, sum hoåp...
Àêy laâ caãnh Xuên vïì (1937) úã möåt miïìn quï qua caái nhòn cuãa Nguyïîn
Bñnh:
Tûâng àaân con treã chaåy xun xoe
Mûa laånh, trúâi quang, nùæng múái hoe

Laá noän nhaânh non, ai traáng baåc?
Gioá vïì tûâng têån, gioá bay ài...
Thong thaã dên gian nghó viïåc àöìng,

Lûuáa thò con gaái mûúåt nhû nhung,
Àêìy vûún hoa búãi, hoa cam ruång,

Ngaâo ngaåt hûúng bay, búám veä voâng.
Trïn àûúâng caát mõn, möåt àöi cö

Yïëm àoã, khùn thêm, trêíy höåi chuâa
Gêåy truác dùæt baâ giaâ toác baåc

Tay lêìn traâng haåt, miïång nam mö.
Caãnh xuên àeåp laâm nhaâ thú höìn nhiïn taåo möåt cêu thú coá cêëu truác laå
nhû laâ thú viïët cho treã con: Gêåy truác dùæt baâ giaâ toác baåc (chûá khöng phaã i caách
noái thöng thûúâng: baâ giaâ toác baåc chöëng gêåy truác). Noá gêìn nhû sûå höìn nhiïn
trong cêëu truác möåt cêu thú Xuên Diïåu thúâi bêëy giúâ, noái vïì tònh yïu: Bûäa nay
laånh, mùåt trúâi ài nguã súám vêåy. Cho duâ coân coá àöi cêu xa vúái tònh quï (khöng
trñch úã àêy) vaâ vaâi tûâ duâng chûa àùæt, Xuên vïì vêîn laâ möåt baâi thú àeåp. Nhaâ
nghiïn cûáu Nguyïîn Hiïën Lï (1912-1984) viïët trong höìi kyá cuãa öng: "Töi chûa
thêëy baâi thú naâo taã caãnh xuên thön quï vaâ tònh xuên thön nûä Bùæc Viïåt àuáng vaâ
hay nhû baâi Xuên vïì".
úã Muâa xuên xanh (1937) laåi cuäng vêîn caãnh quï ïm aã, thanh bònh, nh-
ûng gùæn vúái tònh yïu trai gaái vaâ àûúåc choaán ngúåp búãi möåt mêìu xanh: xanh cuãa
bêìu trúâi, cêy laá, àöìng luáa, baäi coã, luäy tre, chiïëc thùæt lûng cuãa cö thön nûä cuäng
mêìu xanh:
Muâa xuên laâ caã möåt muâa xanh,
Giúâi úã trïn cao, laá úã caânh;
Lûuáa úã àöìng töi vaâ luáa úã

Àöìng naâng vaâ luáa úã àöìng anh.
Coã nùçm trïn möå àúåi thanh minh,

Töi àúåi ngûúâi yïu àïën tûå tònh,
Khoãi lûuäy tre laâng töi nhêån thêëy

Bùæt àêìu laâ chiïëc thùæt lûng xanh.
Dêîu sao, àoá múái laâ daáng veã bïn ngoaâi cuãa tûå nhiïn, cuãa con ngûúâi vöën
chûa phaãi laâ neát chuã àaåo trong thú Nguyïîn Bñnh. Têm tû, tònh caãm cuãa nhûäng
ngûúâi dên quï vaâ cuãa chñnh nhaâ thú múái laâ dêëu êën àêåm cuãa thú öng. Cö thön nûä
trong Muâa xuên (1936) xin pheáp meå sang thön Àoaâi xem cheâo, thêåt ra laâ àïí ài
gùåp ngûúâi yïu, maâ khöng gùåp àûúåc! Lûuác ài thò vui phúi phúái vúái caã àêët trúâi:
Ma buåi nïn em khöng ûúát aáo vaâ Thön Àoaâi caách coá möåt thöi àï! Luác vïì thò vò
"ngûúâi buöìn" cho nïn "caãnh" cuäng buöìn aáo moãng che àêìu ma nùång haåt vaâ Coá
ngùæn gò àêu möåt daãi àï! Cö laái àoâ (1940) trong têm traång Xuên àaä àem mong
nhúá trúã vïì, maâ "ngûúâi khaách tònh" thò Àaä mêëy lêìn xuên tröi chaãy maäi/Ài biïåt
khöng vïì vúái bïën söng, cö àaânh "ài lêëy chöìng", vaâ "tûâ daåo êëy" Àïí buöìn cho
nhûäng khaách sang söng! Cheán Rûúåu xuên (1940?) ngûúâi con trai mûúâi ngûúâi
con gaái uöëng laâ möåt caách tûâ biïåt, àïí cö ài "dïåt möång cuâng ngûúâi", àïí "Leã loi
riïng möåt goác trúâi riïng anh"... (Cêu thú naây, theo töi, hay hún hùèn cêu úã baãn
cuä: "Leã loi xuên möåt goác trúâi riïng anh").
Tuy nhiïn, nhûäng muâa xuên xa quï múái àem laåi cho Nguyïîn Bñnh möåt
nöîi buöìn ghï gúám. Öng coá baâi Xuên tha hûúng - 1941 viïët úã Huïë, àïì "Gûãi chõ
Truác", noái caãnh möåt mònh àoán xuên:
Thiïn haå àua nhau maâ sùæm Tïët,
Riïng mònh em vêîn cûá tay khöng.
vaâ nhêët laâ àoán xuên trong têm traång

Chao öi, Tïët àïën, em khöng àûúåc
Tröng thêëy quï hûúng, thêåt naäo nuâng!

cuäng vò vêåy maâ
Chõ úi, Tïët àïën, em mua rûúåu,
Em uöëng cho say àïën naäo nuâng.

Uöëng say cûúâi vúä ba gian gaác...
Caái tïn baâi thú naây - Xuên tha hûúng - àaä àûúåc ngûúâi ta lêëy laâm tïn
chung cho möåt têåp thú Nguyïîn Bñnh viïët vïì muâa xuên!
Möåt muâa "xuên tha hûúng" khaác, nhaâ thú ngöìi trong Quaán troå (1942)
maâ than thúã:
Dang dúã möåt thên núi àêët khaách
Tïët naây ta laåi ngùæm hoa suöng!
Nguyïîn Bñnh coân traãi qua möåt caái Tïët biïn thuây - 1941 buöìn baä, vúái t
thïë Ngöìi xïëp bùçng troân trong aãi laånh úã möåt khung caãnh khöng coân gò naäo nïì
hún:
aãi xa khöng phaáo giao thûâa nöí,

Ma reát tûúi búâi, ma reát thïm!
Tiïu biïíu cho nhûäng muâa "xuên tha hûúng" cuãa Nguyïîn Bñnh chñnh laâ
lúâi than naây:
Chùèng àúåi maâ xuên vêîn cûá sang!
Àöi khi gùåp lûuác têm höìn th thaái lùæm, Nguyïîn Bñnh múái coá àûúåc möåt
gioång àiïåu thanh thaãn, nh trong baâi Tïët cuãa meå töi (1942?) Nhaâ thú kïí laåi khaá tó
mó cöng viïåc cuãa ngûúâi meå tûâ mêëy ngaây cuöëi nùm àïën hïët ba ngaây Tïët, vúái
gioång thûúng caãm, vaâ vêîn khöng thoaát àûúåc nöîi buöìn, coá àiïìu àêy laâ möåt nöîi
buöìn coá tñnh chêët khaác:
Xong ba ngaây Tïët, meå töi laåi
Àêìu tùæt mùåt töëi nuöi chöìng con...
Chùæc laâ baâi thú àûúåc viïët vaâo möåt buöíi naâo cuãa nùm múái, nhaâ thú bêët
giaác nhúá àïën meå maâ hònh dung ra, chûá nhû ta biïët, Nguyïîn Bñnh möì cöi meå tûâ
luác múái sinh àûúåc coá mêë y thaáng!
Coá leä, trûúác Caách maång Thaáng Taám, chó coá möåt lêìn Nguyïîn Bñnh thûåc sûå
vui khi Tïët àïën. Gioång thú höìn nhiïn vaâ nghõch ngúåm, trong baâi Bûúám ài chúå
(1940), chûa bao giúâ thêëy trong thú Nguyïîn Bñnh viïët vïì muâa xuên:
Coá hai chõ búám ài chúi chúå,
Chõ aáo höì lú, chõ aáo àiïìu.

Chõ aáo höì lú thêìm hoãi baån:
"- Muâa xuên, maây biïët giaá bao nhiïu?"

Chõ aáo àiïìu nghe, cûúâi ngùåt ngheäo:
"- Muâa xuên àùæt lùæm, cö mònh úi!

Trùm quan höì dïî maâ mua àûúåc!
Cöë aáo maâ mua, túá chõu thöi!"

Sau Caách maång, Nguyïîn Bñnh vêîn laâm nhiïìu thú xuên, nhû Trúã vïì quï
cuä vaâ baâi thú daâi hún hai nghòn cêu Tiïëng tröëng àïm xuên (1957), hay Baåch àaâo
vaâ Xuên múái gûãi baån cuä (1959)... úã àoá, tònh quï, caãnh quï ngaây xûa, ngaây nay
quyïån vúái nhau trong nhûäng kyã niïåm. Nguyïîn Bñnh coân coá nhûäng baâi thú gûãi
vaâo miïìn nam, núi àoá coá vúå con öng, maâ laåi möåt lêìn öng phaãi caách xa, trong nöîi
àau àêët nûúác bõ chia cùæt: Thû Tïët (1955), Xuên nhúá miïìn nam (1956)... Coân baâi
Ma xuên (1958) thò thú möång nhû nhûäng gò thú möång Nguyïîn Bñnh àaä tûâng viïët
vïì àöìng quï xûá bùæc trûúác Caách maång:
Baäi laånh búâ dêu sêîm laá tú

Laâng bïn êím úát gioång chuöng múâ
Chiïìu xuên lûu lûuyïën khöng àaânh hïët

Lú lûãng muâ sûúng phaãng phêët ma...
Àoåc thú xuên Nguyïîn Bñnh - nhûäng baâi thú viïët trong suöët möåt phêìn t
thïë kyã vúái tònh caãm vui buöìn cuãa nhên tònh thïë thaái, duâ coân gùåp nhûäng chöî chûa
àûúåc nhû yá vïì cêu, vïì chûä, vïì tònh, ta vêîn àûúåc söëng laåi khaá àêìy àuã vúái caãnh
sùæc vaâ con ngûúâi thön quï maâ àúâi söëng thõ thaânh thúâi hiïån àaåi nhiïìu khi laâm ta
quïn mêët...
Höìng Diïåu
Xa vùn
æ g quaá
Xa vùæng quaá böìn chöìn ài hoãi caát
Àûúâng àöng ngûúâi àêu nhó dêëu chên em

Xa vùæng quaá möåt mònh ài hoãi bïën
Ngûúâi sang àoâ coá dùån soáng gò thïm

Xa vùæng quaá têìn ngêìn ài hoãi chúå
Ngûúâi mua gûúng daåo êëy coá hay vïì
- Ngûúâi mua gûúng chó möåt lêìn trúã laåi
Soi tûng bûâng röìi lùång leä quay ài
(Hûäu Thónh)
Xa vùæng quaá... maâ ài hoãi caát, thò nhúåc bùçng khöng hoãi. Röìi laåi ài hoãi
bïën. Bïën rò rêìm tiïëng noái, tiïëng cûúâi nhûng bïën khöng traã lúâi. Laåi ài hoãi chúå,
thöi thò hoãi àuã, tûâ chöî khöng ngûúâi àïën chöî àêìy ngûúâi. Böìn chöìn maâ hoãi. Möåt
mònh maâ hoãi. Têìn ngêìn maâ hoãi. Roä raâng nhûäng lêìn hoãi khöng giöëng nhau. Hoãi
caái gò? Rùçng thûa caát, thûa bïën, thûa chúå, coá biïët ngûúâi töi gùåp höm trûúác nay úã
àêu khöng? Töi àaä yïu cö êëy röìi, nïn bêy giúâ xa vùæng quaá! Möåt ngûúâi ài trïn
caát, chó àau àaáu nhòn caát àïí phaát hiïån möåt dêëu chên quen. Möåt ngûúâi ài qua
bïën, hoãi bïën rùçng ngûúâi yïu töi coá dùån doâ àiïìu gò khöng? Nhûng soáng höm nay
khöng coân laâ con soáng cuãa höm qua. Höm qua àaä thuöåc vïì quaá khûá, chó riïng
têm höìn con ngûúâi. Cuöëi cuâng chó coá chúå - àuáng röìi - chó coá chúå, chúå nhòn ra
mùåt ngûúâi quen, nhòn ra cö gaái àïën mua gûúng ngaây êëy, chúå traã lúâi:
Ngûúâi mua gûúng chó möåt lêìn trúã laåi
Soi tûng bûâng röìi lùång leä quay ài
Baâi thú söëng trong töi, dai dùèng nhû möåt nöîi aám aãnh. Soi tûng bûâng,
thïë naâo laâ tûng bûâng? Tûng bûâng phaãi àûúåc laâm ra búãi nhiïìu ngûúâi. Nhûäng cö
gaái mûúâi lùm, mûúâi baãy noái cûúâi cúãi múã, cuâng chuåm laåi trûúác möåt chiïëc gûúng
soi, thïë múái tng bûâng. Soi tûng bûâng röìi lùång leä quay ài. Thïë thò quay ài maâ vui
hay quay ài maâ buöìn? Khöng biïët nûäa. Cö gaái êëy àaä ài àêu? Cho nïn múái hoãi
caát, múái hoãi bïën, múái hoãi chúå... àïí cuöëi cuâng nöîi xa vùæng coân nguyïn.
Hoãi maâ nhû khöng hoãi. Traã lúâi nhû khöng traã lúâi...
Neám caäi úäm úâ êëy vaâo giûäa nhûäng ngûúâi yïu nhau, cho xöën xang,
cho quay quùæt, cho thêîn thúâ, cho thú daåi... Ta goåi nhû thïë laâ möåt baâi thú tònh
àeåp. Àeåp nhû nöîi buöìn.
Àöng Trònh
Baâ i thú tùn

å g vúå cuaã Höì Dzïn
ë h
Mònh vûâa laâ chõ laâ em
Têëm loâng ngûúâi meå, traái tim baån àúâi
Mai naây túái phuát chia àöi

Hai ta ai seä laâ ngûúâi tiïîn nhau?
Xoát mònh àaä lùæm thûúng àau
Töi xin laâm keã ài sau àúä mònh
Cuöåc àúâi àêu phaãi phuâ sinh
Nûúác non chan chûáa nghôa tònh, mònh úi!
(Tuyïín têåp thú Viïåt Nam 1975- 2000)
Nhaâ thú Höì Dzïënh tïn thêåt laâ Höì Triïåu Anh, sinh nùm 1916 taåi xaä
Quaãng Trûúâng, huyïån Quaãng Xûúng, tónh Thanh Hoaá, laâ con trai öng Haâ Kiïën
Huên göëc Hoa tûâ Quaãng Àöng di cû sang Viïåt Nam. Höì Dzïënh mêët nùm 1991.
Öng laâm thú, viïët tiïíu thuyïët, viïët kõch. Öng in khöng nhiïìu nhûng vúái têåp
truyïån ngùæn "Chên trúâi cuä" vaâ têåp thú "Quï ngoaåi", Höì Dzïënh àûúåc biïët àïën nh-
û möåt nhaâ thú coá chên taâi.
"Baâi thú tùång vúå" khöng ghi nùm thaáng saáng taác nhûng cùn cûá
vaâo nöåi dung baâi thú, ta coá thïí àoaán öng viïët vaâo nhûäng nùm thaáng cuöëi àúâi úã
vaâo tuöíi 69 hay 70 gò àoá, caái tuöíi thêëy thúâi gian phña trûúác khöng coân laâ bao
nhiïu, ngoaái laåi phña sau thêëy mònh coân núå nêìn bao nhiïu ên nghôa. Àêëy laâ caái
tuöíi, con ngûúâi àaä phaãi nghô àïën chuyïån ài, úã. Trong caác gia àònh Viïåt Nam,
ngûúâi vúå yïu chöìng bao giúâ cuäng mong Trúâi cho chöìng mònh "ài" trûúác àïí
mònh coá thïí lo moåi viïåc cho chöìng chu têët moåi bïì, coân àïën lúåt mònh ài thò àûúåc
thïë naâo hay thïë êëy. úã baâi thú naây, sûå thïí laåi ngûúåc laåi. Nhaâ thú giaâ mong ûúác:

Baâi thú coá 8 doâng thú vúái 4 cùåp lûuåc baát maâ têm tû, tònh caãm àùçm
thùæm sêu sùæc biïët àïën dûúâng naâo! Chó cùåp luåc baát àêìu tiïn àaä àêìy ùæp thûúng
mïën :
Mònh vûâa laâ chõ laâ em
Têëm loâng ngûúâi meå traái tim baån àúâi
Tûå cöí chñ kim, tûâ Àöng sang Têy, coá leä khöng coá cêu thú naâo ca
ngúåi ngûúâi vúå àïën nhû thïë: Cêu thú vûâa noái tònh yïu vûâa noái àïën ên nghôa.
Chùm soác chöìng chu àaáo, nh chùm soác em: àêëy laâ ngûúâi chõ. Dõu daâng, àùçm
thùæm, chiïìu chöìng, húân döîi, nuäng nõu: àêëy laâ ngûúâi em. Ngûúâi vúå êëy laåi coá têëm
loâng ngûúâi meå, àöìng cam cöång khöí, chia buâi seã ngoåt vúái ngûúâi baån àúâi cuãa
mònh. Möåt cùåp luåc baát viïët thêåt tûå nhiïn maâ têm tû, ên nghôa nùång àïën thïë, sêu
sùæc àïën thïë. Phaãi chùng, hai nïìn vùn hoaá Viïåt- Hoa úã trong öng àaä àuác nïn cêu
thú naây?
Mai naây túái phuát chia àöi

Hai ta ai seä laâ ngûúâi tiïîn nhau?
Cêu thú khöng hïì lêm ly khi noái àïën caái àoaån "êm phûúng àöi
ngaã" êëy, noá cuäng khöng lyá trñ, gúång gaåo maâ vêîn mùån maâ yïu thûúng. Hai tiïëng
"chia àöi" taác giaã duâng thêåt chuêín? Non tay choån möåt chuát, seä duâng hai tiïëng
"chia phöi" thò "lïn gioång caãi lûúng" ngay, moân saáo ngay!
Cêu thú tiïëp theo "Hai ta ai seä laâ ngûúâi tiïîn nhau" nghe thêåt bêng
khuêng, xuác àöång maâ vêîn bònh tônh, chuã àöång. Ngûúâi chöìng êëy biïët thûúng vúå
vö cuâng:

Cêu thú àêìy têm traång, àêìy suy tû vaâ khuêët chòm caã niïìm ên hêån nûäa?
(Trong nöîi "thûúng àau" cuãa ngûúâi vúå, biïët àêu laåi khöng coá nhûäng nöîi taåi
chöìng, vò chöìng?)
Chûä "àúä" thêåt chñnh xaác, thêåt hay, thêåt coá tònh. yá tûúãng chñnh cuãa
baâi thú, höìn vña baâi thú àuã têåp trung thïí hiïån úã ba cùåp lûuåc baát àoá. Thûúng vúå laâ
vêët vaã "thûúng àau" nhiïìu, nhaâ thú giaâ xin "laâm keã ài sau" àïí vúå mònh khöng
phaãi vêët vaã lo toan cho cuöåc ra ài cuöëi cuâng cuãa mònh nûäa, ngûúâi chöìng muöën
àûúåc lo cho vúå thêåt chu àaáo nhû möåt niïìm àïìn àaáp.
Cùåp luåc baát cuöëi cuâng khöng coá phaát hiïån gò múái nhûng noá laâm
cho baâi thú àùçm laåi, laâm caái àïë àúä cho baâi thú chùæc hún, vûäng hún.
Cuöåc àúâi àêu phaãi phuâ sinh
Nûúác non chan chûáa nghôa tònh mònh úi!
Xûa nay, khi baân vïì kiïëp ngûúâi, trong xaä höåi khöng phaãi khöng
coá möåt söë nhên sinh quan yïëm thïë, coi àúâi ngûúâi laâ vö nghôa, laâ kiïëp phuâ sinh...
Nhaâ thú Höì Dzïënh khöng nghô thïë. Öng trên troång cuöåc àúâi, trên troång haånh
phuác gia àònh, trên troång tònh nghôa, ên tònh...
Baâi thú coá 8 doâng vúái 4 cùåp lûuåc baát, ngûúâi yïu thú chó àoåc hai
lêìn laâ thuöåc, quaã laâ khöng coá yá tûúãng gò cao siïu múái laå maâ àoåc lïn sao noá lay
àöång têm tû ta àïën thïë, noá "gaån àuåc khúi trong" têm höìn con ngûúâi, tònh caãm
con ngûúâi àïën thïë? Dô nhiïn, baån àoåc treã chûa àuã tûâng traãi, têm traång, nöîi àúâi
àïí "nhêåp" baâi thú naây nhû nhûäng ngûúâi coá tuöíi, nhûäng baác cao tuöíi.
Nguyïîn Buâi Vúåi
Tiïn
ë g cuöcë
Khöng dïî nhòn thêëy con cuöëc, nhûng dûúâng nhû ai cuäng tûâng nghe
tiïëng goåi heâ khùæc khoaãi cuãa loaåi chim naây. Xûa nay, tiïëng cuöëc khöng chó aám
aãnh nhiïìu vùn nhên thi sô, maâ coân trúã thaânh tiïëng loâng nhúá nûúác cuãa nhûäng
ngûúâi xa quï.
Tuy khöng dïî gùåp con cuöëc nhûng ta thûúâng nghe tiïëng cuöëc kïu khùæc
khoaãi nh tûâ coäi xa xùm naâo àoá voång vïì. Loaâi chim naây coá úã nhiïìu vuâng nöng
thön Viïåt Nam. Noá thûúâng lùån löåi úã ven söng, raåch, búâ ao, búâ ruöång, bòa rûâng.
Bûúác ài cuãa chim cuöëc daâi vaâ nhanh, têët bêåt vaâ höëi haã. Khi coá boáng ngûúâi hoùåc
tiïëng àöång, cuöëc saãi bûúác thêåt nhanh, luãi vaâo buåi rêåm mêët tùm. Cuöëc luãi laâ àïí tûå
vïå, khaác vúái cûã chó lêëm la lêëm leát chui lûuãi cuãa keã buön gian baán lêån tröën traánh
phaáp lûuêåt, maâ dên gian ta quen goåi "luãi nhû cuöëc".
Ngoaâi caái tïn "cuöëc" nöm na, trong vùn cöí loaâi chim naây coân coá caác tïn
"àöî quyïn", "àöî vuä"...
Xûa chim cuöëc gùæn vúái cêu chuyïån huyïìn thoaåi vïì Thuåc Àïë mêët nûúác
khi chïët hoáa thaânh chim cuöëc kïu hoaâi nöîi àau mêët nûúác. Hònh aãnh con chim
cuöëc vaâ tiïëng kïu "cuöëc cuöëc" laâ höìn nûúác luác êín, luác hiïån thùng toãa vúái thúâi
gian, khöng gian àúâi àúâi:
Khuác àêu ïm aái xuên tònh
êëy höìn Thuåc Àïë hay mònh àöî quyïn
(Nguyïîn Du)
(Nhên àêy noái thïm: úã laâng quï ta, cuâng vúái tiïëng "cuöëc cuöëc" coân
nghe tiïëng "da da" cuãa loaâi chim khaác maâ tiïëng Haán goåi laâ "gia gia", nhùæc vïì
àiïín Baá Di, Thuác Tïì - bïì töi nhaâ Thûúng thaâ chïët chûä khöng chõu söëng vúái nhaâ
Chu (triïìu àaåi àaä diïåt nhaâ Thûúng) vaâ khöng ùn thoác nhaâ Chu. Noá laâ loaâi chim
hiïån thên hai võ êëy, lûuön lûuön kïu "bêët thûåc cöëc Chu gia" (dên gian goåi laâ
"bùæt teáp kho caâ") tûác laâ "khöng ùn thoác nhaâ Chu"; nhûng "gia gia" thûúâng duâng
àïí nhùæc àïën nhaâ).
Loåt loâng thuúã nùçm nöi, lúâi ru cuãa meå, cuãa baâ roát vaâo coäi têm linh vaâ àa
ta vaâo giêëc nguã tra heâ dûúái boáng tre:
Cuöëc kïu tiïëng nhoã tiïëng to
Nûãa thûúng phêån nûúác nûãa lo phêån nhaâ

Hay:
Àïm khuya dûúái àêët trïn trúâi,
Möåt mònh cö àûáng cö ngöìi cö nghe

Cö nghe hïët gioång con ve
Àïën lúâi con cuöëc goåi heâ tiïëc xuên!

Chung quanh àiïín tñch vïì chuâa Giaãi Oan, suöëi Giaãi Oan úã Hûúng Sún
coá nöîi àau cuãa con ngûúâi dô vaäng lûu laåi àêy qua böën cêu thú khuyïët danh giaãi
thñch hiïån thûåc thúâi êëy:
Giaãi Oan chuâa suöëi nöíi danh
Ngûúâi àúâi mï mêín loanh quanh nûåc cûúâi
Oan maâ giaãi àûúåc ai úi

Àïm àïm cuöëc chùèng hoaâi húi kïu sêìu
Àau, sêìu, khöí aãi, oan khiïn laâ bïí trêìm luên cuãa kiïëp ngûúâi xa:
Nùæng mûa, sûúng tuyïët bêëy chêìu
Cho àau loâng cuöëc, cho sêìu loâng ve
Tiïëng cuöëc vûâa laâ tiïëng àöìng höì thiïn nhiïn baáo muâa - thúâi gian, khöng
gian, vûâa àiïím nhõp têm traång con ngûúâi:
Trong tiïëng cuöëc kïu xuên àaä muöån
Àêìy sên mûa buåi núã hoa xoan
(Nguyïîn Traäi)
Cuâng vúái sùæc mêìu cuãa trùng, cuãa hoa, tiïëng cuöëc laâ êm thanh àùåc sùæc
goáp cho bûác höåi hoåa thiïn nhiïn cuãa tiïët heâ thïm diïîm lïå:
Dûúái trùng quyïn àaä goåi heâ
Àêìu tûúâng lûãa lûåu lêåp loâe àêm böng
(Nguyïîn Du)
Qua àeâo Ngang nghe tiïëng cuöëc kïu, Baâ Huyïån Thanh Quan nghô vïì
niïìm chung vaâ tònh riïng:
Nhúá nûúác àau loâng con cuöëc cuöëc

Thûúng nhaâ moãi miïång caái gia gia
"Cuöëc cuöëc" vaâ "gia gia" laâ caác êm thanh biïíu tûúång cho nûúác vaâ nhaâ
àïìu thên thiïët vaâ mêåt thiïët nhû maáu vúái thõt, vûâa hiïån hûäu, vûâa quaá khûá - noá laâ
lõch sûã.
Nhiïìu ngûúâi úã àöå tuöíi saáu mûúi coân nhúá baâi hoåc thuöåc loâng trong saách
Quöëc vùn giaáo khoa thû lúáp àöìng êëu cuãa Nha hoåc chñnh Àöng Phûúng in nùm
1948 vaâ trong saách cuãa Nhaâ xuêët baãn Treã taái baãn sau àoá coá baâi Vaâo heâ giöëng
tûâng cêu tûâng chûä baâi Vaâo heâ úã saách giaáo khoa Vùn lúáp 4:
Ai xui con cuöëc goåi vaâo heâ
Caái noáng nung ngûúâi noáng noáng ghï
Ngoä trûúác vûúân sau um nhûäng coã

Höìng rúi thùæm ruång tiïëc cho huï
Trïn caânh goåi baån chim xaâo xaåc
Trong töëi àua bay àoám lêåp loâe
Nay àûúåc nöìm nam cún gioá thöíi
Àaân ta ta gaãy khuác nam nghe
(Vaâo heâ chñnh laâ baâi thú hay coá lúâi thú, àiïåu thú giöëng möåt baâi thú cuãa
Phûúng Baá Traåc - vöën laâ möåt nhaâ thú höìi àêìu thïë kyã 20).
Nhaâ thú Chïë Lan Viïn sinh thúâi àaä kïu lïn: Thïë sao laåi nhúá maây húã
con chim cuöëc - Caái cuöëc goåi heâ laâ úã trong saách giaáo khoa thû?
Con cuöëc vaâ tiïëng cuöëc kïu laâ coá thêåt. Coân àêu laâ nguyïn nhên sêu
thùèm vïì hoaâi niïåm da diïët êëy? Nguyïn nhên têm lyá, têm linh hay caãm hûáng?
Tiïëng cuöëc khöng chó aám aãnh vùn nhên thi sô, nhûäng ngûúâi giaâu caãm
xuác. Tiïëng cuöëc coân gêy xuác àöång têån àaáy loâng möîi ngûúâi Viïåt Nam, nhêët laâ
ngûúâi Viïåt xa xûá. Tiïëng cuöëc àïm àïm ngêëm vaâo thõt xûúng thaânh möåt thûá tònh
yïu trïn têët caã moåi thûá tònh yïu, àoá laâ tònh yïu Töí quöëc:
Nhuã àiïìu chi úi tiïëng cuöëc àïm sûúng
Kïu da diïët suöët möåt muâa nûúác nöíi
Böng àiïn àiïín múã caánh vaâng noáng höíi
Laâ nùæng chiïìu àêîm laåi giûäa loâng tay
Àêët nûúác ngêëm vaâo ta àún sú

nh Thaáp Mûúâi khöng àiïím trang
àêìy im lùång
trïn têët caã tònh yïu - tònh yïu naây ài thùèng
àïën möîi àúâi ta
bêët chêëp nhûäng ngön tûâ
Tûâ xa, tiïëng cuöëc ngoaâi àúâi vaâo saách vúã, vùn chûúng thaânh biïíu tûúång
cuãa loâng yïu nûúác, yïu nhaâ. Tiïëng cuöëc thúâi chiïën laâ lúâi thuác giuåc mang vïì
chiïën thùæng, tiïëng cuöëc thúâi bònh khiïën ta xuác àöång tûå haâo vïì nhûäng nùm thaáng
haâo huâng cuãa quaá khûá, nhùæc ta saãi bûúác nhanh hún trong hiïån taåi àïí dûång xêy
àêët nûúác.
Phûúng Kim Anh
Vïì baâ i thú "Khöng à ï"ì cuaã Önga Becgön
Em nhúá laåi chuyïån ngaây quaá khûá

Khuác haát ngêy thú möåt thúâi thiïëu nûä
Ngöi sao chaáy buâng trïn söng Neva

Nùm thaáng àùæng cay hún, nùm thaáng ngoåt ngaâo hún
Em múái hiïíu bêy giúâ anh coá lyá
Duâ chuyïån xong röìi, anh àaä xa caách thïë
Em haát khaác xa röìi, khoác cuäng khaác xa
Lúáp treã lúán lïn giúâ laåi haát theo ta

Laåi nhùæp võ ngoåt ngaâo thuúã trûúác
Vêîn söng Neva, chiïìu taâ, aánh nûúác

Nhûng nghô cho cuâng hoå coá löîi àêu anh?
(Bùçng Viïåt dõch)

"Trïn àúâi naây coá nhûäng àiïìu chó coá thïí giaãi quyïët àûúåc bùçng thú!"
Töi àaä nghó àïën cêu noái nöíi tiïëng êëy cuãa Maiacöpxki khi àoåc baâi thú
"Khöng àïì" cuãa Önga Becgön, möåt nhaâ thú caách maång, song àoång laåi trong
loâng ngûúâi hêm möå thú baâ khöng phaãi laâ nhûäng doâng thú lûãa chaáy maâ laåi laâ
nhûäng vêìn thú tònh daåt daâo söi nöíi cuãa möåt traái tim khao khaát yïu thûúng, àaä
yïu hïët mònh vaâ cuäng gùåp nhiïìu trùæc trúã - kïí caã nhûäng mêët maát, àöí vúä trong tònh
yïu. Thú baâ khöng phaãi laâ tiïëng thú cuãa möåt têm höìn viïn maän, haånh phuác maâ
laâ tiïëng thú gai goác, lùæng àoång nhiïìu suy tû, traãi nghiïåm sêu sùæc vïì cuöåc söëng,
vïì tònh yïu. Vaâ, nhû ngûúâi ta noái: "Tònh yïu ài qua, nöîi buöìn úã laåi", nhûäng vêìn
thú cuãa baâ cûá aám aãnh hoaâi trong têm trñ töi.
" Em nhúá laåi chuyïån ngaây quaá khûá
Khuác haát ngêy thú möåt thúâi thiïëu nûä
Ngöi sao chaáy buâng trïn söng Neva
Vaâ tiïëng chim kïu nhûäng buöíi chiïìu taâ!
Êm àiïåu thú chêåm raäi, trêìm buöìn nhû tiïëng voång tûâ sêu thùèm traái
tim cuãa nhên vêåt trûä tònh "em" khi " nhúá laåi chuyïån ngaây "quaá khûá". Tònh yïu
cuãa em vaâ anh gùæn liïìn vúái doâng söng Neva, vúái tiïëng chim kïu trong nhûäng
buöíi chiïìu taâ", vaâ ngöi sao chaáy buâng" lïn nh khaát voång cuãa tònh yïu khöng bao
giúâ tùæt trong traái tim cuãa nhûäng àöi lûáa àang yïu.
Töi chuá yá nhiïìu àïën hònh aãnh: "Khuác haát ngêy thú möåt thúâi thiïëu nûä".
Khöng hiïíu sao trong têm trñ töi laåi hiïån vïì cêu thú cuãa Haân Mùåc Tûã : "Bao cö
thön nûä haát trïn àöìi". Caác cö gaái quï êëy àang haát àïën têån cuâng cuãa tuöíi treã vaâ
tònh yïu trong "Muâa xuên chñn" thúâi thiïëu nûä cuãa mònh, àïí röìi: "Ngaây mai trong
àaám xuên xanh êëy, coá keã theo chöìng boã cuöåc chúi". Nhên vêåt trûä tònh "em"
trong "Khöng àïì" cuãa Önga Becgön - phaãi chùng cuäng laâ hoaá thên cuãa taác giaã
àêëy thöi - cuäng coá möåt thúâi böìng böåt, say mï, àaä tûâng yïu vaâ àûúåc yïu, coá leä
cuäng tûâng àöët chaáy mònh àïí haát lïn baâi tònh ca say àùæm. êëy laâ khuác ca haånh
phuác!
Khuác ca êëy ( cuâng vúái doâng söng, tiïëng chim kïu...) àaä trúã thaânh
chûáng nhên cuãa tònh yïu quaá khûá. Àïí bêy giúâ em nhêån thêëy:
"Nùm thaáng àùæng cay hún, nùm thaáng ngoåt ngaâo hún
Em múái hiïíu bêy giúâ anh coá lyá
Duâ chuyïån xong röìi, anh àaä xa caách thïë
Em haát khaác xa röìi, khoác cuäng khaác xa!"
Maåch thú ài tûâ höìi tûúãng laåi nhûäng kó niïåm quaá khûá thoùæt trúã vïì vúái
nhûäng buöìn vui hiïån taåi. Cö gaái yïu say àùæm vaâ böìng böåt ngaây xa nay chñn
chùæn hún àïí coá thïí thêëm thña möåt àiïìu tûúãng chûâng àún giaãn: "Nùm thaáng àùæng
cay hún, nùm thaáng ngoåt ngaâo hún". Phaãi ngoåt ngaâo vaâ cay àùæng , haånh phuác vaâ
bêët haånh, sum hoåp vaâ chia li...àoá laâ têët caã nhûäng mùåt àöëi lêåp luön töìn taåi trong
cuöåc söëng naây. Nhûng ngaây êëy khi múái mêët anh, em àaä khöng hiïíu - hay cöë tònh
khöng hiïíu.Em àaä "boã chaåy trong quay cuöìng thaác lûuä, mùåc cho moåi ngûúâi kinh
ngaåc nhòn em" ( Khöng àïì II) em àaä " àêåp naát tay vaâo nùm thaáng, àïí coá anh duâ
thúâi gian hoang taân" nhûng têët caã chó laâ vö voång.
Thúâi gian àaä laâm em mêët anh, nhûng cuäng giuáp em hiïíu ra "bêy giúâ
anh coá lyá". Coá thïí ngaây êëy khi yïu anh, em àaä quaá böìng böåt say mï vúái " khuác
haát ngêy thú" trïn doâng söng Neva maâ khöng nhêån ra nhûäng nhõp àêåp khaác
thûúâng cuãa hai traái tim" khöng cuâng chung suy nghô. Àïën khi em hiïíu thò: "Anh
àaä xa caách thïë" vaâ caã em cuäng khaác em ngaây xa yïu anh: "Em haát khaác xa röìi,
khoác cuäng khaác xa".
Vêng, vêîn laâ khuác haát êëy, laâ gioåt nûúác mùæt êëy nhûng nùm thaáng cuöåc
àúâi àaä nhuöëm võ àùæng cay mùån moâi trong lúâi haát. Ngay caã khi em haånh phuác lêîn
khi em àau khöí em cuäng àaä lúán lïn...Töi goåi àoá laâ baâi ca tònh yïu dang dúã baâi
ca àûúåc nhaâ thú chiïm nghiïåm bùçng chñnh sûå traãi nghiïåm cuãa mònh.
Lúáp treã lúán lïn giúâ laåi haát theo ta
Laåi nhùæp võ ngoåt ngaâo thuúã trûúác
Vêîn söng Neva, chiïìu taâ, aánh nûúác.

Nhûng nghô cho cuâng hoå coá löîi àêu anh
Khöí thú cuöëi cuâng cuãa baâi thú àöåt ngöåt thay àöíi vïì gioång àiïåu vaâ caãm
xuác. Nhûäng chûáng nhên cuãa tònh yïu giûäa em vaâ anh nay laåi trúã thaânh núi hoâ
heån , chûáng kiïën tònh yïu cuãa bao àöi lûáa khaác. Khuác haát êëy cuäng khöng coân laâ
riïng cuãa hai ta nûäa maâ laâ cuãa lúáp treã vaâ noá bêët diïåt!
Búãi vò nghô cho cuâng, hoå khöng coá löîi trong tònh yïu dang dúã cuãa
chuáng ta! Búãi vò, caã " söng Neva, chiïìu taâ, aánh nûúác"...cuäng àaä trúã thaânh möåt
phêìn maáu thõt cuãa anh vaâ em, cuãa baâi ca tònh yïu duâ àoá laâ baâi ca dang dúã!
Baâi ca êëy seä coân ngên xa maäi maäi trong tim cuãa nhûäng ngûúâi yïu
thú Önga Becgön.
Nguyïîn Thõ Mai Lan

Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng t2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng t2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 1

Möåt baâi thú xuên cuãa Nguyïîn Du ...................................................................3

Àúåi chúâ .........................................................................................................9

Nhùæn nhuã cuãa Vuä Àònh Minh........................................................................13

Töëng biïåt haânh cuãa Thêm Têm..................................................................... 25

Loâng anh laâm bïën thu...................................................................................36

“Töi nhúá” cuãa X.Ïxïnhin .............................................................................58

Em vêîn nhû ngaây xûa...................................................................................63

“Cûá phaãi laâ em” cuãa Xuên Diïåu ....................................................................66

“Êm thêìm” cuãa Nguyïîn Quang Haâ ...............................................................70

Em vïì laâm dêu... cuãa Khaánh Nguyïn ............................................................76

Têm sûå naâng Thuáy Vên ................................................................................95

Thú xuên Nguyïîn Bñnh ..............................................................................105

Xa vùæng quaá............................................................................................... 110

Mötå baâ i thú xuên cuaã Nguyïn

Hùæc daå thiïìu quang haâ xûá têìm?

Tiïíu song khai xûá liïîu êm êm

Giang höì bïånh àaáo kinh thúâi cûäu

Kyå lûä àa niïn àùng haå lïå

Nam Àaâi thön ngoaåi Long Giang thuãy

Àïm àen naâo thêëy aánh xuên

Giang höì, bïånh têåt haäi huâng

Dûúái àeân lûä khaách rúi chêu

Trùng quï ngaân dùåm nhoái àau loâng naây

Tiïëng con soáng laånh tiïîn hoaâi cöí kim.

Nguyïîn Bñnh - Nhaâ thú mang hön

Chùèng traã lúâi nhau lêëy möåt lúâi

Rûâng mú hiu hùæt laá mú rúi".

"Muâa xuên laâ caã möåt muâa xanh

Giúâi úã trïn cao, laá úã caânh

Lûuáa úã àöìng töi vaâ lûuáa úã

Hoa xoan lúáp lúáp ruång vúi àêìy"...

"Thön Àoaâi ngöìi nhúá thön Àöng

Möåt ngûúâi chñn nhúá mûúâi mong möåt ngûúâi"...

"Nhaâ naâng úã caånh nhaâ töi

Thêìy u mònh vúái chuáng mònh chên quï".../.

Chùæc gò anh àïën höm nay

Maâ em cûá àúåi, taân ngaây, trùæng àïm

Vaâo nhaâ ngöìi xuöëng àûáng lïn thêîn thúâ.

Traâ pha àïí nguöåi, nhaåt múâ võ hûúng

Maâ daå cûá thûúng

Àaä yïu, yïu àïën vö cuâng

Àaä thûúng, thûúng àïën naát loâng vò nhau

Àaä chùæc gò àêu!

Höm nay vaâ caã ngaây sau

Chùæc gò anh àïën höm nay

Maâ em cûá àúåi taân ngaây trùæng àïm

Hïët ài ra cûãa ngoáng nhòn

Vaâo nhaâ ngöìi xuöëng àûáng lïn thêîn thúâ.

Chùæc gò anh àïën bêy giúâ

Traâ pha àïí nguöåi, nhaåt múâ võ hûúng

Maâ daå cûá thûúng

Cûá day dûát nöîi vêën vûúng trong loâng.

Maâ daå cûá thûúng

Cûá day dûát nöîi vêën vûúng trong loâng.

Àaä yïu, yïu àïën vö cuâng

Àaä thûúng thûúng àïën naát loâng vò nhau.

Àaä chùæc gò àêu!

Nguyïîn Àûác Têm

Anh àûâng noái gò thïm nheá

Em súå nhûäng lúâi hoa myä

Muâa xuên coá noái gò àêu

maâ laá, maâ chöìi cûá biïëc

Maâ hoa cûá tûúi thùæm thiïët