øng dông c«ng nghÖ míi

ChÈn ®o¸n vµ ph¸t hiÖn s©u

r¨ng trong céng ®ång

§èi t­îng häc tËp : Häc viªn cao häc

Bµi gi¶ng lý thuyÕt : 4 tiÕt

Sè l­îng HV : 15
Gi¶ng viªn: TS. NguyÔn Quèc
Trung
 Môc tiªu häc tËp: Sau bµi
häc viªn cã kh¶ n¨ng:

• Tr×nh bµy ®­îc c¸c ph­¬ng ph¸p ¸p

dông c«ng nghÖ míi trong ph¸t hiÖn
s©u r¨ng sím
• ¸p dông ®­îc mét sè c«ng nghÖ míi
trong viÖc nghiªn cøu øng dông ph¸t
hiÖn s©u r¨ng sím trong céng ®ång
 Më ®Çu

• Nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y c¸c ho¹t ®éng

nghiªn cøu xung quanh c¸c ph­¬ng ph¸p
chÈn ®o¸n ®· t¨ng lªn. Xu h­íng nµy xuÊt
ph¸t tõ hai h­íng t¸ch rêi.
• Thuèc ®¸nh r¨ng - c«ng nghÖ chèng s©u
r¨ng míi
• B¸c sü l©m sµng ®­îc trang bÞ nh÷ng ph­
¬ng ph¸p ch÷a trÞ t¹o kho¸ng ë th­¬ng
tæn sím nay ®ang t×m kiÕm c¸c ph­¬ng
ph¸p ph¸t hiÖn ®¸ng tin cËy c¸c vïng khö
kho¸ng vµ thùc hiÖn chÝnh x¸c nha khoa
 Më ®Çu
• KiÓm tra b»ng m¾t
• PP ph¸t hiÖn s©u r¨ng th­êng gÆp nhÊt
• Lµ pp chñ quan. Hµnh ®éng ®¸nh gi¸ c¸c
®iÓm ®Æc biÖt nh­ mµu s¾c vµ kÕt cÊu
lµ ®Þnh tÝnh vÒ b¶n chÊt. Nh÷ng ®¸nh
gi¸ nµy cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh tr¹ng
nghiªm träng cña bÖnh nh­ng thiÕu sù x¸c
®Þnh sè l­îng chÝnh x¸c. Chóng cßn bÞ
h¹n chÕ trong viÖc ph¸t hiÖn ng­ìng vµ
kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn nh÷ng th­¬ng tæn
kh«ng t¹o lç b­íc ®Çu cßn kÐm. Kh¶ n¨ng
nµy ®Ó x¸c ®Þnh sè l­îng vµ/hoÆc ph¸t
hiÖn th­¬ng tæn sím h¬n. §ã chÝnh lµ c¸c
ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n míi cho c¸c b¸c
 S¬ ®å Pitts

®­a ra miªu t¶ b»ng h×nh ¶nh rÊt tèt vÒ lîi Ých cña viÖc
ph¸t hiÖn s©u r¨ng sím. B»ng viÖc sö dông h×nh ¶nh Èn
dô cña nói b¨ng tr«i
 C¸c c«ng nghÖ míi

•* Ph­¬ng ph¸p ph¸t hiÖn dùa trªn phÐp ®o

dßng ®iÖn
* Chôp X quang kü thuËt sè

*C¸c kü thuËt t¨ng c­êng h×nh ¶nh

* C¸c ph­¬ng ph¸p kü thuËt huúnh quang

* Kü thuËt siªu ©m
Ph­¬ng ph¸p ph¸t hiÖn dùa
trªn phÐp ®o dßng ®iÖn
• Nguyªn lý : dùa trªn c¬ së mäi vËt
chÊt ®Òu cã ®iÖn trë riªng cña
m×nh ,vÝ dô khi mét dßng ®iÖn
ch¹y qua mét chÊt, ®Æc tÝnh cña
chÊt ®ã cho biÕt møc ®é dÉn ®iÖn.
Sù thay ®æi cÊu tróc cña vËt chÊt sÏ
cã ¶nh h­ëng tíi ®é dÉn ®iÖn. C¸c
vËt chÊt sinh vËt häc kh«ng cã ngo¹i
lÖ vµ sù c« ®äng cña c¸c chÊt l­u vµ
chÊt ®iÖn ph©n cã trong nh÷ng vËt
chÊt ®ã cã ¶nh h­ëng lín tíi tÝnh dÉn
®iÖn. VÝ dô ngµ r¨ng dÉn ®iÖn tèt
Ph­¬ng ph¸p ph¸t hiÖn dùa
trªn phÐp ®o dßng ®iÖn

ThiÕt bÞ ECM sö dông

tÇn sè cè ®Þnh mét
chiÒu dßng ®iÖn xoay
chiÒu cè g¾ng ®o khèi
l­îng ®iÖn trë cña m«
r¨ng .Nã cã thÓ thùc
hiÖn ë t¹i mét vÞ trÝ
hoÆc trªn bÒ mÆt. Khi
®o c¸c ®Æc tÝnh ®iÖn
ë mét vÞ trÝ ®Æc biÖt
trªn r¨ng, que th¨m
ECM ®­îc ®Æt trùc tiÕp
vµo vÞ trÝ ®ã, ®iÓn
h×nh lµ mét m« vµ vÞ
trÝ ®­îc ®o. Trong suèt
Ph­¬ng ph¸p ph¸t hiÖn dùa
trªn phÐp ®o dßng ®iÖn

Tuy nhiªn cßn nhiÒu quan ®iÓm lµ cÇn xem

xet vÒ hiÖu qu¶ cña thiÕt bi nµy:
(1) LiÖu phÐp ®o ®iÖn cña c¸c th­¬ng tæn
s©u r¨ng cã ®o ®­îc khèi l­îng c¸c lç s©u
vµ nÕu ®o ®­îc th× ®ã lµ tÊt c¶ khèi l­îng
tæn th­¬ng hay chØ lµ mét phÇn cã thÓ chØ
lµ phÇn bÒ mÆt mµ nã ®o?
(2) LiÖu phÐp ®o ®iÖn cã ®o ®­îc ®é s©u
cña lç s©u ? NÕu nã lµm ®­îc th× ®iÒu g×
sÏ x¶y ra khi t¹o kho¸ng chØ ë líp bÒ mÆt mµ
bá quªn phÝa d­íi lç rç?
(3) LiÖu sù phøc t¹p vÒ h×nh th¸i c¸c lç rç lµ
Ph­¬ng ph¸p ph¸t hiÖn dùa
trªn phÐp ®o dßng ®iÖn

* Cã mét sè yÕu tè vËt lý sÏ ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ ECM. Nã

bao gåm nhiÖt ®é cña r¨ng, ®é dÇy cña m«, (vÝ dô kh«ng
nªn lµm kh« r¨ng tr­íc khi dïng m¸y) vµ vïng bÒ mÆt
- Nc thö nghiÖm l©m sµng sö dông thiÕt bÞ ECM ë s©u
ch©n r¨ng vµ kÕt qu¶ thµnh c«ng cña nghiªn cøu cho thÊy
ngµ r¨ng lµ m« phï hîp cho ECM.
-Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ t¸c dông cña kem ®¸nh r¨ng cã chøa
nång ®é Fluor 5000 ppm víi kem ®¸nh r¨ng cã nång ®é
1100 ppm trªn 201 ®èi t­îng cã Ýt nhÊt mét th­¬ng tæn s©u
ch©n r¨ng.. Sau 3 vµ 6 th¸ng ®· cã thèng kª kh¸c nhau gi÷a
hai nhãm, nhãm cã sö dông F cao h¬n cho thÊy kh¶ n¨ng t¹o
kho¸ng tèt h¬n nhãm dïng kem ®¸nh r¨ng cã F Ýt h¬n
- .§©y lµ b»ng chøng tèt cho thÊy ECM cã kh¶ n¨ng kiÓm tra
theo chiÒu däc vµ c¸c b¸c sü l©m sµng cã thÓ dïng thiÕt bÞ
nµy ®Ó kiÓm tra cè g¾ng t¹o kho¸ng vµ v× vËy cã thÓ cã
kh¶ n¨ng k×m h·m th­¬ng tæn s©u ch©n r¨ng cña bÖnh
Ph­¬ng ph¸pChôp X quang
kü thuËt sè

H×nh chôp X quang kü thuËt sè t¨ng c­

êng kh¶ n¨ng chÈn ®o¸n trong nha khoa vµ
nã béc lé m×nh khi trong phÐp lo¹i trõ cña
h×nh chôp X quang. Mét h×nh chôp X
quang kü thuËt sè (hoÆc mét h×nh chôp X
quang truyÒn thèng ®· ®­îc sè ho¸) bao
gåm nhiÒu ®iÓm ¶nh. Mçi ®iÓm ¶nh cã
mét gi¸ trÞ tõ 0 ®Õn 225, víi 0 lµ mµu ®en
vµ 255 lµ mµu tr¾ng. Ng­êi ta cã thÓ nhanh
chãng nhËn thÊy mét h×nh chôp X quang
kü thuËt sè cã c¸c gi¸ trÞ
Ph­¬ng ph¸pChôp X quang
kü thuËt sè

Xq ch­a lµm hiÖu øng næi bËt vµ XQ ®· ®­îc næi bËt

a: H×nh chôp Xq kü thuËt sè, b: h×nh Xq ®· ®­îc lµm næi bËt
 C¸c kü thuËt t¨ng c­êng
h×nh ¶nh
• . Ph­¬ng ph¸p soi qua sîi quang häc (Fibre optic
transillumination FOTI vµ DIFOTI)
• C¬ së cña viÖc kiÓm tra s©u r¨ng b»ng m¾t th­êng ®­
îc dùa trªn hiÖn t­îng t¸n x¹ ¸nh s¸ng.
• Líp men khoÎ bao gåm c¸c tinh thÓ aptit thuû ph©n ®·
biÕn ®æi ®­îc chÌn chÆt t¹o ra mét cÊu tróc gÇn nh­ trong
suèt. VÝ dô nh­ mµu r¨ng chÞu ¶nh h­ëng lín cña mµu ngµ
r¨ng n»m d­íi. Khi men r¨ng bÞ ph¸ vì, vÝ dô lµ do hiÖn t­îng
khö kho¸ng, c¸c photon xuyªn qua cña ¸nh s¸ng bÞ t¸n x¹
(vÝ dô lµ chóng ®æi h­íng dï kh«ng mÊt n¨ng l­îng) do ®ã
dÉn ®Õn t×nh tr¹ng vì quang. Th«ng th­êng ¸nh s¸ng cã
thÓ nh×n thÊy ®­îc xuÊt hiÖn ë vïng tr¾ng h¬n, gäi lµ
®iÓm tr¾ng. H×nh ¶nh nµy ®­îc râ thªm nÕu th­¬ng tæn
®ã ®­îc lµm kh«, n­íc ®­îc rót hÕt khái th­¬ng tæn xèp. N­
íc còng cã chØ sè khóc x¹ t­¬ng tù nh­ men nh­ng khi rót
hªt n­íc vµ chØ cßn kh«ng khÝ cã chØ sè khóc x¹ thÊp h¬n
men th× th­¬ng tæn sÏ hiÖn ra râ h¬n. §iÒu nµy chøng
minh tÇm quan träng cña viÖc ®¶m b¶o viÖc kh¸m r¨ng ®­
îc tiÕn hµnh trªn c¸c r¨ng kh« vµ s¹ch
Ph­¬ng ph¸p soi qua sîi
quang häc sö dông nh÷ng
thuËn lîi cña c¸c ®Æc tÝnh
quang häc cña men r¨ng vµ
lµm næi bËt chóng b»ng c¸ch
sö dông ¸nh s¸ng tr¾ng c­êng
®é cao. ¸nh s¸ng nµy ®­îc ®­
a qua mét lç hæng nhá d­íi
d¹ng mét dông cô cÇm tay
nha khoa. ¸nh s¸ng ®­îc
chiÕu qua r¨ng vµ hiÖu øng
t¸n x¹ cã thÓ thÊy nh­ c¸c
bãng trong men vµ ngµ r¨ng
víi c­êng ®é vµ kh¶ n¨ng cña
thiÕt bÞ gióp ph©n biÖt gi÷a
c¸c th­¬ng tæn sím ë ngµ
r¨ng vµ men r¨ng .
H×nh ¶nh kh¸m b»ng ¸nh s¸ng th­êng vµ
cã trî góp cña FOTI
 C¸c ph­¬ng ph¸p kü thuËt
huúnh quang
• Sù ph¸t s¸ng huúnh quang cã thÓ
nh×n thÊy - QLF (Visible light
fluorescence—QLF )
• Sù ph¸t huúnh quang do ¸nh s¸ng
®Þnh l­îng
• [Quantitative light-induced
fluorescence(QLF) ]
• lµ hÖ thèng ¸nh s¸ng cã thÓ nh×n
thÊy ®­îc. HÖ thèng nµy t¹o c¬ héi
ph¸t hiÖn nh÷ng th­¬ng tæn ban ®Çu
sau ®ã kiÓm tra theo chiÒu däc sù
• Sù khö kho¸ng ë men r¨ng dÉn ®Õn sù gi¶m bít
cña huúnh quang tù ®éng. Sù thiÕu hôt nµy cã
thÓ ®­îc x¸c ®Þnh sè l­îng nhê sö dông phÇn
mÒm ®éc quyÒn vµ ®· cho thÊy sù liªn quan
chÆt chÏ víi l­îng kho¸ng mÊt trªn thùc tÕ Nguån
huúnh quang tù ®éng ®­îc cho lµ ®iÓm nèi men
ngµ. ¸nh s¸ng kÝch thÝch ®i qua men trong suèt
vµ kÝch thÝch huúnh quang t¹i ®iÓm nèi men
ngµ. C¸c nghiªn cøu cho thÊy khi líp ngµ r¨ng
n»m d­íi ®­îc bá ®i th× huúnh quang sÏ mÊt cho
dï chØ c¸c mét l­îng nhá ngµ r¨ng lµ ®­îc dïng ®Ó
t¹o ra huúnh quang nh­ ®· thÊy. §é dµy cña men
r¨ng sÏ dÉn ®Õn ®é m¹nh cña huúnh quang lín
h¬n. Sù hiÖn diÖn cña mét vïng men bÞ khö
kho¸ng lµm huúnh quang gi¶m v× hai lý do
chÝnh. Thø nhÊt lµ ¶nh h­ëng t¸n x¹ cña th­¬ng
tæn dÉn ®Õn cã Ýt ¸nh s¸ng kÝch thÝch h¬n ®¹t
®­îc t¹i vïng n. Thø hai lµ bÊt cø huúnh quang tõ