trong the gii phan t

Bien soan: Nguyen Lan Tuan Minh

I.

KHAI NIEM CHUNG ; - Vat chat va y thc; cai nao co trc? - Lch s phat trien. II- HP CHAT CAO PHAN T ( POLIME ) : A. Khai niem phan loai polime. B. Cau truc polime. C. Tnh chat ac trng cua polime. D. Cac phng phap tong hp polime. III- VAT LIEU POLIME : A- Chat deo phan loai chat deo. B- T , cac loai t. C- Cao su

Bien soan: Nguyen Lan

Tuan IV. CAC NG DUNG KHAC CUAMinh POLIME :

 4,6 ty nam trc Trai at ch la mot qua cau can coi . 600 trieu nam sau, nhng tran ma rao keo dai vai chuc ngan nam bat au lam nguoi be mat Trai at bien va ai dng . Di mot ieu kien ac biet , cac n chat va hp chat n gian cua C,H,O,N ket hp vi nhau theo mot cau truc ac biet c goi la polime . 200 trieu nam sau : s song xuat hien. Cach ay 4 trieu nam loai ngi xuat hien. Do o ta hoan toan khong the noi rang y thc co trc vat chat khi ma tren thc te, loai ngi cung vi y thc cua no ch la mot ke sinh sau e muon so vi the gii vat chat nay.

I- KHAI NIEM CHUNG:

Chu y: Phan khai niem chung: oc nghe,khong ghi chep

Ythc khong phai t nhien ma co, ma o la ket qua cua s tiep nhan kch thch t cac c quan cam giac va s tong hp no trung khu than kinh. Va protein la c s vat chat, nguyen lieu cho qua trnh hoa sinh phc tap nay.
Qua o, ta co the noi rang hp chat polime a tao nen s song tren trai at, a tao nen con ngi, nuoi song con ngi va ngay nay, nhng vat lieu polime a khong ngng cai thien, nang cao i song con ngi.

THI AI CAO PHAN T

Trong cuoc song con ngi hien nay , t an mac en cho , i lai eu khong the tach ri hp chat cao phan t (polime ). Phan t cua polime rat ln, moi phan t do vai van, vai chuc van nguyen t hp thanh, phan t lng phai en vai ngan, vai van, vai trieu, tham ch con cao hn, c goi la ngi khong lo trong the gii phan t.

Nam 1838

S kien Good Year tm ra phng phap lu hoa cao su.

1884 1907
1909 1913

Sintenna lam bo quan ao bang si nhan tao au tien. Leo Hendrik Bakeland tm ra nha phenol fomandehit.
Lebedep tong hp c butadien cao su nhan tao au tien . Ngi c a tong hp c PVC. -Phat trien 4 loai chat deo quan trong: PVC , polistyren, poliolefin, polimetylmetacrylat.

Thap nien
30-40

Nam

S kien

Thap nien -Phat trien 4 loai nha nhiet deo quan trong: nylon, cao su tong hp , polieste thm, epoxy, polisulfon . 30-40 1935
Cacloxecx tong hp c nilon- 66.

1941
1945

Vynphinto & Dickson (Anh) tong hp c terylen ( si polieste).

Xuat hien loai nha chat deo tetraflour etylen (teflon).

Nhng nam Xuat hien chat deo poliamit. 60

Nha hoa hoc ngi My Paul Flory oat giai Nha hoa hoc ngi YNobel Giulio hoa Natta hoc nhan giai Nobel hoa hoc nam 1963 nam 1974 . Cong trnh cua nh vao ong conggiup trnh nghien cu trien ve viec phat polime va plasticsmai . polime. nganh thng

Nha hoa hoc ngi My goc B Leo Hendrik Bakeland cong bo bang sang che ve tong hp nha bakelite .

II- POLIME ( cao phan t ): A- Khai niem - phan loai polime 1/ Khai niem ;
Theo IUPAC , polime c nh ngha mot hp chat gom cac phan t c hnh thanh do s lap lai nhieu lan cua 1 loai hay nhieu loai nguyen t hay 1 nhom nguyen t lien ket vi nhau vi so lng kha ln e tao nen 1 loat tnh chat ma chung thay oi khong ang ke khi lay i hoac them vao 1 vai n v cau tao.

Qua cao sieu ???

Bnh dan hoc vu ..!

Hp chat cao phan t hay polime la nhng hp chat co kho lng phan t rat ln (t hang ngan en hang trieu vC) do nhieu mat xch lien ket vi nhau. Moi mat xch la 1 n v monome ban au . So mat xch trong phan t c goi la he so trung hp . V du : polietylen, cao su buna, PVC, PMMA la nhng polime

2/ Phan loai :
a/ Phan loai theo nguon goc hnh thanh :
- Polime thien nhien : co nguon goc ong thc vat nh xenlulo, cao su, protein, enzym.. - Polime tong hp : c san xuat t nhng monome bang cac phan ng trung hp, trung ngng nh : poliolefin, poliamit, nha phenol fomandehit.. - Polime ban tong hp : che bien hoa hoc 1 phan cac polime thien nhien : t visco

b/ Phan loai theo cau truc :

-Polime mach thang , polime mach nhanh , polime mang li va polime khong gian.

c/ Phan loai theo cach tong hp :

- polime trung hp , polime trung ngng.

d/ Phan loai theo thanh phan cau tao cua mach polime: ( Phan tham khao them)
- Polime ong mach : mach c cau tao ch bi cac nguyen t cacbon.

V du :

[ CH2 CH2]n
polioetilen

CH2 CH
polivinylclorua

Cl n

- Polime d mach : mach c cau tao bi 1 ngt cua 1 so nguyen to khac nhau V du :
- HN CH CO
R
n

e/ Phan loai theo tnh chu nhiet : ( Phan tham khao them) - Polime nhiet deo : la cac polime mach thang , la loai vat lieu co gia tr thng mai nhat hien nay .

- Polime nhiet ran :la nhng polime hay oligome prepolime co khoi lng phan t khong cao lam .co kha nang tao polime khong gian.
f/ Phan loai theo lnh vc ng dung :( Phan tham khao them)

- Chat deo, si, cao su, sn va keo

HI B RAC ROI ?!?

B- Cau truc phan t :

Polime co cac dang cau truc sau:

mach duy nhat . polivinylclorit, polistiren,..

1- Polime mach thang : trong o cac monome lien ket vi nhau thanh 1
V du : polietylen,

co mach nhanh, s sap xep t chat che hn va do o t trong polime giam . V du : amilopectin, glicogen,..

2 - Polime mach nhanh : trong o co mach nhanh noi vao mach chnh . Khi

lien ket ong hoa tr .

3 - Polime mang li : cac mach canh nhau trong polime noi vi nhau bang 4- Polime khong gian : gia cac chuoi polime co cac cau noi ben vng .

V du : nha bakelite, nha epoxy,..

ONG PHAN KHONG GIAN :

Tat ca nhom the R cung nam 1 ben izotactic

Nhom R nam cach eu ve 2 ben cua mach syndiotactic

Nhom R hoan toan ngau nhien atactic.

ONG PHAN HNH HOC :

polime NG TRUNG HP

Ty thuc vo qu trnh trng hp polime v t l gia cc loi monome , cc monome ny c th sp xp khc nhau trong mch polime. Cc monome sp xp hon ton ngu nhin nn c tn l polime ng trng hp ngu nhin. Trong polime ng trng hp xen k, cc monome khc nhau ni tip nhau, cn trong polime trng hp khi, tng loi polime phn ng vi nhau thnh mt khi lin kt vi cc khI ca monome th hai. Polime ng trng hp ghp c mch chnh thuc mt loi monome cn cc nhnh thuc mt loi monome khc. Cao su tng hp thng l cc copolime .V d cao su styren butadien (SBR) l copolime ngu nhin, dng lm sm lp t. Cao su nitril (NBR) l copolime ngu nhin ca acrylonitril v butadien, l loai cao su chu du, n hi tt.

C- Tnh chat cua polime :

Khi lng ring: khng cao lm, y l mt li th khi cc k s thit k cn nhng chi tit nh, hoc khi khng cn bn c hc cao .Mt s polime c gii hn bn ko cao hn kim loi . Tnh cht nhit: dn nhit ca polime tng i thp. c im ny cho php ng dng polime nh cht cch nhit, nht l di dng bt, mt. Tnh cht in: thng polime khng c nhng phn t tch in in tr ca polime rt cao (t 1015 1018 Wcm) nhng cht cch in tuyt vi. Gn y cc nh khoa hc ang nghin cu polime dn in gi l in chm(eletret). Tnh cht quang: c tnh cht quang rt th v. c th truyn nh sng, polime phi trng thi v nh hnh v cc vng tinh th ng vai tr l cc trung tm tn x (h s truyn nh sng gim mnh khi xut hin vng tinh th).

* Tnh chat hoa hoc chu yeu:

a/ Phan ng gi nguyen mach polime:

-CH2 C(CH3)= CH CH2 - +HCl -CH2 C(CH3) - CH2 CH2 Cl [C6H7O2(OH)3]n [C6H7O2(ONO2)3]n Xenluloz Xenluloz trinitrat
HNO3

b/ Phan ng phan cat mach cacbon: -Cac poliamit, polieste b thuy phan trong moi trng axit hoac bazo, polisaccarit b thuy phan trong moi trng axit.. -un nong khan ti 3000C polistiren cho stiren.. P epolime hoa.

nha rezol ..

c/ Phan ng tang mach cacbon : lu hoa cao su, un nong

D- Cac phng phap tong hp polime :

* Nguyen lieu ban au cho vat lieu polime :
Tach hydrocacbon rieng biet monome

cracking

DAU MO

Tach cac olefin

Monome mach thang

Tao cac hp chat thm

Hidrocacbon thm

1/ Phng phap trung hp :

nho (monomer) giong nhau hoac tng t nhau thanh phan t ln (polime).
Trong phan ng trung hp khong co bo phan nao cua phan t monome b tach ra pht khoi cua polime gan nh la boi so pht khoi cua monome.
V du

a-nh ngha: Trung hp la qua trnh cong hp lien tiep nhieu phan t

-Monome tham gia phan ng trung hp phai la hp chat khong no ( cha noi oi), ( va 1 so hp chat mach vong khong ben) nh : CH2=CH2 ,
CH2=CHCl , CH2=CH CH= CH2 ..

-Nguyen t Cacbon mang lien ket oi trong phan t monome co the mang 1 hay nhieu nhom the nh CF2=CF2 ; CH2=C(CH3)2 , CH2=C(CH3)COOH ,... b- Cac loai phan ng trung hp :
Trung hp thng: la phan ng trung hp ch 1 loai monome tao thanh polime ch cha 1 loai mat xch . ong trung hp : la p/ trung hp 1 hon hp monome tao thanh polime cha 1 so loai mat xch khac nhau ( copolime)

-Phng phap trung hp thng dung e tong hp cac polime nhiet deo .
-Phan ng trung hp di tac dung cua chat khi au goi la phan ng trung hp goc , co 3 giai oan : Giai oan khi au Giai oan phat trien mach Giai oan ket thuc

-C che trung hp cation : tng t c che cong electrophin va can xuc tac H+ , AlCl3 ,BF3 ,..

2/ Phng phap trung ngng :

a- nh ngha :Trung ngng la qua trnh ket hp nhieu monome thanh polime, ong thi loai ra nhng pht nho ( H2O,..) o la qua trnh ngng tu nhieu pht nho thanh phan t ln .
V du

- Monome tham gia trung ngng phai cha trong phan t t

nhat 2 nhom chc co kha nang phan ng .

-V du : axit adipic : HOOC-(CH2)4-COOH,, hexametylen diamin: H2N-(CH2)6-NH2

b-Cac kieu phan ng trung ngng : Xay ra cac P the theo kieu amit hoa tao ra poliamit.

Xay ra cac P the theo kieu este hoa tao ra

polieste. Xay ra cac P the theo kieu ete hoa tao ra poliete.
V du

III- VAT LIEU POLIME :

1/ nh ngha: Chat deo la nhng vat lieu co kha nang b bien dang khi chu tac dung cua nhiet, ap suat va van gi c s bien dang o khi thoi tac dung. 2/ Thanh phan chat deo : Chat deo la hon hp cua nhieu chat:

A- CHAT DEO

1- Polime :co the la polime thien nhien hay tong hp (la thanh phan c ban ) 2-Chat hoa deo ;la chat them vao e tang tnh deo 3-Chat on ;e tiet kiem polime ong thi e tang themot so ac tnh cho chat deo 4- Chat phu: gom cha`t mau, chat chong oxi hoa chat diet trung

3/ Mot so polime dung lam chat deo:

a-Poli etilen ( PE): (- CH2 CH2 - )n t0, p ieu che: nCH2 = CH2 (-CH 2 -CH2 -)n b-Polistiren: ieu che: t0, xt nCH2 = CH (-CH2 -CH-)n C6 H 5 C6 H 5 c- Polivinylclorua (PVC) t0, xt ieu che: nCH2 = CH (-CH2 -CH-)n Cl Cl

Polivinyl clorua

d/ Polimetyl metacrylat: ieu che: CH3 nCH2 = C COO-CH3

t0 , xt

CH3 (-CH2 -C- ) n COO-CH3

e- Nha phenolfomanehyt: ieu che:

nC6H5OH + nH-CH=O
H+, t0OH

+ nH2O

CH2
n

4. Cac chat phu gia :

a) Chat on : lam giam gia thanh. Cac chat on chu yeu la : bot go (mun ca) , bot talc , at set , bot nhe b) Chat deo hoa : thng dung cho cac polime gion nhiet o thng nh PVC , nha epoxy Cac loai hoa deo thong dung nhat la cac este :phtalat , adipat , sebacat , polieste aliphatic va cac photphat . c) Chat on nh : lam giam , cham tham ch c che qua trnh phan huy o . Nhng chat chong oxy hoa thng la cac amin , phenol , mecaptan va cac photphit . Con nhng chat on nh anh sang thong dung la muoi than va mot so chat hu c khac .

d) Chat tao mau: la thuoc nhuom hay bot mau . bot mau trang
TiO , ZnO ; mau vang CdS va ch cromat ; sat oxit o , coban aluminat xanh phaloxiamin en muoi than .

e) Chat chong chay :

a so cac polime eu de bat chay , tr cac loai co cha flo , clo . Cac chat chong chay co the khong che qua trnh bat chay va chay lan ong thi lam cho vat lieu kho chay hn . (v du : abumin , thiec oxyt ) (cac photphat tao thanh mot lp be mat axit sulfuric ). Mot so cac chat chong chay la nhng hp chat a chc . Trong thc te kha nang chong chay thng la chon mot hon hp cua hai hoac ba loai khac nhau .

5- cac chat tang cng :

ay la nhng hp chat khi phoi hp vi polime co kha nang cai thien tnh chat c ly cua vat lieu . Cac chat nay c dung di nhieu dang : hat , bot , si ngan hoac dai , vai det hoac roi .
a) Thuy tinh : Di dang si , thuy tinh lam tang o ben c hoc , kha nang chu moi trng an mon , tnh cach ien va chu nhiet tot . Thuy tinh c s dung cac dang sau : dang bi , si ngan , mat t si ngan , vai .

b) Cacbon : dang graphit , dang si . Dung chu yeu trong nganh k thuat cao (trc thang , may bay , tau thuyen , oto)

c) Amian : lam tang gii han chay va o ben nhiet cua polime

d) Polime : poliamit thm di dang si co ten thng mai la Kevlar . Si nay co khoi lng rieng nho , o ben t rat cao , o ben moi tot dung trong trng hp chu tai trong ong . Cac hat bi c be cua cua polietylen clo hoa ong trung hp vi acrylonitril butadien styren lam tang o ben va ap cua chat deo

6/ Tnh chat va ng dung:

- Chat deo la loai co so lng va san lng cao nhat trong cac loai vat lieu polime .

- Chat deo co nhieu u iem thch hp vi cac yeu cau s dung khac nhau nh nhe, ben ve mat c hoc, ben oi vi tac dung cua hoa chat, co tnh cach ien, cach nhiet tot..
Th du: Polimetymetacrylat rat can o trong suot quang hoc , tuy nhien polime bat buoc phai co o vo nh hnh cao. - Chat deo flocacbon (teflon) co tnh sieu ben ve c hoc, co hang so ma sat thap va cc ben vi tac dung cua hoa chat ngay ca nhiet o cao nen c dung e sn phu dung cu nha bep va cho cac linh kien ien t lam viec nhiet o cao .

Vat lieu bang polime

THUNG NHA CHA NC A

CHAI, LO

MAY HUT BUI

BAN GHE NHA

B- T , CAC LOAI T :
1 / nh ngha:
T la nhng polime thien nhien hay tong hp keo thanh si va manh vi o ben nhat nh. ( poliamit, xenlul axetat)

Polime dung lam t co mach khong phan nhanh , cac phan t c sap xep song song vi nhau, o la nhng chat ran, tng oi ben oi vi nhiet , oi vi cac dung moi thong thng, mem va dai, co kha nang nhuom mau, khong oc khong gay hai oi vi da. Mot so polime co the va e keo t va va dung lam chat deo

2/ Phan loai:
Co 2 loai chnh: T thien nhien va t hoa hoc. T hoa hoc lai c chia thanh 2 nhom: T tong hp va t nhan tao ( t ban tong hp) a- T thien nhien: la t lay trc tiep t thien nhien (ong vat, thc vat) ma tieu bieu la: - Bong co thanh phan chu yeu la xenluloz ( 95 -98%) co lan nhng lng nho pectin, protein). - Len long cu: la polipeptit co cha trong phan t chng 20 loai aminoaxit ma chu yeu la glixin, alanin prolin , xistein, acginin... - T tam: la polipeptit do cac aminoaxit glixin,alanin xerin,tirozin tao nen.. Trong o chu yeu la glixin roi alanin.

b- T nhan tao hay t ban tong hp:

La t cung co nguon goc la polime thien nhien nhng c che bien them bang phng phap hoa hoc lam cho cau truc va tnh chat polime thay oi mot phan tao nen nhng u iem ma ma t thien nhien khong co. c- T tong hp : La loai t c san xuat t polime tong hp, bao gom polime trung ngng (poliamit, polieste ...) polime trung hp (cac t vinylic)

- T poliamit c che tao t polime loai poliamit co nhom chc amit CO-NH- trong phan t. Th du: nilon -6,6 [-CO-(CH2)4-CO-NH-(CH2)6-NH-]n t capron [-NH-(CH2)5-CO-]n , enan [-NH-(CH2)6-CO-]n - T polieste c che tao t cac loai polime loai polieste. Th du: t lapsan [-CO-p-C6H4-CO-O-CH2CH2-O-] -T vinylic c ieu che t cac polime sinh ra khi trung hp cac dan xuat vinyl. Th du: T poli vinyl cloric la nguyen lao trong bo toc t tong hp, con poli vinyl cacbamat lai lahau sinh kha uy

Nam 1913, c a xuat hien loai t poli vinyl cloric tong hp c t than a, muoi an, nc va khong kh. ay la loai t tong hp ra i sm nhat. T clorin la san pham clo hoa mot phan cua PVC (lam cho t le clo trong phan t tang t 56% PVC len khoang 67% clorin)

c- u iem va ng dung cua t hoa hoc:

T hoa hoc rat a dang va co nhieu u iem. - T si poli vinyl cloric chu c axit va kiem, khong chay, chu mai mon, cach nhiet, cach ien, co tnh nang gi am tot. Tac dung tnh ien cua loai si hoa hoc manh hn ca cac loai si hoa hoc khac. Cac loai quan ao bong len co pha si poli vinyl cloric va am va de nhiem tnh ien lai co li cho sc khoe, co tac dung ly lieuoi vi benh xng khp. Trong y hoc phng phap ly lieu (ien lieu) e lam giam au, cat cn au goi la ien lieu giam au. Quan ao bang si poli vinyl cloric co tac dung cha tr mot so benh, con hn ca vai loai dc pham khac

-T poliamit thong kem ben oi vi nhiet, oi vi axit va kiem nhng rat dai ben, co tnh an hoi, mem mai va ong mt, t tham nc va mau kho.
- T clorin co nhc iem la o ben oi vi nhiet khong cao nhng rat ben ve mat hoa hoc va khong chay.

-Cac t ban tong hp nh t xenluloz axetat va ben va ep hn t thien nhien e san xuat ra chung Do nhng u iem tren t hoa hoc c dung rat rong rai, khong nhng dung det vai may mat ma con nhieu ng dung khac nh lam n, li anh ca, ch khau vet mo

C- CAO SU :
Nhng ngi au tien s dung cao su tren the gii la nhng ngi Inian cua chau My xa kia..Ho thng dung nha cay cao su e lam ao ma,chum vai o chi
Luc o nhng che pham cua cao su co tat ky quai, he gap lanh la gion cng, gap nong la mem chay; s dung rat phien phc.

1/ Cao su thien nhien:

a- Cay cao su: Cao su t nhien c lay t mu hay nha cua mot so loai cay, chu yeu la cay hevea. b- Cau truc: Cao su t nhien la hidrocacbon cao phan t khong no, co cong thc phan t (C5H8)n ; un nong cao su ti 250 3000 C ta c isopren ... Ta suy ra rang cao su t nhien la polime cua isopren (- CH2 C = CH CH2-)n (vi n = 1500 15000 ) CH3

Cac mat xch isopren cua phan t cao su eu co cau hnh cis:

CH2

CH3

C =C

CH2
H n

Mo hnh

c- Tinh chat : Cao su co tnh : - an hoi : Tnh an hoi cua cao su co the xem la Vuatrong cac chat co tnh an hoi.No co the keo gian ra , va cng lai v mem . - Khong dan nhiet va ien, khong tham kh va nc - Khong tan trong nc, ru etilic, nhng tan trong xang , benzen... 2/ Cao su tong hp : Cao su tong hp la nhng polime tng t cao su thien nhien nhng do con ngi ieu che t cac chat hu c n gian hn , thng bang phan ng trung hp

Vai loai cao su tong hp thong dung:

a - Cao su butaien: ( CH2 CH = CH CH2 )n Nam 1909, nha hoa hoc Nga Lebeep dung butaien lam nguyen lieu thong qua phan ng trung hp co mat Na tao c cao su co ten la Buna. CH3 b - Cao su isopren: (- CH2 C = CH CH2 - )n c san xuat t isopren. Tuy theo ieu kien phan ng, poliisopren thu c co the co cau hnh cis hay cau hnh trans. -CH2 CH2C = C CH3 H n

3/ S lu hoa cao su :
Cao su thien nhien va cac loai cao su tong hp thong thng ch co tnh an hoi trong khoang nhiet o hep, nhiet o thap th gion, nhiet o cao th mem va dnh.=-

e han che nhc iem o trong cop6ng nghiep ngi ta che hoa cao su tho vi mot lng nho lu huynh ( 0,5-5% so vi khoi lng cao su) nhiet o 130 1500 C. o la qua trnh lu hoa cao su.

Ban chat cua qua trnh lu hoa cao su la tao ra nhng cau noi S-S- gia cac phan t polime hnh si cua cao su. Nh vay t nhng phan t polime cao su rieng re, sau khi lu hoa ta c nhng phan t khong lo gom nhieu chuoi polime co cau truc mang khong gian. Nho co cau truc o ma cao su lu hoa co nhng tnh chat hn han cao su tho.

HOA HOC VA TNG LAI

The ky 21, nhng vat lieu polime co tnh nang ac biet, se phat trien mot cach nhanh chong. Trong so nhng polime o, cai lam cho ngi ta quan tam nhieu nhat la loai polime song. Neu ngi ta co the lam cho nhng tnh nang ky dieu cua tat ca polime song xuat hien polime th se co anh hng khong sao lng het oi vi cong nghiep,nong nghiep, y hoc Hien nay ngi ta a che tao c nhng polime sinh hoc co co hoat tnh enzim, trong tng lai se co nhng thiet b co cong nang ngi. Mot loai vat lieu polime cng hn hp kim titan, chu c nhiet o tren 20000C se ra i. Tng lai con ngi se chao t biet thi ai sat thep. Se chao on thi ai polime ky dieu ti mi!

Thc hien :
Nguyen Lan

Tuan Minh