KIỂM TOÁN

BÁO CÁO TÀI CHÍNH

Ch­¬ng 2

KiÓm to¸n chu kú b¸n hµng – Thu tiÒn

 KÕt cÊu ch­¬ng 2

2.1: Môc tiªu vµ c¨n cø kiÓm to¸n chu kú BH-TT

2.2: Kh¶o s¸t vÒ kiÓm so¸t néi bé chu kú BH-TT
2.3: Kh¶o s¸t c¬ b¶n chu kú BH-TT
2.4: Tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n chu kú BH-TT
 3.1 Môc ®Ých vµ c¨n cø
kiÓm to¸n chu kú B¸n hµng -thu tiÒn

3.1.1. Môc tiªu kiÓm to¸n chu kú BH-TT

3.1.2. C¨n cø kiÓm to¸n chu kú BH-TT

 3.1.1. Môc tiªu kiÓm to¸n chu kú BH-TT

2.1.1.1 C¸c th«ng tin cã liªn quan

2.1.1.2 Môc tiªu kiÓm to¸n

 2.1.1.1. Chu kú BH-TT vµ c¸c th«ng tin cã liªn quan
trªn BCTC
B¸n hµng - thu tiÒn lµ qu¸ tr×nh chuyÓn quyÒn së h÷u cña hµng ho¸
qua qu¸ tr×nh trao ®æi hµng - tiÒn (gi÷a kh¸ch thÓ kiÓm to¸n víi kh¸ch
hµng cña hä).
Qu¸ tr×nh nµy ®­îc b¾t ®Çu tõ yªu cÇu mua cña kh¸ch hµng (®¬n
®Æt hµng, hîp ®ång mua hµng) vµ kÕt thóc b»ng viÖc chuyÓn ®æi
hµng ho¸ thµnh tiÒn (hoÆc lêi høa chi tr¶ trong t­¬ng lai).
KiÓm to¸n chu kú b¸n hµng vµ thu tiÒn cã ý nghÜa quan träng, liªn
quan ®Õn nhiÒu chØ tiªu träng yÕu trªn BC§KT vµ BCKQKD nh­ lµ:
chØ tiªu doanh thu, ph¶i thu, vèn b»ng tiÒn, Hµng tån kho, gi¸ vèn hµng
b¸n…vµ cßn lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh nghÜa vô ®èi víi nhµ n­íc
MÆc dï chu kú nµy liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu chØ tiªu trªn BCTC,
song trong ph¹m vi kiÓm to¸n chu kú BH-TT chØ ®Ò cËp chñ yÕu
®Õn chØ tiªu doanh thu, c¸c kho¶n gi¶m trõ, ph¶i thu kh¸ch hµng.
2.1.1.2. Môc ®Ých kiÓm to¸n chu kú BH-TT
* Môc ®Ých cuèi cïng cña kiÓm to¸n chu kú BH-TT:
- §¸nh gi¸ møc ®é hiÖu lùc cña HTKSNB chu kú BH-TT
- X¸c nhËn ®é tin cËy- tÝnh trung thùc hîp lý cña c¸c th«ng tin
cña chu kú nµy
* Môc tiªu cô thÓ cÇn ph¶i thu thËp b»ng chøng ®Ó
chøng minh lµ:
+ Thu thËp b»ng chøng ®Çy ®ñ vµ thÝch hîp vÒ sù thiÕt kÕ
vµ vËn hµnh cña c¸c chÝnh s¸ch, quy chÕ KSNB
+ Thu thËp b»ng chøng ®Çy ®ñ vµ thÝch hîp vÒ c¸c khÝa
c¹nh CSDL cña nghiÖp vô vµ sè d­tµi kho¶n
 C¸c khÝa c¹nh c¬ së dÉn liÖu mµ KiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i thu thËp b»ng
chøng ®Ó chøng minh bao gåm:

Môc tiªu kiÓm doanh thu vµ c¸c Môc tiªu kiÓm to¸n ph¶i thu:
kho¶n gi¶m trõ doanh thu: - Sù hiÖn h÷u
- Ph¸t sinh - QuyÒn vµ nghÜa vô
- §¸nh gi¸ - §¸nh gi¸
- Sù tÝnh to¸n - Sù tÝnh to¸n
- §Çy ®ñ - §Çy ®ñ
- §óng ®¾n - §óng ®¾n
- §óng kú - Céng dån (Tæng hîp)
- C«ng bè
 2.1.2. C¨n cø kiÓm to¸n chu kú BH-TT

(1) BCTC (chñ yÕu lµ BC§KT, BCKQKD)

(2) Sæ h¹ch to¸n (sæ kÕ to¸n tæng hîp, sæ kÕ to¸n chi tiÕt, sæ t¸c
nghiÖp liªn quan ®Õn doanh thu, ph¶i thu vµ gi¶m trõ). -> MÉu sæ,
lo¹i sæ tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cô thÓ cña doanh nghiÖp vµ h×nh
thøc kÕ to¸n doanh nghiÖp.
(3) C¸c chøng tõ kÕ to¸n cã liªn quan ®Õn chu kú nµy nh­:
H§BH, chøng tõ vËn chuyÓn, phiÕu xuÊt kho, chøng tõ thu tiÒn,
c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn gi¶m trõ (chøng tõ nhËp l¹i kho, chøng tõ
liªn quan ®Õn chiÕt khÊu)
(4) C¸c hå s¬ tµi liÖu liªn quan kh¸c: (liªn quan ®Õn ho¹t ®éng
b¸n hµng nh­§§H, H§TM)
(5) C¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh vÒ thñ tôc kiÓm so¸t néi bé liªn
quan ®Õn ho¹t ®éng b¸n hµng
(6) C¸c tµi liÖu kh¸c nh­: s¬ ®å chu kú BH-TT (qu¸ tr×nh b¸n
hµng), s¬ ®å tµi kho¶n kÕ to¸n (do ®¬n vÞ hoÆc KTV ph¸c ho¹ ra)
2.2 kh¶o s¸t vÒ kiÓm so¸t néi bé chu kú BH-TT

2.2.1 C¸c b­íc c«ng viÖc vµ chøc n¨ng

2.2.2 Kh¶o s¸t vÒ KiÓm so¸t néi bé

 2.2.1. C¸c b­íc c«ng viÖc vµ chøc n¨ng c¬ b¶n
B¸n hµng lµ 1 quy tr×nh cã môc ®Ých thèng nhÊt, song ph­¬ng
thøc thùc hiÖn môc ®Ých rÊt ®a d¹ng. => Víi mçi ph­¬ng thøc nµy,
tr×nh tù qu¸ tr×nh b¸n hµng diÔn ra kh¸c nhau -> c¸c thñ tôc giao nhËn,
thanh to¸n, tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n còng kh¸c nhau. Do ®ã qu¸ tr×nh
kiÓm so¸t néi bé cña doanh nghiÖp kh¸c nhau => néi dung vµ c¸ch
thøc kiÓm to¸n cô thÓ còng kh¸c nhau. => Víi mçi lo¹i h×nh DN, c¬
cÊu c¸c chøc n¨ng vµ chøng tõ vÒ b¸n hµng vµ thu tiÒn còng cã nh÷ng
®iÓm kh¸c nhau vµ ®ßi hái ph¶i cô thÓ hãa trong tõng cuéc kiÓm
to¸n.
=> V× vËy viÖc n¾m v÷ng c¸c chøc n¨ng cña chu kú b¸n hµng, thu
tiÒn ë doanh nghiÖp cho phÐp kiÓm to¸n viªn hiÓu biÕt vÒ quy tr×nh
kiÓm so¸t néi bé trong chu kú nµy còng nh­ thiÕt lËp c¸c thö nghiÖm
tu©n thñ vµ thö nghiÖm c¬ b¶n ®èi víi c¸c kho¶n môc cã liªn quan.
Trong chu kú BH-TT th× doanh nghiÖp ph¶i qua c¸c kh©u, c¸c
c«ng ®o¹n nhÊt ®Þnh. Trong tõ kh©u, c¸c bé phËn cã liªn quan ®Òu
ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô ®Ó ®¶m b¶o hµng ho¸ ®­îc tiªu
thô trªn thÞ tr­êng.
 C¸c b­íc c«ng viÖc (chøc n¨ng) c¬ b¶n cña chu kú b¸n
hµng vµ thu tiÒn lµ:
- Xö lý ®¬n ®Æt hµng;
- KiÓm so¸t tÝn dông, phª chuÈn viÖc b¸n chÞu vµ ký
kÕt H§TM;
- ChuyÓn giao hµng ho¸ (cung cÊp dÞch vô);
- Ph¸t hµnh vµ giao ho¸ ®¬n cho kh¸ch hµng vµ ph¶n
¸nh nghiÖp vô vµo c¸c sæ liªn quan;
- Xö lý vµ ghi sæ c¸c kho¶n thu tiÒn b¸n hµng;
- Xö lý vµ ghi sæ c¸c kho¶n gi¶m doanh thu b¸n hµng;
- TrÝch lËp dù phßng c¸c kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi;
- Xo¸ sæ c¸c kho¶n nî ph¶i thu kh«ng cã kh¶ n¨ng thu ®­
îc.
 Xö lý ®¬n ®Æt hµng:?
- Bé phËn b¸n hµng- Phßng kinh doanh vµ Mar ®¶m nhiÖm chøc n¨ng
nµy
- §¬n ®Æt hµng lµ h×nh thøc ®Ó bµy tá sù s½n sµng mua hµng theo
nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh (sè l­îng, chñng lo¹i, quy c¸ch, phÈm chÊt, gi¸ b¸n,
®iÒu kiÖn giao hµng, ph­¬ng thøc thanh to¸n, vËn chuyÓn...). §©y lµ khëi
®iÓm cña chu kú b¸n hµng vµ thu tiÒn.
-> §¬n ®Æt hµng cña ng­êi mua cã thÓ lµ ®¬n ®Æt hµng, lµ phiÕu yªu
cÇu mua hµng, lµ yªu cÇu qua th­, fax, ®iÖn tho¹i
- Ng­êi b¸n nhËn ®¬n ®Æt hµng ph¶i xem xÐt nhu cÇu cña ng­êi mua vµ
kh¶ n¨ng ®¸p øng theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng trong ®¬n ®Æt hµng còng nh­
c¸c ®iÒu kiÖn nh»m ®¸p øng viÖc giao hµng theo ®óng ®Þa ®iÓm, thêi
gian.
=> C«ng viÖc cô thÓ: Bé phËn b¸n hµng c¨n cø vµo ®¬n ®Æt mua hµng
cña ng­êi mua ®Ó xem xÐt kh¶ n¨ng cung cÊp hµng ho¸ cña doanh nghiÖp;
TiÕp ®Õn, bé phËn b¸n hµng ph¶i lµm viÖc víi phßng kÕ ho¹ch, bé phËn s¶n
xuÊt vµ thñ kho ®Ó xem xÐt kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi mua; bé
phËn b¸n hµng xem xÐt gi¸ c¶ cña ng­êi ®Æt hµng cã phï hîp víi chÝnh s¸ch
gi¸ cña doanh nghiÖp hay kh«ng.
 KiÓm so¸t tÝn dông, phª chuÈn viÖc b¸n chÞu vµ ký kÕt
H§TM:?
- Do bé phËn tÝn dông, ban gi¸m ®èc vµ bé phËn b¸n hµng cña
®¬n vÞ
- KiÓm so¸t tÝn dông thÓ hiÖn: §¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch lÞch sö
tÝn dông cña kh¸ch hµng; Ph©n tÝch kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch
hµng; Ph©n tÝch h¹n møc tÝn dông b¸n chÞu; Ph©n tÝch vÒ kh¶ n¨ng
thanh to¸n dùa trªn c¸c chØ tiªu trªn BCTC ®· ®­îc kiÓm to¸n cña ng­êi
mua
- TiÕp ®Õn lµ viÖc ra quyÕt ®Þnh b¸n hµng: ( quyÕt ®Þnh trªn
c¸c khÝa c¹nh: ph­¬ng thøc b¸n hµng, ph­¬ng thøc tr¶ chËm, thêi h¹n
thanh to¸n vµ møc tÝn dông tr¶ chËm...).
-> ViÖc xÐt duyÖt cã thÓ ®­îc tÝnh to¸n trªn lîi Ých cña c¶ hai bªn,
theo h­íng khuyÕn khÝch ng­êi mua tr¶ tiÒn nhanh, qua tØ lÖ gi¶m gi¸
kh¸c nhau theo thêi h¹n thanh to¸n (®­îc thÓ hiÖn trong hîp ®ång kinh
tÕ ). Bá qua chøc n¨ng nµy dÉn ®Õn nî khã ®ßi.
(cont)
 KiÓm so¸t tÝn dông, phª chuÈn viÖc b¸n chÞu vµ ký kÕt
H§TM:?
- Cuèi cïng lµ ký kÕt hîp ®ång: Tr­êng hîp b¸n chÞu hoÆc trong
chÝnh s¸ch b¸n hµng cña ®¬n vÞ cã quy ®Þnh viÖc b¸n s¶n phÈm
ph¶i ký kÕt hîp ®ång th× bé phËn b¸n hµng cã nhiÖm vô so¹n th¶o hîp
®ång vµ tr×nh ban gi¸m ®èc ký duyÖt. Hîp ®ång b¸n hµng chØ cã
hiÖu lùc khi cã ®Çy ®ñ ch÷ ký cña ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. Khi ký hîp
®ång b¸n hµng ph¶i l­u ý ®Õn c¸c ®iÒu kho¶n sau: ngµy ký hîp ®ång,
tªn s¶n phÈm, chÊt l­îng, chñng lo¹i, gi¸ c¶, ph­¬ng thøc thu tiÒn, ph­¬ng
thøc giao hµng…
 VËn chuyÓn hµng ho¸, cung cÊp dÞch vô:?
+ Do bé phËn vËn chuyÓn vµ thñ kho thùc hiÖn
+ Tr­êng hîp giao hµng theo ph­¬ng thøc giao hµng t¹i kho cña ng­êi
mua th× bé phËn b¸n hµng ph¶i chuÈn bÞ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ®Ó vËn
chuyÓn hµng ho¸ ®Õn kho ng­êi mua.
+ Chøc n¨ng nµy bao gåm c¸c thñ tôc vÒ xuÊt hµng ho¸ vµ vËn
chuyÓn hµng ho¸ thuéc c¸c quy tr×nh xö lý phiÕu xuÊt kho, chøng tõ
vËn chuyÓn hoÆc hîp ®ång vËn chuyÓn (thuª ngoµi).
-> C¸c chøng tõ nµy ®­îc lËp khi ®· cã b»ng chøng lµ doanh nghiÖp
®· nhËn tiÒn ( tr­êng hîp b¸n hµng thu tiÒn ngay ) hoÆc sau khi ®· cã
phª chuÈn viÖc b¸n chÞu.
+ Thñ kho c¨n cø vµo H§BH hay ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho ®Ó
xuÊt hµng lªn c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i theo ®óng sè l­îng ghi trªn ho¸
®¬n.
 Ph¸t hµnh ho¸ ®¬n b¸n hµng vµ ghi sæ doanh thu, nî ph¶i thu:?
+ Chøc n¨ng nµy do bé phËn kÕ to¸n ®¶m nhiÖm.
+ KÕ to¸n c¨n cø vµo hîp ®ång mua hµng hay ®¬n ®Æt hµng ®· ®­îc
phª duyÖt ®Ó viÕt ho¸ ®¬n b¸n hµng hay ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho
theo ®óng tªn hµng, sè l­îng, chñng lo¹i vµ gi¸ b¸n trong hîp ®ång chi phÝ
vËn chuyÓn, b¶o hiÓm, ph­¬ng thøc thanh to¸n vµ c¸c yÕu tè kh¸c theo
LuËt thuÕ GTGT.
+ Sau ®ã chuyÓn ho¸ ®¬n cho thñ kho ®Ó lµm c¨n cø xuÊt kho
+ KÕ to¸n c¨n cø vµo ho¸ ®¬n b¸n hµng ®· cã ®Çy ®ñ ch÷ ký vµ sè
hµng thùc tÕ ®· giao cho ng­êi mua ®Ó ghi c¸c sæ chi tiÕt doanh thu hay
sæ nhËt ký b¸n hµng (trong tr­êng hîp b¸n chÞu ®ång thêi ph¶i ghi sæ theo
dâi c«ng nî ph¶i thu).
+ Thñ kho c¨n cø vµo H§BH vµ phiÕu xuÊt kho, sau khi xuÊt hµng,
ghi vµo thÎ kho (sæ kho) vµ th­êng chØ ghi vµo cét sè l­îng
+ Tr­êng hîp ng­êi mua tr¶ tiÒn hµng tr­íc khi xuÊt hµng th× kÕ to¸n viÕt
phiÕu thu vµ chuyÓn cho thñ quü ®Ó thñ quü thùc hiÖn viÖc thu tiÒn.
C¨n cø vµo phiÕu thu th× thñ quü ghi sæ quü vµ kÕ to¸n ghi vµo sæ kÕ
to¸n tiÒn.
 Xö lý vµ ghi sæ c¸c kho¶n thu tiÒn:?
+ Chøc n¨ng nµy th­êng do bé phËn kÕ to¸n ®¶m nhiÖm.
+ C¨n cø vµo h×nh thøc thanh to¸n ®Ó xö lý chøng tõ
- Xö lý c¸c kho¶n thu tiÒn mÆt hoÆc göi tiÒn vµo ng©n hµng.
- Xö lý c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn
mÆt
+ C¨n cø vµo chøng tõ ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng ghi sæ c¸c
nghiÖp vô thu tiÒn vµ nghiÖp vô thanh to¸n.
-> TiÒn mÆt: c¨n cø vµo phiÕu thu
-> TiÒn göi ng©n hµng: c¨n cø vµo giÊy b¸o Cã kÌm theo c¸c
b¶ng sao kª.
Xö lý vµ ghi sæ c¸c kho¶n chiÕt khÊu gi¶m gi¸, doanh thu hµng
®· b¸n bÞ tr¶ l¹i
+ Chøc n¨ng nµy th­êng do bé phËn kÕ to¸n ®¶m nhiÖm.
+ XÈy ra trong tr­êng hîp xuÊt hµng theo vËn ®¬n, hîp ®ång mµ
kh«ng ®óng vÒ chñng lo¹i...
+ Chøc n¨ng nµy liªn quan ®Õn c¸c c«ng viÖc xö lý, tÝnh to¸n
 TÝnh to¸n, trÝch lËp dù phßng c¸c kho¶n nî ph¶i thu:?
Cuèi niªn ®é, c¨n cø vµo quy chÕ tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch cña
doanh nghiÖp vÒ lËp dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi vµ ph©n tÝch thùc
tiÔn vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hµng (lËp b¶ng ph©n tÝch tuæi
nî cña c¸c kho¶n ph¶i thu vµ c¸c kho¶n ph¶i thu qu¸ h¹n vµ cã ®ñ ®iÒu
kiÖn ®Ó lËp dù phßng), bé phËn kÕ to¸n thanh to¸n ph¶i tÝnh to¸n vµ
trÝch lËp dù phßng ph¶i thu khã ®ßi tr×nh chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ,
ban gi¸m ®éc ®Ó xÐt duyÖt lµm c¨n cø h¹ch to¸n dù phßng nî ph¶i thu.
Xãa sæ c¸c kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi:? .
Trong niªn ®é, tr­êng hîp kh¸ch hµng ®· thùc sù mÊt kh¶ n¨ng thanh
to¸n (bÞ ph¸ s¶n, l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n hoÆc nh÷ng nguyªn nh©n
bÊt kh¶ kh¸ng kh¸c), doanh nghiÖp cÇn ph¶i lËp b¶ng kª hoÆc b¸o c¸o
®Ò xuÊt xãa bá c¸c kho¶n nî ®ã ra kháa kho¶n ph¶i thu ®Ó tr×nh cÊp
cã thÈm quyÒn phª duyÖt. (doanh nghiÖp ph¶i cã chøng tõ gèc hoÆc
giÊy b¸o x¸c nhËn cña ®èi t­îng vÒ sè tiÒn cßn nî ch­a tr¶ bao gåm:
H§KT, kÕ ­íc vay nî, b¶n thanh lý hîp ®ång, cam kÕt nî, ®èi chiÕu c«ng
nî.
 Tãm l¹i:
Qu¸ tr×nh kiÓm so¸t néi bé g¾n víi tõng chøc n¨ng trong chu kú BH-
TT. C¸c doanh nghiÖp cã x©y dùng vµ ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch vÒ kiÓm
so¸t kh«ng (tøc lµ ®Ò ra c¸c quy ®Þnh). ViÖc kiÓm so¸t néi bé ®­îc thùc
hiÖn th«ng qua c¸c quy ®Þnh nµy. V× vËy, c¸c quy ®Þnh ph¶i thÓ
hiÖn:
viÖc ph©n c«ng, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm, chøc n¨ng ®èi víi tõng ng­
êi, tõng bé phËn mµ thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t (chñ yÕu lµ kiÓm so¸t
qu¶n lý); vÒ néi dung cña thñ tôc, quy chÕ kiÓm so¸t (VD: ®Ó kiÓm
so¸t vÊn ®Ò nµy th× thùc hiÖn thñ tôc g×?)
Môc tiªu kiÓm so¸t chñ yÕu, néi dung vµ c¸c thÓ thøc tù kiÓm so¸t
cña ð¬n vÞ cã thÓ kh¸i qu¸t qua b¶ng d­íi ð©y.
MÉu b¶ng
 2.2.2 Kh¶o s¸t vÒ KiÓm so¸t néi bé

 Kh¶o s¸t viÖc thiÕt kÕ c¸c chÝnh s¸ch, quy chÕ vµ c¸c thñ tôc kiÓm so¸t néi
bé
 Môc ®Ých: ®¸nh gi¸ sù ®Çy ®ñ, chÆt chÏ vµ thÝch hîp cña
c¸c chÝnh s¸ch, quy chÕ vµ thñ tôc kiÓm so¸t ®· ®­îc thiÕt
lËp
 Thñ tôc thùc hiÖn:
Yªu cÇu ®¬n vÞ cung cÊp c¸c v¨n b¶n cã liªn quan ®Õn KSNB
nh­: quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña c¸c bé
phËn, c¸ nh©n thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng trong chu kú
§äc, nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ c¸c quy chÕ vµ th«ng tin vÒ kiÓm
so¸t mµ ®¬n vÞ cung cÊp
 2.2.2 Kh¶o s¸t vÒ KiÓm so¸t néi bé

 Kh¶o s¸t sù vËn hµnh c¸c chÝnh s¸ch, quy chÕ vµ c¸c thñ tôc kiÓm so¸t néi bé
 Môc ®Ých: ®¸nh gi¸ sù thÝch hîp, hiÖu lùc vµ hiÖu lùc liªn
tôc cña c¸c chÝnh s¸ch, quy chÕ vµ thñ tôc kiÓm so¸t ®· ®­îc
thiÕt lËp
 Thñ tôc thùc hiÖn:
Pháng vÊn nh©n viªn cã liªn quan trong ®¬n vÞ vÒ sù hiÖn
h÷u cña c¸c b­íc kiÓm so¸t vµ tÝnh th­êng xuyªn liªn tôc trong
vËn hµnh vµ ¸p dông c¸c quy chÕ, thñ tôc kiÓm so¸t
KiÓm tra c¸c dÊu hiÖu cña ho¹t ®éng kiÓm so¸t cßn l­u l¹i trªn
c¸c hå s¬ tµi liÖu nh­: lêi phª duyÖt, ch÷ ký cña ng­êi kiÓm tra
 2.2.2 Kh¶o s¸t vÒ KiÓm so¸t néi bé

 Kh¶o s¸t vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn nguyªn t¾c tæ chøc ho¹t ®éng
kiÓm so¸t néi bé
 Môc ®Ých: xem xÐt viÖc thùc hiÖn nguyªn t¨c bÊt kiªm
nhiÖm vµ nguyªn t¾c ph©n c«ng ñy quyÒn
 Thñ tôc thùc hiÖn:
KiÓm tra c¸c bé phËn vµ Pháng vÊn nh©n viªn cã liªn quan
trong ®¬n vÞ vÒ vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc trong qu¸
tr×nh b¸n hµng.
KiÓm tra c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn thÈm quyÒn phª
chuÈn
 Mét sè thñ tôc kh¶o s¸t vÒ KiÓm so¸t néi bé
®èi víi nghiÖp vô b¸n hµng
+ KiÓm tra c¸c thñ tôc phª duyÖt ph­¬ng thøc b¸n hµng vµ thñ tôc ký kÕt hîp ®ång
kinh tÕ.
- KiÓm tra thÈm quyÒn phª duyÖt: cã ®óng thÈm quyÒn quy ®Þnh cña c«ng ty hay
kh«ng.
- KiÓm tra tÝnh chÊt hîp ph¸p cña hîp ®ång kinh tÕ
+ KiÓm tra chÝnh s¸ch b¸n hµng vµ viÖc chÊp hµnh c¸c chÝnh s¸ch b¸n hµng vÒ
gi¶m gi¸, chiÕt khÊu, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i.
+ kiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c thñ tôc vµ quy ®Þnh trong viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸
hay tiªu dïng néi bé vµ thñ tôc h¹ch to¸n) tr­êng hîp lµ doanh thu xuÊt khÈu, doanh thu
néi bé
+ KiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh vÒ chøng tõ ho¸ ®¬n (ho¸ ®¬n mÉu in
s½n hay ho¸ ®¬n tù in)
+ KiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh h¹ch to¸n ®èi víi TK doanh thu .
- Ghi nhËn doanh thu cã ®óng theo CM kh«ng
- Cã më sæ chi tiÕt kh«ng
- Quy ®æi ngo¹i tÖ cã ®óng kh«ng
- Cã trÝch lËp dùng phßng víi kho¶n ph¶i thu khã ®ßi kh«ng
 2.3 Thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm c¬ b¶n
chu kú BH-TT

2.3.1. Thñ tôc ph©n tÝch

2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt vÒ nghiÖp vô b¸n hµng
2.3.3. KiÓm tra chi tiÕt nghiÖp vô gi¶m doanh
thu b¸n hµng
2.3.4. KiÓm tra chi tiÕt nghiÖp vô thu tiÒn b¸n
hµng
3.3.5 KiÓm tra chi tiÕt sè d­c¸c tµi kho¶n ph¶i thu
kh¸ch hµng vµ ph¶i thu khã ®ßi
 2.3.1. Thñ tôc ph©n tÝch

+ So s¸nh doanh thu kú nµy víi doanh thu kú tr­íc (hoÆc víi doanh thu
kÕ ho¹ch hoÆc víi doanh thu DN kh¸c cïng quy m«)
So s¸nh sè ­íc tÝnh doanh thu cña KTV víi doanh thu ghi trªn BCTC cña
®¬n vÞ
+ So s¸nh tèc ®é t¨ng doanh thu víi tèc ®é t¨ng lîi nhuËn vµ tèc ®é t¨ng
tiÒn l­¬ng.
+ So s¸nh tû suÊt lîi nhuËn kú nµy víi kú tr­íc (nÕu møc gi¸m ®ét ngét
cã thÓ cã nh÷ng doanh thu kh«ng ®­îc ghi sæ).
Note:
- ViÖc ph©n tÝch doanh thu lµ ®Ó x¸c ®Þnh sù biÕn ®éng. NÕu c¸c yÕu tè mang
tÝnh chÊt ®­¬ng nhiªn (nh­ quy m« kinh doanh, biÕn ®éng gi¸ c¶, tû gi¸) kh«ng ®æi th×
biÕn ®éng ®ã lµ biÕn ®éng bÊt th­êng. KTV x¸c ®Þnh träng t©m kiÓm to¸n
- Th«ng qua viÖc ph©n tÝch, KTV dù ®o¸n nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng sai ph¹m ®Ó x¸c
®Þnh môc tiªu kiÓm to¸n c¬ b¶n vµ thñ tôc kiÓm to¸n cÇn thiÕt
 MÉu kiÓm to¸n

+ C¨n cø chän mÉu

- Phô thuéc vµo kÕt qu¶ cña viÖc kh¶o s¸t HTKS cña ®¬n vÞ
- Phô thuéc vµo ph­¬ng ph¸p chän mÉu
+ Nh÷ng nghiÖp vô mµ kiÓm to¸n viªn th­êng lùa chän vµo
trong mÉu kiÓm to¸n lµ g×?
- Nh÷ng nghiÖp vô cã sè tiÒn lín
- Nh÷ng nghiÖp vô b¸n hµng kh«ng cã hîp ®ång th­¬ng m¹i
- Nh÷ng nghiÖp vô ph¸t sinh bÊt th­êng liªn quan ®Õn kh¸ch hµng
kh«ng th­êng xuyªn
- Nh÷ng nghiÖp vô b¸n hµng vµ nh÷ng tr­êng hîp b¸n hµng cã quy
tr×nh kiÓm so¸t yÕu, kh«ng chÆt chÏ.
- Nh÷ng nghiÖp vô mµ kiÓm to¸n viªn cã nhiÒu nghi ngê
- Nh÷ng nghiÖp vô ph¸t sinh vµo cuèi n¨m hay ®Çu n¨m kÕ to¸n.
- Nh÷ng chuyÕn hµng cã gi¸ b¸n kh«ng b×nh th­êng (th­êng lµ thÊp
h¬n so víi biÓu gi¸ b¸n quy ®Þnh)
 2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm to¸n tÝnh ph¸t sinh cña ngiÖp vô b¸n hµng (doanh thu)
- NghiÖp vô ®· ®­îc ghi sæ lµ cã c¨n cø (®­îc chøng minh b»ng c¸c chøng tõ)
- NghiÖp vô ®· ®­îc ghi sæ cã c¨n cø hîp lý (cã sù phª chuÈn mét c¸ch hîp lý)
+ So s¸nh, ®èi chiÕu bót to¸n ®· ghi vµo sæ (sæ nhËt ký b¸n hµng) víi c¸c chøng
tõ dïng lµm c¨n cø ghi sæ nh­hãa ®¬n, phiÕu xuÊt kho…
(L­u ý ®Õn nh÷ng tr­êng hîp ®· ghi sæ nhËt ký b¸n hµng nh­ng ch­a giao hµng cho
ng­êi mua hay míi nhËn ®­îc tiÒn cña ng­êi mua tr¶ tr­íc tiÒn hµng mµ ®· ghi vµo tµi
kho¶n doanh thu
+ §èi chiÕu gi÷a chøng tõ dïng lµm c¨n cø ghi sæ víi hå s¬ chøng minh cã sù phª
chuÈn nh­§§H H§TM. (Rñi ro liªn quan ®Õn viÖc phª chuÈn)
- Xem xÐt sù phª chuÈn trªn c¸c chøng tõ, c¸c ch÷ ký cña ng­êi cã thÈm quyÒn (ng­
êi ®­îc uû quyÒn)
- Th­êng kiÓm tra mét sè bót to¸n vÒ doanh thu tr¶ chËm ®Ó ®èi chiÕu víi c¸c
chøng tõ phª chuÈn viÖc b¸n chÞu, phª chuÈn vÒ gi¸ b¸n, phª chuÈn vÒ h¹n møc tÝn
dông.
-So s¸nh gi¸ b¸n trªn H§BH víi biÓu gi¸ hiÖn hµnh cña doanh nghiÖp, nÕu gi¸ b¸n
®­îc phª chuÈn theo tõng th­¬ng vô (tõng lÇn b¸n hµng) cÇn ph¶i kiÓm tra xem cã sù
phª chuÈn cña gi¸m ®èc hay ng­êi cã thÈm quyÒn kh«ng?
-TiÕp-
 2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm to¸n tÝnh ph¸t sinh cña ngiÖp vô b¸n hµng (doanh thu)
-> Thñ tôc kiÓm to¸n kh¸c:
+ KiÓm tra viÖc ghi chÐp, theo dâi vÒ c¸c chuyÕn hµng t­¬ng øng
trªn c¸c sæ nghiÖp vô (NhËt ký b¶o vÖ, NhËt ký vËn chuyÓn, ThÎ kho,
…)
+ KiÓm tra danh s¸ch kh¸ch hµng vµ xin x¸c nhËn tõ kh¸ch hµng
vÒ nghiÖp vô b¸n hµng (nÕu xÐt thÊy cÇn vµ nÕu cã thÓ cã kh¶ n·ng
nhËn ®­îc phóc ®¸p).
+ KiÓm tra sơ ®å h¹ch to¸n th«ng qua bót to¸n ghi sæ ®ång thêi trªn
sæ c¸c tµi kho¶n ®èi øng (TK.131, TK.3331); …
(L­u ý: Khi kiÓm tra tÝnh cã thËt cña doanh thu cã thÓ x¶y ra 2
tr­êng hîp)
 2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm to¸n tÝnh ph¸t sinh cña ngiÖp vô b¸n hµng (doanh thu)

Kh¶ n¨ng thø nhÊt: KÕ to¸n ð¬n vÞ ð· h¹ch to¸n doanh thu b¸n hµng nh­ng trªn
thùc tÕ ch­a giao hµng cho ng­êi mua.
- §Ó kiÓm tra hµng ð· chuyÓn giao hay ch­a, kiÓm to¸n viªn ðÆc biÖt l­u ý
®Õn thñ tôc kh¶o s¸t, ®èi chiÕu kho¶n doanh thu ®· ghi sæ (mµ cã nghi ngê) víi
chøng tõ xuÊt kho, chøng tõ vËn chuyÓn (nÕu cã) vµ chøng tõ hay hå s¬ giao nhËn
hµng.
- Trong tr­êng hîp kiÓm to¸n viªn nghi ngê lµ c¸c chøng tõ gi¶ (ho¸
®¬n, chøng tõ xuÊt hµng, chøng tõ vËn chuyÓn gi¶) th× sÏ thùc hiÖn thñ ph¸p
kiÓm tra dùa trªn c¬ së mèi quan hÖ c©n ®èi. KiÓm to¸n viªn sÏ thùc hiÖn
kiÓm kª mÆt hµng ®ã råi ®èi chiÕu víi sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n vµ sæ kho
C«ng thøc
HTK ®kú + HTK sx (nhËp tkú)=hµng b¸n (xuÊt trong kú) + HTK ckú
(Tæng l­îng hµng cã thÓ b¸n)
2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm to¸n tÝnh ph¸t sinh cña ngiÖp vô b¸n hµng (doanh thu)
Tr­êng hîp 2: Doanh nghiÖp t¹o ra nh÷ng kh¸ch hµng gi¶ (tøc lµ kh¸ch hµng kh«ng
cã thËt- hµng thùc tÕ kh«ng ®­îc b¸n cho ai nh­ng doanh nghiÖp vÉn kÕ to¸n hµng ®·
b¸n cho mét kh¸ch hµng kh«ng cã thËt) - Môc ®Ých lµ doanh nghiÖp göi lç qua c¸c
kho¶n ph¶i thu.
-> Thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm tra nh­ë trªn. Ngoµi ra, kiÓm to¸n viªn cßn ph¶i thùc
hiÖn mét sè biÖn ph¸p nh­:
- KiÓm tra danh môc kh¸ch hµng, ðÞa chØ cña kh¸ch hµng vµ x¸c ðÞnh sù tån t¹i
cña kh¸c hµng; NÕu cã thÓ ð­îc, tiÕn hµnh göi th­xin x¸c nhËn vÒ tr­êng hîp cã b¸n
hµng cÇn x¸c minh.
- L­u ý kiÓm tra kü ®èi víi hå s¬ phª chuÈn vÒ tÝnh ðóng ð¾n, hîp lý cña sù phª
chuÈn ðèi víi tr­êng hîp b¸n hµng cho ng­êi mua mµ kiÓm to¸n viªn nghi ngê lµ kh¸ch
hµng gi¶
2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm to¸n tÝnh ph¸t sinh cña ngiÖp vô b¸n hµng (doanh thu)
- KiÓm to¸n viªn kiÓm tra c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh bªn cã TK 131 víi nguån gèc
cña nã.
. NÕu kh¸ch hµng tr¶ nî b»ng tiÒn (cã phiÕu thu, cã giÊy b¸o cã cña ng©n
hµng) th× nh÷ng chuyÕn hµng sÏ ®­îc chøng minh lµ cã thËt
. NÕu kh¸ch hµng tr¶ l¹i hµng, gi¶m gi¸ hµng b¸n hay ®­îc chiÕt khÊu th­¬ng
m¹i th× ph¶i cã c¸c chøng tõ chøng minh.
- NÕu KTV ®· cè g»ng kh¸i th¸c nh÷ng b»ng chøng trong doanh nghiÖp ch­a
chøng minh ®­îc th× kiÓm to¸n viªn ph¶i tiÕn hµnh thÈm tra, x¸c nhËn ®èi víi kh¸ch
hµng ®· mua chÞu cña doanh nghiÖp víi nh÷ng chøng tõ, ho¸ ®¬n ®· b¸n hµng: ViÖc
thÈm tra, x¸c nhËn cã thÓ lµ trùc tiÕp, hoÆc gi¸n tiÕp th«ng qua göi c«ng v¨n x¸c
nhËn.
 2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm to¸n CSDL ®· tÝnh to¸n, ®¸nh gi¸ c¸c nghiÖp vô b¸n
hµng. (Mäi nghiÖp vô b¸n hµng ®­îc ghi sæ ph¶i ®­îc tÝnh to¸n, ®¸nh gi¸ hîp lý vµ
®óng ®¾n- C¬ së tÝnh lµ hîp lý; kÕt qu¶ tÝnh lµ chÝnh x¸c)
+ KiÓm tra l¹i viÖc tÝnh to¸n, ®¸nh gi¸ cña ®¬n vÞ ®ã, cô thÓ: kiÓm
tra c¬ së tÝnh cã hîp lý kh«ng; kiÓm tra kÕt qu¶ tÝnh cã ®óng kh«ng.
- §èi chiÕu sè l­îng trªn c¸c H§BH víi Hîp ®ång kinh tÕ, §§H vµ chøng
tõ vËn chuyÓn,biªn b¶n giao nhËn.
- KiÓm tra l¹i ®¬n gi¸ phª chuÈn cã phï hîp víi ®¬n gi¸ b¸n mµ doanh
nghiÖp ®· x©y dùng hay kh«ng? §ång thêi xem xÐt l¹i møc biÕn ®éng gi¸ b¸n
cã ®¶m b¶o tÝnh thuyÕt phôc vµ chÊp nhËn ®­îc hay kh«ng? (thùc tÕ gi¸ trªn
ho¸ ®¬n cã thÓ cao h¬n hoÆc thÊp h¬n gi¸ do doanh nghiÖp quy ®Þnh)
- KiÓm tra viÖc tÝnh to¸n doanh thu b¸n hµng b»ng ngo¹i tÖ theo quy
®Þnh sö dông tû gi¸ cña doanh nghiÖp hay kh«ng? Cã sö dông vµ ®¸nh gi¸ l¹i
ngo¹i tÖ theo tû gi¸ do NHNN c«ng bè trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng
t¹i thêi ®iÓm nghiÖp vô vµ thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ l¹i hay kh«ng?
+ KTV tù tÝnh to¸n l¹i vµ ®èi chiÕu víi sè liÖu cña ®¬n vÞ ®ã
 2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm to¸n CSDL ®· ghi chÐp ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c
(§Çy ®ñ lµ ph¶i ®¶m b¶o mäi nghiÖp vô b¸n hµng, doanh thu khi ®· cã ®ñ c¬ së
th× ph¶i ®· ghi vµo sæ mét c¸ch ®Çy ®ñ (kh«ng thiÕu, kh«ng sãt)
- KiÓm tra néi dung ghi chÐp trªn chøng tõ vÒ sù râ rµng vµ tÝnh ðÇy ðñ,
chÝnh x¸c, ðÓ ð¶m b¶o kh«ng lÉn lén nghiÖp vô b¸n hµng víi c¸c nghiÖp vô kh«ng
ph¶i b¸n hµng (nhý thanh lý TSC§)
- So s¸nh sè l­îng bót to¸n ghi nhËn doanh thu b¸n hµng víi sè l­îng c¸c hãa ð¬n b¸n
hµng ðÓ kiÓm tra tÝnh ðÇy ðñ trong h¹ch to¸n doanh thu. KiÓm tra tÝnh liªn tôc cña
sè thø tù (xªri) cña c¸c hãa ðân b¸n hµng ð· h¹ch to¸n trªn sæ ghi nhËn doanh thu b¸n
hµng. Sù thiÕu hôt bót to¸n ghi sæ doanh thu b¸n hµng so víi sè l­îng nghiÖp vô b¸n
hµng sÏ vi ph¹m “tÝnh ðÇy ðñ” trong h¹ch to¸n.
- TiÕn hµnh ðèi chiÕu gi÷a bót to¸n ð· ghi nhËn doanh thu víi tõng hãa ð¬n b¸n
hµng t­¬ng øng vÒ c¸c yÕu tè t­¬ng øng (sè, ngµy vµ sè tiÒn) lµ thñ tôc gióp ph¸t hiÖn
sù h¹ch to¸n kh«ng chÝnh x¸c;
- KiÓm tra viÖc h¹ch to¸n ðång thêi vµo c¸c sæ kÕ to¸n cña tµi kho¶n ðèi øng (Sè
tµi kho¶n Ph¶i thu kh¸ch hµng; Sæ ThuÕ GTGT ph¶i nép) ðÓ ð¶m b¶o c¸c nghiÖp vô
ð· ð­îc ghi nhËn ðóng quan hÖ ðèi øng; …
-TiÕp-
 2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm to¸n CSDL ®· ghi chÐp ®Çy ®ñ
(§Çy ®ñ lµ ph¶i ®¶m b¶o mäi nghiÖp vô b¸n hµng, doanh thu khi ®· cã ®ñ c¬ së
th× ph¶i ®· ghi vµo sæ mét c¸ch ®Çy ®ñ (kh«ng thiÕu, kh«ng sãt)
+ §èi chiÕu sè liÖu gi÷a nhËt ký b¸n hµng víi sè liÖu trªn B¶ng tæng hîp
nhËp xuÊt tån.
+ §èi víi ®¬n vÞ mµ cã hÖ thèng b¸n hµng lµ c¸c cöa hµng (b¸n lÎ, giíi
thiÖu s¶n phÈm) th× ph¶i ®èi chiÕu sè liÖu gi÷a sæ nhËt ký b¸n hµng víi b¸o
c¸o b¸n hµng cña cöa hµng. NÕu xÐt thÊy cÇn thiÕt cã thÓ thùc hiÖn viÖc
kiÓm kª hµng ho¸ t¹i cöa hµng.
+ KiÓm tra c¸c TK nî ph¶i tr¶ cã liªn quan (338) ®Ó xem xÐt kh¶ n¨ng
doanh nghiÖp ph¶n ¸nh doanh thu sang tµi kho¶n nµy. KiÓm to¸n viªn cã thÓ
kiÓm tra nguån gèc chøng tõ ph¸t sinh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ph¶i nép kh¸c.
+ TiÕn hµnh ®èi chiÕu sè liÖu trªn c¸c chøng tõ b¸n hµng cïng c¸c chøng
tõ cã liªn quan víi c¸c sæ chi tiÕt doanh thu b¸n hµng hoÆc sæ chi tiÕt c¸c
kho¶n ph¶i thu.
 2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm tra c¬ së dÉn liÖu ®óng kú cña doanh thu:
Theo kÕ to¸n "dån tÝch" theo thêi ®iÓm x¸c nhËn lµ doanh thu b¸n hµng vµ
thêi ®iÓm thu tiÒn b¸n hµng cã sù kh¸c nhau -> do ®ã cã 3 lo¹i doanh thu:
- Doanh thu ®· thu tiÒn ngay
- Doanh thu tr¶ chËm (ch­a thu tiÒn)
- Doanh thu nhËn tr­íc (doanh thu ch­a thùc hiÖn)
Thñ tôc kiÓm to¸n cô thÓ nh­sau:
+ §èi chiÕu ngµy th¸ng ph¸t sinh nghiÖp vô trªn chøng tõ víi ngµy th¸ng ghi
sæ chøng tõ ®ã. (L­u ý ®Õn nh÷ng nghiÖp vô cã sè tiÒn lín, bÊt th­êng hoÆc
nghiÖp vô x¶y ra vµo ®Çu niªn dé hay cuèi niªn ®é kÕ to¸n) -> tÝnh ®óng kú
(Cßn n÷a)
 2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm tra c¬ së dÉn liÖu ®óng kú cña doanh thu:
+ KTV ph¶i so s¸nh ngµy thµng trªn c¸c chøng tõ b¸n hµng víi
ngµy th¸ng giao hµng (trªn biªn b¶n nhËn hµng) hoÆc víi ngµy cña c¸c
nghiÖp vô b¸n hµng ®· ghi vµo sæ -> Môc ®Ých lµ xem xÐt tÝnh kÞp thêi
cña viÖc ghi chÐp c¸c nghiÖp vô b¸n hµng.
VD: cã ho¸ ®¬n b¸n hµng, chøng tõ xuÊt cã thÓ ch­a ghi nhËn
doanh thu (ph¶i treo) v× kh¸ch hµng ch­a nhËn ®­îc (tr­êng hîp xuÊt hµng
theo hîp ®ång göi hµng). V× vËy, doanh thu cã thÓ n¨m sau míi ghi.
+ KTV so s¸nh sè hiÖu, ngµy th¸ng cËp nhËt trªn c¸c sæ chi tiÕt
doanh thu b¸n hµng víi sæ chi tiÕt c¸c tµi kho¶n ph¶i thu, ph¶i tr¶ cã liªn
quan (so s¸nh ngµy cËp nhËt) -> tÝnh ®óng kú
VD: ®· ghi doanh thu mµ ch­a ghi ph¶i thu lµ sÏ cã sù chªnh lÖch
(KiÓm to¸n viªn lËp BC§ sè ph¸t sinh c¸c tµi kho¶n th× ph¸t hiÖn ra ngay)
+ Ngoµi ra kiÓm to¸n viªn cßn cã thÓ sö dông c¸c thÓ thøc ph©n
tÝch ®Ó ph¸n ®o¸n kh¶ n¨ng ®· cã doanh thu nh­ng kh«ng ®­îc ghi sæ
hoÆc doanh thu ®· ghi sæ nh­ng thanh to¸n ch­a (kh«ng) x¶y ra
2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
*C¸c nghiÖp vô b¸n hµng vµ doanh thu ®­îc ghi sæ ®¶m b¶o sù ph©n
lo¹i.
+ KiÓm tra viÖc ph©n lo¹i doanh thu cña doanh nghiÖp.
- KiÓm tra viÖc ph©n lo¹i doanh thu theo ph¹m vi ho¹t ®éng vµ lo¹i doanh
thu: doanh thu b¸n ra ngoµi, doanh thu néi bé, doanh thu b¸n s¶n phÈm, doanh thu
tµi chÝnh vµ thu nhËp kh¸c, ®ång thêi ®¸nh gi¸ viÖc ph©n lo¹i nµy cã phï hîp víi
chÝnh s¸ch, chÕ ®é kÕ to¸n kh«ng. (trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu lo¹i doanh thu nªn
viÖc ghi nhËn rÊt khã kh¨n)
- KiÓm tra viÖc ph©n biÖt c¸c kho¶n doanh thu theo tõng ph­¬ng thøc b¸n
hµng: Doanh thu tr¶ ngay, Doanh thu tr¶ chËm, Doanh thu nhËn tr­íc (doanh thu ch­
a thùc hiÖn), Doanh thu tr¶ gãp, Doanh thu b¸n hµng cho ®¹i lý, Doanh thu theo
ph­¬ng thøc hµng ®æi hµng.
- KiÓm tra viÖc ph©n lo¹i doanh thu theo c¸c lo¹i s¶n phÈm, hµng ho¸ trªn c¸c
thuÕ xuÊt hoÆc c¸c møc thuÕ kh¸c nhau. (cßn n÷a)
2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
+ Thñ tôc kiÓm to¸n cô thÓ nh­sau:
- KiÓm tra viÖc ghi chÐp ngay trªn c¸c chøng tõ ban ®Çu. ViÖc ghi chÐp ®· thÓ
hiÖn ®­îc sù ph©n lo¹i vµ viÖc ghi chÐp trªn c¸c sæ kÕ to¸n.
- §èi chiÕu bót to¸n trªn sæ kÕ to¸n cã t­¬ng øng víi c¸c chøng tõ ®ã hay ch­a (hoÆc
kiÓm tra chøng tõ, ho¸ ®¬n ®· ghi vµo c¸c sæ t­¬ng øng)
- Tham chiÕu víi c¸c bót to¸n ghi trªn c¸c sæ kÕ to¸n kh¸c.
- KiÓm tra vµ ®èi chiÕu doanh thu trªn sæ nhËt ký b¸n hµng víi doanh thu trªn c¸c
tê khai, b¶ng kª khai thuÕ ®Çu ra
- §èi chiÕu gi÷a viÖc h¹ch to¸n doanh thu víi nh÷ng mÆt hµng hay nhãm hµng
thuéc ph¹m vi ho¹t ®éng kinh doanh cña ®¬n vÞ.
- KTV kiÓm tra sæ chi tiÕt b¸n hµng cã më theo ®óng tõng lo¹i s¶n phÈm, hµng
ho¸ hay kh«ng? §ång thêi cã ®­îc më theo ®óng tõng lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ cã thuÕ
suÊt kh¸c nhau hay kh«ng? (Trong tr­êng hîp doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh nhiÒu
mÆt hµng cã thuÕ suÊt kh¸c nhau)
- KiÓm tra viÖc ph©n lo¹i vµ ghi sæ (Doanh thu b¸n hµng ra ngoµi vµ doanh thu
néi bé) => Chóng kh¸c nhau c¬ b¶n ë gi¸ b¸n.
- KiÓm tra viÖc ph©n lo¹i vµ ghi sæ c¸c kho¶n doanh thu vµ thu nhËp (511, 512,
515, 711)
(VÝ dô b¸n s¶n phÈm hµng ho¸ th× kh¸c víi b¸n chøng kho¸n, bÊt ®éng s¶n)
 2.3.2. KiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô b¸n hµng
* KiÓm to¸n sù céng dån vµ b¸o c¸o
Cuèi kú h¹ch to¸n, sè liÖu vÒ c¸c nghiÖp vô b¸n hµng (c¸c kho¶n doanh thu b¸n
hµng) ð· ghi sæ trong kú ph¶i ð­îc tæng hîp mét c¸ch ðÇy ðñ, chÝnh x¸c trªn tõng sæ
chi tiÕt vµ sæ tæng hîp. ViÖc tr×nh bµy th«ng tin vÒ doanh thu b¸n hµng vµo b¸o c¸o
tµi chÝnh ph¶i phï hîp víi chØ tiªu ð· ð­îc chÕ ðé b¸o c¸o tµi chÝnh quy ðÞnh vµ ph¶i
ð¶m b¶o sù nhÊt qu¸n víi sè liÖu ð· ð­îc céng dån trªn c¸c sæ kÕ to¸n cã liªn quan.
Thñ tôc cô thÓ:
- TiÕn hµnh kiÓm tra viÖc tÝnh to¸n tæng hîp lòy kÕ sè ph¸t sinh trªn tõng sæ
kÕ to¸n chi tiÕt còng nh­ sæ kÕ to¸n tæng hîp vÒ doanh thu b¸n hµng vÒ c¸c khÝa
c¹nh: tÝnh ðÇy ðñ c¸c kho¶n doanh thu, c¸c lo¹i doanh thu; tÝnh chÝnh x¸c cña kÕt
qu¶ tæng hîp doanh thu b¸n hµng cña kú b¸o c¸o.
- KiÓm tra b¶ng tæng hîp doanh thu b¸n hµng cña ð¬n vÞ (nÕu cã) hoÆc tiÕn
hµnh lËp b¶ng tæng hîp c¸c lo¹i doanh thu b¸n hµng tõ c¸c sæ kÕ to¸n chi tiÕt; ®ång
thêi ðèi chiÕu sè liÖu cña b¶ng tæng hîp doanh thu b¸n hµng víi sè liÖu trªn sæ kÕ
to¸n tæng hîp doanh thu b¸n hµng. Tr­êng hîp xÐt thÊy cÇn thiÕt, kiÓm to¸n viªn cã
thÓ tù tiÕn hµnh tÝnh to¸n (tæng hîp) l¹i sè liÖu doanh tu b¸n hµng vµ ðèi chiÕu víi sè
liÖu t­¬ng øng trªn sæ kÕ to¸n cña ð¬n vÞ.
- KiÓm tra viÖc tr×nh bµy doanh thu b¸n hµng trªn b¸o c¸o tµi chÝnh (…) xem cã
phï hîp víi chÕ ðé kÕ to¸n quy ðÞnh; ®ång thêi, so sanh sè liÖu doanh thu b¸n hµng
trªn b¸o c¸o tµi chÝnh víi sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n doanh thu b¸n hµng cña ð¬n vÞ ðÓ
ð¶m b¶o sù tr×nh bµy vµ c«ng bè doanh thu b¸n hµng ðóng ð¾n.
2.3.3. Kh¶o s¸t c¬ b¶n c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m doanh thu
Yªu cÇu ®èi víi KTV.
+ Ph©n biÖt néi dung c¸c kho¶n CK, gi¶m gi¸ vµ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i.
(xem l¹i ch­¬ng 7 cña kÕ to¸n)
+ Ph©n biÖt chiÕt khÊu b¸n hµng vµ chiÕt khÊu thanh to¸n
+ Gi¶m gi¸ tr­íc khi lËp ho¸ ®¬n hay sau khi lËp ho¸ ®¬n

 C¸ch thøc kiÓm to¸n. T­¬ng tù nh­kiÓm to¸n doanh thu

VÒ c¬ b¶n c¸c kho¶n nµy ®­îc coi nh­ c¸c kho¶n lµm gi¶m trõ doanh
thu. TÊt c¶ ®Òu dùa trªn H§BH vµ c¸c chøng tõ liªn quan. Thùc tÕ chó ý
®Õn kú tr¶ l¹i hµng (ngay trong th¸ng, trong cïng niªn ®é, niªn ®é sau)
2.3.3. Kh¶o s¸t c¬ b¶n c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m doanh thu
Thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt c¸c kho¶n chiÕt khÊu b¸n
hµng
+ KiÓm tra chÝnh s¸ch b¸n hµng cña doanh nghiÖp.
+ TÝnh to¸n l¹i sè chiÕt khÊu b¸n hµng mµ ®¬n vÞ ®· h¹ch to¸n
+ So s¸nh tû lÖ chiÕt khÊu mµ ®¬n vÞ ®· thanh to¸n víi tû lÖ chiÕt
khÊu quy ®Þnh trong chÝnh s¸ch b¸n hµng cña doanh nghiÖp. Tr­êng
hîp tû lÖ chiÕt khÊu thùc tÕ cao h¬n tû lÖ chiÕt khÊu quy ®Þnh th×
ph¶i yªu cÇu doanh nghiÖp gi¶i thÝch râ nguyªn nh©n.
+ Tr­êng hîp c¸c kho¶n chiÕt khÊu b¸n hµng ®­îc thùc hiÖn ngay trªn
ho¸ ®¬n b¸n hµng th× ph¶i kiÓm tra ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n vµ ®èi chiÕu
víi c¸c sækÕ to¸n cã liªn quan
2.3.3. Kh¶o s¸t c¬ b¶n c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m doanh thu
 Thñ tôc kiÓm tra tµi kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n
+ KiÓm tra c¸c chøng tõ cã liªn quan ®Ó chøng minh cho viÖc gi¶m gi¸ sè
hµng ®· b¸n. C¸c chøng tõ bao gåm: biªn b¶n x¸c nhËn cña 2 bªn mua, b¸n; c¸c
chøng tõ vËn chuyÓn; hîp ®ång mua b¸n; c¸c c«ng v¨n yªu cÇu gi¶m gi¸ cña
bªn mua
+ KiÓm tra ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n ®èi víi tµi kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n
+ Tr­êng hîp gi¶m gi¸ hµng b¸n nh­ng ng­êi mua yªu cÇu doanh nghiÖp ph¸t hµnh
l¹i ho¸ ®¬n th× ph¶i kiÓm tra thñ tôc mµ doanh nghiÖp thùc hiÖn cã ®óng hay
kh«ng.
 Thñ tôc kiÓm tra tµi kho¶n hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i.
+ KiÓm tra c¸c chøng tõ cã liªn quan ®Ó chøng minh vÒ viÖc cã x¶y ra hµng
b¸n bÞ tr¶ l¹i. KiÓm tra ®èi chiÕu sè liÖu trªn chøng tõ nµy víi sæ kho (thÎ
kho) hoÆc víi sè liÖu cã liªn quan nh­: 632, 131
+ KiÓm tra ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n ®èi víi hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i
+ KiÓm tra ®èi chiÕu víi thÎ kho, sæ kho xem hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i cã nhËp l¹i
kho kh«ng.
+ KiÓm tra c¸c kho¶n tiÒn thu vµo vµ chi ra ph¸t sinh tõ viÖc hµng b¸n bÞ tr¶
l¹i. (KiÓm tra chi tiÕt c¸c kho¶n tiÒn mµ doanh nghiÖp thu ®­îc do quy kÕt ®­
îc tr¸ch nhiÖm g©y lªn hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i.)
2.3.4. Kh¶o s¸t c¬ b¶n c¸c nghiÖp vô thu tiÒn bán hàng
* KiÓm tra tÝnh cã thËt.
(KTV ph¶i thu thËp b»ng chøng ®Ó chøng minh nghiÖp vô b¸n hµng
ghi sæ lµ cã c¨n cø vµ c¨n c­hîp lý.)
+ §èi chiÕu c¸c bót to¸n ghi trªn sæ theo dâi thanh to¸n víi ng­êi mua (Bªn
Cã TK 131) víi c¸c chøng tõ lµm c¨n cø ghi sæ (PhiÒu thu, giÊy b¸o
cã…)- c¸c chøng tõ, chøng minh cho kho¶n tiÒn ®· thu ®­îc.
(C¸c kho¶n tiÒn ®· nhËn ®­îc ph¶i cã phiÕu thu cã ch÷ ký cña ng­êi nép
tiÒn, giÊy b¸o Cã kÌm theo b¶ng sao kª)
+ §èi chiÕu gi÷a chøng tõ dïng lµm c¨n cø ghi sæ víi hå s¬ phª chuÈn
cho nghiÖp vô thu tiÒn (phª chuÈn viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt hay
b»ng chuyÓn kho¶n - chÊp nhËn viÖc thanh to¸n theo ph­¬ng thøc nµo?)
2.3.4 Kh¶o s¸t c¬ b¶n c¸c nghiÖp vô thu tiÒn b¸n hµng
* KiÓm tra CSDL ®· tÝnh to¸n, ®¸nh gi¸
+ KiÓm tra viÖc tÝnh to¸n cña ®¬n vÞ cã hîp lý vµ chÝnh x¸c kh«ng.
+ KiÓm tra viÖc ®¸nh gi¸ b»ng c¸ch:
- KTV tù tÝnh to¸n l¹i råi ®èi chiÕu víi kÕt qu¶ tÝnh cña ®¬n vÞ
- KiÓm to¸n viªn ph¶i kiÓm tra c¸c kho¶n tiÒn thu b»ng ngo¹i tÖ hay
vµng, b¹c, ®¸ quý ®Ó quy ®æi vµ ghi sæ cã thÓ dïng gi¸ h¹ch to¸n vµ tû
gi¸ thùc tÕ (tû gi¸ quy ®æi th­êng ®óng b»ng tû gi¸ ®Ó h¹ch to¸n doanh
thu). Khi kÕ to¸n doanh thu quy ®æi råi th× sö dông ph­¬ng ph¸p so s¸nh
kÕt qu¶ (TK doanh thu, TK tiÒn)
- KiÓm to¸n viªn ph¶i xem xÐt TK 413
(L­u ý: NÕu doanh thu tÝnh ®óng th× tiÒn còng sÏ ®óng)
2.3.4 Kh¶o s¸t c¬ b¶n c¸c nghiÖp vô thu tiÒn b¸n hµng
* KiÓm tra CSDL ghi chÐp ®Çy ®ñ, ®óngkú: 2 kh¶ n¨ng gian
lËn
+ Trªn thùc tÕ, cã mét sè kho¶n thu tiÒn, doanh nghiÖp kh«ng ph¶n ¸nh vµo NhËt
ký thu tiÒn mµ ghi t¨ng chi phÝ (môc ®Ých hîp lý ho¸ c¸c kho¶n chi phÝ bÊt hîp
lý) khi ®ã ph¶i kh¶o s¸t TK 111
BiÖn ph¸p kiÓm tra:
- §èi chiÕu c¸c phiÕu thu, giÊy b¸o cã (kÌm theo b¶ng sao kª cña ng©n hµng)
víi sæ kÕ to¸n chi tiÕt tiÒn mÆt, TGNH. Ngoµi ra cÇn kÕt hîp kiÓm tra c¸c
kho¶n ph¶i thu víi doanh thu, c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c, nguån gèc c¸c chi phÝ s¶n
xuÊt kinh doanh.
- Xem xÐt khi tæ chøc HTKSNB, kÕ to¸n tr­ëng cÇn c¸ch ly tr¸ch nhiÖm gi÷a
kÕ to¸n tiÒn vµ kÕ to¸n c¸c kho¶n ph¶i thu.
+ C¸c nh©n viªn kÕ to¸n ch­a ghi chÐp c¸c bót to¸n thu tiÒn ®Ó che ®Ëy c¸c
kho¶n tiÒn thiÕu hôt t¹i quü do ®· sö dông vµo môc ®Ých kh¸c hoÆc lµ ®¸nh
c¾p (chØ x¶y ra trong tr­êng hîp HTSNB kÐm, cã sù th«ng ®ång gi÷a kÕ to¸n vµ
thñ quü)
BiÖn ph¸p kiÓm tra:
- So s¸nh tªn kh¸ch hµng, sè tiÒn vµ ngµy ®­îc ghi trªn c¸c phiÕu thu, giÊy b¸o
cã, víi c¸c bót to¸n vµ ngµy ghi tiÒn trªn c¸c sæ kÕ to¸n thu tiÒn nh­ nhËt ký thu
2.3.4 Kh¶o s¸t c¬ b¶n c¸c nghiÖp vô thu tiÒn b¸n hµng
* KiÓm tra CSDL ghi sæ ®¶m b¶o sù ph©n lo¹i. (liªn quan
®Õn h¹ch to¸n chi tiÕt)
+ KTV ph¶i kiÓm tra trªn c¸c chøng tõ thu tiÒn ®Ó xem xÐt viÖc
ghi râ ®èi t­îng tr¶ tiÒn vµ lo¹i quan hÖ thanh to¸n
+ KiÓm tra chøng tõ gèc vÒ ®Þnh kho¶n kÕ to¸n -> xem xÐt ®Þnh
kho¶n trªn chøng tõ cã phï hîp víi néi dung kinh tÕ ghi trªn chøng tõ ®ã
kh«ng?
+ KiÓm tra sù phï hîp gi÷a néi dung kinh tÕ trªn chøng tõ víi viÖc
ghi sæ trªn c¸c sæ theo dâi thanh to¸n hoÆc sæ chi tiÕt ph¶i thu kh¸ch
hµng.
(Trªn ®©y chØ giíi thiÖu nh÷ng c¬ së dÉn liÖu chÝnh, tuy nhiªn nÕu
cÇn thiÕt th× KTV cóng thu thËp b»ng chøng ®Ó chøng minh cho
CSDL kh¸c)
 2.3.5. Kh¶o s¸t c¬ b¶n sè d­c¸c TK ph¶i thu vµ dù phßng
nî ph¶i thu khã ®ßi
 Thñ tôc ph©n tÝch

+ LËp b¶ng ph©n tÝch tuæi nî cña c¸c kho¶n ph¶i thu
Môc ®Ých cña viÖc lËp b¶ng ph©n tÝch: ®Ó ph©n tÝch c¸c kho¶n
nî ph¶i thu trong h¹n, qu¸ h¹n, ph¶i thu khã ®ßi vµ c¸c kho¶n ph¶i thu
kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi ®Ó t×m ra biÖn ph¸p thu håi c«ng nî.
+ §¸nh gi¸ t×nh h×nh thanh to¸n cña doanh nghiÖp th«ng qua ph©n
tÝch chØ tiªu hÖ sè vßng quay kho¶n ph¶i thu.
+ KTV ph©n tÝch chØ tiªu hÖ sè bÞ chiÕm dông.
2.3.5. Kh¶o s¸t c¬ b¶n sè d­c¸c TK ph¶i thu vµ dù phßng nî ph¶i thu
khã ®ßi
 KiÓm tra chi tiÕt sè d­c¸c kho¶n ph¶i thu
* KiÓm tra CSDL "cã thËt".
+ Göi th­xin x¸c nhËn nî cña c¸c ng­êi mua (kh¸ch hµng). KTV ph¶i ®¸nh gi¸
®é tin cËy cña c¸c b¶n x¸c nhËn
+ NÕu kh«ng cã ®iÒu kiÖn x¸c nhËn tõ c¸c kh¸ch hµng th× kiÓm to¸n viªn
cÇn kiÓm tra nh÷ng c¨n cø mµ kho¶n ph¶i thu ®· dùa vµo ®Ó ghi vµo sæ. C¸c
chøng tõ liªn quan ®Õn c¸c kho¶n ph¶i thu: H§BH (H§BH sÏ chøng minh cho
nh÷ng chuyÕn hµng ®· b¸n råi nh­ng ch­a ®­îc thanh to¸n); kÕt hîp ®èi chiÕu
víi chøng tõ vËn chuyÓn, phiÕu xuÊt kho
+ KTVxem xÐt sæ theo dâi thanh to¸n
+ Ngoµi ra kiÓm to¸n viªn cßn ph¶i xem xÐt quyÒn së h÷u cña doanh
nghiÖp, khi mµ doanh nghiÖp cã ¸p dông chÝnh s¸ch chiÕt khÊu, gi¶m gi¸ cho
c¸c tr­êng hîp b¸n hµng tr¶ chËm. (QuyÒn së h÷u c¸c kho¶n ph¶i thu = Doanh
thu ph¶i thu - chiÕt khÊu b¸n hµng - Gi¶m gi¸ hµng b¸n - Doanh thu hµng b¸n
bÞ tr¶ l¹i)
KiÓm to¸n viªn cã thÓ: - T×m hiÓu chÝnh s¸ch c¹nh tranh vµ marketing
- Th¶o luËn vÊn ®Ò nµy víi chñ doanh nghiÖp
 2.3.4. Kh¶o s¸t c¬ b¶n sè d­c¸c TK ph¶i thu vµ dù phßng
nî ph¶i thu khã ®ßi
KiÓm tra chi tiÕt sè d­c¸c kho¶n ph¶i thu
* KiÓm tra CSDL ®· tÝnh to¸n, ®¸nh gi¸ c¸c kho¶n ph¶i
thu
+ KiÓm tra viÖc tÝnh to¸n, ®¸nh gi¸ cña ®¬n vÞ: kiÓm tra c¬ së tÝnh vµ kÕt qu¶
tÝnh (quan t©m ®Õn nh÷ng sè d­ph¶i thu cã gèc ngo¹i tÖ)
+ KTV tù m×nh tÝnh to¸n l¹i vµ ®èi chiÕu víi sè liÖu cña kh¸ch hµng.
C¸c thñ tôc cÇn thiÕt lµ:
` Th¶o luËn víi doanh nghiÖp hoÆc kiÓm tra vÒ chÝnh s¸ch c¹nh tranh vµ tiÕp
thÞ cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã ¸p dông chÕ ®é b¸n hµng "Cëi më" tÝn dông hay
kh«ng?
` Xem xÐt kÕt qu¶ kh¶o s¸t c¬ cÊu kiÓm so¸t néi bé cã liªn quan ®Õn chÕ ®é
tÝn dông cña doanh nghiÖp vÒ b¸n hµng
` KiÓm tra, ph©n tÝch c¸c TK kh¸ch hµng ®· qu¸ h¹n thanh to¸n trªn BC§ thö theo
thêi gian cña c¸c kho¶n ph¶i thu
` KiÓm tra l¹i c¸c chÝnh s¸ch cña doanh nghiÖp cã liªn quan ®Õn c¸c kho¶n nî
ph¶i thu khã ®ßi, trÝch lËp dù phßng vµ xo¸ sæ mµ doanh nghiÖp ®ang ¸p dông vµ so s¸nh
víi quy ®Þnh hiÖn hµnh, so s¸nh chÝnh s¸ch mµ doanh nghiÖp ®ang ¸p dông víi chÕ ®é
 2.3.4. Kh¶o s¸t c¬ b¶n sè d­c¸c TK ph¶i thu vµ dù phßng
nî ph¶i thu khã ®ßi
KiÓm tra chi tiÕt sè d­c¸c kho¶n ph¶i thu
* KiÓm tra CSDL "®· ghi chÐp, céng dån"
+ §Ó kh¶o s¸t CSDL nµy th× th«ng th­êng kiÓm to¸n sÏ lËp BC§ thö theo thêi gian
®èi víi c¸c kho¶n nî ph¶i
+ Sau khi lËp BC§ thö, KTV tiÕn hµnh ®èi chiÕu sè liÖu trªn BC§ thö víi c¸c
chøng tõ gèc cã liªn quan (VD: KTV lÊy toµn bé chøng tõ cña th¸ng 11, sau ®ã céng l¹i
råi trõ ®i c¸c kho¶n ®· thanh to¸n b»ng sè ch­a tr¶ khã ®ßi)
- §èi chiÕu c¸c chøng tõ b¸n hµng, c¸c hîp ®ång khÕ ­íc vÒ tÝn dông, c¸c hîp
®ång cho thuª tµi s¶n víi c¸c bót to¸n trªn sæ chi tiÕt c¸c kho¶n ph¶i thu
- Céng l¹i c¸c sè liÖu trªn BC§ thö theo thêi gian c¸c kho¶n ph¶i thu ®èi chiÕu
víi sæ chi tiÕt c¸c kho¶n ph¶i thu vµ víi c¸c chøng tõ gèc
- KiÓm tra l¹i chØ tiªu kho¶n ph¶i thu trªn BC§ kÕ to¸n
* KiÓm tra CSDL tr×nh bÇy vµ khai b¸o: KTV kiÓm tra c¸c kho¶n nî ph¶i
thu ®­îc tr×nh bÇy vµ khai b¸o trªn BCTC lµ ®¶m b¶o sù phï hîp víi yªu cÇu kh«ng.
+ KTV ph¶i xem xÐt viÖc tæng hîp th«ng tin cã phï hîp kh«ng.
- Tæng chi tiÕt ph¸t sinh bªn Nî TK 131 ph¶i ®­îc tr×nh bÇy bªn TS cña BC§KT
- Tæng chi tiÕt ph¸t sinh bªn Cã TK 131 ph¶i ®­îc tr×nh bÇy bªn NV cña
BC§KT
+ Xem xÐt sè céng dån cã ph¶n ¸nh ®óng chØ tiªu trªn BCTC kh«ng.
 Mét sè gian lËn khi h¹ch to¸n doanh thu
* Sö dông sai tµi kho¶n, sai quy tr×nh ghi chÐp -> sai DT, PT, Lîi nhuËn.
- B¸n hµng theo ph­¬ng thøc tr¶ chËm th× khi xuÊt hµng ch­a ghi doanh
thu ngay mµ ®îi khi thanh to¸n tiÒn míighi t¨ng doanh thu;
- B¸n hµng theo ph­¬ng thøc tiªu thô néi bé nh­ng doanh nghiÖp kh«ng sö
dông TK 512, 632 ®Ó h¹ch to¸n mµ l¹i h¹ch to¸n theo ph­¬ng thøc chuyÓn giao tµi
s¶n cho ph©n x­ëng - PX1 chuyÓn s¶n phÈm cho PX2 sö dông)
- Hµng b¸n råi nh­ng l¹i h¹ch to¸n thµnh hµng göi b¸n th× doanh thu sÏ bÞ
ghi chËm l¹i, chØ ghi bót to¸n gi¸ vèn…
* H¹ch to¸n doanh thu sai lµm sai lÖch thuÕ
- ChuyÓn doanh thu b¸n hµng trong n­¬c thµnh doanh thu b¸n hµng xuÊt
khÈu, doanh thu lo¹i hµng thuÕ suÊt cao thµnh lo¹i hµng thuÕ suÊt thÊp.
- Quy ®æi ngo¹i tÖ thÊp h¬n thùc thÕ
- H¹ch to¸n c¸c tr­êng hîp b¸n lÎ theo gi¸ b¸n bu«n
- Ph¶n ¸nh sai nghiÖpvô ph¸t sinh trªn chøng tõ ®Ó trèn thuÕ
- H¹ch to¸n doanh thu b¸n tr¶ chËm thµnh doanh thu göi ®¹i lý
- Mét sè doanh nghiÖp b¸n hµng kh«ng h¹ch to¸n doanh thu mµ bï trõ
th¼ng vµo hµng tån kho ho¹c nî ph¶i tr¶…
 Mét sè c«ng viÖc KiÓm to¸n viªn cÇn lµm khi kÕt thóc c¸c
thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt
§¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm to¸n
+ §¸nh gi¸ vÒ sù ®Çy ®ñ vµ thÝch hîp cña c¸c b»ng chøng thu ®­îc
+ §¸nh gi¸ ý kiÕn nhËn xÐt ®­îc rót ra tõ c¸c b»ng chøng vµ ý kiÕn
nhËn xÐt cho tõng bé phËn dùa trªn c¸c b»ng chøng thu ®­îc ®ã.
C«ng viÖc mµ KTV cã thÓ tiÕp tôc thùc hiÖn dùa
trªn kÕt qña ®¸nh gi¸ trªn
+ Yªu cÇu gi¶i tr×nh
+ Më réng ph¹m vi kiÓm to¸n
+ Yªu cÇu söa ch÷a th«ng tin
+ LËp c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh ®Ó yªu cÇu kh¸ch hµng söa l¹i th«ng
tin sai ph¹m trªn BCTC
§­a ra ý kiÕn x¸c nhËn sau khi ®· thùc hiÖn c¸c thñ tôc
cÇn thiÕt. Dùa vµo b»ng chøng thu ®­îc, ý kiÕn nhËn xÐt tõng bé
phËn vµ møc ®é söa ch÷a cña kh¸ch hµng, KTV cã thÓ ®­a ra ý kiÕn
nhËn xÐt phï hîp.
 2.4 Tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n chu kú bh-tt

Tổng hợp kết quả kiểm toán chu kỳ bán hàng và thu tiền thường được thể hiện dưới
hình thức một “bản tổng hợp kết quả kiểm toán” hay “biên bản kiểm toán”
Các nội dung chủ yếu được thể hiện trong tổng hợp kết quả kiểm toán thường gồm:
– Các sai phạm đã phát hiện khi kiểm tra chi tiết các nghiệp vụ và số dư tài khoản
và đánh giá về mức độ của sai phạm.
– Nguyên nhân của sai lệch (nếu có) và các bút toán điều chỉnh sai phạm.
– Kết luận về mục tiêu kiểm toán (đã đạt được hay chưa)
– Ý kiến của kiểm toán viên về sai phạm và hạn chế của kiểm soát nội bộ đối với
chu kỳ bán hàng và thu tiền.
– Vấn đề cần theo dõi trong đợt kiểm toán sau (nếu có).
Tổng hợp kết quả kiểm toán chu kỳ bán hàng và thu tiền là một căn cứ quan trọng
cho kiểm toán viên tổng hợp lập báo cáo kiểm toán.