COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC

THÖÏC VAÄT
(PLANT BIOTECHNOLOGY)
I. KHAÙI QUAÙT VEÀ COÂNG NGHEÄ SINH
HOÏC TV
II. NUOÂI CAÁY MOÂ & CÔ QUAN THÖÏC
VAÄT
III. CAÙC ÖÙNG DUÏNG NUOÂI CAÁY TEÁ
BAØO
IV. NUOÂI TEÁ BAØO THÖÏC VAÄT
V. CHOÏN GIOÁNG DÖÏA VAØO COÂNG
NGHEÄ TEÁ BAØO
 I. KHAÙI QUAÙT VEÀ COÂNG NGHEÄ
SINH HOÏC TV
1. LÒCH SÖÛ CUÛA NUOÂI CAÁY MOÂ
THÖÏC VAÄT
-1937, Gautheret nuoâi thaønh coâng moâ teá baøo
caøroát.
-1941, Overbeck chöùng minh taùc duïng kích
thích sinh tröôûng cuûa nöôùc döøa trong nuoâi
caáy phoâi caây hoï caø
-1941, Overbeck chöùng minh taùc duïng kích
thích sinh tröôûng cuûa nöôùc döøa trong nuoâi
caáy phoâi caây hoï caø
-1957, Skoog vaø Miller : aûnh höôûng cuûa kinetin/auxin
ñoái vôùi söï hình thaønh cô quan cuûa moâ seïo thuoác
laù.
-1954-1959, KT taùch vaø nuoâi caáy teá baøo ñôn.
-1960, duøng cellulase taïo protoplast.
-1966, caây ñôn boäi töø nuoâi caáy tuùi phaán.
-1970, taïo caây hoaøn chænh töø protoplast.
-1980-1992, thaønh töïu môùi coâng ngheä gen thöïc vaät.
- 1995 ñeán nay : söï phaùt trieån nhanh sinh vaät bieán

ñoåi gen (GMO = Genetically Modified Organism).

Naêm 2005 : 90 trieäu ha
- GMF (FOOD) Thöïc phaåm bieán ñoåi gen,

- GMC (CROP) Troàng troït bieán ñoåi gen.

2. ÖU ÑIEÅM CUÛA NCMTV

 a) Thöù nhaát, vi nhaân gioáng

 b) Thöù hai, choïn gioáng in

vitro
 c) Thöù ba, khai thaùc caùc
hoaù chaát baèng nuoâi teá baøo
ñôn
 a) Thöù nhaát, vi nhaân gioáng
(micropropagation)
 – Thöïc hieän trong phoøng thí nghieäm vôùi caùc chuaån
möïc oån ñònh, khoâng chòu aûnh höôûng dao ñoäng thaát
thöôøng cuûa thôøi tieát vaø khoâng phuï thuoäc muøa vuï.
Coù theå chuû ñoäng saûn xuaát gioáng ñoùn ñaàu muøa
vuï.
 – Sinh saûn voâ tính taïo ra soá lôùn caây gioáng con giöõ
nguyeân caùc ñaëc tính toát nhö caây goác ban ñaàu ñaõ
löïa choïn cho naêng suaát toát vaø chuùng coù söï ñoàng
ñeàu cao, thuaän tieän cho thu hoaïch vaø cheá bieán ôû
quy moâ coâng nghieäp.
 – Heä soá nhaân gioáng cao, toác ñoä taêng tröôûng nhanh
vaø ruùt ngaén thôøi gian ra hoa quaû vôùi nhöõng caây
laâu naêm.
 b) Thöù hai, choïn gioáng in vitro döïa
treân caùc coâng ngheä teá baøo :
 – Ruùt ngaén thôøi gian nhieàu naêm vaø ñöa nhieàu
thöû nghieäm ñoàng ruoäng vaøo PTN hoaëc nhaø
kính nhö choïn caùc doøng khaùng virus, chòu laïnh,...
 – Söû duïng caùc biomarker saøn loïc nhanh caùc tính
traïng töø boä söu taäp gioáng vaø caùc caây lai maø
khoûi maát thôøi gian chôø caây moïc töø haït.
 – Caùc caây löôõng boäi (2n) thuaàn chuûng seõ thu
ñöôïc nhôø ña boäi hoaù doøng ñôn boäi öu vieät
nhaän ñöôïc qua saøng loïc.
 – Taän duïng gen im laëng thöôøng khoâng bieåu hieän
trong töï nhieân.
 c) Thöù ba, khai thaùc caùc hoaù
chaát baèng nuoâi teá baøo ñôn
 – Saûn xuaát chuû ñoäng vaø lieân tuïc trong phoøng thí
nghieäm, khoâng phuï thuoäc ñieàu kieän töï nhieân vaø muøa
vuï. Khai thaùc caùc chaát baèng sinh toång hôïp cuûa thöïc vaät
thay cho toång hôïp hoaù hoïc. Nhieàu hôïp chaát phöùc taïp
nhaän ñöôïc töø sinh toång hôïp cuûa caùc teá baøo thöïc vaät
ñöôïc nuoâi.
 – Choïn doøng teá baøo saûn sinh caùc chaát vôùi naêng suaát
cao vöôït troäi so vôùi caây töï nhieân vaø thôøi gian saûn xuaát
nhanh hôn.
 – Thu nhaän nhieàu chaát quyù hieám maø toång hôïp hoaù hoïc
ñaét giaù ; baûn thaân caây ñoù taêng tröôûng chaäm, sinh saûn
khoù khaên thì nhaân gioáng nuoâi caáy moâ vaø khoáng cheá
taïo moâ (nhö reã) seõ saûn sinh nhieàu chaát ñoù.
 – Chuyeån hoaù sinh hoïc coù theå thöïc hieän nhôø teá baøo
ñôn hay teá baøo ñöôïc coá ñònh.
 3. Vai troø cuûa CNSH TV trong töông lai
 Trong 50 naêm qua, nhôø caùch maïng xanh vaø nhöõng
tieán boä cuûa CNSH TV, saûn xuaát löông thöïc ñaõ
taêng nhanh kòp ñaø buøng noå daân soá vaø ñaûm baûo
ñuû nhu caàu löông thöïc, maëc duø vaãn coøn naïn ñoùi.
 Noâng nghieäp hieän ñaïi vaãn phaûi tieáp tuïc ñaûm
baûo an toaøn löông thöïc trong theá kæ XXI, nhöng
ñoàng thôøi phaûi gia taêng chaát löôïng saûn phaåm vaø
troàng troït caàn ñaùp öùng nhu caàu lôùn hôn cho chaên
nuoâi.
 Ñeå thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï treân, CNSH TV phaûi
giaûi quyeát haøng loaït vaán ñeà nhö : choïn gioáng coù
chaát löôïng thöïc phaåm toát, thích nghi vôùi nhöõng
ñieàu kieän khaùc nhau ; bieän phaùp choáng saâu beänh,
coû daïi ; phaùt trieån neàn noâng nghieäp saïch vaø
“xanh hôn” (greener agriculture).
 Naêm 2001, hôn 5,5 trieäu nhaø noâng canh taùc
khoaûng 52,6 trieäu ha caây troàng bieán ñoåi
gen (GMO). Lieäu ñaây coù phaûi laø xu höôùng
phaùt trieån taát yeáu khoâng, khi maø vaán ñeà
GMO ñang tranh caõi gay gaét ?
 Ngoaøi nhöõng nhieäm vuï truyeàn thoáng coù
töø nhieàu thieân nieân kæ vöøa neâu treân,
CNSH TV coøn phaûi gaùnh vaùc caùc ngaønh
saûn xuaát môùi vôùi caùc muïc tieâu :
– Taêng sinh khoái ñeå saûn xuaát naêng löôïng
thay theá nguoàn daàu moû.
– Phaùt trieån hoaù hoïc xanh ñeå moät maët
cung caáp sinh khoái cho saûn xuaát hoaù chaát,
maët khaùc phaûi bieán thöïc vaät thaønh nhaø
maùy hoaù chaát.
 II. NUOÂI CAÁY MOÂ VAØ CÔ
QUAN THÖÏCVAÄT
 Do teá baøo thöïc vaät coù tính toaøn theá
(totipotency), neân deã nuoâi caáy hôn so vôùi teá
baøo ñoäng vaät.
Ví duï, moâ ôû ñænh sinh tröôûng hay choùp reã
qua nuoâi caáy seõ taêng tröôûng thaønh caây ñeán
ra hoa, taïo haït.
 Ñeå nuoâi caáy moâ thöïc vaät (NCMTV) coù hieäu
quaû caàn thaønh thaïo caùc kó thuaät voâ truøng,
bieát caùch pha cheá moâi tröôøng thích hôïp vaø
keøm theo laø caùc duïng cuï trang thieát bò töông
öùng.
1. Moâi tröôøng nuoâi caáy teá baøo
thöïc vaät
 – Caùc chaát voâ cô ña löôïng : N (NO3 vaø
NH4), P, K, S, Ca vaø Mg.
 – Caùc nguyeân toá vi löôïng : Fe, Mn, Zn,
Br, Cu, Co vaø Mo.
 – Caùc vitamin : nhieàu loaïi (nicotinic acid,
biotin,...) maø quan troïng nhaát laø
thiamine (vitamin B1) döôùi daïng
thiamine-HCl.
 – Nguoàn carbon : sucrose hoaëc glucose.
 – Caùc chaát ñieàu hoaø taêng tröôûng thöïc
vaät : Caùc auxin vaø cytokinin kích thích söï
phaân baøo, kieåm soaùt söï bieät hoaù teá baøo
vaø phaùt sinh hình thaùi. Caùc auxin thöôøng
duøng : 2,4-D (2,4-Dichlorophenoxyacetic acid),
IAA (indole 3-acetic acid), IBA (indole 3-butyric
acid). Caùc cytokinin coù BAP (6-
benzylaminopurine), zea (zeatin),… Ngoaøi ra
coøn coù GA (gibberillic acid) vaø ABA (abscisic
acid).
 Agar söû duïng cho moâi tröôøng ñaëc. Heä
thoáng chieáu saùng hôïp lí caàn cho söï phaùt
 2. Maãu duøng cho nuoâi caáy
moâ
 Noùi chung, gaàn nhö taát caû caùc phaàn cuûa
caây töôi ñeàu coù theå duøng laøm maãu ñeå
nuoâi caáy moâ nhö reã, laù vaø thaân hay phaán
hoa, noaõn, thòt laù laø caùc kieåu moâ chuyeân
bieät. Tuyø theo muïc ñích nghieân cöùu maø
choïn maãu töông öùng
 Tuy nhieân, nguyeân taéc caên baûn laø maãu caáy
phaûi chöùa caùc teá baøo soáng töø caùc moâ non
coù caùc teá baøo ñang phaân chia maïnh chieám
tæ leä lôùn, nhaát laø deã taïo moâ seïo. Dó nhieân
laø caây goác phaûi coù phaåm chaát toát, naêng
suaát cao vaø khoâng coù daáu hieäu beänh cuõng
nhö ñang khoâng ôû traïng thaùi nguû
(dormancy).
 Maãu caáy phaûi ñöôïc voâ truøng khi ñöa vaøo
moâi tröôøng nuoâi.
 Maãu voâ truøng coù theå thu ñöôïc theo 2
caùch :
– Töø haït : Khöû truøng beà maët haït vaø gieo
haït vaøo ñieàu kieän voâ truøng ñeå moïc
thaønh caây vaø laáy maãu.
– Maãu caáy : Maãu laáy tröïc tieáp töø caây töôi
ñöôïc xöû lí baèng ngaâm trong dung dòch chaát
saùt truøng, maø chaát thöôøng duøng laø
sodium hypochlorite (5 – 20%). Noàng ñoä vaø
 3. Nuoâi caáy moâ phaân sinh
 Maãu cho nuoâi caáy coù nhieàu loaïi,
nhöng thöôøng duøng laø ñænh sinh
tröôûng (meristem).
 Coâng vieäc tieán haønh theo trình

töï : Maãu caây (meristem) –> Khöû

truøng beà maët –> Röûa maãu nhieàu
laàn cho saïch chaát saùt truøng –>
Moâi tröôøng nuoâi –> Taïo moâ seïo
–> Taïo cuïm choài –> Nhaân gioáng.
 4. Nuoâi cô quan thöïc vaät
Ñaët maûnh meristem vaøo moâi tröôøng khoâng coù kích
thích toá thöïc vaät thì töø noù seõ moïc leân caáu truùc
töông töï choài. Neáu moâi tröôøng coù boå sung cytokinin,
maãu seõ moïc choài nhaùnh ôû naùch laù vaø seõ taïo
cuïm choài.
Caùc cuïm choài naøy coù theå taùch thaønh cuïm thöù
caáp vaø neáu cung caáp ñuû dinh döôõng chuùng seõ
phaùt trieån thaønh caây con hoaëc coù theå taùch theâm
nhaân gioáng tieáp.
Nhaân gioáng kieåu naøy goïi laø vi nhaân gioáng
(micropropagation) ñöôïc öùng duïng vaøo saûn xuaát. Reã
caây coù theå ñöôïc nhaân ra lieân tuïc theo caùch töông
töï, chæ khaùc laø boå sung auxin vaøo moâi tröôøng.
Hình 9.3. Caét maãu Hình 9.4. Moâ seïo hình thaønh
Hình 9.5. Cuïm choài Hình 9.6. Choài thaønh
phaùt trieån caây con
 5. Teá baøo traàn (Protoplast)
ÔÛ tröôøng hôïp nuoâi meristem neâu treân,
khi trong moâi tröôøng nuoâi giaøu kích
thích toá taêng tröôûng (auxin vaø
cytokininin) thì caùc teá baøo maát bieät
hoaù (de-differentiated) vaø moâ seïo hình
thaønh. Ngöôïc laïi, trong moâi tröôøng
giaûm noàng ñoä caùc chaát ñieàu hoaø
taêng tröôûng thì noù coù theå hình thaønh
nhieàu caáu truùc taùi bieät hoaù
(redifferentiated structures) nhö phoâi soma
(somatic embryo), choàiï hay rễ
Teá baøo traàn
 6. Söï taùi sinh cuûa moâ nuoâi
caáy
Coù theå ñieàu khieån söï phaùt trieån cuûa
moâ seïo nhö sau :
 – Taïo phoâi soma trong moâi tröôøng vôùi
noàng ñoä kích thích toá nhaát ñònh.
 – Vi nhaân gioáng : Neáu noàng ñoä auxin vaø
cytokinin thaáp (tuøy loaïi caây) thì noù seõ taïo
cuïm choài vaø coù theå taùch cuïm hoaëc caét
maãu laù ñem nhaân gioáng tieáp.
 – Taïo thaân khi cho cytokinin nhieàu trong
moâi tröôøng.
 – Taïo reã neáu auxin coù nhieàu trong moâi
tröôøng.
 Auxin thaáp + Auxin cao
Cytokinin cao

PROTOLAST TEÁ BAØO MOÂ SEÏO CAÂY NON

Choài
(Laéc trong (Auxin thaáp +
moâi tröôøng loûng)
Moâi tröôøng Moâi tröôøng
cytokinin thaáp)
ñaëc
Auxin cao +
ñaëc
Cytokinin cao
Cytokinin thaáp
Reã
CHOÀI
REÃ MOÂCaáySEÏOtreân Laéc treân TEÁ Phaân
BAØOhuyû
PROTOPLAST
(Duy trì treân
moâi tröôøng ñaëc moâi tröôøng loûng enzyme
(Laéc trong
moâi tröôøng ñaëc moâi tröôøng loûng)
vôùi
Phaân huyû enzymenoàng ñoä

cytokinin vaø auxin thaáp)

Hình 9.10. Sô ñoà toùm taét caùc khaû naêng taùi sinh khaùc nhau trong nuoâi teá
baøo
 Moät ví duï minh hoïa roõ öùng duïng
cuûa caùc phöông phaùp naøy laø vieäc
nuoâi reã nhaân saâm caáy moâ. Caây
nhaân saâm (Penax ginseng) taïo chaát
saâm saponin chuû yeáu ôû reã. Duøng
nuoâi caáy moâ cho nhieàu auxin kích
thích taïo reã thu ñöôïc nhieàu saponin
vôùi thôøi gian nhanh hôn nhieàu so vôùi
troàng töï nhieân (hình 9.11).
Hình
9.11.
Nuoâi caáy
moâ reã
nhaân
saâm
trong
bioreactor
 7. Nuoâi bao phaán (Anther) vaø haït
phaán (pollen)
 Caùc haït phaán laø nhöõng teá baøo maø söï
phaùt trieån bình thöôøng daãn ñeán hình
thaønh oáng phaán vaø caùc giao töû ñöïc. Khi
ñaët treân moâi tröôøng thích hôïp, phaàn lôùn
haït phaán seõ phaùt trieån theo loái bình
thöôøng, nhöng moät soá ít haït phaán seõ taïo
moâ seïo. Thay vì nuoâi haït phaán rieâng leû
coù theå nuoâi caùc bao phaán nguyeân chöùa
caùc haït phaán ñang phaùt trieån (hình 9.9),
vaø caùch naøy daãn ñeán söï hình thaønh phoâi
soma tröïc tieáp töø haït phaán.
Caùc phoâi naøy ñöôïc kích thích coù
theå taïo ra nguyeân caây ñôn boäi. Söû
duïng caùc ñieàu kieän thích hôïp coù
theå nhaän ñöôïc haøng traêm caây ñôn
boäi töø moät bao phaán. Nuoâi caùc teá
baøo phoâi soma thì seõ nhaän ñöôïc caây
ñôn boäi neáu khoâng thì cuõng hình
thaønh caùc moâ seïo. Vieäc nuoâi teá
baøo ñôn boäi naøy giuùp ích nhieàu cho
coâng taùc choïn gioáng.
 III CAÙC ÖÙNG DUÏNG CUÛA
NUOÂI CAÁY MOÂ TEÁ BAØO
1. Nhaân gioáng voâ tính quy moâ lôùn
 Vi nhaân gioáng ñaõ ñöôïc öùng duïng roäng raõi

vôùi quy moâ lôùn, thaäm chí laø saûn xuaát coâng
nghieäp. Kieåu nhaân gioáng naøy öu vieät hôn so
vôùi nhaân gioáng baèng haït hoaêïc baèng cô quan
dinh döôõng nhö choài hay moät ñoaïn thaân.
 Vi nhaân gioáng coù theå thöïc hieän theo caùch

nhaân noái tieáp lieân tuïc caùc cuïm choài moïc

töø moâ seïo ñeå thu soá löôïng lôùn caây con
gioáng.
 Phöông phaùp thöù hai laø moâ seïo
treân moâi tröôøng raén ñöôïc chuyeån
sang moâi tröôøng dòch theå, sau khi teá
baøo ñaït soá löôïng lôùn, chuùng ñöôïc
caáy traûi treân moâi tröôøng raén vaø
choïn caùc phoâi soma ñeå saûn xuaát
caùc caây con gioáng. Kieåu nhaân
doøng voâ tính naøy ñöôïc aùp duïng
cho nhieàu caây troàng nhieät ñôùi ôû
quy moâ thöông maïi.
Hình 9.12. Caùc caây coï daàu nuoâi caáy moâ
(löu yù veà ñoä ñoàng ñeàu)
 Söï ñoàng ñeàu cuûa caây gioáng coù yù
nghóa quan troïng veà kinh teá nhö
tröôøng hôïp chuoái vaø döùa
 Hieäu suaát nhaân gioáng cao laø moät

öu ñieåm nöõa cuûa gioáng nuoâi caáy

moâ
 Ruùt ngaén giai ñoaïn phaùt trieån vaø

söû duïng öu theá lai nhöõng caây laâu

naêm cuõng ñem laïi hieäu quaû kinh teá
ñaùng keå
Hình 9.13. Chuoái vaø döùa nuoâi caáy moâ.
Phöông phaùp truyeàn thoáng Phöông phaùp vi nhaân gioáng

Naêm 1 100g cuû 100g cuû

Caây con
caây tröôûng thaønh
10 maàm nuoâi caáy

1600g cuû Nhaân gioáng caùc meristem

65000 cuû bi

Naêm 2 16 caây tröôûng 617500 caây tröôûng thaønh

thaønh
617500 x 500g cuû = 308750kg
16 x 600g cuû = 25,6kg
 Ngoaøi ra, chuû ñoäng muøa vuï mang
laïi lôïi ích kinh teá ñaùng keå.
 Nhöôïc ñieåm ñaùng luu yù cuûa gioáng

nuoâi caáy moâ laø coù nhieàu caây

bieán dò caàn sôùm loaïi boû. Do coù
nhieàu öu ñieåm neân xu höôùng chung
laø tieán tôùi töï ñoäng hoaù saûn xuaát
gioáng nuoâi caáy moâ treân quy moâ
lôùn.
2. Cuû khoai bi vaø haït gioáng nhaân
taïo (artificial seeds)
Khi caùc choài phuï nuoâi caáy moâ cuûa
khoai taây ñöôïc troàng trong ñieàu kieän
coù cytokinin vaø gibberillic acid thích hôïp,
chuùng seõ ra nhieàu cuû nhoû goïi laø cuû
bi.
Caùc cuû bi naøy raát thuaän tieän cho baûo
quaûn vaø cung caáp gioáng khoai taây.
Trong saûn xuaát thöôøng duøng cuû bi kích
côõ nhö haït ñaäu Haø Lan, ñöôøng kính
Hình 9.14. Khoai taây cuû bi Hình 9.15. Haït
ñang gieo vaøo baàu nhaân taïo
 Haït nhaân taïo laø daïng phoâi soma
thu ñöôïc töø nuoâi caáy moâ doøng
löôõng boäâi troän vôùi caùc chaát
dinh döôõng vaø hormone ; vaø taát
caû ñöôïc bao trong chaát töông töï gel
(hình 9.15). Haït gioáng kieåu naøy
ñang ñöôïc phaùt trieån vaø phoå
bieán roäng.
 3. Saûn xuaát caây gioáng saïch maàm
beänh

 Nhieàu caây troàng vaø caây caûnh

(ornamental) thöôøng bò nhieãm caùc
maàm beänh vi sinh vaät nhö viroid, virus,
mycoplasma, vi khuaån, naám vaø tuyeán
truøng. Chuùng gaây thieät haïi naëng coù
khi ñeán 90% saûn phaåm thu hoaïch.
Caùch ñôn giaûn hôn caû ñoái vôùi vi
khuaån, naám, tuyeán truøng laø choïn
caønh nhaùnh khoâng nhieãm ñeå thöïc
 Ñoái vôùi caùc caây bò nhieãm viroid, virus vaø
mycoplasma thì xöû lí khoù hôn nhieàu. Duøng
phöông phaùp nuoâi caáy moâ coù theå loaïi
ñöôïc virus baèng 3 caùch :
 – Qua nhieàu doøng caáy truyeàn, doøng naøo
bò nhieãm virus thì loaïi boû.
 – Xöû lí nhieät ñoä : Taêng nhieät ñoä leân cao
ñeå giaûm hoaëc loaïi boû söï sao cheùp cuûa
virus. Thöôøng xöû lí moâ nuoâi caáy ôû 30 –
37OC trong 10 – 14 ngaøy hoaëc 50 – 60OC vôùi
thôøi gian 5 – 10 phuùt ñeå loaïi virus.
 – Xöû lí xanh malachite hoaëc thiouracil : Khi
maãu moâ ñaët treân moâi tröôøng coù caùc
chaát naøy, söï sinh saûn cuûa virus giaûm.
Nuôi cấy mô cây quý hiếm
 vaät
Nhôø nhöõng thaønh töïu cuûa nhöõng naêm
1980, nuoâi caáy teá baøo, moâ vaø cô quan ñöôïc
öùng duïng vaøo baûo toàn nguoàn gen trong
phoøng thí nghieäm (ex situ).
Caùch giöõ gioáng coù hieäu quaû hôn caû ñoái
vôùi teá baøo nuoâi caáy moâ vaø meristem laø
baûo toàn laïnh (cryopreservation). Vaán ñeà quan
troïng trong löu tröõ gioáng laø khoâng ñeå xuaát
hieän bieán dò, phaûi kieåm tra thöôøng xuyeân
söùc soáng vaø tính oån ñònh cuûa gioáng.
Laäp ngaân haøng gen thöïc vaät baèng teá baøo
nuoâi caáy moâ laø moät caùch baûo veä söï ña
daïng sinh hoïc cuûa thöïc vaät.
 IV. NUOÂI TEÁ BAØO THÖÏC
VAÄT
1. Caùc ñaëc ñieåm cuûa nuoâi teá
baøo thöïc vaät
Ñieåm ñaàu tieân caàn ghi nhaän laø
caùc teá baøo rôøi trong dung dòch coù
ñoä khoâng ñoàng nhaát cao, thöôøng
dính cuïc duø moâi tröôøng thích hôïp
(hình 9.16). Moät soá caây nhö thuoác
laù, ñaäu naønh cho dòch teá baøo
töông ñoái ñoàng nhaát.
Hình 9.16. Teá baøo rôøi trong dung dòch
khoâng ñoàng nhaát
Nuôi cấy tế bào động, thực vật
®«ng trïng h¹ th¶o b»ng nåi
lªn men
So vôùi teá baøo VSV, nuoâi caáy teá baøo thöïc
vaät khoù khaên hôn. Söï taêng tröôûng cuûa teá
baøo thöïc vaät thöôøng raát chaäm. Raát khoù
kieåm soaùt quaù trình nuoâí caáy vaø möùc ñoä
oån ñònh cuûa caùc doøng teá baøo. Haøm löôïng
caùc chaát mong muoán nhaän ñaöôïc thöôøng
thaáp vaø dao ñoäng do aûnh höôûng cuûa moâi
tröôøng nuoâi caáy. Hôn nöõa, do teá baøo thöïc
vaät coù kích thöôùc lôùn neân chuùng deã bò
phaù huûy hôn caùc teá baøo VSV khi bò laéc hay
suïc khí maïnh. Söï taêng tröôûng chaäm keùo
theo naêng suaát thaáp vaø khoâng oån ñònh.
Haøm löôïng caùc chaát trao ñoåi thöôøng thaáp.
Nhöõng öu ñieåm cuûa vieäc nuoâi teá baøo thöïc vaät
laøm chaát xuùc taùc sinh hoïc laø :
 – Coù theå cung caáp lieân tuïc nhieàu saûn phaåm

trong moïi ñieàu kieän thôøi tieát, trong khi caùc

caây töø vi nhaân gioáng phaûi ñöôïc troàng môùi
cho keát quaû vaø do ñoù phuï thuoäc vuøng laõnh
thoåå vaø muøa vuï.
 – Chaát löôïng saûn phaåm ñöôïc caûi tieán vaø oån

ñònh nhôø khaû naêng choïn ñöôïc caùc doøng teá

baøo coù phaåm chaát toát vaø caùc ñieàu kieän
nuoâi caáy ñöôïc toái öu hoaù. Trong töông lai, teá
baøo rôøi seõ laø nguoàn chaát xuùc taùc ñaày trieån
voïng cho caùc phaûn öùng sinh hoïc ñeå taïo ra caùc
chaát trao ñoåi sô caáp ñaëc tröng ôû thöïc vaät.
 – Neáu kieåm soaùt ñöôïc ñieàu kieän
nuoâi caáy, ta coù theå taêng naêng suaát
saûn phaåm ñaëc hieäu do thöïc vaät taïo
ra.
 – Trong quaù trình nuoâi caáy, teá baøo

thöïc vaät phaùt trieån coøn nhanh hôn

caây gioáng ban ñaàu. Ñieàu naøy môû ra
trieån voïng taêng saûn löôïng caây troàng
trong töông lai. Trieån voïng taêng naêng
suaát caây troàng coøn ñöôïc thuùc ñaåy
bôûi caùc ñieàu kieän nuoâi caáy toái öu.
 2. Quaù trình nuoâi teá baøo

Quy trình nuoâi teá baøo ñöôïc thöïc hieän

theo sô ñoà :
Thöïc vaät –> Maãu nuoâi –> Moâ seïo –>
–> Sinh saûn trong dòch nuoâi –> Thu teá
baøo
 So vôùi VSV, nuoâi teá baøo TV cho sinh saûn
chaäm hôn.
 Quaàn theå teá baøo hình thaønh trong quaù trình
nuoâi coù ñoä ñoàng nhaát raát nho,
 Caùc teá baøo thöïc vaät trong moâi tröôøng loûng
thì söùc soáng yeáu hôn so vôùi caùc teá baøo VSV.
 ÔÛ VSV thì trong quaù trình sinh saûn coù theå
taïo saûn phaåm nhöng ôû thöïc vaät chæ ôû giai
ñoaïn cuoái môùi taïo saûn phaåm.
 Caùc nhaø sinh hoïc ñang coá gaéng oån ñònh caùc
doøng teá baøo vaø tìm caùch caûi thieän naêng
suaát vaø taïo ra caùc hôïp chaát höõu duïng.
baøo
a) Shikonin
Teá baøo thuoäc loaøi Lithospermum erythrorhizon
ñöôïc söû duïng vaøo coâng ngheä saûn xuaát chaát
shikonin vaø caùc daãn xuaát cuûa chaát naøy.
 Thaønh phaàn chính cuûa shikonin goàm : acetyl,

isobutyl, isovaleryl, 3 hydroxy isovalerin. Caùc nhaø

khoa hoïc Nhaät Baûn ñaõ phaùt trieån ñöôïc heä
thoáng saûn xuaát shikonin thöông maïi thoâng qua
vieäc nghieân cöùu roäng raõi caùc quaù trình choïn
doøng teá baøo coù naêng suaát cao. Ñoàng thôøi, hoï
tìm caùch caûi thieän chaát vaø löôïng moâi tröôøng
nuoâi caáy teá baøo. Keát quaû hoï choïn ñöôïc 2 loaïi
moâi tröôøng thích hôïp.
 Baèng caùch söû duïng ñoàng thôøi caû 2 moâi
tröôøng naøy trong quaù trình nuoâi caáy goàm 2
böôùc. Song song, quaù trình boå sung caùc chaát
tieâm chuûng, ñoä thoâng khí vaø vieäc kieåm
soaùt taùc ñoäng khaùc cuûa caùc chaát tham gia
phaûn öùng phaûi ñöôïc toái öu hoùa cho quaù
trình phaùt trieån cuûa teá baøo. Sau coâng ñoaïn
toái öu hoaù caùc thoâng soá cuûa moâi tröôøng,
caùc nhaø khoa hoïc aùp duïng phöông phaùp
choïn loïc moâi tröôøng nuoâi caáy phoâi vaøo
quaù trình choïn loïc cuoái cuøng caùc doøng teá
baøo. Caùc teá baøo ñöôïc choïn loïc theo phöông
phaùp naøy coù theå duy trì naêng suaát saûn
xuaát shikonin cao vaø oån ñònh ít nhaát laø 8
thaùng. Sau 14 ngaøy nuoâi caáy , ngöôøi ta thu
 b) Anthocyanin
 Theo doõi quaù trình saûn xuaát anthocyanin ôû teá
baøo nho ñoû (Vitis) trong moâi tröôøng nuoâi caáy
nhuõ töông cho thaáy : noàng ñoä ñöôøng cao vaø
noàng ñoä muoái phosphat thaáp, ñieàu kieän chieáu
saùng bôûi aùnh saùng maët trôøi seõ kích thích quaù
trình taïo saéc toá. Quaù trình taïo saéc toá bò öùc cheá
bôûi noàng ñoä cao cuûa muoái nitrat vaø 2,4-D. Ñoä
thoâng khí cuõng laø moät nhaân toá quan troïng.
Caùc teá baøo Euphorbia millii ñöôïc choïn loïc theo
phöông phaùp doøng hoaù taäp hôïp teá baøo cuõng
coù khaû naêng toång hôïp anthocyanin. Naêng suaát
taïo saéc toá ôû caùc teá baøo naøy töông ñoái cao vaø
oån ñònh.
c) Ubiquinon 10 hoaëc coenzyme
Q10
Duø ñöôïc nuoâi caáy trong trong moâi tröôøng
dòch treo, khaû naêng taïo coenzyme ôû teá baøo
Nicotina tabacum raát thaáp. Ngöôøi ta choïn
ñöôïc nhieàu chuûng coù naêng suaát cao trong
saûn xuaát coenzyme baèng kó thuaät doøng
hoaù teá baøo trong moâi tröôøng nuoâi teá baøo
thuoác laù ñöôïc ñeà caäp ôû treân. Caùc teá
baøo ñöôïc choïn loïc ôû treân coù khaû naêng
ñaït ñöôïc 15mg/l hay 1,9mg/g teá baøo khoâ
coenzyme Q10 trong ñieàu kieän nuoâi caáy öu
vieät.
 d) Berberine
 Caùc teá baøo thuoäc loaøi Coptis Japonica
coù theå taïo berberine. Quaù trình toång hôïp
berberine bò öùc cheá bôûi aùnh saùng, nhöng
laïi ñöôïc taêng cöôøng bôûi ñoä thoâng khí
cao. Caùc doøng teá baøo ñöôïc choïn loïc
thaønh coâng cho thaáy coù khaû naêng taïo
berberine cao hôn teá baøo khoâng ñöôïc choïn
loïc. Doøng teá baøo coù khaû naêng taïo
berberine cao nhaát coù theå ñaït 13,2% /
khoái löôïng khoâ hay 1,39g/l sau 3 tuaàn
nuoâi caáy.
 e) Reserpine

Caùc teá baøo Rauwolfia serpentina coù

khaû naêng taïo reserpine vôùi haøm löôïng
khoaûng 0,03  0,06%. Caùc teá baøo ñöôïc
choïn loïc coù khaû naêng taïo reserpine
nhieàu hôn ajmaline.
 f) Tropane alkaloid
 Caùc teá baøo cuûa Hyoscyamus niger coù khaû
naêng toång hôïp caùc tropane alkaloid nhö
hyoscyamine vaø scopolamine.
 Caùc reã phuï moïc theâm döôùi aûnh höôûng
kích thích trong moâi tröôøng nuoâi caáy nhuõ
töông cuûa H. niger co ùkhaû naêng saûn xuaát
nhieàu scopolamin (0,12  0,30%) hôn
hyoscyamine (0,04  0,08%). Hôn nöõa, reã cuûa
teá baøo Duboisia leichhardtiic taïo caùc alkaloid
coù haøm löôïng cao hôn : 0,53% hyoscyamine
vaø 1,16% scopolamine/khoái luôïng khoâ.
 g) Ginseng saponin
Caùc nhaø sinh hoïc ñaõ choïn ñöôïc 2
doøng teá baøo coù theå taïo moät löôïng
lôùn saponin töø moâ seïo cuûa loaøi
saâm Penax ginseng. Neáu nuoâi trong
moâi tröôøng laéc, caùc teá baøo seõ
phaùt trieån maïnh hôn gaáp 1,8 laàn
moâi tröôøng bình thöôøng. Haøm löôïng
saponin tích luõy trong 2 moâi tröôøng
naøy gaàn nhö baèng nhau, khoaûng
0,7% khoái löôïng khoâ.
 h) Biotin
Biotin coù theå ñöôïc toång hôïp ôû nhieàu loaøi
thöïc vaät nhö Lavandula vera, Nicotiana tabacum,
Glycine max. Teá baøo L. vera xanh luïc taêng
tröôûng trong ñieàu kieän chieáu saùng coù theå
taïo moät löôïng lôùn biotin. Quaù trình choïn loïc
caùc doøng teá baøo coù tieàm naêng treân ñöôïc
thöïc hieän bôûi quy trình chieáu saùng tia-.
Chuùng coù theå taïo ñöôïc 0,5g/g khoái löôïng
töôi biotin. Khi nuoâi trong moâi tröôøng coù boå
sung caùc hôïp chaát löu huyønh nhö : L-cysteine,
DL-homocysteine, L-cystine hay DL-homocystine,
chuùng coù khaû naêng tích luõy saéc toá xanh
lam.
4. Caùc öùng duïng cuûa teá baøo ñöôïc

coá ñònh
 Coá ñònh teá baøo thöïc vaät ñöôïc moâ taû laàn
ñaàu tieân naêm 1979.
 Noù höùa heïn khaéc phuïc nhieàu khuyeát
ñieåm cuûa nuoâi teá baøo nhö : söï baát oån
ñònh cuûa teá baøo, tæ leä taêng tröôûng
thaáp,…
 Tuy nhieân, öùng duïng cuûa caùc teá baøo coá
ñònh vaãn coøn nhieàu haïn cheá. Bôûi leõ,
trong quaù trình toång hôïp, moät soá chaát bò
baøi tieát khoûi teá baøo.
 Ñaõ coù quan saùt vaø theo doõi quaù trình
chuyeån hoaù codeinone thaønh codeine, moät
loaïi thuoác quan troïng do teá baøo Papaver
somniferum nhoát trong alginate
 Yamada ñaõ khaùm phaù khaû naêng taïo
biotin cuûa teá baøo hoï Lanvandula vera.
 Ngoaøi enzyme, teá baøo vi sinh vaät, teá baøo
ñoäng vaät, teá baøo thöïc vaät cuõng laø moät
trong nhöõng chaát xuùc taùc sinh hoïc quan
troïng.
V. CHOÏN GIOÁNG DÖÏA VAØO
COÂNG NGHEÄ TEÁ BAØO
1. Bieán dò doøng soma (Somaclonal variation)
 Khi nuoâi caáy moâ teá baøo thöïc vaät treân moâi

tröôøng nhaân taïo, chuùng sinh saûn thaønh

nhieàu doøng vôùi bieán dò cao hôn möùc bình
thöôøng, ñöôïc goïi laø bieán dò doøng soma.
 Choïn gioáng theo phöông phaùp naøy ñaõ thu
ñöôïc nhieàu keát quaû cuï theå nhö gioáng caø
chua ñaëc ruoät (hình 9.17), khoai taây khaùng
beänh,…
caø daïi
Daâu taây 4n vaø 2n
Döa haáu 2n vaø 3n khoâng haït
BIEÁN DÒ DOØNG SOMA
(Somaclonal variation)
Hình 9.17. Caø chua ñaëc ruoät
bieán dò doøng soma (giöõa)
 2. Choïn gioáng caùc doøng
giao töû
 Caùc haït phaán rieâng leû coù theå moïc treân
moâi tröôøng nhaân taïo thaønh doøng teá baøo
ñôn boäi. Caùc doøng naøy mang caùc kieåu gen
khaùc nhau, bieåu hieän söï ña daïng cuûa caùc
giao töû, saûn phaåm cuûa giaûm phaân. Chuùng
coù boä gen ñôn boäi neân caùc allele laën coù söï
bieåu hieän bình thöôøng. Phöông phaùp naøy
ñaëc bieät coù hieäu quaû cao khi muïc tieâu
choïn laø caùc daïng ñeà khaùng vôùi caùc taùc
nhaân baát lôïi cuûa moâi tröôøng nhö khaùng
thuoác dieät coû, chòu laïnh, khaùng beänh,
khaùng pheøn, maën.
 Ví duï : Muoán choïn doøng luùa chieâm
chòu laïnh, caùc nhaø choïn gioáng laáy
haït phaán cuûa luùa chieâm caáy treân
moâi tröôøng nhaân taïo trong caùc
hoäp Petri (thöôøng duøng ñeå nuoâi
VSV) vaø ñöa vaøo ñieàu kieän laïnh 8 
10oC. Caùc doøng chòu laïnh seõ moïc,
coøn caùc doøng khaùc khoâng moïc.
Nhö vaäy, töø moät soá löôïng lôùn caùc
giao töû coù kieåu gen khaùc nhau seõ
choïn ñöôïc caùc doøng chòu laïnh.
 Caùc doøng ñôn boäi qua choïn loïc ñöôïc
löôõng boäi hoaù baèng 2 caùch :
 – Löôõng boäi hoaù doøng teá baøo (n) thaønh
(2n) cho caây löôõng boäi.
 – Cho caây ñôn boäi (n) löôõng boäi hoaù
thaønh caây löôõng boäi (2n).
Öu ñieåm thöù hai cuûa phöông phaùp choïn
gioáng in vitro naøy laø caùc doøng nhaän ñöôïc
ñeàu thuaàn chuûng, vì chuùng laø keát quaû
cuûa söï löôõng boäi hoaù töø boä gen ñôn boäi
ban ñaàu.
 3. Dung hôïp teá baøo traàn
 Neáu nhöõng teá baøo moâ seïo cho xöû liù caùc
enzyme laøm tan voû teá baøo, teá baøo seõ maát
vaùch trôû thaønh teá baøo traàn (protoplast) (hình
9.18). Nhöõng teá baøo traàn coù theå lai hay dung
hôïp vôùi nhau. Söï dung hôïp teá baøo traàn coù
theå ñöôïc thöïc hieän giöõa caùc loaøi khaùc nhau
ñeå taïo gioáng.
 Tuy nhieân, caùc dung hôïp naøy thöôøng coù söï
loaïi bôùt nhieãm saéc theå trong phaân baøo vaø
khoâng oån ñònh. Cho ñeán nay, ngöôøi ta chæ
nhaän ñöôïc caây pomato laø caây lai giöõa caø chua
vaø khoai taây vaø phaûi giöõ gioáng khoù khaên
trong PTN.
Dung hôïp teá baøo
traàn
Cây Khoai-Cà (Pomato)
Lúa lai đã phát triển trên diện rộng
 Viên Long Bình- ông tổ Lúa lai
4. Cybridization, chlybridization
vaø mibridization

Hình 9.18. Vi tieâm vaøo teá

baøo
 Hình 9.19. Taïo cybrid Hình 9.20. Taïo chlybrid (luïc
(teá baøo phaûi bò maát laïp teá baøo laï ñöôïc bao
nhaân) trong maøng lipid – liposome)
 Nhôø phöông phaùp vi tieâm vaøo teá baøo
thöïc vaät (hình 9.18), coù theå taïo doøng teá
baøo mang caùc baøo quan laï :
 – Cybridization (cy  cytoplasm  teá baøo
chaát) + (hybrydization  lai) : Teá baøo lai goïi
laø cybrid mang teá baøo chaát 2 loaïi teá baøo
nhöng coù moät nhaân (hình 9.19).
 – Chlybridization (Chl – chloroplast – luïc laïp +
hybridization) : Ñöa luïc laïp töø loaøi khaùc
vaøo teá baøo taïo theå lai chlybrid (hình 9.20).
 – Mibridization (mi – mitochondria – ti theå) :
Ñöa ti theå töø loaøi khaùc vaøo teá baøo taïo
theå lai mibrid.
 VI. SÖÏ PHAÙT TRIEÅN COÂNG
NGHEÄ GEN THÖÏCVAÄT
1. Caùc phöông phaùp chuyeån gen ôû thöïc vaät
 Töø sau 1980, nhôø phaùt hieän vi khuaån

Agrobacterium tumefaciens gaây khoái u ôû thöïc

vaät, vieäc chuyeån gen ôû thöïc vaät coù böôùc
nhaûy voït. Vieäc taïo gioáng baèng KTDT ñaõ
môû ra nhieàu öùng duïng môùi cho troàng troït
 Do teá baøo thöïc vaät coù vaùch cöùng neân caùc

nhaø nghieân cöùu ñaõ tìm nhieàu phöông phaùp

khaùc nhau ñeå ñöa gen vaøo beân trong teá baøo.
a) Chuyeån gen qua trung gian
Agrobacterium tumefaciens
Ñöôïc thöïc hieän nhôø vi khuaån
taïo khoái u ôû thöïc vaät, chuû yeáu
qua Ti-plasmid (hình 9.21). Ñaây laø
phöông phaùp thoâng duïng vaø deã
thöïc hieän ôû thöïc vaät.
 b) Chuyeån gen tröïc tieáp : Coù nhieàu
phöông phaùp nhö söû duïng lyposome,
ñieän bieán naïp (electroporation), vi
tieâm, baén gen, duøng silicon carbide.
 + Baén gen laø söû duïng toác ñoä cao
cuûa vi ñaïn ñaïo mang RNA hay DNA
(microprojectile) xuyeân vaøo trong teá
baøo. Caùc vi ñaïn laø nhöõng haït
tungsten hay vaøng (ñöôøng kính 1 
4) taåm DNA.
 + Vi tieâm coù theå ñöôïc thöïc hieän deã daøng
ñoái vôùi teá baøo traàn coá ñònh treân alginate.
Hieäu quaû coù theå ñaït 20% ñoái vôùi teá baøo
caây thuoác laù.
 + Bieán naïp qua trung gian caùc sôïi silicon
carbide (silicon carbide whisker - mediated
transformation) : Troän chung caùc plasmid
DNA vôùi teá baøo trong söï hieän dieän cuûa
caùc sôïi silicon carbide vaø laéc. Khi laéc dung
dòch, caùc sôïi maûnh cuûa silicon carbide töông
töï nhö nhöõng caây kim laøm thuûng vaùch teá
baøo ñeå plasmid DNA xaâm nhaäp vaøo trong.
 – Caùc gen ñaùnh daáu : soá löôïng
coù ñeán vaøi chuïc. Moät ví duï laø
gen gusA (uidA) maõ hoaù cho -
glucuronidase (GUS) thöïc hieän
phaûn öùng taïo maøu xanh döôùi
aùnh saùng huyønh quang khi bieán
ñoåi cô chaát X-gluc (5-bromo-4-
chloro-3-indolyl glucuronide).
 2. Caùc caây troàng chuyeån
gen
 Caùc nhaø choïn gioáng phaûi thoûa
maõn nhieàu muïc tieâu trong caûi thieän
gioáng caây troàng : thích nghi vôùi caùc
ñieàu kieän khí haäu ñòa phöông,
khaùng saâu beänh, naêng suaát cao,
muøi, vò, maøu saéc haáp daãn, ñaùp
öùng nhu caàu dinh döôõng vaø veä sinh,
thuaän tieän cho baûo quaûn laâu (nhö
ñoâng laïnh), khoù giaäp khi vaän
chuyeån vaø taïo baát duïc ñöïc (5%).
Cây
trồng
chuyển
gen
(GMC)
Khaû naêng
taïo thöïc vaät
thích nghi
vôùi caùc
ñieàu kieän
khaùc nhau
Ngô chuyển gen kháng sâu hại
GIÔÙI THIEÄU
Thuoác laù khaùng virus
Caø chua chín
chaäm do
antisense-RNA
 Töø naêm 1994, gioáng caø chua chín
chaäm chuyeån gen ñaõ ñöôïc pheùp baùn
roäng raõi treân thò tröôøng ôû Mó.
Gioáng naøy coù öu theá laø quaû (traùi)
khoâng bò giaäp khi vaän chuyeån.
 Hieän nay, haøng loaït caây troàng GMO

vôùi nhieàu tính traïng vaø chaát löïông

caûi bieán (baûng 9.2), dieän tích canh
taùc taêng nhanh (baûng 9.3) treân dieän
roäng ôû nhieàu nöôùc.
Nồi phản ứng sinh học (Bioreactor)
 Văcxin phòng chống bệnh viêm gan B
(Yasmin Thanavala và Charles J.Arntzen )
 Hoa hồng màu xanh thẫm
Công ty
Suntory
(Nhật Bản)
hợp tác với
công ty
Florigene
(Australia)
 Naêm Trò giaù öôùc tính (USD) Trò giaù taêng giaûm
(USD)
1995 1000000

1996 148000000 + 147000000

1997 859000000 + 711000000
1998 1970000000 + 1.111000000
1999 2950000000 + 977000000
2000 3044000000 + 94000000
2001 3700000000 + 656000000
2002 > 4000000000

Baûng 9.5. Doanh soá baùn haït gioáng bieán ñoåi gen treân toaøn caàu
 Naêm 2002 laàn ñaàu tieân doanh soá vöôït quaù 4 tæ USD :
ñaäu töông bieán ñoåi gen chieám 2,34 tæ USD, boâng bieán
ñoåi gen ñaït 849 trieäu USD, ngoâ bieán ñoåi gen ñaït 658
trieäu USD vaø caûi daàu bieán ñoåi gen ñaït 220 trieäu USD
 Öôùc tính naêm 2001, haït gioáng bieán ñoåi gen chieám
khoaûng 13% trong toång thò tröôøng haït gioáng toaøn
caàu trò giaù laø 30 tæ USD. Naêm 2003, trò giaù thò
tröôøng caây troàng bieán ñoåi gen treân toaøn caàu öôùc
tính ñaït töø 4,5 tôùi 4,75 tæ USD, taêng so vôùi con soá 4 tæ
USD naêm 2002, chieám 15% trong toång trò giaù 31 tæ
USD thò tröôøng baûo veä caây troàng treân toaøn caàu vaø
chieám 13% trong toång trò giaù 30 tæ USD thò tröôøng haït
gioáng toaøn caàu. Giaù trò thò tröôøng caây troàng GMO
treân toaøn caàu döï kieán ñaït 5 tæ USD hoaëc hôn theá
nöõa vaøo naêm 2005.
 3. Nhöõng baøn caõi veà GMO
 Moät soá nöôùc nhö Mó, Canada, Argentina,… vaø
nhöõng taäp ñoaøn khoång loà saûn xuaát gioáng caây
troàng nhö Monsanto, Arventis, du Pont,… ñaõ ca
ngôïi nhieàu ñaëc tính öu vieät, an toaøn thöïc phaåm
vaø moâi sinh cuûa caùc caây GMO nhö vöøa neâu
treân. Coù theå noùi, chöa bao giôø caùc caây troàng
ñöôïc nghieân cöùu kiõ ôû nhieàu khía caïnh (moâi
sinh, an toaøn thöïc phaåm) nhö ñoái vôùi caùc GMO.
Quaû thaät, neáu ñöôïc öùng duïng roäng raõi thì caùc
caây GMO khoâng nhöõng laøm taêng voït saûn löôïng
maø coøn coù theå phaùt trieån treân dieän roäng ôû
nhöõng vuøng ñaát môùi khaéc nghieät (maën, khoâ
haïn, pheøn,…) khoù canh taùc cho ñeán nay.
 vieäc öùng duïng roäng raõi GMO gaëp
phaûi söï phaûn ñoái gay gaét töø nhieàu
nhaø khoa hoïc, vì cho raèng chuùng taïo
neân :
 – Caùc thöïc phaåm coù ñoäc toá tieàm

aån, maø caùc thí nghieäm ngaén haïn

chöa theå ghi nhaän ñöôïc.
 – Taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng

veà nhieàu maët vaø caû ñeán söï ña

daïng sinh hoïc.
 Ngoaøi ra, taâm lí ngöôøi tieâu duøng ngaïi söû
duïng nhöõng saûn phaåm bò bieán ñoåi quaù
ñaëc bieät phi töï nhieân laø moät vaán ñeà
raát quan troïng. Do ñoù, hieän nay ñaõ ñaït
ñeán quy ñònh laø caùc saûn phaåm töø caây
troàng bieán ñoåi gen phaûi daùn nhaõn ñeå
ngöôøi tieâu duøng coù söï löïa choïn.
 Caùc nöôùc chaâu AÂu raát thaän troïng trong
aùp duïng caùc caây troàng bieán ñoåi gen,
nhöng ñeán nay töøng böôùc ñaõ cho du nhaäp.
Xu höôùng chung hieän nay treân theá giôùi
laø phaùt trieån caùc caây troàng bieán ñoåi
gen.
 Treân theá giôùi, caùc nhaø khoa hoïc cho raèng caàn
ñaùnh giaù veà söï an toaøn cuûa GMO ôû 3 maët.
  Thöù nhaát, caàn xaùc ñònh taát caû vaät lieäu di
truyeàn ñöa vaøo caây troàng : Coù khoaûng 14 gen
söû duïng trong bieán ñoåi gen laø coù vaán ñeà, ñaëc
bieät laø 5 loaïi gen chuû yeáu ñöa vaøo caây troàng :
 + Caùc gen khaùng coân truøng nhö Bt taïo ñoäc
toá Cry1A töø B. thuringiensis.
 + Caùc gen khaùng thuoác dieät coû.
 + Caùc gen khaùng thuoác khaùng sinh laøm gen
ñaùnh daáu ñeå choïn loïc.
 + Caùc gen baát duïc ñöïc kieåu “Terminater” bieåu
hieän ôû haït phaán hoa.
 + Caùc antisense-RNA.
  Thöù hai, caàn ñaùnh giaù nguy cô truyeàn gen
sang caùc caây hoaëc sinh vaät khaùc.
Trong töï nhieân, quaù trình chuyeån gen
giöõa caùc sinh vaät laø phoå bieán, thaäm chí
coù theå xaûy ra chuyeån gen töø vi khuaån vaøo
teá baøo thöïc vaät nhö tröôøng hôïp vi khuaån
Agrobacterium tumefaciens taïo khoái u ôû thöïc
vaät vaø hieän vi khuaån naøy ñang ñöôïc söû
duïng ñeå ñöa gen vaøo thöïc vaät. Neáu caùc gen
khaùng thuoác khaùng sinh ñöôïc truyeàn sang
nhieàu loaïi vi khuaån seõ laøm taêng nguy cô
khaùng thuoác cuûa nhieàu vi truøng gaây beänh.
Moái nguy naøy caàn ñöôïc ñaùnh giaù kiõ trong
  Thöù ba, caàn ñaùnh giaù ñoä an
toaøn cuûa caùc saûn phaåm gen : Thöïc
phaåm an toaøn laø vaán ñeà raát nhaïy
caûm cho ngöôøi tieâu duøng. Ngaøy
nay, yeâu caàu ñoái vôùi thöïc phaåm
raát cao : khoâng nhöõng khoâng laøm
haïi ñeán söùc khoûe, maø coøn khoâng
aûnh höôûng ñeán theá heä tieáp theo
vaø khoâng taùc ñoäng xaáu ñeán moâi
tröôøng.
 Vieäc theo doõi vaø ñaùnh giaù nhöõng
vaán ñeà neâu treân khoù thöïc hieän vaø
caàn thôøi gian daøi. Ngoaøi ra, theo
chuùng toâi : caùc nhaø khoa hoïc cho
ñeán nay chuù yù nhieàu ñeán moái nguy
veà ñoäc toá vaø moâi tröôøng, maø chöa
ñeà caäp nhieàu caùc taùc ñoäng tieán
hoaù chung ñoái vôùi quaàn xaõ sinh vaät
khi maø noàng ñoä caùc gen nhö cry1A
taêng voït trong moät thôøi gian daøi.