GIAÙO AÙN ÑIEÄN TÖÛ:

THÖÏC HAØNH PHEÙP TU TÖØ

AÅN DUÏ VAØ HOÙAN DUÏ
Muïc tieâu baøi daïy:
* Kieán thöùc:
+ Giuùp HS cuûng coá, naém vöõng nhöõng kieán thöùc lí thuyeát veà pheùp tu töø aån
duï, hoaùn duï
+ Phaân bieät ñöôïc aån duï vaø hoaùn duï
* Kó naêng:
+ Nhaän dieän vaø phaân tích ñöôïc giaù trò bieåu ñaït cuûa hai bieän phaùp tu töø noùi
treân
+ Töï taïo ra ñöôïc nhöõng caâu noùi, baøi vieát coù söû duïng aån duï vaø hoaùn duï
* Thaùi ñoä:
+ Coù yù thöùc söû duïng aån duï vaø hoaùn duï trong lôøi noùi ñeå naâng cao giaù trò
bieåu ñaït
+ Toân troïng vaø hoïc hoûi söï saùng taïo cuûa caùc nhaø vaên, nhaø thô trong vieäc taïo
ra nhöõng hình aûnh aån duï, hoaùn duï ñoäc ñaùo, yù nhò

Coâng taùc chuaån bò:

* GV: Söu taàm moät soá ngöõ lieäu coù chöùa aån duï vaø hoaùn duï (ñaëc bieät chuù yù
ñeán tuïc ngöõ, ca dao); ñoïc laïi nhöõng kieán thöùc veà bieän phaùp tu töø aån duï vaø
hoaùn duï; soaïn giaùo aùn chu ñaùo.
Phöông tieän daïy hoïc:
+ SGK, SGV
+ Thieát keá baøi giaûng ñieän töû
+ Caùc ngöõ lieäu coù chöùa bieän phaùp tu
töø aån duï vaø hoaùn duï
Phöông phaùp daïy hoïc:
+ Dieãn giaûng
+ Phöông phaùp phaân tích ngoân ngöõ
+ Phöông phaùp so saùnh- ñoái chieáu
+ Phöông phaùp gôïi môû
 Kieåm tra baøi cuõ
Neâu khaùi nieäm vaø ñaëc ñieåm
phong caùch ngoân ngöõ sinh hoaït?
Cho ví duï.
 Caáu truùc baøi hoïc
1. AÅn duï
- OÂn taäp kieán thöùc veà aån duï
- Luyeän taäp
- Phaân bieät aån duï vaø so saùnh
2. Hoaùn duï
- OÂn taäp kieán thöùc veà hoaùn
duï
- Luyeän taäp
- Phaân bieät aån duï vaø hoaùn duï
* Luyeän taäp chung
Thöïc haønh pheùp tu töø
aån duï vaø hoaùn duï
 1. AÅn duï
AÅn duï laø goïi teân söï vaät, hieän töôïng
naøy baèng teân söï vaät, hieän töôïng khaùc coù
Trìnhñoàng
neùt töông baøy vôùi
nhöõng
noùhieåu
nhaèm bieát
laøm taêng
cuûa
söùc gôïi emgôïi
hình, veàcaûm
pheùpchotu töø
dieãnaånñaït.
duï?
 AÅn duïChocoøn ñöôïc
ví duï vaø goïi laø tích.
phaân so saùnh ngaàm:
A (aån ñi)- söï vaät ñöôïc so saùnh B- söï vaät
duøng
ñeå Taïo giaù trò bieåu so
saùnh caûm
Chæ ra pheùp tu töø aån duï trong caùc ví duï sau vaø
phaân
VD1:
tích Laù laønh ñuøm laù raùch. (Tuïc ngöõ)
VD2: Thuyeàn ôi coù nhôù beán chaêng
Beán thì moät daï khaêng khaêng ñôïi thuyeàn.
(Ca dao)
VD3: “Thaùc bao nhieâu thaùc cuõng qua
Theânh theânh laø chieác thuyeàn ta treân ñôøi.”
(Toá Höõu, Nöôùc non ngaøn daëm)
VD4: Döôùi traêng quyeân ñaõ goïi heø
Ñaàu töôøng löûa löïu laäp loeø ñaâm boâng.
(Nguyeãn Du, Truyeän Kieàu)
VD5: Con coø maø ñi aên ñeâm
Ñaäu phaûi caønh meàm loän coå xuoáng ao
OÂng ôi, oâng vôùt toâi nao,
Toâi coù loøng naøo oâng haõy xaùo maêng.
Coù xaùo thì xaùo nöôùc trong,
Ñöøng xaùo nöôùc ñuïc, ñau loøng coø con. (Ca dao)
Chæ ra pheùp tu töø aån duï trong caùc ví duï sau vaø
phaân tích
VD1: Laù laønh ñuøm laù raùch. (tuïc ngöõ Vieät Nam)
+ Laù laønh  nhöõng ngöôøi khaù giaû, coù cuoäc soáng oån ñònh
+ Laù raùch  nhöõng ngöôøi khoán khoù, cuoäc soáng baáp beânh
 Con ngöôøi haõy cöu mang, giuùp ñôõ laãn nhau.

VD2: Thuyeàn ôi coù nhôù beán chaêng

Beán thì moät daï khaêng khaêng ñôïi thuyeàn. (Ca
dao)
+ Thuyeàn  ñi ñaây ñi ñoù, khoâng coá ñònh, töôïng tröng cho
ngöôøi con trai.
+ Beán  coá ñònh, töôïng tröng cho ngöôøi con gaùi
Taám loøng chung thuyû cuûa beán vôùi thuyeàn, ngöôøi con gaùi
vôùi ngöôøi con trai.
VD2: “Thaùc bao nhieâu thaùc cuõng qua
Theânh theânh laø chieác thuyeàn ta treân
ñôøi.”
(Toá Höõu)
+ Thaùc  nhöõng trôû ngaïi, gian khoå trong cuoäc
soáng maø con ngöôøi phaûi ñoái maët vaø vöôït qua.
+ Thuyeàn ta  thaùi ñoä laïc quan, quyeát taâm daán
thaân, cuoäc soáng con ngöôøi ñang vöôït qua
nhöõng gian khoù, thaùc gheành ñeå höôùng ñeán
nhöõng ñieàu toát ñeïp.
VD4: Döôùi traêng quyeân ñaõ goïi heø
Ñaàu töôøng löûa löïu laäp loeø ñaâm boâng.
(Nguyeãn Du, Truyeän Kieàu)
+ Löûa löïu  hoa löïu ñoû nhö löûa
 VD3: Con coø maø ñi aên ñeâm
Ñaäu phaûi caønh meàm loän coå xuoáng ao
OÂng ôi, oâng vôùt toâi nao,
Toâi coù loøng naøo oâng haõy xaùo maêng.
Coù xaùo thì xaùo nöôùc trong,
Ñöøng xaùo nöôùc ñuïc, ñau loøng coø con.
+ Con coø Ngöôøi noâng daân
(thaân maûnh mai, (taàn taûo, chòu nhieàu khoå
quanh naêm caëm cuïi moø cua cöïc nhöng laïi voâ cuøng trong
baét oác ngoaøi ñoàng, loâng traéng saïch, hieàn laønh)
möôït)
+ Caønh meàm Nhöõng tai hoaï luoân rình raäp ngöôøi noâng
daân.
+ Nöôùc ñuïc, nöôùc trong Thanh danh, khí
tieát khoâng chòu
vaáy ñuïc cuûa
ngöôøi noâng daân duø coù
gian khoù,
khoå cöïc traêm beà.
 Phaân bieät aån duï vaø so saùnh
So saùnh laø ñoái chieáu söï vaät, söï vieäc naøy vôùi söï
vaät, söï vieäc khaùc coù neùt töông ñoàng ñeå laøm taêng
söùc gôïi hình, gôïi caûm
Trình chonhöõng
baøy dieãn ñaït.
VD: + Nhöõng coâ haøng
hieåu bieátxeùn
cuûaraêng ñen
em veà
Cöôøi nhöpheùp
muøatu thu
töøtoaû naéng
so saùnh?
A Cho B ví duï.
A B
+ Ñoäi boâng nhö theå ñoäi maây treân trôøi.
A B

Söï vaät ñöôïc so saùnh-A vaø söï vaät duøng ñeå so saùnh-B
hieån hieän treân caâu chöõ, ai nghe cuõng hieåu vaø lieân
heä ngay ñöôïc, coù söû duïng töø so saùnh (nhö, nhö laø,
laø…)
Xeùt VD: Ai ñi ñaâu ñaáy hôõi ai?
Hay laø truùc ñaõ nhôù mai ñi tìm.

Em haõy chæ ra hình aûnh aån duï vaø phaân tích?

ñeå goïi teân cho A (A bò Duøng teân goïi cuûa B
aån ñi)

Lieân töôûng töông

A ñoàng B
(chaøng Caây truùc: moïc thaúng, cöùng caùp- (truùc, mai)
trai, coâ ngöôøi con trai
gaùi) Caây mai: thaân maûnh mai, hoa ñeïp-
ngöôøi con gaùi

 AÅn duï: söï vaät ñöôïc so saùnh (A) bò aån ñi, khoâng hieån hieän roõ
raøng treân beà maët caâu chöõ, khoâng söû duïng töø so saùnh. Hôn
nöõa ôû aån duï coøn coù söï chuyeån ñoåi nghóa (truùc, mai ñöôïc duøng
ñeå chæ ngöôøi con trai vaø ngöôøi con gaùi)
Söï gioáng vaø khaùc nhau giöõa aån duï vaø so
saùnh
Gioáng nhau:
Ñeàu duøng phöông thöùc so saùnh- ñoái chieáu
giöõa caùc söï vaät, söï vieäc khaùc nhau
Khaùc nhau:
+ Söï so saùnh ôû aån duï bò aån ñi trong khi ñoù ôû
pheùp so saùnh laø roõ raøng, tröïc trieáp (hieån
ngoân).
+ AÅn duï coù söï chuyeån ñoåi nghóa, coøn so saùnh
thì khoâng.
+ Pheùp so saùnh coù söû duïng töø so saùnh (nhö, nhö
laø…) coøn aån duï thì khoâng.
2. Hoaùn
duï
Hoaùn duï laø goïi teân söï vaät, hieän
töôïng, khaùi nieäm naøy baèng teân cuûa moät
Trình baøy nhöõng hieåu bieát
söï vaät, hieän töôïng, khaùi nieäm khaùc coù
cuûa em veà pheùp tu töø
quan heä gaàn guõi (töông caän) vôùi noù
hoaùn duï? Cho ví duï vaø
nhaèm taêng söùc gôïi hình, gôïi caûm cho dieãn
phaân tích.
ñaït.
 Chæ ra pheùp tu töø hoaùn duï trong caùc ví duï
sau vaø phaân tích
VD1: AÙo naâu lieàn vôùi aùo xanh
Noâng thoân cuøng vôùi thò thaønh ñöùng leân.
(Toá Höõu, Ba möôi naêm ñôøi ta coù
Ñaûng)
VD2: “Caû laøng Vuõ Ñaïi nhao leân. Hoï baøn taùn raát nhieàu veà vuï
aùn khoâng ngôø aáy” (Nam Cao)

VD3: “AÙo traéng laø aùo traéng ai

Buoàn phô phaát thöôû ban mai tôùi tröôøng”
(Nguyeãn Duy)

VD4: “Thöôû trôøi ñaát noåi côn gioù buïi

Khaùch maù hoàng nhieàu noãi truaân chuyeân
Xanh kia thaêm thaúm taàng khoâng
Vì ai gaây döïng cho neân noãi naøy”.
(Chinh phuï ngaâm- Ñaëng Traàn Coân)
 Chæ ra pheùp tu töø hoaùn duï trong caùc
ví duï sau vaø phaân tích
VD1: AÙo naâu lieàn vôùi aùo xanh
Noâng thoân cuøng vôùi thò thaønh ñöùng
leân.
(Toá Höõu, Ba möôi naêm ñôøi ta coù
Ñaûng)
+ AÙo naâu  chæ ngöôøi noâng daân
+ AÙo xanh  chæ ngöôøi coâng nhaân
(Laáy daáu hieäu cuûa söï vaät ñeå goïi teân cuûa
söï vaät)
Chæ ra pheùp tu töø hoaùn duï trong caùc ví duï
sau vaø phaân tích
VD2: “Caû laøng Vuõ Ñaïi nhao leân. Hoï baøn taùn raát
nhieàu veà vuï aùn khoâng ngôø aáy” (Nam Cao)
+ Laøng Vuõ Ñaïi  taát caû nhöõng ngöôøi soáng ôû laøng
Vuõ Ñaïi (Laáy vaät chöùa ñöïng ñeå goïi teân vaät bò
chöùa ñöïng)

VD3: “AÙo traéng laø aùo traéng ai

Buoàn phô phaát thöôû ban mai tôùi tröôøng”
(Nguyeãn Duy)
+ AÙo traéng (ñoàng phuïc)  nhöõng coâ caäu hoïc troø
tinh nghòch, trong saùng
ñang tuoåi môùi lôùn
(Laáy daáu hieäu cuûa söï vaät ñeå goïi teân cuûa söï vaät)
VD4: Thöôû trôøi ñaát noåi côn gioù buïi
Khaùch maù hoàng nhieàu noãi truaân chuyeân
Xanh kia thaêm thaúm taàng khoâng
Vì ai gaây döïng cho neân noãi naøy.
(Chinh phuï ngaâm- Ñaëng Traàn Coân)
+ Khaùch maù hoàng  Ngöôøi con gaùi coù nhan saéc
(trong taùc phaåm treân laø hình aûnh ngöôøi vôï ñang ngaøy
ñeâm doõi theo choàng, mong tin choàng nôi traän maïc
xa xoâi, hieåm aùc)
(Laáy moät boä phaän ñeå goïi teân toaøn theå söï vaät)
 Pheùp tu töø hoaùn duï

ñeå goïi teân cho A (A Duøng teân goïi

aån) cuûa B
Lieân töôûng töông caän
A B
- Nhöõng ngöôøi noâng - AÙo naâu, aùo
daân, coâng nhaân xanh
- Ngöôøi daân laøng Vuõ - Laøng Vuõ Ñaïi
Ñaïi - AÙo traéng
- Nhöõng coâ caäu hoïc - Maù hoàng
troø (hoïc sinh)
- Ngöôøi con gaùi
 Phaân bieät aån duï vaø hoaùn duï
* Gioáng nhau:
Chuyeån ñoåi teân goïi cuûa söï vaät- duøng teân goïi
cuûa söï vaät B ñeå goïi teân söï vaät A (A bò aån) nhaèm
taêng tính gôïi hình, gôïi caûm cho dieãn ñaït.

* Khaùc nhau:
+ AÅn duï: chuyeån ñoåi teân goïi döïa vaøo söï lieân
töôûng töông ñoàng.
+ Hoaùn duï: chuyeån ñoåi teân goïi döïa vaøo söï lieân
töôûng töông caän.
 Tìm caùc pheùp tu töø trong caùc caâu sau ñaây:
VD1: Thaân em nhö taám luïa ñaøo
Phaát phô giöõa chôï bieát vaøo tay ai.

VD2: Thoân Ñoaøi ngoài nhôù thoân Ñoâng

Cau thoân Ñoaøi nhôù traàu khoâng thoân naøo. (Nguyeãn Bính)

*Gôïi yù:
VD1:
+ Pheùp so saùnh: so saùnh thaân em vôùi taám luïa ñaøo
+ Pheùp aån duï: taám luïa ñaøo (deät baèng tô taèm, vaûi raát meàm, möôït
vaø ñeïp)  ngöôøi con gaùi xinh ñeïp, duyeân daùng (nhöng trong baøi ca
dao:coâ gaùi khoâng laøm chuû ñöôïc soá phaän cuûa baûn thaân mình
do XH phong kieán troïng nam khinh nöõ)
VD2:
+ Pheùp hoaùn duï: thoân Ñoaøi, thoân Ñoâng  ñoâi trai gaùi moãi ngöôøi
moät thoân ñang nhôù thöông, ñang “töông tö”nhau.
+ Pheùp aån duï: cau thoân Ñoaøi, traàu khoâng thoân naøo  (traàu- cau
duyeân thaém traêm naêm) caùch noùi laáp löûng, boùng gioù trong tình
yeâu ñoâi löùa, yù chaøng trai muoán hoûi coâ gaùi baây giôø ñang nhôù
ñeán ai.
Em haõy vieát moät ñoaïn vaên ngaén
töø 3 ñeán 5 caâu (vôùi chuû ñeà töï
choïn) trong ñoù coù söû duïng moät
trong hai pheùp tu töø
aån duï vaø hoaùn duï
 Daën doø
* Naém vöõng nhöõng ñònh nghóa veà aån duï
vaø hoaùn duï

* Söu taàm caùc caâu ca dao, tuïc ngöõ coù söû

duïng pheùp tu töø aån duï vaø hoaùn du

* Soaïn baøi “Caûm xuùc muøa thu”- Ñoã Phuû

CHUÙC CAÙC EM HOÏC
TOÁT