ii.

Ph­¬ng ph¸p luËn

Quy Ho¹ch M«i Tr­êng (tiÕp)
(B4, chiÒu 6-5-2008)
 IV. néi dung
quy ho¹ch M¤I TR¦êNG

        
4. C¸c b­íc & néi dung c¬ b¶n cña QHMT

• ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn m«i tr­êng

• X¸c ®Þnh vÊn ®Ò m«i tr­êng then chèt

• ThiÕt lËp môc tiªu m«i tr­êng

• ThiÕt kÕ quy ho¹ch & ®¸nh gi¸ ph­¬ng

¸n

• ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p QLMT

1. Th«ng tin vÒ §KMT
1.1. th«ng tin vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn
• KhÝ hËu: NhiÖt ®é, ®é Èm, l­îng m­a, tèc ®é giã vµ h­íng
giã theo mïa, s­¬ng gi¸, s­¬ng mï, vßi rång, cuång phong,
sãng thÇn.

• §Þa chÊt: §Êt ®¸, tuæi ®Þa chÊt, cÊu tróc ®Þa chÊt, tÝnh
chÊt ®Þa ho¸, ®Þa chÊn, tai biÕn ®Þa chÊt (tr­ît lë, lón sôt,
dßng bïn ®¸).

• Thñy v¨n n­íc ngÇm: thµnh t¹o ®Þa chÊt ph©n tÝch theo sù
h×nh thµnh cña tÇng n­íc ngÇm, giÕng, sè l­îng vµ chÊt l­
îng n­íc ngÇm, ®Æc ®iÓm mÆt n­íc ngÇm.

• Thñy v¨n n­íc mÆt: ®¹i d­¬ng, biÓn, hå, ch©u thæ, s«ng,
dßng ch¶y, ®Çm ph¸, ®Êt ngËp n­íc, chÊt l­îng n­íc, ®ång
b»ng ngËp lôt.

• Thæ nh­ìng: lo¹i ®Êt, cÊu tróc, tÝnh chÊt, ®é s©u ®Õn
mÆt n­íc ngÇm, ®é s©u ®Õn tÇng ®¸ mÑ, ®é chÆt, kh¶
n¨ng trao ®æi cation/anion, ®é kiÒm, ®é axit.

• Thùc vËt: QuÇn x·, quÇn thÓ, thµnh phÇn loµi, ph©n bè,
1.2. Th«ng tin vÒ ®Æc ®iÓm kinh tÕ -
x· héi
• D©n sè. D©n sè lµ mét trong c¸c d¹ng th«ng tin d÷ liÖu rÊt quan
träng cÇn chó ý ®Õn trong c¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn còng nh­ quy
ho¹ch m«i tr­êng. Nh÷ng hiÓu biÕt vÒ tèc ®é sinh tr­ëng, tØ lÖ
nam n÷, cÊu tróc tuæi, nghÒ nghiÖp vµ nh©n lùc lµ cÇn thiÕt.

• Sö dông ®Êt. §Æc ®iÓm cña vÊn ®Ò sö dông ®Êt ë ®Þa ph­¬ng;
sè l­îng, chÊt l­îng, sù ph©n bè theo kh«ng gian c¸c lo¹i h×nh sö
dông chÝnh: (a) n«ng, l©m, ng­ nghiÖp; (b) c«ng nghiÖp, ®« thÞ ;
(c) khu d©n c­ n«ng th«n, (d) ®Êt chuyªn dïng ; (e) ®Êt ch­a sö
dông.

• C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ hiÖn t¹i. C¸c ho¹t ®éng khai th¸c hoÆc sö
dông trùc tiÕp vµ kh«ng trùc tiÕp TNTN trong c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp, khai kho¸ng, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp, giao
th«ng vËn t¶i vµ dÞch vô; t×nh h×nh gi¸o dôc, y tÕ, v¨n hãa.

• Quy ho¹ch & kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi (tæng thÓ,
ngµnh), ®Æc biÖt lµ c¸c quy ho¹ch x©y dùng vµ sö dông ®Êt.

• C¬ së h¹ tÇng. C¸c hÖ thèng giao th«ng, n¨ng l­îng; cÊp, tho¸t n­

íc, qu¶n lý chÊt th¶i r¾n ®« thÞ; cung cÊp n­íc s¹ch vµ vÖ sinh
m«i tr­êng n«ng th«n. C¸c c«ng tr×nh lÞch sö, v¨n hãa, kh¶o cæ.

• C¸c vÊn ®Ò vÒ thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch. LuËt ph¸p hiÖn hµnh cã
1.3. Th«ng tin vÒ bèi c¶nh ph¸t triÓn
khu vùc
• Bèi c¶nh m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn khu vùc lµ nh÷ng yÕu tè
ph¶n ¶nh sù t­¬ng t¸c gi÷a c¸c hÖ thèng x· héi vµ hÖ
thèng tù nhiªn. C¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña khu vùc bao
gåm:

(1) c¸c quan hÖ cña khu vùc nghiªn cøu víi vïng kh¸c do vÞ trÝ
®Þa lý;
(2) c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn chÝnh ¶nh h­ëng m¹nh ®Õn khai th¸c,
sö dông TNTN vµ chÊt l­îng m«i tr­êng xung quanh;
(3) nh÷ng thuËn lîi vµ h¹n chÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn; kinh tÕ, x·
héi, chÝnh trÞ vµ thÓ chÕ.

• Nghiªn cøu chi tiÕt, ®Çy ®ñ c¸c lo¹i h×nh ph¸t triÓn kinh
tÕ ®· quy ho¹ch hoÆc ch­a quy ho¹ch cña khu vùc ®Ó cã
c¬ së cho dù b¸o vÒ nguån tµi nguyªn m«i tr­êng trong t­
¬ng lai. TÝnh to¸n l­îng chÊt th¶i cã kh¶ n¨ng sinh ra, c¸c
mèi liªn quan ®Õn sù t¨ng tr­ëng vÒ kinh tÕ vµ lùc l­îng lao
®éng.

• §èi víi mçi lÜnh vùc, ph¶i xem xÐt cô thÓ vai trß, chøc n¨ng
vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan liªn quan ®èi
1.4. C¬ quan ®iÒu hµnh ho¹t ®éng ph¸t
triÓn vµ c¸c nhãm liªn ®íi

• C¸c nhãm liªn ®íi cã thÓ bao gåm chÝnh phñ

trung ­¬ng, bé TNMT; chÝnh quyÒn cÊp tØnh
hoÆc thµnh phè, së TNMT; chÝnh quyÒn ®Þa ph­
¬ng; c¸c khu vùc vµ tæ chøc kinh tÕ c«ng
nghiÖp, th­¬ng m¹i t­ nh©n; c¸c tæ chøc phi
chÝnh phñ (NGOs), héi t×nh nguyÖn; tæ chøc
quÇn chóng; c¸c ®oµn thÓ tæ chøc v¨n hãa, gi¸o
dôc, truyÒn th«ng.

• CÇn x¸c ®Þnh râ vai trß, chøc n¨ng cña mçi tæ

chøc trong hÖ thèng qu¶n lý vÒ ph¸t triÓn vµ
qu¶n lý m«i tr­êng. CÇn tËp trung chñ yÕu vµo
c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc trong c¸c mÆt
c«ng t¸c sau:
– Phèi hîp chÝnh s¸ch vµ ra quyÕt ®Þnh.
– C¸c c«ng cô trong qu¶n lý vµ tæ chøc thùc hiÖn.
– C¬ së th«ng tin, d÷ liÖu vµ kh¶ n¨ng hç trî kü thuËt.
2. §iÒu tra kh¶o s¸t m«i tr­êng

a. Thu thËp th«ng tin, d÷ liÖu thø

cÊp

b. T­ liÖu viÔn th¸m

c. §iÒu tra kh¶o s¸t thùc ®Þa

3. §¸nh gi¸ m«i tr­êng

Môc ®Ých cña ®¸nh gi¸ m«i tr­êng:

1. x¸c ®Þnh c¸c d¹ng tµi nguyªn m«i tr­êng cã ý

nghÜa vµ nh÷ng h¹n chÕ trong sö dông ®Êt
(cÊp n­íc, vïng ngËp lôt v.v...);

3. x¸c ®Þnh sè l­îng, chÊt l­îng vµ sù h¹n chÕ

cña c¸c d¹ng tµi nguyªn;

5. x¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ sù ph©n bè trong mçi khu

vùc cña tµi nguyªn vµ c¸c h¹n chÕ;

7. ­íc l­îng t¸c ®éng tiÒm n¨ng cña c¸c ph­¬ng

¸n sö dông mçi d¹ng tµi nguyªn vµ c¸c khu
vùc bÞ h¹n chÕ trong khai th¸c tµi nguyªn (vÝ
dô ph¸t triÓn vïng ®« thÞ míi trªn tÇng chøa
§¸nh gi¸ m«i tr­êng (TiÕp theo)

Néi dung c¬ b¶n cña ®¸nh gi¸ m«i tr­

êng:

– §¸nh gi¸ tµi nguyªn;

– §¸nh gi¸ hiÓm häa vµ
– §¸nh gi¸ tÝnh thÝch hîp cho ph¸t triÓn.

Träng t©m ë ®©y h­íng tíi nh÷ng quy tr×nh

tiÖn Ých cho nh÷ng ng­êi lµm quy ho¹ch m«i tr­
êng trong cè g¾ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¹nh
tranh gi÷a c¸c môc tiªu sö dông ®Êt kh¸c nhau
vµ kÕt hîp chóng trong c¶nh quan sinh th¸i, n¬i
con ng­êi cã thÓ ph¸t triÓn v¨n minh mµ kh«ng
1. §¸nh gi¸ tµi nguyªn thiªn nhiªn

Ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®·, ®ang vµ sÏ x¶y

ra trong khu vùc lu«n khai th¸c, sö dông
c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c
nhau.

viÖc ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng cña c¸c d¹ng tµi

nguyªn thiªn nhiªn khu vùc cã ý nghÜa
quan träng cho sù ph¸t triÓn c¶ hiÖn t¹i vµ
t­¬ng lai.
1. §¸nh gi¸ tµi nguyªn n­íc

 N­íc lµ tµi nguyªn c¬ b¶n cÇn thiÕt cho ®êi sèng

sinh vËt vµ mäi d¹ng ho¹t ®éng cña con ng­êi.
Trong quy ho¹ch ph¸t triÓn nhiÒu khi ng­êi ta
kh«ng chó ý ®Çy ®ñ ®Õn vÊn ®Ò b¶o vÖ c¸c
nguån tµi nguyªn nµy.

 N­íc mÆt.

HÇu hÕt c¸c ®« thÞ ®Òu dùa vµo viÖc sö dông

n­íc mÆt tõ s«ng hay c¸c hå chøa lµm nguån cÊp
n­íc. Chóng th­êng n»m ngoµi vïng ®« thÞ, bëi v×
nhu cÇu n­íc cÊp th­êng rÊt lín ®ßi hái ph¶i cã
mét diÖn tÝch ®Êt réng cho c¸c hå ch­¸. ViÖc
x©y dùng hå chøa vµ b¶o vÖ l­u vùc hå sÏ dÔ
dµng h¬n ®Æc biÖt ë c¸c vïng ®åi nói n¬i ®Êt
®ai th­êng rÎ h¬n.

 C¸c th«ng sè vËt lý quan träng lµ sè l­îng vµ chÊt

§¸nh gi¸ tµi nguyªn n­íc
(TiÕp)

 N­íc ngÇm. ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng/vïng, viÖc cÊp n­íc tõ

nguån n­íc ngÇm cã thÓ rÎ h¬n, chØ kho¶ng mét phÇn ba
®Õn mét phÇn n¨m, thËm chÝ chØ mét phÇn m­êi chi phÝ
so víi viÖc sö dông nguån n­íc mÆt tõ xa.

 C¸c nguyªn lý ®Þa chÊt vµ thñy v¨n cã thÓ gióp ta x¸c

®Þnh vµ ®Þnh l­îng c¸c nguån n­íc ngÇm cã tiÒm n¨ng lín
cho khai th¸c.
 LËp b¶n ®å ®Þa chÊt bÒ mÆt vµ c¸c s¬ ®å ph©n lo¹i ®Ó
x©y dùng hÖ thèng ph©n lo¹i vµ ®¸nh gi¸ n­íc ngÇm dùa
trªn sù hiÓu biÕt vÒ kiÕn t¹o ®Þa chÊt.
 ViÖc ®¸nh gi¸ ®Þnh l­îng th­êng dùa vµo ba yÕu tè lµ møc
®é hæng, ®é dµy tÇng vµ diÖn tÝch. Cã nhiÒu ph­¬ng
ph¸p gióp cho viÖc ®¸nh gi¸, chñ yÕu lµ kü thuËt viÔn
th¸m; kü thuËt ®Þa chÊt bÒ mÆt vµ kü thuËt ph©n tÝch
®Þa vËt lý.

 ¶nh h­ëng cña sö dông ®Êt ®èi víi chÊt l­îng n­íc ngÇm cã
thÓ ®­îc dù b¸o vµ ®¸nh gi¸ dùa trªn viÖc ph©n tÝch c¸c
h×nh thøc, c­êng ®é sö dông ®Êt vµ ®Æc ®iÓm thæ nh­
2. §¸nh gi¸ søc s¶n xuÊt cña ®Êt ®ai

• Sù thu hÑp liªn tôc diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp

dµnh cho canh t¸c trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa vµ
møc ®é t¨ng d©n sè m¹nh mÏ ®· lµm cho nhu
cÇu b¶o vÖ ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt
ë khu vùc ®« thÞ trë nªn cÊp b¸ch.

• VÊn ®Ò nµy rÊt quan träng ®èi víi c¸c n­íc cã

mËt ®é d©n c­ ®«ng ®óc, ®Êt ®ai chËt hÑp nh­
ViÖt Nam.

• Sù quan t©m cña c¸c quèc gia vµ d©n chóng ®èi

víi viÖc b¶o vÖ c¸c gièng loµi hoang d¹i còng
ngµy cµng lín do nhu cÇu vui ch¬i gi¶i trÝ ë c¸c
vïng ®« thÞ, ý thøc BVMT vµ trµo l­u sinh th¸i.

• Cã hai khÝa c¹nh vÒ søc s¶n xuÊt cña ®Êt ®ai

 N ( N − 1)
D=

3. §¸nh gi¸ tµi nguyªn sinh vËt vµ c¸c hÖ

n1 ( n1 − 1) + n 2 ( n 2 − 1) + n s ( n s − 1)

sinh th¸i

Sù ®a d¹ng loµi vµ Mét trong nhiÒu chØ sè ®a d¹ng

tÝnh bÒn v÷ng hÖ loµi th­êng gÆp lµ chØ sè ®a
d¹ng Simpson (D):
sinh th¸I
HÇu hÕt c¸c nhµ sinh vËt N ( N − 1)
®Òu cho r»ng sù ®a d¹ng D=
loµi cao lµ tèt cho tÝnh n1 ( n1 − 1) + n 2 ( n 2 − 1) + n s ( n s − 1)
chÊt cña quÇn x· vµ kh¸i
niÖm sù ®a d¹ng ®­îc sö trong ®ã:
dông réng r·i trong ®¸nh
gi¸ hÖ sinh th¸i. S: sè loµi
N: sè c¸ thÓ trong mét loµi (i =
1, 2 ,3...s)
NÕu c¸c loµi cã sù ®a d¹ng N: tæng sè c¸ thÓ cña tÊt c¶
vÒ nguån gèc, ®a d¹ng vÒ c¸c loµi
kiÓu gen th× chóng cã thÓ
 Sù hiÕm loµi vµ sinh c¶nh cña nã

Sù hiÕm loµi liªn quan tíi sù ®a d¹ng loµi vµ b¶n th©n sù

hiÕm loµi lµ mét trong nh÷ng vai trß quan träng cña tiªu
chuÈn quy ho¹ch.

Lý do cña viÖc b¶o vÖ c¸c loµi qóy hiÕm vµ sinh c¶nh cña
chóng liªn quan tíi c¸c chøc n¨ng cña hÖ sinh th¸i vµ kh¶
n¨ng cã thÓ chèng chÞu tèt tr­íc nh÷ng thay ®æi cña thêi
tiÕt còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c vÉn th­êng x¶y
ra theo mét chu kú dµi.

Mét lý do kh¸c nh»m b¶o vÖ c¸c loµi qóy hiÕm lµ hµng

triÖu loµi ®éng vËt vµ thùc vËt sÏ kh«ng tù phôc håi trong
t­¬ng lai. Cã rÊt nhiÒu loµi ®­îc øng dông trong c¸c
ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, hãa häc bëi nguån
th«ng tin di truyÒn rÊt phong phó vµ s½n cã.
4. §¸nh gi¸ hiÓm häa m«i tr­êng

 NhËn d¹ng c¸c hiÓm häa m«i tr­êng vµ sù

liªn quan víi ph¸t triÓn:

– C¸c hÖ thèng m«i tr­êng cã nguy c¬ hay ®ang

bÞ ®e däa,
– tÝnh chÊt,
– ®é tiÒm tµng vµ møc ®é bÞ ®e däa.

 HiÓm häa m«i tr­êng cã thÓ gåm hai lo¹i

chÝnh: hiÓm häa thiªn nhiªn (ngËp lôt, tr­ît
lë, ®éng ®Êt, giã b·o) vµ hiÓm häa do
ho¹t ®éng cña con ng­êi g©y ra (« nhiÔm
kh«ng khÝ, « nhiÔm n­íc, v.v...).
NgËp lôt th­êng x¶y ra t¹i c¸c vïng ®« thÞ.

ViÖc x¸c ®Þnh nguy c¬ ngËp lôt t­¬ng ®èi ®¬n

gi¶n khi nghiªn cøu c¸c sè liÖu vÒ ph©n bè, c­êng
®é vµ mét vµi khÝa c¹nh kh¸c cña m­a. Mùc n­íc
dßng ch¶y th­êng ®­îc ®o ®¹c t¹i c¸c tr¹m thñy v¨n
trong nh÷ng kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh. Tõ c¸c sè
liÖu trªn "thñy ®å" vµ b¶n ®å ®Þa h×nh cã thÓ x¸c
®Þnh ®­îc c¸c khu vùc dÔ bÞ ngËp lôt. Møc ®é
chÝnh x¸c phô thuéc vµo sè tr¹m thñy v¨n vµ tÇn
suÊt ®o ®¹c còng nh­ ®é chÝnh x¸c cña c¸c b¶n ®å
®Þa h×nh.

BiÖn ph¸p th«ng dông ®Ó kiÓm so¸t ngËp lôt

lµ ®¾p ®ª, kÌ bê dßng ch¶y. C¸c ®Ëp chøa n­íc
còng th­êng ®­îc x©y dùng víi môc ®Ých tÝch n­íc
khi cã lò vµ m­a to, ®iÒu hßa dßng ch¶y vµ h¹ thÊp
mùc n­íc c­êng. NhiÒu biÖn ph¸p kü thuËt vµ phi kü
Tr­ît lë. Trong hÇu hÕt ®« thÞ, nguy c¬ tr­ît lë th­êng
kh«ng lín l¾m do ®« thÞ th­êng tËp trung ë c¸c vïng
®Êt t­¬ng ®èi b»ng ph¼ng. Mét vµi vïng ®ång b»ng
d¹ng nan qu¹t còng cã thÓ x¶y ra sù chuyÓn dÞch
khèi, tuy nhiªn tr­ît lë th­êng chØ x¶y ra ®èi víi vïng
®Êt dèc.

C¸c nhµ quy ho¹ch còng ®· x©y dùng tiªu chuÈn cho
ph¸t triÓn ë khu vùc cã ®é dèc lín h¬n 25%. Víi c¸c
khu vùc cã ®é dèc lín h¬n 15%, ph¸t triÓn cÇn ph¶i
thùc hiÖn víi mËt ®é thÊp vµ ph¶i ®Æc biÖt chó ý tíi
t×nh tr¹ng thay ®æi diÖn m¹o vµ líp phñ hiÖn t¹i.

§Ó ®¸nh gi¸ møc ®é nguy hiÓm tiÒm tµng cÇn cã Ýt

nhÊt 5 tham sè n÷a: thµnh phÇn thæ nh­ìng, cÊu tróc
®Þa chÊt bÒ mÆt, n­íc ngÇm, khÝ hËu (®é Èm kh«ng
khÝ, c­êng ®é vµ ph©n bè m­a) vµ c¸c nh©n tè do
 §éng ®Êt cã thÓ x¶y ra vµ t¸c h¹i cña nã rÊt
lín.

Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c nghiªn cøu tËp trung

vµo kü thuËt c«ng tr×nh nh»m phßng chèng
®éng ®Êt.

C¸c dù b¸o ®éng ®Êt, ë mét sè khu vùc còng

®­îc ®Æc biÖt coi träng nh»m kÞp thêi s¬ t¸n
d©n c­. Tèt nhÊt nªn tr¸nh c¸c khu vùc cã nguy
c¬ x¶y ra ®éng ®Êt víi tÇn suÊt lín.
¤ nhiÔm m«i tr­êng. ¤ nhiÔm m«i tr­êng lµ viÖc ®­a
vµo m«i tr­êng tù nhiªn c¸c t¸c nh©n lý, hãa, sinh häc lµm
biÕn ®æi tÝnh chÊt cña m«i tr­êng g©y ¶nh h­ëng bÊt lîi
®Õn søc kháe con ng­êi, ®êi sèng cña c¸c sinh vËt kh¸c.

Dùa trªn c¸c sè liÖu ®iÒu tra, thu thËp vÒ chÊt l­îng m«i
tr­êng n­íc, kh«ng khÝ vµ ®Êt tiÕn hµnh ph©n tÝch vµ
®¸nh gi¸ vÒ møc ®é « nhiÔm m«i tr­êng khu vùc.

ViÖc ®¸nh gi¸ ®­îc tiÕn hµnh dùa trªn c¸c tiªu chuÈn m«i
tr­êng (TCVN) hiÖn hµnh cña nhµ n­íc vµ cã thÓ ®­îc
ph©n chia thµnh c¸c møc ®é « nhiÔm kh¸c nhau.

C¸c chØ sè m«i tr­êng (environmental index) lµ c«ng cô

tèt cho c«ng viÖc nµy.
NéI DUNG 2.
X¸c ®Þnh vÊn ®Ò m«i tr­êng then chèt

vÊn ®Ò cã "nguy c¬ cao", ¶nh h­ëng nghiªm träng ®èi víi søc
kháe, chÊt l­îng m«i tr­êng vµ Nh÷ng ho¹t ®éng t¸c ®éng
®Õn nã:

 « nhiÔm m«i tr­êng (bôi, n­íc, kh«ng khÝ, ®Êt,

v.v.)
 Suy gi¶m, c¹n kiÖt tµi nguyªn: Khan hiÕm n­íc
ngÇm, n¨ng l­îng, suy tho¸i ®Êt ®ai, Suy gi¶m
®a d¹ng SH, tuyÖt chñng cña sinh vËt qóy
hiÕm
 Tai biÕn m«i tr­êng,
 C¸c hÖ sinh th¸i nh¹y c¶m,
 Søc khoÎ m«i tr­êng
 Ph­¬ng ph¸p nhËn d¹ng & ®¸nh gi¸
« nhiÔm m«i tr­êng (bôi, n­íc, TCMT, chØ sè m«i
kh«ng khÝ, ®Êt, v.v.) tr­êng, §TM
Suy gi¶m, c¹n kiÖt tµi nguyªn: - KÕ to¸n tµi
Khan hiÕm n­íc ngÇm, n¨ng l­ nguyªn,
îng, suy tho¸i ®Êt ®ai, Suy - ®iÒu tra ®¸nh gi¸,
gi¶m ®a d¹ng SH, tuyÖt -chØ sè ®a d¹ng
chñng cña sinh vËt qóy hiÕm sinh häc,
Tai biÕn m«i tr­êng, rñi ro m«i - X¸c ®Þnh c¸c tai
- s¸ch ®á, danh
tr­êng biÕn
môc
- §¸nh gi¸ rñi ro
C¸c hÖ sinh th¸i nh¹y c¶m, (Env-RA,
ChØ thÞ vµEco-RA)
tiªu chÝ
®¸nh gi¸
Søc khoÎ m«i tr­êng §TM, DÞch tÔ häc
NéI DUNG 2.
X¸c ®Þnh vÊn ®Ò m«i tr­êng then chèt

vÊn ®Ò cã "nguy c¬ cao", ¶nh h­ëng nghiªm träng ®èi víi søc
kháe, chÊt l­îng m«i tr­êng vµ Nh÷ng ho¹t ®éng t¸c ®éng
®Õn nã:

 « nhiÔm m«i tr­êng (bôi, n­íc, kh«ng khÝ, ®Êt,

v.v.)
 Suy gi¶m, c¹n kiÖt tµi nguyªn: Khan hiÕm n­íc
ngÇm, n¨ng l­îng, suy tho¸i ®Êt ®ai, Suy gi¶m
®a d¹ng SH, tuyÖt chñng cña sinh vËt qóy
hiÕm
 Tai biÕn m«i tr­êng,
 C¸c hÖ sinh th¸i nh¹y c¶m,
 Søc khoÎ m«i tr­êng
lùa chän c¸c vÊn ®Ò ­u tiªn:

 Møc ®é ¶nh h­ëng ®èi víi søc kháe céng ®ång;

 Møc ®é thiÖt h¹i vÒ n¨ng suÊt, s¶n l­îng ;

 tiÒm n¨ng ®èi víi viÖc x©y dùng n¨ng lùc ®Þa
ph­¬ng;

 Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn;

 ¶nh h­ëng ®èi víi líp ng­êi nghÌo; tÝnh chÊt vµ

møc ®é trÇm träng cña vÊn ®Ò vµ c¸c tr­êng
hîp ®Æc biÖt v.v…
NéI DUNG 3.
X¸c lËp Môc tiªu m«i tr­êng

Bao gåm:

 Môc tiªu chiÕn l­îc / dµi h¹n

 C¸c môc tiªu cô thÓ (®Þnh l­îng, ph¶i ®¹t

®­îc trong kho¶ng thêi gian ng¾n).

Lùa chän môc tiªu :

 C¨n cø vµo chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc,

 sù lùa chän cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng
 th«ng qua c¸c qu¸ tr×nh bÇu cö chÝnh trÞ
 th«ng qua c¸c héi nghÞ cña céng ®ång.
néi dung 4.
ThiÕt kÕ quy ho¹ch

ThiÕt kÕ quy ho¹ch lµ viÖc lùa chän vµ thùc hiÖn

c¸c gi¶i ph¸p kh«ng gian phï hîp, khoa häc nh»m
®¹t tíi c¸c môc tiªu m«i tr­êng ®· lùa chän.

Cã nhiÒu gi¶i ph¸p / kü thuËt kh¸c nhau

ViÖc lùa chän gi¶i ph¸p / kü thuËt tïy thuéc vµo

môc ®Ých quy ho¹ch m«i tr­êng
néi dung 4.
ThiÕt kÕ quy ho¹ch (TiÕp)

Quy ho¹ch m«i tr­êng tæng thÓ cho mét vïng th­
êng cã thÓ bao gåm c¸c néi dung c¬ b¶n lµ:

 Quy ho¹ch qu¶n lý chÊt l­îng n­íc, chÊt l­îng kh«ng

khÝ vµ CTR;
 Quy ho¹ch Qu¶n lý rõng vµ sinh vËt hoang d·;
 Quy ho¹ch b¶o vÖ m«i tr­êng ®« thÞ;
 Quy ho¹ch Qu¶n lý m«i tr­êng l­u vùc;
 Quy ho¹ch Qu¶n lý m«I tr­êng ®íi bê;
 Ph¸t triÓn thÓ chÕ vµ sù phèi hîp hµnh ®éng;
 Tæ chøc quan tr¾c, gi¸m s¸t m«i tr­êng;
a. Ph©n vïng m«i tr­êng

 Kü thuËt ph©n vïng (Zoning) lµ c«ng cô

c¬ b¶n, quan träng trong quy ho¹ch sö
dông ®Êt nh»m môc ®Ých kiÓm so¸t viÖc
sö dông ®Êt trong khu vùc theo nh÷ng
môc ®Ých x¸c ®Þnh. Nã ®­îc ¸p dông mét
c¸ch rÊt phæ biÕn ë Mü vµ nhiÒu n­íc kh¸c
trªn thÕ giíi.

 Trong thiÕt kÕ quy ho¹ch m«i tr­êng,

ph©n vïng còng lµ mét c«ng cô kü thuËt
Ph©n vïng qu¶n lý chÊt l­îng m«i tr­êng

• Ph©n vïng qu¶n lý chÊt l­îng m«i tr­êng ®­îc ¸p

dông trong mét sè tr­êng hîp: quy ho¹ch qu¶n lý
chÊt l­îng n­íc mÆt theo môc ®Ých sö dông, quy
ho¹ch qu¶n lý chÊt l­îng m«i tr­êng mét l·nh thæ
v.v...

• ViÖc Ên ®Þnh c¸c khu vùc m«i tr­êng víi c¸c ®ßi
hái vÒ chÊt l­îng m«i tr­êng kh¸c nhau nghÜa lµ
ph¶i tu©n thñ theo c¸c TCMT kh¸c nhau. Tõ ®ã
®­a dÕn kh¶ n¨ng kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng, møc
®é khai th¸c tµi nguyªn m«i tr­êng, møc ®é cho
phÐp trong x¶ th¶i c¸c lo¹i chÊt th¶i vµo m«i tr­
êng ®Þa ph­¬ng trong mét hÖ thèng m«i tr­êng
thèng nhÊt.

• §Ò xuÊt kh«ng gian m«i tr­êng cã tÝnh b¾t buéc

VÝ dô: ph©n vïng QLCLMT

ChÝnh s¸ch: Lîi Ých cao

nhÊt
Khu vùc: Sö dông víi môc
®Ých
Vïng hå:b¶o vÖ.
I_ HÖ sinh th¸i cÊp ®é I
II_ HÖ sinh th¸i cÊp ®é 2
III_ Khu chÕ biÕn thøc ¨n
tõ c¸
IV_Khu gi¶i trÝ

Vïng néi ®Þa:

V_ Khu vùc xö lý n­íc th¶i
VI_ Vïng n«ng nghiÖp

Vïng duyªn h¶i:

VII_ Khu gi¶i trÝ
2. Quy ho¹ch sinh th¸i

 TiÕp cËn sinh th¸i häc lµ mét trong c¸c kü thuËt

cã thÓ ¸p dông vµo quy ho¹ch m«i tr­êng khu vùc.
Quy ho¹ch m«i tr­êng theo h­íng tæ chøc l·nh thæ
hay quy ho¹ch sö dông ®Êt bÒn v÷ng th­êng h­
íng vµo viÖc x¸c ®Þnh c¸c khu vùc cã nh÷ng ®ßi
hái ®Æc biÖt vÒ sö dông vµ qu¶n lý.

• ViÖc ho¹ch ®Þnh cÇn tu©n thñ c¸c yªu cÇu ph¸p
lý ®­îc quy ®Þnh trong luËt ®Êt ®ai vµ c¸c luËt
ph¸p liªn quan nh­ luËt BVMT, luËt b¶o vÖ vµ ph¸t
triÓn rõng vµ nhiÒu quy ®Þnh kh¸c.

 «®um ®· ph©n chia l·nh thæ c¶nh quan dùa

trªn c¸c vai trß sinh th¸i c¬ b¶n; c¸c hÖ thèng m«i
tr­êng bao gåm bèn kiÓu hÖ sinh th¸i c¬ së:
Quy ho¹ch sinh th¸I (tiÕp)

• C¸c hÖ thèng s¶n xuÊt, ë ®ã

diÔn thÕ ®­îc con ng­êi kiÓm
so¸t liªn tôc nh»m duy tr×
møc n¨ng suÊt cao.

• C¸c hÖ thèng b¶o tån hay hÖ

thèng tù nhiªn, n¬i cho phÐp
hay t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸
tr×nh diÔn thÕ tiÕn tíi tr¹ng
th¸i "tr­ëng thµnh", do ®ã cã
thÓ bÒn v÷ng.

• C¸c hÖ thèng liªn hîp, trong

®ã cã sù kÕt hîp cña c¶ hai
kiÓu tr¹ng th¸i trªn cïng tån
t¹i, vÝ dô c¸c hÖ thèng ®Êt
ngËp n­íc cã kh¶ n¨ng t¸i sö
dông chÊt th¶i, ®iÒu hßa m«i
tr­êng chung.

• HÖ thèng ®« thÞ vµ khu c«ng

nghiÖp, lµ nh÷ng khu vùc
 Quy ho¹ch sinh th¸I (tiÕp)

 Quy ho¹ch kh«ng gian m«i tr­êng trªn c¬ së tiÕp

cËn hÖ sinh th¸i lµ viÖc ®Ò xuÊt c¸c ph­¬ng ¸n
tæ chøc vµ s¾p xÕp c¸c kiÓu hÖ sinh th¸I; (mçi
vïng hay khu vùc sÏ lµ mét tËp hîp cña nhiÒu kiÓu
hÖ sinh th¸i cã tuæi kh¸c nhau, cã quan hÖ mËt
thiÕt víi nhau. .)

 Theo ¤®um “nh÷ng c¶nh quan dÔ chÞu vµ an

toµn nhÊt ®Ó chóng ta sinh sèng trong ®ã ph¶i
bao gåm nhiÒu c¶nh mïa mµng, rõng ró, hå ao,
®Çm lÇy, c¸c dßng ch¶y s«ng suèi, v­ên t­îc,
c«ng viªn, b·i biÓn vµ c¶ nh÷ng khu vùc ®æ
th¶i”.
 Quy ho¹ch sinh th¸i (tiÕp)

 Quy ho¹ch sinh th¸i ®ßi hái viÖc tu©n thñ

c¸c nguyªn t¾c vÒ møc ®é phï hîp cao
nhÊt vµ viÖc s¾p xÕp c¸c l« ®Êt cËn kÒ lµ
t­¬ng thÝch.

– C¸c môc tiªu m«i tr­êng nh­ b¶o tån §DSH,

– b¶o tån c¸c hÖ sinh th¸i quan träng,
– qu¶n lý tèt c¸c vïng nh¹y c¶m m«i tr­êng,
– phßng chèng tai biÕn vµ « nhiÔm m«i tr­êng

sÏ lµ nh÷ng môc tiªu hµng ®Çu, ph¶i ®­

îc chó träng trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh
NéI DUNG 5.
®Ò xuÊt c¸c GI¶I PH¸P Qu¶n lý quy
ho¹ch
lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong qhmt

Môc ®Ých:

– T¹o ra khung ph¸p lý vµ tæ chøc cÇn thiÕt;

– T¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý nhµ n­íc VÒ MT
– Ph¸t huy vai trß c¸c c¬ quan vµ tæ chøc x· héi,
– T¹o nguån lùc tµi chÝnh cÇn thiÕt,
– Quan tr¾c & gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn.
– ®Ò xuÊt mét sè dù ¸n cô thÓ

ph¶i xuÊt ph¸t tõ hiÖn tr¹ng QLMT vµ nh÷ng

môc tiªu ®ang
h­íng tíi.