Chng 3

o lng GDP, tng trng kinh t,

v lm pht

Nguyn Vit Hng

Mc tiu ca chng

Xy dng khi nim GDP

Xy dng biu vng chu chuyn v phng php o lng

GDP

Xy dng khi nim GDP thc t v tnh ton tng trng kinh
t

Gii thch nhng hn ch ca ch tiu GDP vi vai tr l thc

o v mc sng

Mc tiu ca chng

Xy dng khi nim lm pht

Trnh by cch thc o lng Ch s gi tiu dng (CPI) v

cch tnh lm pht

So snh s ging nhau v khc nhau gia CPI v ch s iu

chnh GDP

Gii thch mt s hn ch ca CPI trong vai tr o lng lm

pht.

Mc tiu ca chng

Xy dng khi nim GDP

Xy dng biu vng chu chuyn v phng php o lng

GDP

Xy dng khi nim GDP thc t v tnh ton tng trng kinh
t

Gii thch nhng hn ch ca ch tiu GDP vi vai tr l thc

o v mc sng

Tng sn phm trong nc

Tng

sn phm trong nc (GDP Gross

Domestic Product) l gi tr th trng ca tt

c hng ha v dch v cui cng c sn
xut ra trong mt nc v trong mt thi k
nht nh.

Tng sn phm trong nc

Gi tr th trng

S dng tin t (gi c) tnh ton

1 g trng + 1 vt mi = 2 con ?

1 nga c + 1 la ci = 2 con hay 3 con?

80.000VND*1 g trng + 60.000VND*1 vt mi = 140.000

(VND)

Tng sn phm trong nc

Hng ha v dch v

Ch tnh nhng sn phm c em ra trao i

Khng tnh nhng sn phm t cung t cp

VD: nh nui g vt ri t m n

C mt s sn phm khng c em ra trao i nhng

vn c c tnh theo gi th trng.

VD: nh ring nhng vn c tnh l ang thu nh v tr

tin nh cho chnh bn thn.

Tng sn phm trong nc

Hng

ha v dch v Cui cng

Tnh cc sn phm ti tay ngi tiu dng cui

cng.

Khng tnh cc sn phm trung gian c dng

lm u vo sn xut ra sn phm cui cng
mt cch c lp

Mc ch l trnh vic tnh trng

Tng sn phm trong nc

VD: cng ty my tnh mua cng $100, mainboard $200,

mn hnh $150, ph kin khc $50 v lp rp v bn my
tnh ti tay ngi tiu dng vi gi $600.

Sn phm trung gian l cc b phn k trn, sn phm cui

cng l chic my tnh hon chnh ti tay ngi tiu dng

Chng ta ch tnh gi tr chic my tnh cui cng $600 v

khng cn phi tnh li cc b phn mt cch c lp vo
GDP.

Tng sn phm trong nc

VD: mt cng ty lp rp t mua dy chuyn lp

rp t cng ty khc vi gi 1 triu USD v tui th
dy chuyn l 10 nm.

Nm 1: cng ty mua cc b phn ngoi vi gi

1.5 triu USD v lp rp t hon chnh v bn
cho ngi tiu dng vi gi 2 triu USD.

10

Tng sn phm trong nc

GDP = 2 triu USD (t hon chnh) + 1 triu USD (dy chuyn) =

3 triu USD => ng/Sai???

t hon chnh cng hm cha c $100.000 (1 triu USD/10 nm),

Gi tr dy chuyn bng 1 triu USD cng hm cha phn ny => tnh

trng

Tuy nhin, GDP khng tr i phn khu hao ny v do vn c mt

phn tnh trng bng gi tr hao mn ca t bn trong GDP.

11

GDP = 3 triu USD l ng

Tng sn phm trong nc

Sn xut ra

Chng ta quan tm ti thi im sn xut ch khng quan

tm ti thi im tin hnh mua bn sn phm trn th
trng khi tnh GDP

VD: chic t sn xut ra 31/12/2005 v bn cho khch hng

vo 15/1/2006 th gi tr chic t ny c tnh vo nm
2005.

12

Tng sn phm trong nc

Trong

mt nc

ch nhng hot ng sn xut din ra trong ch S

mi c tnh vo GDP Vit Nam
VD:

chic t Ford Vit Nam ca cng ty Ford 100%

vn nc ngoi c gi $35.000 => tnh vo GDPVN

VD:

bc ha ca ngi Vit Nam ang c tr Php

v v rao bn $2000=> khng tnh vo GDPVN

13

Tng sn phm trong nc

Trong

mt thi k nht nh

Mi hot ng sn xut din ra t ngy 1/1/2006

ti 31/12/2006 s c tnh vo GDP nm 2006.

14

Tng sn phm trong nc

GDP l bin k (flow): phn nh lng to ra trong mt khong

thi gian

15

Bin im (stock) phn nh lng tn ti ti mt thi im.

VD: lng ca ci m mt gia nh hin c l 1 t => bin im

VD: thu nhp ca mt gia nh mt nm l 100 triu => bin k.

Mc tiu ca chng

Xy dng khi nim GDP

Xy dng biu vng chu chuyn v phng php o lng

GDP

Xy dng khi nim GDP thc t v tnh ton tng trng kinh
t

Gii thch nhng hn ch ca ch tiu GDP vi vai tr l thc

o v mc sng

16

o lng GDP
3

phng php
Phng php gi tr gia tng (Value Added
Approach )

17

Phng php thu nhp (Income Approach)

Phng php chi tiu (Expenditure Approach)

o lng GDP
Doanh nghip A
Lng

15.000

Doanh thu

35.000

Hng bn cho cng chng

10.000

Hng bn cho DN B

25.000

Li nhun

20.000

Doanh nghip B

18

Chng ta c th lm sng
t ti sao c ba cch tip
cn u cho chng ta kt
qu ging nhau v tnh hnh
hot ng kinh t bng mt
bi tp n gin

Lng

10.000

Hng mua t DN A

25.000

Doanh thu

40.000

Li nhun

5.000

Hy tng tng mt nn
kinh t ch vi hai DN. Bng
bn tri cho bit cc giao
dch ca mi DN trong mt
nm.

o lng GDP
Doanh nghip A
Lng

15.000

Cch tip cn gi tr gia tng o

Doanh thu

35.000

lng bng cch cng gi tr gia

Hng bn cho cng chng

10.000

tng ca mi doanh nghip (ci

Hng bn cho DN B

25.000

m DN to ra thm).

20.000

VAA = 35.000

Li nhun

VAB = 40.000-25.000 = 15.000

Doanh nghip B

19

Lng

10.000

GDP = VAA + VAB = 35.000 +

Hng mua t DN A

25.000

15.000 = 50.000

Doanh thu

40.000

Li nhun

5.000

o lng GDP
Doanh nghip A

Cch tip cn thu nhp o lng

Lng

15.000

hot ng kinh t bng cch

Doanh thu

35.000

cng tt c thu nhp m cc nh

Hng bn cho cng chng

10.000

sn xut nhn c

Hng bn cho DN B

25.000

Li nhun

20.000

Tng mc lng m hai DN tr

l $25.000

Doanh nghip B

20

Lng

10.000

Tng li nhun ca hai DN l

Hng mua t DN A

25.000

$25.000

Doanh thu

40.000

Li nhun

5.000

Chng ta c tng s l $50.000

o lng GDP
Doanh nghip A

Cch tip cn chi tiu o lng

Lng

15.000

hot ng kinh t bng cch

Doanh thu

35.000

cng s tin chi ra ca nhng

Hng bn cho cng chng

10.000

ngi s dng sn phm cui

Hng bn cho DN B

25.000

cng

Li nhun

20.000

$10.000 t DN A v $40.000 t

Doanh nghip B

21

Ngi s dng cui cng mua

DN B.

Lng

10.000

Hng mua t DN A

25.000

Tng chi tiu cng li bng

Doanh thu

40.000

$50.000

Li nhun

5.000

o lng GDP
Phng

php gi tr gia tng:

GDP = VAi

VAi l gi tr gia tng ca doanh nghip i trong

nn kinh t

22

Phng php Gi tr gia tng

Nng dn

Th xay go

VA

VA
nng dn
Gi tr
La m

Chi tiu
trung gian

VA th
Xay go

Th lm bnh

Gi tr bt m

Ca hng
bn bnh

Gi bn bun bnh m

Ngi
tiu dng

Gi bn l chic bnh
Chi tiu cui cng

VA th
Lm bnh

Chi tiu
cui cng

VA ch ca
hng bnh

o lng GDP
Phng

php thu nhp

GDP = w + r + i + + Te + D
w:

thu nhp t tin lng

r: thu nhp t cho thu t ai v u vo khc
i: thu nhp t vn
: thu nhp t li nhun
Te: thu gin thu (VAT, tiu th c bit)
D: khu hao

24

o lng GDP
Phng

php chi tiu

GDP = C + I + G + NX
C:

tiu dng ca h gia nh gm hng trong nc v

hng nhp khu
I: chi tiu u t ca doanh nghip
G: chi tiu mua hng ca chnh ph
NX: xut khu rng

25

o lng GDP
Chng minh ng nht thc trn.
Ban u, ta c: GDP = Cd + Id + Gd + X
Thm bt yu t hng nc ngoi, ta c:
GDP = (Cd + Cf) + (Id + If) + (Gd + Gf) + X (Cf + If + Gf)

GDP = C + I + G + X IM
GDP = C + I + G + NX

26

o lng GDP
Tiu

dng h gia nh:

Tiu dng hng lu bn: t, xe my

Tiu dng hng khng lu bn: thc phm
Tiu dng hng bn lu bn: qun o
Tiu dng dch v: y t, ti chnh

Vic

phn chia thnh cc nhm v theo di

bin ng ca tng nhm gip d bo din
bin kinh t

27

o lng GDP
u

t:

u t c nh vo kinh doanh: my mc, thit b

u t vo nh
u t vo hng tn kho: nguyn liu, bn thnh
phm, thnh phm lu kho.

Bin

ng ca lng hng tn kho thng

c dng d bo chu k kinh doanh.

28

o lng GDP
u
T

t l bin k

bn l bin im

T bn gm nh my, thit b, nh vn phng,

nguyn liu v bn thnh phm lu kho c s
dng sn xut hng ha v dch v

29

o lng GDP
Lng

t bn gim do s hao mn, h hng

ca my mc khu hao
Tng

u t I tr i phn khu hao s thu

c U T RNG.

30

T bn v u t
4
u t
rng
Tng
u t

3
Khu hao

2
T bn
Ban u

T bn

Jan. 1, 2006
Thi gian

T bn
Ban u
tr khu
hao

T bn
Ban u
tr khu
hao

Trong nm 1996

T bn
Ban u

Dec. 31, 2006

o lng GDP

32

Chi tiu mua hng ca chnh ph G

Ch tnh giao dch hai chiu i ng

Khng tnh cc khon chi tr cp (giao dch mt chiu)

Xut khu rng NX

Thng d thng mi: NX > 0

Thm ht thng mi: NX < 0

o lng GDP

33

Cc khon chi tiu khng thuc GDP

1.

Hng ha v dch v trung gian

2.

Hng ha qua s dng

3.

Ti sn ti chnh

4.

Tr cp, vin tr

Tng chi tiu, tng thu nhp

v sn lng
100

% GDP

80
60

NX
G

Khu hao

GDP

Thu gin thu rng

Thu nhp t doanh

Li
Li nhun
Tin thu t

Lng v thu nhp

t lm cng

40
20
0

34

Tng chi tiu

GDP

Tng thu nhp

Biu lung chu chuyn

Tit kim h g

S
T
H gia nh

Chnh ph

CP
vay

Th trng
Nhn t

Th trng
Hng ha

Doanh
nghip

I
C

NX

Th gii

G
NX

Doanh nghip vay

Th trng
Ti chnh
Nc
ngoi
vay

o lng GDP

C ba phng php tnh s cho cng mt kt qu.

Ti sao li xy dng ba
phng php tnh?
36

Cc ch tiu o lng thu nhp khc

Tng

sn phm quc dn (GNP):

GNP = GDP + NFA

NFA:

thu nhp nhn t rng t nc ngoi

NFA bng

thu nhp ngi Vit Nam t cc nhn t

nc ngoi (lao ng, tin vn,) tr i thu nhp ngi

nc ngoi t cc nhn t Vit Nam.

37

Cc ch tiu o lng thu nhp khc

Sn phm quc dn rng (NNP):

NNP = GNP D

Thu nhp quc dn (NI)

NI = NNP Te

38

D: khu hao

Te: thu gin thu

Cc ch tiu o lng thu nhp khc

Thu nhp c nhn (PI):

PI = NI - li nhun gi li cng ty v cc khon gi li cng

ty khc

Thu nhp c nhn kh dng Yd

Yd = PI - thu trc thu rng

Thu trc thu rng bng thu thu nhp c nhn tr i tr cp

ca chnh ph cho c nhn

39

Mc tiu ca chng

Xy dng khi nim GDP

Xy dng biu vng chu chuyn v phng php o lng

GDP

Xy dng khi nim GDP thc t v tnh ton tng trng kinh
t

Gii thch nhng hn ch ca ch tiu GDP vi vai tr l thc

o v mc sng

40

Tnh ton tng trng kinh t

TH1

GDP2006 = P06 Q06 = 1,1 t

TH2

USD

GDP2005 = P05 Q05 = 1,0 t

USD

USD

41

GDP06 > GDP05 c tng

GDP2006 = P94 Q06 = 1,1 t

GDP2005 = P94 Q05 = 1,0 t
USD

GDP06 > GDP05 c tng

trng kinh t v mc sng

trng kinh t v mc sng

gia tng (gi s dn s khng

gia tng (gi s dn s khng

thay i) hay S?

thay i) hay S?

Tnh ton tng trng kinh t

Tng

trng kinh t hm s gia tng mc

sng ca dn c ni chung (gi nh dn s

khng thay i) tc l mi ngi dn s
c tiu dng nhiu hng ha v dch v
hn.

42

Tnh ton tng trng kinh t

trng hp 1, ta khng chc chn vic Q 06

> Q05 hay khng, do vy khng th kt lun

c tng trng kinh t

trng hp 2, ta chc chn rng Q06 > Q05

v do vy nn kinh t c tng trng.

43

Tnh ton tng trng kinh t

GDP

danh ngha (GDPn)

GDP danh ngha nm 2006 s dng gi ca nm

2006 tnh

44

VD: trng hp 1

Tnh ton tng trng kinh t

GDP

thc t (GDPr)

GDP thc t s dng gi ca nm c s (gc)

tnh.

VD: trng hp 2

Vit Nam hin nay ang s dng nm c s l

1994 tnh GDP thc t.

45

Tnh ton tng trng kinh t

Ch s iu chnh GDPnm 2006 =

06
GDP

GDP danh ngha nm 2006

GDP thc t nm 2006

06
06
P

94

06

Chn nm gc l 1994
46

100

100

Tnh ton tng trng kinh t

Tc tng trng kinh t nm 2006 c tnh

bng phn trm gia tng ca GDP thc t nm
2006 so vi GDP thc t nm 2005.

GDP GDP
g 06
100%
05
GDPr
06
r

47

05
r

Tnh ton tng trng kinh t

Tc tng gi nm 2006 l phn trm gia tng ch

s iu chnh GDP nm 2006 so vi ch s iu chnh
GDP nm 2005.

48

06
p

D
05
DGDP

06
GDP

05
GDP

100%

Mc tiu ca chng

Xy dng khi nim GDP

Xy dng biu vng chu chuyn v phng php o lng

GDP

Xy dng khi nim GDP thc t v tnh ton tng trng kinh
t

Gii thch nhng hn ch ca ch tiu GDP vi vai tr l thc

o v mc sng

49

Hn ch ca ch tiu GDP
Phc

li kinh t phn nh mc hnh phc

v tha mn ca dn chng.
GDP

cao hn c phn nh c mc

hnh phc v tha mn cao hn khng???

50

Hn ch ca ch tiu GDP

GDP bnh qun u ngi

Loi b nh hng ca quy m dn s

GDP tnh ngang gi sc mua (PPP - Purchasing

Power Parity)

Loi b s khc bit v gi c gia cc quc gia khi quy i

v cng loi tin t

51

Hn ch ca ch tiu GDP

GDP c nhng hn ch:

1.

B st hot ng sn xut t cung t cp

2.

Khng tnh ti vn cng bng v cc yu t khc nh tui th v mc

dn ch

52

3.

Khng tnh ti cht lng mi trng

4.

Khng tnh ti cu trc kinh t

5.

Khng tnh ti thi gian ngh ngi

6.

Sai s khi o lng (kinh t ngm)

Mc tiu ca chng

Xy dng khi nim lm pht

Trnh by cch thc o lng Ch s gi tiu dng (CPI) v

cch tnh lm pht

So snh s ging nhau v khc nhau gia CPI v ch s iu

chnh GDP

Gii thch mt s hn ch ca CPI trong vai tr o lng lm

pht.

53

Khi nim lm pht

Lm

pht l s gia tng lin tc mc gi

chung theo thi gian.

T

l lm pht c tnh bng phn trm

thay i mc gi trong mt thi k, thng l

mt nm.

54

Mc tiu ca chng

Xy dng khi nim lm pht

Trnh by cch thc o lng Ch s gi tiu dng (CPI) v

cch tnh lm pht

So snh s ging nhau v khc nhau gia CPI v ch s iu

chnh GDP

Gii thch mt s hn ch ca CPI trong vai tr o lng lm

pht.

55

o lng lm pht
1.

Chn gi hng

Gi hng ny gm cc hng ha tiu dng m

mt ngi bnh thng mua

Gi hng ny c th bao gm hng tiu dng

trong nc hoc hng tiu dng nhp khu

56

o lng lm pht
2.

Tnh chi ph gi hng

S dng gi c tnh ra chi ph gi hng ti

mt s thi im

57

Thi im ca mt nm c chn lm nm c s 0

Thi im ca nm nghin cu t

Thi im ca mt nm trc nm nghin cu t 1

Gi hng ngi tiu dng VN mua

58

o lng lm pht
3.

Tnh Ch s gi tiu dng CPI

CPI ti thi im t bng chi ph gi hng tnh theo

gi thi im t chia chi ph gi hng tnh theo gi
nm c s.

CPI t
59

P Q

P Q
t

100

o lng lm pht
4.

Tnh t l lm pht t

T l lm pht nm t bng phn trm thay i

ca CPI nm t so vi CPI nm t-1.

CPI t CPI t 1
t
100%
CPI t 1
60

Mc tiu ca chng

Xy dng khi nim lm pht

Trnh by cch thc o lng Ch s gi tiu dng (CPI) v

cch tnh lm pht

So snh s ging nhau v khc nhau gia CPI v ch s iu

chnh GDP

Gii thch mt s hn ch ca CPI trong vai tr o lng lm

pht.

61

Ch s gi tiu dng CPI v

ch s iu chnh GDP
Ch s iu chnh GDP

Tnh tt c hng ha

Tnh hng ha tiu

thuc GDP

dng trong nc v

Gi hng thng xuyn

nhp khu

thay i Ch s
Paasche
62

Ch s gi tiu dng

Gi hng c c nh
Ch s Laspeyres

T l lm pht (% nm)

Nm

So snh gia CPI v ch s iu chnh GDP

Ngun: Bi ging Kinh t hc ca Michael Parkin

Mc tiu ca chng

Xy dng khi nim lm pht

Trnh by cch thc o lng Ch s gi tiu dng (CPI) v

cch tnh lm pht

So snh s ging nhau v khc nhau gia CPI v ch s iu

chnh GDP

Gii thch mt s hn ch ca CPI trong vai tr o lng lm

pht.

64

Hn ch ca ch s gi tiu dng
1.

Khng phn nh c s thay i cht

lng hng ha

Gi tng c th do cht lng tng

CPI khng tnh ti s thay i cht lng

phng i t l lm pht cao hn thc t

65

Hn ch ca ch s gi tiu dng
2.

Khng phn nh c s xut hin ca

hng ha mi

Hng ha mi thng xuyn xut hin thay th

hng ha c: DVD thay VCD;

Ch s gi tiu dng c th phng i t l lm

pht so vi thc t do khng tnh ti hng ha
mi thay th hng ha c.

66

Hn ch ca ch s gi tiu dng
3.

lch thay th

Gi g tng khin ngi ta chuyn sang tiu

dng nhiu tht ln chi ph tng khng nhiu

Ch s gi tiu dng c nh gi hng v trng

s tng nhm hng nn phng i t l lm pht
cao hn so vi thc t.

67

S dng t l lm pht
iu

chnh cc yu t danh ngha khc nh

tin lng, tin li, hp ng kinh t khc

m bo gi tr thc t (sc mua) khng b
suy gim

68

S dng t l lm pht
Li

sut danh ngha = Li sut thc t + T l

lm pht i = r +

Li sut danh ngha cho bit s tin li thu thm

v sau mt nm khi cho vay 1 ng.

Li sut thc t cho bit s hng ha mua c

thm sau mt nm khi cho vay 1 n v hng ha.

69

Li sut

(% nm)

15

Li sut
danh ngha

10

0
Li sut thc t
-5
1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995 1998