Tröôøng Ñaïi hoïc

KHTN
Khoa Moâi tröôøng
ÑAÙNH GIAÙ RUÛI RO MOÂI
TRÖÔØNG
ENVIRONMENTAL RISK
ASSESSMENT
(Baøi 2)
Giaûng vieân : PGS.TS. PHUØNG CHÍ SYÕ
Vieän Kyõ thuaät Nhieät ñôùi vaø Baûo veä
Moâi tröôøng
 Toång quan veà caùc
phöông phaùp quaûn lyù
vaø ñaùnh giaù ruûi ro
 Toång quan veà caùc phöông
phaùp quaûn lyù vaø ñaùnh giaù
ruûi ro
Coù 2 phöông phaùp tieáp caän ERA :
- Ñaùnh giaù ruûi ro hoài coá : Laø

quaù trình kyõ thuaät xaùc ñònh

caùc nguyeân nhaân gaây ruûi ro
treân cô sôû caùc taùc ñoäng söï coá
ñaõ xaûy ra, qua ñoù xaùc ñònh caùc
taùc nhaân nghi ngôø vaø moái lieân
heä giöõa chuùng vôùi caùc taùc
ñoäng coù haïi, theå hieän qua caùc
chuoãi soá lieäu vaø baèng chöùng
 Toång quan veà caùc phöông
phaùp quaûn lyù vaø ñaùnh giaù
ruûi ro (tt)
- Ñaùnh giaù ruûi ro döï baùo
(ÑGRRDB) :
Laø quaù trình nghieân cöùu cô
baûn, xaùc ñònh caùc taùc ñoäng
tieàm taøng coù theå xaûy ra bôûi
caùc taùc nhaân ñang toàn taïi vaø
coù theå kích öùng gaây thaûm hoaï
chaùy noå trong töông lai (coâng
ngheä SX, löu tröõ, vaän chuyeån,
khai thaùc hoaù chaát…) .
 Caùc böôùc ñaùnh giaù ruûi ro Hoài
coá vaø ñaùnh giaù ruûi ro Döï baùo.
Caùc Noäi dung cuûa Noäi dung cuûa
böôù
ÑGRRHC ÑGRRDB
c
tieán
Böôùc
haønh Xaùc ñònh caùc nguoàn Xaùc ñònh caùc ñoái
1 gaây ruûi ro töôïng hoaù
taïi hieän tröôøng chaùy chaát loä dieän/tieáp
Böôùc noå.
Xaùc ñònh möùc ñoä loä xuùc
Xaùc vôùi
ñònh caùcñoä
möùc taùc
2 dieän/tieáp nhaân
tieápcoù theå
xuùc gaây ruûi
cuûa
xuùc cuûa hoaù chaát ro töôïng
ñoái chaùy hoaù
noå. chaát
ñoái vôùi taùc trong moâi
nhaân kích öùng chaùy tröôøng coù nguy cô kích
noå. öùng
chaùy noå (coâng ngheä,
löu tröõ,
vaän chuyeån, khai thaùc
).
 Caùc böôùc ñaùnh giaù ruûi ro Hoài
coá vaø ñaùnh giaù ruûi ro Döï baùo.
Böôùc Xaùc ñònh ñöôøng Xaùc ñònh möùc ñoä
3 truyeàn/phaûn nhaïy caûm
öùng vaø dieãn bieán nhaát cuûa hoaù chaát
cuûa quaù trình ñoái vôùi caùc
gaây chaùy noå. taùc nhaân coù theå
chaùy noå ( nhieät
Böôùc Xaùc ñònh ngöôõng an ñoä,
Xaùcñoä
ñònhaåm, ma saùt,
ñöôøng
4 toaøn cuûa va ñaäp, phaûn
truyeàn/ñieàu
ñoái töôïng hoaù chaát öùng ñeå
kieän töôngxaûy
taùc,
rañoät
:
ñoái vôùi taùc bieán
Phaûn aùpchaùy
öùng suaát noå
nhaân kích öùng chaùy ). ( HSRR > 1)
Böôùc noåñònh
Xaùc ( xaùc
caùc taùc Coù
Tính theå chayù
toaùn, moânoå
phoûng
5 ñònh HSRR
ñoäng < 1).
vöôït (vaø
HSRR ≈ 1)
döï baùo
ngöôõng an toaøn cuûa Khoâng
quy moâ, chaùy
tính noå (HSRR
chaát,
ñoái töôïng <<
haäu1)quaû cuûa
vaø gaây chaùy noå. söï coá chaùy noå
 Caùc böôùc ñaùnh giaù ruûi ro Hoài
coá vaø ñaùnh giaù ruûi ro Döï baùo.
Böôùc Loaïi tröø, keát luaän Tính toaùn, döï baùo
6 chính hieäu
xaùc nguyeân nhaân quaû cứu nạn cứu hộ
gaây (CN-
chaùy noå cuûa hoaù CH) khi xaûy ra söï
Böôùc Boå sung cô sôû Keát luaän khoa hoïc
chaát. coá chaùy noå hoaù
7 khoa hoïc veà khaû
chaát
vaø ñuùc keát kinh naêng xaûy ra chaùy
nghieäm noå hoaù
thöïc tieãn cho coâng chaát cuûa cô sôû
taùc phuïc vuï
phòng chống cháy nổ quy hoaïch, quaûn
(PCCN), PCCC vaø lyù vaø xaây
cứu döïng caùc phöông
 Heä soá ruûi ro (HSRR)
NÑMT – Noàng ñoä moâi tröôøng
GHN – Giôùi haïn noå treân hoaëc giôùi
haïn noå döôùi
NÑMT NÑMT

HSRRn = HSRRn =
GHNtr GHNd
 Caùc coâng ñoïan ERA
ERA bao goàm caùc coâng ñoaïn sau
:
- Xaùc ñònh vaán ñeà
- Chæ danh nguy haïi
- Ñaùnh giaù phaùt thaûi
- Ñaùnh giaù tieáp xuùc
- Ñaùnh giaù haäu quaû
- Öôùc tính ruûi ro
 Caùc phöông phaùp ñaùnh
giaù ruûi ro
- Thoáng keâ vaø xöû lyù soá lieäu
- Ñaùnh giaù phaùt thaûi (Ñaùnh giaù
nhanh)
- Lieàu löôïng vaø ñaùp öùng (Dose
and response)
- Moâ hình hoaù
- Phaân tích chuoãi söï kieän (Event
Tree Analysis) : Kyõ thuaät phaân
tích an toaøn heä thoáng theo caùch
suy luaän töø döôùi leân treân
ÖÙNG DUÏNG ÑAÙNH GIAÙ
RUÛI RO MOÂI TRÖÔØNG
 Ñaùnh giaù ruûi ro söùc
khoûe
1. Caùc ruûi ro vaät lyù – Böùc xaï
ion hoaù (Ruûi ro haït nhaân)
2.Caùc ruûi ro hoaù hoïc
- Quy ñònh vaø höôùng daãn hoùa
hoïc
- Ñaùnh giaù ruûi ro söùc khoûe ñoái
vôùi hoùa chaát
- Ñaùnh giaù lieàu löôïng- phaûn
öùng (Dose-response)
Ñaùnh giaù ruûi ro söùc khoûe
(tt)
- Ñaëc tröng ruûi ro
Ñoäc thaàn kinh (ví duï : chì vaø
thuoác BVTV)
Ñoäc tính mieãn dòch (Ví duï caùc
chaát gaây dò öùng)
Sinh tröôûng (Ví duï :caùc thuoác an
thaàn, giaûm ñau)
Sinh saûn (Ví duï : Phthalate)
Ung thö (Ví duï : Dioxins)
Ñaùnh giaù ruûi ro söùc khoûe
(tt)
3. Ruûi ro sinh hoïc
3.1. Ñaùnh giaù ruûi ro an toaøn
thöïc phaåm
3.2. Ñaùnh giaù ruûi ro caùc chaát
bieán ñoåi gien
 SÔ ÑOÀ MOÂ PHOÛNG QUAÙ TRÌNH TÍCH TUÏ CHAÁT
ÑOÄC TRONG CHUOÃI DINH DÖÔÕNG

Soá löôïng DDT tích Baäc dinh

luõy trong cô theå döôõng
Baäc tieâu thuï
3 – 76 ppm
thöù 3
Baäc tieâu thuï
1 – 2 ppm thöù 2 (caù lôùn)

0,2 – 1,2 ppm Baäc tieâu tuï

thöù 1
(caù beù)
Sinh vaät saûn
0,04 ppm xuaát
(rong taûo, thöïc
vaät döôùi nöôùc)
 Ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi

Ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi (EcoRA)

bao goàm ñaùnh giaù caùc ruûi ro
sinh ra do coù caùc chaát thaûi ra
moâi tröôøng leân caùc heä sinh
thaùi. EcoRA taäp trung ñaùnh giaù
ruûi ro cuûa caùc hoùa chaát vaø
caùc cô theå bieán ñoåi gien, moät
soá ruûi ro bôûi caùc yeáu toá vaät
lyù (ví duï nhieät ñoä töø nöôùc laøm
laïnh coâng nghieäp).
Ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi
(tt)
Chaát Ñoäc (Toxicant)
Chaát gaây ñoäc laø caùc ñôn chaát hoaëc
hôïp chaát hoaù hoïc coù taùc ñoäng gaây
roái loaïn quaù trình sinh hoïc hoaëc gaây
cheát cô theå sinh vaät ñeàu ñöôïc coi laø
taùc nhaân gaây ñoäc. Haàu heát caùc
chaát coù trong töï nhieân vaø do con
ngöôøi saûn xuaát ra (hoaëc sinh ra
ngoaøi yù muoán con ngöôøi) ñeàu coù
tính ñoäc tieàm taøng vaø chæ coù haøm
löôïng hieän dieän cuûa noù trong ñoái
töôïng nghieân cöùu seõ quyeát ñònh
 Ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi
(tt)
Caùc ñôn vò tính trong nghieân cöùu
ñoäc hoïc sinh thaùi.

 TEQ : Ñôn vò TEQ laø ñöông löôïng ñoäc

( Toxic Equivalent Concentration).
 LD50 (median lethal dose ) : Laø lieàu
löôïng chaát ñoäc gaây cheát 50% soá caù
theå sinh vaät thí nghieäm. Ñôn vò tính
laø mg/kg troïng löôïng cô theå vaø chæ
söû duïng thí nghieäm cho ñoäng vaät
treân caïn.
 LC50 ( median lethal concentration ) : Laø
noàng ñoä gaây cheát 50% soá löôïng
ñoäng vaät thí nghieäm. Ñôn vò tính laø
 Ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi
(tt)
Moät soá ñôn vò tính trong nghieân cöùu vi
löôïng
µg Microgram 10-6 gram

ng Nanogram 10-9 gram

pg Picogram 10-12 gram

ppm Part pro million 10-6 (mg/l –

mg/kg)
ppb Part pro billion 10-9 (µg/l -
µg/kg)
ppt Prat pro trillion 10-12 (ng/l –
ng/kg)
ppg Part pro gudrillion 10-15 (pg/l –
pg/kg)
Ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi
(tt)
Lieàu löôïng ñoäc laø ñôn vò quy öôùc chæ
thò söï hieän dieän cuûa chaát ñoäc ôû
daïng hoaù hoïc, sinh hoïc hay vaät lyù.
Lieàu löôïng (dose) coù theå dieãn taû :

- Ñoái vôùi cô theå sinh vaät chæ thò naøy

ñöôïc tính theo : mg/kg ; g/kg ; ml/kg troïng
löôïng cô theå hay treân dieän tích cô theå
tieáp xuùc chaát ñoäc.
- Chaát ñoäc trong khoâng khí ñöôïc tính laø
ppm (phaàn trieäu theå tích) hay mg/m3
hoaëc g/m3.
- Chaát ñoäc trong dung dòch seõ ñöôïc tính
laø : mg/l ; ppm ; ppb …
Ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi
(tt)
Ñeå tính toaùn taùc ñoäng cuûa ñoäc
chaát ñoái vôùi con ngöôøi, coù 2 tieâu chí
cô baûn ñöôïc xem xeùt :
(1) - Noàng ñoä chaát ñoäc trong moâi
tröôøng tieáp xuùc.
(2) - Thôøi gian tieáp xuùc vôùi chaát ñoäc
trong moâi tröôøng (thôøi gian phôi
nhieãm).
Ñoä ñoäc (T) cuûa baát cöù moät loaïi
chaát ñoäc naøo khoâng chæ phuï thuoäc
vaøo noàng ñoä (C) maø coøn phuï thuoäc
vaøo caû thôøi gian (t) bò nhieãm, vì vaäy
ñeå ñaùnh giaù ñoä ñoäc töông ñoái cuûa
Ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi
(tt)
Keát quaû taùc ñoäng cuûa ñoä ñoäc
giuùp chuùng ta xaùc ñònh hieän
töôïng nhieãm ñoäc caáp tính vaø
nhieãm ñoäc maõn tính. Nhieãm
ñoäc caáp tính coù theå daãn ñeán
söï cheát trong thôøi gian ngaén,
trong khi ñoù nhieãm ñoäc maõn tính
raát khoù phaùt hieän trong thôøi
gian ñaàu. Maëc duø vôùi lieàu
löôïng ñoäc chaát trong moâi tröôøng
raát nhoû nhöng thôøi gian phôi
nhieãm keùo daøi seõ taïo quaù trình
Ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi
(tt)
Ñeå ñaùnh giaù ñoäc tính caáp
vaø ngöôõng gaây ñoäc qua
ñöôøng mieäng hay qua lôùp da,
chuùng ta coù 2 ñaïi löôïng LD50
vaø LC50
Toå chöùc y teá theá giôùi WHO
ñaõ döïa vaøo giaù trò LD50 ñeå
phaân loaïi nhoùm ñoäc chaát.
Giaù trò LD50 caøng nhoû thì
chöùng toû ñoä ñoäc cuûa chaát
Ñaùnh giaù ruûi ro sinh thaùi
(tt)
Ñoä ñoäc maõn tính hay ñoä
ñoäc toaøn voøng ñôøi coù giaù
trò nhoû hôn ñoä ñoäc caáp tính,
vì vaäy soá lieäu veà ñoä ñoäc
maõn tính seõ cung caáp nhieàu
döõ lieäu nhaïy caûm ñoái vôùi
sinh vaät hôn ñoä ñoäc caáp
tính. Vieäc tính toaùn ñoä ñoäc
maõn tính thöôøng khaù phöùc
taïp vì phuï thuoäc vaøo nhieàu
Baûng phaân loaïi nhoùm ñoäc
chaát cuûa WHO theo LD50
Nhoùm I Cöïc ñoäc LD50 < 100 mg/kg

Nhoùm II Ñoäc cao LD50 = 100 – 300

mg/kg

Nhoùm III Ñoäc vöøa LD50 = 300 – 1000

mg/kg

Nhoùm IV Ñoäc ít LD50 > 1000 mg/kg

 Nhöõng aûnh höôûng giaû ñònh
cuûa chaát ñoäc gaây roái loaïn
stress leân caáu truùc heä sinh
Tieâu chí xem
thaùi.
Keát quaû taùc ñoäng
xeùt
Sinh khoái Caáu truùc thì bò thay ñoåi ñoät
ngoät hôn laø nhöõng quaù
trình, chaát höõu cô giaûm.
Caáu taïo loaøi Taêng theá maïnh do ñaëc ñieåm
nhöõng loaøi taùi saûn
suaát trong nhöõng giai ñoaïn dieãn
Phong phuù veà theá
Maät ñaàu
ñoä tieân,
quaàn xaõtính
trôû neân ít,
loaøi nhaïy
tínhcaûm loaøitaêng
ña daïng bò maát ñi.
trong
tröôøng hôïp tính ña ñaïng thaáp.
Kích thöôùc Kích thöôùc giaûm.
quaàn xaõ
Quaõng ñôøi Quaõng ñôøi giaûm.
cuûa sinh vaät
Maïng löôùi dinh Laøm ngaén chuoãi thöùc aên; giaûm
döôõng soá löôïng chuoãi thöùc
aên.
Aùp duïng ñaùnh giaù ruûi
ro moâi tröôøng trong
coâng nghieäp
 Aùp duïng ñaùnh giaù ruûi ro
moâi tröôøng trong coâng
nghieäp
- ERA ñoái vôùi roø ræ hoaù chaát
- Ruûi ro do giao thoâng vaän taûi
- ERA ñoái vôùi saûn phaåm vaø
phaân tích voøng ñôøi saûn phaåm
- Giaûm thieåu vaø haïn cheá ruûi ro
coâng nghieäp
- Ruûi ro do oâ nhieãm ñaát
- Quaûn lyù chaát thaûi
 Haäu quaû taùc ñoäng
leân ngöôøi do tieáp
xuùc Noàng
vôùi H2S
ñoä H S Thôøi haïn 2
Haäu quaû
mg/m3 ppm tieáp xuùc
Töø vaøi giaây
Ngöôõng khöùu giaùc 0,0007 – 0,0005 –
ñeán 01
khoaûng 0,2 0,13
phuùt
Ngöôõng kích öùng
16 – 32 10,5 – 21 06 – 07 giôø
maét
Vieâm keát maïc caáp
75 – 150 50 – 100 Treân 01 giôø
tính
225 – 150 –
Maát khöùu giaùc 02 – 15 phuùt
Caùc trieäu chöùng 300 200
toaøn thaân
1.350 900 Döôùi 30 phuùt
vaø cheát trong voøng
01 giôø
Cheát ñoät töû 2.250 1.500 15 – 30 phuùt
 Noàng ñoä gaây ñoäc cuûa
PH3 ñoái vôùi ngöôøi
Noàng ñoä PH3
Trieäu chöùng cm3/m3
mg/l
(ppm)
Cheát / ñoät töû 2,8 2.000

Cheát trong ½ - 01 giôø 0,56 – 0,84 400 – 600

Chòu ñöôïc töø ½ - 01 giôø
khoâng coù hieäu 0,14 – 0,26 100 – 190
quaû töùc thì hoaëc veà sau
Ñoäc haïi sau tieáp xuùc nhieàu
giôø (ñaây laø
0,01 7
giôùi haïn cuûa noàng ñoä nguy
hieåm ).
Giôùi haïn nhaän bieát 0,002 – 0,004 1,4 – 2,8
 Haäu quaû tieáp xuùc vôùi
CO2 trong khoâng khí
Noàng ñoä Taùc ñoäng

Noàng ñoä 5‰ Khoâng coù taùc

ñoäng
15‰ Gaây khoù chòu veà
hoâ haáp.
30 – 60‰ Coù theå nguy hieåm
cho tính
80 - 100‰ (hay 8 – maïng.
Coù hieän töôïng ngaït
10%) thôû / ngaát
350‰ (hay 35%) Cheát ngöôøi.
Taùc haïi cuûa CO trong
khoâng khí
Noàng ñoä CO Thôøi haïn tieáp xuùc vaø trieäu
(mg/l) chöùng
Chòu ñöôïc 01 giôø khoâng taùc
0,05
haïi.
0,100 Chòu ñöôïc ½ giôø khoâng taùc haïi.
Tieáp xuùc 10 giôø lieàn bò
0,125 choaùng vaùng, roái loaïn hoâ
haáp.
Tieáp xuùc trong 02 giôø gaây
0,250
nhöùc ñaàu, buoàn noân.
Tieáp xuùc trong 01 giôø gaây
0,625 nhöùc ñaàu naëng, co
giaät.
Tieáp xuùc trong 02 – 03 giôø gaây
2,000
cheát ngöôøi.
10,000 Cheát ngöôøi sau ½ giôø.
QUAÛN LYÙ RUÛI RO
 Quaûn lyù ruûi ro
-Thay theá nguyeân lieäu
- Thoâng tin veà an toaøn söû duïng
vaø tieâu huyû an toaøn
- Giaùo duïc vaø naâng cao nhaän
thöùc coäng ñoàng vaø doanh
nghieäp.
- Haïn cheá hoaëc caám söû duïng