Professional Documents
Culture Documents
PHɣN I
CÔNG NGHʃ VSV TRONG SɟN XUɡT
NÔNG NGHIʃP
Sͱ gɬn bó ɢy trư͛c hɼt là do viʄc đưa vào sinh h͍c các phương
pháp nghiên cͩu m͛i, các thiɼt bʈ, công cͥ có khɠ năng giúp
con ngư͝i ngày càng đi thêm nhͯng bư͛c sâu hơn vào thɼ gi͛i
vô cùng cͧa sͱ s͑ng.
Tɢt cɠ m͍i tích lu vɾ lưͣng cu͑i cùng sɺ dɨn đɼn sͱ nhɠy v͍t
vɾ chɢt. Thɪp niên 1980 - 1990 và các năm sau đó đang chͩng
kiɼn m͙t sͱ kiʄn nhɠy v͍t vɾ chɢt: Đó là sͱ ra đ͝i và bùng n͕
cͧa CNSH hay đưͣc g͍i là cu͙c cách mɞng CNSH. Trong nông
nghiʄp ngư͝i ta còn có tên g͍i khác đó là ³Cu͙c cách mɞng
xanh lɤn thͩ hai´.
à
NGU͒N G͐C LʇCH Sͬ VÀ TRIɿN V͌NG CͦA CNSH VÀ CÔNG
NGHʃ VI SINH VɩT TRONG NÔNG NGHIʃP
CNSH không phɠi là m͙t môn khoa h͍c như toán, lý, hoá,
sinh h͍c phân tͭ«, mà là m͙t phɞm trù sɠn xuɢt. Bɠn thân
công nghʄ gene không phɠi là CNSH, mà chʆ là m͙t thành phɤn
CNSHVSV không chʆ tɞo ra thêm cͧa cɠi vɪt chɢt, mà còn
hư͛ng vào viʄc khai thác, bɠo vʄ tài nguyên thiên nhiên và tăng
* Lʈch sͭ cͧa công nghʄ vi sinh vɪt có thʀ chia thành 3 giai
đoɞn:
1.1.1. Giai đoɞn trư͛c khi phát hiʄn ra thɼ gi͛i vi sinh vɪt.
Tͫ xa xưa năm 372-287 trư͛c công nguyên, nhà triɼt h͍c c͕
Hy Lɞp (theo Phrastes) trong tɪp ³Nhͯng quan sát vɾ cây c͑i´
đã coi cây h͍ đɪu như vɪt b͓i b͕ lɞi sͩc lͱc cho đɢt. Nhɪn xét
này đã đưͣc nhiɾu ngư͝i c͕ La Mã quan tâm vào nhͯng năm 30
trư͛c công nguyên. Tͫ đó m͛i có quan điʀm luân canh hoɴc xen
canh giͯa cây hoà thɠo v͛i cây h͍ đɪu.
à
NGU͒N G͐C LʇCH Sͬ VÀ TRIɿN V͌NG CͦA CNSH VÀ CÔNG
NGHʃ VI SINH VɩT TRONG NÔNG NGHIʃP
1.1.3. Giai đoɞn sɠn xuɢt và ͩng dͥng công nghʄ vi sinh vɪt.
Cu͑i thɼ kͷ XIX đɤu thɼ kͷ XX Pasteur đã chɼ tɞo thành công
vacxin phòng bʄnh dɞi (1885); Năm 1886 Hellrigel và UynFác đã
tìm ra cơ chɼ cͧa quá trình c͑ đʈnh nitơ phân tͭ; Năm 1895-1900
͟ Anh, M, Ba Lan, Nga bɬt đɤu sɠn xuɢt chɼ phɦm vi sinh vɪt c͑
đʈnh nitơ phân tͭ; Năm 1900-1914 ͟ nhiɾu nư͛c trên thɼ gi͛i đã
sɠn xuɢt chɼ phɦm vi sinh vɪt như: Carađa, Tân Tây Lan, Áo...
Theo Fret và c͙ng sͱ, thì trong th͝i gian này có 10 nhà máy xí
nghiʄp sɠn xuɢt chɼ phɦm vi sinh vɪt c͑ đʈnh nitơ phân tͭ, trong
đó có 9 xí nghiʄp ͟ châu Âu và 1 xí nghiʄp ͟ Tân Tây Lan. Đɴc
biʄt là tͫ năm 1964 vɢn đɾ c͑ đʈnh nitơ phân tͭ đưͣc coi là m͙t
trong hai vɢn đɾ quan tr͍ng nhɢt cͧa chương trình sinh h͍c qu͑c
tɼ (IBP). Nhiɾu nhà khoa h͍c đã ví ³ M͗i n͑t sɤn ͟ rʂ cây h͍ đɪu
là m͙t nhà máy sɠn xuɢt phân đɞm tí hon´.
à
NGU͒N G͐C LʇCH Sͬ VÀ TRIɿN V͌NG CͦA CNSH VÀ CÔNG
NGHʃ VI SINH VɩT TRONG NÔNG NGHIʃP
Nh͝ có chương trình trên nhiɾu loɞi chɼ phɦm vi sinh vɪt đưͣc
ra đ͝i, đưͣc áp dͥng trong sɠn xuɢt nông nghiʄp như: Chɼ phɦm
vi sinh vɪt đ͓ng hoá nitơ phân tͭ; Chɼ phɦm vi sinh vɪt đa chͩc
năng; Chɼ phɦm vi sinh vɪt dùng trong bɠo vʄ thͱc vɪt; Vác xin
phòng ch͑ng các loɞi bʄnh cho ngư͝i, gia súc gia cɤm; Chɼ phɦm
vi sinh vɪt xͭ lý ô nhiʂm môi trư͝ng..«.
͞ Viʄt Nam nghiên cͩu vɾ chɼ phɦm vi sinh vɪt tͫ nhͯng năm
đɤu cͧa thɪp kͷ 60, đɴc biʄt là tͫ nhͯng năm 80 đưͣc Nhà nư͛c
chính thͩc đưa vào chương trình Sinh h͍c phͥc vͥ nông nghiʄp.
Tͫ đó m͙t loɞt các đɾ tài nghiên cͩu cơ bɠn và ͩng dͥng ra đ͝i,
đɾ tài cɢp Nhà nư͛c: 52D 01- 04; KC 08-01; KC 08- 20; KHCN 02
- 04A; KHCN 02- 04B; KHCN 02- 06A; KHCN 02- 06B; KC 04 -
04. Đɾ tài cɢp b͙: B99- 32- 46; B 2000-32- 46; B 2001- 32- 09;
B2003 -32-66; B2005 -32- 21.
à
NGU͒N G͐C LʇCH Sͬ VÀ TRIɿN V͌NG CͦA CNSH VÀ CÔNG
NGHʃ VI SINH VɩT TRONG NÔNG NGHIʃP
-
: Viʄc sɠn xuɢt insulin ͟ quy mô công nghiʄp ngày càng
là m͙t thành công rͱc r͡ cͧa công nghʄ gen.
Insulin là m͙t protein đưͣc tuyɼn trͥ tiɼt ra nhɮm điɾu hòa lưͣng
đư͝ng trong máu. Cơ thʀ thiɼu hͥt insulin trong máu sɺ làm r͑i loɞn
hɤu hɼt quá trình trao đ͕i chɢt ͟ cơ thʀ dɨn đɼn tích nhiɾu đư͝ng
trong nư͛c tiʀu, đʀ điɾu trʈ bʄnh này ngư͝i ta phɠi tiêm insulin cho
ngư͝i bʄnh.
Loɞi insulin chɼ tͫ tuyɼn tu͵ cͧa gia súc, hay ngư͝i ta t͕ng hͣp
insulin bɮng con đư͝ng hóa h͍c. Quá trình này t͕ng hͣp rɢt phͩc
tɞp, rɢt t͑n kém. Năm 1978 H. Boger đã chɼ insulin thông qua k
thuɪt di truyɾn vi khuɦn Íscherichia coli. Cͥ thʀ ngư͝i ta đã chuyʀn
gen chi ph͑i tính trɞng tɞo insulin cͧa ngư͝i sang cho Íscherichia
coli. V͛i Íscherichia coli đã tái t͕ hͣp gen này, qua nuôi cɢy trong n͓i
lên men có dung tích 1000 lít, sau m͙t th͝i gian ngɬn có thʀ thu
đưͣc 200 gam insulin tương đương v͛i lưͣng insulin chiɼt rút tͫ
8.000 - 10.000 con bò.
à
NGU͒N G͐C LʇCH Sͬ VÀ TRIɿN V͌NG CͦA CNSH VÀ CÔNG
NGHʃ VI SINH VɩT TRONG NÔNG NGHIʃP
con ngư͝i chɼ đưͣc HGH tͫ vi sinh vɪt. Nɼu 1 lít dʈch lên men
Íscherichia coli thu đưͣc lưͣng HGH tương ͩng v͛i 60 tͭ thi.
a à
Kháng sinh chɼ tͫ vi sinh vɪt đưͣc con ngư͝i đɤu tư sɠn
xuɢt tͫ lâu. Đɼn nay ngư͝i ta đã tìm thɢy có t͛i 2.500 loɞi
thu͑c kháng sinh v͛i cɢu trúc phân tͭ đa dɞng trong s͑ đó chͧ
- Sɠn xuɢt giá thʀ tͱ hͧy tr͓ng cây và tɢm thɠm tͱ hͧy đʀ che
tͧ mɴt đɢt tͫ phɼ liʄu hͯu cơ.
- Sɠn xuɢt men VSV ͧ thͩc ăn và thu͑c thú y dùng
trong chăn nuôi gia súc, gia cɤm.
- Sɠn xuɢt chɼ phɦm dùng làm thͩc ăn cho nuôi tr͓ng
thͧy sɠn.
m Trong công nghiʄp và năng lưͣng
- Sɠn xuɢt chɼ phɦm VSV đʀ thăm dò, chɦn đoán và
khai thác khoáng sɠn.
- Sɠn xuɢt hàng hóa, bɠo quɠn và chɼ biɼn lương thͱc,
thͱc phɦm«
à
NGU͒N G͐C LʇCH Sͬ VÀ TRIɿN V͌NG CͦA CNSH VÀ CÔNG
NGHʃ VI SINH VɩT TRONG NÔNG NGHIʃP
- Sɠn xuɢt c͓n làm ngu͓n năng lưͣng thay xăng dɤu chɞy
xe các loɞi: Công nghʄ vi sinh lên men nguyên liʄu rɸ tiɾn, như: rʆ
đư͝ng, phɼ liʄu hͯu cơ có ngu͓n g͑c tͫ thͱc vɪt đʀ sɠn xuɢt c͓n
chɞy xe thay xăng dɤu, năm 1985 ͟ Brasil đã sɠn xuɢt 1 tͷ lít c͓n/
năm dùng đʀ chɞy xe hơi. Hiʄn nay có rɢt nhiɾu nư͛c trên thɼ gi͛i
đang sɠn xuɢt loɞi dɤu này, trong đó có Viʄt Nam.
- Tɞo khí sinh h͍c (Biogas) : Thư͝ng Biogas chͩa khoɠng
60- 80% khí mê tan (CH4) đưͣc sinh ra trong quá trình lên men
các phɼ thɠi hͯu cơ. Nguyên lý cͧa quá trình này là lên men yɼm
khí do nhóm vi sinh vɪt yɼm khí chʈu nhiʄt. Trong quá trình phân
huͷ chuyʀn hóa các hͣp chɢt hͯu cơ ngư͝i ta thu đưͣc biogas,
phɤn cɴn bã còn lɞi đem tái chɼ thành phân bón cho cây tr͓ng.
à
NGU͒N G͐C LʇCH Sͬ VÀ TRIɿN V͌NG CͦA CNSH VÀ CÔNG
NGHʃ VI SINH VɩT TRONG NÔNG NGHIʃP
- Chʆ thʈ vi sinh vɪt môi trư͝ng, phân hͧy chuyʀn hóa
chɢt đ͙c, kim loɞi nɴng, các hͣp chɢt gây ô nhiʂm môi trư͝ng.
Ngư͝i ta sͭ dͥng khɠ năng biɼn đ͕i sinh kh͑i thͱc vɪt có hàm
lưͣng protein cao cͧa vi sinh vɪt đʀ sɠn xuɢt SPC (Single Protein
Cell)- Protein đơn. Các gi͑ng VSV: Saccharomyces cerevisiae,
Candida arborea, Candida utilis.
Quy trình công nghʄ sɠn xuɢt SPC tͫ dɤu m͏, khí methane,
rưͣu methanol và tinh b͙t bɮng các gi͑ng VSV: Methylophilus
methylotrophus, Bacillus subtilis, ... Trong tương lai, hư͛ng
nghiên cͩu sͭ dͥng AND tái t͕ hͣp làm gia tăng khɠ năng đ͓ng
hoá đɞm cͧa vi sinh vɪt sɠn xuɢt SPC sɺ có nhiɾu hͩa hɶn.
Phân lɪp, tuyʀn ch͍n các chͧng gi͑ng VSV hͯu ích, có hoɞt tính
cao đʀ làm gi͑ng áp dͥng quy trình công nghʄ cao, cho nhiɾu sɠn
phɦm chɢt lưͣng cao, an toàn đáp ͩng nhu cɤu cͧa con ngư͝i.
à
NGU͒N G͐C LʇCH Sͬ VÀ TRIɿN V͌NG CͦA CNSH VÀ CÔNG
NGHʃ VI SINH VɩT TRONG NÔNG NGHIʃP
m Vai trò cͧa công nghʄ vi sinh vɪt trong sɠn xuɢt nông
nghiʄp
- Sɠn xuɢt chɼ phɦm VSV đʀ cɠi tɞo đɢt tr͓ng tr͍t, làm dinh
dư͡ng và làm tăng cư͝ng đ͙ quang hͣp, tăng sͩc đɾ kháng cho
cây tr͓ng, tiêu diʄt các loɞi sâu, bʄnh, côn trùng phá hoɞi cây
tr͓ng. Chɼ phɦm VSV góp phɤn làm tăng năng suɢt cây tr͓ng,
tăng chɢt lưͣng nông sɠn, đɠm bɠo cho phát triʀn nông nghiʄp
theo hư͛ng hiʄu quɠ và bɾn vͯng.
- Cân bɮng sinh thái h͍c, giɠm thiʀu ô nhiʂm môi trư͝ng tͫ hoɞt
đ͙ng sɠn xuɢt nông nghiʄp.
- Tái tɞo phɼ thɠi, nư͛c thɠi, phɼ phͥ phɦm tͫ hoɞt đ͙ng sɠn
xuɢt nông nghiʄp thành sɠn phɦm hͯu ích dùng trong nông
nghiʄp và trong các ngành kinh tɼ khác.
- Tɞo ra các sɠn phɦm sɞch, an toàn đáp ͩng nhu cɤu thʈ trư͝ng
hàng hóa và tiêu dùng.
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
$%%&'()*+,-./
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
àác bư͛c chính trong quy trình c ng nghʄ lên men c ng nghiʄp
m m Gi͑ng vi sinh vɪt
a. Tiêu chuɦn cͧa gi͑ng
Chͧng vi sinh vɪt đưͣc coi là chͧng t͑t thì trong sɠn xuɢt
phɠi có khɠ năng sinh t͕ng hͣp tɞo sinh kh͑i v͛i hiʄu suɢt cao,
ngoài ra còn phɠi có thêm nhͯng đɴc điʀm sau:
- Có khɠ năng sͭ dͥng các nguyên liʄu rɸ tiɾn, dʂ kiɼm.
- Trong quá trình lên men không tɞo ra các phɦm phͥ
không mong mu͑n cͧa ngư͝i sɠn xuɢt.
- Ít mɨn cɠm đ͑i v͛i sͱ tɞp nhiʂm do vi sinh vɪt khác hoɴc
do phage.
- Sɠn phɦm sinh kh͑i có thʀ tách dʂ dàng ra kh͏i môi
trư͝ng dinh dư͡ng.
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
b. àác c ng viʄc chͧ yɼu cͧa c ng tác gi͑ng trong sɠn xuɢt
- Kiʀm tra đ͙ thuɤn khiɼt cͧa gi͑ng trong quá trình lên
men.
- Kiʀm tra khɠ năng h͓i biɼn cͧa gi͑ng. Hɤu hɼt các
chͧng vi sinh vɪt dùng trong sɠn xuɢt là đ͙t biɼn, do đó phɠi
kiʀm tra xem chúng có h͓i tr͟ lɞi gi͑ng g͑c hay không, hiʄn
tưͣng này rɢt hay xɠy ra.
- Hoɞt hóa gi͑ng sau m͙t th͝i gian sͭ dͥng. Đʀ hoɞt hóa
gi͑ng ngư͝i ta thư͝ng sͭ dͥng môi trư͝ng nuôi cɢy giàu các chɢt
kích thích sinh trư͟ng, như: cao nɢm men, nư͛c chiɼt cà chua,
h͗n hͣp vitamin, acid béo.
- Giͯ gi͑ng bɮng phương pháp thích hͣp đʀ có thʀ duy trì
nhͯng hoɞt tính ưu viʄt cͧa chúng, ch͑ng thoái hóa gi͑ng, mɢt
hoɞt tính.
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
b. àác c ng viʄc chͧ yɼu cͧa c ng tác gi͑ng trong sɠn xuɢt
- Kiʀm tra đ͙ thuɤn khiɼt cͧa gi͑ng trong quá trình lên
men.
- Kiʀm tra khɠ năng h͓i biɼn cͧa gi͑ng. Hɤu hɼt các
chͧng vi sinh vɪt dùng trong sɠn xuɢt là đ͙t biɼn, do đó phɠi
kiʀm tra xem chúng có h͓i tr͟ lɞi gi͑ng g͑c hay không, hiʄn
tưͣng này rɢt hay xɠy ra.
- Hoɞt hóa gi͑ng sau m͙t th͝i gian sͭ dͥng. Đʀ hoɞt
hóa gi͑ng ngư͝i ta thư͝ng sͭ dͥng môi trư͝ng nuôi cɢy giàu
các chɢt kích thích sinh trư͟ng, như: cao nɢm men, nư͛c chiɼt
cà chua, h͗n hͣp vitamin, acid béo.
- Giͯ gi͑ng bɮng phương pháp thích hͣp đʀ có thʀ duy
trì nhͯng hoɞt tính ưu viʄt cͧa chúng, ch͑ng thoái hóa gi͑ng,
mɢt hoɞt tính.
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
Đʀ công tác giͯ gi͑ng đưͣc t͑t, lâu hơn và đ͡ bʈ tɞp hơn,
ngư͝i ta thư͝ng phͧ lên môi trư͝ng đã đưͣc cɢy gi͑ng vi sinh vɪt
m͙t l͛p dɤu khoáng như paraffin l͏ng. L͛p paraffin này sɺ hɞn
chɼ đưͣc sͱ tiɼp xúc cͧa vi sinh vɪt đ͑i v͛i oxygen không khí và
hɞn chɼ sͱ thoát hơi nư͛c cͧa môi trư͝ng thɞch, do vɪy gi͑ng có
thʀ bɠo quɠn đưͣc lâu hơn và không bʈ nhiʂm tɞp, thoái hóa.
a Giͯ gi͑ng trong cát hoɴc trong đɢt sét v trùng: Do cɢu
trúc hóa lý cát và sét là nhͯng cơ chɢt t͑t mang các tɼ bào vi sinh
vɪt, chͧ yɼu là nhóm vi sinh vɪt có bào tͭ. Cách làm như sau:
Cát và đɢt đưͣc xͭ lý sɞch, sàng l͍c qua rây, xͭ lý pH đɞt trung
tính, sɢy khô và khͭ trùng. Sau đó bɮng thao tác vô trùng tr͙n
bào tͭ vào cơ chɢt cát hoɴc đɢt trong các ͑ng nghiʄm, dùng
paraffin nóng chɠy phɼt lên nút bông cͧa ͑ng nghiʄm đʀ giúp cho
͑ng gi͑ng không bʈ ɦm tr͟ lɞi.
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
a Giͯ gi͑ng trong hɞt ngũ c͑c hay trên silicagen: Phương
pháp này chͧ yɼu đʀ bɠo quɠn gi͑ng cho nɢm m͑c và xɞ khuɦn.
a Giͯ gi͑ng bɮng phương pháp lɞnh đ ng: Bɮng phương
pháp này dͱa trên nguyên tɬc ͩc chɼ sͱ phát triʀn cͧa vi sinh vɪt,
đưa chúng vào điɾu kiʄn lɞnh sâu ͟ -25oC đɼn -70oC. Ngư͝i ta
tr͙n vi sinh vɪt v͛i dung dʈch bɠo vʄ hay còn g͍i là dung dʈch nhũ
hóa như: glycerin15%, huyɼt thanh ngͱa (loɞi không cho chɢt bɠo
quɠn), dung dʈch glycose hoɴc lactose 10%«..Viʄc làm lɞnh đưͣc
tiɼn hành m͙t cách tͫ tͫ. Khi đ͙ lɞnh đɞt - 20oC, nɼu tiɼp tͥc làm
lɞnh thì phɠi đɞt t͑c đ͙ làm lɞnh 1- 2oC/phút.
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
Phương pháp bɠo quɠn này có nhiɾu ưu điʀm, đɴc biʄt là bɠo quɠn
đưͣc lâu. Nɼu giͯ ͟ T0C = - 150C đɼn -200C thì 6 tháng cɢy
truyɾn lɞi 1 lɤn; Nɼu giͯ ͟ T0C = - 300C thì 9 tháng cɢy truyɾn lɞi
1 lɤn; Nɼu giͯ ͟ T0C = - 400C thì 12 tháng cɢy truyɾn lɞi 1 lɤn;
Nɼu giͯ ͟ T0C = - 50 0C thì 3 năm cɢy truyɾn lɞi 1 lɤn; Nɼu giͯ ͟
T0C = - 700C thì 10 năm cɢy truyɾn lɞi 1 lɤn.
a Giͯ gi͑ng bɮng phương pháp đ ng kh : Vɾ nguyên tɬc
cũng gi͑ng như phương pháp lɞnh đông, nhưng khác ͟ ch͗ là đưa
chɢt bɠo vʄ vào, như: Glutamate 3% hay Lactose 1,2% + pepton
1,2% hay Saccharose 8% + sͯa 5% + gelatin 1,5%.
Đây là phương pháp bɠo quɠn t͑i ưu nhɢt hiʄn này, có thʀ t͛i vài
chͥc năm m͛i phɠi làm lɞi. Nhͯng năm gɤn đây ngư͝i ta đưa ra
phương pháp giͯ gi͑ng bɮng ngân hàng gen đʀ giͯ gi͑ng vi sinh
vɪt quý hiɼm, song rɢt t͑n kém.
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
Bào tͭ đưͣc thu h͓i cho vào bình khô có gɬn miʄng bình
bɮng paraffin, bɠo quɠn nơi thoáng mát và sͭ dͥng hàng năm.
Trong công nghiʄp, ngư͝i ta thư͝ng nhân v͛i lưͣng l͛n sinh kh͑i
vi sinh vɪt bɮng các bư͛c như sau:
a Giai đoɞn trong phòng thí nghiʄm (g͍i là nhân gi͑ng cɢp I)
Đây là giai đoɞn cɢy gi͑ng vi sinh vɪt thuɤn khiɼt tͫ ͑ng
gi͑ng, đem nhân ͟ môi trư͝ng dinh dư͡ng chuyên tính vô trùng,
nuôi cɢy trong phòng thí nghiʄm nhɮm đáp ͩng đͧ lưͣng gi͑ng
cɤn thiɼt cho bư͛c tiɼp theo.
a Giai đoɞn ͟ xư͟ng sɠn xuɢt (nhân gi͑ng sɠn xuɢt).
Đây là giai đoɞn cɤn nhân m͙t lưͣng gi͑ng l͛n đʀ đáp
ͩng cho khâu gi͑ng trong sɠn xuɢt. Tͫ gi͑ng cɢp 1;2;3 nhân
trong n͓i lên men hay trong cơ chɢt đɴc (chɢt mang).
Khi kɼt thúc m͗i khâu nhân gi͑ng cɤn kiʀm tra ngay đ͙
thuɤn cͧa gi͑ng và mɪt đ͙ tɼ bào vi sinh vɪt cɤn nhân.
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
m ên men
Là giai đoɞn nuôi cɢy vi sinh vɪt đʀ chúng tɞo sɠn phɦm
hoɴc sinh kh͑i vi sinh vɪt, hoɴc là sɠn phɦm trao đ͕i chɢt. Đây là
khâu quyɼt đʈnh kɼt quɠ cͧa m͙t quy trình công nghʄ.
Đʀ thͱc hiʄn lên men, ngư͝i ta thư͝ng sͭ dͥng hai
phương pháp là lên men bɾ mɴt và lên men chìm.
a. Lên men bɾ mɴt: Là thͱc hiʄn nuôi cɢy vi sinh vɪt trên bɾ mɴt
môi trư͝ng dʈch thʀ hoɴc bán rɬn.
a Nu i cɢy trên bɾ mɴt dʈch thʀ (dùng cho nhóm vi sinh
vɪt hiɼu khí):
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
Tuƒ tͫng loɞi vi sinh vɪt khác nhau mà ch͍n môi trư͝ng
thích hͣp khác nhau. Môi trư͝ng đưͣc pha loãng v͛i n͓ng đ͙
thích hͣp, sau đó b͕ sung ngu͓n dinh dư͡ng nitrogen (N) và dinh
dư͡ng khoáng. Khi môi trư͝ng cho vào thiɼt bʈ lên men phɠi đɠm
bɠo cho c͙t môi trư͝ng có bɾ mɴt thoáng, r͙ng. Nuôi cɢy theo
phương pháp này đơn giɠn, nhưng đòi h͏i diʄn tích sͭ dͥng l͛n,
khó tͱ đ͙ng hóa quy trình sɠn xuɢt. Hiʄn này phương pháp này ít
đưͣc sͭ dͥng.
a Nu i cɢy bɾ mɴt sͭ dͥng m i trư͝ng bán rɬn:
Có thʀ dùng vi sinh vɪt hiɼu khí hoɴc bán hiɼu khí hoɴc
kʈ khí. Trong phương pháp lên men này nguyên liʄu thư͝ng dùng
là: thóc, gɞo, nɼp, đɪu tương, mɠnh sɬn, mɠnh bɬp. Các loɞi phɼ
liʄu hͯu cơ: bã mía, trɢu, c͍ng rơm rɞ, rác thɠi sinh hoɞt«
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
Các loɞi nguyên liʄu chͩa tinh b͙t trư͛c khi sͭ dͥng
phɠi xͭ lý bɮng cách nɢu chín, ngoài các nguyên liʄu nói trên
ngư͝i ta phɠi b͕ sung các chɢt dinh dư͡ng vào môi trư͝ng đʀ
đɠm bɠo dinh dư͡ng cͧa vi sinh vɪt trong quá trình nhân sinh
kh͑i (lên men).
Đ͑i v͛i vi sinh vɪt hiɼu khí, trong quá trình lên men cɤn
phɠi có quɞt th͕i khí vô trùng. Trong lên men bán rɬn ngoài yêu
cɤu vɾ nguyên liʄu, thì đ͙ ɦm là rɢt cɤn thiɼt cho quá trình lên
men, phɠi luôn luôn đɠm bɠo đ͙ ɦm 60-75% (đ͙ ɦm không khí
90-100%). Phương pháp lên men bán rɬn đưͣc sͭ dͥng khá
r͙ng ͟ khɬp thɼ gi͛i.
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
Phương pháp này thư͝ng sͭ dͥng đʀ: Sɠn xuɢt kháng sinh
dùng trong chăn nuôi; Sɠn xuɢt enzyme tͫ nɢm m͑c; Làm tương;
Đư͝ng hóa tinh b͙t đʀ sɠn xuɢt ethanol tͫ nɢm men.
;% ,0 1.
Dùng cho cɠ vi sinh vɪt hiɼu khí và vi sinh vɪt kʈ khí
Khi lên men chìm, vi sinh vɪt đưͣc nuôi cɢy ͟ môi trư͝ng
dʈch thʀ, chúng sɺ phát triʀn theo chiɾu đͩng cͧa c͙t môi trư͝ng.
Đʀ thͱc hiʄn quá trình lên men chìm, cɤn thͱc hiʄn tͫng bư͛c sau:
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
a ) "
2
1
3 4 5
Quá trình lên men chìm, vi sinh vɪt phát triʀn trong các
n͓i lên men cɤn đưͣc tr͙n đɾu đʀ tăng cư͝ng diʄn tích tiɼp xúc
giͯa tɼ bào và môi trư͝ng dinh dư͡ng, đ͓ng th͝i ngăn cɠn sͱ
kɼt lɬng cͧa tɼ bào. Đʀ thͱc hiʄn viʄc này trong các thiɼt bʈ lên
men ngư͝i ta lɬp hʄ th͑ng cánh khuɢy, hʄ th͑ng này cɤn cɠ cho
vi sinh vɪt hɠo khí và yɼm khí. Đ͑i v͛i vi sinh vɪt hiɼu khí, hʄ
th͑ng này có tác dͥng đɠm bɠo cung cɢp oxy đɤy đͧ theo yêu
cɤu cͧa tͫng loɞi vi sinh vɪt, đây là m͙t trong nhͯng thiɼt bʈ rɢt
quan tr͍ng cͧa thiɼt bʈ lên men chìm.
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
a ) 67
9
!
:
; 0 :
Nhiʄt đ͙ là yɼu t͑ rɢt quan tr͍ng ɠnh hư͟ng rɢt l͛n đɼn
sͱ sinh trư͟ng, phát triʀn cͧa vi sinh vɪt dɨn đɼn hiʄu quɠ cͧa
quá trình lên men. M͗i loɞi vi sinh vɪt thích ͩng ͟ nhiʄt đ͙ thích
hͣp đʀ sinh trư͟ng tɞo sɠn phɦm.
Quá trình lên men luôn luôn có sͱ t͏a nhiʄt rɢt mɞnh, do
đó nhiʄt đ͙ trong thiɼt bʈ lên men thư͝ng tăng rɢt mɞnh vưͣt quá
ngư͡ng cͧa nhiʄt đ͙ thích hͣp cho vi sinh vɪt. Vì vɪy phɠi thư͝ng
xuyên giám sát và điɾu chʆnh nhiʄt đ͙ theo yêu cɤu cͧa quá trình
lên men.
Đʀ làm đưͣc viʄc này ngư͝i ta thư͝ng trang bʈ hʄ th͑ng
làm ngu͙i, bɮng cách cho nư͛c lɞnh chɠy qua n͓i lên men bɮng
hʄ th͑ng ͑ng ru͙t gà nhɮm làm giɠm nhiʄt đ͙.
a )8 0
30
;
<:
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
* Đʀ tính hiʄu quɠ kinh tɼ cͧa m͙t quy trình công nghʄ, cũng như
tính khɠ thi cͧa xí nghiʄp nhà máy lên men, ngư͝i ta thư͝ng xây
dͱng thành khu liên hͣp các xí nghiʄp có m͑i quan hʄ sɠn xuɢt
gɤn nhau, hoɴc khép kín công nghʄ tͫ A đɼn Z.
m t s͑ vɢn đɾ cɤn lưu tâm đʀ tɪn dͥng phͥ phɦm
trong quá trình lên men công nghiʄp
a = >: Sɺ sͭ dͥng đưͣc triʄt đʀ hơn
ngu͓n năng lưͣng trong quá trình lên men. Ví dͥ: M͙t n͓i lên
men phͥc vͥ cho xí nghiʄp này sɠn xuɢt, xí nghiʄp khác có thʀ ͟
giai đoɞn chuɦn bʈ đʀ kɼ tiɼp nhau lên men, ngoài ra có thʀ sͭ
dͥng năng lưͣng dư thͫa đʀ sɢy sɠn phɦm, sư͟i ɢm các phòng,
phân xư͟ng sɠn xuɢt (vào mùa lɞnh).
à #
NHͮNG NGUYÊN TɫC CƠ BɟN
CͦA NUÔI CɡY VI SINH VɩT CÔNG NGHIʃP
a
30
nghʄ và mͥc tiêu cͧa tͫng xí nghiʄp nhà máy, mà xí nghiʄp này
có thʀ sͭ dͥng phɼ liʄu cͧa xí nghiʄp kia làm nguyên liʄu đɤu
vào. Ví dͥ: Nhà máy sɠn xuɢt acid glutamic cɤn cao ngô. Ngư͝i ta
xây dͱng xí nghiʄp sɠn xuɢt cao ngô ngay cɞnh nhà máy này. Hɞt
ngô sau khi ngâm lɢy nư͛c chiɼt làm cao ngô, sɺ đưͣc sͭ dͥng
a : 3 ; 6C
8 !: Là xác bã thu đưͣc sau khi
ép lɞc lɢy dɤu. Thành phɤn giàu protein và m͙t s͑ acid béo.
Hàm lưͣng đɞm t͕ng s͑ và đɞm amine gɤn gi͑ng như ͟ cao
ngô.
a @ DE @ : Nư͛c mɬm, nư͛c tương cũng đưͣc
?iʄn nay trên thɼ gi͛i t͓n tɞi 5 dɞng chɼ phɦm sau:
m m Chɼ phɦm vi sinh vɪt đưͣc nuôi trên môi trư͝ng thɞch
Loɞi chɼ phɦm này đưͣc sɠn xuɢt trong phòng thí nghiʄm
l͛n, dùng môi trư͝ng dinh dư͡ng cͧa Fred, 1932. Chɼ phɦm sau
khi xuɢt xư͟ng thư͝ng đưͣc đͱng trong các chai l͍ thuͷ tinh.
à $
CÁC DɝNG CHɻ PHɥM VI SINH VɩT
DÙNG TRONG SɟN XUɡT NÔNG NGHIʃP
Loɞi chɼ phɦm VSV này có ưu điʀm ͟ ch͗ khuɦn lɞc VSV
thư͝ng nhìn thɢy đưͣc, do đó có thʀ loɞi b͏ đưͣc ngay nhͯng ch͗
bʈ nhiʂm tɞp bɮng m͙t s͑ hoá chɢt có sɲn trong phòng thí nghiʄm,
mà không cɤn đɼn nguyên liʄu t͑n kém đɬt tiɾn.
Tuy nhiên loɞi chɼ phɦm VSV này còn có m͙t s͑ điʀm hɞn
chɼ như: mɪt đ͙ VSV chuyên tính ít, th͝i gian bɠo quɠn và sͭ dͥng
ngɬn, vɪn chuyʀn không tiʄn hay bʈ v͡ vì đͱng trong chai l͍ thuͷ
tinh đʂ bʈ v͡. Mɴt khác theo Vincent (1970), loɞi chɼ phɦm này
không có đ͙ bám dính trên hɞt gi͑ng cao.
à $
CÁC DɝNG CHɻ PHɥM VI SINH VɩT
DÙNG TRONG SɟN XUɡT NÔNG NGHIʃP
Tuy nhiên loɞi chɼ phɦm VSV này có nhͯng hɞn chɼ đó là:
Khi nhiʂm vào hɞt gi͑ng hoɴc cây, tͷ lʄ s͑ng sót và đ͙ bám dính
cͧa VSV không cao, dͥng cͥ đͱng chɼ phɦm thư͝ng đɬt tiɾn, do
đó sau khi xͭ lý chɼ phɦm VSV xong phɠi đem trɠ lɞi cơ s͟ sɠn
xuɢt; Chɼ phɦm phɠi luôn luôn bɠo quɠn ͟ trong điɾu kiʄn lɞnh vì
vɪy khá t͑n kém và không thuɪn tiʄn cho vɪn chuyʀn, sͭ dͥng.
m Chɼ phɦm vi sinh vɪt dɞng khô
Năm 1965 Scolt và Bumganer đã chɼ tɞo đưͣc m͙t loɞi chɼ
phɦm VSV dɞng khô, nghĩa là sau khi nhân dʈch VSV gi͑ng cɢp 1,
h͍ cho vào bình sͥc khí đʀ đu͕i hɼt nư͛c, sau đó đem ly tâm đʀ
tách VSV chuyên tính ra kh͏i cơ chɢt ly tâm và cho hɢp thͥ vào b͙t
cao lanh, sau đó chuyʀn VSV cho hɢp thͥ tiɼp vào CaSO4 hoɴc
Na2SO4 thu đưͣc chɼ phɦm VSV dɞng khô.
à $
CÁC DɝNG CHɻ PHɥM VI SINH VɩT
DÙNG TRONG SɟN XUɡT NÔNG NGHIʃP
Loɞi chɼ phɦm VSV này có ưu điʀm là: vɪn chuyʀn rɢt tiʄn
lͣi, dʂ dàng, chɼ phɦm không bʈ nhiʂm tɞp, sͭ dͥng trong th͝i
gian dài (1 năm).
Loɞi chɼ phɦm VSV này có nhͯng hɞn chɼ là: Công nghʄ
sɠn xuɢt phͩc tɞp, t͑n kém, hiʄu quɠ kinh tɼ không cao.
m Chɼ phɦm vi sinh vɪt dɞng đông khô
Loɞi chɼ phɦm này sau khi nhân dʈch VSV trên máy lɬc,
ngư͝i ta đem đông khô lɞi ͟ nhiʄt đ͙ rɢt thɢp (-20-400 C). Khi sɠn
xuɢt cɤn có các loɞi máy móc đɬt tiɾn, rɢt kƒ công và t͑n kém.
Loɞi chɼ phɦm VSV này có nhiɾu ưu điʀm là: ít bʈ nhiʂm tɞp ngay
cɠ khi ͟ nhiʄt đ͙ cao, đ͙ s͑ng sót cͧa VSV chuyên tính rɢt cao.
Loɞi chɼ phɦm này có nhͯng hɞn chɼ là: Sɠn xuɢt rɢt công
phu, t͑n kém, tͷ lʄ bám dính và đ͙ s͑ng sót cͧa VSV trên hɞt thɢp
(Vincent, 1970).
à $
CÁC DɝNG CHɻ PHɥM VI SINH VɩT
DÙNG TRONG SɟN XUɡT NÔNG NGHIʃP
Loɞi chɼ phɦm dɞng b͙t chɢt mang này có ưu điʀm là: quy
trình sɠn xuɢt đơn giɠn, dʂ làm không t͑n kém, giá thành hɞ,
nguyên liʄu sɲn có trong tͱ nhiên, mɪt đ͙ VSV chuyên tính trong
chɼ phɦm cao, chuyên tr͟ dʂ, tiʄn sͭ dͥng, đ͙ bám dính cͧa VSV
trên cây và trên hɞt gi͑ng cao.
Loɞi chɼ phɦm dɞng b͙t chɢt mang này có nhͯng nhưͣc
điʀm: th͝i gian sͭ dͥng ngɬn (3- 6 tháng), chɢt lưͣng chɼ phɦm
không ͕n đʈnh, đ͙ s͑ng sót cͧa VSV trong chɼ phɦm không cao.
Nɼu không sͭ dͥng kʈp th͝i, thì chɼ phɦm bʈ loɞi b͏ hàng
loɞt vì không đɠm bɠo chɢt lưͣng.
à $
CÁC DɝNG CHɻ PHɥM VI SINH VɩT
DÙNG TRONG SɟN XUɡT NÔNG NGHIʃP
4.2. PHƯƠNG PHÁP BÓN CHɻ PHɥM VSV VÀ ƯU NHƯ͢C ĐIɿM CͦA
PHƯƠNG PHÁP BÓN
M͘T S͐ MɧU CHɻ PHɥM VSV DÙNG TRONG SɟN XUɡT NÔNG NGHIʃP
Sɠn phɦm cͧa trư͝ng ĐHNNHN và thu thɪp năm 2008
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
- Trên thɼ gi͛i và ngay cɠ ͟ Viʄt Nam, chɼ phɦm hoɴc phân bón vi
sinh vɪt c͑ đʈnh nitơ phân tͭ có nhiɾu tên khác nhau, tùy tͫng tác
giɠ khác nhau mà đɴt tên khác nhau: Nitragin; Riđafo; Rhizobin;
Rizolu; Azotobacterin; Flavobacterin; Azogin; Enterobacterin; Phân
vi sinh vɪt; Phân đɞm sinh h͍c; Phân hͯu cơ vi sinh vɪt c͑ đʈnh
đɞm; v.v...
b. Đʈnh nghĩa: Phân bón vi sinh vɪt c͑ đʈnh nitơ phân tͭ (đɞm sinh
h͍c)
Là sɠn phɦm chͩa m͙t hoɴc m͙t s͑ chͧng VSV c͑ đʈnh nitơ
phân tͭ còn s͑ng, t͓n tɞi trên nɾn chɢt mang thanh trùng hoɴc
kh ng thanh trùng, đɞt Tiêu chuɦn Viʄt Nam (TàVN) cho hiʄu quɠ
trên đ͓ng ru͙ng, kh ng gây đ͙c hɞi đɼn sͩc khoɸ cͧa ngư͝i, vɪt
nu i, cây tr͓ng và kh ng làm nhiʂm m i trư͝ng sinh thái.
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
m
uy trình sɠn xuɢt
a. Phân lɪp tuyʀn ch͍n chͧng gi͑ng vi sinh vɪt c͑ đʈnh nitơ phân
tͭ (VSVàĐN)
b. àhɢt mang: Là môi trư͝ng dinh dư͡ng cho VSVCĐN t͓n tɞi và
Quy trình công nghʄ sɠn xuɢt phân VSV. ĐHNNHN. 1996
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
- Có thʀ tr͙n đɾu phân VSV v͛i đɢt nh͏ tơi, sau đó đem rɬc
đɾu vào lu͑ng trư͛c khi gieo hɞt (nɼu là ru͙ng cɞn); Rɬc đɾu ra
mɴt ru͙ng (nɼu là ru͙ng nư͛c).
- Có thʀ đem phân VSV ͧ hoɴc tr͙n v͛i phân chu͓ng hoai,
sau đó bón đɾu vào lu͑ng r͓i gieo hɞt (nɼu là ru͙ng cɞn); Rɬc đɾu
ra mɴt ru͙ng (nɼu là ru͙ng nư͛c).
- Có thʀ tr͙n phân VSV v͛i đɢt hoɴc v͛i phân chu͓ng hoai,
sau đó đem bón thúc s͛m cho cây (càng bón s͛m càng t͑t).
m Hiʄu quɠ cͧa chɼ phɦm VSVCĐN( Phân đɞm sinh h͍c )
Bɠng m Hiʄu quɠ cͧa phân hͯu cơ vi sinh (V CĐN) bón
cho cây đɪu tương
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
Bɠng 5-2: Hiʄu quɠ cͧa phân hͯu cơ vi sinh bón cho cây tr͓ng
màu trên đɢt bɞc màu Bɬc Giang
Trʈ s͑ trung bình cͧa 4 vͥ gieo tr͓ng
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
Bɠng Hiʄu quɠ cͧa phân hͯu cơ vi sinh bón cho cây lúa
trên đɢt bɞc màu Bɬc Giang
Trʈ s͑ trung bình cͧa 4 vͥ gieo tr͓ng
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
*
2
4
8 G à @ 3
H
B
Kɼt quɠ nghiên cͩu cͧa Viʄn cây tr͓ng nhiʄt đ͛i C͙ng hoà
liên bang Nga cho thɢy : Cͩ 3 năm tr͓ng cây đɪu đ͗ làm giàu cho
đɢt 300- 600 kg N/ha; cho 13-15 tɢn mùn; Cɠi thiʄn quá trình
khoáng hoá dɨn đɼn giɠi phóng tͫ keo đɢt 60-80 kg P2O5/ha; 80-
120 kg K2O /ha. Bón phân VSVCĐN làm giàu cho đɢt 50-120
kgN/ha /năm. Có thʀ thay thɼ đưͣc 20- 60 kg đɞm Urê /ha, giɠm
tͷ lʄ sâu bʄnh tͫ 25% đɼn 50 % so v͛i không bón phân VSV.
Bón phân VSVCĐN cho tăng năng suɢt khoai tây 12,8 tɞ/
ha; tăng năng suɢt cà chua 28,0 tɞ/ ha; Tăng năng suɢt ngô hɞt
22,4 tɞ/ ha; Tăng năng suɢt cây bɬp cɠi 75,2 tɞ/ ha.
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
p
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
b. Đʈnh nghĩaB Phân lân vi sinh là sɠn phɦm chͩa m͙t hoɴc m͙t s͑
chͧng VSV phân hͧy chuyʀn hóa lân còn s͑ng, t͓n tɞi trên nɾn
chɢt mang thanh trùng hoɴc kh ng thanh trùng, đɞt Tiêu chuɦn
Viʄt Nam (TàVN) cho hiʄu quɠ trên đ͓ng ru͙ng, kh ng gây đ͙c hɞi
đɼn sͩc khoɸ cͧa ngư͝i, vɪt nu i, cây tr͓ng và kh ng làm nhiʂm
uy trình sɠn xuɢt phân bón lân vi sinh
a. Phân lɪp tuyʀn ch͍n chͧng vi sinh vɪt phân giɠi lân (VSVPGL)
b. àhɢt mang
c. uy trình sɠn xuɢt.
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
Quy trình sɠn xuɢt phân lân vi sinh vɪt. ĐHNNHN. 2007
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
Bɠng 5-6: Hiʄu quɠ cͧa bón phân lân vi sinh vɪt cho cây tr͓ng ͟
loɞi hình sͭ dͥng đɢt chuyên màu trên đɢt phù sa sông H͓ng, Gia
Lâm - Hà N͙i.
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
Quy trình sɠn xuɢt phân hͯu cơ vi sinh vɪt đa chͩc năng. ĐHNNHN. 2007
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
- Có thʀ tr͙n phân VSV đa chͩc năng v͛i đɢt b͙t hoɴc v͛i phân
chu͓ng hoai, đem bón thúc s͛m cho cây (càng bón s͛m càng t͑t).
Khi sͭ dͥng phân vi sinh vɪt đa chͩc năng bón cho cây
tr͓ng, nhɢt thiɼt phɠi tuân thͧ đúng theo hư͛ng dɨn cͧa nhà sɠn
xuɢt đưͣc ghi trên bao bì. Đɴc biʄt lưu ý th͝i gian sͭ dͥng, nɼu hɼt
hɞn sͭ dͥng, bón phân hͯu cơ vi sinh vɪt không có tác dͥng, vì
không đɠm bɠo chɢt lưͣng theo TCVN (nghĩa là VSV hͯu ích trong
phân đã chɼt hoɴc đ͙ tɞp nhiʂm quá nhiɾu)
Theo TCVN 134B.1996 vɾ phân bón VSV phɠi đɠm bɠo mɪt
đ͙ VSV hͯu ích 107 CFU/g đ͑i v͛i cơ chɢt không tiʄt trùng và
phɠi 108 CFU/g đ͑i v͛i cơ chɢt tiʄt trùng. Đ͙ nhiʂm tɞp <5%;
pH = 6-8; OM% > 17%; đ͙ ɦm = 22-30%; Không t͓n tɞi nhͯng
VSV gây bʄnh; không chͩa các nguyên t͑ đ͙c hɞi đɼn con ngư͝i và
môi trư͝ng sinh thái.
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
5.3.5. Hiʄu quɠ cͧa chɼ phɦm vi sinh vɪt đa chͩc năng.
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
?
!"# $ % % &
'
!(
)
* +
, % -
"
,) ./ '-
# 0 1 2 '
" ) ." -
3 $4 '5 6 %
7 % 8 6 9 8# 3 :
6 %
7 / % '"# - , &
; <4
$
6
" / '-
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
Bɠng 5-11: Hàm lưͣng xenluloza trong m͙t s͑ tàn dư thͱc vɪt trên
đ͓ng ru͙ng
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
b. Xenluloza và cơ chɼ phân hͧy chuyʀn hóa dư͛i tác dͥng cͧa vi
sinh vɪt
Xenluloza là thành phɤn chͧ yɼu cͧa thành tɼ bào thͱc vɪt,
chiɼm t͛i 50% t͕ng s͑ hydratcacbon trên trái đɢt. Trong vách tɼ bào
thͱc vɪt, xenluloza t͓n tɞi trong m͑i liên kɼt chɴt chɺ v͛i các
polisaccarit khác: Hemi-xenluloza, pectin và lignin tɞo thành liên kɼt
bɾn vͯng Nó đưͣc t͕ng hͣp hàng năm v͛i s͑ lưͣng l͛n, chiɼm t͛i
7,2 x 1011 tɢn trong t͕ng sinh kh͑i thͱc vɪt cͧa trái đɢt là 1,8 x
1012 tɢn.
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
Ínzym xenlulaza
Xenlulaza ͟ vi sinh vɪt và cơ chɼ tác dͥng cͧa chúng gɤn đây
đã đưͣc m͙t s͑ tác giɠ t͕ng kɼt khá chi tiɼt. Đây là phͩc hʄ enzym
thuͷ phân xenluloza tɞo ra các đư͝ng đͧ nh͏ đʀ đi qua vách tɼ bào
vi sinh vɪt. ͞ m͙t s͑ vi sinh vɪt, enzym oxy hoá khͭ và enzym phân
giɠi protein cũng tham gia vào quá trình trên. Nhiɾu tác giɠ cho rɮng
phͩc hʄ xenlulaza bao g͓m 3 enzym chͧ yɼu sau:
- Índoglucanaza hay CMC- aza (endo - 1,4, - ǃ - D - glucan -
glucanohydrolaza) tɢn công chu͗i xenluloza m͙t cách tuƒ tiʄn và
phân huͷ liên kɼt ǃ- 1.4 - glucozit giɠi phóng xenluobioza và
glucoza, thuͷ phân CMC hoɴc xenlulo ph͓ng theo kiʀu tuƒ tiʄn, làm
giɠm nhanh chiɾu dài chu͗i và tăng chɪm các nhóm khͭ, enzym này
cũng tác dͥng lên xenlodextrin. ͞ vùng vô đʈnh hình enzym này hoɞt
đ͙ng mɞnh nhưng lɞi yɼu ͟ vùng kɼt tinh và không phân giɠi đưͣc
xenlobioza.
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
Tuy nhiên, đɼn năm 1988 Kliosov và c͙ng sͱ lɞi cho rɮng quá
trình chuyʀn hoá xenluloza có thʀ xɠy ra do nhiɾu phͩc hʄ enzym
xenlulaza, các enzym xenlulaza thành phɤn hoɞt đ͙ng ͟ vùng nào cͧa
xenluloza, ͟ giai đoɞn nào cͧa quá trình là tuƒ thu͙c vào cɢu trúc phân
tͭ cͧa cơ chɢt, mͩc đ͙ polyme hoá, điɾu kiʄn thuͷ phân, thành phɤn
phͩc hͣp xenlulaza và các yɼu t͑ khác. Theo tác giɠ quá trình thuͷ
phân xenluloza diʂn ra theo sơ đ͓ sau:
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
Trong đó, ͟ con đư͝ng (4) E4 là enzim xúc tác nhưng trong
m͙t s͑ trư͝ng hͣp còn có cɠ E1 hay E2 có khi cɠ hai enzim này cùng
xúc tác v͛i E4; con đư͝ng (5) ngoài E1 còn có cɠ E2 cùng xúc tác.
b. Vi sinh vɪt phân giɠi xenluloza
* Vi khuɦn: gi͑ng àytophaga, Sporocytophara và Sorangium,
àellvibrio, Ruminococcus flavefaciens, R. albus, utyrivibrio
fibrisolvens, acteroides succinogenes, acillus, Pseudomonas,
Sorangium, Sporocytophaga acillus, Pseudomonas, Sorangium,
Sporocytophaga
b)Nɢm sͣi: Trichoderma reesei, T. viride, Fusarium solani, Penicillium
pinophinum, Phanerochate chrysosporium, Sporotrichum
pulverulentum và Selerotium «
* Xɞ khuɦn: Actinomyces, Streptomyces, Frankia, Nocardia,
Actinopolyspora, Actinosynoema, Dermatophilus, Pseudonocardia, «
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
uy trình xͭ lý và tái chɼ tàn dư thͱc vɪt thành phân
bón hͯu cơ
Tàn dư thͱc vɪt (rơm, rɞ, thân ngô, thân đɪu đ͗, rau, lá
ng͍n mía«) đưͣc thu gom thành đ͑ng trên đ͓ng ru͙ng, dùng chɼ
phɦm VSV (men vi sinh) phun đɾu vào đ͑ng ͧ. Nɼu đ͑ng ͧ có nhiɾu
loɞi tàn dư chͩa hàm lưͣng xơ sͣi l͛n, cɤn b͕ sung thêm các chɢt
phͥ gia như cám gɞo, phân gia súc, gia cɤm đʀ xúc tiɼn nhanh quá
trình phân hͧy chuyʀn hóa. Trong quá trình ͧ phɼ thɠi hͯu cơ nói
chung và tàn dư thͱc vɪt nói riêng, điɾu quan tr͍ng nhɢt là đɠm bɠo
đ͙ ɦm trong đ͑ng ͧ luôn luôn đɞt 50-60%, đ͙ ɦm đɠm bɠo thì VSV
sɺ hoɞt đ͙ng mɞnh dɨn đɼn nhiʄt đ͙ tăng nhanh (khoɠng 50 -
750C) làm quá trình mùn hóa sɺ nhanh. Khi đ͑ng ͧ đã đɞt đưͣc >
80% mùn hóa đem tái chɼ thành phân bón hͯu cơ theo hình 5-12.
Nɼu thͱc hiʄn đúng quy trình thì th͝i gian ͧ khoɠng 30-40 ngày
đ͑ng ͧ sɺ mùn hóa > 80%.
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
5.4.4. Hiʄu quɠ cͧa phân bón hͯu cơ tái chɼ tͫ tàn dư thͱc vɪt
trên đ͓ng ru͙ng
Bɠng5-12: ɟnh hư͟ng cͧa phân hͯu cơ tái chɼ tͫ rơm rɞ đɼn năng suɢt lúa
à F
PHÂN BÓN VI SINH VɩT TRONG CɟI TɝO ĐɡT
VÀ DINH DƯ͠NG CÂY TR͒NG
Hình 5-13: M͙t s͑ hình ɠnh vɾ xͭ lý và tái chɼ tàn dư thͱc vɪt
bɮng chɼ phɦm VSV thành phân bón
Tái chɼ 0 0 0 0 !ình nông dân
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
Vɪy dʈch hɞi là gì? Dʈch hɞi là tác đ͙ng cͧa các sinh vɪt gây
hɞi hoɴc gây ra thiʄt hɞi trên cây tr͓ng đ͑i v͛i lͣi ích con ngư͝i.
Vɪy biʄn pháp sinh h͍c là gì? Đɼn nay có nhiɾu khái niʄm vɾ
biʄn pháp sinh h͍c nhưng đʈnh nghĩa cͧa IOBC,1971 nêu ra như
sau:"iʄn pháp sinh h͍c (PS?) là sͭ dͥng nhͯng sinh vɪt s͑ng
hay các sɠn phɦm hoɞt đ͙ng s͑ng cͧa chúng nhɮm ngăn ngͫa hoɴc
làm giɠm b͛t tác hɞi do các sinh vɪt hɞi gây ra".
Nhͯng sinh vɪt có ích đưͣc dùng làm tác nhân sinh h͍c bao
g͓m virus, vi khuɦn, xɞ khuɦn, nɢm, côn trùng ký sinh và côn trùng
ăn thʈt, nhʄn bɬt m͓i ăn thʈt ... Chúng trͱc tiɼp tiêu diʄt dʈch hɞi
thông qua cơ chɼ đ͑i kháng, cɞnh tranh ... đʀ kìm hãm dʈch hɞi.
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
` Thành tͱu nghiên cͩu và ͩng dͥng ong mɬt đ͏ trͫ sâu
hɞi cây tr͓ng
a. Khái quát chung vɾ ong mɬt đ͏ (OMĐ) trͫ sâu hɞi
Ong mɬt đ͏ có tên g͍i là Trichogamma, là côn trùng thiên
đʈch thu͙c nhóm ký sinh. Trͩng ong mɬt đ͏ đưͣc sͭ dͥng r͙ng rãi
trong nông nghiʄp đʀ phòng trͫ sâu hɞi.
͞ Liên Xô (cũ) ong mɬt đ͏ đưͣc thɠ v͛i diʄn tích 16 triʄu
ha đɢt canh tác; ͟ Trung Qu͑c đưͣc thɠ 5 triʄu ha, ngoài ra còn ͟
nhiɾu nư͛c khác Anh, M Pháp«v͛i diʄn tích rɢt l͛n.
Có nhiɾu loài Trichogamma, nhưng đáng chú ý nhɢt là loài
Trichogamma japonicum; Trichogamma minutum; Trichogamma
chilonis; Trichogamma semolidis.
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
Đ͑i tưͣng tiêu diʄt cͧa ong mɬt đ͏ rɢt r͙ng có thʀ diʄt:
Bư͛m trɬng , sâu xanh, sâu đͥc thân, sâu róm, sâu cu͑n lá, sâu
xám, sâu đo««
Đɴc tính cͧa ong mɬt đ͏ là đɸ trͩng vào trong trͩng cͧa
các loɞi sâu, dʈch hɞi ngay th͝i kƒ ɢu trùng. Sau đó chúng vũ hóa
phát triʀn làm tiêu diʄt trͩng sâu ký chͧ. M͙t vòng đ͝i cͧa ong
Nhͯng sâu hɞi đưͣc trͫ bɮng biʄn pháp thɠ OMĐ:
- Sͭ dͥng Ong mɬt đ͏ phòng trͫ sâu đͥc thân ngô: Sâu đͥc
thân ngô (SĐTN) là loài sâu hɞi nghiêm tr͍ng đɼn năng suɢt và chɢt
lưͣng cây ngô, nhɢt là hiʄn nay cây ngô là m͙t trong nhͯng cây lương
thͱc quan tr͍ng, diʄn tích tr͓ng ngô tăng nhanh - nhɢt là các tʆnh
phía Nam. Hàng năm tͷ lʄ cây ngô bʈ hɞi do SĐTN tͫ 60-100%, năng
suɢt giɠm m͙t cách đáng kʀ.
ͨng dͥng Ong mɬt đ͏ phòng trͫ sâu đͥc thân và các loɞi sâu
hɞi tͫ nhͯng năm đɤu cͧa thɪp kͷ 70 cho đɼn nay trên m͙t s͑ cây
thͱc phɦm, cây công nghiʄp, cây lâm nghiʄp như lúa, rau, ngô, mía,
bông, đay, ... và đã đɞt dưͣc nhͯng kɼt quɠ khɠ quan(hiʄu quɠ diʄt
15-36%).
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
OMĐ sͭ dͥng trên diʄn r͙ng ͟ m͙t s͑ nơi trͫ sâu xanh hɞi
bông như Trung tâm Nha H͑, nông trư͝ng Quán Thɸ, Thành Sơn
v.v...
Ngoài các sâu hɞi đã nêu trên, gɤn đây Viʄn Bɠo vʄ Thͱc
vɪt bɬt đɤu nghiên cͩu dùng OMĐ đʀ trͫ sâu đͥc thân mía. Công
đ. Phương thͩc lây nhiʂm và khɠ năng t͓n tɞi trong tͱ nhiên cͧa
virus c n trùng
Hɤu hɼt các thʀ vùi cͧa NPV, GV, CPV đưͣc giɠi phóng tͫ cơ
thʀ sâu bʈ bʄnh đã rơi xu͑ng đɢt, bám trên các b͙ phɪn cͧa thͱc
vɪt. Đó là nhͯng ngu͓n virus đʀ lan truyɾn bʄnh. Nhͯng thʀ
vùi cͧa virus cùng thͩc ăn xâm nhɪp vào ru͙t côn trùng. Trong ru͙t
côn trùng, dư͛i tác đ͙ng cͧa các men tiêu hoá, thʀ vùi bʈ hoà tan
vài giɠi phóng các virion, qua biʀu mô ru͙t giͯa virion xâm nhɪp vào
dʈch máu, tiɼp xúc v͛i các tɼ bào và xâm nhɪp vào bên trong các tɼ
bào đʀ sinh sɠn và gây bʄnh cho vɪt chͧ. Đʀ hoàn thành sͱ phát
triʀn, virus gây bʄnh tɮm nghʄ (NPV) trɠi qua 3 giai đoɞn:
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
+ Lây truyɾn ngang: ngu͓n bʄnh lây lan giͯa các cá thʀ
trong cùng m͙t thɼ hʄ trong điɾu kiʄn bʄnh phát thành dʈch, ngu͓n
virus có thʀ bám bên ngoài v͏ trͩng cͧa vɪt chͧ. Khi n͟, ɢu trùng
gɴm v͏ trͩng chui ra và bʈ nhiʂm ngu͓n bʄnh.
+ Lây truyɾn d͍c: là sͱ truyɾn ngu͓n bʄnh qua trͩng (qua
phôi). Không chʆ có virus NPV, GV m͛i truyɾn qua trͩng, mà cɠ virus
không tɞo thành thʀ vùi (Iridoviridae) cũng có thʀ truyɾn qua trͩng.
Ngoài ra trong m͙t s͑ trư͝ng hͣp virus có thʀ xâm nhiʂm
trͱc tiɼp vào dʈch máu qua các vɼt thương trên cơ thʀ (qua vɼt ch͍n
đɸ trͩng cͧa ong ký sinh, l͗ xâm nhiʂm cͧa m͙t s͑ ɢu trùng ký sinh
vào bên trong vɪt chͧ).
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
Virus là nhóm sinh vɪt có đɴc điʀm ký sinh bɬt bu͙c v͛i
m͙t hay m͙t s͑ loɞi vɪt chͧ nhɢt đʈnh, gây hɞi, thɪm chí làm chɼt
vɪt chͧ ký sinh. Chính đɴc điʀm tͱ nhiên này đã khiɼn cho virus
tr͟ thành m͙t công cͥ đɬc lͱc sͭ dͥng trong công nghʄ sɠn xuɢt
thu͑c trͫ sâu bɠo vʄ thͱc vɪt ch͑ng lɞi sâu hɞi.
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
Chúng tɢn công vào tɢt cɠ các loɞi tɼ bào khác nhau trong
toàn b͙ cơ thʀ vɪt chͧ. ͞ m͗i tɼ bào, m͙t chu trình như vɪy lɞi
đưͣc tiɼp tͥc, có sͱ sao chép, phiên mã, dʈch mã hình thành các
cɢu phɤn cͧa virus. Tuy nhiên, thay vì tɞo ra các virion nɠy ch͓i,
các virus m͛i tɞo ra sɺ tɪp hͣp lɞi v͛i nhau. V͏ b͍c đưͣc cɢu tɞo tͫ
protein polyhedrin đɴc biʄt, bao b͍c các virion lɞi v͛i nhau, tɞo ra
cɢu trúc thʀ b͍c. Lúc này sɺ xɠy ra hiʄn tưͣng gây tan tɼ bào. Vɪt
chͧ bʈ tiêu diʄt giɠi phóng ra hàng loɞt thʀ b͍c như vɪy. Côn trùng
bʈ chɼt do NPV thư͝ng có biʀu hiʄn treo ngưͣc, v͡ tung, chɠy dʈch
trong có chͩa virus. Các virus m͛i đưͣc giɠi phóng lɞi tiɼp tͥc tɢn
công vɪt chͧ m͛i. Đây chính là m͙t điʀm n͕i bɪt nͯa khi sͭ dͥng
Baculovirus làm thu͑c trͫ sâu do tính lây truyɾn cao, đɠm bɠo tính
hiʄu quɠ lâu dài và ɠnh hư͟ng đưͣc khuɼch đɞi lên cͧa thu͑c khi
vɪt chͧ bʈ lây nhiʂm và tiêu diʄt.
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
Sau đó lɞi đem phun lên đ͓ng đay. Cͩ như vɪy có thɸ tɞo ra
chɼ phɦm virus tɞi ch͗ đʀ trͫ sâu đo đay. Viʄc sɠn xuɢt và sͭ dͥng
chɼ phɦm virus sâu đo đay tɞi ch͗ là m͙t biʄn pháp có triʀn v͍ng,
rɸ tiɾn, có hiʄu quɠ kinh tɼ, ngư͝i nông dân vùng tr͓ng đay có thʀ
chɢp nhɪn đưͣc.
- àhɼ phɦm virus NPV sâu róm th ng: Hiʄu quɠ diʄt sâu róm
thông cͧa chɼ phɦm virus đɞt 55,2 - 83,3%. Chɼ phɦm này đưͣc áp
dͥng trͫ sâu róm thông ͟ Thanh Hoá. Virus sâu róm thông cũng là
m͙t trong các tác nhân sinh h͍c đưͣc sͭ dͥng trong PTTH sâu róm
thông. Nơi sͭ dͥng chɼ phɦm virus sâu róm thông đã hɞn chɼ sͭ
dͥng thu͑c hoá h͍c và tͷ lʄ ký sinh tͱ nhiên cͧa m͙t s͑ ong ký sinh
sâu róm thông tăng lên (Trương Thanh Giang, ctv, 1995).
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
c. M͙t s͑ vi khuɦn đưͣc nghiên cͩu ͩng dͥng trong phòng ch͑ng
c n trùng và chu͙t
* Vi khuɦn àoccobacillus acridiorum
Vi khuɦn gây bʄnh sͯa cho ɢu trùng b͍ hung
Vi khuɦn acillus cereus
Là vi khuɦn rɢt ph͕ biɼn trong tͱ nhiên. Vi khuɦn .
cereus gram dương và hình thành bào tͭ, không tɞo thành tinh
thʀ đ͙c t͑. . cereus chͧ yɼu liên quan t͛i sͱ tɞo thành men
photpholipaza và m͙t loɞi ngoɞi đ͙c t͑ như cͧa acillus
thuringiensis (Weiser,1972).
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
1. Sau khi ăn phɠi tinh thʀ m͙t th͝i gian khoɠng 5 - 20 phút ru͙t
giͯa bʈ tê liʄt. pH trong máu và bɞch huyɼt tăng lên tͫ 1-1,5 đơn
vʈ còn pH ru͙t giͯa hɞ xu͑ng do chɢt kiɾm cͧa ru͙t thɢm vào máu.
Các tɼ bào biʀu mô ru͙t bʈ phá huͷ. Sau 1 gi͝ toàn b͙ cơ thʀ bʈ tê
liʄt.
2. Sau khi ăn phɠi tinh thʀ thì bʈ ngͫng ăn, ru͙t tê liʄt nhưng pH
cͧa máu và bɞch huyɼt không tăng. Sau 2-4 ngày thì côn trùng
chɼt mɴc dù không bʈ tê liʄt toàn thân.
3. Đɴc biʄt là tinh thʀ nhɢt thiɼt phɠi kèm theo bào tͭ thì m͛i gây
chɼt. Côn trùng chɼt sau 2-4 ngày, không có hiʄn tưͣng liʄt.
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
g. Nhͯng nghiên cͩu và sɠn xuɢt chɼ phɦm tͫ vi sinh vɪt diʄt chu͙t
Tͫ năm 1994, Viʄn Bɠo vʄ Thͱc vɪt bɬt đɤu nghiên cͩu sɠn
xuɢt chɼ phɦm vi sinh vɪt trͫ chu͙t tͫ vi khuɦn Salmonella enteridis.
Bɠ diʄt chu͙t sinh h͍c này có hiʄu quɠ trͫ chu͙t cao 80-100%, (Viʄn
BVTV.1994).
Tuy vɪy, viʄc sɠn xuɢt bɠ diʄt chu͙t sinh h͍c hiʄn tɞi sɠn xuɢt
theo phương pháp thͧ công nên chưa đáp ͩng đưͣc nhu cɤu r͙ng rãi
trong sɠn xuɢt.
Kɼt quɠ thͭ nghiʄm cho chu͙t ăn chɼ phɦm VSV (Viʄn
KHKTNNVN và CHLB Nga) cho thɢy: Sau 48 - 72 gi͝ chu͙t m͏i mʄt,
chɪm chɞp, ͧ rũ, ít ăn, bʈ đi ʆa chɠy có lɨn máu, nôn mͭa. Khi phɨu
thuɪt thɢy toàn b͙ đư͝ng ru͙t cͧa chu͙t bʈ xuɢt huyɼt chɠy máu nɴng.
Sau 10- 12 ngày chu͙t chɼt. Đem phân tích ngư͝i ta thɢy trong đư͝ng
ru͙t cͧa chu͙t có Salmonella enteridis v͛i mɪt đ͙ rɢt l͛n, đɞt 10 13 tɼ
bào /ml. Trong khi đó ngư͝i ta thͭ nghiʄm chɼ phɦm VSV này cho gà
ăn, thì gà không nhͯng không bʈ chɼt mà còn l͛n rɢt nhanh.
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
3 ;
:
J > 0
65
K
a Nɢm xanh Metarhizium anisopliae
Conidi cͧa nɢm xanh sau 24 gi͝ tiɼp xúc v͛i bɾ mɴt cơ thʀ côn
trùng thì bɬt đɤu m͍c mɤm và xâm nhɪp vào bên trong cơ thʀ côn
trùng. Trong cơ thʀ côn trùng sͣi nɢm phát triʀn xâm nhɪp vào các
b͙ phɪn n͙i quan. Sau khi vɪt chͧ chɼt, sͣi nɢm m͍c ra ngoài cơ
thʀ côn trùng tɞo thành l͛p nɢm màu trɬng hơi h͓ng nhɞt. Trên đó
tɞo thành các conidi màu xanh xám. Quá trình phát triʀn cͧa bʄnh
trong cơ thʀ côn trùng là 4-6 ngày tuƒ thu͙c loài và tu͕i vɪt chͧ
cũng như ngu͓n bʄnh ban đɤu. Vào giai đoɞn cu͑i cùng cͧa quá
trình phát triʀn bʄnh lý thì côn trùng chɼt.
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
Sͱ xâm nhiʂm và phát triʀn cͧa nɢm trong cơ thʀ c n trùng. Đây
là m͙t quá trình phͩc tɞp, g͓m ba giai đoɞn chính sau đây:
a Giai đoɞn xâm nhɪp: tͫ khi bào tͭ nɢm m͍c mɤm đɼn lúc
hoàn thành viʄc xâm nhɪp vào trong xoang cơ thʀ côn trùng.
- Giai đoɞn phát triʀn cͧa nɢm trong cơ thʀ c n trùng đɼn
khi c n trùng chɼt: đây là giai đoɞn s͑ng ký sinh cͧa nɢm. Trong
giai đoɞn này nɢm thư͝ng tɞo ra rɢt nhiɾu nhͯng sͣi nɢm ngɬn.
Nhͯng sͣi nɢm ngɬn này đưͣc phân tán khɬp cơ thʀ theo dʈch máu.
Vɾ phía vɪt chͧ có phɠn ͩng tͱ vʄ như sͱ thͱc bào, xuɢt hiʄn tɼ
bào bɞch huyɼt... Phɠn ͩng tͱ vʄ này chʆ trong m͙t th͝i gian ngɬn
kìm hãm sͱ xâm nhɪp cͧa nɢm vào các n͙i quan. Khi các sͣi nɢm
xâm nhɪp vào tɢt cɠ các b͙ phɪn thì chúng đ͓ng th͝i gây chɼt vɪt
chͧ.
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
a Giai đoɞn sinh trư͟ng phát triʀn cͧa nɢm sau khi vɪt chͧ chɼt:
Đây là giai đoɞn hoɞi sinh cͧa nɢm ký sinh côn trùng.
Trong giai đoɞn này nɢm hình thành các bào tͭ hoɴc conidi, hoɴc
nɢm m͍c thành sͣi ra bên ngoài bɾ mɴt cơ thʀ vɪt chͧ. Sau đó các
bào tͭ đưͣc tɞo thành trên l͛p sͣi nɢm ͟ bɾ mɴt cơ thʀ vɪt chͧ.
d. uy trình sɠn xuɢt chɼ phɦm tͫ nɢm diʄt c n trùng hɞi cây
tr͓ng
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
Sͭ dͥng phương pháp lên men x͑p tɞo chɼ phɦm vi sinh
vɪt diʄt sâu, côn trùng có hɞi, ngư͝i ta thành công hơn cɠ khi dùng
các chͧng nɢm. Trong quy trìng lên men x͑p, nhiɾu loɞi cơ chɢt
khác nhau đưͣc sͭ dͥng như b͙t đɪu nành, bã đɪu phͥ, cám, gɞo,
lúa, mày ngô,«. cùng v͛i dʈch dinh dư͡ng đʀ nuôi cɢy nɢm.
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
e. ͨng dͥng và hiʄu quɠ cͧa chɼ phɦm tͫ nɢm diʄt c n trùng gây
hɞi cây tr͓ng
Vào nhͯng năm 70 cͧa thɼ kͷ XX, Liên Xô (cũ) là nư͛c có
s͑ lưͣng công trình l͛n nhɢt vɾ nghiên cͩu ͩng dͥng chɼ phɦm vi
sinh vɪt diʄt côn trùng. Chɼ phɦm vi nɢm mang tên Boverin (tͫ .
bassiana) đưͣc sͭ dͥng r͙ng rãi đʀ phòng trͫ côn trùng cánh cͩng
(àolorado eetle).
Gây bʄnh côn trùng đʀ phòng trͫ ɢu trùng cͧa Leptinotasa
decemlineata, kiɼn lͭa Solenopsis invietu và phòng trͫ b͍ cánh
cͩng Anthonomus grandis Boheman qua đông trong đɢt, phòng trͫ
sâu hɞi ngô Ostrinia nubilis (Hubner). ͟ M, ngư͝i ta còn phòng trͫ
ru͓i trɬng (emisia tabaci) hɞi lá khoai lang bɮng nɢm
Paecilomyces fumosoroseus. Diʄt sâu vòi voi hɞi rʂ cây chanh và
các côn trùng hɞi khác.
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
Đʀ phòng trͫ châu chɢu (Melanoplus sanguinipes) hɞi lúa, loài rʄp
(?emiridae) và loài rʄp vͫng (Homoptera: Aphididae). Nhͯng năm gɤn đây,
các nư͛c châu M latinh cũng nghiên cͩu ͩng dͥng vi nɢm trong phòng trͫ
sâu hɞi
͞ Trung Qu͑c, Nhɪt Bɠn, đã sͭ dͥng nɢm Paecilomyces farinosus, .
bassiana và M. anisopliae đʀ trͫ sâu đͥc hɞt (Ostrinia furnacalis).
f. Tác dͥng cͧa chɼ phɦm VSV trong bɠo vʄ thͱc vɪt
- Bɠo vʄ đưͣc môi trư͝ng sinh thái chung, ngu͓n sinh vɪt có ích
trong tͱ nhiên, đɠm bɠo sͩc khoɸ cho ngư͝i, vɪt nuôi và các sinh vɪt khác.
- Nâng cao đưͣc dân trí nông thôn, tɞo cho h͍ b͏ thói quen phun
thu͑c hoá h͍c đʈnh kƒ, có hiʀu biɼt vɾ các chɼ phɦm sinh h͍c trong bɠo vʄ
cây tr͓ng.
- Nâng cao nhɪn thͩc cͧa các cán b͙ quɠn lý.
- Có hiʄu quɠ cao tͫ 70 - 98,5% trͫ các loɞi sâu hɞi như: Rɤy nâu
và b͍ xít hɞi lúa; Sâu đo xanh hɞi đay; Châu chɢu hɞi mía, ngô, lu͓ng...
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
Hình 6-15: M͙t s͑ hình ɠnh sͭ dͥng chɼ phɦm vi sinh vɪt đʀ diʄt
côn trùng gây hɞi cho cây tr͓ng
à I
CHɻ PHɥM VI SINH VɩT DÙNG TRONG BɟO Vʃ THͰC VɩT
Hình 6-15: M͙t s͑ hình ɠnh sͭ dͥng chɼ phɦm vi sinh vɪt đʀ diʄt
côn trùng gây hɞi cho cây tr͓ng
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Ö m
uá trình truyɾn lây
a Khái niʄm chung vɾ ngu͓n bʄnh:
Ngu͓n bʄnh là khâu đɤu tiên, khâu xuɢt phát cͧa quá trình
truyɾn lây, ngu͓n bʄnh là nơi mɤm bʄnh cư- trú, sinh sôi nɦy n͟
m͙t cách tͱ nhiên và tͫ đó đư-ͣc bài ra ngoài. Xuɢt phát tͫ đɴc
điʀm ký sinh cͧa vi sinh vɪt gây bʄnh nên ngu͓n bʄnh chʆ có thʀ là
m͙t sinh vɪt đang mang và bài mɤm bʄnh là vi sinh vɪt.
Có nhiɾu loɞi ngu͓n bʄnh:
a Đ͙ng vɪt đang phát bʄnh :
G͓m có gia súc, gia cɤm, dã thú đang mɬc bʄnh ͟ các thʀ.
Ngư-͝i đang mɬc m͙t s͑ bʄnh cũng có thʀ là ngu͓n bʄnh cho gia
súc. Vɾ mɴt dʈch tʂ nhͯng con mɬc thʀ rõ rʄt ít nguy hiʀm hơn con
mɬc thʀ không rõ rʄt, con mɬc bʄnh nɴng ít nguy hiʀm hơn con
mɬc bʄnh nhɶ.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Các côn trùng đó không phát bʄnh mà chʆ đóng vai trò
nhân t͑ truyɾn lây hoɴc ngu͓n bʄnh và mɤm bʄnh t͓n tɞi theo dây
đư-ͣc dã thú bài ra ngoɞi cɠnh, có thʀ t͓n tɞi ͟ đó trong m͙t th͝i
gian (đɢt, nư-͛c, cây c͏) đʀ r͓i nhɪp vào dã thú lành, trong
trư-͝ng hͣp này bʄnh truyɾn theo dây chuyɾn dã thú - ngoɞi cɠnh
a dã thú. Khi ng-ư͝i hoɴc gia súc đi vào nhͯng vùng đó, mɤm bʄnh
c. Ngaư͝i
Ng-ư͝i cũng là m͙t yɼu t͑ truyɾn lây quan tr͍ng trong các
bʄnh truyɾn lây cͧa đ͙ng vɪt, đɴc biʄt nhͯng ng-ư͝i do nghɾ
nghiʄp mà phɠi tiɼp xúc v͛i gia súc hay sɠn phɦm gia súc, mɤm
bʄnh dính vào tay, chân quɤn áo, giɤy dép hoɴc tɞm th͝i đi qua
đ-ư͝ng tiêu hoá cͧa ng-ư͝i.
d. Đɢt naư͛c
Tͫ đɢt và nư͛c mɤm bʄnh vào cơ thʀ m͙t cách trͱc tiɼp
bɮng đi qua các vɼt thư-ơng ͟ niêm mɞc, ͟ da, hoɴc m͙t cách gián
tiɼp thông qua n-ư͛c ăn, n-ư͛c u͑ng.
đ. Kh ng khí
Ph-ương thͩc truyɾn bʄnh bɮng b͍t nư-͛c ph͕ biɼn hơn
ph-ương thͩc truyɾn bɮng bͥi. Tác hɞi cͧa bͥi và b͍t nư-͛c phͥ
thu͙c vào đ͙ ɦm, nhiʄt đ͙ và chuyʀn đ͙ng cͧa không khí.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
e. Đ͓ vɪt dͥng cͥ
M͍i đ͓ vɪt dùng cho đ͙ng vɪt bʄnh hoɴc tiɼp xúc v͛i con
bʄnh đɾu mang mɤm bʄnh và có thʀ truyɾn bʄnh, đây là yɼu t͑
truyɾn lây khá ph͕ biɼn.
f. Thͩc ăn, naư͛c u͑ng
Thͩc ăn, n-ư͛c u͑ng là loɞi yɼu t͑ truyɾn lây ph͕ biɼn nhɢt
vì đa s͑ bʄnh truyɾn nhiʂm cͧa đ͙ng vɪt nuôi, lây bɮng đ-ư͝ng
tiêu hoá, các chɢt bài tiɼt cͧa con bʄnh, đɢt, nư͛c, dͥng cͥ đͱng
hoɴc chɼ biɼn, các đ͙ng vɪt khác và côn trùng đɾu có thʀ nhiʂm
mɤm bʄnh vào thͩc ăn, n-ư͛c u͑ng.
Bɠn thân thͩc ăn có thʀ bʈ hư- h͏ng và biɼn thành môi tr-ư͝ng
sinh s͑ng cho nhͯng vi sinh vɪt có thʀ gây bʄnh cho đ͙ng vɪt.
Thͩc ăn, nư-͛c u͑ng có thʀ chͩa nhͯng đ͙c t͑ cͧa vi sinh vɪt phát
triʀn trong đó.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
c. Lây theo máu: nơi khu trú đɤu tiên là máu côn trùng, tiɼt túc,
máu đ͙ng vɪt, yɼu t͑ truyɾn lây là côn trùng, tiɼt túc hút máu.
d. Lây qua da và niêm mɞc: có nhiɾu nơi khu trú đɤu tiên, do đó có
nhiɾu đ-ư͝ng truyɾn lây và nhiɾu loɞi yɼu t͑ truyɾn lây.
Ö m Ö Các yɼu t͑ ɠnh hư͟ng đɼn quá trình truyɾn lây
Ba khâu cͧa quá trình truyɾn lây:
a. ɼu t͑ tͱ nhiên
Các yɼu t͑ tͱ nhiên bao g͓m các yɼu t͑ cͧa đʈa lý, đʈa hình
th͕ như-͡ng, th͝i tiɼt, khí hɪu, thɠm thͱc vɪt, môi trư-͝ng ngoɞi
cɠnh v.v... các yɼu t͑ này ɠnh h-ư͟ng có lͣi hoɴc không có lͣi t͛i
m͙t hoɴc nhiɾu khâu cͧa quá trình truyɾn lây.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
b. ɼu t͑ xã h͙i
Mͩc s͑ng, trình đ͙ văn hoá, trình đ͙ dân trí, trình đ͙ phát
triʀn cͧa khoa h͍c k thuɪt, các hoɞt đ͙ng kinh tɼ, các phong tͥc
tɪp quán, trình đ͙ t͕ chͩc xã h͙i, chiɼn tranh và hoà bình v.v...
đɾu ɠnh hư-͟ng đɼn quá trình truyɾn lây dʈch ͟ đ͙ng vɪt nuôi, bao
trùm lên trên các yɼu t͑ đó là chɼ đ͙ xã h͙i.
c. êu t͑ thu͙c vɾ đàn gia súc
Các yɼu t͑ thu͙c vɾ đàn gia súc còn g͍i là yɼu t͑ quɤn thʀ, các
yɼu t͑ này ɠnh h-ư͟ng l͛n đɼn sͱ lây lan qua các đɴc điʀm sau
đây:
a Mɪt đ͙ đàn gia súc:
a Đɴc điʀm sinh lý cͧa đàn gia súc:
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
M͙t đ͙ng vɪt không có miʂn dʈch đɴt vào trong m͙t hoàn
cɠnh nhiʂm khuɦn hay đɴt vào trong m͙t đàn không có miʂn dʈch
nɼu đɴt nó vào trong m͙t đàn đã có miʂn dʈch thì nó khó mɬc bʄnh
+ Tinh b͙t: tinh b͙t dùng nuôi cɢy men phɠi qua thuͷ phân thành
đư͝ng nh͝ axit hoɴc enzym amylaza cͧa VSV hay mɤm thóc
(mɞch).
+ Xenlulo ( g͗, v͏ bào, rơm rɞ, lõi ngô, bã mía.. ): mu͑n
sͭ dͥng đưͣc ngu͓n nguyên liʄu này cũng phɠi qua thuͷ phân
bɮng axit hoɴc enzym.
+ Dʈch kiɾm sunfit (nư͛c thɠi nhà máy giɢy): thành phɤn
chͧ yɼu là đư͝ng pentoza mà chʆ có nɢm men sͭ dͥng t͑t.
+ Bã rưͣu: theo tính toán thì 1 mét kh͑i nư͛c bã rưͣu
dùng đʀ nuôi nɢm men có thʀ thu đưͣc 10-15 kg nɢm men khô.
Nɼu sͭ dͥng hɼt bã rưͣu cͧa nhà máy rưͣu Hà n͙i thì m͗i năm có
thʀ thu đưͣc 150 tɢn sinh kh͑i nɢm men khô chͩa 65-70 tɢn
protein.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Sɠn phɦm quang hͣp cͧa tɠo rɢt đa dɞng có thʀ là tinh
b͙t, glicogen, leucosin, mannit, paramilon, chɢt dɤu«
Hiʄu suɢt sͭ dͥng năng lưͣng mɴt tr͝i cͧa tɠo cao t͛i 3-4%, còn
đɪu tương và lúa chʆ đɞt 0,25%. Hiʄu suɢt sͭ dͥng CO2 đɞt 30%
(àhlorella), 80-85% (Spirulina), trong khi cây tr͓ng nói chung chʆ
đɞt <10%. Do vɪy năng suɢt nuôi tɠo cao hơn nhiɾu so v͛i tr͓ng
tr͍t:
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Tɠo có giá trʈ dinh dư͡ng cao: trư͛c hɼt là protein và các
axit amin, hàm lưͣng protein là 40-55% (tɠo àhlorella), 70% (tɠo
Spirulina); hàm lưͣng axit amin gɤn v͛i quy đʈnh cͧa protein tiêu
chuɦn. T͕ng cá` axit amin không thay thɼ có thʀ chiɼm t͛i 42%,
đɴc biʄt là lyzin cao hơn nhiɾu so v͛i lúa mɞch. Giá trʈ vɾ vitamin
trong tɠo cũng rɢt l͛n, hàm lưͣng vitamin A; B; K và nhiɾu yɼu t͑
sinh trư͟ng khác, cao hơn nhiɾu so v͛i các loɞi thͩc ăn khác.
Tɠo Spirulina chͩa vitamin B12 hơn hɰn tɠo àhlorella và
chͩa nhiɾu xantophyl là chɢt tɞo lòng đ͏ t-ươi cho trͩng và màu
vàng cͧa thʈt gà, ngoài ra m͙t s͑ tɠo lam còn chͩa hoɞt chɢt có
giá trʈ y h͍c.
a. Phương pháp nu i tr͓ng tɠo
Nuôi cɢy 0 Thu h͓i tɠo 0 Làm l͍c sơ b͙ r͓i l͍c 0 Phá v͡
tɼ bào 0 Sɢy khô 0 Nghiɾn 0 Đóng gói.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Trong s͑ rɢt nhiɾu enzym thì các enzym ngoɞi bào amilaza,
proteaza và xitolaza đưͣc sͭ dͥng nhiɾu trong chăn nuôi.
* Ínzym amilaza
Enzym này bao g͓m nhiɾu nhóm men khác nhau, đó là
amilaza, glucoamilaza, glucozidaza, dextrinaza.. .
+ Amilaza: thuͷ phân tinh b͙t và các polysaccarit đʀ thành
dextrin có phân tͭ lưͣng thɢp và mantoz. Amilaza do nhiɾu loɞi
nɢm m͑c và m͙t s͑ loɞi vi khuɦn sinh ra.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Ínzym xitolaza
Xitolaza là tên g͍i chung cͧa hʄ enzym g͓m xenluloza,
hemixenluloza, pentozanaza, enzym này có nhiɾu trong tɼ bào VSV
song viʄc ch͍n gi͑ng có hoɞt tính cao và tách enzym ra ͟ trɞng thái
tinh khiɼt còn gɴp khó khăn nên chưa m͟ r͙ng sɠn xuɢt ͟ quy mô
công nghiʄp đưͣc.
Phương pháp nu i cɢy vi sinh vɪt đʀ thu enzym
Các biʄn pháp làm tăng khɠ năng sinh enzym có hoɞt tính
cao:
+ Phân lɪp, ch͍n l͍c trong tͱ nhiên: tͫ các mɨu vɪt có khɠ
năng chͩa các VSV có hoɞt tính sinh enzym cao như các mɨu hɞt ngũ
c͑c, các loɞi cͧ quɠ chͩa tinh b͙t bʈ phân huͷ, các mɨu đɢt đʀ ch͍n
ra nhͯng chͧng có năng lͱc sɠn xuɢt enzym cao.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
+ Phương pháp gây đ͙t biɼn: đʀ nâng cao hoɞt tính enzym
ngư͝i ta tiɼn hành gây đ͙t biɼn bɮng tác nhân vɪt lý, hoá h͍c đ͑i
v͛i các chͧng phân lɪp ch͍n l͍c đưͣc.
+ Phương pháp cɢy chuyʀn gen: thͱc hiʄn viʄc tách và cɢy
chuyʀn đoɞn AND có gen mã hoá sinh t͕ng hͣp m͙t enzym nào đó
tͫ tɼ bào cho sang tɼ bào nhɪn đʀ thͱc hiʄn quá trình nuôi cɢy thu
enzym dʂ dàng thuɪn lͣi hơn.
Hiʄn nay trên thɼ gi͛i sͭ dͥng 2 phương pháp là nuôi cɢy
bɾ mɴt và nuôi cɢy chìm đʀ sɠn xuɢt enzym.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Bình thư͝ng m͙t tɼ bào không bao gi͝ tích tͥ thͫa các chɢt
trao đ͕i, chúng chʆ t͕ng hͣp các chɢt v͛i s͑ lưͣng vͫa đͧ. Kɼt quɠ
này là do VSV có cơ chɼ điɾu chʆnh sͱ tɞo thành các chɢt trao đ͕i và
tính hͣp lý hoá trong trao đ͕i chɢt cͧa m͍i cơ thʀ s͑ng bình thư͝ng.
Trong trư͝ng hͣp nào đó cơ chɼ điɾu chʆnh cͧa tɼ bào có thʀ bʈ sai
lʄch hoɴc bʈ phá huͷ sɺ dɨn đɼn sͱ tích tͥ nhiɾu m͙t axit amin. Vɪy
có thʀ điɾu chʆnh đưͣc quá trình sinh t͕ng hͣp này đʀ thu sɠn phɦm
nhiɾu hơn nɼu biɼt đưͣc nguyên nhân cͧa sͱ tích tͥ thͫa axit amin
riêng lɸ trong dʈch nuôi. Sau này ngư͝i ta đã xác đʈnh đưͣc là đa s͑
VSV chʆ tích tͥ axit amin riêng lɸ trong dʈch lên men khi môi trư͝ng
không đͧ dinh dư͡ng, lͣi dͥng tính chɢt này khi nuôi cɢy ngư͝i ta
làm cho môi trư͝ng thiɼu chɢt dinh dư͡ng đʀ thu đưͣc nhiɾu enzym.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
a Vitamin 2: Hiʄn nay vitamin B12 chͧ yɼu đưͣc sɠn xuɢt bɮng
phương pháp công nghʄ VSV. Nhiɾu VSV có khɠ năng sinh vitamin
B12 nh-ư các loɞi xɞ khuɦn Act. Obivaceus, Act. Griceus.. .vi
- Do tác dͥng tͱ phân huͷ cͧa enzym trong tɼ bào thͩc ăn.
- Do tác dͥng phân huͷ cͧa tɼ bào vi sinh vɪt.
- Do sͱ phá hoɞi cͧa côn trùng và đ͙ng vɪt.
b. Nguyên tɬc bɠo quɠn thͩc ăn
Có rɢt nhiɾu phương pháp bɠo quɠn thͩc ăn, song nhìn
chung các phương pháp đɾu phɠi tuân thͧ theo 3 nguyên tɬc sau:
a Nguyên tɬc ioza (bios = sͱ s͑ng)
Theo nguyên tɬc này thͩc ăn đưͣc cɢt giͯ ͟ điɾu kiʄn vʄ
sinh cao, v͛i môi trư͝ng vô trùng tuyʄt đ͑i đʀ luôn luôn giͯ
nguyên trɞng thái t-ươi s͑ng ban đɤu cͧa nguyên liʄu, tͩc là bɠo
đɠm quá trình hoɞt đ͙ng sinh lý bình thư͝ng cͧa thͩc ăn, chʆ ngăn
cɠn hoɞt đ͙ng cͧa vi sinh vɪt, như- đʀ thͩc ăn trong nhà kính vô
trùng, có máy điɾu hoà nhiʄt đ͙, đưͣc giͯ ͟ 200C.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Ö Các biʄn pháp cơ bɠn trong công tác bɠo quɠn thͩc
ăn trong chăn nuôi
a. iʄn pháp kh͑ng chɼ s͑ lưͣng VSV xâm nhɪp vào thͩc ăn
Mͥc đích cͧa biʄn pháp này là làm giɠm t͑i thiʀu s͑ lưͣng
VSV có trong thͩc ăn trư͛c khi bɠo quɠn và sͱ sͱ xâm nhɪp cͧa
VSV trong quá trình bɠo quɠn, bao g͓m:
iʄn pháp v khuɦn
Dùng các phương pháp khͭ trùng bɮng nhiʄt đ͙ cao, hoá
chɢt, tia phóng xɞ«đ͑i v͛i thͩc ăn có kh͑i lưͣng nh͏, nhưng giá trʈ
sͭ dͥng cao như- các thͩc ăn b͕ sung vɾ đɞm, vitamin, dextran-
Fe, huyɼt thanh«
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Khi bɠo quɠn thͩc ăn cͧ, quɠ nɼu không loɞi trͫ các cͧ,
quɠ th͑i ngay tͫ đɤu hoɴc trong khi bɠo quɠn không phát hiʄn các
cͧ, quɠ th͑i đʀ loɞi b͏ thì sɺ lây nhiʂm sang các cͧ, quɠ khác.
b. iʄn pháp kh͑ng chɼ điɾu kiʄn ngoɞi cɠnh có liên quan đɼn hoɞt
đ͙ng s͑ng cͧa VSV
àác tác nhân vɪt lý ɠnh hư͟ng đɼn sinh trư͟ng, phát
triʀn cͧa VSV:
- Nhiʄt đ͙ cao gây ͩc chɼ hoɴc tiêu diʄt VSV, nhiʄt đ͙ thɢp
gây ͩc chɼ sinh trư͟ng
- Điɾu kiʄn khô làm ngͫng quá trình trao đ͕i chɢt cͧa VSV
do thiɼu nư͛c tͱ do trong thͩc ăn.
- Tia phóng xɞ có năng lͱc bͩc xɞ l͛n gây tác dͥng kìm
hãm sinh trư͟ng do tác đ͙ng lên ADN cͧa VSV.
- Sͱ thông khí hay hɞn chɼ không khí đ͑i v͛i VSV yɼm khí
hay hiɼu khí
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
àác nhân t͑ hoá h͍c ɠnh hư͟ng đɼn sinh trư͟ng, phát triʀn cͧa
VSV:
- Chɢt có tác dͥng làm thay đ͕i áp suɢt thɦm thɢu cͧa môi
trư͝ng, tɞo áp suɢt thɦm thɢu cao làm tiêu nguyên sinh chɢt cͧa
VSV như- NaCl 2%, đư͝ng 70%.
- Chɢt làm thay đ͕i đ͙ pH cͧa môi trư͝ng nh-ư các axit
lactic, axit axetic, các chɢt kiɾm NaOH, KOH«
- Chɢt làm ͩc chɼ hoɞt đ͙ng cͧa các enzym cͧa VSV như-
khói bɼp, kháng sinh và các chɢt ͩc chɼ nh-ư natri benzoat.
- Các chɢt diʄt khuɦn
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
* Sát trùng kho: m͙t s͑ chɢt hoá h͍c có tác dͥng diʄt côn
trùng có hɞi và diʄt khuɦn mɞnh dùng đʀ sát trùng kho trư͛c khi
đư-a thͩc ăn vào bɠo quɠn như các chɢt malathion, CH3Br ;
Cl3NO2«đʀ phun xông kho.
* Xông thͩc ăn: dùng các hóa chɢt bay hơi có tính sát
trùng mɞnh như dùng CH3Br đʀ xông thͩc ăn, ngoài ra có thʀ
dùng khói bɼp đʀ xông cũng có hiʄu quɠ khͭ trùng cao vì trong
khói bɼp có chͩa khoɠng hơn 70 hͣp chɢt hͯu cơ có khɠ năng sát
trùng mɞnh như CO2; oxy cacbon; hydro cacbon; crezon;
foocmandehyt; fenol; axit foocmic; axit axetic «
* Phun hoɴc quét phía ngoài thͩc ăn: m͙t s͑ loɞi thͩc ăn
cͧ, quɠ, hɞt có thʀ bɠo quɠn bɮng viʄc phun các dung dʈch hoá
chɢt nh-ư, axit axit benzoic socbic 1% hay tr͙n v͛i chɢt b͙t nɢu
thành h͓ loãng quét phía ngoài nhͯng loɞi thͩc ăn này.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Tr͙n trͱc tiɼp vào thͩc ăn bɠo quɠn: phương pháp này thư͝ng
đưͣc sͭ dͥng như dùng các chɢt có n͓ng đ͙ cao (mu͑i, đư͝ng) đʀ
ngâm tɦm thͩc ăn. Dùng axit socbic, axit benzoic n͓ng đ͙ 0,1%
tr͙n vào thͩc ăn dɞng l͏ng đʀ bɠo quɠn hoɴc tr͙n Na2S2O3 tͫ 1
đɼn 1,5% vào thͩc ăn có hàm lưͣng nư͛c cao hay hɞt có dɤu.
- Phương pháp sinh h͍c:
Là phương pháp sͭ dͥng tác nhân VSV tác đ͙ng trͱc tiɼp
lên thͩc ăn đʀ tɞo ra môi trư͝ng không thuɪn lͣi cho VSV th͑i,
h͏ng hoɞt đ͙ng, do đó làm cho thͩc ăn đưͣc bɠo quɠn.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Trong đó tác dͥng cͧa VSV đóng vai trò hɼt sͩc quan
tr͍ng. Nhiʄt đ͙ khi lên men có thʀ đɞt t͛i 700C, trư͝ng hͣp đɴc
biʄt nhiʄt đ͙ có thʀ tăng rɢt cao gây ra cháy.
Phương pháp tiɼn hành- có 2 cách:
+ C͏ đưͣc chɢt đ͑ng cao, đư͝ng kính 6-7m, đɪy kín, nén
chɴt, sau vài ba ngày thͩc ăn có trɞng thái biɼn đ͕i nh-ư: khô
cͩng, màu nâu nhɞt hoɴc xɨm, có mùi thơm dʂ bay hơi như- mùi
bánh nư-͛ng. Trong thͩc ăn có chͩa các sɠn phɦm lên men là axit
lactic 8%, axit axetic 2%, sau khi khô lưͣng dinh dư͡ng đư͝ng,
đɞm có thʀ bʈ mɢt đi khoɠng 14%.
+ C͏ cũng đưͣc chɢt đ͑ng như trên, nhưng đɼn khi nhiʄt
đ͙ trong đ͑ng c͏ tăng cao thì rɠi c͏ ra thành các l͛p m͏ng vͫa
phɠi đʀ làm bay nhanh hơi nư͛c sɺ thu đưͣc dɞng thͩc ăn có trɞng
thái biɼn đ͕i, mùi vʈ như- trên.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
Phương pháp tiɼn hành: cɬt thͩc ăn có đ͙ dài vͫa phɠi, nén
như- vɪy thì sͱ hoɞt đ͙ng lên men cͧa các vi khuɦn lactic tăng dɤn,
lactic còn vi khuɦn acterium coli thì hoɞt đ͙ng giɠm dɤn.
Nɼu khi ͧ không nén chɴt hoɴc h͑ ͧ bʈ h͟ làm thͩc ăn bʈ m͑c hoɴc
thͩc ăn khi ͧ quá non, nhiɾu nư͛c hoɴc thͩc ăn bɦn dʂ bʈ biɼn th͑i.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
b. Sͭ dͥng nhóm vi khuɦn lactic trong chɼ biɼn thͩc ăn gia súc
Dùng nhóm vi khuɦn lactic cho mͥc đích chɼ biɼn thͩc ăn
gia súc là ͩng dͥng quá trình lên men có lͣi, quá trình này chͧ yɼu
do nhóm vi khuɦn lactic gây ra như Streptococcus lactic,
Lactobater (Lactobacillus) lactic, Lactobater acidophilum«nhóm vi
khuɦn lactic này t͓n tɞi khá ph͕ biɼn trong tͱ nhiên, trong đư͝ng
tiêu hóa cͧa đ͙ng vɪt và có sɲn trong thͩc ăn xanh, nên khi chɼ
biɼn thư͝ng xɠy ra qua trình lên men axit.
a Lên men thͩc ăn xanh: có 2 loɞi
+ Lên men khô: thͩc ăn xanh đưͣc thái nh͏ tr͙n v͛i 20-
30% thͩc ăn tinh, đɠm bɠo đ͙ ɦm 60-70%, đem nén chɴt trong
thùng, chɪu, h͑ ͧ hoɴc dͥng cͥ kín, trong 3-4 ngày tuƒ theo nhiʄt
đ͙ bên ngoài. Nɼu nhiʄt đ͙ thɢp thì kéo dài th͝i gian và ngưͣc lɞi
nɼu nhiʄt đ͙ cao thì rút ngɬn th͝i gian.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
+ Lên men -ư͛t: thͩc ăn thô xanh đưͣc thái nh͏, ngâm
ngɪp nư͛c, đɪy kín, đʀ th͝i gian 3-5 ngày có thʀ dùng đưͣc.
a Lên men thͩc ăn tinh b͙t:
Các chͧng vi khuɦn Lactobacillus có khɠ năng lên men trͱc
tiɼp tinh b͙t sɬn, dong, riɾng, khoai và các phͥ phɦm nông nghiʄp
khác đ͓ng th͝i tɞo h-ương vʈ thơm chua, khͭ mùi khó chʈu và chɢt
đ͙c, tăng protein và tăng tͷ lʄ tiêu hoá
Đʀ tɞo điɾu kiʄn cho thͩc ăn lên men t͑t phɠi đɠm bɠo có
đͧ đ͙ ɦm, nhiʄt đ͙ môi trư͝ng thích hͣp và nhɢt là phɠi ͧ kín
(yɼm khí triʄt đʀ). Cɤn chú ý thͩc ăn khi đem ͧ phɠi sɞch, không
non quá, nɼu ph͑i hͣp đưͣc nhiɾu loɞi thͩc ăn đʀ ͧ thì càng t͑t.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
+ Ngăn ngͫa sͱ th͑i rͯa trong đu͝ng ru͙t: thͩc ăn lên men
có tác dͥng ngăn cɠn các vi khuɦn th͑i rͯa và kìm hãm các vi khuɦn
gây bʄnh đư͝ng ru͙t do tác dͥng cͧa axit lactic và sͱ đ͑i kháng cͧa
vi khuɦn lactic, do đó thͩc ăn lên men thư͝ng có tͷ lʄ tăng tr͍ng
cao hơn, tiɼt kiʄm đưͣc thͩc ăn, tăng sͩc đɾ kháng, giɠm đưͣc
bʄnh, nâng cao đ-ưͣc năng suɢt và hiʄu quɠ kinh tɼ.
d. Phương pháp đư͝ng hoá
Thͩc ăn đư͝ng hoá có tác dͥng t͑t trong chăn nuôi vì nó
chuyʀn hoá đưͣc tinh b͙t là chɢt khó tiêu hoá hɢp thu thành đư͝ng
là chɢt dʂ tiêu hoá hɢp thu, do vɪy tăng cư͝ng đưͣc hiʄu quɠ lͣi
dͥng thͩc ăn, đ͓ng th͝i m͟ r͙ng đưͣc ngu͓n thͩc ăn dùng cho
chăn nuôi nhɢt là ͟ nhͯng vùng tr͓ng màu có nhiɾu ngô, khoai, sɬn.
à L
VI SINH VɩT ͨNG DͤNG TRONG CHĂN NUÔI THÚ Y
đ. uy trình ͧ thͩc ăn cho gia súc, gia cɤm bɮng men vi sinh
@4 " O? 67