Ph¸p luËt ®¹i c­¬ng

Môc ®Ých m«n häc

 Giíi thiÖu nh÷ng kiÕn
thøc c¬ b¶n vÒ nhµ n­íc vµ
ph¸p luËt nãi chung
 Giíi thiÖu nh÷ng néi dung
c¬ b¶n vÒ 3 ngµnh luËt
quan träng trong hÖ thèng
ph¸p luËt VN
 Lµm c¬ së ®Ó nghiªn
cøu, häc tËp c¸c m«n luËt
chuyªn ngµnh
Tµi liÖu häc tËp
 Gi¸o tr×nh Ph¸p luËt ®¹i c­¬ng, NXB §H
KTQD, 2006
 C¸c trang web h÷u Ých:
 www.na.gov.vn
 www.egov.gov.vn
 www.moj.gov.vn
 C¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt
Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸
 §iÓm chuyªn cÇn: 10%
 Bµi kiÓm tra gi÷a kú (tr¾c nghiÖm) : 20%
- TuÇn thø 8
 Bµi thi häc phÇn cuèi kú (tr¾c nghiÖm):
70%
Néi dung m«n häc
I. Nhµ n­íc CHXHCN ViÖt Nam vµ ®Þa vÞ ph¸p
lý cña c¸c c¬ quan trong bé m¸y nhµ n­íc
II. Ph¸p luËt- c«ng cô ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x·
héi
III. H×nh thøc ph¸p luËt
IV. HÖ thèng ph¸p luËt
V. LuËt hµnh chÝnh ViÖt Nam
VI. LuËt d©n sù viÖt nam
VII. LuËt h×nh sù ViÖt Nam
Ch­¬ng I: Nhµ n­íc cHXHCN ViÖt Nam vµ ®Þa vÞ
ph¸p lý cña c¸c cQ trong bmnn

I. B¶n chÊt, kiÓu nhµ n­íc vµ h×nh thøc

nhµ n­íc
II. B¶n chÊt, chøc n¨ng cña nhµ n­íc céng
hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt Nam
III. Bé m¸y nhµ n­íc céng hoµ x· héi chñ
nghÜa ViÖt nam
I. B¶n chÊt, kiÓu nhµ n­íc vµ h×nh thøc
nhµ n­íc

1. B¶n chÊt nhµ n­íc

2. KiÓu nhµ n­íc
3. H×nh thøc nhµ n­íc
1, B¶n chÊt nhµ n­íc
 Tæ chøc x· héi vµ quyÒn lùc trong x· héi
céng s¶n nguyªn thuû
 Ph©n chia giai cÊp vµ sù xuÊt hiÖn nhµ n­
íc
 §Æc ®iÓm vµ chøc n¨ng cña nhµ n­íc
Tæ chøc x· héi vµ quyÒn lùc trong
x· héi céng s¶n nguyªn thuû (1)
 Lùc l­îng s¶n xuÊt: thÊp
kÐm
 C«ng cô lao ®éng th« s¬
 N¨ng xuÊt lao ®éng thÊp
 X· héi kh«ng ph©n biÖt
kÎ giµu ng­êi nghÌo, kh«ng
cã sù ph©n chia thµnh
giai cÊp
Tæ chøc x· héi vµ quyÒn lùc trong
x· héi céng s¶n nguyªn thuû (2)
 Tæ chøc x· héi lµ thÞ téc - tæ chøc c¬ së
®Çu tiªn cña x· héi loµi ng­êi
 ThÞ téc lµ mét tæ chøc lao ®éng s¶n xuÊt,
mét bé m¸y kinh tÕ x· héi
 Sù ph¸t triÓn cña x· héi dÉn ®Õn sù xuÊt
hiÖn c¸c bµo téc vµ bé l¹c bao gåm nhiÒu
bµo téc hîp thµnh
Tæ chøc x· héi vµ quyÒn lùc trong
x· héi céng s¶n nguyªn thuû (3)
 Tæ chøc qu¶n lý thÞ téc lµ Héi ®ång thÞ téc bao gåm tÊt
c¶ nh÷ng ng­êi lín tuæi trong thÞ téc víi quyÒn h¹n rÊt lín.
 Tæ chøc qu¶n lý bµo téc lµ Héi ®ång bµo téc bao gåm c¸c
tï tr­ëng, thñ lÜnh qu©n sù cña c¸c thÞ téc, víi c¸c nguyªn
t¾c tæ chøc quyÒn lùc t­¬ng tù nh­nguyªn t¾c tæ chøc
quyÒn lùc cña thÞ téc nh­ng cã sù tËp trung cao h¬n.
 Héi ®ång bé l¹c lµ h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý cña bé l¹c
víi nguyªn t¾c tæ chøc quyÒn lùc t­¬ng tù nh­thÞ téc vµ
bµo téc nh­ng møc ®é tËp trung quyÒn lùc cao h¬n n÷a.
Ph©n chia giai cÊp vµ sù xuÊt
hiÖn nhµ n­íc
 Sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ n¨ng suÊt
lao ®éng x· héi ®· lµm thay ®æi c¬ cÊu tæ chøc
x· héi cña x· héi céng s¶n nguyªn thuû.
 Sau ba lÇn ph©n c«ng lao ®éng x· héi, chÕ ®é t­
h÷u xuÊt hiÖn ®· ph©n chia x· héi thµnh kÎ giµu,
ng­êi nghÌo, h×nh thµnh hai giai cÊp c¬ b¶n lµ chñ
n« vµ n« lÖ.
 Mét x· héi míi víi sù ph©n chia giai cÊp vµ sù
®Êu tranh giai cÊp ®ßi hái ph¶i cã mét tæ chøc
quyÒn lùc míi, tæ chøc quyÒn lùc ®ã lµ nhµ n­íc.
B¶n chÊt cña nhµ n­íc
 Nhµ n­íc ra ®êi vµ tån t¹i trong x· héi cã giai cÊp, do ®ã
thÓ hiÖn b¶n chÊt giai cÊp s©u s¾c.
 B¶n chÊt giai cÊp cña nhµ n­íc thÓ hiÖn tr­íc hÕt ë chç,
nhµ n­íc lµ bé m¸y c­ìng chÕ ®Æc biÖt n»m trong tay giai
cÊp thèng trÞ, lµ c«ng cô s¾c bÐn ®Ó duy tr× sù thèng
trÞ giai cÊp.
 MÆt kh¸c, trong x· héi cã giai cÊp, nhµ n­íc kh«ng chØ lµ
ng­êi ®¹i diÖn cho giai cÊp thèng trÞ, b¶o vÖ lîi Ých cña
giai cÊp thèng trÞ mµ, ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, cßn lµ
ng­êi ®¹i diÖn cho lîi Ých chung cña x· héi. Do ®ã, nhµ n­
íc cßn cã tÝnh x· héi.
§Æc ®iÓm cña nhµ n­íc
 Nhµ n­íc thiÕt lËp mét quyÒn lùc c«ng ®Æc biÖt.
 Nhµ n­íc ph©n chia d©n c­theo l·nh thæ, thµnh c¸c ®¬n vÞ
hµnh chÝnh kh«ng phô thuéc chÝnh kiÕn, huyÕt thèng,
giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp v.v.
 Nhµ n­íc cã chñ quyÒn quèc gia mang néi dung chÝnh trÞ -
ph¸p lý, thÓ hiÖn quyÒn tù quyÕt cña nhµ n­íc vÒ ®èi néi
vµ ®èi ngo¹i, kh«ng phô thuéc vµo c¸c yÕu tè bªn ngoµi.
 Nhµ n­íc ban hµnh ph¸p luËt vµ thùc hiÖn sù qu¶n lý b»ng
ph¸p luËt ®èi víi toµn x· héi.
 Nhµ n­íc ban hµnh c¸c s¾c thuÕ vµ thùc hiÖn viÖc thu
thuÕ b¾t buéc.
Chøc n¨ng cña nhµ n­íc
 Chøc n¨ng cña nhµ n­íc lµ ph­¬ng diÖn ho¹t ®éng chñ yÕu
cña nhµ n­íc nh»m thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô ®Æt ra cho
nhµ n­íc.
 Chøc n¨ng ®èi néi lµ nh÷ng mÆt ho¹t ®éng chñ yÕu
trong néi bé ®Êt n­íc nh­: B¶o ®¶m trËt tù an toµn x· héi,
trÊn ¸p nh÷ng phÇn tö chèng ®èi, qu¶n lý c¸c lÜnh vùc
cña ®êi sèng kinh tÕ – x· héi...
 Chøc n¨ng ®èi ngo¹i thÓ hiÖn nh÷ng mÆt ho¹t ®éng cña
nhµ n­íc trong quan hÖ víi c¸c nhµ n­íc trªn thÕ giíi vµ c¸c
d©n téc kh¸c nh­: Phßng thñ ®Êt n­íc, thiÕt lËp mèi bang
giao víi c¸c quèc gia kh¸c.
H×nh thøc ho¹t ®éng
 C¸c h×nh thøc ho¹t ®éng chñ yÕu cña nhµ
n­íc lµ:
 Ho¹t ®éng lËp ph¸p (x©y dùng luËt),
 Ho¹t ®éng hµnh ph¸p (tæ chøc thùc hiÖn,
thi hµnh ph¸p luËt) vµ,
 Ho¹t ®éng t­ph¸p (b¶o vÖ ph¸p luËt).
Ph­¬ng ph¸p ho¹t ®éng cña nhµ
n­íc
 C¸c nhµ n­íc ®Òu sö dông
hai ph­¬ng ph¸p chñ yÕu lµ
thuyÕt phôc vµ c­ìng chÕ.
 Tuú thuéc vµo b¶n chÊt cña
nhµ n­íc vµ ®Æc ®iÓm cô
thÓ cña mçi n­íc mµ c¸c nhµ
n­íc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p
nµy mét c¸ch kh¸c nhau.
2. KiÓu nhµ n­íc
 KiÓu nhµ n­íc lµ tæng thÓ
c¸c dÊu hiÖu c¬ b¶n ®Æc
thï cña NN, thÓ hiÖn b¶n
chÊt vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn
tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña
NN trong mét h×nh th¸i
kinh tÕ - x· héi nhÊt
®Þnh.
 LÞch sö x· héi cã bèn kiÓu
NN - kiÓu NN chñ n«,
phong kiÕn, t­s¶n, x· héi
chñ nghÜa.
3. H×nh thøc nhµ n­íc
 H×nh thøc nhµ n­íc nãi lªn c¸ch thøc tæ chøc vµ
thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n­íc (quyÒn lËp ph¸p,
quyÒn hµnh ph¸p vµ quyÒn t­ph¸p).
 H×nh thøc nhµ n­íc bao gåm hai yÕu tè chñ yÕu:
h×nh thøc chÝnh thÓ vµ h×nh thøc cÊu tróc.
 Ngoµi ra, chÕ ®é chÝnh trÞ còng lµ mét yÕu tè
¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi h×nh thøc nhµ n­íc.
H×nh thøc chÝnh thÓ
 H×nh thøc chÝnh thÓ lµ c¸ch thøc tæ chøc
vµ tr×nh tù thµnh lËp c¸c c¬ quan cã
quyÒn lùc cao nhÊt cña nhµ n­íc cïng víi
mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan ®ã.
 H×nh thøc chÝnh thÓ cã hai d¹ng c¬ b¶n lµ
chÝnh thÓ qu©n chñ vµ chÝnh thÓ céng
hoµ.
ChÝnh thÓ qu©n chñ
 ChÝnh thÓ qu©n chñ lµ h×nh thøc chÝnh thÓ
trong ®ã quyÒn lùc tèi cao cña nhµ n­íc tËp trung
toµn bé hoÆc mét phÇn vµo tay ng­êi ®øng ®Çu
nhµ n­íc (nguyªn thñ quèc gia) h×nh thµnh theo
nguyªn t¾c truyÒn ng«i (thÕ tËp).
 Vua, hoµng ®Õ, quèc tr­ëng lµ nguyªn thñ quèc
gia cña c¸c n­íc theo chÝnh thÓ nµy. Nhµ n­íc theo
chÝnh thÓ qu©n chñ gäi lµ nhµ n­íc qu©n chñ.
ChÝnh thÓ qu©n chñ ®­îc chia thµnh qu©n chñ
tuyÖt ®èi vµ qu©n chñ h¹n chÕ.
Qu©n chñ tuyÖt ®èi
 Qu©n chñ tuyÖt ®èi
lµ h×nh thøc chÝnh
thÓ qu©n chñ, trong
®ã nguyªn thñ quèc
gia (vua, hoµng ®Õ)
cã quyÒn lùc v« h¹n.
Qu©n chñ h¹n chÕ
 ChÝnh thÓ qu©n chñ h¹n chÕ
lµ h×nh thøc chÝnh thÓ trong
®ã quyÒn lùc tèi cao cña nhµ n­
íc ®­îc trao mét phÇn cho ng­êi
®øng ®Çu nhµ n­íc, cßn mét
phÇn ®­îc trao cho mét c¬ quan
cao cÊp kh¸c (nh­nghÞ viÖn
trong nhµ n­íc t­s¶n hoÆc héi
nghÞ ®¹i diÖn ®¼ng cÊp trong
nhµ n­íc phong kiÕn). ChÝnh
thÓ qu©n chñ h¹n chÕ trong
c¸c nhµ n­íc t­s¶n gäi lµ qu©n
chñ lËp hiÕn (qu©n chñ ®¹i
nghÞ).
ChÝnh thÓ céng hoµ
 ChÝnh thÓ céng hoµ lµ h×nh thøc chÝnh thÓ, trong ®ã
quyÒn lùc tèi cao cña nhµ n­íc thuéc vÒ mét c¬ quan ®­îc
bÇu ra trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh.
 ChÝnh thÓ céng hoµ cã hai h×nh thøc chñ yÕu lµ céng
hoµ quý téc vµ céng hoµ d©n chñ.
 Céng hoµ quý téc lµ h×nh thøc chÝnh thÓ, trong ®ã c¬
quan ®¹i diÖn lµ do giíi quý téc bÇu ra.
 Céng hoµ d©n chñ lµ h×nh thøc chÝnh thÓ, trong ®ã ng­êi
®¹i diÖn lµ do d©n bÇu ra.
 ChÝnh thÓ céng hoµ trong c¸c nhµ n­íc t­s¶n cã hai biÕn
d¹ng: Céng hoµ ®¹i nghÞ vµ céng hoµ tæng thèng
Céng hoµ ®¹i nghÞ
 NghÞ viÖn cã vÞ trÝ, vai trß
rÊt lín trong c¬ chÕ thùc thi
quyÒn lùc nhµ n­íc.
 Nguyªn thñ quèc gia (tæng
thèng) do nghÞ viÖn bÇu ra,
chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc nghÞ
viÖn.
 ChÝnh phñ do c¸c ®¶ng chÝnh
trÞ chiÕm ®a sè ghÕ trong
nghÞ viÖn thµnh lËp vµ chÞu
tr¸ch nhiÖm tr­íc nghÞ viÖn,
nghÞ viÖn cã thÓ bá phiÕu
kh«ng tÝn nhiÖm ChÝnh phñ.
ChÝnh thÓ céng hoµ tæng
thèng
 Nguyªn thñ quèc gia (Tæng thèng)
cã vÞ trÝ vµ vai trß rÊt quan träng.
 Tæng thèng do nh©n d©n trùc tiÕp
(hoÆc gi¸n tiÕp th«ng qua ®¹i cö
tri) bÇu ra.
 Tæng thèng võa lµ nguyªn thñ quèc
gia, võa lµ ng­êi ®øng ®Çu chÝnh
phñ.
 ChÝnh phñ kh«ng ph¶i do nghÞ
viÖn thµnh lËp. C¸c thµnh viªn
chÝnh phñ do Tæng thèng bæ
nhiÖm, chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Tæng
thèng
Céng hoµ “l­ìng tÝnh”
 Céng hoµ “l­ìng tÝnh” nghÜa lµ võa
mang tÝnh chÊt céng hoµ ®¹i nghÞ, võa
mang tÝnh chÊt céng hoµ tæng thèng.
 ChÝnh thÓ céng hoµ “l­ìng tÝnh” cã
nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau:
 NghÞ viÖn do nh©n d©n bÇu ra.
 Trung t©m bé m¸y quyÒn lùc lµ tæng
thèng. Tæng thèng còng do d©n bÇu, cã
quyÒn h¹n rÊt lín kÓ c¶ quyÒn gi¶i t¸n
NghÞ viÖn, quyÒn thµnh lËp chÝnh
phñ, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch quèc gia.
 ChÝnh phñ cã thñ t­íng ®øng ®Çu, ®Æt
d­íi sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña Tæng
thèng, chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Tæng
thèng vµ NghÞ viÖn.
H×nh thøc cÊu tróc nhµ n­íc
 H×nh thøc cÊu tróc nhµ n­íc lµ sù cÊu t¹o nhµ n­íc
thµnh c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh - l·nh thæ vµ x¸c
lËp c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¬n vÞ Êy víi nhau
còng nh­gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n­íc ë trung ­¬ng víi
c¸c c¬ quan nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng.
 Cã hai h×nh thøc cÊu tróc nhµ n­íc chñ yÕu:
 Nhµ n­íc ®¬n nhÊt
 Nhµ n­íc liªn bang
Nhµ n­íc ®¬n nhÊt
 Nhµ n­íc ®¬n nhÊt lµ nhµ n­íc cã chñ
quyÒn chung, cã mét hÖ thèng ph¸p
luËt thèng nhÊt, cã mét quèc héi vµ mét
hÖ thèng c¬ quan nhµ n­íc thèng nhÊt tõ
trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng.
 C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh - l·nh thæ th­
êng bao gåm tØnh (thµnh phè), huyÖn
(quËn), x· (ph­êng) ho¹t ®éng trªn c¬ së
c¸c quy ®Þnh cña chÝnh quyÒn trung ­
¬ng.
 ViÖt Nam, Trung Quèc, Ph¸p... lµ
nh÷ng nhµ n­íc theo h×nh thøc cÊu tróc
®¬n nhÊt.
Nhµ n­íc liªn bang

 Nhµ n­íc liªn bang lµ nhµ n­íc ®­

îc h×nh thµnh tõ hai hay nhiÒu
nhµ n­íc thµnh vin (hoÆc nhiÒu
bang) hîp l¹i.
 Trong nhµ n­íc liªn bang, ngoµi
c¸c c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc
vµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc
chung cho toµn liªn bang, hÖ
thèng ph¸p luËt chung cña liªn
bang, th× mçi nhµ n­íc thµnh
viªn cßn cã hÖ thèng c¬ quan
nhµ n­íc vµ hÖ thèng ph¸p luËt
riªng cña mçi nhµ n­íc thµnh
viªn.
 Hoa kú, §øc, Nga v.v. lµ nh÷ng
nhµ n­íc liªn bang.
ChÕ ®é chÝnh trÞ
 ChÕ ®é chÝnh trÞ lµ tæng thÓ c¸c ph­¬ng ph¸p, c¸ch
thøc, ph­¬ng tiÖn mµ c¬ quan nhµ n­íc sö dông ®Ó
thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n­íc.
 ChÕ ®é chÝnh trÞ cña c¸c nhµ n­íc trong lÞch sö rÊt
®a d¹ng nh­ng tùu trung l¹i th× cã hai lo¹i chÝnh:
 ChÕ ®é ph¶n d©n chñ (chÕ ®é chuyªn chÕ cña chñ
n« vµ phong kiÕn, chÕ ®é ph¸t xÝt)
 ChÕ ®é d©n chñ (chÕ ®é d©n chñ quý téc, chÕ ®é
d©n chñ t­s¶n, chÕ ®é d©n chñ x· héi chñ nghÜa).
ChÕ ®é d©n chñ
 ChÕ ®é chÝnh trÞ d©n chñ lµ chÕ ®é mµ
ë ®ã c¸c ph­¬ng ph¸p, c¸ch thøc thùc hiÖn
quyÒn lùc nhµ n­íc dùa trªn nguyªn t¾c tÊt
c¶ quyÒn lùc nhµ n­íc thuéc vÒ nh©n d©n.
ChÕ ®é ph¶n d©n chñ
 ChÕ ®é ph¶n d©n chñ
(chÕ ®é chuyªn chÕ
cña chñ n« vµ phong
kiÕn, chÕ ®é ph¸t xÝt)
lµ chÕ ®é chÝnh trÞ
mµ quyÒn lùc kh«ng
thuéc vÒ nh©n d©n
mµ thuéc vÒ nh÷ng tªn
®éc tµi, ph¸t xÝt
CH¦¥NG I (TiÕp)

II. B¶n chÊt, chøc n¨ng cña nhµ n­íc

céng hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt
Nam
B¶n chÊt cña nhµ n­íc CH XHCN
ViÖt Nam
 Nhà nước CHXHCN Việt Nam thuộc kiểu nhà nước xã
hội chủ nghĩa.
 Nhà nước CHXHCN Việt Nam mang tính nhân dân
sâu sắc.
 Bản chất của nhà nước được xác định trong Hiến
pháp năm 1992 (đã được sửa đổi, bổ sung năm
2001): “Nhà nước CHXHCN Việt Nam là Nhà nước
pháp quyền XHCN của nhân dân mà nền tảng là liên
minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân
và đội ngũ trí thức” (Điều 2).
Những đặc trưng cơ bản của
nhà nước CHXHCN Việt Nam
 Nhân dân là chủ thể cao nhất của quyền lực nhà
nước
 Nhà nước là biểu hiện tập trung của khối đại đoàn
kết các dân tộc anh em trên lãnh thổ Việt Nam
 Nhà nước thể hiện tính xã hội rộng lớn
 Nhà nước ta là nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa
 Nhà nước thực hiện chính sách hoà bình, hữu nghị
với các nước trên thế giới
Chức năng của Nhà nước
CHXHCN Việt Nam
 Các chức năng đối nội
 Chức năng kinh tế:
 Chức năng xã hội:
 Chức năng bảo đảm sự ổn định an ninh - chính trị,
bảo vệ các quyền tự do, dân chủ của nhân dân, bảo
vệ trật tự an toàn xã hội.
 Các chức năng đối ngoại
 Bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa
 Thiết lập, củng cố và phát triển mối quan hệ hữu
nghị, hợp tác giữa nước ta với các nước trên thế giới
BỘ MÁY NHÀ NƯỚC CỘNG HOÀ
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Khái niệm
 Những nguyên tắc tổ chức và hoạt
động của bộ máy Nhà nước Cộng hoà
xã hội chủ nghĩa Việt Nam
 Các cơ quan nhà nước trong bộ máy
Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa
Việt Nam
Khái niệm
 Bộ máy Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam là hệ thống cơ quan từ
trung ương đến các địa phương và cơ
sở, tổ chức và hoạt động theo những
nguyên tắc thống nhất, tạo thành một
cơ chế đồng bộ để thực hiện các chức
năng và nhiệm vụ chung của nhà nước.
Những nguyên tắc tổ chức và hoạt động
của bộ máy NN CHXHCN Việt Nam
 Nguyên tắc “quyền lực Nhà nước là thống nhất có sự
phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước
trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp,
tư pháp” (Điều 2, đoạn 2).
 Nguyên tắc bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản
Việt Nam đối với việc tổ chức và hoạt động của bộ
máy nhà nước (Điều 4).
 Nguyên tắc bảo đảm sự tham gia của nhân dân vào
hoạt động quản lý của nhà nước (Điều 53)
 Nguyên tắc tập trung dân chủ (Điều 6)
 Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa (Điều 12)
Các cơ quan nhà nước trong bộ
máy Nhà nước CHXHCN Việt Nam
 Quốc hội
 Chủ tịch nước
 Chính phủ
 Hội đồng nhân dân
 Uỷ ban nhân dân
 Toà án nhân dân
 Viện kiểm sát nhân dân
Quốc hội
 Vị trí, chức năng
 Cơ cấu
 Hình thức hoạt động
 Thẩm quyền
Vị trí, chức năng

 “Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan
quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam” (Điều 83 HP 1992).
 Là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân: QH do cử tri cả
nước bầu ra. QH biểu hiện tập trung khối đại đoàn kết toàn
dân, bao gồm các đại biểu đại diện cho mọi tầng lớp nhân dân
và cho các vùng lãnh thổ trong cả nước.
 Là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất: QH thống nhất tập
trung toàn bộ quyền lực nhà nước: Quyền lập pháp, quyền
hành pháp, quyền tư pháp; mặt khác có sự phân công và phối
hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền
đó.
Cơ cấu

 Ủy ban Thường vụ QH
 Hội đồng dân tộc
 Các Ủy ban của QH
Uỷ ban thường vụ Quốc hội
 Ðiều 90 Hiến pháp 1992 quy
định: "Uỷ ban thường vụ
Quốc hội là cơ quan thường
trực của Quốc hội.
 Uỷ ban thường vụ Quốc hội
gồm có: Chủ tịch Quốc hội,
các Phó chủ tịch Quốc hội,
các uỷ viên.
 Số thành viên Uỷ ban thường
vụ Quốc hội do Quốc hội
quyết định. Một phiên họp Uỷ ban
 Thành viên của Uỷ ban thường vụ Quốc hội
thường vụ Quốc hội làm việc
theo chế độ chuyên trách và
không thể đồng thời là thành
viên của Chính phủ.
Hội đồng dân tộc và các Uỷ
ban của Quốc hội
 Là các cơ quan của Quốc hội, do Quốc hội bầu ra, làm việc theo
chế độ tập thể và quyết định theo đa số.
 Hội đồng dân tộc nghiên cứu và kiến nghị với QH những vấn đề
về dân tộc; thực hiện quyền giám sát việc thi hành chính sách
dân tộc, các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội
miền núi và vùng có đồng bào dân tộc thiểu số.
 Các Uỷ ban của Quốc hội nghiên cứu, thẩm tra dự án luật, dự
án pháp lệnh và dự án khác, những báo cáo được QH và
UBTVQH giao, trình QH, UBTVQH ý kiến về chương trình xây
dựng luật, pháp lệnh; thực hiện quyền giám sát trong phạm vi
nhiệm vụ, quyền hạn do luật định; kiến nghị những vấn đề
thuộc phạm vi hoạt động của Uỷ ban.
Hình thức hoạt động
 Kỳ họp Quốc hội
 Ủy ban Thường vụ QH
 Các Ủy ban của QH
 Đoàn đại biểu QH và Đại biểu QH
Kỳ họp Quốc hội

 Kỳ họp Quốc hội là hình thức hoạt động chủ yếu và

quan trọng nhất của Quốc hội, là nơi biểu hiện trực
tiếp và tập trung nhất quyền lực nhà nước của cơ
quan quyền lực nhà nước cao nhất, nơi biểu hiện trí
tuệ tập thể của đại biểu Quốc hội.
 Tại kỳ họp, Quốc hội thảo luận và quyết định những
vấn đề quan trọng nhất của đất nước và của nhân
dân.
 Tại các kỳ họp, Quốc hội thực hiện quyền giám sát
tối cao đối với hoạt động của cơ quan nhà nước.
 Kỳ họp Quốc hội được tổ chức công khai, trừ trường
hợp cần thiết, Quốc hội có thể họp kín.
Đại biểu Quốc hội
 Đại biểu Quốc hội “là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của
nhân dân, không chỉ đại biểu cho nhân dân ở đơn vị bầu cử ra
mình mà còn đại biểu cho nhân dân cả nước; là người thay mặt
nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước trong Quốc hội” (Điều
43 Luật Tổ chức Quốc hội).
 Đại biểu Quốc hội có thể là đại biểu chuyên trách hoặc đại biểu
không chuyên trách.
 Đại biểu QH chịu trách nhiệm trước cử tri đồng thời chịu trách
nhiệm trước QH về việc thực hiện nhiệm vụ đại biểu của mình.
 Các đại biểu QH được bầu trong một tỉnh hoặc thành phố trực
thuộc TW hợp thành Đoàn đại biểu QH. Đoàn đại biểu QH có
trưởng đoàn, phó trưởng đoàn và có đại biểu hoạt động chuyên
trách.
Thẩm quyền
Thẩm quyền của Quốc hội có thể chia
thành ba nhóm:
 Quyền lập hiến và lập pháp,

 Quyền quyết định những công việc

quan trọng nhất của nhà nước, và

 Quyền giám sát tối cao đối với toàn bộ

hoạt động của Nhà nước.

Chủ tịch nước
 Vị trí, chức năng
 Cơ cấu
 Hình thức hoạt động
 Thẩm quyền
Vị trí, chức năng
 “Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay mặt nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam về đối nội và đối ngoại”
(Điều 101).
 Về đối nội, chủ tịch nước có quyền công bố Hiến pháp, Luật,
Pháp lệnh; thống lĩnh các lực lượng vũ trang nhân dân và giữ
chức vụ Chủ tịch Hội đồng quốc phòng và an ninh; bổ nhiệm,
miễn nhiệm, cách chức các chức vụ cao cấp của Nhà nước;
công bố quyết định tuyên bố tình trạng chiến tranh, tình trạng
khẩn cấp.v.v...
 Về đối ngoại, Chủ tịch nước có quyền cử, triệu hồi đại sứ đặc
mệnh toàn quyền của Việt Nam; tiếp nhận đại sứ đặc mệnh
toàn quyền của nước ngoài, nhân danh Nhà nước ký kết điều
ước quốc tế; quyết định cho nhập quốc tịch Việt Nam, cho thôi
quốc tịch Việt Nam hoặc tước quốc tịch Việt Nam.
Mối quan hệ giữa Chủ tịch nước
và QH
 Chủ tịch nước do QH bầu trong
số đại biểu QH.
 Chủ tịch nước chịu trách nhiệm
và báo cáo công tác trước Quốc
hội.
 Nhiệm kỳ của Chủ tịch nước theo
nhiệm kỳ của Quốc hội. Khi Quốc
hội hết nhiệm kỳ, Chủ tịch nước
tiếp tục làm nhiệm vụ cho đến Chủ tịch nước Nguyễn
khi Quốc hội khoá mới bầu Chủ Minh Triết
tịch nước mới.
Chính phủ
 Vị trí, chức năng
 Cơ cấu
 Hình thức hoạt động
 Thẩm quyền
Vị trí, chức năng
 “Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc hội, cơ
quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng
hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam” (Điều 109).
 Là cơ quan chấp hành của Quốc hội, Chính phủ do
Quốc hội thành lập, chịu trách nhiệm trước Quốc hội
và báo cáo công tác với Quốc hội, Uỷ ban thường vụ
Quốc hội, Chủ tịch nước; Tổ chức thực hiện Hiến
pháp, Luật, nghị quyết của Quốc hội, Pháp lệnh, Nghị
quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội.
 Là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, Chính
phủ thống nhất quản lý các lĩnh vực của đời sống xã
hội trong phạm vi cả nước.
Cơ cấu
Chính phủ gồm có:
 Thủ tướng Chính phủ,

 Các Phó Thủ tướng,

 Các Bộ trưởng,

 Thủ trưởng các cơ quan ngang Bộ.

Thủ tướng Chính phủ
 Thủ tướng là người đứng đầu
Chính phủ, do Quốc hội bầu
trong số đại biểu Quốc hội, chịu
trách nhiệm trước Quốc hội, Uỷ
ban thường vụ Quốc hội và Chủ
tịch nước.
 Thủ tướng lãnh đạo, điều hành
và chịu trách nhiệm về mọi hoạt Thủ tướng
động của CP Nguyễn Tấn Dũng
 Phó Thủ tướng giúp Thủ tướng
làm nhiệm vụ theo sự phân công
của Thủ tướng.
Bộ, cơ quan ngang Bộ
 Bộ, cơ quan ngang Bộ là cơ quan của Chính phủ,
thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với
ngành, hoặc lĩnh vực công tác trong phạm vi cả
nước. Có thể phân biệt hai loại Bộ: Bộ quản lý
ngành và Bộ quản lý theo lĩnh vực.
 Bộ quản lý theo lĩnh vực là các Bộ thực hiện việc
quản lý nhà nước theo từng lĩnh vực rộng của xã
hội như tài chính, lao động, ngoại giao, nội vụ v.v.
 Bộ quản lý ngành là các Bộ thực hiện việc quản lý
nhà nước đối với các ngành kinh tế – kỹ thuật,
văn hoá, xã hội như nông nghiệp, công nghiệp,
giao thông vận tải, giáo dục, văn hoá v.v.
Cơ quan thuộc Chính phủ
 Cơ quan thuộc Chính phủ là cơ quan do Chính phủ
thành lập, có chức năng thực hiện một số thẩm
quyền quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực;
 Một số cơ quan thuộc Chính phủ hoạt động sự
nghiệp để phục vụ nhiệm vụ quản lý nhà nước của
Chính phủ hoặc thực hiện một số thẩm quyền khác
theo quy định của pháp luật.
 Cơ quan thuộc Chính phủ không thuộc cơ cấu tổ
chức của Chính phủ.
Hình thức hoạt động
 Phiên họp Chính phủ
 Thủ tướng Chính phủ
 Bộ và Bộ trưởng
Hội đồng nhân dân
 Vị trí, chức năng
 Cơ cấu
 Hình thức hoạt động
 Thẩm quyền
Vị trí, chức năng
 Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền
lực nhà nước ở địa phương, đại diện
cho ý chí, nguyện vọng, quyền làm chủ
của nhân dân, do nhân dân địa phương
bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân
dân địa phương và cơ quan nhà nước
cấp trên” (Điều 119 Hiến pháp 1992).
Cơ cấu
 Hội đồng nhân dân các cấp có Thường trực Hội đồng
nhân dân.
 Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện có các ban
của HĐND.
 Thường trực HĐND do HĐND cùng cấp bầu ra.
Thường trực HĐND cấp tỉnh, cấp huyện gồm Chủ
tịch, Phó Chủ tịch và Uỷ viên thường trực.
 Thường trực HĐND cấp xã gồm Chủ tịch, Phó Chủ
tịch.
 Thành viên của Thường trực HĐND không thể đồng
thời là thành viên của UBND cùng cấp.
Uỷ ban nhân dân
 Vị trí, chức năng
 Cơ cấu
 Hình thức hoạt động
 Thẩm quyền
Vị trí, chức năng
 “Uỷ ban nhân dân do Hội đồng nhân dân bầu ra là cơ quan
chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà
nước ở địa phương, chịu trách nhiệm chấp hành Hiến pháp,
Luật, các văn bản của các cơ quan nhà nước cấp trên và nghị
quyết của Hội đồng nhân dân” (Điều 123 HP 1992).
 Là cơ quan chấp hành của HĐND, UBND chịu trách nhiệm trước
HĐND cùng cấp và cơ quan nhà nước cấp trên, đối với mọi hoạt
động của mình nhằm bảo đảm thực hiện chủ trương, biện pháp
phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh và thực
hiện các chính sách khác trên địa bàn.
 Là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, UBND cấp dưới
chịu sự chỉ đạo của UBND cấp trên; UBND cấp tỉnh chịu sự chỉ
đạo của Chính phủ.
Cơ cấu
 UBND được tổ chức ở cả 3 cấp hành chính
 UBND do HĐND cùng cấp bầu gồm có Chủ tịch, Phó
Chủ tịch và uỷ viên. Chủ tịch UBND là đại biểu
HĐND; các thành viên khác của UBND không nhất
thiết là đại biểu HĐND.
 UBND cấp tỉnh có từ chín đến mười một thành viên;
UBND TP. Hà Nội và UBND TP. Hồ Chí Minh có không
quá mười ba thành viên;
 UBND cấp huyện có từ bảy đến chín thành viên;
 UBND cấp xã có từ ba đến năm thành viên.
 Số lượng thành viên và số Phó Chủ tịch UBND của
mỗi cấp do Chính phủ quyết định.
Hình thức hoạt động
 Phiên họp UBND
 Chủ tịch, các Phó Chủ tịch UBND
 Cơ quan chuyên môn của UBND: Sở,
Phòng, Ban
Thẩm quyền
 Xem Luật Tổ chức HĐND và UBND
Toà án nhân dân
 Vị trí, chức năng
 Cơ cấu
Vị trí, chức năng

 Toà án xét xử các vụ án hình sự, dân

sự, hôn nhân và gia đình, lao động,
kinh tế, hành chính.
 Giải quyết những việc khác theo quy
định của pháp luật.
Cơ cấu
 Hệ thống các Toà án nhân dân ở nước ta bao gồm:
 TAND Tối cao;
 Các TAND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương
(gọi chung là TAND cấp tỉnh);
 Các TAND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc
tỉnh (gọi chung là TAND cấp huyện);
 Các Toà án quân sự;
 Các Toà án khác do luật định.
 Trong tình hình đặc biệt, Quốc hội có thể quyết
định thành lập Toà án đặc biệt.
TAND Tối cao
 TAND Tối cao gồm có: Hội đồng Thẩm phán
Toà án nhân dân tối cao; Toà án quân sự
trung ương; Toà hình sự, Toà dân sự, Toà
kinh tế, Toà lao động, Toà hành chính và
các Toà phúc thẩm Toà án nhân dân tối cao.
 Bộ máy Toà án nhân dân tối cao có Chánh
án, các Phó chánh án, Thẩm phán, Thư ký
toà án.
TAND cấp tỉnh
 Toà án nhân dân cấp tỉnh gồm có: Uỷ
ban thẩm phán; Toà hình sự, Toà dân
sự, Toà kinh tế, Toà lao động, Toà
hành chính; bộ máy giúp việc.
 TAND cấp tỉnh có Chánh án, các Phó
Chánh án, Thẩm phán, Hội thẩm nhân
dân, Thư ký toà án.
TAND cấp huyện
 TAND cấp huyện có Chánh án, một
hoặc hai Phó chánh án, Thẩm phán, Hội
thẩm nhân dân, Thư ký toà án.
Các tòa quân sự
 Cơ cấu tổ chức của các toà án quân sự
gồm có: Toà án quân sự trung ương;
Toà án quân sự quân khu và tương
đương; các Toà án quân sự khu vực.
Viện kiểm sát nhân dân
 Vị trí, chức năng
 Cơ cấu
Vị trí, chức năng
 Thực hành quyền công tố nhà nước
 Kiểm sát các hoạt động tư pháp”
Cơ cấu

 Hệ thống Viện kiểm sát nhân dân gồm

có:
 VKSND Tối cao;
 Các VKSND cấp tỉnh
 Các VKSND cấp huyện
 Các VKS quân sự.
Phân loại cơ quan nhà nước
 Theo thẩm quyền hoạt động
 Theo chức năng hoạt động
 Theo chế độ lãnh đạo
Theo thẩm quyền hoạt động

 Các cơ quan nhà nước được chia thành

 Cơ quan quyền lực nhà nước (Quốc hội, và
HĐND các cấp);
 Cơ quan quản lý (hành chính) nhà nước
(Chính phủ, Bộ, Cơ quan ngang Bộ, UBND
các cấp);
 Cơ quan xét xử (TAND)
 Cơ quan kiểm sát (VKSND).
Theo chức năng hoạt động
 Các cơ quan nhà nước được chia thành
 Cơ quan lập pháp (Quốc hội);
 Cơ quan hành pháp (Chủ tịch nước,
HĐND các cấp, Chính phủ, Bộ, Cơ quan
ngang Bộ, UBND các cấp);
 Cơ quan tư pháp (hệ thống TAND và
VKSND).
Theo chế độ lãnh đạo
 Cơ quan lãnh đạo theo chế độ tập thể
 Quốc hội, Chính phủ, HĐTP TAND Tối cao,
HĐND, UBND
 Cơ quan lãnh đạo theo chế độ thủ trưởng
 Chủ tịch nước
 Bộ, cơ quan ngang Bộ
 VKSND
 Cơ quan chuyên môn của UBND
IV. HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ CỦA NƯỚC
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT
NAM

 Khái niệm
 Cơ cấu
Khái niệm

 Hệ thống chính trị của nước CHXHCN

Việt Nam là tổng thể các thiết chế chính
trị tồn tại và hoạt động trong mối liên
hệ hữu cơ với nhau nhằm tạo ra một cơ
chế thực hiện quyền lực của nhân dân
dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản
Việt Nam.
Cơ cấu
 Hệ thống chính trị bao gồm
 Đảng Cộng sản Việt Nam
 Nhà nước Cộng hoà xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
 Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức
chính trị - xã hội như: Tổng liên đoàn lao động
Việt Nam, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh, Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội nông
dân Việt Nam, Hội cựu chiến binh Việt Nam.