Lieân keát hoùa hoïc (tt)

ThuyeátTöông Taùc Caùc Caëp

Electron
Thuyeát Lieân Keát Hoùa Trò
Thuyeát Vaân ñaïo Phaân Töû

HÑC-A
Hình daïng phaân töû CHT
• Tính chaát cuûa caùc chaát CHT phuï thuoäc
vaøo hình daïng phaân töû:
– Nhieät ñoä noùng chaûy
– Nhieät ñoä soâi
– Khaû naêng solvat hoùa

HÑC-A
Coâng thöùc Lewis
• Khoâng cho bieát hình daïng cuûa phaân töû cuûa
caùc hôïp chaát CHT.
• Ví duï:
• Phaân töû CCl4
• Thöïc nghieäm cho bieát caùc goùc lieân keát ClCCl
ñeàu baèng 109o.
• Nhö vaäy 4 nguyeân töû Cl khoâng cuøng naèm
treân maët phaúng

HÑC-A
Phaân töû CCl4

HÑC-A
Caùc caùch bieåu dieãn hình daïng

HÑC-A
Thuyeát töông taùc caùc caëp electron

Valence Shell Electron Pair Repulsion theory(VSEPR).

Phöông phaùp ñôn giaûn nhöng hieäu quaû ñeå

xaùc ñònh hình daïng phaân töû CHT.

Nguyeân taéc:
Caùc caëp electron quanh nguyeân töû seõ
saép xeáp sao cho söï töông taùc laø nhoû
nhaát.

HÑC-A
AÙp duïng thuyeát VSEPR
• Veõ coâng thöùc Lewis.
• Ñeám soá vò trí coù electron quanh nguyeân töû
– Moät caëp electron khoâng lieân keát tính laø 1 vò trí
– Moät lieân keát (Ñôn, Ñoâi hoaëc Ba) tính laø moät vò
trí.
• Saép xeáp caùc vò trí coù electron sao cho töông
taùc laø nhoû nhaát

HÑC-A
Caùc caùch saép xeáp
Soá vò trí Caùch xeáp 180
2 Thaúng haøng

120
Tam Giaùc
3

109.5

4 Töù dieän
HÑC-A
Caùc caùch saép xeáp
Soá vò trí Caùch xeáp
90
Löôõng Thaùp
5
Tam Giaùc 120

90
90
6 Baùt dieän

HÑC-A QuickTime Movie

Caùc daïng phaân töû
Phaân töû CT Lewis vò trí e – caùch xeáp goùc
. Lieân keát
 
CO2 O

=C =O

2 - Thaúng haøng 180
  
SO2 O S =O 3 - Tam Giaùc 120


 

  

O =S O


 

  -2
CO3-2 O C O 3 - Tam Giaùc 120




 

O



HÑC-A
Caùc daïng phaân töû
Phaân töû CT Lewis vò trí e – caùch xeáp goùc
. Lieân keát
H
CH4 H C H 4 - Töù dieän 109.5
H


NH3 H N H 4 - Töù dieän 109.5
H
HÑC-A
Caùc daïng phaân töû
Phaân töû CT Lewis vò trí e – caùch xeáp goùc
. Lieân keát

F


   Löôõng thaùp
SF4 F S 
F 5 - Tam giaùc 90,





F 120





F



 


XeF4 F Xe F 6 - Baùt dieän 90





 


F




HÑC-A
Caùc bieán daïng
• Caëp electron khoâng lieân keát töông taùc maïnh
hôn caùc caëp electron lieân keát.
• Lieân keát ña coù töông taùc maïnh hôn lieân keát
ñôn

• Ví duï: H2O

O
H
H
HÑC-A 104.5
Caùc bieán daïng

H C N O
H H H H
H H H
109.5O 107O 104.5O

HÑC-A
Caùc bieán daïng

Cl
111.4 o
C O
Cl 124.3 o

HÑC-A
Hình daïng phaân töû

HÑC-A
Hình daïng phaân töû

HÑC-A
Hình daïng phaân töû

HÑC-A
Hình daïng phaân töû

HÑC-A
Hình daïng phaân töû

HÑC-A
Phaân töû nhieàu trung taâm
Xaùc ñònh söï phaân boá electron cho töøng
nguyeân töû.
H O Tam giaùc




HC2H3O2: H C C O 
H
H
Töù dieän

HÑC-A
Moment löôõng cöïc cuûa phaân töû

Khi hai nguyeân töû coù ñoä aâm ñieän khaùc nhau,
maät ñoä ñieän tích aâm seõ cao hôn ôû phía nguyeân
töû coù ñoä aâm ñieän cao hôn. Taïo ra moment löôõng
cöïc cuûa lieân keát. (Qui öôùc chieàu cuûa moment
löôõng cöïc höôùng veà phía nguyeân töû aâm ñieän
hôn)

Trong phaân töû nhieàu nguyeân töû

Moment löôõng cöïc cuûa phaân töû laø toång caùc
moment löôõng cöïc cuûa taát caû caùc lieân keát

HÑC-A
Moment löôõng cöïc cuûa phaân töû

HÑC-A
Moment löôõng cöïc cuûa phaân töû

HÑC-A
Moment löôõng cöïc cuûa phaân
töû

F
 
F B F 120



BF3:   Tam giaùc B
F F F



Khoâng phaân
cöïc
O
O 120



CH2O: Tam giaùc C

H C H H H
HÑC-A
Phaân cöïc
Moment löôõng cöïc cuûa phaân
töû
Cl

Cl 109



  Cl C
CCl4: Cl C Cl Töù dieän Cl




  Cl
Cl Khoâng




phaân cöïc

Cl Cl




CH3Cl: H C H Töù dieän H C

H
H H
HÑC-A Phaân cöïc
 THUYEÁT LIEÂN KEÁT
HOÙA TRÒ

Valence Bond Theory

HÑC-A
Thuyeát Lieân keát hoùa trò

Thuyeát Lewis vaø VSEPR khoâng giaûi thích

ñöôïc ñoä beàn cuûa caùc lieân keát coäng hoùa
trò.

Thuyeát Lieân keát hoùa trò döïa treân keát

quaû cuûa cô hoïc löôïng töû ñeå giaûi thích söï
taïo thaønh lieân keát.

HÑC-A
Thuyeát lieân keát hoùa trò
• Lieân keát hoùa hoïc taïo thaønh do söï xen
phuû cuûa caùc orbital cuûa caùc nguyeân töû.

• Caùc orbital chæ xen phuû vôùi nhau khi:

– Hai orbital, moãi orbital chöùa 1 electron
– Moät orbital chöùa 2 electron vaø 1 orbital troáng
(lieân keát cho nhaän hay lieân keát phoái trí)
Coù hai kieåu xen phuû taïo thaønh hai loaïi lieân
keát:  vaø 

HÑC-A
Lieân keát 
Lieân keát  (sigma) taïo thaønh do söï xen phuû
ñoái xöùng theo truïc cuûa hai orbital.

Söï xen phuû cuûa 2 orbital pz trong phaân töû O2:

HÑC-A
0.08 0.16 0.24 0.32 nm
Lieân keát 
Lieân keát  (pi) hình thaønh do söï xen phuû ñoái
xöùng theo maët phaúng

Söï xen phuû cuûa 2 orbital py trong phaân töû O2

HÑC-A
Ñoä beàn lieân keát
Lieân keát caøng beàn khi möùc ñoä xen phuû caùc
Orbital caøng lôùn (maät ñoä nguyeân töû giöõa
hai haït nhaân laø lôùn nhaát)
1. Möùc ñoä xen phuû phuï thuoäc vaøo: hình
daïng, kích thöôùc, naêng löôïng cuûa caùc
orbital, höôùng xen phuû vaø kieåu xen phuû
giöõa chuùng.
2. Caùc orbital coù naêng löôïng töông ñöông
nhau seõ xen phuû toát
3. Xen phuû theo truïc höõu hieäu hôn xen phuû
theo maët phaúng.
•HÑC-A•
Ví duï

H2:
1s 1s

HF:
1s 2p

F2 :
HÑC-A
2p 2p
Ví duï
Xeùt phaân töû H2O :

Nguyeân töû trung taâm O:

2s 2p
1s
Goùc lieân keát
döï ñoaùn 90.
2p
1s Thöïc nghieäm : 104 o
2s
HÑC-A 2p
Söï taïp chuûng orbital
• Tröôùc khi taïo lieân keát, caùc orbital cuûa nguyeân töû
seõ toå hôïp vôùi nhau taïo ra caùc orbital taïp chuûng.
• Soá orbital taïp chuûng hình thaønh ñuùng baèng soá
orbital tham gia toå hôïp.

s p
+
sp

sp
HÑC-A
 Taïp chuûng sp:BeF2

Be :
s p p p

Kích thích:
s p p p

Taïp chuûng: sp sp
sp sp p p
HÑC-A
Taïp chuûng sp

HÑC-A
 Taïp chuûng sp : BF3 2

B:
s p p p

Kích thích:
s p p p sp2
sp2
sp2
Taïp chuûng:
sp2 sp2 sp2 p
HÑC-A
Taïp chuûng sp 2

HÑC-A
 Taïp chuûng sp CH4 3

C:
s p p p

Kích thích:
s p p p sp3

sp3
Taïp chuûng:
sp3 sp3 sp3 sp3 sp3
HÑC-A sp3
Taïp chuûng sp 3

HÑC-A
Taïp chuûng sp d vaø sp d
3 3 2

HÑC-A
Caùc daïng taïp chuûng

HÑC-A
Caùc daïng taïp chuûng

HÑC-A
Ví duï
H H
Coâng thöùc Lewis C2H4: H C = C H
Tam giaùc - sp2
p

H H
sp2 C C
sp2
H sp 2
H

HÑC-A
Lieân keát  Lieân keát 
HÑC-A
Ví duï
HCN: H C N


p
- sp
Thaúng haøng

H C N
sp sp

p
Lieân keát   bond
Lieân keát 

Lieân keát Ba goàm 1  vaø 2 

HÑC-A
Ví duï
O



CH2O: H C H
Tam giaùc - sp2
p

H
sp2 C O
sp2
H sp2

Lieân keát  Lieân keát 

HÑC-A
HÑC-A
KHIEÁM KHUYEÁT CUÛA
THUYEÁT VB
• Söï toàn taïi cuûa H2+

• VB:
– Khoâng theå toàn taïi H2+ do moái lieân keát chæ
ñöôïc thöïc hieän baèng 1 electron duy nhaát

• Thöïc teá:
– H2+ toàn taïi vaø khaù beàn vöõng
– (naêng löôïng lieân keát trong H2+ laø 255 kJ/mol)

HÑC-A
KHIEÁM KHUYEÁT CUÛA
THUYEÁT VB
• Lieân keát trong F2+ beàn hôn trong F2

• VB:
– lieân keát caøng beàn khi maät ñoä electron giöõa hai
nguyeân töû caøng lôùn. Khi heä F2 bò maát ñi 1
electron thì maät ñoä electron seõ giaûm ñi laøm cho
lieân keát trôû neân keùm beàn hôn.

• Thöïc teá:
– lieân keát trong F2+ (320 kJ/mol) beàn hôn lieân keát
trong F2 (155 kJ/mol).
HÑC-A
KHIEÁM KHUYEÁT CUÛA
THUYEÁT VB
• O2 thuaän töø (toàn taïi electron ñoäc thaân
trong phaân töû O2)

• VB:
– Trong phaân töû O2 khoâng coøn electron ñoäc thaân.
Do ñoù O2 seõ coù tính nghòch töø (khoâng bò nam
chaâm huùt. )

• Thöïc teá
– O2 coù tính thuaän töø töùc laø bò nam chaâm huùt.
Ñieàu ñoù chöùng toû raèng trong phaân töû O2 vaãn
coøn coù electron ñoäc thaân chöa gheùp caëp.
HÑC-A
KHIEÁM KHUYEÁT CUÛA
THUYEÁT VB

• Khoâng giaûi thích ñöôïc hieän töôïng

quang phoå cuûa caùc phaân töû coäng
hoùa trò.

HÑC-A
 THUYEÁT VAÂN ÑAÏO PHAÂN
TÖÛ
MOLECULAR ORBITALS

môû roäng khaùi nieäm haøm soùng

cho heä phaân töû

HÑC-A
Luaän ñieåm
1. Trong phaân töû, caùc electron cuõng toàn taïi ôû
nhöõng traïng thaùi rieâng gioáng nhö trong nguyeân
töû
2. Traïng thaùi cuûa caùc electron ñöôïc bieåu dieãn bôûi
caùc haøm soùng MO goïi laø caùc orbital phaân töû.
3. Caùc electron trong phaân töû cuõng chieám caùc
orbital phaân töû tuaân theo caùc nguyeân lyù beàn
vöõng, nguyeân lyù Pauli, quy taéc Hund.
4. Vieäc xaùc ñònh caùc haøm soùng phaân töû (MO)
ñöôïc thöïc hieän baèng caùch giaûi phöông trình soùng
Schrodinger cho heä phaân töû.
HÑC-A
 Do taùc duïng töông hoã giöõa caùc
haït nhaân vaø electron trong heä
phaân töû, vieäc giaûi phöông trình
Schrodinger laø raát phöùc taïp.

Ñeå ñôn giaûn hoùa vieäc giaûi naøy ta

chaáp nhaän caùc giaû thuyeát gaàn ñuùng

HÑC-A
caùc giaû thuyeát gaàn
ñuùng
1. Caùc orbital phaân töû ñöôïc hình thaønh töø söï
toå hôïp tuyeán tính cuûa caùc orbital nguyeân
töû.
2. Caùc orbital nguyeân töû tham gia toå hôïp
phaûi thoaû ñieàu kieän:
• Coù naêng löôïng gaàn nhau
• Coù tính ñoái xöùng gioáng nhau
3. Chæ coù caùc orbital hoùa trò môùi ñoùng goùp
vaøo söï hình thaønh orbital phaân töû. Caùc
orbital nguyeân töû ôû lôùp voû beân trong
khoâng bò thay ñoåi.
HÑC-A
caùc giaû thuyeát gaàn
ñuùng
• 4. Tuøy theo kieåu toå hôïp maø seõ taïo thaønh
caùc orbital phaân töû coù tính ñoái xöùng vaø
naêng löôïng khaùc nhau nhö sau:
– Toå hôïp ñoái xöùng qua truïc seõ taïo thaønh caùc
orbital phaân töû 
– Toå hôïp ñoái xöùng qua maët phaúng taïo thaønh
caùc orbital phaân töû 
– Toå hôïp döông taïo thaønh caùc orbital phaân töû coù
naêng löôïng thaáp goïi laø caùc orbital lieân keát (kyù
hieäu laø , hoaëc )
– Toå hôïp aâm taïo thaønh caùc orbital phaân töû coù
naêng löôïng cao goïi laø caùc orbital phaûn lieân keát
(kyù hieäu laø * hoaëc * )
HÑC-A
Phaân töû H2
H2 chöùa orbital lieân keát 1s vaø orbital phaûn
lieân keát *1s

HÑC-A
Phaân töû (X2) vôùi X laø nguyeân toá chu kyø 2

Söï toå hôïp cuûa caùc orbital nguyeân töû thaønh caùc orbital
phaân töû
1s + 1s 
1s, 1s*
2s + 2s  2s, 2s*
(2px, 2py, 2pz) + (2px, 2py, 2pz)

2py, 2py* 2px, 2px* 2pz, 2pz*

Giaû söû truïc Z truøng vôùi truïc lieân keát
HÑC-A
Phaân töû O2
Söï hình thaønh 2pz MO:

2pz 2pz

HÑC-A 2pz
Phaân töû O2
Söï hình thaønh 2px MO:

2px 2px

HÑC-A 2px
Phaân töû O2
Söï hình thaønh *2px MO:
2px -2px

HÑC-A *2px
2p vaø 2p
*2pz
2pz

*2px

2px

*2py
2py
HÑC-A
Sô ñoà orbital phaân töû

*2p
E *2p
2p
2p
2p
*2s
2s
2s

*1s
1s
HÑC-A 1s
CAÙCH SAÉP XEÁP ELECTRON

1. Toång soá electron cuûa caùc orbital phaân töû baèng

toång soá electron hoùa trò ñoùng goùp bôûi caùc
nguyeân töû
2. Caùc electron saép xeáp vaøo caùc orbital phaân töû
theo traät töï naêng löôïng töø thaáp ñeán cao (nguyeân
lyù beàn vöõng)
3. Moãi orbital phaân töû chöùa toái ña 2 electron, hai
electron naøy phaûi coù spin ngöôïc nhau (nguyeân lyù
loaïi tröø Pauli)
4. Khi saép xeáp vaøo caùc orbital coù naêng löôïng
baèng nhau caùc electron saép sao cho toång soá spin
laø cöïc ñaïi (quy taéc Hund)
HÑC-A
Baäc lieân keát
Ñoä beàn cuûa lieân keát trong phaân töû ñöôïc
xaùc ñònh thoâng qua giaù trò BAÄC LIEÂN
KEÁT
BAÄC LIEÂN KEÁT = ½ (Toång soá electron
treân orbital lieân keát – Toång soá electron
treân orbital phaûn lieân keát)
Baäc lieân keát caøng lôùn thì lieân keát trong
phaân töû caøng beàn.
Khi baäc lieân keát = 0 hay <0 thì lieân keát
khoâng toàn taïi.
HÑC-A
Ví duï
He2: Baäc LK = ½(2 - 2) = 0 phaân töû khoâng toàn taïi
*2p
E *2p
2p
2p
2p
*2s
2s
2s

*1s
1s
HÑC-A 1s
Ví duï
He2: Baäc LK = ½(3 - 2) = ½
*2p
E *2p
2p
2p
2p
*2s
2s
2s

*1s
1s
HÑC-A 1s
Ví duï
N2: Baäc LK = ½(10 - 4) = 3
*2p
E *2p
2p
2p
2p
*2s
2s
2s

*1s
1s
HÑC-A 1s
Söï töông taùc 2s - 2p
 Khi naêng löôïng cuûa orbital 2s vaø 2p caùch xa
nhau (caùc nguyeân toá cuoái chu kyø nhö O, F),
söï töông taùc giöõa 2s vaø 2p khoâng ñaùng keå
do ñoù caùc orbital x , vaø y coù naêng löôïng
cao hôn orbital 2p
 Khi naêng löôïng cuûa orbital 2s vaø 2p khaù
gaàn nhau (caùc nguyeân toá ñaàu chu kyø nhö B,
C, N) , söï töông taùc giöõa 2s vaø 2p laø ñaùng
keå do ñoù caùc orbital x , vaø y coù naêng
löôïng thaáp hôn orbital 2p
HÑC-A
Söï töông taùc 2s - 2p
Vôùi phaân töû O2 vaø F2 orbital 2p coù naêng löôïng thaáp hôn
orbital 2p.

HÑC-A
Ví duï
Phaân töû O2, F2, Ne2:
*2p
E *2p
2p
2p
2p
*2s
2s
2s

*1s
1s
HÑC-A 1s
Ví duï
O2: Baäc LK = ½(10 - 6) = 2 thuaän töø
*2p
*2p
2p
2p
2p
*2s
2s
2s

*1s
1s
HÑC-A 1s
Söï toàn taïi cuûa H2 +

HÑC-A
lieân keát trong F2+ beàn hôn lieân keát trong F2

HÑC-A
 Baøi taäp aùp duïng

HÑC-A
Baøi 1
• Vieát coâng thöùc Lewis, döï ñoaùn traïng thaùi
taïp chuûng cuûa nguyeân töû trung taâm, xaùc
ñònh hình daïng phaân töû cuûa caùc phaân töû
sau:
CF4 , NF3 , OF2, BF3, BeH2 , TeF4 , AsF5 , KrF2 ,
KrF4 , SeF6 , XeOF4 , XeOF2 , XeO4

HÑC-A
Baøi 2
• Döï ñoaùn traïng thaùi taïp chuûng cuûa
nguyeân töû löu huyønh trong caùc phaân töû
vaø ion sau:
SO2 ; SO3 ; SO42- ; S2O32- (coù maïch S-S-O) ;
S2O82- (coù maïch O-S-O-O-S-O) ; SF4; SF6 ;
SF2)

HÑC-A
Baøi 3
• Phaân töû allene coù coâng thöùc caâu taïo nhö
sau: H2C=C=CH2 .Haõy cho bieát 4 nguyeân töû
H coù naèm treân cuøng moät maët phaúng hay
khoâng? Giaûi thích.

HÑC-A
Baøi 4
• Biacetyl (CH3(CO)2CH3) vaø acetoin (CH3CH(OH)
(CO)CH3) laø hai hôïp chaát ñöôïc cho theâm vaøo
magarin laøm cho magarin coù muøi vò gioáng nhö bô.
Haõy vieát coâng thöùc lewis, döï ñoaùn traïng thaùi
taïp chuûng cuûa caùc nguyeân töû cacbon trong hai
phaân töû naøy.

• Cho bieát 4 nguyeân töû C vaø 2 nguyeân töû O trong

biacetyl coù naèm treân cuøng moät maët phaúng hay
khoâng? Giaûi thích.
O OH

O O
biacetyl acetoin
HÑC-A
Baøi 5
• Trong soá caùc phaân töû vaø ion sau, phaân töû
vaø ion naøo coù theå toàn taïi? Giaûi thích.
a) H2+ ; H2 ; H2- ; H22-
b) He2 ;He2+ ;He22+
C) Be2 ; Li2 ; B2

HÑC-A
Baøi 6
• Vieát caáu hình electron theo thuyeát MO cho
caùc phaân töû vaø ion sau. Tínhtoaùn caùc giaù
trò baäc lieân keát. Cho bieát chaát naøo laø
thuaän töø, nghòch töø.
a) O2; O2+, O2-, O22-
b) CN, CN-; CN+
c) H2 ; B2 ; F2
d) N2 ; N2+ ; N2-

HÑC-A
Baøi 7
• Haõy giaûi thích vì sao naêng löôïng ion hoùa
thöù nhaät cuûa phaân töû N2 (1501 KJ/mol) laïi
lôùn hôn naêng löôïng ion hoaù thöù nhaát cuûa
nguyeân töû N (1402 KJ/mol)

HÑC-A
Baøi 8
• Phaân töû F2 coù naêng löôïng ion hoùa thöù
nhaát lôùn hôn hay nhoû hôn naêng löôïng ion
hoùa thöù nhaát cuûa nguyeân töû F? Giaûi
thích.

HÑC-A
Baøi 9
• Söû duïng thuyeát lieân keát hoùa trò vaø
thuyeát MO ñeå moâ taû lieân keát trong ion
C22- (coù trong phaân töû CaC2)

HÑC-A
Baøi 10
• Moâ taû lieân keát trong NO; NO-; NO+ baèng
thuyeát lieân keát hoùa trò vaø thuyeát MO.
Döïa vaøo thuyeát MO haõy döï ñoaùn söï bieán
ñoåi veà ñoä bieàn lieân keát, ñoä daøi noái N-O
trong 3 phaân töû naøy.

HÑC-A