ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Κοινωνική Ψυχολογία ΙΙ
Κοινωνικές Αναπαραστάσεις
Διδάσκων : Ν. Μποζατζής
 Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

χρήσης Creative Commons.
• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται
σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης
αναφέρεται ρητώς.
 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
 Θεωρία
Κοινωνικών Αναπαραστάσεων

• ΘΚΑ: δυναμικό, κοινωνικό αντίβαρο στον

εγγενή ατομικισμό της έννοιας των στάσεων.

4
 Κοινωνικές αναπαραστάσεις

• Εισηγητής: Serge Moscovici.

• Ο όρος αναφέρεται στις ‘κοινές θεωρίες’ για
φαινόμενα που είναι σημαντικά στη ζωή μιας
κοινότητας / κοινωνίας.
• Οι θεωρίες αυτές συμπλέκουν συστήματα
αξιών, ιδεών και πρακτικών τα οποία…

5
 … επιτελούν δυο είδη λειτουργιών:
• Απομακρύνουν το ‘πέπλο μυστηρίου’ που
καλύπτει νέα φαινόμενα και, μ’ αυτόν τον
τρόπο, κάνουν τον κόσμο μας να μοιάζει
διαχειρίσιμος και ‘τακτοποιημένος’.
• Διευκολύνουν την επικοινωνία
– Ή, την καθιστούν δυνατή!

6
 Ποιος είναι ο Serge Moscovici;
• Γεννήθηκε το 1925, στη Ρουμανία, σε εβραϊκή
οικογένεια
– Ζει στη Γαλλία από το 1948.
• Γάλλος κοινωνικός ψυχολόγος.
• Διδακτορική διατριβή, 1961, La psychoanalyse son image
et son public.
• Δ/ντης στο Laboratoire Européen de Psychologie Sociale
– το οποίο (συν-)ίδρυσε το 1975 στο Maison des Science de
l’homme.

7
 Πώς οικειοποιήθηκε την
ψυχανάλυση η γαλλική κοινωνία;
• Αρχικά η ψυχανάλυση ήταν ένα νέο
‘φαινόμενο’, ενοχλητικό που προκαλούσε
σύγχυση
– Ιατρική παρέμβαση χωρίς φάρμακα;
• Θέμα διδακτορικής έρευνας: πώς κατανόησαν
την ψυχανάλυση καθολικοί, κομμουνιστές και
φιλελεύθεροι αστοί.

8
 Η υποδοχή της ψυχανάλυσης
• Καθολικοί: συσχετιζόταν με την πράξη της
εξομολόγησης και τον ‘πατέρα’ εξομολογητή –οι
σεξουαλικές διαστάσεις της απορρίπτονταν.
• Κομμουνιστές: αντιμετωπιζόταν ως όργανο του
ιμπεριαλισμού και απορρίπτονταν.
• Φιλελεύθεροι αστοί: την αντιμετώπιζαν με
περιέργεια –αποδέχονταν τις βασικές της θέσεις
καθώς αυτές ταίριαζαν με τις προηγούμενες γνώσεις
τους.

9
 Γενικότερη θεματική περιοχή
ερευνητικού ενδιαφέροντος

• Πώς διαχέονται οι επιστημονικές ιδέες στον

γενικό πληθυσμό
– Πώς οικειοποιούνται τις επιστημονικές ιδέες οι
‘απλοί άνθρωποι’.

10
 Emile Durkheim
• Συλλογικές αναπαραστάσεις
– vs. ατομικές αναπαραστάσεις.
• Μύθοι, παραδόσεις, θρύλοι, επιστήμη,
θρησκεία κλπ
– Στατικές.
– Ανεξάρτητες από τα μεμονωμένα άτομα.
– Χρησιμοποιούνται (από τους κοινωνιολόγους) για
να εξηγηθεί η ζωή μια κοινωνίας.

11
 Moscovici
• Κοινωνικές αναπαραστάσεις
• Έννοιες, εικόνες, θεωρίες που
δημιουργούνται για να αποδώσουν τα
φαινόμενα ενός κόσμου που αλλάζει
– Δυναμικότητα.
– Έμφαση στην εξελισσόμενη φύση των
αναπαραστάσεων.

12
 Θεωρία
Κοινωνικών Αναπαραστάσεων
• Με τον όρο Κ.Α. εννοούμε ένα σύνολο εννοιών,
δηλώσεων και επεξηγήσεων που οι καταβολές τους
βρίσκονται στην καθημερινή ζωή, στο ξεδίπλωμα των
δι-ατομικών επικοινωνιών. Οι Κ.Α. αποτελούν το
ισοδύναμο, στα πλαίσια της δικής μας κοινωνίας, των
μύθων και των συστημάτων πεποιθήσεων των
παραδοσιακών κοινωνιών· θα μπορούσε ίσως να
υποστηριχτεί ότι είναι η κοινή λογική στη σύγχρονη
εκδοχή της.
(Moscovici, 1981)

13
 Θεωρία
Κοινωνικών Αναπαραστάσεων 4
• «[Μια Κ.Α. είναι] ένα σύστημα αξιών, ιδεών και πρακτικών
με διπλή στόχευση: καταρχήν, την εγκαθίδρυση μιας τάξης
η οποία θα καθιστά τα άτομα ικανά να προσανατολιστούν
στον υλικό και κοινωνικό τους κόσμο αλλά και να
κυριαρχήσουν πάνω του· δεύτερον να καταστήσει δυνατή
την επικοινωνία … παρέχοντας έναν κώδικα για τις
κοινωνικές συνδιαλλαγές καθώς και έναν κώδικα για την
ονομασία και την ξεκάθαρη ταξινόμηση των διαφόρων
διαστάσεων των κόσμων μέσα στους οποίους ζουν αλλά
και της ατομικής και ομαδικής ιστορίας».
(Moscovici, 1973)

14
 Θεωρία
Κοινωνικών Αναπαραστάσεων
• Έμφαση στις ιστορικές, πολιτισμικές και
μακρο-κοινωνικές συνθήκες εγκαθίδρυσης
των κοινωνικο-ψυχολογικών φαινομένων.

• Πέρα από τον μεθοδολογικό ατομικισμό.

15
 Η ΘΚΑ ως
κοινωνικο-κονστρουξιονιστική θεωρία (1)

• Μια κοινωνική αναπαράσταση είναι ένα

συλλογικό ‘προϊόν’ μιας κοινότητας
ανθρώπων, το οποίο συν-
κατασκευάζεται στην καθημερινή
συνομιλία και δράση.

16
 Η ΘΚΑ ως
κοινωνικο-κονστρουξιονιστική θεωρία (2)
• «μια Κ. Α. είναι το μόρφωμα ιδεών και
αισθημάτων που εκφράζεται μέσα από τη
λεκτική και την φανερή συμπεριφορά των
κοινωνικών δραστών και η οποία θεσπίζει ένα
αντικείμενο για μια κοινωνική ομάδα».
(Wagner et al., 1999)

17
 Η ΘΚΑ ως
κοινωνικο-κονστρουξιονιστική θεωρία (3)
• Η ΘΚΑ είναι μια θεωρία που υιοθετεί την
άποψη ότι ο κόσμος, τα φαινόμενα και τα
περιεχόμενά του δεν είναι δοσμένα και
δεδομένα «εκεί έξω», με κάποιον μεταφυσικό
τρόπο, αλλά αντίθετα είναι παράγωγα /
προϊόντα ανθρώπινης δραστηριότητας και
πρακτικών, υλικών και συμβολικών.

18
 Βασικές διεργασίες στο σχηματισμό
κοινωνικών αναπαραστάσεων
• Αγκυροβόληση
– Η ονομασία και η κατηγοριοποίηση ενός
καινοφανούς αντικειμένου στη βάση ενός
υπάρχοντος σώματος γνώσης.
– Π.χ. η κατανόηση της ψυχανάλυσης με όρους της
καθολικής εκκλησίας: εξομολόγηση
• Αντικειμενοποίηση.
• Φυσικοποίηση.

19
• Αντικειμενοποίηση
– Η διεργασία ‘ένδυσης’ ενός νέου φαινομένου με
οικείες εικόνες – η αποκρυστάλλωση της
εικονικής μορφής του φαινομένου.
– Η προσωποποίηση ως μια μορφή
αντικειμενοποίησης
• Π.χ. η θεωρία της σχετικότητας προσωποποιείται στη
μορφή του Albert Einstein.

20
• Φυσικοποίηση
– Αναφέρεται στο πώς νέες έννοιες καταλήγουν να
γίνονται μέρος της ‘φυσικής τάξης’ και να έχουν
πλέον τη …δική τους ‘ζωή’.

21
 ΟΜΑΔΑ:
ΖΕΙ Σ’ ΕΝΑΝ ΚΟΣΜΟ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

ΠΡΟΣΘΕΤΕΙ ΛΟΓΟΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΑ ΝΕΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΛΟΓΟΣ

ΛΟΓΟΣ
ΝΕΑ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

22
 Πηγή σχήματος:

• Προσαρμογή από το Wagner et al., 1999 - Η

κοινωνιογένεση των κοινωνικών
αναπαραστάσεων.

23
 Λόγος και συμβολική
αντιμετώπιση

• Ανοίκεια ή / και απειλητικά συμβάντα που

παρεμβάλλονται στη ζωή / βιόκοσμο των
ανθρώπινων κοινοτήτων
– Υλική αντιμετώπιση.
– Συμβολική αντιμετώπιση.
• Δύο διαδικασίες:

24
 Αγκυροβόληση

• Μετατρέποντας το ανοίκειο σε οικείο –

με όρους συναφών προγενέσερων
αναπαραστάσεων.

25
 Παραδείγματα
διεργασιών αγκυροβόλησης

• Διάχυση.
• Διάδοση.
• Προπαγάνδα.

26
 Αντικειμενοποίηση 1

• Wagner et al.: «ομοπαίγνιος λόγος».

• Ο μηχανισμός μέσα από τον οποίο η
κοινωνικά αναπαριστώμενη γνώση αποκτά τη
συγκεκριμένη της μορφή
– εικόνα, μεταφορά ή σχήμα λόγου.

27
 Αντικειμενοποίηση 2

• Σχηματικός πυρήνας
– Π.χ.
• Το πρόσωπο του Φρόυντ.
• Το κεφαλαίο ελληνικό Ψ.
• Η εικόνα της εξίσωσης E=mc².

28
Αντικειμενοποίηση 3

• Η διεργασία της αντικειμενοποίησης και

τα χαρακτηριστικά της κοινωνικής
ομάδας μέσα στην οποία γίνεται η
επεξεργασία μιας κοινωνικής
αναπαράστασης.

29
Αντικειμενοποίηση 4

• Συμβολική αντιμετώπιση – επικοινωνία –

νέα αντικείμενα στον βιόκοσμο της ομάδας
1. Με την εισαγωγή τους στο σύστημα
νοημάτων της ομάδας.
2. Μέσα από τον προσανατολισμό προς αυτά
των μελών της ομάδας με όρους πρακτικής
δράσης.

30
 Ερωτήσεις
• Πώς γίνεται «απτό» το «αφηρημένο»
αντικείμενο «Θεός» μέσα σε μια κοινότητα
ανθρώπων;
• Πώς γίνεται «απτό» το «αφηρημένο»
αντικείμενο «ομορφιά»;
• Τι είδους εμπειρική έρευνα θα κάνατε για να
απαντήσετε στα ερωτήματα αυτά;

31
 Κοινωνικές αναπαραστάσεις &
κοινωνική ταύτοτητα

• Η κοινωνική ταυτότητα ως άμεση

συνέπεια των αναπαραστάσεων που
έχει μια κοινωνική ομάδα.

32
 Η διαβάθμιση στη διαδικασία
παραγωγής & μετασχηματισμού των Κ.Α.
(Duveen & Lloyd, 1990)

• Κοινωνιογένεση.
• Οντογένεση.
• Μικρογένεση.

33
 Μέθοδοι μελέτης Κ.Α.
• Μεγάλη ποικιλία!
– Έρευνες ερωτηματολογίου.
– Ομάδες εστίασης.
– Συνεντεύξεις.
– Ζωγραφική.
– Ελεύθερος συνειρμός.
– Ανάλυση υλικού από τα Μ.Μ.Ε.
• Μεθοδολογικός ‘τριγωνισμός’
• Ιστορικές και αναπτυξιακές προσεγγίσεις.

34
 Η μελέτη της πολιτισμικής
ποικιλομορφίας των Κ.Α.
• Οι διαφορετικές πολιτισμικές (και υπο-πολιτισμικές)
ομάδες έχουν διαφορετικές πηγές ιδεών και εικόνων
για να στραφούν όταν σχηματίζουν αναπαραστάσεις
‘κάποιου πράγματος’
– Δηλ. ‘αγκυροβόληση’ σε διαφορετικά εννοιολογικά
πλαίσια.
• Έτσι, συχνά, σχηματίζονται διαφορετικές
‘αντικειμενοποιήσεις’ της ίδιας έννοιας.

35
 Κ.Α. της ψυχικής ασθένειας

• Jodelet, D. (1988) Folies et représentations

sociales
– η έρευνα στις αρχές του ’70 (διάρκεια 4 χρόνια).
– Jodelet, D. (1991) Madness and Social
Representations.

36
• Ainay-le-Château.
• «Οικογενειακή Αποικία»
– Ανάδοχες οικογένειες.
– ‘οικότροφοι’ και ‘σιτιστές’.
• Ισχυρά οικονομικά κίνητρα
– …για τους ‘σιτιστές’ αλλά και την ευρύτερη
οικονομία / κοινότητα.

37
 ‘το γιατί της μεθόδου’
(Jodelet 1995: 201)
• η αναζήτηση συστημάτων αναπαράστασης στην κοινωνία,
για την ψυχική ασθένεια, έπρεπε να ανταποκρίνεται σε μια
ελάχιστη, πλην όμως αναγκαστική απαίτηση: την αποφυγή
μελέτης ενός αμφιρρεπούς κοινωνικού λόγου, χωρίς θεμέλια
ούτε ανταπόκριση στην πρακτική και ο οποίος παρουσίαζε
επιπλέον τον κίνδυνο του να είναι απατηλός (δογματικός ή
ανθρωπιστικός λόγος, σε αντίθεση με τις έκδηλες θέσεις).
Έπρεπε, λοιπόν, να βρεθεί μια κατάσταση, όπου να υπάρχει
μια επαφή, μια εγγύτητα με τους ψυχασθενείς που να
θεμελιώνει μια κάποια εμπειρία, κάποιες συμπεριφορές
ικανές να παρατηρηθούν και στις οποίες να μπορούν να
ανάγονται κάποια λεγόμενα.

38
 ‘το πώς της μεθόδου’
(Jodelet 1995: 203)
• Εθνογραφική
– Συμμετοχική παρατήρηση & ‘πληροφοριοδότες’.
• Κοινωνιολογική
– Θεσμός του νοσοκομείου.
– Στατιστική έρευνα / αντικειμενικοί δείκτες για τους σιτιστές / πορεία
οικοτρόφων.
• Κοινωνιο-ψυχολογική
– Συνεντεύξεις σε βάθος / παρατήρηση αλληλεπιδράσεων.
• Ιστορική
– Ανάλυση αναφορών / αρχείων.

39
 Παρατήρηση
• Η μέθοδος της παρατήρησης
χρησιμοποιήθηκε σε όλη τη διάρκεια της
έρευνας
– Σκοπός: Χαρτογράφηση των τύπων της επαφής
των κατοίκων της περιοχής με τους ‘οικότροφους’
σε διαφορετικά μέρη και περιστάσεις
(καταστήματα, καφετέριες, εκκλησία, γιορτές,
εργασιακούς χώρους κ.ο.κ.).

40
 Έρευνα ερωτηματολογίου
• 493 ανάδοχες οικογένειες.
• 1.195 οικότροφοι
– Συμπληρώθηκαν με τη βοήθεια των επισκεπτριών
νοσοκόμων.
• Αποτύπωση λεπτομερειών κάθε είδους για
την καθημερινή ζωή, την ανάδοχη οικογένεια
και τους οικότροφους.

41
 Συνεντεύξεις
• Ιατρικό προσωπικό και νοσοκόμες.
• «Πληροφοριοδότες».
• Δείγμα 65 μονάδες αναδόχων οικογενειών
– Αντιπροσωπευτικό ως προς τον τύπο της
φιλοξενίας, την απόσταση από το κέντρο, την
εργασία, την έκταση του συγχρωτισμού με την
οικογένεια κ.ο.κ.

42
• «Η διεξαγωγή των συνεντεύξεων ήταν
εμπνευσμένη από τις μεθόδους που
χρησιμοποιούνται στη μελέτη της πολιτισμικής
συμπεριφοράς» και κάλυπταν μνήμες των
οικότροφων, εξιστορήσεις για την κοινωνική ζωή
μαζί τους και «ζητήματα σχετικά με την
καθημερινή ζωή στις ανάδοχες οικογένειες και για
τις αιτίες διαφόρων συνηθειών και πρακτικών».

43
 Γενικός σκοπός της έρευνας
• Η διερεύνηση εκείνου «του μετασχηματισμού
στις πολιτικές της ψυχιατρικής [η οποία τώρα]
ανοίγει τις πόρτες των ασύλων» (Jodelet 1991: 1)
– Μια δραματική μετατόπιση, «χωρίς ενδιάμεσο
στάδιο, από την ‘ανθρωπο-εμετική κοινωνία’, η
οποία αποβάλλει τους ψυχικά ασθενείς,
εξορίζοντάς τους πέρα από τα όριά της, σε μια
κοινωνία ‘ανθρωπο-φαγική’ η οποία τους
απορροφά».

44
 Γενικό επιχείρημα της Jodelet
• Η διαδικασία της αποασυλοποίησης, παρά τις
‘φιλελεύθερες’ συνδηλώσεις της και τη ‘φιλολογία’ περί
μιας κοινωνίας που καταφέρνει και αναπτύσσει μια νέου
τύπου ‘ανεκτικότητα’ γι’ αυτόν τον νέο τύπο ανθρώπων
που ξαφνικά βρίσκονται στο μέσο της, ουσιαστικά
οδηγεί στην ανάπτυξη ενός συνόλου πολύ πιο
υποδόριων μηχανισμών ‘αποστασιοποίησης’ οι οποίοι
εξασφαλίζουν ότι διατηρείται μια ξεκάθαρη διάκριση
ανάμεσα σε ‘εμάς’ (τους υποτίθεται λογικούς) και
‘αυτούς’ (τους υποτίθεται τρελούς).

45
• «Βιωμένη τάξη» - κανονιστικό σύστημα:
– «Στη συνέχεια μιας αργής αλλά κλειστής εξέλιξης,
οι οικότροφοι δεν μοιράζονται παρά μόνον ένα
‘ομοίωμα’, ένα ‘σαν να…’ της οικογενειακής
ζωής». (Jodelet 1995)

46
• Η έρευνα της Jodelet καταδεικνύει σε τι συνίσταται «ο
κίνδυνος της επαφής» που νοιώθουμε «εμείς» γι’
«αυτούς» δημιουργώντας έτσι λεπτά και κατά βαθμίδες
διαρθρωμένα «όρια»
– Αποδόμηση της έννοιας της ‘ανοχής’.
– Πέρα από την έννοια του ‘φυσικού κινδύνου’.
– «Μια περίπτωση πρωτόγονης κοινωνικής
συμπεριφοράς απέναντι στην ψυχική ασθένεια».

47
 Η κοινωνική αναπαράσταση της
τρέλας: Ακαθαρσία
• Η θεματική της ‘καθαριότητας’ – ‘μόλυνσης’
• Κριτική ακαθαρσίας & έκφραση αφοσίωσης
– Δικαιολόγηση συγκεκριμένων πρακτικών
συνύπαρξης, π.χ. ξεχωριστά γεύματα.
– …αλλά και ‘ψυχολογικός μηχανισμός ανάσχεσης
μύχιων φόβων για την τρέλα.

48
…η ακαθαρσία μοιάζει να απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της αρνητικής
τοποθέτησης απέναντι στην ψυχική ασθένεια, σαν να είναι τρόπος
εκδήλωσης της ασθένειας πολύ λιγότερο ενοχλητικός από άλλους.
Εντέλει, μοιάζει καθησυχαστικός. Αρχίζει
Jodelet, 1991, σελ.έτσι να κατανοεί κανείς τη
143-4
μητέρα μιας ανάδοχης οικογένειας που δήλωσε «ο κακός οικότροφος
είναι ο βρώμικος οικότροφος» και μετά μας είπε για τον πιο παλιό από
τους οικότροφούς της, «Ζει μαζί μου είκοσι χρόνια. Δεν είναι καθόλου
κακός. Δεν τον φοβάμαι.» Φυσικά, «Είναι βρώμικος. Μερικές φορές θα
τον σκότωνα. Κάθε μέρα τα κάνει πάνω του. Να’ χεις να πλένεις ένα
ζευγάρι παντελόνια κάθε μέρα για είκοσι χρόνια!» Αλλά, «Δεν είναι
κακοήθης. Αυτό είναι κάτι που θα το φοβόμουν. Δε θα μου άρεσε
καθόλου να αλλάξω οικότροφο. Προτιμώ να τα βγάζω πέρα με την
ακαθαρσία.» Η ακαθαρσία που οφείλεται στην ασθένεια δεν είναι
απειλητική. Το γεγονός αυτό και μόνο κάνει να αξίζει τον κόπο η
προσπάθεια αντιμετώπισής της, όσο δυσάρεστο κι αν είναι αυτό, στο
βαθμό που δεν ξεπερνάει κάποιο όριο απέχθειας, που ωστόσο φαίνεται
να είναι αρκετά υψηλό.

49
 Η κοινωνική αναπαράσταση της
τρέλας: Άγνοια

• ‘Ψυχική ασθένεια; Δεν ξέρω τίποτε γι’ αυτήν’.

• … όμως, σε διαφορετικά σημεία της
συνέντευξης αναπτύσσονταν περίτεχνες
αντιλήψεις για τη φύση της ψυχικής
ασθένειας.

50
 Κοινωνικές αναπαραστάσεις της
τρέλας
• Περίπλοκη κοινή θεωρία για την προέλευση της
ψυχικής ασθένειας
– ‘Λειτουργικός πυρήνας του οργανισμού’: οι κοινές
αναπαραστάσεις για τα στοιχεία του ατόμου (μυαλό,
σώμα, νεύρα) που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά και τα
οποία –θεωρείται ότι- αποσυντίθενται από την ψυχική
ασθένεια.
• Οι κάτοικοι χρησιμοποιούν ένα νοητικό ισοδύναμο του
μοντέλου αυτού για την κατανόηση πράξεων των
οικότροφων.

51
• Jodelet: oι οικογένειες χρησιμοποιούν το
μοντέλο αυτό για να νοηματοδοτήσουν τα
διάφορα είδη ψυχικής ασθένειας και για να
διαχειριστούν τις ποικίλες μορφές της.

52
 Κοινωνικές αναπαραστάσεις:
Κριτικές επισημάνσεις

• Ξεφεύγει η ΘΚΑ τελείως από το επίπεδο

της γνωστικής ανάλυσης;

53
 Κοινωνικές αναπαραστάσεις:
Κριτικές επισημάνσεις 1
• «Πράγματι, το κάθε άτομο ξεχωριστά, σε μια
συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ενσωματώνει και
τροποποιεί τις κοινωνικές μορφές των πολιτισμών και
των ομάδων των οποίων αποτελεί μέρος, μέχρι του
σημείου που, ανεξάρτητα των πολλών
διαμεσολαβητικών παραγόντων στις κοινωνικές
αναπαραστάσεις (θεσμοί, εξουσίες, νόμοι, ΜΜΕ κοκ),
στο τέλος είναι πάντα τα άτομα αυτά τα οποία
μεταφέρουν και εκφράζουν τις κοινωνικές
αναπαραστάσεις».
(Leyens & Codol 1988)

54
 Κοινωνικές αναπαραστάσεις:
Κριτικές επισημάνσεις 2

• Ομάδες και κοινωνικές

αναπαραστάσεις.

55
 Κοινωνικές αναπαραστάσεις:
Κριτικές επισημάνσεις 3

• Το status των κοινωνικών

αναπαραστάσεων.

56
 Άσκηση
• Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε σ’ ένα super-market,
αφιερώστε λίγο χρόνο κοιτάζοντας τις εικόνες στα πακέτα των
διαφόρων τροφών και άλλων προϊόντων. Κοιτάξτε λίγο πιο
προσεχτικά τις συσκευασίες των προϊόντων υγιεινής διατροφής
και μετά συγκρίνετε τις εικόνες αυτές με εικόνες σε
συσκευασίες αρωμάτων ή σε περιτυλίγματα γλυκισμάτων –
εναλλακτικά προσέξτε τις τηλεοπτικές διαφημίσεις τέτοιων
προϊόντων. Υπάρχουν συστηματικές διαφορές μεταξύ τους; Πώς
σχετίζονται οι διαφορές αυτές με τις κοινωνικές
αναπαραστάσεις στην κατασκευή και εκμετάλλευση των οποίων
συνεισφέρουν οι διαφημιστές και οι κατασκευαστές των
προϊόντων αυτών;

57
Τέλος Ενότητας
 Χρηματοδότηση
• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του
εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο

Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του
εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος

«Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την
Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς
πόρους.
Σημειώματα
Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου

Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0.

Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις:
• Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.
http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1137.
 Σημείωμα Αναφοράς

Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Διδάσκων : Ν.

Μποζατζής. «Κοινωνική Ψυχολογία ΙΙ: Κοινωνικές
Αναπαραστάσεις». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014.
Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:
http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1137.
 Σημείωμα Αδειοδότησης

• Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας

χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού -
Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή
μεταγενέστερη.

• [1] https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/.