TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

KHOA THƯƠNG MẠI vµ kinh tÕ quèc tÕ

ĐỊNH MỨC KINH TẾ KỸ THUẬT-

CƠ SỞ CỦA QUẢN TRỊ KINH
DOANH

Người biên soạn: PGS.TS. PHAN tè uyªn

 Ch­¬ng IV:
Thµnh phÇn vµ c¬ cÊu cña møc tiªu dïng

I. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖ

u
II. C¬ cÊu cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
III. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p gi¶m møc tiªu
dïng nguyªn vËt liÖu
 Ch­¬ng IV:
Thµnh phÇn vµ c¬ cÊu cña møc tiªu dïng

I. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt

liÖu
1. Kh¸i niÖm
2. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
3. Ph©n biÖt møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu víi l­îng
thùc chi nguyªn vËt liÖu cho mét s¶n phÈm
4. Ph©n biÖt møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu víi tiªu
chuÈn hao phÝ vµ c¸c b¶ng barem tÝnh to¸n
kh¸c
 I. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt
liÖu

1. Kh¸i niÖm
C¸c bé phËn chi phÝ ®­îc ®­a vµo ®Ó tÝnh møc ®­îc gäi lµ
thµnh phÇn cña møc. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn
vËt liÖu lµ nh÷ng bé phËn hîp thµnh trong møc.
ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu:
•Thø nhÊt, sÏ gãp phÇn lµm cho møc ®­îc khoa häc, chÝnh x¸c,
®¶m b¶o tÝnh tiªn tiÕn cña møc.
•Thø hai, doanh nghiÖp n¾m v÷ng tõng thµnh phÇn vµ nghiªn
cøu quy luËt vËn ®éng cña tõng bé phËn hao phÝ trong møc,
qua ®ã t×m ra ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n phï hîp
•Thø ba, cho phÐp c¸c doanh nghiÖp t×m ra nguån vµ biÖn
ph¸p nh»m sö dông hîp lý, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu
 I. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt
liÖu
2. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
a. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng mét lo¹i nguyªn vËt liÖu ®Ó
s¶n suÊt ra mét s¶n phÈm hoÆc hoµn thµnh mét c«ng viÖc.
Bao gåm:
- C¸c chi phÝ ngoµi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh lµ c¸c chi
phÝ kh«ng thuéc thµnh phÇn cña møc tiªu dïng.
- C¸c chi phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n suÊt kinh doanh bao gåm hai
lo¹i: chi phÝ h÷u Ých vµ c¸c lo¹i hao phÝ. Kh«ng ph¶i toµn
bé vËt t­tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Òu trë thµnh h÷u
Ých mµ nã chØ chiÕm mét tû lÖ nhÊt ®Þnh gäi lµ chi phÝ
cã Ých
Mét møc khoa häc chØ bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ vµ hao phÝ cÇn thiÕt trong
®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cña s¶n xuÊt kinh doanh
 I. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt
liÖu
2. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
a. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng mét lo¹i nguyªn vËt liÖu ®Ó
s¶n suÊt ra mét s¶n phÈm hoÆc hoµn thµnh mét c«ng viÖc.
thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu cã thÓ biÓu diÔn qua c«ng
thøc sau:

n
M=P+ (1)
 Hi
i 1
Trong ®ã: M: Møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt ra 1 chi tiÕt s¶n
phÈm (1 s¶n phÈm, dÞch vô hoÆc 1 c«ng viÖc); P: Chi phÝ cã Ých;
Hi: Nh÷ng hao phÝ cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
 I. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt
liÖu
2. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
cã thÓ cô thÓ hãa c«ng thøc tÝnh møc dïng nguyªn vËt liÖu (1)
nh­sau:

M = P + H1 + H2 (2)

Trong ®ã:
P: Chi phÝ cã Ých, lµ l­îng vËt t­ ®­îc sö dông mét c¸ch h÷u Ých
H1 : Hao phÝ trong qu¸ tr×nh c«ng nghÖ
H2: C¸c hao phÝ kh¸c do ®ßi hái cña tæ chøc s¶n xuÊt, do
tr×nh ®é kinh tÕ kü thuËt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n
phÈm nh­ng kh«ng tr¸nh khái
 I. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt
liÖu
2. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
Ta cã thÓ m« h×nh ho¸ phÕ liÖu ®­îc phÐp tÝnh trong H1 vµ H2 ë -

Kh«ng
thu håi (1)
PhÕ liÖu Kh«ng sö
dông l¹i (2)
cña s¶n xuÊt Qua gia c«ng
(3)
Thu håi
Sö dông l¹i
Kh«ng qua
gia c«ng

H×nh 4.1: M« h×nh phÕ liÖu phÇn ®­îc tÝnh trong H1 vµ H2

VËt t­nguyªn vËt liÖu
 I. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt
liÖu
2. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
b. X¸c ®Þnh thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu trong mét sè
tr­êng hîp ®Æc biÖt
- C«ng thøc tÝnh møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu trong hîp chÊt:
xi n
M i  P.   Hi
100 i  1
Trong ®ã: Mi: Møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu i ®Ó t¹o ra s¶n phÈm; P: Träng l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt; xi:
Tû lÖ nguyªn vËt liÖu i trong s¶n xuÊt; Hi: C¸c hao phÝ kh¸c cña nguyªn vËt liÖu i trong s¶n xuÊt.
- Trong tr­êng hîp ®· cã møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu cña s¶n phÈm
lµ hîp chÊt
xi
Mi  M
100
- Trong ®ã: Mi: Møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu M: Møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu tæng hîp ®Ó s¶n xuÊt
s¶n phÈm; xi: Tû lÖ nguyªn vËt liÖu i trong tæng sè vËt t­tiªu dïng
 I. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt
liÖu
3. Ph©n biÖt møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu víi l­îng thùc chi nguyªn vËt
liÖu cho mét s¶n phÈm
Tiªu chÝ ph©n biÖt Møc tiªu dïng nguyªn vËt
liÖu
1. TÝnh chÊt chi phÝ Do c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt
quyÕt ®Þnh
2. Thµnh phÇn hao phÝ Gåm c¸c hao phÝ trong s¶n
xuÊt
3. Ph­¬ng ph¸p tÝnh TÝnh tõng thµnh phÇn cho
tõng s¶n phÈm vµ tÝnh tr­íc
khi chi vËt t­
4. VÒ sè l­îng - Lµ c¬ së x¸c ®Þnh nhu
cÇu vËt t­.
- Lu«n nhá h¬n thùc chi
Thùc chi nguyªn vËt liÖu
Do ®iÒu kiÖn trong vµ
ngoµi s¶n xuÊt (c¶ ®iÒu
kiÖn tù nhiªn) quyÕt ®Þnh
Cã c¶ hao phÝ ngoµi s¶n
xuÊt
TÝnh theo ph­¬ng ph¸p
b×nh qu©n vµ tÝnh sau khi
®· chi vËt t­
Lµ l­îng nguyªn vËt liÖu chi
phÝ thùc tÕ ®Ó tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm
 I. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt
liÖu
4. Ph©n biÖt møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu víi tiªu chuÈn hao phÝ vµ
c¸c b¶ng barem tÝnh to¸n kh¸c
Tiªu chÝ ph©n biÖt Møc tiªu dïng nguyªn vËt Tiªu chuÈn hao phÝ nguyªn
liÖu vËt liÖu

VÒ cÊu thµnh M = P + H1 + H2 Mét phÇn cña H1+H2

C¨n cø ®Ó X¸c ®Þnh nhu cÇu, lËp ChØ sö dông ®Ó tÝnh

®¬n hµng cÊp ph¸t vËt t­ møc tiªu dïng

¸p dông Møc chi tiÕt, s¶n phÈm §­îc dïng chung cho c¸c
nµo chØ ¸p dông cho chi chi tiÕt, s¶n phÈm cã
tiÕt vµ s¶n phÈm ®ã. ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt
gièng nhau.
 Ch­¬ng IV:
Thµnh phÇn vµ c¬ cÊu cña møc tiªu dïng

II. C¬ cÊu cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu

 II. C¬ cÊu cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu

Tû lÖ phÇn tr¨m cña tõng bé phËn cÊu thµnh

trong møc tiªu dïng vËt t­®­îc gäi lµ c¬ cÊu
cña møc
• . Mét møc ®­îc coi lµ khoa häc vµ tiÕn bé khi møc
®ã tho¶ m·n hai ®iÒu kiÖn c¬ b¶n: Mét mÆt, møc
ph¶i cã c¸c thµnh phÇn tiªu hao ®­îc coi lµ hîp lý
trong ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cña s¶n xuÊt, mÆt
kh¸c, tõng thµnh phÇn tiªu hao cã mèi t­¬ng quan tû
lÖ nhÊt ®Þnh theo xu h­íng tiÕn bé.
• NhiÖm vô cña c«ng t¸c ®Þnh møc lµ ph¶i ph¸t
hiÖn ra c¸c quan hÖ tû lÖ nµy ®Ó cã nh÷ng biÖn
ph¸p gi¶m møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
 II. C¬ cÊu cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu

Mét møc tiÕn bé lµ møc cã c¬ cÊu vµ xu h­íng vËn ®éng theo

chiÒu h­íng sau:
• C¬ cÊu:
- Träng l­îng cã Ých lín h¬n tû träng cña phÇn hao phÝ do
®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®ßi hái: P H

M M
- Tû träng cña phÇn hao phÝ thø 3 nhá h¬n phÇn hao phÝ
thø 2: H1 H 2

M M

* Xu h­íng vËn ®éng cña tõng bé phËn trong møc:

- T¨ng phÇn hao phÝ cã Ých P
1
M
H
- Gi¶m tû träng hao phÝ v« Ých 
vµ H2 0
M
- Gi¶m gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña møc.
 Ch­¬ng IV:
Thµnh phÇn vµ c¬ cÊu cña møc tiªu dïng

III. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p gi¶m møc tiªu

dïng nguyªn vËt liÖu
1. C¸c nh©n tè chñ yÕu ¶nh h­ëng ®Õn
thµnh phÇn møc tiªu dïng
2. Ph­¬ng h­íng, biÖn ph¸p gi¶m møc tiªu dïng
nguyªn vËt liÖu
3. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh møc
 III. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p gi¶m møc
tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
1. C¸c nh©n tè chñ yÕu ¶nh h­ëng ®Õn thµnh
phÇn møc tiªu dïng
Nhãm 1 lµ nhãm thuéc vÒ tr×nh ®é kü thuËt cña s¶n
xuÊt: Kü thuËt cña s¶n xuÊt
Nhãm 2 lµ nhãm thuéc vÒ tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt
Nhãm 3 lµ nhãm nh©n tè thuéc vÒ ®iÒu kiÖn tù
nhiªn cña s¶n xuÊt
TÊt c¶ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng trªn sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp nªn c¸c
phµnh phÇn cña møc. V× vËy, khi nghiªn cøu biÖn ph¸p
gi¶m møc tiªu dïng vËt t­ kü thuËt ph¶i xem xÐt trªn tæng
thÓ c¸c nh©n tè t¸c ®éng trªn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt
®Þnh cña s¶n xuÊt kinh doanh.
 III. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p gi¶m møc
tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
2. Ph­¬ng h­íng, biÖn ph¸p gi¶m møc tiªu dïng
nguyªn vËt liÖu
a. Ph­¬ng h­íng gi¶m møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
Thø nhÊt: Gi¶m träng l­îng tinh cña s¶n phÈm vµ h¹n
chÕ mÊt m¸t phÕ liÖu, phÕ phÈm trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt. §©y lµ ph­¬ng h­íng c¬ b¶n vµ chñ ®éng
nhÊt.
Thø hai: Sö dông vËt t­thay thÕ phï hîp
Thø ba: TËn dông l¹i phÕ liÖu, phÕ phÈm
Trong ba ph­¬ng h­íng trªn, ph­¬ng h­íng thø nhÊt lµ ph­
¬ng h­íng gi¶m møc c¬ b¶n nhÊt
 III. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p gi¶m møc
tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
2. Ph­¬ng h­íng, biÖn ph¸p gi¶m møc tiªu dïng
nguyªn vËt liÖu
b. C¸c biÖn ph¸p gi¶m møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu

+ C¶i tiÕn thiÕt kÕ s¶n phÈm th«ng qua hoµn thiÖn kÕt cÊu s¶n
phÈm ®Ó gi¶m träng l­îng tinh cña s¶n phÈm; ®¬n gi¶n hãa h×nh
d¸ng; c¶i tiÕn c¸ch bè trÝ chi tiÕt s¶n phÈm; sö dông vËt liÖu cã
chÊt l­îng cao nh­ng vÉn ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm.
+ C¶i tiÕn quy tr×nh c«ng nghÖ vµ ph­¬ng ph¸p gia c«ng s¶n phÈm
®Ó gi¶m phÕ liÖu.
+ C¶i tiÕn tæ chøc s¶n xuÊt, thùc hiÖn chuyªn m«n hãa, hîp t¸c hãa
nh»m h¹n chÕ vµ tËn dông phÕ liÖu phÕ phÈm cña s¶n xuÊt.
 III. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p gi¶m møc
tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
2. Ph­¬ng h­íng, biÖn ph¸p gi¶m møc tiªu dïng
nguyªn vËt liÖu
b. C¸c biÖn ph¸p gi¶m møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu (tiÕp)
+ N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c cung øng vËt t­: Thùc hiÖn lËp kÕ ho¹ch
vËt t­chÝnh x¸c; thiÕt lËp quan hÖ hîp lý gi÷a ®¬n vÞ cung øng víi
®¬n vÞ tiªu dïng nh»m b¶o ®¶m ®Çy ®ñ, ®ång bé, kÞp thêi vËt t­
víi chÊt l­îng tèt;
+ CÊp ph¸t theo h¹n møc vµ t¨ng c­êng kiÓm tra chÆt chÏ t×nh
h×nhthùc hiÖn møc tiªu dïng vËt t­kü thuËt.
+ §Çu t­c¶i tiÕn, ®æi míi thiÕt bÞ m¸y mãc.
+ Kh«ng ngõng båi d­ìng tay nghÒ cho c¸n bé nh©n viªn.
+ Sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng quan
t©m thùc hµnh tiÕt kiÖm vËt t­.
+ t¨ng c­êng ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó gi¶m bít ¶nh h­ëng cña
tù nhiªn ®Õn viÖc thùc hiÖn møc tiªu dïng vËt t­kü thuËt
 III. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p gi¶m møc
tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
3. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh møc
Nguån th«ng tin ®Ó tÝnh to¸n c¸c møc tiªu dïng tiªn tiÕn ®­
îc ng­êi ta sö dông tõ biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª mµ mçi
doanh nghiÖp hµng ngµy ph¶i ghi chÐp, ®ã lµ mÉu
“B¸o c¸o vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c møc tiªu dïng nguyªn
nhiªn vËt liÖu”; mÉu “B¸o c¸o vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c
møc vµ nhiÖm vô vÒ gi¶m trung b×nh møc tiªu dïng
nguyªn vËt liÖu”.
Ph©n lo¹i c¸c sè liÖu cña c¸c b¸o c¸o trªn theo c¸c s¶n phÈm
s¶n xuÊt vµ møc tiªu dïng,
ViÖc ph¸t hiÖn c¸c møc tiªn tiÕn ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së
th«ng tin tõ c¸c b¸o c¸o vÒ suÊt tiªu hao vËt t­®èi víi mçi
®¬n vÞ s¶n phÈm m
 III. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p gi¶m møc
tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
3. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh møc
ThÊy ®­îc tÇm quan träng cña møc tiÕn bé mnp vµ viÖc gi¶m tæng tiªu
hao nguyªn vËt liÖu nhê sö dông møc nµy trong c¸c doanh nghiÖp,
b»ng c«ng thøc d­íi ®©y, ng­êi ta tÝnh l­îng tiÕt kiÖm cã thÓ (E) víi
®iÒu kiÖn thùc hiÖn réng r·i møc mnp:

E =  m1q1 - mnpq1

D­íi d¹ng chØ sè t­¬ng ®èi cña møc kinh tÕ hiÖn hµnh, trong doanh
nghiÖp th­êng ®­îc dïng lµm chØ sè thùc hiÖn møc tiªn tiÕn nh­sau:

I møc tiªn tiÕn =  mn q1  mnp q1

:
 q1  q1
 III. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p gi¶m møc
tiªu dïng nguyªn vËt liÖu
3. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh møc

Ph­¬ng ph¸p so s¸nh c¸c hµng song song. ý nghÜa cña ph­¬ng
ph¸p nµy lµ ë chç muèn x¸c lËp yÕu tè liªn quan ®èi øng
(so s¸nh) cña gi¸ trÞ suÊt tiªu hao vËt t­víi dÊu hiÖu yÕu
tè nµy hoÆc dÊu hiÖu yÕu tè kh¸c. ­u ®iÓm chñ yÕu
cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ nã ®¬n gi¶n
 C©u hái «n tËp vµ th¶o luËn

1. Thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu lµ g×?
2. T¹i sao ph¶i nghiªn cøu thµnh phÇn cña møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu?
3. T¹i sao nãi nghiªn cøu thµnh phÇn cña møc cho phÐp nhµ qu¶n lý x¸c
®Þnh ®óng ®¾n biÖn ph¸p tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu?
4. Ph©n biÖt møc tiªu dïng vËt t­ víi tiªu dïng nguyªn vËt liÖu thùc tÕ ®Ó
s¶n suÊt ra s¶n phÈm?
5. Ph©n biÖt møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu víi tiªu chuÈn hao phÝ nguyªn
vËt liÖu vµ cho biÕt biÖn ph¸p gi¶m møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu?