Môc tiªu häc tËp

 Ph©n tÝch ®­îc tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan,

®Æc tr­ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ
thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt nam
 Tr×nh bµy vai trß vµ c¸c c«ng cô qu¶n lý
vÜ m« cña nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta
Tµi liÖu tham kh¶o

 Giáo trình kinh tế chính trị Mác – Lê nin (Dùng

cho các khối ngành không chuyên kinh tế quản
trị kinh doanh trong các trường đại học, cao
đẳng). Bộ GD & ĐT, NXB Chính trị quốc gia. Hà
nội – 2006
 V¨n kiÖn §H§BTQ lÇn thø VI, VII, VIII, IX, X
 Kinh tÕ thÞ tr­êng

 M« h×nh kinh tÕ mµ ë ®ã c¸c

quan hÖ kinh tÕ ®Òu ®­îc thùc
hiÖn trªn thÞ tr­êng th«ng qua
trao ®æi mua b¸n
 Giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña
KTHH
 Lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn cña LLSX (kh«ng
ph¶i s¶n phÈm cña mét chÕ
 Ph¸t triÓn s¶n xuÊt
g¾n liÒn víi c¶i thiÖn
®êi sèng nh©n d©n,
®Èy m¹nh xo¸ ®ãi
gi¶m nghÌo, khuyÕn
khÝch lµm giµu hîp
ph¸p.
Gi¶i phãng søc s¶n
xuÊt, ®éng viªn mäi
nguån lùc ®Ó thùc
hiÖn c«ng nghiÖp,
hiÖn ®¹i ho¸, n©ng
cao hiÖu qu¶ kinh tÕ
I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt nam

1. Sù tån t¹i kh¸ch quan vµ lîi Ých cña

viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸,
kinh tÕ thÞ tr­êng (SGK. Tr. 254 -
258)

2. §Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ tr­êng trong

thêi kú qu¸ ®é ë ViÖt nam (SGK Tr.
258 - 261)
3. §Æc tr­ng chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ
thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt
Nam

 Môc ®Ých: Ph¸t triÓn LLSX H§ g¾n víi x©y

dùng QHSX trªn c¶ 3 mÆt: Së h÷u

Qu¶n lý

Ph©n phèi

-> Thùc hiÖn d©n giµu, n­íc m¹nh, XH c«ng

bªng, d©n chñ, v¨n minh
 Së h÷u:

- Tån t¹i c¸c së h÷u kh¸c nhau, nhiÒu TPKT kh¸c

nhau (KT nhµ n­íc chñ ®¹o)
- Tõng b­íc x¸c lËp chÕ ®é së h÷u c«ng céng
(tr¸nh nãng véi, å ¹t…)

-> tiªu chÝ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ viÖc x©y dùng
QHSX ®Þnh h­íng XHCN: LLSX, c¶i thiÖn §S
ND, c«ng b»ng XH.
 Qu¶n lý:

- Nhµ n­íc qu¶n lý KT bªng ph¸p luËt, chiÕn l­îc,

kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch…
- Sö dông c¬ chÕ, c¸c h×nh thøc kinh tÕ, ph­¬ng
ph¸p qu¶n lý thÞ tr­êng -> kÝch thÝch SX, gi¶i
phãng søc SX, ph¸t huy tÝch cùc, h¹n chÕ
khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng
 Ph©n phèi:

- §a d¹ng c¸c h×nh thøc ph©n phèi

- Ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng

(hiÖu qu¶ KT, theo møc ®ãng gãp vèn, phóc
lîi x· héi)

-> T¹o ®éng lùc kÝch thÝch c¸c chñ thÓ n©ng
cao hiÖu qu¶ SX kinh doanh, h¹n chÕ bÊt
c«ng, thùc hiÖn t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n víi
Ph©n phèi theo
lao ®éng lµ
®Æc tr­ng b¶n
chÊt cña kinh tÕ
thÞ tr­êng ®Þnh
h­íng XHCN, lµ
h×nh thøc thùc
hiÖn vÒ mÆt
kinh tÕ cña chÕ
®é c«ng h÷u t­
liÖu s¶n xuÊt.
Do vËy, ®©y lµ
h×nh thøc
 TÝnh ®Þnh h­íng XHCN: (ThÓ hiÖn trong
môc ®Ých, së h÷u, qu¶n lý vµ ph©n phèi)

Ngoµi ra:
- T¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i ®i ®«i ph¸t triÓn v¨n
ho¸, GD
- CN M¸c – Lª nin vµ TT Hå ChÝ Minh gi÷ vai trß
chñ ®¹o trong §S tinh thÇn cña ND
- N©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o con ng­êi, ph¸t
=> §©y lµ m« h×nh kinh tÕ tæng qu¸t cña
n­íc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH, thÓ
hiÖn tr×nh ®é t­ duy vµ vËn dông QL vÒ
sù phï hîp gi÷a QHSX víi tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX cña §¶ng ta
 a. Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh
tÕ nhiÒu thµnh phÇn

 Ph¸t triÓn KT nhiÒu thµnh phÇn lµ §K thóc

®Èy KT HH ph¸t triÓn (sö dông søc m¹nh
tæng hîp cña c¸c TPKT)
 §æi míi cñng cè KT nhµ n­íc, tËp thÓ; KhuyÕn
khÝch KT c¸ thÓ, t­ nh©n lµ nhËn thøc quan
träng vÒ x©y dùng CNXH trong thêi kú qu¸
®é: TÊt c¶ c¸c TPKT b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p
luËt, ®Òu lµ néi lùc cña nÒn kinh tÕ
 b. Më réng PCL§XH, t¹o lËp ®ång bé c¸c
yÕu tè thÞ tr­êng

 PCL§XH lµ c¬ së cña viÖc trao ®æi s¶n phÈm

 Më réng vµ ph©n bè l¹i L§ trong ph¹m vi c¶ n­íc

(®Þa ph­¬ng, vïng, ngµnh)
 Më réng quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi (PCL§
trong n­íc + PCL§ quèc tÕ)
 Ph¸t triÓn ®ång bé, qu¶n lý cã hiÖu qu¶ sù vËn
hµnh c¸c lo¹i thÞ tr­êng (c¹nh tranh lµnh m¹nh):
- ThÞ tr­êng HH, DV
- ThÞ tr­êng tµi chÝnh (vèn tiÒn tÖ)

- ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n (thÞ tr­êng quyÒn sö

dông ®Êt & bÊt ®éng s¶n g¾n liÒn víi ®Êt
(nhµ m¸y…)
- ThÞ tr­êng SL§

- ThÞ tr­êng KH vµ CN

=> §¶m b¶o cho viÖc ph©n bè, sö dông c¸c yÕu
tè ®Çu vµo, ®Çu ra cña qu¸ tr×nh SX phï hîp
 c. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu, øng
dông KH CN, ®Èy m¹nh CNH – H§H

 Tr×nh ®é c«ng nghÖ SX cña VN thÊp kÐm,

kh«ng ®ång bé, kh¶ n¨ng c/ tranh thÊp -> ®Èy
m¹nh n/ cøu, øng dông c¸c thµnh tùu KHCN
(SX+L­u th«ng)->h¹ chi phÝ, n©ng cao c/ l­îng
SP -> ®øng v÷ng trong c/ tranh
 §Èy m¹nh CNH – H§H -> kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së
vµ DV hiÖn ®¹i, ®ång bé (VN hiÖn nay kh«ng
®ång bé, l¹c hËu, mÊt c©n ®èi -> c¶n trë
- Tr­íc m¾t: ­u tiªn x©y dùng míi, n©ng cÊp ®­
êng s¸, cÇu cèng, bÕn c¶ng, s©n bay, ®iÖn
n­íc, th«ng tin liªn l¹c, ng©n hµng, DV b¶o
hiÓm…
d. Gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, hoµn
thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p, ®æi míi c¸c
chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ, gi¸ c¶
 æn ®Þnh chÝnh trÞ: §K ®Ó c¸c nhµ SX, KD
trong n­íc vµ n­íc ngoµi yªn t©m ®Çu t­
 æn ®Þnh chÝnh trÞ ë VN: gi÷ v÷ng vai trß
l·nh ®¹o cña §CS VN, vai trß (hiÖu lùc) qu¶n lý
cña nhµ n­íc, vai trß lµm chñ cña ND
 HÖ thèng PL ®ång bé: hµnh lang ph¸p lý cho
mäi ho¹t ®éng SX KD
 §æi míi chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ, gi¸ c¶:

- Huy ®éng, sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc

- Qu¶n lý thèng nhÊt nÒn tµi chÝnh quèc gia

- Gi¶m béi chi ng©n s¸ch ; Khèng chÕ l¹m ph¸t

- Xö lý ®óng MQH: tÝch luü – tiªu dïng

e. X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ®iÒu
tiÕt kinh tÕ vÜ m«, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n
bé qu¶n lý kinh tÕ vµ c¸c nhµ kinh doanh
giái
 HÖ thèng ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ph¶i ®­îc
kiÖn toµn phï hîp víi nhu cÇu kinh tÕ thÞ tr­êng,
bao gåm:
- ChiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch KT
- Hµnh chÝnh

- Gi¸o dôc

- KhuyÕn khÝch, hç trî, r¨n ®e, trõng ph¹t, ng¨n

ngõa
- §iÒu tiÕt th«ng qua bé m¸y nhµ n­íc

 §µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý

KT, c¸n bé KD phï hîp môc tiªu ph¸t triÓn trong
thêi kú ®æi míi:
- ThÝch øng mau lÑ víi c¬ chÕ thÞ tr­êng

- D¸m chÞu tr¸ch nhiÖm

- ChÊp nhËn rñi ro

- Trung thµnh víi CNXH

 Cã chÝnh s¸ch ®·i ngé ®óng ®¾n

 C¬ cÊu c¸n bé b¶o ®¶m c¶ ph¹m vi vi m« +

vÜ m« (c¸n bé qu¶n lý + KD)
h. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cã lîi cho
ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng
XHCN

 §a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ c¸c ®èi t¸c,

qu¸n triÖt nguyªn t¾c ®«i bªn cïng cã lîi …
 C¶i c¸ch c¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu, thu hót vèn
®Çu t­ n­íc ngoµi, kü thuËt, nh©n tµi, kinh
nghiÖm qu¶n lý cña c¸c n­íc ph¸t triÓn
II. Vai trß cña nhµ n­íc vµ c¸c c«ng cô
qu¶n lý vÜ m« ®èi víi kinh tÕ thÞ
tr­êng ®Þnh h­íng XHCN
 1. Vai trß cña nhµ n­íc trong nÒn kinh
tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt
nam

a. Nhµ n­íc XHCN cã vai trß kinh tÕ ®Æc biÖt

 BÊt cø nhµ n­íc nµo còng cã vai trß kinh tÕ
®èi víi XH mµ nã qu¶n lý
 C¸c nhµ n­íc tr­íc CNTB§Q nhµ n­íc (NL, PK,
TB TDCT, TB §Q t­ nh©n - nhµ n­íc t­ s¶n):
§iÒu tiÕt bªng thuÕ vµ luËt ph¸p
 Nhµ n­íc (CNTB§QNN): ThuÕ, luËt ph¸p + tæ
chøc qu¶n lý c¸c XN thuéc khu vùc KT nhµ
 Nhµ n­íc XHCN (vai trß kinh tÕ ®Æc biÖt):
Tæ chøc qu¶n lý toµn bé nÒn kinh tÕ
quèc d©n ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m« (vÜ
m« lµ chñ yÕu)
 Nhµ n­íc XHCN cã vai trß kinh tÕ ®Æc biÖt
v×:
- Nhµ n­íc XHCN lµ ng­êi ®¹i diÖn cho ND vµ
toµn XH, cã nhiÖm vô tæ chøc, qu¶n lý ®Êt
- §¹i diÖn cho së h÷u toµn d©n vÒ TLSX, qu¶n
lý c¸c XN thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc
- NÒn KTHH vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng
cã tÝch cùc vµ h¹n chÕ (khñng ho¶ng, thÊt
nghiÖp, l¹m ph¸t…) -> nhµ n­íc qu¶n lý kh¾c
phôc khuyÕt tËt, ph¸t huy tÝch cùc cña KTTT
 b. Chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc

 T¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi vµ b¶o ®¶m æn

®Þnh chÝnh trÞ, XH cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ
 T¹o m«i tr­êng KT vÜ m« æn ®Þnh cho ph¸t
triÓn KT:
- ChiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch,
trùc tiÕp ®Çu t­…, ­u ®·i, hç trî
- Trùc tiÕp x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, tham gia
KD nh÷ng DV c«ng céng quan träng (an ninh
 Nhµ n­íc b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ho¹t
®éng hiÖu qu¶ vµ lµnh m¹nh:
- Ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh -> c¹nh tranh
b×nh ®¼ng
- Ng¨n ngõa t¸c ®éng tõ bªn ngoµi (sù xuÊt
hiÖn cña §Q -> nÒn kinh tÕ tr× trÖ; lîi nhuËn
tèi ®a -> « nhiÔm m«i tr­êng -> kinh tÕ
ph¸t triÓn kÐm bÒn v÷ng
 Thùc hiÖn t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n víi tiÕn bé
c«ng bªng XH, b¶o ®¶m ®Þnh h­íng XHCN:
- T¨ng tr­ëng KT trong §K c¬ chÕ thÞ tr­êng ->
nhµ n­íc cÇn kh¾c phôc mÆt tiªu cùc cña c¬
chÕ thÞ tr­êng thùc hiÖn c«ng bªng XH t¹o
®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ -> mäi ng­êi
cã cuéc sèng Êm no, tù do h¹nh phóc .
2. C¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ tr­
êng ®Þnh h­íng XHCN

a. HÖ thèng ph¸p luËt

2. C¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ tr­
êng ®Þnh h­íng XHCN

 Nhµ n­íc sö dông hÖ thèng PL lµm c«ng cô

®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc KT
thuéc mäi TPKT ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng
XHCN, ph¸t huy mÆt tÝch cùc ng¨n chÆn
mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®iÒu
tiÕt c¸c ho¹t ®éng KT ®èi ngo¹i (kh«ng bÞ lÖ
thuéc vµo n­íc ngoµi)
 X©y dùng hÖ thèng PL hoµn chØnh lµ qu¸
tr×nh l©u dµi (thÞ tr­êng lu«n biÕn ®éng)
 HÖ thèng PL kh¸i qu¸t trong 5 lÜnh vùc:
- X¸c ®Þnh c¸c chñ thÓ ph¸p lý, t¹o cho hä c¸c
quyÒn (n¨ng lùc ph¸p lý) vµ hµnh ®éng (kh¶
n¨ng KD) mang tÝnh thèng nhÊt
- Quy ®Þnh c¸c quyÒn vÒ KT (quyÒn së h÷u,
chuyÓn nh­îng, thõa kÕ …)
- VÒ hîp ®ång KT, c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt
hîp ®ång dùa trªn c¬ së tho¶ thuËn, tù nguyÖn
cña c¸c bªn, LuËt hîp ®ång quy ®Þnh quyÒn ho¹t
®éng cña c¸c chñ thÓ ph¸p lý (hµnh vi ph¸p lý)
- VÒ sù b¶o ®¶m cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c §K chung
cña nÒn kinh tÕ cã c¸c LuËt b¶o hé lao ®éng,
LuËt vÒ m«i tr­êng, LuËt vÒ C¸c-ten … c¸c quy
®Þnh vÒ mÆt XH
- VÒ luËt kinh tÕ ®èi ngo¹i phï hîp víi th«ng lÖ
b. KÕ ho¹ch vµ thÞ tr­êng
b. KÕ ho¹ch vµ thÞ tr­êng

- KÕ ho¹ch: Chñ quan

- ThÞ tr­êng: Kh¸ch quan

ChuyÓn tõ c¬ chÕ KHH tËp trung quan liªu bao
cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña
nhµ n­íc kh«ng cã nghÜa lµ tõ bá KHH mµ lµ
chuyÓn KHH thuÇn tuý ph¸p lÖnh sang KHH
®Þnh h­íng lµ chñ yÕu (sö dông c¸c ®ßn bÈy
KT vµ lùc l­îng vËt chÊt trong tay nhµ n­íc ®¶m
b¶o c¸c tû lÖ c©n ®èi trong nÒn KT quèc d©n)
 Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng th«ng qua KHH
vÜ m« - KHH gi¸n tiÕp bªng hÖ thèng chØ tiªu
c©n ®èi (vËn dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch t¸c
®éng vµo cung cÇu trªn thÞ tr­êng h­íng thÞ
tr­êng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn theo c¸c chØ
tiªu c©n ®èi ®Þnh h­íng)
 ThÞ tr­êng dÉn d¾t ho¹t ®éng SX KD cña c¸c
®¬n vÞ KT c¨n cø vµo nhu cÇu cña thÞ tr­êng
 KÕ ho¹ch nhµ n­íc: KH dµi h¹n vµ KH ng¾n
h¹n

- Th«ng qua KH dµi h¹n, nhµ n­íc cô thÓ ho¸

chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi -> v¹ch ra
c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ cã môc tiªu ®Ó
®Þnh h­íng ®Çu t­, ®iÒu tiÕt c¸c H§ kinh tÕ
vµ ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ thÝch hîp
(thuÕ, tÝn dông, xuÊt nhËp khÈu, chuyÓn
c. X©y dùng kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ
ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶

 Kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, KT tËp

thÓ cïng víi KT nhµ n­íc trë thµnh nÒn t¶ng
v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n
 Sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña 2 TPKT nµy
quyÕt ®Þnh c¸c TPKT kh¸c theo ®Þnh h­
íng XHCN.
 C¸c TPKT nµy më ®­êng vµ hç trî cho c¸c
TPKT kh¸c ph¸t triÓn; t¹o søc m¹nh VC cho