You are on page 1of 46

CHUONG 4

TINH DAU-
HP CHT LACTON TECPENOIT
DAI CUONG VE TINH DAU
Tinh du (con co tn khac la cht thom, huong thom,
tinh du.) la hn hop cua nhiu cht bay hoi, co mui
dc bit co ngun gc chu yu tu thuc vt, thu duoc
bng cach chung ct hoc chit bng dung mi huu co
No it tan trong nuoc, d tan trong ete, du beo, d bay
hoi,
V phn b: Cy chua tinh du phn b kha rng trong
nhiu ho thuc vt. Trong cy, tinh du co th khu tru tai
la, hoa, qua, r,vo, thn g.
Thanh phn tinh du cua mi b phn cua cy co th
ging hoc khac nhau
THNH PHAN HA HC
No la hn hop cua nhiu hop cht khac nhau:
cac hydrocacbon beo hoc thom, cac dn
xut cua chung nhu ancol, andehit, xeton,
este , ete.
Nhung chung qui lai chung co hai nhom
chinh la tecpenoit va cac dn xut cua
phenol. Nhom tecpenoit chu yu la
monotecpen va sesquitecpen
TECPENOIT
Monotecpen (C
10
) :
Dua vao dc dim cu truc, co th chia thanh 3
nhom chinh la:
Loai khng vong ( nhu geraniol),
Loai 1 vong (nhu limonen) va
Loai 2 vong (nhu pinen).
Trong mi nhom co th la loai khng nhom
chuc hoc co th la nhom chuc (ancol, andehit,
xeton.. )
W 4 khng vng
OH
OH
eraniol
linalol myrxen
Loai mt vong
O
OH
- tecpineol
limonen
tecpinolen 1,8 xineol
menthol
menthon
carvon
OH
O
O
Loai 2 vong
pinen
thujon
camphor
O
O
O
Ienchon -
Sesquitecpen (C
15
)
Sesquitecpen lun co mt cung voi
monotecpen trong tinh du.
Sesquitepen trong tinh du co nhit d si trn
200
o
C, do do khi chung ct thi chung co ham
luong khng cao.
Mt s sesquitecpen thuong gp
Cadinen
Humulen
Selinen Caryophyllen
-
.
Dc dim cu to ca tecpenoit
Nguo i ta coi tecpenoit la san phm cua su kt hop
cac phn tu isopren voi nhau. Do la `
qui tc isopren `` cua tecpenoit
Cach xac dinh cu truc cua tecpen. Dua vao cac phan
ung dc trung va qui tc isopren
XD su co mt lin kt di:
Xac dinh su co mt H linh dng
Xac dinh su co mt CHO
Xac dinh vi tri lin kt di: OXH, Ozon phn
Qui tc isopren: kt hop du voi dui
DAN XUT PHENOL
Nhom nay la thanh phn chu yu cua tinh du
cua mt s cy trong ho UmbeliIerae, tiu hi,
mui, thia la .
Da s hop cht cua nhom nay la loai phenyl
propanoit co cu truc C
6
C
3
co mt hay nhiu
nhom OH tu do hay bi thay th H cua OH. Vi
vy v ban cht chung la hop cht phenol
Mt s hop cht thuong gp
CH
2
-CH=CH
2 CHCHCH3
CH
2
-CH=CH
2
CH2COCHO
OCH3 OCH3 OCH3
OCH3
OH
Anetol Estragol Anison
Eugenol
CH
2
-CH=CH
2
CHO
CHCHCH3
CHO
OCH3
OCH3
OCH3
OH
Isoeugenol Mirislixin Anisandehit
Vanilin
OCH
3
OH
O
O
Thanh phn cua tinh du tuy khac nhau nhung
thuong co ngun gc sinh tng hop tu mt s
tin cht nht dinh. Vi vy mi loai tinh du
du co mt thanh phn chu yu va mt s
thanh phn phu co cu truc tuong tu.
Vi du
Tinh du bac ha co 500 menthol, ngoai ra
co menthon, limonene, -pinen, cadinen..
Tinh du tiu hi co 00 anetol, ngoai ra
co cac thanh phn khac tuong tu
CHIET XUT
Tinh du khu tru trong nhiu b phn khac nhau cua
cy: la, hoa , thn, vo thn, r, qua.Do do tuy theo
ham luong, thanh phn hoa hoc ma ta co th tach toan
b cy hay tung b phn cua cy
Nguyn liu chit tinh du co th kh hoc tuoi,
nhung nu co diu kin thi dung tuoi tt hon vi thanh
phn khng bi hao hut va phn huy trong qua trinh
lam kh.
Tuy thuc vao cac dang tinh du co trong nguyn liu
trang thai tu do, hay ht hop glycozit ma nguoi ta
dung cac phuong phap khac nhau d tach chung.
W Nhn chung cc phuong php duoc dng d
tch tnh du ph dt yu cu co bn nhu sau :
- G ch4 sn phm tnh du c m tu nhn nhu
nguyn lu
- Qu trnh k thut kha thc ph hop, thun tn,
nhanh chng
- Phuong php tch tnh du tuong d trt d
kha thc ht tnh du tr4ng nguyn lu m c
du tu t tn nht
W %r4ng thuc t ngu ta thung s dung cc
phuong php sau:
PHUONG PHP CO HC
Phuong phap nay thuong dung d tach tinh du
nm o vo (quyt, cam, buoi). Khi tac dung mt
luc ln cac t bao chua tinh du vo, tinh du
chay ra.
Phuong phap nay co uu dim nhanh, tinh du
giu duoc mui tu nhin.
Tuy nhin phuong phap nay khng su dung
duoc cho nhiu nguyn liu chua tinh du hoc
ham luong tinh du trong nguyn liu thp
PHUONG PHP CHUNG CT
Dy la thuong dung nht vi thit bi khng phuc tap
lm ma co kha nng ly kit duoc tinh du trong
nguyn liu va dua vao nhit d si cac cht khac
nhau co th ly duoc cac phn doan voi thanh phn
chu yu la mt s cht nao do.
Tuy nhin co nhung nhuoc dim la: Cac tinh du co
thanh phn kho bay hoi, hay mt s tinh du co
thanh phn khng bn vung d thay di o nhit d
cao thi khng ap dung duoc
PHUONG PHP TRICH LY ngm cht)
W Phuong phap nay ap dung cho cac nguyn liu tinh
du ma thanh phn hoa hoc cua no khng bn d thay
di thanh phn va mui vi o nhit d cao. Ngoai ra cac
nguyn liu co ham luong tinh du qua it
Phuong phap trich ly nguoi ta thuong dung cac dung
mi huu co d bay hoi nhu ete du hoa, ete, ancol,
axeton hoc cac dung mi kho bay hoi nhu m dng
vt, vazolin. n dy nguoi ta dung CO
2
long d trich
ly tinh du.
PHUONG PHP HP PHJ
Di voi mt s nguyn liu, nht la cac loai hoa, co th
keo dai thm thoi gian tao huong sau khi hai roi khoi
cy, nguoi ta dung PP hp phu
Truoc dy nguoi ta dung mo dng vt d hp thu.
Nhung phuong phap nay mt nhiu thoi gian, thao tac
thu cng, khng ap dung duoc o qui m cng nghip,
gia thanh dt.
Hin nay nguoi ta dung than hoat tinh lam cht hp
phu, bng cach cho lung khi m di qua lop hoa tuoi,
nhm keo dai thoi gian sng cua hoa. Lung khi m khi
do cho qua lop hoa tuoi li cun theo cht thom di vao
thit bi hp phu Cht hp phu than hoat s giu cac
cht thom ~ sau do trich ly ~ thu tinh du.
PHUONG PHP LN MEN
Phuong phap nay dung cho cac loai tinh du o
dang qua va cac dang ma tinh du khng o
trang thai tu do ma cac dang kt hop khac (o
dang glycozit la chu yu).
Truoc khi dua su dung phuong phap tach tinh
du thng thuong, nguoi ta phai dung men,
enzym xu ly so b truoc d tao tinh du o dang
tu do
TINH CHT CUA TINH DAU
TINH CHT VAT L
O nhit d thuong , tinh du chu yu o th
long, tru mt s truong hop dc bit o th rn
Tinh du co tinh d bay hoi, co th ct keo
bng hoi nuoc rt it tan trong nuoc, tan trong
cn, cac dung mi huu co,cac du m.
Tuy theo thanh phn, tinh du tan trong cn
voi nng d khac nhau, co th tan mt phn
trong dung dich kim (phenol), dung dich
NaHSO
3
(andehyt)..
Tinh du khng co mau hay co mau hoi vang, co loai
tinh du co mau xanh hay mau do hoc mau nu thm
Tinh du co vi hoi cay va hc.
Ty trong : nm trong khoang 0,850 0,50. Mt s nng
hon nuoc (tinh du qu, dinh huong ). Ti trong cua tinh
du phu thuc vao thanh phn cua tinh du
Nu ty l cac hidrocacbon tecpenoit cao thi ty trong
thp (0.).
Nu ty trong cao hon 0, thi thuong chua nhiu hop cht
chua oxi (este, ancol, andehit, xeton).
Nu ti trong lon hon 1 thuong chua nhiu thanh phn
chua nhn thom (eugenol, andehit xinamic.)
No thuong co nng sut quay cuc : co th quay phai
() nhu tinh du long no hay trai quay trai () nhu
tinh du bac ha
Chi s khuc xa 1,4501,560: chi s khuc xa cua tinh
du phu thuc vao thanh phn hoa hoc cua tinh du.
Nu tinh du co chua nhiu nhn thom hoc vong co
nhiu nhom chua oxi thi ty trong va chi s khuc xa
du cao.
Dim si : tinh du co dc dim si cao 150180
o
C
nu thanh phn la cac tecpen 250280
o
C nu la
sesquitecpen; va trn 300
o
C nu thanh phn la la
politecpen . Mt s tinh du co th phat quang duoi
den tu ngoai (eugenol, andehyt ximamic)
TINH CHT HA HC
Duoi tac dung cua nhit d, anh sang, khng
khi, nuoc.. tinh du d bi oxi hoa va mt
phn bin thanh nhua.
Khi bi oxi hoa, thanh phn cua tinh du bi thay
di: ancol chuyn thanh andehit, axit , andehit
chuyn thanh axit.
Nhiu thanh phn co nhom chuc khac nhau
(ancol, andehit, phenol.) cac nhom nay giup
cho vic kim nghim, chit xut tinh du
PHAN TICH TINH DAU
PHAN TICH SO B
Dua vao ti trong va chi s khuc xa cua tinh du nguoi ta
co th so b phan doan duoc thanh phn chu yu cua
tinh du.
Nu ti trong dui 0,9 va chi s khuc xa dui 1,47 thi tinh
du co ti l cao hidrocacbon tecpen hoc mch thng
Nu ti trong cao hon 0,9 va chi s khuc xa dui 1,47 thi
tinh du co nhiu hop chat mch thng co nhiu nhom
chc cha oxi
Nu ti trong nh hon 0,9 va chi s khuc xa ln hon 1,47
thi tinh du co nhiu hop chat thom
Nu tinh du co nhiu hop cht thom hoc vong co nhiu
nhom chuc co oxi thi ti trong va chi s khuc xa du cao
D hoa tan cua tinh du
Trong hn hop cnnuoc: tuy thuc vao ti l
cua cac cht co chua oxi
Nu tinh du tan nhiu trong dung dich KOH
chung to chung co nhiu hop cht chua OH
phenol
Hn hop tinh du voi cacbon disunIua voi
luong bng nhau, nu duc la tinh du co ln
nuoc.
PHAN UNG MU
Pht hin ancol trong tinh du: Cho 1 giot
tinh du, 0,3ml CS
2
, 100mg KOH d nghin
nho. Lc trong 5 phut.
Nu co xut hin mau vang hay tua vang la co
ancol.
Nu khng co phan ung, thm 12 giot amoni
molipdat 1, sau do axit hoa tu tu bng axit
sunIuric, lam lanh hn hop va thm 34 giot
CHCl
3
. Lc manh hn hop va giu yn, nu lop
CHCl
3
co mau tim la phan ung duong tinh
Pht hin andehit - xeton :
Hoa tan 1 giot tinh du vao 23 giot etanol tuyt di
1 giot thuc thu 2,4dinitro phenyl hydrazin ( hoa
nong 5 gam 2,4dinitro phenyl hydrazin trong 60ml
axit photphoric 85 duoc pha bng 3,5 ml etanol).
Nu co kt tua do la co nhom cacbonyl thom
Nu co mau vang cam la co ni di o vi tri u,,
Nu co mau vang la co cacbonyl bao hoa. Thm 1 giot
KOH 2N trong etanol mau s chuyn sang mau do
thm, mau mn chin hoc mau xanh
Ngoai ra co th phat hin andehyt bng thuc thu
SchiII (axit IucsinsunIuro), Tollens.
Pht hin phenol : dung FeCl
3
Pht hin hp cht chua bao ha: cng
Br
2
/CCl
4
, nu co hop cht khng bo hoa thi
mau cua brom bin mt sau 1 phut
Cac phenol va mt s hop cht thom co nhom
metylen cng co phan ung duong tinh. D
phn bit nn lam thm phan ung Baeyer
TCH CC THNH PHAN TRONG TINH DAU
Di voi cht rn o nhit d thuong: d lanh, loc ly tm
(mentol cua bac ha)
Tach axit tu do ra khoi tinh du: nu khng co phenol
hay nhom cacbonyl thi lc voi kim long, rua tinh du
bng nuoc, lam kh bng Na
2
SO
4
Phuong phap tach c din la chung ct phn doan o ap
sut thuong hay ap sut thp.
Sc ky ct:
Cac phn doan thu duoc co th tip tuc tach hoc tinh
ch bng sc ky
HP CHT LACTON TECPENOIT
Cac hop cht lacton cua tecpenoit co nhiu ung dung
quan trong trong y hoc va nng nghip. Dc bit la
sesquitecpen lacton, chung co tac dung duoc t bao,
khang ung thu, khang vi trung, dit cn trung, dit nm
mc.
Da s cac lacton tecpenoit du co vi dng, mt s cht co
mui vi kho chiu. Dc tinh do co th la mt trong cac
chuc nng cua lacton la bao v thuc vt
Vong laton khng no trong cu truc co quan h dn vi
dng va cac tac dung dc va khang trung. Cac lin kt
khng no trong vong lacton d dang tac dung voi nhom
OH SH ,NH cua cac axit amin va protein trong vi khun,
bin thanh cht dc va lam ri loan cac qua trinh sng
cua vi khun.
SESQUITECPEN LACTON
.DAI CUONG
Sesquitecpen lacton co b khung co ban 15C
(C15) :V ly thuyt chung gm ba don vi
isopren, mt phn cua b khung la mt metyl
butenoit
Sesquitecpen lacton phn b chu yu o dang
cy thao va cy bui. Dc bit tp trung nhiu
trong ho cuc (Asteraceae). Trong cy cy
chung tp trung chu yu trong la, hoa va noi
chung la cac b phn trn mt dt
Phn loai : Sesquitecpen lacton duoc sp sp
theo cu truc cua b khung co ban cua
sesquitecpen.
Chung co khoang 20 dang cu truc cua
sesquitecpen lacton khac nhau:
Cac dang thuong gp nht la :
eudesmanolit (I), guianolit (II), pseudoguianolit (III)
germacranolit (IV), eremophilanolit (V), eudesmanolit
(nhu Santonin (VI))
eudesmanolit (I), guianolit (II), pseudoguianolit (III)
germacranolit (IV), eremophilanolit (V),Santonin (VI)
,
O
O
1
2
3
4
5
6

10
11
12
13
14
15
O
1
2
3
4 5
6
8

10
11
12
13
14
15
O
O
O
(I)
(II)
(III)
O
O
1
2
3
4
5
6

10
11
12
13
14
15
O
O
O
O
(IV) (V) (VI)
artemisinin (VII) la mt loai sesquitecpen
lacton co mt trong la cy thanh cao hoa vang
(rtemisia annua L. ) moc o nhiu noi o min
Bc Vit Nam va nhiu nuoc trn th gioi co
tac dung chng vi trung st ret .
O
OO
O
H
O
H
H
CH3
H3C
CH3
H
1
2
3
4
5
6

10
11
12
13
14
15
(VII) Artemisinin
CHIET XUT
Noi chung sesquitecpen lacton la cht phn
cuc trung binh, no rt it tan trong dung mi
khng phn cuc nhu ete du va trong nuoc,
Chung tan nhiu trong CHCl
3
, ete etylic, it tan
trong metanol va etanol o ngui, nhung tan
nhiu khi nong.
a Chit bng CHCl

Bt nguyn liu co th loai cht beo bng ete du, sau


do chit CHCl
3
tu 612 gio. Ct thu hi CHCl
3
. Cn
hoa tan vao C
2
H
5
OH nong. Sau do cho thm 1 luong
tuong duong Pb(CH
3
COO)
2
5 va vai giot HCl (d
dung dich co mi truong axit yu).
D yn 1 ngay, loc bo kt tua. Thu hi cn (con lai
nuoc), chit nuoc nay bng CHCl
3
. Ly lop CHCl
3
,
rua bng nuoc, lam khan dich CHCl
3
bng Na
2
SO
4
.
Ct thu hi dung mi thu duoc cn sesquitecpen. Tinh
ch bng sc ky ct oxit nhm
b Chit bng cn (metanol ho}c etanol)
Bt nguyn liu duoc chit bng cn nong.
Thu hi cn con lai / th tich. Thm luong
tuong duong nuoc. Dung ete du d chit loai
cht beo. Sau do chit sesquitecpen lacton
bng CHCl3. Dich chit CHCl
3
rua nhiu ln
bng nuoc, lam khan bng Na
2
SO
4
. Thu hi
CHCl
3
. Tinh ch nhu trn thu duoc san phm
c Chit bng cn - nuc
Chit nguyn liu bng cn (ngm kit ) . B
con lai cho vao nuoc dun si 12 gio. Dich
chit cn thu hi cn. Cn con lai hoa vao dich
chit nuoc
Dich nuoc duoc chit bng CHCl
3
hoc
butanol, thu hi dung mi thu duoc cn. Dun
cn nay voi benzen, loc nong, sau do d lanh,
sesquitecpen s kt tua. Loc ly tua. Tinh ch
bng ct oxit nhm
d Chit bng dung d|ch kim nng
Vong lcton trong mi truong kim dun nong
s mo ra tao thanh mui tan duoc trong nuoc.
Dung dich nay nu trong dung dich axit s
dong vong tro lai va va kt tua trong nuoc.
Phan ung:
O
O
NaOH
OH
COONa
O
O
OH
COONa
HCl
NaCl H2O
PHAN UNG DJNH TINH
Phan ung dinh tinh cua sesquitecpen lacton dua vao su
co mt cua nhom lacton. Ngoai ra co th ap dung cac
phan ung cua tecpenoit.
Phan ung voi hidroxymat Ieric: Cho mau mn chin.
Cac hop cht co vong lacton u, khng no cho phan ung
voi cac thuc thu:
Legan (natri nitroprusinat natri nitroxianua): mau hng
Baljet (axit picric): Mau vang da cam
Kedde ( axit 3,5dinitrobenzoic trong metanol): mau
hng
Cac hop cht lacton khng no (u, va ,) du
khu dung dich Tollen, trong do cac hop cht
lacton , cho phan ung manh hon do do co
th khu dung dich AgNO
3
trong mi truong
trung tinh. Nguoi ta co th dung phan ung voi
thuc thu Tollen d phn bit lacton no va
khng no
Ngoai ra sesquitecpen lacton cho phan ung
duong tinh voi thuc thu Libermann Burchat
(1 ml anhidrit axetic 1mlCHCl
3
1 giot
H
2
SO
4
)dung dich SbCl
3
, Vanilin photphoric.
IRIDOIT
DAI CUONG
Iridoit la nhom hop cht thin nhin co cu
truc monotecpen voi mt vong xiclopentan va
mt vong olacton ( hoc dn xut) thuong la
khng no
4
4
CHIET XUT
Co th chit glycozit iridoit bng cn hoc
bng nuoc nong.
Dich chit cho bay hoi dung mi, cn thu duoc
hoa tan vao it nuoc, d lng, loc bo cn. Dich
loc loai tap bng cach lc vai ln bng benzen
hoc etyl axetat (hoc co th loai tap bng chi
axetat nhu di voi sesquitecpen lacton)
PHAN UNG DJNH TINH
V PHAN TICH HP CHT IRIDOIT
a Phan ng d|nh tnh
Phan ung dc trung la phan ung TrimHill
(10 ml CH
3
COOH 10ml dung dich CuSO
4
0,2 va 0,5 ml HCl dc) nu co iridoit thi s
xut hin mau xanh
Ngoai ra iridoit co cac phan ung mau voi mt
s thuc thu tecpenoit (Liebermann Burchat;
SbCl
3
trong CHCl
3
) va voi dung dich
anisandedit trong H
2
SO
4
b Phn tch
Co th phn tich bng sc ky giy, lop mong
Sc ky lop mong voi cht hp phu la silicagel voi
cac h dung mi la
CHCl
3
: CH
3
OH : H
2
O (6 :4 :1)
Xiclohexan : etyl axetat (3: )
nbutanol : axit axetic : nuoc ( 4: 1: 5)
Sc ky giy voi h dung mi la
nbutanol : axit axetic : nuoc
isopropanol bao hoa trong nuoc.
Cht hin mau anisandehit trong axit sunIuric hoc
SbCl
3
trong CHCl
3
hoc co th dung thuc thu Trim
Hill

You might also like