Professional Documents
Culture Documents
Trn Duy Qu, Bi Huy Thy, Nguyn Vn Bch , o Th Thanh Bng v cs.
NI DUNG CHNH BO CO
1. Lch s ngnh di truyn v chn ging t bin. 2. Cc tc nhn gy t bin v c ch tc ng ca chng
n vt liu di truyn. t bin.
A. Trn th gii
T nm 1900 - 1905, nh bc hc ngi o Huygodveri pht
hin ra cy t bin t nhin cy Oenothera lamarkiana. ng nghin cu quy lut pht sinh cc t bin t nhin v hnh thnh nn thuyt t bin. Darwin, Menden.., khng nh cc t bin trong t nhin l ngun bin di phong ph cho qu trnh chn lc t nhin v nhn to hnh thnh nn cc loi mi v ging mi, thch ng tt vi iu kin t nhin v p ng tt nhu cu ca con ngi. n 1/triu, v th lm th no tm ra cc tc nhn nng cao t bin t nhin nn.
Tuy nhin t bin t nhin xy ra vi tn s rt thp t 1/vn Phng php gy t bin nhn to c bit n t nm
1925 khi Natxon v Philippp pht hin rng tia Roentgen c kh nng gy ra bin d di truyn Nm H ng.
4
A. Trn th gii
Nhng phi sau, cc cng trnh ca Muller, Xapegin,
Stadle.. trn rui dm v ng (1926-1935), Xakharop, Rapoport, Gustafson v cs trn la m, la mch, mch ba gc (1938-1940) thu c rt nhiu t bin c gi tr trong nghin cu di truyn v chn ging. Chnh nhng cng trnh ny l c s cho s ra i ngnh di truyn hc phng x lm nn tng cho s ra i ngnh chn bin t ging phng x. quc t (IAEA) v T chc nng lng th gii (FAO) ti tr m rng hng nghin cu gy t bin ci to nhng ging cy nng nghip v cy cng nghip nhiu nc trn th gii nhm to ra hng lot ging mi nh: la, la m, la mch, to, chanh, ma, chui v nhng loi cy trng khc.
A. Trn th gii
trn 2970 ging cy trng c to ra bng gy t bin thc nghim trn phm vi 62 nc. Vic ng dng k thut ht nhn ci tin cy trng mang li hiu qu cc k to ln v kinh t nng nghip. c tnh hng trm t la v hng trm triu hecta gieo trng bng nhng ging cy trng c to ra t t bin.
th gii l mt s ging cy trng nh: c Bermuda, l Nht bn, ging la na ln Remei Nht bn, khoai lang, khoai ty, hoa cc, hoa hng vi mu sc khc nhau v hnh dng cnh hoa a dng cam khng ht ca ran,Vi khng ht A4 ca Trung Quc. c bit Trung quc ging la t bin Zhefu 802 c trng vi din tch ln nht th gii (trn 10,5 triu hecta) v c s dng rng ri trong sn xut trong thi gian kh di trn 10 nm. c trnh by biu di y:
S lng ging
Nm
B. Vit Nam
Cc nghin cu di truyn v chn to ging vit nam c
tin hnh chm hn nhiu so vi th gii.
ngun coban 60, DES, DMS n cc bin d di truyn la, du tm ti b mn Di truyn khoa Sinh i Hc Tng Hp H ni (Trnh B Hu, Phan Phi, L Duy Thnh). T nm 1968 trn u H Lan ca Trn Minh Nam, trn Nigenladamastica ca Phan Phi (1969-1972), trn la Chn Chu ln v Trung Quc 2 ca L Duy Thnh, Trn Duy Qu (1969-1970), tip theo l cc nghin cu trn cy c chua, to, la Vin cy lng thc v thc phm (V Tuyn Hong v cs.. 1975-1980). Nguyn Vn Mng (1971-1974) trn mt s cy trng.
B. Vit Nam
Sau gii phng Min Nam cc nghin cu chn to ging t bin pht trin mnh
nhiu vin nghin cu v cc trng i hc: i hc Tng Hp H Ni, i hc s phm H ni I,II,Nng nghip I, Vin Di truyn Nng Nghip, Vin la B sng Cu Long, Vin Khoa Hc k thut Nng Nghip Min Nam, Vin Cy Lng thc v cy thc phm, Vin Nghin cu ht nhn Lt sut sc trong nghin cu di truyn v chn ging t bin cc cy trng khc nhau nh la, ng, u tng, rau hoa: Vin di truyn Nng Nghip (Phan Phi, Trn Duy Qu, Nguyn Hu ng, Mai Quang Vinh v cc cs., 1984- 2009), Vin Khoa hc Nng nghip Min Nam ( Khc Thnh v cc cs., 1995-2009), Vin nghin cu la B sng Cu Long (on Vn Ro, Bi Ch Bu v cc cs., 19902009), Vin Cy Lng thc v thc phm (V Tuyn Hong v cs., 1990-2009), Trng i hoc s pham H ni I (Nguyn Minh Cng v cs 1990-2009),Vin Nghin cu ht nhn Lt (L Xun Thm v cs, 1998-2009). trn cc i tng la, ng, u tng, c chua, du tm, to, hoa cc, hoa hng. tr thnh nc th 4 v chn ging t bin ca chu sau Trung Quc, Nht Bn, n v ng th 8 th gii sau Trung Quc,n ,Nht,Lin X c,H Lan, c, M.
10
Kt hp x l tc nhn vt l v tc nhn ho hc
- S dng phng php no tu thuc: i tng, kiu sinh sn ca cy trng, tnh c hiu ca loi tnh trng mong i to ra
11
TC NHN VT L
Chiu x tia Cc tm (UV)
Chiu x tia in t trng (electromagnetic radiation)
+ Tia X t my gia tc tia X. + Tia Gamma t ngun Co-60, ngun Cs-137.
Chiu ht in t
+ Chiu tia nhit hoc chiu chm tia ntron chm t l phn ng ht nhn + Chiu chm tia ntron nhanh t l phn ng ht nhn. + Cc tiu phn Beta: Phosphorus 32 hoc Sulfur- 35.
TC NHN HA HC
Dimethyl Sulfate (DMS) Diethyl Sulfate (DES) Ethyl Methane Sulfonate (EMS) Ethylenimine (EI) N- Nitroso Methyl Urea (NMU) N-Nitroso Ethyl Urea (NEU) Sodium Azide (NaM3) Colchichine
13
C CH TC NG
Nhiu th h cc nh khoa hc trn th gii v Vit nam khi
nghin cu c ch tc ng ca cc tc nhn vt l v ha hc n phn t ADN, NST, t bo, c th, chng gy nn cc phn ng ha hc vi phn t ADN to nn cc dimertimin to nn s thay th cc gc baz nit ca nhm purin bng pyrimidin, hoc to nn cc t on, sai hnh cc NST Ni tm li l to nn nhng thay i v cu trc ca gene, nhng cu trc ny c di truyn cho cc th h sau thng qua cc qu trnh phn bo, nguyn nhim v gim nhim. Cui cng to nn cc c th mi mang nhng c im di truyn khc vi b m. c tnh mong mun nh nng sut cao, kh nng chng chu su bnh, hn, ng to thnh cc ging mi.
14
15
16
17
u nhanh v hiu qu. - To c ging mi trong mt thi gian ngn, c bit i vi loi cy sinh sn v tnh. - Thay i mt hoc mt vi tnh trng m khng lm nh hng ti nhng tnh trng cn li ca cy trng. - Nng cao hiu qu cng tc chn to ging so vi cc phng php chn ging c in v hin i.
19
nhng kt qu ch yu thu c khi x l cc ging la a phng, nhp ni hay cc dng mi lai to c nh cc ging: Tm Thm Thi Bnh, Tm Xun i, D Hng, Chim bu, Cm, Np ci Hoa vng, Np Hi Hu, Mc Tuyn, IR8, C4-63, TB1, cc dng mi lai to nh: ST3, ST5, ST13, ST16, ST19, ST20 bng cc tc nhn vt l v ha hc nh tia Gama, ngun Coban60 vi liu lng 15, 20 v 25 Krad. Cc cht ha hc nh NMU, NEU, EI, DES, DMS vi cc nng 0,01; 0,015; 0,025; 0,030% trong thi gian t 18 -24h ht kh hoc ht ny mm.
cc t bin mang nhng c im nng sinh hc qu nh kiu cy cy ci tin, cc yu t cu thnh nng sut cao nh cu trc bng, khi lng 1000 ht tng cao, cht lng go cao, do thm. c bit nhiu t bin chn sm cy c hai v/nm, khng c nhiu su bnh nh o n, bc l, kh vn, ry nu..
chn lc qua mt s th h tr thnh ging hoc c lai tch ly vi b m hoc lai gia cc dng t bin vi nhau v thng qua chn lc tr thnh ging phc v sn xut.
21
T nm 1985 n nay, chng ti a ra c hng chc ging la t bin c chn lc bng phng php thc nghim nh DT10; DT11; DT13; DT14; DT17; DT33, DT21; DT22; DT37; DT38; A20; DT122; D271; CM1, Tm thm t bin, ST3; MT4; MT2 Nhiu ging n nay vn tn ti trong sn xut. Ngoi cc t bin c li cho cng tc chn to ging cn c cc t bin phc v cho cc nghin cu lp bn di truyn v gen nh gen bt dc c TGMS, gen khng o n, bc l, ry nu, gen mi thm, gen khng mn cm vi quang chu k.. Mt v d in hnh l ging la t bin DT10 ca Vin Di truyn Nng Nghip nhn c t vic chiu x ht kh ca ging C4-63 liu 20Kr. Ging ny c cng nhn tiu chun ging quc gia nm 1990. Khc vi ging b m, ging DT10 c kh nng chu lnh, chu ng, chng chu bnh tt hn b m v cho nng sut kh cao v n nh (nng sut t 5,5 - 7,0 tn /ha). Ging la ny c trng nhiu vng min bc Vit Nam vi din tch khong 1 triu hecta, chim 33% din tch trng la thp k 90. Mt s dng t bin c trin vng c s dng nh ngun vt liu ban u cho cc php lai nh trng hp ca ging la A20, DT22. 22
Mo
M1 T bo khi sinh th 1 T bo khi sinh th 2 T bo khi sinh th 3 M2 (Cc th h con M1) 1st sector 1/3 Plants from: AABBC.3/4 AABBcc.1/4
3rd sector 1/3 A.B.C. 9/16 A.bbC 3/16 aaB.CC 3/16 aabbC 1/16
Hnh 2: S k thut chn t bin truyn thng cy trng sinh sn hu tnh 24 (la, ng, u tng)
26
thng l nng sut, gim chiu cao, chng chu, su, bnh (i vi la: DT10, DT11,...); ph v tnh cm quang (tm thm t bin, DT21); Cht lng ( la CM6); Chu stress ca mi trng ( la CM1), c t bin thay i mu sc ca ht go lm tng tnh thng phm trn th trng nh trng hp ging la Chim bu a phng ht go , nng sut thp, ging t bin CM1 v CM6 ht go chuyn sang mu trng lm tng gi tr thng phm (Bng 1; 2,3); Hnh 5,6).
Kt hp (1 ) v 2
Kt hp 1 v lai to
+ +
A20
CM1 CM6 DT33 DT36
Tm thm t bin
DT21 DT22
Khang Dn t bin 10-20 Kr vi ht t 25 Kr i vi ht kh
+ +
Ht kh
Ht t
+ +
30
+
+ + + + + +
31
2
3 4
C4-63
DT10/CR203 A8 Chim bu Chim bu
DT11
DT13 A20
CM1
Chu phn mn, i mu ht t sang trng, chn 1999 (Ging quc gia) sm Chu phn mn, mu ht, cht lng, mi thm 2000 (Ging tm thi)
CM6
DT33
Nng sut cao hn ging gc 20%, chu c bnh 1994 (Ging quc gia) bc l Nng sut cao, khng su 2002 (Ging tin b bnh KHKT)
DT36
1999 (Ging tm thi) 2000 (Ging quc gia) 2000 (ging quc gia) 2002 (Ging tm thi) 2007 (Ging tm thi) 2007 (Ging Quc gia) 2006 (Kho nghim quc gia) 2006 (Ging quc gia) 2006 (Ging quc gia) 2006 (gingKN quc gia) c cng nhn ging quc gia nm 1999
11 12 13
14
Khang dn Bc thm Gy t bin con lai IR64/Khang dn 18 Np t bin 415/KT90 Sc Trng (ST) IR64
15
16
17 18 19
gy to t bin c thc hin mt cch cht ch, c th cung cp nhng phng php nghin cu chnh xc, hiu qu, nhanh v kinh t hn trong cng tc ci tin cy trng theo hng chn ging t bin v d nh nghin cu lp bn di truyn v gen nh gen bt dc c TGMS, gen khng o n, bc l, ry nu, gen mi thm, gen khng mn cm vi quang chu k (Hnh 7,8).
TILLING (Targeting Induced Local Lesion in Genome) phng php sng lc nhanh v chnh xc cc dng t bin mc phn t (Till et al. 2003). 35
The TGMS-VN1 gene in a Vietnamese rice variety was mapped. Hnh 7: Bn gene bt dc c nhy cm vi nhit (TGMS-VN1) cy la
36
Chn lc cc ging la t bin nng sut cao, cht lng tt, c sn: Tm Thm t bin
38
Np DT22
39
40
41
42
43
44
45
truyn v chn ging t bin nh s dng k thut ht nhn nc ta theo chng ti phi nh sau: - Nh nc cn xy dng v thc hin chng trnh di hn t nay n 2015 v tm nhn 2030 v ng dng k thut ht nhn trong nng nghip trong c lnh vc gy t bin thc nghim cy trng. Hng nm c nhng ti trng im cp nh nc tp chung vo cc cy trng ch lc nh la, ng, u tng, caf, ch, rau hoa.. gm nh xng, my mc nh my chiu x, hoc xy dng mt trng Gamma l tt nht v c th chiu x nhiu loi cy trng cng mt lc, nhiu giai on khc nhau ca chu trnh pht trin c th ht phn, hp t, tin phi, ht chn sinh l, cy ang sinh trng v pht trin Do s to ra c nhiu vt liu khi u trn nhiu vt liu khc nhau cng mt lc phc v cng tc nghin cu di truyn v chn to ging cy trng nc ta. 46
vn hnh cc my mc thit b trng Gamma field, cn b nghin cu v di truyn chn to ging . sc a hng nghin c ng dng ht nhn trong nng nghip ngang tm vi cc nc tin tin khu vc v th gii nc, cc doanh nghip trc tip vo mt s khu trong qu trnh nghin cu chn to ging nh k thut ht nhn nh chnh sch lng bng vi cc nh nghin cu, chnh sch t ai thu vi cc doanh ngip u t vo vic trin khai cc kt qa nghin cu ca lnh vc ng dng k thut ht nhn trong nng nghip. vi cc k thut ca CNSH nh nui cy m t bo, k thut marker phn t, k thut tch v chuyn gene nng cao hn na hiu qa ca k thut ht nhn trong nghin cu di truyn v chn ging cy trng nc ta tin ln mt bc mi, p ng c cc mc tiu kinh t, m bo an ninh lng thc v nng cao cht lng ca mt s mt hng nng sn nh la, go, ch, caf.
47
48