Ch-ng 1 Mt s khi nim c bn v h thng

1.1. Khi nim h thng

1.1.1. H thng:

Trong cc hot ng ca con ng-i, cc thut ng nh- h thng trit hc, h thng php lut, h thng kinh t, h thng thng tin, tr nn quen thuc. Mt cch n gin v vn tt, ta c th hiu: H thng l l mt - tp hp vt cht v phi vt cht nh- ng-i, my mc, thng tin, d liu, cc ph-ng php x l, cc quy tc, quy trnh x l gi l cc phn t ca h thng. Trong h thng cc phn t t-ng tc vi nhau v cng hot ng h-ng ti cng mt mc ch chung.

Cc phn t ca h thng
Cc phn t ca h thng l cc thnh phn hp thnh h thng v c th rt a dng. Phn t ca h thng c th c th nh- chic my tnh hoc mt phn mm nh-ng cng c th tru t-ng nh- mt ph-ng php hoc mt quy tc.

Quan h gia cc phn t Quan h gia cc phn t trong h thng th hin cu trc ca h thng. Cc mi quan h ny lm cho tp hp vt cht tr thnh mt thc th hn chnh. Nh- vy ta cng c th hiu rng h thng -c to nn, hay hp nht t cc thc th khi nim v c th.

Mc ch ca h thng


Mc ch ca mt h thng th-ng th hin ch h thng nhn nhng ci vo bin i thnh nhng ci ra nht nh. Ci ra ny phi ph hp vi mc tiu, nhim v v chc nng ca h thng. V d, mt h thng sn xut nhn ci vo l nguyn vt liu sn xut, to thnh ci ra l cc thnh phm, vt t-.

Mi tr-ng bn ngoi


phn bit h thng v mi tr-ng xung quanh, cn phi xc nh gii hn ca h thng (c v vt l v khi nim). Vi cc loi h thng khc nhau, cch m t h thng cng rt phong ph v a dng. C th m t h thng bng cc ph-ng php nh tnh, thng qua m t cc tnh cht chc nng v nhim v ca h thng. Cng c th m t h thng bng cc ph-ng php nh l-ng, thng qua vic lit k danh sch tt c cc phn t ca h thng, mi quan h gia cc phn t cng cc im ni vi mi tr-ng bn ngoi. Vic xc nh bin mt cch chnh xc v hp l l rt cn thit, c bit c ngha i vi khu kho st h thng. Cn l-u rng gii hn ca mt h thng ph thuc cht ch vi mc tiu ca h thng .

1.1.2. H thng thng tin

1. Khi nim H thng thng tin (lnformation system) l mt h thng m mc tiu tn ti ca n l cung cp thng tin phc v cho hot ng ca con ng-i trong mt t chc no . Ta cn c th hiu h thng thng tin l h thng m mi lin h gia cc thnh phn ca n cng nh- mi lin h gia n vi cc h thng khc l s trao i thng tin.

2. Chc nng ca h thng thng tin H thng thng tin c bn chc nng chnh l -a thng tin vo, l-u tr, x l v -a ra thng tin. a) H thng thng tin c th nhn thng tin vo d-i dng: Cc d liu gc v mt ch im, mt s kin hoc mt i t-ng no trong h thng. - Cc yu cu x l hoc cung cp thng tin. - Cc lnh. b) H thng thng tin c th thc hin: - Sp xp d liu theo mt th t no . - Sa cha, thay i d liu trong b nh.

c) H thng thng tin c th l-u tr cc loi thng tin khc nhau vi cc cu trc a dng, ph hp vi nhiu loi thng tin v ph-ng tin x l thng tin, phc v cho cc nhu cu x l thng tin khc nhau. d) H thng thng tin c th -a d liu vi cc khun dng khc nhau ra cc thit b nh- b nh ngoi, mn hnh, my in, thit b mng hoc cc thit b iu khin.

3. Cc thnh phn ca h thng thng tin Cc thng tin t nhin, l cc thng tin -c sinh ra v thu nhn bi con ng-i v mt s hot ng ca con ng-i nh- vn bn, hnh nh, ting ni, -c cu trc ho sao cho ph hp vi cc cng c x l v l-u tr. Ni chung, cc thng tin -c cu trc ho th-ng c ng v ngn gn hn so vi thng tin t nhin. Ta c th chia cc thng tin ny ra lm hai loi: cc d liu v thc trng hot ng ca h thng thc v cc thng tin m t quy trnh x l d liu trong h thng.

a) D liu v thc trng hot ng ca h thng bao gm: - Cc d liu phn nh cu trc ni ti ca h thng, nh- d liu v nhn s, trang thit b hoc c s vt cht. Ni chung cc d liu ny thuc loi bn vng, t thay i. - Cc d liu phn nh cc hot ng din ra trong h thng thc, nh- d liu v sn xut, mua bn, giao dch. Cc d liu ny thuc loi t bn vng th-ng xuyn thay i. b) Thng tin m t quy trnh s l bao gm: - Cc quy tc qun l th hin qua h thng cc quy nh, cc mu biu, cc bo co, cc thng k. - Cc th tc x l, th hin thng qua cc gii thut, ph-ng php v cch thc nhm -a ra cc quyt nh hoc cung cp thng tin h tr cho vic ra quyt nh.

1.1.3. H thng thc v cc h thng con Mi mt t chc kinh t- x hi nh- mt cng ty kinh doanh, mt tr-ng i hc, mt trung tm khm cha bnh, mt nh my sa cha xe t, mt h thng qun l ngn sch, -c gi l h thng thc. C th ni rng mi h thng thc u c mc tiu l li ch ca mt c nhn, mt tp th hay mt cng ng. c im chung ca cc h thng thc l c con ng-i tham gia, c c ch iu khin, c nhu cu x l thng tin a dng v phc tp. V vy, mi x l thng tin trong cc h thng thc u rt quan trng bi v n nh h-ng ti con ng-i. Mi h thng thc c th -c xem nh- mt m hnh gm ba thnh phn hp thnh l h quyt nh, h tc nghip v h thng tin. Cc thnh phn ny chnh l cc h thng con ca h thng thc.

1. H quyt nh H quyt nh gm con ng-i, ph-ng tin v cc ph-ng php, cn gi l thnh phn qun l, c chc nng iu khin, kim sot cc hot ng tc nghip, h-ng theo mc tiu ca h thng. Hot ng qun l ca h quyt nh c th hnh dung nhmt dy cc thao tc: ra quyt nh v t chc thc hin cc quyt nh.

2. H thng tin H thng tin gm con ng-i, ph-ng tin v cc ph-ng php, c chc nng thu thp, l-u tr v x l thng tin phc v cho cc cng tc chuyn mn nghip v trong h thng. H quyt nh cn c cc thng tin cn thit tr-c khi -a ra mt quyt nh. H thng tin c nhim v thu thp v x l cc thng tin phc tp, hn n, thm ch cha ng nhiu mu thun, cung cp cho thnh phn qun l, h tr cho vic -a ra cc quyt nh.

3. H tc nghip


H tc nghip, gm c con ng-i, ph-ng tin, cc ph-ng php v cc quy trnh x l, cn gi l thnh phn chp hnh, c nhim v thc hin cc hot ng c s ca mt t chc. Cch phn chia h thng thc thnh cc h thng con nh- trn cho ta mt cch nhn, mt cch tip cn nghin cu i vi h thng. Cng cn phi ni rng trong mi h thng thc khng c s phn chia r rng gia cc phn h ny. Chng hn, trong mt t chc, c ng-i va lm cng tc lnh o, va tham gia x l thng tin, ng thi cng phi trc tip thc hin nhng quyt nh do chnh mnh -a ra.

1.2. Cc h thng thng tin



Khi ni n h thng thng tin ng-i ta th-ng hiu ngay rng l mt h thng -c t ng ho v mi cng vic u -c gii quyt trn my tnh. Trn thc t, trong nhiu t chc ln hoc nh vn tn ti h thng tin nh- t x-a n nay n vn c, trong c phn ln cc cng vic thuc v h thng tin vn -c x l bng cc ph-ng php th cng truyn thng. Phn -c t ng ha (-c gii quyt nh s h tr ca my tnh) khng phi khi no cng gi vai tr quan trng trong h thng ni chung v trong h thng thng tin ni ring.

1.2.1. Mt s ph-ng thc x l thng tin trn my tnh

Trn my tnh, cc thng tin -c x l theo nhiu ph-ng thc khc nhau. Mt s ph-ng thc x l th-ng gp nh- x l t-ng tc( interactive Processing ), x l giao dch ( transaction Processing), x l trc tuyn ( Online Processing ), x l theo l( batch Processing ), x l phn tn( Distributed Processing) v x l thi gian thc( Real-time Processing ).

1. X l t-ng tc

X l t-ng tc l x l thc hin tng phn, phn x l bi con ng-i v bi my tnh -c thc hin xen k nhau. Ni cch khc, trong x l t-ng tc, con ng-i dn dt cc qu trnh x l, c th ngt v tham gia vo cc qu trnh x l. Trong qu trnh x l t-ng tc, my tnh ng vai tr tr gip tch cc.

2. X l giao dch X l giao dch l x l mt yu cu cho n khi ra kt qu, khng c s can thip t ngoi vo. Mt qu trnh x l nh- vy gi l mt giao dch. X l giao dch thch hp vi nhng tin trnh c nhiu khu c lp vi nhau kim tra v x l thng tin.

3. X l theo l

X l theo l hay cn gi l x l trn gi, hoc x l theo m, l tin trnh tp hp nhng thng tin sn c hoc to ra thng tin mi theo nh k. iu ny cng c ngha l nhng thng tin -c s dng v -c sinh ra bi nhng tin trnh x l theo l th-ng c chu k sng kh ngn. V d v x l theo l l lp bo co nh k hng tun, hng thng.

4. X l trc tuyn

X l trc tuyn -c s dng trong nhng h thng m ti i hi x l tng dng thng tin, tng mu tin ngay ti thi im n mi xut hin, mt cch trc tip trong i thoi gia cc i tc. V d, dch v gi tin ti ngn hng, cc x l ti phng bn v my bay, tu ho, hoc dch v thng tin ti tng i th-ng l cc x l trc tuyn.

5. X l thi gian thc

X l thi gian thc l cc tin trnh my tnh phi m bo cc yu cu rt ngt ngho ca h thng v thi gian. Thng th-ng cc x l thi gian thc xut hin trong cc h thng c lin kt vi cc h thng ngoi nh- h thng iu khin nhit l luyn thp hoc l nu si, h thng iu khin -ng bay ca tn la hoc cc h thng m phng, H thng d bo thi tit. X l thi gian thc phi m bo ng b cc tin trnh my tnh vi cc hot ng din ra trong thc t.

6. X l phn tn

Cc x l c th din ra ti cc b phn nhng v tr khc nhau, c nhng yu cu khc nhau vo nhng thi im cng c th khc nhau. Ni chung, vi nhng h thng c x l phn tn, d liu th-ng -c b tr nhng v tr a l khc nhau v -c quy nh dng chung. Trong x l phn tn, vi mt thnh phn d liu, c th cng mt lc xy ra nhiu thao tc nh- cp nht, sa cha hoc khai thc khc nhau. V vy, mt trong nhng vn cn phi quan tm i vi cc x l phn tn l m bo tnh ng b trong h thng. V d, H thng bn v my bay, v tu.

1.2.2. Mt s loi h thng tin hc



Nh- trn cp, h thng thng tin l mt h thng m mc tiu tn ti ca n l cung cp thng tin phc v cho hot ng ca con ng-i trong mt t chc no , hay ni cch khc, mi lin h gia cc thnh phn ca n cng nh- mi lin h gia n vi cc h thng khc l mi lin h thng tin. Nhvy, xt v cu trc, h thng thng tin l phi c cc thnh phn c bn l phn cng, phn mm (ni mt cch ngn gn l cc thit b tin hc), con ng-i, cc th tc x l (hot ng) v d liu. Xt v chc nng mt h thng thng tin c bn chc nng chnh l: - Cp nht - X l - L-u tr - Kt xut thng tin.

1. H thng x l giao dch



H thng x l giao dch l h thng thng tin c mc tiu l x l cc giao dch v ghi li cc thng tin v giao dch d-i cc bn ghi trong h thng. D liu v cc giao dch -c sp xp vo cc bn ghi v l-u tr trong cc tp. Cc bn ghi ny s -c gi li v tnh ton, thng k -a ra cc bo co nh k. Tuy nhin, thng tin ra ca h thng x l giao dch khng ch l cc bo co nh k, m c th l cc bo co theo mu nh tr-c.

2. H thng thng tin qun l Phn ln cc h thng x l giao dch th-ng -c xy dng nhm phc cho mt hoc vi chc nng no hoc ch n gin l gip con ng-i gii thot khi mt s cng vic tnh ton, thng k nng nhc. Khi xut hin nhu cu cung cp cc thng tin tt hn v y hn, cng l lc cn n nhng ph-ng thc x l thng tin mt cch tng th - h thng thng tin qun l.

H thng thng tin qun l c cc chc nng chnh: - Thu thp, phn tch v l-u tr cc thng tin mt cch h thng. Nhng thng tin c ch -c cu trc ha c th l-u tr v khai thc trn cc ph-ng tin tin hc . - Thay i, sa cha, tin hnh tnh ton trn cc nhm ch tiu, to ra cc thng tin mi. - Phn phi v cung cp thng tin.

3. H tr gip quyt nh H tr gip quyt nh l h thng tin t-ng tc da trn mt tp hp hp nht cc ph-ng tin x l thng tin to ra v trnh by thng tin nhm mc tiu h tr cho nh qun l trong qu trnh -a ra quyt nh.

4. H chuyn gia H chuyn gia -c xy dng da trn nhng kt qu nghin cu v tr tu nhn to, mt b mn khoa hc nhm trang b cho my tnh kh nng lp lun, t hc, t hon thin mnh l phng theo cc gic quan ca con ng-i.

5. H thng t ng ha vn phng Mt h thng t ng ha vn phng th-ng bao gm hai h thng con chnh, l h thng x l vn bn v h thng tr gip tnh ton.

1.3. Pht trin h thng thng tin



H thng thng tin cng nh- bt k h thng no khc, n c mt cuc sng cng vi cc chu k sng c nhng c tr-ng ring. N -c sinh ra, pht trin v cui cng th b thay th (loi b) bi mt h thng khc tin tin hn, hin i hn. Ta c th chia cuc sng, hay cn gi l vng i (life cycle), ca h thng thng tin lm cc giai on nh- nhau: - Giai on Chun b - Giai on Hnh thnh v Pht trin - Giai on Khai thc v S dng - Giai on Thay th

1.3.1. Cc giai on xy dng v pht trin h thng

1. Lp k hoch pht trin h thng thng tin qun l



Nhim v t ra trong giai on ny l xc nh -c mc tiu ca h thng, thi im thc hin cng kt qu cn t -c ca lch trnh kho st, phn tch v thit k h thng. Trong giai on ny phi c -c nhng hnh dung c bn v h thng thng tin qun l cn xy dng.

2. Kho st h thng


Mc ch ca kho st h thng thc l thu thp thng tin, ti liu, nghin cu hin trng nhm lm r tnh trng hot ng ca h thng thng tin c trong h thng thc v nhu cu xy dng h thng thng tin mi. Cn phi lm r cc yu cu t ra i vi h thng thng tin mi cn xy dng.

3. Phn tch h thng



B-c phn tch h thng nhm xy dng cc m hnh ca h thng thng tin qun l nh-: s chc nng nghip v, s dng d liu v m hnh d liu. Trn c s cc kt qu kho st h thng thc, cn lm r cc m hnh hot ng ca h thng thng tin. Tc l phi i su vo bn cht v chi tit ca h thng, cho thy h thng phi thc hin nhng g v d liu m n cp l nhng d liu no, c cu trc ra sao

* Cc b-c Phn tch h thng Phn tch cc mu biu, cc bng biu, cc h s thu thp -c. Xc nh cc phn t trong h thng. Phn tch cc lung thng tin v cc mi quan h gia cc phn t trong h thng. Phn tch quy trnh x l thng tin hin c v phc ha quy trnh x l thng tin cn c i vi h thng mi . Xc nh cc chc nng nghip v ca h thng thc, cc th tc thc hin trong h thng thc t xy dng s chc nng nghip v. Xc nh cc lung thng tin trong h thng thc t xy dng s dng d liu ca h thng thc. Phn tch d liu xy dng m hnh d liu cho h thng.

4. Thit k h thng


Trong thc t, hai giai on phn tch v thit k h thng khng phi l hai giai on hon ton ring r. Trong giai on kho st h thng, ng-i ta c th tin hnh phn tch s b h thng hoc phn tch mt s h thng con no . Cn c vo kt qu phn tch ny, c th tin hnh thit k mt s phn ca h thng. Giai on thit k nhm -a ra cc quyt nh v ci t h thng sao cho h thng tha mn -c cc yu cu m giai on phn tch -a ra, ng thi li thch ng vi cc iu kin rng buc trong thc t v nhu cu ca ng-i s dng.

* Cc b-c ca thit k h thng

Thit k d liu
Thit k chc nng Thit k giao din Thit k an ton cho h thng thng tin qun l. Thit k phn cng

5. Ci t, kim tra, th nghim h thng



Giai on ci t bao gm hai cng vic chnh l lp trnh (m ha) v kim tra.

6. Nghim thu:


H thng -c nghim thu trn c s nhng tiu chun t ra trong k hoch pht trin h thng ban u. Song song vi khu nghim thu cng cn phi ch ti cc khu hun luyn vn hnh, s dng h thng mi.

1.3.2. Chu trnh pht trin h thng



S tip ni cc giai on trong xy dng v pht trin h thng gi l chu trnh pht trin h thng. Chu trnh ny m t s pht trin h thng trn c s phn chia cc giai on ring r vi nhau v thi gian. Chu trnh pht trin thc n-c khng c s quay lui chnh sa khi pht hin sai st trong mt khu no .

1. Chu trnh thc n-c



2. Chu trnh tng tr-ng



t-ng chnh ca ph-ng php ny l pht trin dn dn, tng b-c, v chuyn giao tng phn

V d: trong tr-ng i hc X, ng-i ta d nh pht trin h thng qun l o to. Cc phn h -c pht trin theo thi gian (khng nht thit phi cng mt lc): - H thng qun l tuyn sinh, - H thng qun l sinh vin, - H thng qun l ch-ng trnh o to. - H thng qun l thi kho biu - H thng qun l gio vin.

3. Chu trnh xon c



Ph-ng php ny duy tr qu trnh lp mt dy cc tin trnh m qua mi ln thc hin cc tin trnh cc mu -c hon thin dn. Theo th chu trnh xon c th-ng -c chia ra thnh bn giai on chnh:

- Pht hin cc nhu cu v xc lp cc mc tiu. - nh gi cc ph-ng n. - Thit k v to lp cc mu. - Th nghim cc mu. Cc giai on ny -c thc hin lp i lp li nhiu ln cho n khi h thng -c hon thin.

4. Chu trnh lp rp cc thnh phn

Thc cht ca ph-ng php ny l lp rp cc thnh phn c sn. Th-ng -c chia thnh cc giai on nh- sau:


- Nghin cu, hnh thnh cc gii php v xc nh cc thnh phn ca h thng. - nh gi, la chn cc gii php v la chn cc thnh phn ca h thng. - Tch hp cc thnh phn.

Ch-ng 2 Kho st h thng

2.1. Ph-ng php m hnh ho h thng

2.1.1. Khi nim  Cc ph-ng tin nhn thc v din t h thng gi l m hnh, m hnh l mt dng tru t-ng ha h thng thc. Ni r hn th m hnh l mt hnh nh (mt biu din) ca mt h thng -c din t: - mt mc tru t-ng no . - Theo mt quan im no . - Bi mt hnh thc hiu -c (vn bn - bng li, ph-ng trnh ton hc, s - th) vic dng m hnh nhn thc v din t mt h thng gi l m hnh ha h thng.

2.1.2. Cc b-c chnh trong m hnh ha h thng



Qu trnh pht trin h thng trn c s xy dng cc m hnh -c thc hin theo mt s giai on nh- sau:

1.


Nghin cu s b h thng:
Giai on ny tp trung vo vic thu thp cc thng tin, ti liu lin quan ti cu trc ca h thng v cc hot ng ca h thng. M hnh -c xy dng trong tr-ng hp ny th-ng l m hnh dng vt l. Mc tiu ca vic xy dng m hnh trong giai on ny l m t cch thc thc hin cc cng vic trong h thng.

2. Phn tch h thng:



Giai on ny tp trung vo phn tch chi tit, bn cht ca h thng. Cc m hnh -c xy dng giai on ny tp trung vo tr li cc cu hi: H thng l g v lm nhng g, b qua cu hi lm nh- th no? ai lm v lm vo lc no?. Sn phm ca giai on ny l cc m hnh v chc nng nghip v v cc m hnh v d liu.

3. Thit k h thng:


Giai on ny la chn cc gii php ci t nhm thc hin cc kt qu phn tch. C th coi vic thit k h thng l s ci t cc m hnh c -c sau khi phn tch, trn c s dung ho cc yu cu, cc rng buc ca kt qu giai on phn tch v cc iu kin ca thc t.

2.2. Kho st hin trng

2.2.1. i c-ng v kho st h thng

1. Mc tiu ca kho st h thng:



Qu trnh kho st h thng thc nhm xc nh mt s vn tr-c khi bt u xy dng, pht trin mt d n tin hc. Nhng vn quan trng nht cn phi xc nh r l:

Nhu cu xy dng v pht trin h thng thng tin,

tc l, thc s ng-i s dng mun g h thng? Nhng vn cn lm, khng nn, ch-a nn hay s lm. Ni cch khc l xc nh cc rng buc, hn ch v phm vi ca d n. Vi mi ni dung, phi xem xt ti s cn thit v tnh kh thi ca n.

 Thi gian pht trin h thng l bao lu.

Gi thnh pht trin h thng Thun li v kh khn

2. Ni dung kho st v nh gi hin trng

a. Xc nh cc vn cn gii quyt trong t chc v phm vi gii quyt ca tng vn : - Nghin cu c cu t chc c quan ch qun ca h thng thc. - Nghin cu chc nng nhim v ca tng b phn v s phn cp quyn hn trong iu hnh, qun l h thng thc. - Thu thp v nghin cu cc h s, s sch, ti liu, cc chng t giao dch, cc tp, cc ch-ng trnh v cc ph-ng tin x l thng tin. - Thu thp v m t cc qui tc qun l, cc qui trnh x l thng tin trong h thng. - Thu thp cc nhu cu x l v s dng thng tin. - nh gi, ph bnh hin trng v xut cc gii php.

b. Xc nh cc nhm ngui s dng: Xc nh cc nhm ng-i trong t chc m cc cng vic ca h c mi quan h mt thit vi cc hot ng ca h thng thng tin. Vic xc nh cc nhm ngui s dng nhm lm r nhng ngun thng tin m h c th cung cp cng nh- yu cu ca h i vi h thng thng tin mi cn xy dng. c. Vit bo co tng hp:


Cn ch l bo co tng hp phi da trn nhng kt qu ca kho st hin trng c uc thng tin tng qut v h thng nhm gip cho vic -a ra nhng quyt nh cho giai on tip theo.

V d : a. Trch bo co tng hp cng tc kho st h thng qun l o to ca tr-ng i hc A: Sinh vin -c cung cp tr-c ch-ng trnh o to ca ngnh bao gm danh sch cc mn hc phi hon thnh (t-ng ng vi s tn ch phi c tr-c khi thi tt nghip) v trnh t thc hin. Vo u hc k, sinh vin -c cung cp thi kho biu d kin. Cn c vo thi kho biu d kin, sinh vin t ng k mt k hoch hc tp vi phng o to. Nu bn ng k hp l, tc l cc mn hc theo ng trnh t o to th phng o to s thc hin nh- k hoch d kin. Trong tr-ng hp s hc sinh ng k vo cc lp khng s ti thiu th c th phi hu b lp hoc phi tch lp nu s sinh vin ng k vo mt lp no qu nhiu .

b. Yu cu:


Gii quyt khu X l phiu ng k ca sinh vin. Gii hn v thi gian thc hin l 3 ngy.

c. Ph-ng n ngh:


Vi quy trnh o to -c m t nh- trn th nhu cu dng my tnh x l thng tin l cp bch. Nu tr-ng c khong 1000 sinh vin v mi sinh vin hc khong 5 mn trong mt hc k th phng o to s phi kim tra tnh hp l trong ng k ca 5000 mn hc. Nu mi mn hc cn khong 3 pht kim tra s im ca sinh vin v i chiu vi tin trnh lgic kin thc ca ngnh hc th cn khong 250 gi. thc hin trong 3 ngy cn c mt t x l tin gm 10 ng-i vi 10 my tnh. Sinh vin vit ng k theo mu thng nht v np theo khoa chuyn ngnh.

2.2.2. Cc ngun iu tra (kho st)



Mc tiu ca kho st s b l thu thp thng tin, ti liu c -c mt hnh dung tng qut, tuy khng tht chi tit nh-ng t-ng i y v h thng thc, h thng thng tin ang c v h thng thng tin cn c. Vic kho st din ra trn ba phm vi: kho st v cng vic, chc nng; kho st v thng tin d liu, v cch thc s dng d liu; kho st v ng-i s dng trong h thng.

1. Ng-i s dng trong h thng.



Trong h thng thc, ng-i s dng l cc c nhn, nhm ng-i m cng vic ca h c mi lin h mt thit vi cc hot ng ca h thng thng tin. a) Ng-i qun l tm chin l-c c th cung cp thng tin lin quan nchin l-c trong cng tc nghip v ca t chc. b) Ng-i lm cng tc qun l v iu hnh c th cung cp thng tin chnh xc v yu cu i vi cc sn phm ca h thng thng tin. c) Nhng ng-i trc tip thc hin cng vic vn hnh h thng thng tin th-ng i hi h thng thng tin phi cung cp nhiu kh nng truy cp d liu.

2. Ti liu m t quy trnh, chc trch.



Ti liu v quy trnh, chc trch th-ng m t cc quy trnh thc hin cng vic v quy nh chc trch ca tng b phn, c nhn trong h thng. Cn dnh s ch thch ng i vi nhng ti liu cha thng tin v cc chc nng trong t chc cng cc n v, c nhn s iu hnh hoc s dng thng tin -c cung cp bi cc chc nng ny. Thng tin thuc nhm ny rt cn thit cho vic xy dng s chc nng nghip v, s dng d liu v c t tin trnh sau ny.

3. H s, thng bo, mu biu.



y l ngun thng tin v cng quan trng phn tch v thit k c s d liu cho h thng sau ny. C th phn loi cc ti liu loi ny thnh cc nhm sau y: Vn bn, h s, thng bo, mu biu lin quan n lnh vc c th s-c ng dng. H s, mu biu c th gip hiu -c cc d liu c bn v d liu c cu trc trong h thng. Mu biu, thng bo c lin quan ti m hnh khai thc thng tin hin c v m hnh khai thc cn c. Vn bn m t ph-ng php, quy lut bin i v x l thng tin trong h thng. Vn bn, thng bo lin quan ti nhu cu khai thc thng tin.

4. Tp d liu v ch-ng trnh my tnh.

Cc tp d liu v ch-ng trnh my tnh c th -c dng h tr xc nh chi tit cu trc d liu v chi tit cc tin trnh x l Yu cu chung: a) Tnh y b) Cc mu biu thu thp -c phi c tnh thc tin. c) Cc ti liu, h s thu thp -c cn phi -c h thng ho.


2.2.3. Mt s ph-ng php kho st th-ng dng

1. Nghin cu ti liu vit:

Nghin cu ti liu vit ging nh- quan st h thng mt cch gin tip. Cc ti liu vit cn nghin cu th-ng kh a dng - Ti liu giao dch - Ti liu l-u tr - Cc ti liu tng hp - Ti liu chun b cho cc bui hp, hoc bo co khng nh k. - Ti liu v quy nh, quy ch nghip v.

2. Ph-ng php quan st



Quan st nhm gip cho phn tch vin c -c mt bc tranh khi qut v t chc cn tm hiu v cch thc qun l, t chc thc hin cc hot ng trong h thng thc. Ngoi ra, trong mt s tr-ng hp, quan st cng c th gip cho phn tch vin nm bt -c k thut x l cho h thng mi. chuyn gia tin hc c th hc tp, c rt nhng kinh nghim v tm cch -a nhng kinh nghim ny vo trong cc bn phn tch, thit k ca mnh, sao cho sau ny, khi lm vic vi h thng mi, cc cn b xp thi kho biu vn c th s dng nhng kinh nghim tch lu -c ca mnh.

V d: khi theo di tin trnh xp thi kho biu,

y l ph-ng php rt quan trng trong cng tc kho st h thng. Qu trnh phng vn c th cho nhng thng tin m vic quan st, nghin cu ti liu vit khng th cung cp -c.  c -c cht l-ng phng vn tt cn ch mt s vn sau: a) Xy dng k hoch phng vn b) Chun b cu hi c cht l-ng tt, phc v trc tip cho mc ch cuc phng vn c) Thit lp quan h tt, mang tnh hp tc trong qu trnh phng vn.


3. Ph-ng php phng vn

d) Chun b tnh hung phng vn ph hp vi mi tr-ng lm vic v thi im phng vn. e) Kt qu phng vn phi -c l-u trong bin bn phng vn v ni chung phi c xc nhn cc kt qu phng vn.

4. Ph-ng php s dng bng hi, mu iu tra (kho st)



Ni dung chnh ca ph-ng php ny l xy dng hng lot cc cu hi v c th -a ra cc ph-ng n tr li sn ng-i -c hi in cu tr li. Vn quan trng nht i vi ph-ng php ny l xy dng -c danh sch cc cu hi c cht l-ng. Vi mi cu hi phi c ph-ng n tr li xc nh, trnh nhng cu hi kh tr li hoc cu tr li khng xc nh. Cc cu hi phi c tc dng kim tra v tin cy ca thng tin trong cu tr li.

2.2.4. Quy trnh iu tra (kho st)

Qu trnh kho st h thng c th -c chia ra thnh hai giai on - Kho st s b v kho st chi tit Trong giai on kho st s b, m hnh m t h thng th-ng l m hnh vt l. -c th hin bng ngn ng t nhin, kt hp vi s , biu . y l loi m hnh n gin v d hiu, c th d dng trao i, tho lun vi ng-i s dng trn cc m hnh loi ny.


Hai giai on kho st s b v kho st chi tit khng hon ton tch nhau v thi im thc hin. Chng c th -c thc hin xen k nhau trong qu trnh kho st.

C th nu ra mt s nguyn tc chnh xy dng mt quy trnh iu tra: a) Qu trnh kho st h thng phi -c tin hnh t tng th n chi tit. b) Quy trnh iu tra phi -c tin hnh t trn xung. c) Qu trnh iu tra phi -c thc hin lp nhiu ln.

2.3. Xy dng d n
2.3.1. Xc nh phm vi:

1. Phm vi vn cn gii quyt



Danh mc cc vn d cn gii quyt, ni dung v phm vi gii quyt ca tng vn phi -c tho thun gia c quan ch qun v nhng ng-i pht trin h thng. S phn cp chc nng ca h thng thng tin qun l cn xy dng l c s chnh lp danh mc cc vn cn gii quyt trong h thng.

2. Phm vi nh h-ng trong t chc



Ton b d n v tng cng vic u c nh h-ng ti t chc v cc b phn trong t chc. Cn phi xc nh rt r rng nh h-ng ca tng cng vic n tng b phn trong t chc, c bit l nhng nh h-ng lin quan ti nhn s, sau l cc nh h-ng lin quan ti t chc thc hin cc cng vic.

3. Phm vi v nhn lc, vt lc v ti chnh.



Hn ch v nhn lc, vt lc v ti chnh l vn th-ng xuyn phi quan tm. Cn phi ch ti tng kha cnh ca cc hn ch. V d, hn ch v nhn lc khng ch gii hn v s l-ng ng-i tham gia vo d n, s ng-i tham gia vn hnh sau ny, m cn l hn ch v trnh , v thi gian o to sau ny.

2.3.2. Xc nh mc tiu


Mt d n c th gn vi nhiu mc tiu. Tuy nhin, vic xc nh ng n cc mc tiu l v cng quan trng, v y s l c s xem xt nghim thu sau ny. Ni chung, mi mc tiu u nhm mang li li ch cho t chc. c th l li ch trong cc cng tc nghip v nh- gim thi gian x l, tng chnh xc, tin cy, tng mc b mt ca thng tin hoc to s thun li cho s giao tip vi cc i tc. cng c th l li ch v kinh t nh- gim bin ch, gim chi ph hot ng v tng nng sut lao ng. Cng cn phi quan tm ti mc tiu khc phc nh-c im ca h thng thng tin qun l hin ti v p ng cc yu cu mi ca t chc.

2.3.3. Xy dng gii php kh thi



Trong giai on kho st, ch-a c s phn tch chi tit cc thng tin thu thp -c, c th -a ra mt gii php s b v phn cng, phn mm c th xc nh -c mc u t-. Gii php s b cho d n phi c -c cc thng tin: - Chin l-c u t- : phn cng, phn mm v o to. - Bin php v k thut gii quyt cho tng vn . - Kin trc tng th ca d n. - Kh nng ca h thng thng tin qun l. - Cc chc nng chnh ca h thng thng tin

Tip theo gii php s b l xy dng gii php c tnh kh thi. lm -c vic ny cn c phn tch chi tit cc kt qu kho st h thng v cc nhim v, chc nng ca h thng thng tin; phm vi gii quyt tng vn v cc rng buc thc hin. D l gii php no th tnh kh thi lun -c xem xt trn cc kha cnh: - Kh thi v nghip v, tc l phi p ng cc yu cu v nghip v. - Kh thi v k thut, tc l vi yu cu nghip v v rng buc thc hin, phi m bo -c yu cu v k thut v cng ngh.

2.3.4. Lp k hoch trin khai



Mt s thng tin cn thit lp k hoch trin khai d n l: - Mc tiu t ra cho h thng thng tin. - Nhim v, phm vi v cc rng buc thc hin. - Gii php c tnh kh thi. - Mt s thng tin th-ng -c s dng d tr thit b: - Thi gian khai thc ti thiu v d kin ti a. - Dung l-ng d liu d kin. - Ph-ng thc x l v yu cu x l (thi gian p ng v yu cu k thut v tc , cht l-ng x l).

- S l-ng ng-i s dng. . - Nhu cu kt xut thng tin. - Mt s thng tin th-ng -c s dng d tr kinh ph: - D tr thit b. - Khi l-ng cng vic v s l-ng ng-i tham gia thc hin d n. - Yu cu v cht l-ng ca cc sn phm. - Thi gian thc hin. - Yu cu bo hnh.

Ch-ng 3 Phn tch h thng v chc nng

3.1. S chc nng nghip v (S phn r chc nng)



S chc nng nghip v (Business Functional Diagrams - BFD) L mt trong nhng m hnh t-ng i n gin, d hiu: thn thin vi ng-i s dng. K thut xy dng s chc nng nghip v cng khng qu phc tp Thi gian cn thit cho cng vic xy dng m hnh ny khng nhiu nh-ng m hnh li rt c ch cho cc giai on sau. Mt trong nhng k thut quan trng, th-ng xuyn -c s dng khi xy dng s chc nng nghip v l xc nh cc chc nng nghip v chnh trong mt h thng.

3.1.1. Khi nim



Chc nng nghip v -c hiu l cng vic m t chc cn thc hin trong hot ng ca n.

nh ngha: M hnh phn r ch c n ng (BFD) l cng c bi u di n vi c phn r c th b c n gi n cc cng vi c c n th c hi n. M i cng vi c c chia ra lm cc cng vi c con, s m c chia ra ph thu c kch c v ph c t p c a h th ng

R rng l c ci nhn tng quan v hot ng ca h thng th cn m t cc chc nng ca h thng mc i th. Nh-ng hiu r hn cc chc nng nghip v ca h thng th li cn phn r mt chc nng mc i th thnh cc chc nng con, hay ni cch khc, cn m t chng chi tit hn na. T hp s phn r cc chc nng trong mt h thng t i th n chi tit gi l xy dng s chc nng nghip v. Nh- vy, s chc nng nghip v l s phn r c th bc cc chc nng nghip v ca h thng trong phm vi -c xem xt.

Trong s chc nng nghip v, mi chc nng s -c phn r thnh cc chc nng con (nu cn).

K php s dng trong xy dng s :

- Hnh ch nht bn trong c ghi tn ca chc nng

m t chc nng
Tn chc nng

- Tn chc nng phi l mt ng t cng b ng

- -ng thng hoc -ng thng gp khc ni mt

chc nng vi chc nng con mc k tip

3.1.2. Xy dng s chc nng nghip v



S chc nng nghip v l bn m t s phn r c th bc cc chc nng ca h thng trong phm vi -c xem xt thnh cc chc nng con n gin v xc nh. Mi chc nng -c ghi trong mt hnh ch nht no s -c hiu l bao gm mi chc nng trong cc hnh -c ni vi n nh-ng mc thp hn. S l-ng mc trong mt s chc nng nghip v cng l mt vn m phn tch vin phi quan tm. Cng vi s l-ng mc, s chc nng con ca mt chc nng cng cn phi hp l. d theo di s , khng nn phn r mt chc nng thnh qu nhiu chc nng con.

Tn ca cc chc nng, v d nh- X l n t hng. Lp k hoch mua hng, X l phiu ghi im, phi tho mn cc yu cu: - Th hin d-i dng ng t cng vi b ng, - St thc vi ni dung, m bo tnh y , - Duy nht i vi mi chc nng.

Cht l-ng ca tn chc nng l yu t rt quan trng ng gp cho s thnh cng ca tin trnh xy dng h thng. Trong mt h thng thc, mc cao nht ca nghip v, mt chc nng nghip v th-ng lin quan n cung cp sn phm hoc dch v, thc hin giao dch hoc qun l ti nguyn. C th tham kho kin ca ng-i s dng trong vic t tn cho cc chc nng nghip v ca h thng.

K thut then cht trong qu trnh xy dng s chc nng nghip v l k thut phn r mt chc nng thnh cc chc nng con. Ngoi cch s dng cc k thut ni trn ng-i ta cn s dng k thut phn tch vng i (ca h thng thc) da trn cc giai on ca tin trnh, b phn, hoc i t-ng trong t chc. Mi giai on trong vng i c th l nhng gi v chc nng con. V d: nu xt h thng qun l sinh vin ta c th thy bn giai on - cng vic - th-ng -c nhc n l qun l h s sinh vin, x l im mn hc, x l tt nghip v cc x l c bit (ngh hc, b hc, khng ln lp). Trong h thng tuyn sinh th d-ng nh- bn giai on, cng vic li -c tri ra theo thi gian: x l h s d thi, t chc thi, t chc chm thi v cui cng l x l kt qu thi.

Vi mi yu cu nghip v c th c nhiu cch hiu, cch m t. Phn tch vin c nhim v phi tm ra cch hiu thch hp v -c ng-i s dng chp nhn. Trong qu trnh xy dng s chc nng nghip v, phn tch vin s phi quyt nh xem cn phn r n mc no. Ni chung, cn c vo tnh cht ( phc tp v cng vic) v kch th-c ( phc tp v d liu) ca d n, ng-i phn tch vin nn dng li khi m phn r tip khng c li. Cch tip cn m chng ta cp n l cch tip cn t trn xung. Sau khi kho st s b c th xc nh cc chc nng chnh trong h thng, vic tip theo l kho st chi tit nhm thu thp cc yu t c lin quan n h thng gip cho qu trnh phn tch.

S chc nng nghip v l m hnh lgic u tin -c xy dng nhm m t v h thng. S chc nng nghip v gip ta nhn bit r rng v y v phm vi ca h thng. Tuy nhin, mt iu kh r rng l s chc nng nghip v ch xc nh nhng cng vic cn lm m khng ch ra cch thc thc hin chng.

3.2. S dng d liu (biu lung d liu Data Flow diagrams - DFD)


S chc nng nghip v cho bit tp hp cc phn t ca h thng thc xt theo chc nng, cng vic tnh t trn xung, t i th n chi tit. S dng d liu (Data flow diagrams - DFD) m t cc thnh phn ca h thng xt theo kha cnh s dng thng tin, d liu, bao gm cc tin trnh, cc yu cu d liu, cc kho d liu v cc tc nhn ngoi c quan h vi h thng.

3.2.1. Khi nim



S dng d liu l s m t s chuyn dch thng tin t chc nng (tin trnh, b phn) ny sang chc nng (tin trnh, b phn) khc. Ni cch khc, s dng d liu ch ra nhng thng tin cn c sn tr-c khi cho thc hin mt hnh ng hay mt tin trnh no v nhng thng tin m n c th cung cp cho h thng.

S :

Dch chuyn thng tin gi cc thnh phn trong h thng

Th sinh

B phn tuyn sinh

H s ng k d thi Danh sch phng thi

Phiu bo thi

X l h s d thi
H s x l

Danh sch th sinh Danh sch phng thi H s d thi

T chc thi

3.2.2. Cc thnh phn trong s dng d liu

Mi mt s dng d liu th-ng gm cc thnh phn chc nng hoc tin trnh, dng d liu, kho d liu v cc i t-ng (tc nhn ngoi, tc nhn trong). 1. Chc nng:  Trong s dng d liu, chc nng hay tin trnh l mt qu trnh bin i thng tin. T thng tin u vo n bin i, t chc li thng tin, b sung thng tin hoc to ra thng tin mi, t chc thnh thng tin u ra, phc v cho hot ng ca h thng nh- l-u vo kho d liu hoc gi cho cc tin trnh hay i t-ng khc.


Tn Chc Nng N

Cc chc nng hoc tin trnh trong s lung d liu th-ng -c k hiu bi cc hnh trn hoc cc hnh c dng trn. Tn ca chc nng hoc tin trnh -c t trong hnh ny. Trong phn ny, chng ta coi cc thut ng chc nng v tin trnh c ngha nh- nhau.

2. Dng d liu
Tn dng d liu

K php:


Tn dng d liu

Khi t tn cho dng d liu, cn phi ch rng, trong thc t thng tin nghip v c th -c vn chuyn qua cc cng vn giy t hoc bng cc ph-ng tin vn chuyn truyn thng khc nhau, nh-ng cc dng d liu v tn -c gn cho chng phi ch ra -c thng tin lgic t-ng ng, ch khng phi ch l tn cc ti liu vt l - gi mang thng tin. Tuy nhin, trong nhiu tr-ng hp tn dng d liu trng (hoc quen s dng) vi tn ti liu vt l - gi mang thng tin, v d nh- H s d thi" hoc "Phiu xut".

3. Kho d liu:


Trong s dng d liu, kho d liu th hin cc thng tin cn l-u tr d-i dng vt l, kho d liu ny c th l tp ti liu, cp h s hoc tp thng tin trn a. V d, mt s tn kho d liu nh-: "n t hng", "Danh sch mn hc", "H s d thi", "Mt hng" K php: Tn kho d liu

Mt s ch khi xc nh cc kho d liu: - Khng c lung d liu gia hai kho d liu
- Ni chung kho c tn nn lung d liu vo ra kho khng cn tn ch khi vic cp nht, hoc trch t kho ch mt phn thng tin kho, ng-i ta mi dng tn cho lung d liu. - i vi kho d liu phi c t nht mt lung d liu vo v t nht mt lung ra. Nu kho ch c lung vo m khng c lung ra l kho v tch s, nu kho ch c lung ra m khng c lung vo l kho rng. -Trong biu lung d liu ta c th t mt kho d liu nhiu ni thun li cho vic theo di. (nh-ng phi hiu ch l mt kho)

4. Tc nhn:


Tc nhn (Actor): l ni xut pht (ngun-source) hay ni n (ch-sink) ca lung d liu. N nm ngoi phm vi h thng -c xem xt S c mt ca tc nhn trong s dng d liu gip cho vic xc nh bin gii ca h thng v mi lin h ca h thng vi mi tr-ng bn ngoi -c r rng hn. K php: Hnh ch nht -c s dng m t mt tc nhn, bn trong ghi tn tc nhn. Tn tc nhn l mt Danh t Tn tc nhn

Mt s ch vi tc nhn khi xy dng biu : - Trong biu khng c lung d liu gia hai tc nhn ngoi. - Trong mt biu lung d liu ta c th t mt tc nhn ngoi nhiu ch d c, d hiu (nh-ng phi hiu ch l mt). - Trong biu lung d liu khng c lung d liu gia tc nhn ngoi vi kho d liu Tc nhn trong biu c th l: - Mt t chc hay mt n v ca t chc bn ngoi h thng (hay mt phn ca h thng) gi hay nhn thng tin t h thng m ta nghin cu. - Nhng ng-i hay nhm ng-i c t-ng tc vi h thng - Cc HTTT khc c trao i vi h thng

3.2.3. S ng cnh (S mc khung cnh)

- mc cao nht ca h thng l mt biu ng ng

cnh. cnh. Biu ny cho ta ci nhn tng qut v h nh thng trong mi tr-ng ca n. n. Biu ng cnh gm 3 thnh phn sau: ng sau: - Mt tin trnh duy nht (th-ng -c nh th t l tr 0 v c tn bn trong) m t ton b h thng (hay lnh vc) -c xem xt. Tn ca tin trnh ny xt. tr l tn ca ton b HTTT (hay mt h thng con) m ta cn xy dng. dng. - Cc tc nhn (bn ngoi h thng) c mi lin quan thng tin

3.2.4. Phn r s theo mc



S dng d liu y cho c h thng th-ng l rt phc tp, kh c th b tr trong mt trang giy hoc trang mn hnh. S l-ng cc tin trnh, chc nng, kho d liu, dng d liu v tc nhn ngoi l rt ln. cho s n gin v d theo di. cn phi phn r s theo mc (mt k thut th-ng -c dng khi gii quyt cc bi ton phc tp), tc l chia s ra thnh nhiu phn c lin quan vi nhau, gi l cc trang s . Vic phn r s dng d liu thnh cc trang s th-ng da trn s phn r chc nng. Mi mc trong s chc nng nghip v s t-ng ng vi mt s trang s dng d liu mc t-ng ng.

Trang s dng d liu mc cao nht ta gi l trang s dng d liu mc nh (hoc s dng d liu mc nh). Cc trang s ng vi cc mc tip theo trong s phn r chc nng gi l trang s dng d liu mc mt, mc hai (hoc s dng d liu mc d-i nh). Trang s mc nh bao gm ton b cc tin trnh chnh bn trong h thng, cc dng d liu, kho d liu v cc tc nhn ngoi c lin quan ti chng. Cc trang s mc tip theo, tc l mc mt hay mc d-i nh, m t s dng d liu cho tng tin trnh chnh. Mi tin trnh chnh c th -c m t trn mt trang, trong m t cc tin trnh con ca n cng cc kho d liu v cc dng d liu cn cho m hnh.

Cc tin trnh con hoc chc nng con ca n, nu phc tp th cng cn phi -c m t ring trong mt trang khc ca m hnh. Qu trnh phn r nhvy s -c dng li mc cn thit. Thng th-ng, ng-i ta xy dng s dng d liu n mc d-i nh. Tuy nhin, trong tr-ng hp cn thit, c th xy dng s dng d liu m t s trao i d liu cho n cc chc nng c bn. Khi xy dng s dng d liu cn phi ch tiu v s th t ca cc trang s . Mi trang ca s dng d liu nghip v cn c mt tiu . Thng th-ng, ng-i ta s dng tn ca chc nng hoc tin trnh chnh lm tiu trang. Tiu ca s mc nh chnh l tn ca h thng. Ngoi ra, tin theo di v tham chiu, trong s dng d liu cn phi nh s cc chc nng v cc trang s .

3.2.5 cc quy tc xy dng biu lung d liu d

Tin trnh: trnh: - Khng c mt tin trnh no ch c cI ra m tr

khng c ci vo. Nu mt i t-ng ch c ci ra vo. th n ch c th l tc nhn ngun th - Khng mt tin trnh no ch c ci vo. Nu tr vo. mt i t-ng ch c ci vo, n ch c th l tc nhn (ch) - Tin trnh phi l mt mnh ch hnh tr ng

Kho d liu: d liu: - D liu khng th trc tip di chuyn t kho

ny n mt kho khc - Khng th di chuyn d liu trc tip t mt d tc nhn n mt kho. - Khng th di chuyn d liu t mt kho d d d liu n mt tc nhn. - Tn kho d liu l mt mnh danh t. d

Tc nhn: nhn: - D liu khng chuyn trc tip t mt tc

nhn ny n mt tc nhn khc. - Tn Tc nhn l mt mnh danh t

Lung d liu: d liu: - Mt lung d liu ch c mt h-ng ch h-ng d

di chuyn ca d liu. d - Mt mi tn r nhnh ca lung d liu ch cng d mt d liu t mt ni i n hai tin trnh, hai d tr kho hay hai tc nhn. - Hai mi tn chp li ch cng mt d liu i d n t hai tin trnh hai kho hay hai tc nhn tr khc nhau - Mt lung d liu khng th quay li ni n va d i khi - Mt lung d liu i vo kho ngha l kho -c d cp nht. i ra kho l kho -c c. Tn kho d liu l mt mnh danh t. d

Ngoi ra cn c cc quy tc sau: sau: - Cc ci vo ca mt tin trnh cn khc vi tr

ci ra ca n. Nguyn tc ny nhm nhn mnh rng, trong hu ht tr-ng hp d liu qua d mt tin trnh phi c s thay i. Khng th tr dn gin l ch i qua n m khng chu s tc ng no. - Cc i t-ng trong mt biu tin trnh phi tr c tn duy nht: Mi tin trnh phi c tn duy tr nht. Tuy nhin trong mt s biu lung d d liu, mt s tc nhn ngoi v kho d liu c d th -c v lp li mt vi ln v mc ch lm v biu tr nn r rng hn.

Tng kt:

- Qu trnh phn nh mi tin trnh ca mt tr tr

biu lun d liu thnh mt biu tin trnh d tr mi gi l phn r biu lung d liu. Biu d lung d liu nhn -c mc thp nht gi l biu d lung d liu s cp. d - Biu lung d liu mc n nhn -c t vic d phn r biu lung d liu mc n-1. d n- nh s hiu cc tin trnh trong biu : S tr hiu cc tin trnh trong biu gm 2 phn phn tr u v phn s th t. Phn u chnh las hiu ca tin trnh -c s dng phn r. Phn s th tr t l cc s 1,2,3....

Cc b-c Xy dng biu lung d liu d

1. V biu phn r chc nng ca h thng xc nh chc nng cc mc (chng -c s dng lm cc tin trnh). trnh). 2. Lit k tt c cc thc th d liu d-c s dng trong h thng (chng -c s dng lm cc kho d liu) 3. V biu lung d liu tin hnh ln l-t tng mc: mc: Bt u t biu ng cnh dn mc 0, 1 ,2 ... ng - Chn ln l-t tng tin trnh ca mi biu nhn tr -c mc n-1 - Phn tch v chn tin trnh phn r nu cn tr thit. thit. - i vi mi tin trnh thnh phn: xc nh cc lung tr phn: d liu vo ra ... - Nn v biu lung d liu t tri qua phi. phi.

V d:
Xy dng h thng t ba n trong mt khch sn. b Sau khi kho st thu -c s phn r chc nng n nh- sau:
H thng t ba n

Nhn v x l n hng

Cp nht mn n bn

Cp nht thc phm s dng

Lp bo co qun l Truy nhp vo hng bn v th kho thc phm Tng hp hng bn v thc phm s dng Lp bo co qun l

Nhn n hng Chuyn n thnh mn n Lp ho n thanh ton Lp bng k mn n bn Lp bng k thc phm

S phn r chc nng h thng mua bn hng n

S ng cnh h thng mua bn hng ng

S lung d liu mc nh d

S dng d liu m t chc nng Qun l bn hng d n

S dng d liu chc nng mua hng d n

S dng d liu chc nng qun l kho d n

3.3. c t tin trnh, chc nng



S chc nng nghip v v s dng d liu l cc m hnh lgic rt tt xc nh cc tin trnh bin i thng tin trong h thng. Qu trnh phn r cc chc nng thnh cc chc nng con n gin hn c th coi nh- mt s gii thch v cc hot ng din ra trong h thng. Tuy nhin, nhng chc nng c bn mc thp nht, d rt n gin, nh-ng vn c th biu th cho mt tp hp phc tp cc yu cu nghip v cn c s gii thch, c -c s hiu bit y v r rng v cc s vic xy ra bn trong ca tin trnh cng nh- cc b-c bin i thng tin bn trong n. Vic m t cc chc nng, hay tin trnh, mc thp ny, cn -c thc hin bng cch thc khc vi ph-ng php phn r chc nng trnh by mc tr-c. Ph-ng php m t chi tit mt chc nng hay tin trnh cn gi l ph-ng php c t tin trnh process specification.

c t tin trnh phi ngn gn, chnh xc v ch ra -c tt c cc hot ng lgic din ra trong tin trnh cng vi trnh t thc hin chng. Mt bn c t tin trnh gm hai phn: phn u v phn thn m t. - Phn u gm tn chc nng, cc d liu vo v d liu ra. - Phn thn ca bn c t tin trnh m t cc chi tit ca tin trnh x l d liu vo thnh d liu ra. Nu c nhiu hot ng, phn m t ny phi th hin -c th t thc hin, hoc cc tr-ng hp thc hin cc hot ng t-ng ng. - Mt s cng c th-ng -c dng c t tin trnh l ph-ng trnh ton hc, ngn ng c cu trc, s khi v bng quyt nh.

3.3.1. Ph-ng php dng bng V d: xt tin trnh x l phiu yu cu ca bn

c. 1. Tn tin trnh: X l phiu yu cu ca bn c - D liu vo: - S th bn c, - Phiu yu cu, - Bn ghi bn c, - S theo di m-n tr, - Ti liu. - D liu ra: - Phiu yu cu -c x l. - Thng bo cho bn c.

2. M t tin trnh

3.3.2. Ph-ng php dng ngn ng c cu trc - Trong cc ph-ng php phn tch v thit k h thng, ng-i ta th-ng dng ngn ng c cu trc m t chi tit ca tin trnh. Ngn ng c cu trc khng phi l ngn ng t nhin thng th-ng m th-ng l gi ngn ng lp trnh (pseudo code), nhgi pascal, gi C, gi basic. S dng cc gi ngn ng ny c th trnh -c cc rng buc cht ch ca cc ngn ng khc m vn khng gy ra s hiu nhm, vn din t -c y cc hoi ng m khng b r-m r. - Thng th-ng, trong ngn ng c cu trc -c s dng m t tin trnh, phi loi b cc l-ng t, cc cu phc hp, cc cch din t tnh cm.

Trong ngn ng ch cn li cc thnh phn: - ng t -c dng dng mnh lnh. - Cu n gin thuc loi iu khin hay khng nh. - Thut ng -c nh ngha trong T in d liu. - Mt s l-ng hn ch cc t lgic (v d nh- trong ting Anh, mt s t lgic hay -c s dng nh- If , While, Case,.vv). - V cc cu trc c bn ca ngn ng l lp v r nhnh. + Nh- vy, mt ngn ng c cu trc dng m t tin trnh c nhiu c im quan trng ca ngn ng lp trnh, nh-ng li khng chu s rng buc cht ch ca ngn ng lp trnh nn d hiu, gn vi ngn ng t nhin v c cu trc t-ng i t do. Cc cu trc c bn nh- tun t, lp v r nhnh -c

V d: 1. Tin trnh: In phiu i sch i vi bn c c sch qu hn. - D liu vo: - S th bn c. - D liu m-n tr. - Ngy hin thi. - D liu ra: - Phiu i v danh sch ti liu m-n qu hn i vi tng bn c.

a) K : = S th bn c b) Danh sch qu hn (K) := c) Vi mi Ti liu S m-n (K) + M := S hiu ti liu + Nu M.Ngy hn tr < Ngy hin thi Th + Thm M vo Danh sch qu hn (K); d) Nu Danh sch qu hn (K) { Th - In Phiu i - In Danh sch qu hn (K)

V d:

1. Tn tin trnh: Xem xt n hng ca khch

hng - D liu vo: - n hng ca khch hng, - D liu V Mt hng, - D liu v Gi bn - D liu Khch hng - D liu ra: - D liu khch hng - n hng xem xt

2. M t tin trnh: a) Nhn n hng b) Nu Khch hng l mi

Th Nhp Chi tit Khch hng Ng-c li: - Tm S n ca Khch hng - Nu S n ca khch hng > S cho php th + Dng xem xt n hng ny + Chuyn xem xt n hng tip theo

c) Tng := 0

d) Vi mi Dng n hng
- Nhp M MH - Nu M MH khng c trong kho Mt hng Th: - Ghi nhn x l c bit - Xem xt dng n hng tip theo Ng-c li: Nu S l-ng > L-ng tn kho Th: - Ghi nhn x l c bit - Xem xt Dng n hng tip theo Thnh tin := S l-ng * n gi Tng := Tng + Thnh tin; e) Nu Tng - S tin tr t 1 + S n c > S cho php th Ghi nhn x l c bit Chuyn xem xt n hng tip theo

V D: 1. Tn tin trnh: Xy dng K hoch hc k

D liu vo: - Ch-ng trnh o to - Thi kho biu c - Danh mc Ngnh hc - Danh sch cc Lp - Thi gian o to trong hc k D liu ra: K hoch hc k bao gm danh sch cc mn hc cho tng lp, ngnh hc. K hoch -c -a ra cho tng ngnh dng danh sch gm c Mn hc, Lp, B mn m nhim v Khoa qun l.

2. M t tin trnh: a) Xc nh nm hc b) Xc nh Hc k c) Khi to K hoch hc k d) Vi mi Ngnh lc Vi mi Lp - Tnh HK- Lp (hc k theo tin trnh) - To Danh sch MH c HK = HK Lp - Duyt Danh sch MH Nu Mn hc L hc th xo Mn hc Ng-c li +) Tm B Mn m nhim +) Tm Khoa qun l - Ghp Danh sch MH, lp B mn, Khoa qun l - Ghp Danh sch MH, Lp, B mn Khoa qun l vo K hoch hc k ca ngnh hc. e) L-u k hoch hc k

3.3.3. Ph-ng php dng s khi S khi l loi biu din t gii thut quen thuc v -a dng khi mi lm quen bi vic vit ch-ng trnh, S khi l mt cng c d s dng v n gin. Tuy nhin, khi lp trnh nng cao hoc gii quyt nhng bi ton phc tp v cng knh th s khi li bc l kh nhiu nh-c im. Trong s khi, bn cnh cc -ng c h-ng ch h-ng iu khin, c hai loi nt: nt hnh ng, tc l thc hin mt thao tc no , v nt kim tra iu kin.

V d: Dng s khi c t tin trnh "In phiu i

sch qu hn".

Ch-ng 4 Phn tch h thng v d liu

Mc ch ca vic phn tch h thng v d liu l lm r cch thc s dng d liu, c bit l cch thc t chc l-u tr d liu trong h thng. Phn tch h thng v d liu phi -a ra l-c khi nim v d liu, l c s thit k c s d liu vt l sau ny. Vic phn tch mt h thng c th -c xut pht t xem xt cc chc nng, tin trnh, cn d liu l nhng thng tin m bo cho cc chc nng, tin trnh hoc ch-ng trnh t-ng ng hot ng. Cch tip cn ny c th dn ti vic phi sa i cu trc d liu mi khi c nhu cu mi v thng tin.

Mt khc, trong qu trnh khai thc v s dng, thng tin trong cc tp d liu trn my tnh -c tch lu, t hp vi cc thng tin khc to ra nhng tp d liu mi s dng trong cc tin trnh. V th, thng tin c th b sao chp nhiu ln, dn ti s trng lp, d- tha, tn khng gian l-u tr v c nguy c xut hin s khng nht qun trong d liu. V vy, vic phn tch h thng v d liu cn -c tin hnh mt cch c lp vi phn tch h thng v chc nng, iu ny c ngha l cn tp trung nghin cu cu trc tnh ca d liu, khng ph thuc vo cch thc x l, nhu cu x l v thi gian thc hin.

4.1. Ph-ng tin m t d liu



Cc thng tin trong h thng cn -c miu t mt cch ng n, r rng v y phc v cho vic phn tch h thng v phc v cho cc trao i sau ny. Cc cng c m t d liu l cc cch tru t-ng ho thnh phn d liu v cc mi quan h bn trong d liu theo nhng chun mc chung con ng-i c th trao i vi nhau. C nhiu cng c m t d liu nh- : nh- M ho d liu (Coding), T in d liu (Data Dictionary), M hnh thc th lin h (Entity- Relationship Model) v m hnh quan h(Relational Model).

4.1.1. M ho cc tn gi
M ho l php gn cc tn gi vn tt cho mt i t-ng no trong h thng. Cc i t-ng nhbn ghi, ti liu, tp d liu hoc tn bin ca ch-ng trnh u cn tn gi. Tn gi phi ngn gn, xc nh, khng trng nhau trong cng mt phm vi v phi th hin -c nhng thng tin quan trng nht. 1. Cc yu cu i vi m ho tn gi: M ho phi m bo tnh xc nh, ni cch khc, m ho l nh x mt mt t tp cc i t-ng vo tp gi tr m. M phi thch hp vi mc ch s dng: Cho ng-i, cho my tnh hay cho c ng-i v my tnh.

- M ho phc v ng-i s dng phi c tnh gi nh, d hiu, d gii m. V d: tn vit tt cc i bng cc n-c ng Nam ly t ba ch ci u tin ca tn cc n-c, nh-: VIE, THA, IND, SIN, MAL, PHI, CAM, LAO, MIA. - Nu vic m ho phc v cho my tnh, m cn -c nh ngha cht ch, t ngha tng gi tr cho n vng gi tr ca m. V d: m s h s sinh vin mt tr-ng i hc n bao gm 11 k t, trong , hai k t u dnh cho nm sinh, hai k t tip theo l nm vo tr-ng, k t tip theo ch gii tnh, tip theo l mt k t ch ngnh, ba k t theo sau l vit tt h, m v tn ca sinh vin; hai k t sau cng dng phn bit. Chng hn, sinh vin Trn Vit Nga, sinh nm 1983, vo tr-ng nm 2000, n, khoa Anh, c m l 8300FFTVN02.

2. Mt s kiu m ho thng dng a) M ho lin tip S th t -c dng trong mt danh sch l mt v d v m ho lin tip. b) M ho theo on Chia on cho tng i t-ng. V d, t 0001 n 9999 l vng m ho dnh cho st, t 1000 n 1999 l vng m dnh cho inh vt, t 2000 n 2999 l vng m dnh cho dng c. c) M ho ct lp Chia tp i t-ng thnh tng lp. V d, bin s xe mt loi m ho ct lp, trong , mi tnh, thnh l mt lp ln. Trong mi tnh, thnh, m li -c chia ra lm nhiu lp nh. Chng hn, trong bin s 29F53177 th 29 ch ra s xe ny thuc lp thnh ph H Ni, F5 l tn mt lp con trong s cc bin s ca H Ni, 3177 l s th t trong lp con F5.

d) M ho phn cp Mc lc cun sch l mt v d v mL ho phn cp. V d, 3.1.4 l m ch mc 1, phn 4 trong ch-ng3. e) M ho din ngha dng cho x l th cng V d: VIE - vit tt ca Vit Nam, SIN - vit tt ca Singapore. f) M ho tng hp l phi hp mt s ph-ng php m V d, tng hp ct lt v th t dng m ho i t-ng bnh nhn, gm c ngy thng v s th t. M s 20031023067 l ca bnh nhn c s ng k khm 067 trong ngy 23 thng 10 nm 2003. Khi cn la chn ph-ng php m ho i vi mi loi d liu, cn phi cn c vo mc ch s dng m sau ny, s l-ng cc thc th i vi tng loi d liu, phn b thng k ca cc i t-ng v kin ca ng-i s dng, nu d kin c khu no -c x l th cng.

4.1.2. T in d liu 1. Khi nim:

Trong ti liu v pht trin h thng cn c nhng gii thch n gin v cch thc l-u tr v s dng thng tin. Cc gii thch ny -c l-u tr trong mt loi ti liu, gi l T in d liu. T in d liu l mt t- liu v tn gi cc i t-ng xut hin trong cc giai on phn tch, thit k, ci t v bo tr h thng. Thng tin lin quan n cc i t-ng nh- s kin, lung d liu, thc th, chc nng, x l, tp d liu, mun, ch-ng trnh th-ng -c m t trong T in d liu. Tu theo nhu cu v cch thc x l m T in d liu c th -c thc hin bng tay, d-i dng mt tp ti liu nh- mt t in thng th-ng, hoc trn my tnh, trn c s mt phn mm no .

2. Kt cu t in d liu

- T in d liu gm cc mc v li gii thch. Li gii thch th hin -c cu trc ca mc t, bn cht (ni dung ca mc t), min gi tr v phm vi s dng. Ngoi ra, trong phn gii thch cng c th c thm li nhn xt ca phn tch vin. - Trong T in d liu c nhiu loi mc t , nh-ng bn mc t th-ng -c cp n l Lung d liu, Kho d liu, Thuc tnh x l v Chc nng x l.

V d: Mc t cho lung d liu Phiu yu cu

Mc t cho kho d liu Sch:

Mc t d liu s cp Ngy bnh nhn khm bnh u tin.

Mc t cho chc nng X l phiu yu cu

4.2. M hnh thc th quan h ( E-R )



Trong mt s h thng thc, i khi vic s dng d liu c th -c hnh dung mt cch kh n gin nh- sau: Mi b phn u l-u tr, qun l mt s kho thng tin no , khi c nhu cu, cc b phn trong t chc trao i cc thng tin cn thit vi nhau. Ph-ng thc ny c nh-c im l khng m bo -c tnh ng b ca d liu. Chng hn, trong cng mt c quan, a ch ca mt cn b, -c l-u tr hai b phn khc nhau, c ni dung khc nhau. khc phc nh-c im ny, c th t chc l-u tr tt c cc thng tin cn trao i, hay ni cch khc l c dng chung, trong mt s kho nht nh v coi l ti nguyn chung ca h thng. Khi c nhu cu, cc b phn s truy cp vo kho d liu chung. Tuy nhin, vn t ra l, t chc kho d liu chung ny nh- th no cc b phn trong h thng c th s dng kho d liu chung mt cch hiu qu. M hnh thc th mi quan h (Entity Relationship Model ) c th p ng cc yu cu t ra trn.

4.2.1 Cc khi nim

1. Thc th v tp thc th (kiu thc th)


Thc th(entity) l mt s kin, mt i t-ng, mt s vt hay mt ch im m ta c th phn bit -c, l thng tin cha trong n cn thit cho h thng thng tin cn xy dng. V d: Khch hng Nguyn Vn A, a ch 15, LTT, HP. n hng s 1256, ca khch hng KH027 Mn hc L thuyt c s d liu, s tit 60 Sinh vin Trn Vn An, sinh ngy 19/12/1972, lp TH35 Tp thc th (entity type- kiu thc th) l mt tp hp cc thc th cng m t mt i t-ng no trong h thng thng tin, ni cch khc, tp thc th l nh ngha v mt loi thng tin no . T v d v cc thc th trn, c th thy -c cc tp thc th t-ng ng nh- Khch hng, n hng, Mn hc, Sinh vin.

2. Thuc tnh


Thuc tnh (Property) l mt c tr-ng ca thc th, th hin mt kha cnh no ca thc th c lin quan ti h thng. Mi mt thc th c mt tp hp cc thuc tnh. M t mt thc th chnh l m t cc thuc tnh ca n.

V d: Tn ca khch hng l Nguyn Vn A a ch ca khch hng l 15, LTT, HP S n hng l 1256 M khch hng l KH027 H tn ca sinh vin l Trn Vn An Ngy sinh ca Trn Vn An l 19/12/1972 Lp ca Trn Vn An l T35.

Tn -c nu ra y thc cht l tn chung i vi mi gi tr -c chn la m t mt kha cnh no ca thc th.  Nh- vy, thuc tnh th hin mt c tr-ng, mt kha cnh thng tin no ca tp thc th.  Vi cch hiu nh- vy th mi tp thc th c th hnh dung nh- mt bng, trong , mi thuc tnh -c biu din nh- mt ct, mi thc th biu din trn mt dng, gi tr thuc tnh ca mt thc th c th no -c biu din trong mt ca bng. Cng v vy m tp thc th cn -c gi l bng thc th. V D: Sinh vin: M SV, H tn SV, Ngy sinh, Ngnh hc, Lp,Trnh ngoi ng ...


Cc thuc tnh -c chia ra lm cc loi:

a) Thuc tnh kho (Identifier property - thuc tnh nh danh).  Mt hoc mt tp thuc tnh trong mt tp thc th -c gi l kho nu thng qua gi tr ca n c th xc nh duy nht mt thc th trong tp thc th . Trong mt tp thc th c th c nhiu kha. V d, trong h s nhn vin c M nhn vin hoc S CMT u c th dng lm kho.  Kho c th c sn khi xc nh tp thc th, cng c th khng c sn thi im mi xc nh tp thc th. Trong tr-ng hp khng c sn kho, phn tch vin phi -a ra -c thit k kho ph hp vi cc yu cu ca h thng.  V d nh-: M SV trong tp thc th sinh vin, M KH trong tp thc th khch hng. Khi m t tp thc th bng danh sch cc thuc tnh, thuc tnh kho -c

V d v thuc tnh kho:

M SV Trong tp thc th Sinh vin S H Trong tp thc th n hng M KH Trong tp thc th Khch hng M SV, M MH Trong tp thc th S im Thng th-ng, thuc tnh kho -c vit vi cc tin t ID, # SH (S hiu) hoc M, nh- ID Student, M SV. Mt thuc tnh trong tp thc th -c gi l thuc tnh kho (hay thuc tnh nh danh) nu n nm trong mt kho no ca tp thc th. Ni cch khc.

Khi chn hoc xy dng thuc tnh kho mi, phi m bo sao cho thuc tnh ny khng cha gi tr rng v khng nn cha nhng thnh phn c kh nng thay i trong qu trnh hot ng ca h thng. V d: Nu trong M SV c cha thng tin v lp hoc kho hc th r rng l khng tt, v thng tin ny s b thay i khi sinh vin chuyn lp hc hoc kho hc. Cc chi tit trong M SV khng phn nh ng thng tin v sinh vin nu c thay i.


b) Thuc tnh m t (Description attribute)

Vi nhiu tp thc th, phn ln cc thuc tnh ca n l thuc tnh m t. Cc thuc tnh m t cung cp thng tin lm r thm v thc th. Chng hn, trong tp thc th Khch hng, cc thuc tnh Tn KH, a ch KH hoc S TK l cc thuc tnh m t. c) Thuc tnh a tr (Thuc tnh Lp): Thuc tnh a tr ca mt thc th l mt thuc tnh c th nhn nhiu hn mt gi tr i vi mi bn th. V D: Thc th Nhn vin c thuc tnh K nng l thuc tnh a tr. V mt nhn vin c th c nhiu k nng khc nhau... d) Thuc tnh tn gi: Mi thc th th-ng c mt thuc tnh m mi gi tr c th ca n cho ta tn gi ca bn th thuc thc th v nh vy ta bit -c bn th .

3. Mi Quan h (mi lin h - relationship)

Gia cc tp thc th vn tn ti mt mi lin h (quan h - relationship) t nhin, phn nh bn cht cc hot ng din ra trong h thng thc. V d: Sinh vin hon thnh Mn hc Khch hng gi n hng n hng cha Mt hng Nh cung cp gii thiu Mt hng Bi ht thuc Ch-ng trnh ca nhc Bn c m-n Sch  Mi mi lin h c tr-ng bi s tp thc th tham gia vo mi lin h, gi l bc (ngi) ca mi lin h. V d, mi lin h Hon thnhgia tp thc th Sinh vin v tp thc th Mn hc c bc l hai, cn gi l mi lin h hai ngi. Mi lin h ging gia tp thc th Gio vin vi cc tp thc thMn hc v Lp c bc ba, cn gi l mi lin h ba ngi.


Cn ch l tn ca mi lin h th-ng ch phn nh ngha ca mi lin h lun theo 1 chiu. Chng hn, Sinh vin hon thnh Mn hcch khng phi Mn hc hon thnh Sinh vin. Cc mi quan h gn kt cc thc th trong m hnh Thc th mi quan h (E-R) mt mi quan h c th kt ni vi mt hoc nhiu thc th khc. N phn nh mi quan quan h vn c gia cc bn th v cc thc th .

4. S thc th lin h
S thc th lin h s dng ha biu din m hnh thc th lin h. Qui -c: a. Cc hnh ch nht biu din cc tp thc th. b. Cc hnh dng trn biu din cc thuc tnh. Chng -c ni vi cc tp thc th bng cc cnh (v h-ng). Cc thuc tnh l cc thnh phn ca mt kha cho mt tp thc th s -c gch d-i. Tr-ng hp c bit nu mt tp thc th ch c mt thuc tnh th c th gi tp thc th bng tn thuc tnh ca tp thc th. Khi tp thc th s l mt vng trn ch khng phi l hnh ch nht v n gn kt vi cc mi lin h m tp tham gia v. c. Cc hnh thoi biu din cc mi lin h. Chng -c ni vi cc cc tp thnh vin bi cc cnh v h-ng hoc c h-ng (cc cung). d. Nu mi lin h R gia cc tp thc th A v B l:

Phn loi mi lin h: m hnh ha y th gii thc cn phi phn loi cc mi lin h theo s l-ng cc thc th t mi tp thc th tham gia vo mi lin h. a) Mi lin h mt mt Mt mi lin h R gia hai tp thc th E1 v E2 -c gi l mi lin h mt - mt (one to one relationship) nu vi mi thc th trong mt tp thc th ny ch lin h nhiu nht vi mt phn t trong tp thc th kia. b) Mi lin h mt nhiu: