Chng 7

LM PHT & THT NGHIP

MI QUAN H GIA LM
PHT & THT NGHIP
Ni dung nghin cu ca chng
1. Lm pht
2. Tht nghip
3. Mi quan h gia lm pht v tht nghip.
Lm pht
O Cc khi nim v lm pht
O Cc ch tiu o lng lm pht
O T l lm pht
Cc khi nim c lin quan n lm pht
Phn loi lm pht
Nguyn nhn gy ra lm pht
O Tc ng ca lm pht
O Khc phc lm pht

O Cc khi nim v lm pht
Lm pht l hin tng tin giy d tha so vi
nhu cu cn thit.
O Xa: Gi tr lng tin giy pht hnh > Gi
tr qu kim NHTW d tr l lm pht.
O Nay: M > (PQ/V) l lm pht.
Hay lm pht l hin tng mc gi chung ca
hng ha dch v tng ln trong mt khong thi
gian nht nh, gi tr ng tin gim.
O Cc ch tiu o lng lm pht
o lng lm pht: dng ch s gi
C 3 loi ch s gi thng dng:
+ Ch s gi hng tiu dng (CPI)
+ Ch s gi sn xut (PPI/WPI)
+ Ch s gim pht GDP (D%)
O Cc ch tiu o lng lm pht
+ Ch s gi hng tiu dng (CPI:
Consumer Price Index): o lng mc gi
trung bnh ca nhng hng ha dch v thng
thng m mt gia nh in hnh tiu dng
k hin hnh so vi k gc.
+ Cng thc tnh:

100
1
0 0
1
0
x
q p
q p
CPI
n
i
i i
n
i
i
t
i

=
=
=
O Cc ch tiu o lng lm pht
Trong
p
i
t
: Gi sn phm i nm t.
p
i
0
: Gi sn phm i nm gc.
q
i
0
: S lng sn phm loi i m mt gia
nh tiu dng nm gc.
Gi hng ha tnh CPI thng bao gm
mt s lng hng ha nht nh, tnh
nhanh. Vd: VN c 184 loi. M s dng gi
hng gm 8000 lai.
O Cc ch tiu o lng lm pht
Ch s gi hng sn xut (PPI: Producer Price
Index): o lng mc gi trung bnh ca nhng
hng ha dch v bn s, c dng lm u vo
cho sn xut, k hin hnh so vi k gc.
Cng thc tnh:

Trong :
+ q
i
t
: khi lng SP loi i c sn xut nm t
+ p
i
t
: n gi sn phm loi i nm t.
+ p
i
0
: n gi sn phm loi i nm gc.

=
=
=
n
i
i i
n
i
i
t
i
q p
q p
PPI
1
0 0
1
0
O Cc ch tiu o lng lm pht
Ch s gim pht GDP (D%: GDP Deflator
Rate): o lng mc gi trung bnh ca tt c cc
hng ha dch v m mt nn kinh t sn xut
c, k hin hnh so vi k gc.
Cng thc tnh:


Trong :
+ q
i
t
: khi lng SP loi i c sn xut nm t
+ p
i
t
: n gi sn phm loi i nm t.
+ p
i
0
: n gi sn phm loi i nm gc.

100 100
1
0
1
x
GDP
GDP
x
q p
p q
D
t
R
t
N
n
i
t
i i
n
i
t
i
t
i
= =

=
=
O T l lm pht
T l lm pht (I
f
): l t l phn trm gia tng trong
mc gi chung ca k ny so vi k trc.
Hai cch tnh t l lm pht:
O Cch 1:


O Cch 2:

100
1
1
x
CPI
CPI CPI
I
t
t t
f
|
|
.
|

\
|

=

100
%
% %
1
1
x
D
D D
I
t
t t
f
|
|
.
|

\
|

=

O T l lm pht
V d: CPI nm 2005 / 1994 l 106,5%.
CPI nm 2006 / 1994 l 112,8%.
Tnh I
f
ca nm 2006/2005?
% 91 , 5
% 100 * 1
5 , 106
8 , 112
% 100 * 1
05 / 06
05 / 06
05
06
05 / 06
=
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
=
I
I
CPI
CPI
I
O T l lm pht
Nhn xt:
Cch 1:
+ u: tnh nhanh
+ Nhc: khng chnh xc, v ch da trn mt
gi hng ha chn.
Cch 2:
+ u: tnh chnh xc
+ Nhc: phi i ht nm mi c s liu thng
k tnh, nn chm.
Cc khi nim c lin quan n lm pht
Gim pht: l hin tng mc gi chung ca cc loi
hng ho v dch v gim xung trong mt thi gian
nht nh.
T l lm pht l s m. TLLP < 0
Gim lm pht: l hin tng xy ra khi t l lm pht
ca nm c xt thp hn t l lm pht ca nm
trc.
T l lm pht l s dng. TLLP
t
< TLLP
t-1
.
Thiu pht: l hin tng xy ra khi t l lm pht thc
nh hn t l lm pht d kin lm sn lng thc nh
hn sn lng d kin.
TLLP
t
< TLLP
e
Y < Ye.
Phn loi lm pht
Cn c vo kh nng d on:
+ Lm pht d on
+ Lm pht ngoi d on.
Cn c vo t l lm pht:
+ Lm pht va phi,
+ Lm pht phi m
+ Siu lm pht.
Lm pht d on P
e
(Expected):
L lm pht din ra ng nh d kin.
Lm pht ny khng gy ra nhng tn tht ln cho
nn kinh t v dn chng s lm gim thit hi ca
mnh bng hai cch
+ Th nht: hch ton thm t l lm pht vo
nhng ch tiu c lin quan.
+ Th hai: nu lm pht d on xy ra vi t l
lm pht cao dn chng s gi vng, ngoi t
mnh.
Lm pht ngoi d on P
une
(unexpected):
L phn t l lm pht vt ra ngoi d on ca
mi ngi.
P = P
e
+ P
une
Tc ng: gy ra s phn phi li ca ci trong
dn chng. Tc ng ny din ra nh th no?
Lm pht ngoi d on P
une
(unexpected)
V d: Cho vay vi li sut l 15%. Nhng TLLP l
20%. Vy, ngi cho vay b thit hi:

Li sut thc = li sut danh ngha - TLLP
- 5% = 15% - 20%
Lc ny, ngi i vay c li.
Lp lun tng t vi ngi tr lng (DN) v
ngi nhn lng (cng nhn).
Lm pht va phi
Lm pht va phi: l lm pht mt con s. I
f
<
10%/nm.
Nguyn nhn: do sc , do s k vng.
O Sc ca nn kinh t l hin tng khi gi c tng
ln vo dp l, Tt, sau gim, nhng khng gim
v ng mc trc khi tng gi, lun tng ln mt
cht, gy ra lm pht vi t l thp.
O Do s k vng, s iu chnh cc ch tiu danh
ngha.
Tc ng: tng i n nh, c th k cc hp
ng vi cc iu kin danh ngha.
Lm pht phi m
Lm pht phi m: l lm pht hai hoc ba ch s.
T l lm pht tng t 10% n 1.000%.
Nguyn nhn: do bin ng v pha tng cung
hay tng cu .
Tc ng:
+ Lm gim u t.
+ Lm tng xu hng d tr vng hay ngai t
mnh.
+ Lm dn chng hoang mang, lo lng.
Siu lm pht
Siu lm pht: t l lm pht rt ln khong
1000%/nm tr ln.
Nguyn nhn: do bin c chnh tr, hay chin
tranh, khng hong kinh t.
Tc ng: ph hy ton b h thng ti chnh, tin
t ca quc gia, hay nn kinh t.
Gii php: lm li t u? i tin.
Nguyn nhn gy ra lm pht
C 3 nguyn nhn chnh:
6.1. Lm pht do sc ca nn kinh t
6.2. Lm pht do cu ko
6.3. Lm pht do chi ph y
6.4. Cc nguyn nhn khc
6.1. Lm pht do sc ca nn kinh t
P u vi t l khng i trong thi gian
di, cung v cu khng thay i ng k.
= Dn chng s c d on t l LP tng
t cho nm tip theo
= Dn chng s cng thm trt gi vo cc
ch tiu tin t c lin quan
= LP din ra gn ng d on: LP (LP
d on)
6.2. Lm pht do cu ko
Khi tng cu tng, dn n mc gi chung
ca hng ho tng ta gi y l lm pht do
cu ko.
S gia tng ca tng cu thng do hai yu
t:
+ S gia tng cung tin ca NHTW.
+ S gia tng chi tiu ca chnh ph.
G| (hoc S
M
|) AD| Y|, P|, U+
6.2. Lm pht do cu ko
AS
1

Y Y
p
P
P
1
P
2
AD
1

AD
2

P
3
AS
2
E
1
E
2
E
3
E
4
E
5
AD
3

AS
3
Y
2
th: Lm pht do cu ko
6.3. Lm pht do chi ph y
Chi ph sn xut tng (tin lng, gi
nguyn nhin vt liu tng, li sut
tng,) lm hn ch kh nng sn xut
ca cc doanh nghip, AS gim. Nn mc
gi chung ca hng ho tng.
CPSX AS Y, P, U
6.3. Lm pht do chi ph y
Y
P
Y
p

AS
1

AD
1

AS
2


P
2

Y
2


AD
2

P
3


P
1
th: Lm pht do chi ph y
6.4. Cc nguyn nhn khc
Tm l hong lon ca ngi dn.
Nguyn liu nhp khu tng gi
Chnh sch bnh n t gi ca NHTW, . . .
O Tc ng ca lm pht
Sn lng quc gia
Phn phi li thu nhp
7.1. Lm pht v sn lng quc gia
Lm pht do cu s lm tng sn lng quc
gia
Lm pht do cung s lm gim sn lng
quc gia, gy tnh trng va c lm pht va
suy thoi.
Lm pht do c cung v cu gy ra th ty
theo mc tng cu gim cung m c th
sn lng tng, gim hay khng i.
7.2. Lm pht v phn phi li thu nhp
Ngi cho vay v ngi i vay
Li sut thc = Li sut danh ngha T l lm
pht
xc nh li sut thc phi d kin c t l
lm pht. Tuy nhin t l lm pht thc t thng
chnh lch so vi d kin.
Khi t l lm pht d kin cao hn t l lm pht
thc, ngi cho vay c li. V ngc li.
7.2. Lm pht v phn phi li thu nhp
Ngi cho vay v ngi i vay
V d: Cho vay vi li sut l 15%. Nhng TLLP l
20%. Vy, ngi cho vay b thit hi:

Li sut thc = li sut danh ngha - TLLP
- 5% = 15% - 20%
Lc ny, ngi i vay c li.
7.2. Lm pht v phn phi li thu nhp
Ngi hng lng v ngi tr lng
Tin lng thc t = Tin lng danh ngha
T l lm pht
Nu tin lng danh ngha tng chm hn
lm pht, ngi hng lng b thit. Nu
tin lng danh ngha khng tng, lm pht
tng 10% th tin lng thc t gim 10%.
Phn li ny thuc v ngi tr lng
7.2. Lm pht v phn phi li thu nhp
Gia ngi mua v ngi bn
Khi c lm pht xy ra ngi bn ti sn hin
vt b thit, ngi mua c li. Tri li
ngi mua c phiu, tri phiu ca cc cng
ty ca chnh ph vi mc li sut c nh b
thit, ngi bn c li.
7.2. Lm pht v phn phi li thu nhp
Gia cc doanh nghip vi nhau
Do t l tng gi gia cc loi hng ha khc
nhau v vy khi lm pht doanh nghip sn
xut v tn kho loi hng ha c t l tng gi
cao c li, doanh nghip sn xut v tn
kho, loi hng ha c t l tng gi thp b
thit.
7.2. Lm pht v phn phi li thu nhp
Gia chnh ph v dn chng
Chnh ph l ngi n ca dn chng nhng
ti sn ti chnh nh c phiu, tri phiu vi
mc li sut c nh, chnh ph l ngi chi
tr lng, tr cp lng hu thng c nh
hoc tng chm hn so vi t l tng ca lm
pht v vy phn nhiu chnh ph l ngi
c li.
O Bin php khc phc lm pht
Trong thc t c kh nhiu bin php c
a ra, nhng thc cht u nm trong hai
nhm
Nhm tc ng ln pha cu
Nhm tc ng ln pha cung
O Bin php khc phc lm pht
Tc ng ln pha cu
Thc hin bng cc chnh sch v m thu
hp nh: tng thu, gim chi tiu ca chnh
ph, gim mc cung tin t, kim sot tin
lng.
Mi tc ng ln cu dn n s hy sinh
mt mc sn lng nht nh. Phi thn
trng i vi trng hp ny.
O Bin php khc phc lm pht
Tc ng ln pha cung
Dng cc chnh sch khuyn khch cc doanh
nghip tng sn lng nh: kim sot mc tng
tin lng, gim thu gin thu hoc dng ngun
vn t nc ngoi tng cung trong nc.
Phi vn dng tng hp nhiu chnh sch ph
hp trong cc hon cnh c th ng thi tc
ng ln c cu v cung mi mang li hiu qu
Tht nghip
1. Tht nghip v t l tht nghip
2. Phn loi tht nghip
3. Tht nghip t nhin
4. Gii php hn ch tht nghip
1. Tht nghip v t l tht nghip
Tht nghip l trng thi khng c vic lm ca lc
lng lao ng.
Lc lng lao ng: l nhng ngi trong tui
lao ng c sc lao ng ang c vic lm hoc
cha c vic lm nhng ang tm kim vic lm
Dn s
quc gia
Ngoi tui
lao ng



Trong tui
lao ng
Ngoi lc lng
lao ng
Lc lng
lao ng
Tht nghip
C vic lm
1. Tht nghip v t l tht nghip
tui lao ng VN: t 15 n 55 (n), 60
(nam)
Ngoi lc lng lao ng:
+ Nhng ngi trong tui lao ng nhng
ang i hc (khng k hc ti chc)
+ Nhng ngi khng c kh nng lao ng (m
au, d tt )
+ Nhng ngi khng cn vic lm (khng c
hng th lm vic, qu giu c)
1. Tht nghip v t l tht nghip
T l tht nghip: l s ngi tht nghip chia cho
lc lng lao ng.
Cng thc tnh:

% 100 % =
LLL
SNTN
U
2. Phn loi tht nghip
Cn c theo nguyn nhn, tht nghip c 3 loi:
+ Tht nghip tm thi (U
te
: temporary U).
+ Tht nghip c cu (U
st
: Structure U).
+ Tht nghip chu k (U
b
: Business cycle U).
Ngoi ra cn c tht nghip khc:
+ Tht nghip ma v (U
se
: season U)
+ Tht nghip v hnh (U
inv
: Invisible U)
+ Tht nghip tr hnh (U
semi
: semi U)

2. Phn loi tht nghip
Tht nghip tm thi
L mc tht nghip ti thiu khng th loi tr
trong x hi.
Sinh vin mi ra trng trong thi gian tm vic
Do ngi lao ng chuyn cng tc, ni c tr

2. Phn loi tht nghip
Tht nghip c cu
L hin tng tht nghip do tin b khoa hc, hay do
chuyn dch c cu kinh t nn ngi lao ng thiu
k nng, lc hu so vi yu cu ca x hi.
2. Phn loi tht nghip
Tht nghip chu k
L hin tng tht nghip do nn kinh t i vo giai
on suy thoi ca chu k kinh t.
Cc DN s sa thi cng nhn v thu hp sn xut,
nn U tng.
Tht nghip bt buc.
2. Phn loi tht nghip
Tht nghip ma v (U
se
): do cng vic mang tnh
ma v.
Tht nghip v hnh (U
inv
): ngi lao ng c vic,
nhng cng vic khng lm thi gian quy
nh Nng sut thp Thu nhp thp.
Tht nghip tr hnh (U
semi
): ngi lao ng c vic,
nhng khai bo tht nghip.
3. T l tht nghip t nhin
T l tht nghip t nhin (Un): l t l tht nghip
khi th trng lao ng cn bng.
Ls = Ld Ut = Un.
Un > 0 khi th trng lao ng cn bng vn c
nhng ngi tht nghip.
Mc tht nghip t l tht nghip t nhin th lm
pht n nh
3. T l tht nghip t nhin
Ld: cu lao ng; Ld nghch
bin vi w.
Ls: cung lao ng thc t;
Ls ng bin vi w.
Lf: Lc lng lao ng, hay
cung lao ng d kin
mi mc lng.
LsLf: Nhng ngi
khng chp nhn cng vic
EF: t l tht nghip t
nhin.
w
L
0
Ld
Ls
Lf
E
w
e

F
4. Bin php hn ch tht nghip
Chnh sch nhm vo cung lao ng
Gim tr cp tht nghip
Gim thu thu nhp
o to v o to li cho ng hng
Chnh sch nhm vo cu lao ng
Tr cp hoc gim thu i vi gi nguyn vt liu.
To mi iu kin thun li pht trin sn xut
Pht trin mi thnh phn kinh t v tng cng thu
ht u t nc ngoi.
Mi quan h gia lm pht v tht nghip
ng cong Phillips trong ngn hn
P%
U% 0
ng cong
Phillips
P1
U1
P2
U2
ng cong Phillips cho
thy t l lm pht cao hn
ko theo t l tht nghip
thp hn v ngc li.
= Mt nc c th gim t
l tht nghip nu sn sng
tr gi l chp nhn tng t
l lm pht.

Mi quan h gia lm pht v tht nghip
ng cong Phillips trong ngn hn

Trong ngn hn, c s nh i gia lm pht v
tht nghip
TN (CSTK + CSTT) m rng AD I
f

I
f
(CSTK + CSTT) thu hp AD Y TN
Mi quan h gia lm pht v tht nghip
ng cong Phillips trong di hn
ng cong
Phillips di hn
P%
U% 0
Un
ng Phillips thng ng
ti t l tht nghip t nhin.
iu c ngha: cui cng
nn kinh t s quay li t l
tht nghip t nhin cho d
lm pht l bao nhiu, lm
pht lun c xu hng tng
ln trong di hn.
V vi s thay i ca tin
lng, cung v cu lao ng
s c khuynh hng tr v v
tr cn bng: LAS = Yp

Mi quan h gia lm pht v tht nghip
ng cong Phillips trong di hn
LP (CSTK + CSTT) thu hp
TN w Cu L
TTL cn bng: Un = Ut
Trong di hn, c mt mc tht nghip ti thiu m nn
kinh t c th chu ng c m khng gy ra lm pht.
NHTW phi tm cc bin php i ph vi lm pht.
C th li dng ng cong Phillips ngn hn:
+ a t l tht nghip xung di t l tht nghip t
nhin nhng ci gi phi tr l lm pht tng ln.
+ Hoc phi chu t l tht nghip cao y lm pht
xung.