HA HU C

Ts. Trn Thng Qung B mn Ha Hu C Khoa Cng Ngh Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa H Ni

I.7 Hiu ng trong ha hu c

I.7.1Hiu ng cm ng I (Inductive Effect)

I.7.2Hiu ng lin hp C (Conjugation Effect)

I.7.3 Hiu ng siu lin hp H

(hyperconjugation effect)

I.7.1 Hiu ng cm ng I
1. Khi nim:

Xt 2 phn t n gin propan v n-propyl clorua

Khc vi propan, n-propyl clorua c lin kt C-Cl b phn

cc mnh v pha Cl c m in cao. Nguyn t Cl mang mt phn in tch m, cn nguyn t C1 mang mt phn in tch dng. Do C1 mang mt phn in tch dng nn i in t ca lin kt C1 C2 b lch v pha C1 , do vy C2 cng mang mt in tch dng phn, lin kt C1 C2 b phn cc v pha C1 .
3

Hiu ng cm ng
n lt lin kt C2 C3 cng b phn cc v pha C2,

mc d mc yu hn nhiu S phn cc khng nhng xy ra cc lin kt C C m cn xy ra cc lin kt C H. Do s khc nhau v m in gia cc nguyn t dn n s di chuyn mt in tch ca cc lin kt m xut hin hiu ng cm ng. K hiu: S dch chuyn electron trong hiu ng cm ng c biu din bng mi tn thng, hng t nguyn t c m in nh hn n nguyn t c m in ln hn v mi tn ny c ghi trn trc lin kt

Phn loi hiu ng cm ng

C 2 loi hiu ng cm ng:

+ Hiu ng cm ng tnh Is + Hiu ng cm ng ng Id

Hiu ng cm ng tnh
nh ngha: l hiu ng cm ng c hnh thnh trong

phn t trng thi bit lp V d:

Khng c s tc ng bn ngoi th bn thn n cng

c hiu ng ni ti.

Quy c v du ca hiu ng cm ng tnh

Quy c: Nguyn t H trong lin kt C-H c hiu ng cm

ng I=0, tc l b qua moment lng cc ca lin kt C-H Nguyn t hoc nhm nguyn t c m in ln, c kh nng ht electron mnh hn H c coi l hiu ng cm ng m (-I) Nguyn t hay nhm nguyn t c kh nng y electron mnh hn H c coi l c hiu ng cm ng dng (+I)

Bng quy c du mt s nhm chc

c im ca hiu ng cm ng tnh
Cc electron s di chuyn t nguyn t c m in

nh n nguyn t c m in ln dc theo chiu di lin kt Hiu ng cm ng tnh tc dn theo chiu di mch C v thng thng ch qua vi nguyn t cacbon th hiu ng cm ng khng cn hiu lc

Hiu ng cm ng ng
nh ngha: l hiu ng cm ng xy ra trong phn t cc

cht di nh hng ca cc tc nhn bn ngoi: in trng, nh sng, s tc ng ca dung mi, tc nhn phn ng, trng thi ang tham gia phn ng K hiu Id Thng thng hiu ng cm ng ng Id c gy ra do kh phn cc ca lin kt nn cn c gi l hiu ng cm ng kh phn cc ca lin kt. kh phn cc chnh l kh nng phn cc ca lin kt di tc ng ca iu kin bn ngoi

10

So snh gia Is v Id
- +Is v +Id bin i cng chiu

- Trong dy halogen th hiu ng cm ng m -Is v -Id

bin i ngc chiu.

11

Vn dng trong ha hu c
- Gii thch tnh axit, baz

- Gii thch chiu hng ca phn ng SN ,SE

12

Hiu ng lin hp C
1. H lin hp:

-H cc lin kt gm cc lin kt dn v lin kt i lun

phin hoc xen k nhau. H lin hp ny thng c gi l h lin hp -

-H c cc electron p cha chia (electron t do) lin hp

vi lin kt i qua 1 lin kt , hoc c obitan p trng in t (cacboncation) lin hp vi lin kt i qua 1 lin kt . H ny thng c gi l h lin hp p-

13

nh ngha hiu ng lin hp

Hiu ng lin hp l s tng tc gia cc electron (

lin hp) vi nhau hoc gia cc electron p cha chia vi cc electron (lin hp), gia cc electron (lin hp) vi obitan p cn trng trong h lin hp. Chiu chuyn dch electron trong hiu ng lin hp c k hiu bng mi tn cong , hng v pha nguyn t hay nhm nguyn t c kh nng ht electron (do s chnh lch v m in gy nn), hoc hng t pha cp electron p cha chia vo lin kt , hoc t lin kt vo obitan p trng.

K hiu C

14

Phn loi hiu ng lin hp

C 2 loi hiu ng lin hp:

+ Hiu ng lin hp tnh Cs + Hiu ng lin hp ng Cd

15

Hiu ng lin hp tnh Cs

nh ngha: l hiu ng lin hp xy ra trong phn t

trng thi bit lp. Qui c v du:

+ nguyn t hay nhm nguyn t ht electron v pha mnh th hin hiu ng lin hp m Cs + nguyn t hay nhm nguyn t y electron ra khi pha mnh s th hin hiu ng lin hp dng + Cs

16

c im ca hiu ng lin hp tnh Cs

- Khng gim theo chiu di mch cacbon hay ni cch

khc hiu ng lin hp c tc dng trn sut chiu di mch cacbon ca h - Hiu ng lin hoepj ch c hiu lc mnh trn h lin hp phng - S dch chuyn electron l xut hin cc in tch dng phn v m phn xen k nhau

17

Hiu ng lin hp ng
nh ngha: l hiu ng lin hp xy ra trong phn t di

nh hng ca iu kin bn ngoi nh: nh sng, trng tc nhn phn ng V d: Trong phn t butadien c h lin hp -. trng thi bit lp trong phn t butadien khng c hiu ng lin hp (do khng c s chnh lch m in). Khi c tc dng ca iu kin bn ngoi ( v d khi c s tn cng ca tc nhn electrophil) th trong butadien s xut hin hiu ng lin hp. Trong trng hp ny xut hin hiu ng lin hp

18

So snh gia Cs v Cd
Cs v Cd bin i cng chiu

19

Vn dng trong ha hu c
Gii thch c ch cc phn ng electrophil v nucleophil

nh hng sn phm ca phn ng hu c

Gii thch bn vng ca cc sn phm trung gian, cc

cacbocation, cacboanion ..

20

Hiu ng siu lin hp H

nh ngha: l hiu ng xy ra do s tng tc ca cc

obitan kin kt trong lin kt C-H (N-H) vi cc obitan electron qua 1 lin kt hay cn gi l s tng tc vo qua lin kt

C 3 lin kt C-H u lin kt vi lin kt qua 1 lin kt

K hiu H
c biu din bng mi tn cong t cc lin kt C-H n

lin kt hng v pha lin kt

21

Vn dng
Dy hiu ng siu lin hp ca nhm ankyl:

Trong ha hu c, hiu ng siu lin hp thng c

dng gii thch v bn cc sn phm, gii thch v bn v nng lng ca cc cht trong qu trnh phn ng v tnh linh ng ca nguyn t H

22

23

Hiu ng mezome v electrome

Hiu ng mezome tng ng vi hiu ng lin hp tnh

cs , tc l hiu ng trng thi tnh. K hiu M Hiu ng electrome tng ng vi hiu ng lin hp ng Cd , tc l hiu ng c c khi phn t trng thi ng. K hiu E Hiu ng Mezome v electrome c ngha rng hn hiu ng lin hp ch s dch chuyn electron xut hi ngay trong nhng phn t cha ch mt lin kt

24